إِلاَّ مَنْ يُنِيبُ (13)

فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ (14)

رَفِيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ (15)

يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا يَخْفى عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْءٌ لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ (16)

الْيَوْمَ تُجْزى كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ لا ظُلْمَ الْيَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ (17)

وَ أَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْآزِفَةِ إِذِ الْقُلُوبُ لَدَى الْحَناجِرِ كاظِمِينَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَ لا شَفِيعٍ يُطاعُ (18)

يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ (19)

وَ اللَّهُ يَقْضِي بِالْحَقِّ وَ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا يَقْضُونَ بِشَيْءٍ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ (20)

أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ كانُوا مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ آثاراً فِي الْأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ ما كانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ واقٍ (21)

ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَكَفَرُوا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ إِنَّهُ قَوِيٌّ شَدِيدُ الْعِقابِ (22)

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِينٍ (23)

إِلى فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ قارُونَ فَقالُوا ساحِرٌ كَذَّابٌ (24)

فَلَمَّا جاءَهُمْ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِنا قالُوا اقْتُلُوا أَبْناءَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ وَ اسْتَحْيُوا نِساءَهُمْ وَ ما كَيْدُ الْكافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلالٍ (25)

وَ قالَ فِرْعَوْنُ ذَرُونِي أَقْتُلْ مُوسى وَ لْيَدْعُ رَبَّهُ إِنِّي أَخافُ أَنْ يُبَدِّلَ دِينَكُمْ أَوْ أَنْ يُظْهِرَ فِي الْأَرْضِ الْفَسادَ (26)

وَ قالَ مُوسى إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ (27)

وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَكْتُمُ إِيمانَهُ أَ تَقْتُلُونَ رَجُلاً أَنْ يَقُولَ رَبِّيَ اللَّهُ وَ قَدْ جاءَكُمْ بِالْبَيِّناتِ مِنْ رَبِّكُمْ وَ

إِنْ يَكُ كاذِباً فَعَلَيْهِ كَذِبُهُ وَ إِنْ يَكُ صادِقاً يُصِبْكُمْ بَعْضُ الَّذِي يَعِدُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ (28)

يا قَوْمِ لَكُمُ الْمُلْكُ الْيَوْمَ ظاهِرِينَ فِي الْأَرْضِ فَمَنْ يَنْصُرُنا مِنْ بَأْسِ اللَّهِ إِنْ جاءَنا قالَ فِرْعَوْنُ ما أُرِيكُمْ إِلاَّ ما أَرى وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلاَّ سَبِيلَ الرَّشادِ (29)

وَ قالَ الَّذِي آمَنَ يا قَوْمِ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ مِثْلَ يَوْمِ الْأَحْزابِ (30)

مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ وَ مَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْماً لِلْعِبادِ (31)

وَ يا قَوْمِ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنادِ (32)

يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ ما لَكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ (33)

وَ لَقَدْ جاءَكُمْ يُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَيِّناتِ فَما زِلْتُمْ فِي شَكٍّ مِمَّا جاءَكُمْ بِهِ حَتَّى إِذا هَلَكَ قُلْتُمْ لَنْ يَبْعَثَ اللَّهُ مِنْ بَعْدِهِ رَسُولاً كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتابٌ (34)

الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ الَّذِينَ آمَنُوا كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ (35)

وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ (36)

أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى إِلهِ مُوسى وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ كاذِباً وَ كَذلِكَ زُيِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ وَ صُدَّ عَنِ السَّبِيلِ وَ ما كَيْدُ فِرْعَوْنَ إِلاَّ فِي تَبابٍ (37)

وَ قالَ الَّذِي آمَنَ يا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشادِ (38)

يا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دارُ الْقَرارِ (39)

مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاَّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها

بِغَيْرِ حِسابٍ (40)

وَ يا قَوْمِ ما لِي أَدْعُوكُمْ إِلَى النَّجاةِ وَ تَدْعُونَنِي إِلَى النَّارِ (41)

تَدْعُونَنِي لِأَكْفُرَ بِاللَّهِ وَ أُشْرِكَ بِهِ ما لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ وَ أَنَا أَدْعُوكُمْ إِلَى الْعَزِيزِ الْغَفَّارِ (42)

لا جَرَمَ أَنَّما تَدْعُونَنِي إِلَيْهِ لَيْسَ لَهُ دَعْوَةٌ فِي الدُّنْيا وَ لا فِي الْآخِرَةِ وَ أَنَّ مَرَدَّنا إِلَى اللَّهِ وَ أَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحابُ النَّارِ (43)

فَسَتَذْكُرُونَ ما أَقُولُ لَكُمْ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ (44)

فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا وَ حاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذابِ (45)

النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (46)

وَ إِذْ يَتَحاجُّونَ فِي النَّارِ فَيَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا نَصِيباً مِنَ النَّارِ (47)

قالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُلٌّ فِيها إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَكَمَ بَيْنَ الْعِبادِ (48)

وَ قالَ الَّذِينَ فِي النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّكُمْ يُخَفِّفْ عَنَّا يَوْماً مِنَ الْعَذابِ (49)

قالُوا أَ وَ لَمْ تَكُ تَأْتِيكُمْ رُسُلُكُمْ بِالْبَيِّناتِ قالُوا بَلى قالُوا فَادْعُوا وَ ما دُعاءُ الْكافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلالٍ (50)

إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَ الَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ (51)

يَوْمَ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ (52)

وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْهُدى وَ أَوْرَثْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ (53)

هُدىً وَ ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ (54)

فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ (55)

إِنَّ الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ إِنْ فِي صُدُورِهِمْ إِلاَّ كِبْرٌ ما هُمْ بِبالِغِيهِ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ (56)

لَخَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ (57)

وَ ما يَسْتَوِي الْأَعْمى وَ الْبَصِيرُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ لاَ الْمُسِيءُ قَلِيلاً ما تَتَذَكَّرُونَ (58)

إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يُؤْمِنُونَ (59)

وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ (60)

اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَشْكُرُونَ (61)

ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ خالِقُ كُلِّ شَيْءٍ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ (62)

كَذلِكَ يُؤْفَكُ الَّذِينَ كانُوا بِآياتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ (63)

اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَراراً وَ السَّماءَ بِناءً وَ صَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ (64)

هُوَ الْحَيُّ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ (65)

قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَمَّا جاءَنِي الْبَيِّناتُ مِنْ رَبِّي وَ أُمِرْتُ أَنْ أُسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمِينَ (66)

هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ يُخْرِجُكُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخاً وَ مِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ وَ لِتَبْلُغُوا أَجَلاً مُسَمًّى وَ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ (67)

هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَ يُمِيتُ فَإِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ (68)

أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ أَنَّى يُصْرَفُونَ (69)

الَّذِينَ كَذَّبُوا بِالْكِتابِ وَ بِما أَرْسَلْنا بِهِ رُسُلَنا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (70)

إِذِ الْأَغْلالُ فِي أَعْناقِهِمْ وَ السَّلاسِلُ يُسْحَبُونَ (71)

فِي الْحَمِيمِ ثُمَّ فِي النَّارِ يُسْجَرُونَ (72)

ثُمَّ

قِيلَ لَهُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ تُشْرِكُونَ (73)

مِنْ دُونِ اللَّهِ قالُوا ضَلُّوا عَنَّا بَلْ لَمْ نَكُنْ نَدْعُوا مِنْ قَبْلُ شَيْئاً كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ الْكافِرِينَ (74)

ذلِكُمْ بِما كُنْتُمْ تَفْرَحُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَمْرَحُونَ (75)

ادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ (76)

فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَإِمَّا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِلَيْنا يُرْجَعُونَ (77)

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلاً مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنا عَلَيْكَ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ وَ ما كانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذا جاءَ أَمْرُ اللَّهِ قُضِيَ بِالْحَقِّ وَ خَسِرَ هُنالِكَ الْمُبْطِلُونَ (78)

اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَنْعامَ لِتَرْكَبُوا مِنْها وَ مِنْها تَأْكُلُونَ (79)

وَ لَكُمْ فِيها مَنافِعُ وَ لِتَبْلُغُوا عَلَيْها حاجَةً فِي صُدُورِكُمْ وَ عَلَيْها وَ عَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ (80)

وَ يُرِيكُمْ آياتِهِ فَأَيَّ آياتِ اللَّهِ تُنْكِرُونَ (81)

أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْهُمْ وَ أَشَدَّ قُوَّةً وَ آثاراً فِي الْأَرْضِ فَما أَغْنى عَنْهُمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ (82)

فَلَمَّا جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَرِحُوا بِما عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ (83)

فَلَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا قالُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَحْدَهُ وَ كَفَرْنا بِما كُنَّا بِهِ مُشْرِكِينَ (84)

فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إِيمانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا سُنَّتَ اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ فِي عِبادِهِ وَ خَسِرَ هُنالِكَ الْكافِرُونَ (85)

مقابل توطئه هاى خائنانه فرعون و وابستگانش دفاع مى نمود. نام ديگر سوره، «غافر» است. يعنى بخشنده گناه و خطاپوش در آيه 3 با اين صفت از خدا ياد شده است. نام ديگر سوره «طول است يعنى نعمت پايدار و در همين آيه از خداوند با عنوان صاحب نعمت (ذى الطول) ياد شده است. از مطالب ديگر اين سوره، درگيرى هواداران حق و باطل است، قدرت مطلقه خدا در قيامت، رمز سرنگونى قدرتهاى باطل و جبار پيشين، دعوت موسى، تقسيم بندى مردم در رابطه با اعمالشان در قيامت و ... مى باشد. اين سوره مكى كه داراى 85 آيه مى باشد، در سالهاى قبل از هجرت نازل شده است.

مقدّم محذوف {الْمَصِيرُ} مبتدا مؤخّر

{ما} حرف نفى غير عامل {يُجادِلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {فِي} حرف جر {آياتِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِلاَّ} حرف استثنا {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جزم {يَغْرُرْكَ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {تَقَلُّبُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِي} حرف جر {الْبِلادِ} اسم مجرور يا در محل جر

{كَذَّبَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {قَبْلَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قَوْمُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {نُوحٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَالْأَحْزابُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مِنْ} حرف جر {بَعْدِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَهَمَّتْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {كُلُّ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أُمَّةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بِرَسُولِهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِيَأْخُذُوهُ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل

در محل نصب، مفعولٌ به {وَجادَلُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِالْباطِلِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لِيُدْحِضُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْحَقَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَأَخَذْتُهُمْ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَكَيْفَ} (ف) حرف استيناف / خبر كان، منصوب يا در محل نصب {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عِقابِ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه

{وَكَذلِكَ} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حَقَّتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {كَلِمَةُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {رَبِّكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلَى} حرف جر {الَّذِينَ} اسم مجرور يا در محل جر {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {أَصْحابُ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {النَّارِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{الَّذِينَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَحْمِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون /

(و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْعَرْشَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَمَنْ} (و) حرف عطف / عطف (الذين) {حَوْلَهُ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يُسَبِّحُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر براى (الذين) {بِحَمْدِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَبِّهِمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيُؤْمِنُونَ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَيَسْتَغْفِرُونَ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لِلَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رَبَّنا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَسِعْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {كُلَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {رَحْمَةً} تمييز، منصوب {وَعِلْماً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فَاغْفِرْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِلَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تابُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير

متصل در محل رفع و فاعل {وَاتَّبَعُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {سَبِيلَكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَقِهِمْ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (ى) / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {عَذابَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {الْجَحِيمِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{رَبَّنا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَدْخِلْهُمْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {جَنَّاتِ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {عَدْنٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الَّتِي} نعت تابع {وَعَدْتَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَمَنْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {صَلَحَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {آبائِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَزْواجِهِمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَذُرِّيَّاتِهِمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّكَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف

نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {أَنْتَ} ضمير فصل بدون محل {الْعَزِيزُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْحَكِيمُ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{وَقِهِمُ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (ى) / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {السَّيِّئاتِ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَمَنْ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به جازم {تَقِ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) {السَّيِّئاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَوْمَئِذٍ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (إذ) مضاف إليه {فَقَدْ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف تحقيق {رَحِمْتَهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَذلِكَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْفَوْزُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْعَظِيمُ} نعت تابع

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {يُنادَوْنَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر إنَّ محذوف {لَمَقْتُ} (ل) حرف ابتدا / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَكْبَرُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {مَقْتِكُمْ} اسم مجرور يا در محل

جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَنْفُسَكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تُدْعَوْنَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {إِلَى} حرف جر {الْإِيمانِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَتَكْفُرُونَ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رَبَّنا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَمَتَّنَا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (نا) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اثْنَتَيْنِ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {وَأَحْيَيْتَنَا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (نا) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اثْنَتَيْنِ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {فَاعْتَرَفْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِذُنُوبِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَهَلْ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف استفهام {إِلى} حرف جر {خُرُوجٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر زائد {سَبِيلٍ} مبتدا مؤخّر

{ذلِكُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِأَنَّهُ} (ب) حرف جر / حرف مشبه

بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {دُعِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَحْدَهُ} حال، منصوب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَفَرْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / خبر أنَّ محذوف {وَإِنْ} (و) حرف عطف / حرف شرط جازم {يُشْرَكْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تُؤْمِنُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فَالْحُكْمُ} (ف) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الْعَلِيِّ} نعت تابع {الْكَبِيرِ} نعت تابع

{هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {يُرِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {آياتِهِ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيُنَزِّلُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنَ} حرف جر {السَّماءِ} اسم مجرور يا در محل جر {رِزْقاً} مفعولٌ به، منصوب يا

در محل نصب {وَما} (و) حرف اعتراض / حرف نفى غير عامل {يَتَذَكَّرُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {إِلاَّ} حرف استثنا {مَنْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يُنِيبُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{فَادْعُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مُخْلِصِينَ} حال، منصوب {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الدِّينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَلَوْ} (و) حاليه / حرف شرط غير جازم {كَرِهَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الْكافِرُونَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{رَفِيعُ} مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل / خبر، مرفوع يا در محل رفع {الدَّرَجاتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {ذُو} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع {الْعَرْشِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يُلْقِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {الرُّوحَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {أَمْرِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلى} حرف جر {مَنْ} اسم مجرور يا در محل جر {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {عِبادِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِيُنْذِرَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب

به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يَوْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {التَّلاقِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{يَوْمَ} بدل تابع {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بارِزُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَخْفى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {عَلَى} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَيْءٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لِمَنِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {الْمُلْكُ} مبتدا مؤخّر {الْيَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {لِلَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الْواحِدِ} نعت تابع {الْقَهَّارِ} نعت تابع

{الْيَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تُجْزى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {كُلُّ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {نَفْسٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كَسَبَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {لا} (لا)ى نفى جنس {ظُلْمَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب {الْيَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / خبر لاى نفى جنس، محذوف {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {سَرِيعُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْحِسابِ}

مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَأَنْذِرْهُمْ} (و) حرف استيناف / فعل امر مبنى بر سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {يَوْمَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {الْآزِفَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِذِ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْقُلُوبُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لَدَى} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْحَناجِرِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {كاظِمِينَ} حال، منصوب {ما} حرف نفى غير عامل {لِلظَّالِمِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر زائد {حَمِيمٍ} مبتدا مؤخّر {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {شَفِيعٍ} معطوف تابع {يُطاعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {خائِنَةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْأَعْيُنِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَما} (و) حرف عطف / معطوف تابع {تُخْفِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الصُّدُورُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَقْضِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بِالْحَقِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / مبتدا،

مرفوع يا در محل رفع {يَدْعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {دُونِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لا} حرف نفى غير عامل {يَقْضُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر براى (الذين) {بِشَيْءٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {السَّمِيعُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْبَصِيرُ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{أَوَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (و) حرف عطف / حرف جزم {يَسِيرُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَيَنْظُرُوا} (ف) حرف عطف / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {كَيْفَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عاقِبَةُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر كان، محذوف يا در تقدير {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در

محل رفع، اسم كان {هُمْ} ضمير فصل بدون محل {أَشَدَّ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قُوَّةً} تمييز، منصوب {وَآثاراً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَأَخَذَهُمُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {بِذُنُوبِهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَما} (و) حاليه / حرف نفى غير عامل {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {مِنَ} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر زائد {واقٍ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع

{ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِأَنَّهُمْ} (ب) حرف جر / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {كانَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / اسم كان، ضمير مستتر (هي) در تقدير {تَأْتِيهِمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {رُسُلُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر كان، محذوف يا در تقدير / خبر إنَّ محذوف / خبر (ذلك) {بِالْبَيِّناتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَكَفَرُوا} (ف) حرف

عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فَأَخَذَهُمُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {قَوِيٌّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {شَدِيدُ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع {الْعِقابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مُوسى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بِآياتِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَسُلْطانٍ} حرف عطف و اسم بعد از آن معطوف {مُبِينٍ} نعت تابع

{إِلى} حرف جر {فِرْعَوْنَ} اسم مجرور يا در محل جر {وَهامانَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَقارُونَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فَقالُوا} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {ساحِرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {كَذَّابٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{فَلَمَّا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{بِالْحَقِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {عِنْدِنا} حال، منصوب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اقْتُلُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَبْناءَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الَّذِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مَعَهُ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاسْتَحْيُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {نِساءَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {كَيْدُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الْكافِرِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِلاَّ} حرف استثنا {فِي} حرف جر {ضَلالٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَقالَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {فِرْعَوْنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {ذَرُونِي} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {أَقْتُلْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {مُوسى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل

نصب {وَلْيَدْعُ} (و) حرف عطف / (ل) امر / فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (و) / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {رَبَّهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {أَخافُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {أَنْ} حرف نصب {يُبَدِّلَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {دِينَكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {أَنْ} حرف نصب {يُظْهِرَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْفَسادَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{وَقالَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مُوسى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {عُذْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {بِرَبِّي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَرَبِّكُمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنْ} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {مُتَكَبِّرٍ} مضاف

اليه، مجرور يا در محل جر {لا} حرف نفى غير عامل {يُؤْمِنُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِيَوْمِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْحِسابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَقالَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {رَجُلٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مُؤْمِنٌ} نعت تابع {مِنْ} حرف جر {آلِ} نعت ثان (دوم) تابع {فِرْعَوْنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَكْتُمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِيمانَهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَتَقْتُلُونَ} همزه (أ) حرف استفهام / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رَجُلاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَنْ} حرف نصب {يَقُولَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {رَبِّيَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {اللَّهُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَقَدْ} (و) حاليه / حرف تحقيق {جاءَكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالْبَيِّناتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {رَبِّكُمْ} حال، منصوب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِنْ} (و) حاليه / حرف شرط جازم {يَكُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون بر

نون محذوف / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {كاذِباً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {فَعَلَيْهِ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {كَذِبُهُ} مبتدا مؤخّر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِنْ} (و) حرف عطف / حرف شرط جازم {يَكُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون بر نون محذوف / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {صادِقاً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {يُصِبْكُمْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بَعْضُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَعِدُكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لا} حرف نفى غير عامل {يَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مُسْرِفٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {كَذَّابٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{يا} (يا) حرف ندا {قَوْمِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {الْمُلْكُ} مبتدا مؤخّر {الْيَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {ظاهِرِينَ} حال،

منصوب {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَمَنْ} (ف) رابط جواب براى شرط / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَنْصُرُنا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (نا) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {مِنْ} حرف جر {بَأْسِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِنْ} حرف شرط جازم {جاءَنا} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (نا) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {فِرْعَوْنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {ما} حرف نفى غير عامل {أُرِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {إِلاَّ} حرف استثنا {ما} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {أَرى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {أَهْدِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {إِلاَّ} حرف استثنا {سَبِيلَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {الرَّشادِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَقالَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِي} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {آمَنَ}

فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يا} (يا) حرف ندا {قَوْمِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {أَخافُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِثْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَوْمِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الْأَحْزابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{مِثْلَ} بدل تابع {دَأْبِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {قَوْمِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {نُوحٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَعادٍ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَثَمُودَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مِنْ} حرف جر {بَعْدِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَمَا} (و) حرف اعتراض / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهُ} اسم ما، مرفوع يا در محل رفع {يُرِيدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر ما محذوف {ظُلْماً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لِلْعِبادِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{وَيا} (و) حرف عطف / (يا) حرف ندا {قَوْمِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف

نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {أَخافُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَوْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {التَّنادِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{يَوْمَ} بدل تابع {تُوَلُّونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مُدْبِرِينَ} حال، منصوب {ما} حرف نفى غير عامل {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنَ} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر زائد {عاصِمٍ} مبتدا مؤخّر {وَمَنْ} (و) حرف استيناف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يُضْلِلِ} فعل مضارع، مجزوم به سكون {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فَما} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف نفى غير عامل {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر {هادٍ} مبتدا مؤخّر / خبر (مَنْ)

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {جاءَكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {يُوسُفُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {قَبْلُ} محل جر {بِالْبَيِّناتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَما} (ف) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {زِلْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم زال {فِي} حرف جر {شَكٍّ} اسم مجرور يا در محل جر

/ خبر زال محذوف {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {جاءَكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حَتَّى} حرف وقايه {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {هَلَكَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {قُلْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {لَنْ} حرف نصب {يَبْعَثَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {بَعْدِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {رَسُولاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُضِلُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مُسْرِفٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مُرْتابٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{الَّذِينَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يُجادِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {آياتِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سُلْطانٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَتاهُمْ} فعل ماضى، مبنى

بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {كَبُرَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر براى (الذين) {مَقْتاً} تمييز، منصوب {عِنْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَعِنْدَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {الَّذِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَطْبَعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَلى} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {قَلْبِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مُتَكَبِّرٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {جَبَّارٍ} نعت تابع

{وَقالَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {فِرْعَوْنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يا} (يا) حرف ندا {هامانُ} منادا، منصوب يا در محل نصب {ابْنِ} فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {صَرْحاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَعَلِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {أَبْلُغُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر لعل محذوف {الْأَسْبابَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{أَسْبابَ} بدل

تابع {السَّماواتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَأَطَّلِعَ} (ف) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {إِلى} حرف جر {إِلهِ} اسم مجرور يا در محل جر {مُوسى} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَإِنِّي} (و) حاليه / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَأَظُنُّهُ} (ل) حرف مزحلقه / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {كاذِباً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَكَذلِكَ} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {زُيِّنَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لِفِرْعَوْنَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سُوءُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَمَلِهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَصُدَّ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَنِ} حرف جر {السَّبِيلِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {كَيْدُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِرْعَوْنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِلاَّ} حرف استثنا {فِي} حرف جر {تَبابٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَقالَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى

{الَّذِي} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {آمَنَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يا} (يا) حرف ندا {قَوْمِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {اتَّبِعُونِ} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) محذوف در محل نصب، مفعولٌ به {أَهْدِكُمْ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {سَبِيلَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {الرَّشادِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{يا} (يا) حرف ندا {قَوْمِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {إِنَّما} حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {هذِهِ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الْحَياةُ} بدل تابع {الدُّنْيا} نعت تابع {مَتاعٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَإِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الْآخِرَةَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {هِيَ} ضمير فصل بدون محل {دارُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْقَرارِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{مَنْ} اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {عَمِلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {سَيِّئَةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف نفى غير عامل {يُجْزى} فعل مضارع، مرفوع به

ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِلاَّ} حرف استثنا {مِثْلَها} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {عَمِلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {صالِحاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {ذَكَرٍ} اسم مجرور يا در محل جر {أَوْ} حرف عطف {أُنْثى} معطوف تابع {وَهُوَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مُؤْمِنٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {فَأُولئِكَ} (ف) رابط جواب براى شرط / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَدْخُلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الْجَنَّةَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {يُرْزَقُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {فِيها} حال، منصوب {بِغَيْرِ} حال، منصوب {حِسابٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَيا} (و) حرف عطف / (يا) حرف ندا {قَوْمِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {ما} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {أَدْعُوكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به /

فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {إِلَى} حرف جر {النَّجاةِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَتَدْعُونَنِي} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِلَى} حرف جر {النَّارِ} اسم مجرور يا در محل جر

{تَدْعُونَنِي} توكيد تابع {لِأَكْفُرَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَأُشْرِكَ} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عِلْمٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {وَأَنَا} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَدْعُوكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {إِلَى} حرف جر {الْعَزِيزِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْغَفَّارِ} نعت تابع

{لا} (لا)ى نفى جنس {جَرَمَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب {أَنَّما} (أنّ) حرف مشبه بالفعل ناسخ / (ما) اسم أنّ {تَدْعُونَنِي} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل

رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / خبر لاى نفى جنس، محذوف {إِلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {دَعْوَةٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع / خبر أنَّ محذوف {فِي} حرف جر {الدُّنْيا} اسم مجرور يا در محل جر {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {فِي} حرف جر {الْآخِرَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {مَرَدَّنا} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلَى} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر أنَّ محذوف {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الْمُسْرِفِينَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {هُمْ} ضمير فصل بدون محل {أَصْحابُ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {النَّارِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{فَسَتَذْكُرُونَ} (ف) رابط جواب براى شرط / (س) حرف استقبال / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَقُولُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَأُفَوِّضُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در

تقدير {أَمْرِي} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلَى} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {بَصِيرٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {بِالْعِبادِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{فَوَقاهُ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {سَيِّئاتِ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {ما} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مَكَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَحاقَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {بِآلِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِرْعَوْنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {سُوءُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْعَذابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{النَّارُ} بدل تابع {يُعْرَضُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {عَلَيْها} (علي) حرف جر / (ه) مجرور {غُدُوًّا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {وَعَشِيًّا} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تَقُومُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {السَّاعَةُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَدْخِلُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{آلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِرْعَوْنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَشَدَّ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {الْعَذابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَإِذْ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَتَحاجُّونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {النَّارِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَيَقُولُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الضُّعَفاءُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لِلَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اسْتَكْبَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {كُنَّا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (نا) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَبَعاً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب / خبر إنَّ محذوف {فَهَلْ} (ف) حرف عطف / حرف استفهام {أَنْتُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مُغْنُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَنَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {نَصِيباً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنَ} حرف جر {النَّارِ} اسم مجرور يا در محل جر

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {اسْتَكْبَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ /

(نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {كُلٌّ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل / خبر إنَّ محذوف {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {قَدْ} حرف تحقيق {حَكَمَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {بَيْنَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْعِبادِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَقالَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {النَّارِ} اسم مجرور يا در محل جر {لِخَزَنَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {جَهَنَّمَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {ادْعُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رَبَّكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يُخَفِّفْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَنَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَوْماً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنَ} حرف جر {الْعَذابِ} اسم مجرور يا در محل جر

{قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَوَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (و) حرف عطف / حرف جزم {تَكُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون بر نون محذوف / اسم كان، ضمير مستتر (هي) در

تقدير {تَأْتِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {رُسُلُكُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر كان، محذوف يا در تقدير {بِالْبَيِّناتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بَلى} حرف جواب {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فَادْعُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {دُعاءُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الْكافِرِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِلاَّ} حرف استثنا {فِي} حرف جر {ضَلالٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَنَنْصُرُ} (ل) حرف مزحلقه / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {رُسُلَنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {الْحَياةِ} اسم مجرور يا در محل جر {الدُّنْيا} نعت تابع {وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا

در محل نصب {يَقُومُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْأَشْهادُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{يَوْمَ} بدل تابع {لا} حرف نفى غير عامل {يَنْفَعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الظَّالِمِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مَعْذِرَتُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلَهُمُ} (و) حاليه / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {اللَّعْنَةُ} مبتدا مؤخّر {وَلَهُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {سُوءُ} مبتدا مؤخّر {الدَّارِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {آتَيْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مُوسَى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْهُدى} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَأَوْرَثْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بَنِي} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {إِسْرائِيلَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الْكِتابَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب

{هُدىً} مفعول لأجله، منصوب {وَذِكْرى} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لِأُولِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْأَلْبابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{فَاصْبِرْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {وَعْدَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب

{اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {حَقٌّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {وَاسْتَغْفِرْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِذَنْبِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَسَبِّحْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {بِحَمْدِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَبِّكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِالْعَشِيِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالْإِبْكارِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يُجادِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {آياتِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سُلْطانٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَتاهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنْ} حرف نفى غير عامل {فِي} حرف جر {صُدُورِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر مقدّم محذوف {إِلاَّ} حرف استثنا {كِبْرٌ} مبتدا مؤخّر / خبر إنَّ محذوف {ما} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {هُمْ} اسم ما، مرفوع يا در محل رفع

{بِبالِغِيهِ} (ب) حرف جر زائد / خبر ما، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَاسْتَعِذْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {السَّمِيعُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْبَصِيرُ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{لَخَلْقُ} (ل) حرف ابتدا / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {السَّماواتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {أَكْبَرُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {خَلْقِ} اسم مجرور يا در محل جر {النَّاسِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أَكْثَرَ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب {النَّاسِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لا} حرف نفى غير عامل {يَعْلَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لكن محذوف

{وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {يَسْتَوِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْأَعْمى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَالْبَصِيرُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَعَمِلُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر

ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّالِحاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَلاَ} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {الْمُسِيءُ} عطف (الذين) {قَلِيلاً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {ما} حرف زائد {تَتَذَكَّرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {السَّاعَةَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَآتِيَةٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {لا} (لا)ى نفى جنس {رَيْبَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر لاى نفى جنس، محذوف {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أَكْثَرَ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب {النَّاسِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لا} حرف نفى غير عامل {يُؤْمِنُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لكن محذوف

{وَقالَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {رَبُّكُمُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ادْعُونِي} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {أَسْتَجِبْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل

نصب {يَسْتَكْبِرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَنْ} حرف جر {عِبادَتِي} اسم مجرور يا در محل جر / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {سَيَدْخُلُونَ} (س) حرف استقبال / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {جَهَنَّمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {داخِرِينَ} حال، منصوب

{اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اللَّيْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لِتَسْكُنُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالنَّهارَ} (و) حرف عطف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مُبْصِراً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَذُو} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {فَضْلٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَلَى} حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أَكْثَرَ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب {النَّاسِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لا} حرف نفى غير عامل {يَشْكُرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون /

(و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لكن محذوف

{ذلِكُمُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {رَبُّكُمْ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {خالِقُ} خبر ثالث (سوم)، مرفوع يا در محل رفع {كُلِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لا} (لا)ى نفى جنس {إِلهَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب / خبر لاى نفى جنس، محذوف {إِلاَّ} حرف استثنا {هُوَ} بدل تابع {فَأَنَّى} (ف) رابط جواب براى شرط / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تُؤْفَكُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُؤْفَكُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {بِآياتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَجْحَدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْأَرْضَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {قَراراً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا

در محل نصب {وَالسَّماءَ} (و) حرف عطف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بِناءً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَصَوَّرَكُمْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَأَحْسَنَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {صُوَرَكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَرَزَقَكُمْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الطَّيِّباتِ} اسم مجرور يا در محل جر {ذلِكُمُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {رَبُّكُمْ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَتَبارَكَ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {رَبُّ} نعت تابع {الْعالَمِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الْحَيُّ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لا} (لا)ى نفى جنس {إِلهَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب / خبر لاى نفى جنس، محذوف {إِلاَّ} حرف استثنا {هُوَ} بدل تابع {فَادْعُوهُ} (ف) حرف تفريع / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب،

مفعولٌ به {مُخْلِصِينَ} حال، منصوب {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الدِّينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْحَمْدُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {رَبِّ} نعت تابع {الْعالَمِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {نُهِيتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر إنَّ محذوف {أَنْ} حرف نصب {أَعْبُدَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {الَّذِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {تَدْعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {دُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَمَّا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَنِي} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الْبَيِّناتُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {رَبِّي} اسم مجرور يا در محل جر / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأُمِرْتُ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {أَنْ} حرف نصب {أُسْلِمَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا

تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {لِرَبِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْعالَمِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {خَلَقَكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {تُرابٍ} اسم مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {مِنْ} حرف جر {نُطْفَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {مِنْ} حرف جر {عَلَقَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {يُخْرِجُكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {طِفْلاً} حال، منصوب {ثُمَّ} حرف عطف {لِتَبْلُغُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَشُدَّكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ثُمَّ} حرف عطف {لِتَكُونُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {شُيُوخاً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {وَمِنْكُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يُتَوَفَّى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {قَبْلُ} اسم مجرور يا در محل جر {وَلِتَبْلُغُوا} (و) حرف عطف / (ل) حرف

نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَجَلاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مُسَمًّى} نعت تابع {وَلَعَلَّكُمْ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَعْقِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {يُحْيِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَيُمِيتُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَإِذا} (ف) رابط جواب براى شرط / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {قَضى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَمْراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَإِنَّما} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {يَقُولُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كُنْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {فَيَكُونُ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{أَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جزم {تَرَ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِلَى} حرف

جر {الَّذِينَ} اسم مجرور يا در محل جر {يُجادِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {آياتِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَنَّى} حال، منصوب {يُصْرَفُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{الَّذِينَ} بدل تابع {كَذَّبُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِالْكِتابِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَبِما} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رُسُلَنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَسَوْفَ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف استقبال {يَعْلَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{إِذِ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْأَغْلالُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {أَعْناقِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَالسَّلاسِلُ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يُسْحَبُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{فِي} حرف جر {الْحَمِيمِ} اسم مجرور يا در محل جر

{ثُمَّ} حرف عطف {فِي} حرف جر {النَّارِ} اسم مجرور يا در محل جر {يُسْجَرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{ثُمَّ} حرف عطف {قِيلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَيْنَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / خبر مقدّم محذوف {ما} مبتدا مؤخّر / نائب فاعل محذوف {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تُشْرِكُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{مِنْ} حرف جر {دُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {ضَلُّوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَنَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بَلْ} حرف اضراب {لَمْ} حرف جزم {نَكُنْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / اسم كان، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {نَدْعُوا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير / خبر كان، محذوف يا در تقدير {مِنْ} حرف جر {قَبْلُ} اسم مجرور يا در محل جر {شَيْئاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُضِلُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْكافِرِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا

در محل نصب

{ذلِكُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تَفْرَحُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْحَقِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَبِما} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تَمْرَحُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{ادْخُلُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَبْوابَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جَهَنَّمَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {خالِدِينَ} حال، منصوب {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَبِئْسَ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى جامد براى انشاء ذم {مَثْوَى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْمُتَكَبِّرِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{فَاصْبِرْ} (ف) حرف استيناف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {وَعْدَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {حَقٌّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{فَإِمَّا} (ف) حرف استيناف / (إن) حرف شرط جازم / (ما) حرف زائد {نُرِيَنَّكَ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {بَعْضَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {الَّذِي} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {نَعِدُهُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {أَوْ} حرف عطف {نَتَوَفَّيَنَّكَ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {فَإِلَيْنا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُرْجَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رُسُلاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {قَبْلِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {قَصَصْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَمِنْهُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {لَمْ}

حرف جزم {نَقْصُصْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {عَلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لِرَسُولٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {أَنْ} حرف نصب {يَأْتِيَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / اسم كان محذوف {بِآيَةٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِلاَّ} حرف استثنا {بِإِذْنِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَإِذا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {أَمْرُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {قُضِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {بِالْحَقِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / نائب فاعل محذوف {وَخَسِرَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {هُنالِكَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْمُبْطِلُونَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْأَنْعامَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لِتَرْكَبُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به

حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَمِنْها} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَأْكُلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَلَكُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَنافِعُ} مبتدا مؤخّر {وَلِتَبْلُغُوا} (و) حرف عطف / (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلَيْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حاجَةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {صُدُورِكُمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَعَلَيْها} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَعَلَى} (و) حرف عطف / حرف جر {الْفُلْكِ} اسم مجرور يا در محل جر {تُحْمَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَيُرِيكُمْ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {آياتِهِ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَأَيَّ} (ف) حرف استيناف / مفعولٌ به مقدّم {آياتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {تُنْكِرُونَ} فعل مضارع، مرفوع

به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{أَفَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / حرف جزم {يَسِيرُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَيَنْظُرُوا} (ف) حرف عطف / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {كَيْفَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عاقِبَةُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {أَكْثَرَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَأَشَدَّ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {قُوَّةً} تمييز، منصوب {وَآثاراً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَما} (ف) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {أَغْنى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {يَكْسِبُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{فَلَمَّا} (ف)

حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَتْهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {رُسُلُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِالْبَيِّناتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَرِحُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عِنْدَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنَ} حرف جر {الْعِلْمِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَحاقَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {بِهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَسْتَهْزِؤُنَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{فَلَمَّا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {رَأَوْا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بَأْسَنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {آمَنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا)

ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَحْدَهُ} حال، منصوب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَكَفَرْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كُنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُشْرِكِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب

{فَلَمْ} (ف) حرف عطف / حرف جزم {يَكُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون بر نون محذوف / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يَنْفَعُهُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِيمانُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر كان، محذوف يا در تقدير {لَمَّا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {رَأَوْا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بَأْسَنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / فعل مقدّر يا محذوف / فاعل محذوف {سُنَّتَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الَّتِي} نعت تابع {قَدْ} حرف تحقيق {خَلَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {فِي} حرف جر {عِبادِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه)

ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَخَسِرَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {هُنالِكَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْكافِرُونَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

alwahidi alqahhari

17.Alyawma tujza kullu nafsin bima kasabat la thulma alyawma inna Allaha sareeAAu alhisabi

18.Waanthirhum yawma al-azifati ithi alquloobu lada alhanajiri kathimeena ma lilththalimeena min hameemin wala shafeeAAin yutaAAu

19.YaAAlamu kha-inata al-aAAyuni wama tukhfee alssudooru

20.WaAllahu yaqdee bialhaqqi waallatheena yadAAoona min doonihi la yaqdoona bishay-in inna Allaha huwa alssameeAAu albaseeru

21.Awa lam yaseeroo fee al-ardi fayanthuroo kayfa kana AAaqibatu allatheena kanoo min qablihim kanoo hum ashadda minhum quwwatan waatharan fee al-ardi faakhathahumu Allahu bithunoobihim wama kana lahum mina Allahi min waqin

22.Thalika bi-annahum kanat ta/teehim rusuluhum bialbayyinati fakafaroo faakhathahumu Allahu innahu qawiyyun shadeedu alAAiqabi

23.Walaqad arsalna moosa bi-ayatina wasultanin mubeenin

24.Ila firAAawna wahamana waqaroona faqaloo sahirun kaththabun

25.Falamma jaahum bialhaqqi min AAindina qaloo oqtuloo abnaa allatheena amanoo maAAahu waistahyoo nisaahum wama kaydu alkafireena illa fee dalalin

26.Waqala firAAawnu tharoonee aqtul moosa walyadAAu rabbahu innee akhafu an yubaddila deenakum aw an yuthhira fee al-ardi alfasada

27.Waqala moosa innee AAuthtu birabbee warabbikum min kulli mutakabbirin la yu/minu biyawmi alhisabi

28.Waqala rajulun mu/minun min ali firAAawna yaktumu eemanahu ataqtuloona rajulan an yaqoola rabbiyya Allahu waqad jaakum bialbayyinati min rabbikum wa-in yaku kathiban faAAalayhi kathibuhu wa-in yaku sadiqan yusibkum baAAdu allathee yaAAidukum inna Allaha la yahdee man huwa musrifun kaththabun

29.Ya qawmi lakumu almulku alyawma thahireena fee al-ardi faman yansuruna min ba/si Allahi in jaana qala firAAawnu ma oreekum illa ma ara wama ahdeekum illa sabeela alrrashadi

30.Waqala allathee amana ya qawmi innee akhafu AAalaykum mithla yawmi al-ahzabi

31.Mithla da/bi qawmi noohin waAAadin wathamooda waallatheena min baAAdihim wama Allahu yureedu thulman lilAAibadi

32.Waya qawmi innee akhafu AAalaykum yawma

alttanadi

33.Yawma tuwalloona mudbireena ma lakum mina Allahi min AAasimin waman yudlili Allahu fama lahu min hadin

34.Walaqad jaakum yoosufu min qablu bialbayyinati fama ziltum fee shakkin mimma jaakum bihi hatta itha halaka qultum lan yabAAatha Allahu min baAAdihi rasoolan kathalika yudillu Allahu man huwa musrifun murtabun

35.Allatheena yujadiloona fee ayati Allahi bighayri sultanin atahum kabura maqtan AAinda Allahi waAAinda allatheena amanoo kathalika yatbaAAu Allahu AAala kulli qalbi mutakabbirin jabbarin

36.Waqala firAAawnu ya hamanu ibni lee sarhan laAAallee ablughu al-asbaba

37.Asbaba alssamawati faattaliAAa ila ilahi moosa wa-innee laathunnuhu kathiban wakathalika zuyyina lifirAAawna soo-o AAamalihi wasudda AAani alssabeeli wama kaydu firAAawna illa fee tababin

38.Waqala allathee amana ya qawmi ittabiAAooni ahdikum sabeela alrrashadi

39.Ya qawmi innama hathihi alhayatu alddunya mataAAun wa-inna al-akhirata hiya daru alqarari

40.Man AAamila sayyi-atan fala yujza illa mithlaha waman AAamila salihan min thakarin aw ontha wahuwa mu/minun faola-ika yadkhuloona aljannata yurzaqoona feeha bighayri hisabin

41.Waya qawmi malee adAAookum ila alnnajati watadAAoonanee ila alnnari

42.TadAAoonanee li-akfura biAllahi waoshrika bihi ma laysa lee bihi AAilmun waana adAAookum ila alAAazeezi alghaffari

43.La jarama annama tadAAoonanee ilayhi laysa lahu daAAwatun fee alddunya wala fee al-akhirati waanna maraddana ila Allahi waanna almusrifeena hum as-habu alnnari

44.Fasatathkuroona ma aqoolu lakum waofawwidu amree ila Allahi inna Allaha baseerun bialAAibadi

45.Fawaqahu Allahu sayyi-ati ma makaroo wahaqa bi-ali firAAawna soo-o alAAathabi

46.Alnnaru yuAAradoona AAalayha ghuduwwan waAAashiyyan wayawma taqoomu alssaAAatu adkhiloo ala firAAawna ashadda alAAathabi

47.Wa-ith yatahajjoona fee alnnari fayaqoolu aldduAAafao lillatheena istakbaroo inna kunna lakum tabaAAan fahal antum mughnoona AAanna naseeban mina alnnari

48.Qala allatheena istakbaroo inna kullun feeha inna Allaha

qad hakama bayna alAAibadi

49.Waqala allatheena fee alnnari likhazanati jahannama odAAoo rabbakum yukhaffif AAanna yawman mina alAAathabi

50.Qaloo awa lam taku ta/teekum rusulukum bialbayyinati qaloo bala qaloo faodAAoo wama duAAao alkafireena illa fee dalalin

51.Inna lanansuru rusulana waallatheena amanoo fee alhayati alddunya wayawma yaqoomu al-ashhadu

52.Yawma la yanfaAAu alththalimeena maAAthiratuhum walahumu allaAAnatu walahum soo-o alddari

53.Walaqad atayna moosa alhuda waawrathna banee isra-eela alkitaba

54.Hudan wathikra li-olee al-albabi

55.Faisbir inna waAAda Allahi haqqun waistaghfir lithanbika wasabbih bihamdi rabbika bialAAashiyyi waal-ibkari

56.Inna allatheena yujadiloona fee ayati Allahi bighayri sultanin atahum in fee sudoorihim illa kibrun ma hum bibaligheehi faistaAAith biAllahi innahu huwa alssameeAAu albaseeru

57.Lakhalqu alssamawati waal-ardi akbaru min khalqi alnnasi walakinna akthara alnnasi la yaAAlamoona

58.Wama yastawee al-aAAma waalbaseeru waallatheena amanoo waAAamiloo alssalihati wala almusee-o qaleelan ma tatathakkaroona

59.Inna alssaAAata laatiyatun la rayba feeha walakinna akthara alnnasi la yu/minoona

60.Waqala rabbukumu odAAoonee astajib lakum inna allatheena yastakbiroona AAan AAibadatee sayadkhuloona jahannama dakhireena

61.Allahu allathee jaAAala lakumu allayla litaskunoo feehi waalnnahara mubsiran inna Allaha lathoo fadlin AAala alnnasi walakinna akthara alnnasi la yashkuroona

62.Thalikumu Allahu rabbukum khaliqu kulli shay-in la ilaha illa huwa faanna tu/fakoona

63.Kathalika yu/faku allatheena kanoo bi-ayati Allahi yajhadoona

64.Allahu allathee jaAAala lakumu al-arda qararan waalssamaa binaan wasawwarakum faahsana suwarakum warazaqakum mina alttayyibati thalikumu Allahu rabbukum fatabaraka Allahu rabbu alAAalameena

65.Huwa alhayyu la ilaha illa huwa faodAAoohu mukhliseena lahu alddeena alhamdu lillahi rabbi alAAalameena

66.Qul innee nuheetu an aAAbuda allatheena tadAAoona min dooni Allahi lamma jaaniya albayyinatu min rabbee waomirtu an oslima lirabbi alAAalameena

67.Huwa allathee khalaqakum min turabin thumma min nutfatin thumma min

AAalaqatin thumma yukhrijukum tiflan thumma litablughoo ashuddakum thumma litakoonoo shuyookhan waminkum man yutawaffa min qablu walitablughoo ajalan musamman walaAAallakum taAAqiloona

68.Huwa allathee yuhyee wayumeetu fa-itha qada amran fa-innama yaqoolu lahu kun fayakoonu

69.Alam tara ila allatheena yujadiloona fee ayati Allahi anna yusrafoona

70.Allatheena kaththaboo bialkitabi wabima arsalna bihi rusulana fasawfa yaAAlamoona

71.Ithi al-aghlalu fee aAAnaqihim waalssalasilu yushaboona

72.Fee alhameemi thumma fee alnnari yusjaroona

73.Thumma qeela lahum ayna ma kuntum tushrikoona

74.Min dooni Allahi qaloo dalloo AAanna bal lam nakun nadAAoo min qablu shay-an kathalika yudillu Allahu alkafireena

75.Thalikum bima kuntum tafrahoona fee al-ardi bighayri alhaqqi wabima kuntum tamrahoona

76.Odkhuloo abwaba jahannama khalideena feeha fabi/sa mathwa almutakabbireena

77.Faisbir inna waAAda Allahi haqqun fa-imma nuriyannaka baAAda allathee naAAiduhum aw natawaffayannaka fa-ilayna yurjaAAoona

78.Walaqad arsalna rusulan min qablika minhum man qasasna AAalayka waminhum man lam naqsus AAalayka wama kana lirasoolin an ya/tiya bi-ayatin illa bi-ithni Allahi fa-itha jaa amru Allahi qudiya bialhaqqi wakhasira hunalika almubtiloona

79.Allahu allathee jaAAala lakumu al-anAAama litarkaboo minha waminha ta/kuloona

80.Walakum feeha manafiAAu walitablughoo AAalayha hajatan fee sudoorikum waAAalayha waAAala alfulki tuhmaloona

81.Wayureekum ayatihi faayya ayati Allahi tunkiroona

82.Afalam yaseeroo fee al-ardi fayanthuroo kayfa kana AAaqibatu allatheena min qablihim kanoo akthara minhum waashadda quwwatan waatharan fee al-ardi fama aghna AAanhum ma kanoo yaksiboona

83.Falamma jaat-hum rusuluhum bialbayyinati farihoo bima AAindahum mina alAAilmi wahaqa bihim ma kanoo bihi yastahzi-oona

84.Falamma raaw ba/sana qaloo amanna biAllahi wahdahu wakafarna bima kunna bihi mushrikeena

85.Falam yaku yanfaAAuhum eemanuhum lamma raaw ba/sana sunnata Allahi allatee qad khalat fee AAibadihi wakhasira hunalika alkafiroona

(1)

فرو فرستادن اين كتاب، از جانب خداى ارجمند داناست، (2)

[كه گناه بخش و توبه پذير [و] سخت كيفر [و] فراخ نعمت است. خدايى جز او نيست. بازگشت به سوى اوست. (3)

جز آنهايى كه كفر ورزيدند [كسى در آيات خدا ستيزه نمى كند، پس رفت و آمدشان در شهرها تو را دستخوش فريب نگرداند. (4)

پيش از اينان قوم نوح، و بعد از آنان دسته هاى مخالف [ديگر] به تكذيب پرداختند، و هر امّتى آهنگ فرستاده خود را كردند تا او را بگيرند، و به [وسيله باطل جدال نمودند تا حقيقت را با آن پايمال كنند. پس آنان را فرو گرفتم؛ آيا چگونه بود كيفر من؟ (5)

و بدين سان فرمان پروردگارت در باره كسانى كه كفر ورزيده بودند، به حقيقت پيوست كه ايشان همدمان آتش خواهند بود. (6)

كسانى كه عرش [خدا] را حمل مى كنند، و آنها كه پيرامون آنند، به سپاس پروردگارشان تسبيح مى گويند و به او ايمان دارند و براى كسانى كه گرويده اند طلب آمرزش مى كنند: «پروردگارا، رحمت و دانش [تو بر] هر چيز احاطه دارد؛ كسانى را كه توبه كرده و راه تو را دنبال كرده اند ببخش و آنها را از عذاب آتش نگاه دار.» (7)

«پروردگارا، آنان را در باغهاى جاويد كه وعده شان داده اى، با هر كه از پدران و همسران و فرزندانشان كه به صلاح آمده اند، داخل كن، زيرا تو خود ارجمند و حكيمى. (8)

و آنان را از بديها نگاه دار، و هر كه را در آن روز از بديها حفظ كنى، البته رحمتش كرده اى؛ و اين همان كاميابى بزرگ است.» (9)

كسانى كه كافر بوده اند مورد ندا قرار

مى گيرند كه: «قطعاً دشمنى خدا از دشمنى شما نسبت به همديگر سخت تر است، آنگاه كه به سوى ايمان فرا خوانده مى شديد و انكار مى ورزيديد.» (10)

مى گويند: «پروردگارا، دو بار ما را به مرگ رسانيدى و دو بار ما را زنده گردانيدى. به گناهانمان اعتراف كرديم؛ پس آيا راه بيرون شدنى [از آتش هست؟» (11)

اين [كيفر] از آن روى براى شماست كه چون خدا به تنهايى خوانده مى شد، كفر مى ورزيديد؛ و چون به او شرك آورده مى شد، آن را باور مى كرديد. پس [امروز] فرمان از آن خداىِ والاىِ بزرگ است. (12)

اوست آن كس كه نشانه هاى خود را به شما مى نماياند و براى شما از آسمان روزى مى فرستد، و جز آن كس كه توبه كار است [كسى پند نمى گيرد. (13)

پس خدا را پاكدلانه فرا خوانيد، هر چند ناباوران را ناخوش افتد! (14)

بالابرنده درجات، خداوند عرش، به هر كس از بندگانش كه خواهد آن روح [=فرشته را، به فرمان خويش مى فرستد، تا [مردم را] از روز ملاقات [با خدا] بترساند. (15)

آن روز كه آنان ظاهر گردند، چيزى از آنها بر خدا پوشيده نمى ماند. امروز فرمانروايى از آنِ كيست؟ از آنِ خداوند يكتاى قهّار است. (16)

امروز هر كسى به [موجب آنچه انجام داده است كيفر مى يابد. امروز ستمى نيست؛ آرى، خدا زودشمار است. (17)

و آنها را از آن روز قريب الوقوع بترسان، آنگاه كه جانها به گلوگاه مى رسد در حالى كه اندوه خود را فرو مى خورند. براى ستمگران نه يارى است و نه شفاعتگرى كه مورد اطاعت باشد. (18)

[خدا] نگاههاى دزدانه و آنچه را كه دلها نهان مى دارند،

مى داند. (19)

و خداست كه به حق داورى مى كند، و كسانى را كه در برابر او مى خوانند [عاجزند و] به چيزى داورى نمى كنند؛ در حقيقت، خداست كه خود شنواى بيناست. (20)

آيا در زمين نگرديده اند تا ببينند فرجام كسانى كه پيش از آنها [زيسته اند چگونه بوده است؟ آنها از ايشان نيرومندتر [بوده و آثار [پايدارترى در روى زمين [از خود باقى گذاشتند]، با اين همه، خدا آنان را به كيفر گناهانشان گرفتار كرد و در برابر خدا حمايتگرى نداشتند. (21)

اين [كيفر] از آن روى بود كه پيامبرانشان دلايل آشكار برايشان مى آوردند ولى [آنها] انكار مى كردند. پس خدا [گريبان آنها را گرفت، زيرا او نيرومند سخت كيفر است. (22)

و به يقين، موسى را با آيات خود و حجّتى آشكار فرستاديم، (23)

به سوى فرعون و هامان و قارون، [امّا آنان گفتند: «افسونگرى شيّاد است.» (24)

پس وقتى حقيقت را از جانب ما براى آنان آورد، گفتند: «پسران كسانى را كه با او ايمان آورده اند بكشيد و زنانشان را زنده بگذاريد.» و[لى نيرنگ كافران جز در گمراهى نيست. (25)

و فرعون گفت: «مرا بگذاريد موسى را بكشم تا پروردگارش را بخواند. من مى ترسم آيين شما را تغيير دهد يا در اين سرزمين فساد كند.» (26)

و موسى گفت: «من از هر متكبرى كه به روز حساب عقيده ندارد، به پروردگار خود و پروردگار شما پناه برده ام.» (27)

و مردى مؤمن از خاندان فرعون كه ايمان خود را نهان مى داشت، گفت: «آيا مردى را مى كشيد كه مى گويد: پروردگار من خداست؟ و مسلماً براى شما از جانب پروردگارتان دلايل آشكارى آورده، و

اگر دروغگو باشد دروغش به زيان اوست، و اگر راستگو باشد برخى از آنچه به شما وعده مى دهد به شما خواهد رسيد، چرا كه خدا كسى را كه افراطكار دروغزن باشد هدايت نمى كند. (28)

اى قوم من، امروز فرمانروايى از آنِ شماست [و] در اين سرزمين مسلطيد، و[لى چه كسى ما را از بلاى خدا -اگر به ما برسد- حمايت خواهد كرد؟» فرعون گفت:«جز آنچه مى بينم، به شما نمى نمايم، و شما را جز به راه راست راهبر نيستم.» (29)

و كسى كه ايمان آورده بود، گفت: «اى قوم من، من از [روزى مثل روز دسته ها[ى مخالف خدا] بر شما مى ترسم. (30)

[از سرنوشتى نظير سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود، و كسانى كه پس از آنها [آمدند]. و [گرنه خدا بر بندگان [خود] ستم نمى خواهد. (31)

و اى قوم من، من بر شما از روزى كه مردم يكديگر را [به يارى هم ندا درمى دهند، بيم دارم. (32)

روزى كه پشت كنان [به عنف بازمى گرديد، براى شما در برابر خدا هيچ حمايتگرى نيست؛ و هر كه را خدا گمراه كند او را راهبرى نيست.» (33)

و به يقين، يوسف پيش از اين، دلايل آشكار براى شما آورد، و از آنچه براى شما آورد همواره در ترديد بوديد تا وقتى كه از دنيا رفت، گفتيد: «خدا بعد از او هرگز فرستاده اى را برنخواهد انگيخت.» اين گونه، خدا هر كه را افراطگر شكّاك است، بى راه مى گذارد. (34)

كسانى كه در باره آيات خدا -بدون حجتى كه براى آنان آمده باشد- مجادله مى كنند، [اين ستيزه در نزد خدا و نزد كسانى

كه ايمان آورده اند [مايه عداوت بزرگى است. اين گونه، خدا بر دل هر متكبر و زورگويى مُهر مى نهد. (35)

و فرعون گفت: «اى هامان، براى من كوشكى بلند بساز، شايد من به آن راهها برسم: (36)

راههاى [دستيابى به آسمانها، تا از خداى موسى اطلاع حاصل كنم و من او را سخت دروغپرداز مى پندارم.» و اين گونه براى فرعون، زشتى كارش آراسته شد و از راه [راست بازماند؛ و نيرنگ فرعون جز به تباهى نينجاميد. (37)

و آن كس كه ايمان آورده بود گفت: «اى قوم من، مرا پيروى كنيد تا شما را به راه درست هدايت كنم. (38)

اى قوم من، اين زندگى دنيا تنها كالايى [ناچيز] است، و در حقيقت، آن آخرت است كه سراى پايدار است. (39)

هر كه بدى كند، جز به مانند آن كيفر نمى يابد؛ و هر كه كار شايسته كند -چه مرد باشد يا زن- در حالى كه ايمان داشته باشد، در نتيجه آنان داخل بهشت مى شوند و در آنجا بى حساب روزى مى يابند. (40)

و اى قوم من، چه شده است كه من شما را به نجات فرا مى خوانم و [شما] مرا به آتش فرا مى خوانيد؟ (41)

مرا فرا مى خوانيد تا به خدا كافر شوم و چيزى را كه بدان علمى ندارم با او شريك گردانم؛ و من شما را به سوى آن ارجمند آمرزنده دعوت مى كنم. (42)

آنچه مرا به سوى آن دعوت مى كنيد، به ناچار نه در دنيا و نه در آخرت [درخور] خواندن نيست، و در حقيقت، برگشت ما به سوى خداست، و افراطگران همدمان آتشند. (43)

پس به زودى آنچه را به

شما مى گويم به ياد خواهيد آورد. و كارم را به خدا مى سپارم؛ خداست كه به [حال بندگان [خود] بيناست.» (44)

پس خدا او را از عواقب سوء آنچه نيرنگ مى كردند حمايت فرمود، و فرعونيان را عذاب سخت فرو گرفت. (45)

[اينك هر] صبح و شام بر آتش عرضه مى شوند، و روزى كه رستاخيز بر پا شود [فرياد مى رسد كه:] «فرعونيان را در سخت ترين [انواع عذاب درآوريد.» (46)

و آنگاه كه در آتش شروع به آوردن حجّت مى كنند، زيردستان به كسانى كه گردنكش بودند، مى گويند: «ما پيرو شما بوديم؛ پس آيا مى توانيد پاره اى از اين آتش را از ما دفع كنيد؟» (47)

كسانى كه گردنكشى مى كردند، مى گويند: «[اكنون همه ما در آن هستيم. خداست كه ميان بندگان [خود] داورى كرده است.» (48)

و كسانى كه در آتشند، به نگهبانان جهنّم مى گويند: «پروردگارتان را بخوانيد تا يك روز از اين عذاب را به ما تخفيف دهد.» (49)

مى گويند: «مگر پيامبرانتان دلايل روشن به سوى شما نياوردند؟» مى گويند: «چرا.» مى گويند: «پس بخوانيد. و[لى دعاى كافران جز در بيراهه نيست.» (50)

در حقيقت، ما فرستادگان خود و كسانى را كه گرويده اند، در زندگى دنيا و روزى كه گواهان برپاى مى ايستند قطعاً يارى مى كنيم؛ (51)

[همان روزى كه ستمگران را پوزش طلبى شان سود نمى دهد، و براى آنان لعنت است، و برايشان بدفرجامى آن سراى است. (52)

و قطعاً موسى را هدايت داديم، و به فرزندان اسرائيل تورات را به ميراث نهاديم؛ (53)

[كه رهنمود و يادكردى براى خردمندان است. (54)

پس صبر كن كه وعده خدا حق است و براى گناهت آمرزش بخواه و به

سپاس پروردگارت، شامگاهان و بامدادان ستايشگر باش. (55)

در حقيقت، آنان كه در باره نشانه هاى خدا -بى آنكه حجّتى برايشان آمده باشد- به مجادله برمى خيزند در دلهايشان جز بزرگنمايى نيست [و] آنان به آن [بزرگى كه آرزويش را دارند] نخواهند رسيد. پس به خدا پناه جوى، زيرا او خود شنواى بيناست. (56)

قطعاً آفرينش آسمانها و زمين بزرگتر [و شكوهمندتر] از آفرينش مردم است، ولى بيشتر مردم نمى دانند. (57)

و نابينا و بينا يكسان نيستند، و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند [نيز] با [مردم بدكار [يكسان نيستند؛ چه اندك پند مى پذيريد. (58)

در حقيقت، رستاخيز قطعاً آمدنى است؛ در آن ترديدى نيست، ولى بيشتر مردم ايمان نمى آورند. (59)

و پروردگارتان فرمود: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم. در حقيقت، كسانى كه از پرستش من كبر مى ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى آيند.» (60)

خدا [همان كسى است كه شب را براى شما پديد آورد تا در آن آرام گيريد، و روز را روشنى بخش [قرار داد]. آرى، خدا بر مردم بسيار صاحب تفضل است، ولى بيشتر مردم سپاس نمى دارند. (61)

اين است خدا، پروردگار شما [كه آفريننده هر چيزى است: خدايى جز او نيست. پس چگونه [از او] بازگردانيده مى شويد؟ (62)

كسانى كه نشانه هاى خدا را انكار مى كردند، اين گونه [از خدا] رويگردان مى شوند. (63)

خدا [همان كسى است كه زمين را براى شما قرارگاه ساخت و آسمان را بنايى [گردانيد] و شما را صورتگرى كرد و صورتهاى شما را نيكو نمود و از چيزهاى پاكيزه به شما روزى داد. اين است خدا پروردگار شما! بلندمرتبه و بزرگ است

خدا، پروردگار جهانيان. (64)

اوست [همان زنده اى كه خدايى جز او نيست. پس او را در حالى كه دين [خود] را براى وى بى آلايش گردانيده ايد بخوانيد. سپاس ها همه ويژه خدا پروردگار جهانيان است. (65)

بگو: «من نهى شده ام از اينكه جز خدا كسانى را كه [شما] مى خوانيد پرستش كنم [آن هم هنگامى كه از جانب پروردگارم مرا دلايل روشن رسيده باشد، و مأمورم كه فرمانبر پروردگار جهانيان باشم.» (66)

او همان كسى است كه شما را از خاكى آفريد، سپس از نطفه اى، آنگاه از علقه اى، و بعد شما را [به صورت كودكى برمى آورد، تا به كمال قوّت خود برسيد و تا سالمند شويد، و از ميان شما كسى است كه مرگ پيش رس مى يابد، و تا [بالاخره به مدتى كه مقرّر است برسيد، و اميد كه در انديشه فرو رويد. (67)

او همان كسى است كه زنده مى كند و مى ميراند، و چون به كارى حكم كند، همين قدر به آن مى گويد: «باش.» بى درنگ موجود مى شود. (68)

آيا كسانى را كه در [ابطال آيات خدا مجادله مى كنند نديده اى [كه تا كجا [از حقيقت انحراف حاصل كرده اند؟ (69)

كسانى كه كتاب [خدا] و آنچه را كه فرستادگان خود را بدان گسيل داشته ايم تكذيب كرده اند، به زودى خواهند دانست؛ (70)

هنگامى كه غلها در گردنهايشان [افتاده و [با] زنجيرها كشانيده مى شوند، (71)

در ميان جوشاب. [و] آنگاه در آتش برافروخته مى شوند. (72)

آنگاه به آنان گفته مى شود: «آنچه را در برابر خدا [با او] شريك مى ساختيد كجايند؟» (73)

مى گويند: «گمشان كرديم، بلكه پيشتر [هم ما چيزى را نمى خوانديم.»

اين گونه خدا كافران را بى راه مى گذارد. (74)

اين [عقوبت به سبب آن است كه در زمين به ناروا شادى و سرمستى مى كرديد و بدان سبب است كه [سخت به خود] مى نازيديد. (75)

از درهاى دوزخ درآييد، در آن جاودان [بمانيد]. چه بد است جاى سركشان. (76)

پس صبر كن كه وعده خدا راست است. پس -چه پاره اى از آنچه را كه به آنان وعده داده ايم، به تو بنمايانيم، چه تو را از دنيا ببريم- [در هر صورت آنان به سوى ما بازگردانيده مى شوند. (77)

و مسلّماً پيش از تو فرستادگانى را روانه كرديم. برخى از آنان را [ماجرايشان را] بر تو حكايت كرده ايم و برخى از ايشان را بر تو حكايت نكرده ايم، و هيچ فرستاده اى را نرسد كه بى اجازه خدا نشانه اى بياورد. پس چون فرمان خدا برسد به حق داورى مى شود، و آنجاست كه باطل كاران زيان مى كنند. (78)

خدا [همان كسى است كه چهارپايان را براى شما پديد آورد تا از برخى از آنها سوارى گيريد و از برخى از آنها بخوريد. (79)

و در آنها براى شما سودهاست تا با [سوار شدن بر] آنها به مقصودى كه در دلهايتان است برسيد، و بر آنها و بر كشتى حمل مى شويد. (80)

و نشانه هاى [قدرت خويش را به شما مى نماياند. پس كدام يك از آيات خدا را انكار مى كنيد؟ (81)

آيا در زمين نگشته اند تا ببينند فرجام كسانى كه پيش از آنان بودند چگونه بوده است؟ [آنها به مراتب از حيث تعداد،] بيشتر از آنان، و [از حيث نيرو و آثار در روى زمين، استوارتر بودند، و[لى آنچه به

دست مى آوردند، به حالشان سودى نبخشيد. (82)

و چون پيامبرانشان دلايل آشكار برايشان آوردند، به آن چيز [مختصرى از دانش كه نزدشان بود خرسند شدند، و [سرانجام آنچه به ريشخند مى گرفتند آنان را فروگرفت. (83)

پس چون سختى [عذاب ما را ديدند گفتند: «فقط به خدا ايمان آورديم و بدانچه با او شريك مى گردانيديم كافريم.» (84)

و[لى هنگامى كه عذاب ما را مشاهده كردند، ديگر ايمانشان براى آنها سودى نداد. سنّت خداست كه از [ديرباز] در باره بندگانش چنين جارى شده، و آنجاست كه ناباوران زيان كرده اند. (85)

[طواف مى كنند] تسبيح و حمد پروردگارشان را مى گويند و به او ايمان دارند و براى مؤمنان استغفار مى كنند [و مى گويند:] پروردگارا! رحمت و علم تو همه چيز را فراگرفته است؛ پس كسانى را كه توبه كرده و راه تو را پيروى مى كنند بيامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگاه دار!

«8» پروردگارا! آنها را در باغهاى جاويدان بهشت كه به آنها وعده فرموده اى وارد كن، همچنين از پدران و همسران و فرزندانشان هر كدام كه صالح بودند، كه تو توانا و حكيمى!

«9» و آنان را از بديها نگاه دار، و هر كس را كه در آن روز از بديها نگاه دارى، مشمول رحمتت ساخته اى؛ و اين است همان رستگارى عظيم!

«10» كسانى را كه كافر شدند روز قيامت صدا مى زنند كه عداوت و خشم خداوند نسبت به شما از عداوت و خشم خودتان نسبت به خودتان بيشتر است، چرا كه بسوى ايمان دعوت مى شديد، ولى انكار مى كرديد!

«11» آنها مى گويند: (پروردگارا! ما را دو بار ميراندى و دو بار زنده كردى؛ اكنون به گناهان خود معترفيم؛ آيا راهى براى خارج شدن [از دوزخ] وجود دارد؟)

«12» اين بخاطر آن است كه وقتى خداوند به يگانگى خوانده مى شد انكار مى كرديد، و اگر براى او همتايى مى پنداشتند ايمان مى آورديد؛ اكنون داورى مخصوص خداوند بلندمرتبه و بزرگ است [و شما را مطابق عدل خود كيفر مى دهد].

«13» او كسى است كه آيات خود را به شما نشان مى دهد و از آسمان براى شما روزى [با ارزشى] مى فرستد؛ تنها كسانى متذكّر اين حقايق مى شوند كه بسوى خدا باز مى گردند.

«14» [تنها] خدا را بخوانيد و دين

خود را براى او خالص كنيد، هرچند كافران ناخشنود باشند!

«15» او درجات [بندگان صالح] را بالا مى برد، او صاحب عرش است، روح [مقدّس] را به فرمانش بر هر كس از بندگانش كه بخواهد القاء مى كند تا [مردم را] از روز ملاقات [= روز رستاخيز] بيم دهد!

«16» روزى كه همه آنان آشكار مى شوند و چيزى از آنها بر خدا پنهان نخواهد ماند؛ [و گفته مى شود:] حكومت امروز براى كيست؟ براى خداوند يكتاى قهّار است!

«17» امروز هر كس در برابر كارى كه انجام داده است پاداش داده مى شود؛ امروز هيچ ظلمى نيست؛ خداوند سريع الحساب است!

«18» و آنها را از روز نزديك بترسان، هنگامى كه از شدّت وحشت دلها به گلوگاه مى رسد و تمامى وجود آنها مملوّ از اندوه مى گردد؛ براى ستمكاران دوستى وجود ندارد، و نه شفاعت كننده اى كه شفاعتش پذيرفته شود.

«19» او چشمهايى را كه به خيانت مى گردد و آنچه را سينه ها پنهان مى دارند، مى داند.

«20» خداوند بحقّ داورى مى كند، و معبودهايى را كه غير از او مى خوانند هيچ گونه داورى ندارند؛ خداوند شنوا و بيناست!

«21» آيا آنها روى زمين سير نكردند تا ببينند عاقبت كسانى كه پيش از آنان بودند چگونه بود؟! آنها در قدرت و ايجاد آثار مهمّ در زمين از اينها برتر بودند؛ ولى خداوند ايشان را به گناهانشان گرفت، و در برابر عذاب او مدافعى نداشتند!

«22» اين براى آن بود كه پيامبرانشان پيوسته با دلايل روشن به سراغشان مى آمدند، ولى آنها انكار مى كردند؛ خداوند هم آنان را گرفت [و كيفر داد] كه او قوّى و مجازاتش شديد است!

«23» ما موسى را با آيات

خود و دليل روشن فرستاديم...

«24» بسوى فرعون و هامان و قارون؛ ولى آنها گفتند: (او ساحرى بسيار دروغگو است!)

«25» و هنگامى كه حقّ را از سوى ما براى آنها آورد، گفتند: (پسران كسانى را كه با موسى ايمان آورده اند بكشيد و زنانشان را [براى اسارت و خدمت] زنده بگذاريد!) امّا نقشه كافران جز در گمراهى نيست [و نقش بر آب مى شود].

«26» و فرعون گفت: (بگذاريد موسى را بكشم، و او پروردگارش را بخواند [تا نجاتش دهد]! زيرا من مى ترسم كه آيين شما را دگرگون سازد، و يا در اين سرزمين فساد بر پا كند!)

«27» موسى گفت: (من به پروردگارم و پروردگار شما پناه مى برم از هر متكبّرى كه به روز حساب ايمان نمى آورد!)

«28» و مرد مؤمنى از آل فرعون كه ايمان خود را پنهان مى داشت گفت: (آيا مى خواهيد مردى را بكشيد بخاطر اينكه مى گويد: پروردگار من (اللّه) است، در حالى كه دلايل روشنى از سوى پروردگارتان براى شما آورده است؟! اگر دروغگو باشد، دروغش دامن خودش را خواهد گرفت؛ و اگر راستگو باشد، [لااقل] بعضى از عذابهايى را كه وعده مى دهد به شما خواهد رسيد؛ خداوند كسى را كه اسرافكار و بسيار دروغگوست هدايت نمى كند.

«29» اى قوم من! امروز حكومت از آن شماست و در اين سرزمين پيروزيد؛ اگر عذاب خدا به سراغ ما آيد، چه كسى ما را يارى خواهد كرد؟!) فرعون گفت: (من جز آنچه را معتقدم به شما ارائه نمى دهم، و شما را جز به راه صحيح راهنمايى نمى كنم! [دستور، همان قتل موسى است!])

«30» آن مرد باايمان گفت: (اى قوم من! من بر شما از

روزى همانند روز [عذاب] اقوام پيشين بيمناكم!

«31» و از عادتى همچون عادت قوم نوح و عاد و ثمود و كسانى كه بعد از آنان بودند [از شرك و كفر و طغيان] مى ترسم؛ و خداوند ظلم و ستمى بر بندگانش نمى خواهد.

«32» اى قوم من! من بر شما از روزى كه مردم يكديگر را صدا مى زنند [و از هم يارى مى طلبند و صدايشان به جايى نمى رسد] بيمناكم!

«33» همان روزى كه روى مى گردانيد و فرار مى كنيد؛ امّا هيچ پناهگاهى در برابر عذاب خداوند براى شما نيست؛ و هر كس را خداوند [بخاطر اعمالش] گمراه سازد، هدايت كننده اى براى او نيست!

«34» پيش از اين يوسف دلايل روشن براى شما آورد، ولى شما همچنان در آنچه او براى شما آورده بود ترديد داشتيد؛ تا زمانى كه از دنيا رفت، گفتيد: هرگز خداوند بعد از او پيامبرى مبعوث نخواهد كرد! اين گونه خداوند هر اسرافكار ترديدكننده اى را گمراه مى سازد!

«35» همانها كه در آيات خدا بى آنكه دليلى برايشان آمده باشد به مجادله برمى خيزند؛ [اين كارشان] خشم عظيمى نزد خداوند و نزد آنان كه ايمان آورده اند به بار مى آورد؛ اين گونه خداوند بر دل هر متكبّر جبّارى مُهر مى نهد!)

«36» فرعون گفت: (اى هامان! براى من بناى مرتفعى بساز، شايد به وسايلى دست يابم،

«37» وسايل [صعود به] آسمانها تا از خداى موسى آگاه شوم؛ هر چند گمان مى كنم او دروغگو باشد!) اينچنين اعمال بد فرعون در نظرش آراسته جلوه كرد و از راه حق باز داشته شد؛ و توطئه فرعون [و همفكران او] جز به نابودى نمى انجامد!

«38» كسى كه [از قوم فرعون] ايمان آورده بود گفت: (اى

قوم من! از من پيروى كنيد تا شما را به راه درست هدايت كنم.

«39» اى قوم من! اين زندگى دنيا، تنها متاع زودگذرى است؛ و آخرت سراى هميشگى است!

«40» هر كس بدى كند، جز بمانند آن كيفر داده نمى شود؛ ولى هر كس كار شايسته اى انجام دهد - خواه مرد يا زن - در حالى كه مؤمن باشد آنها وارد بهشت مى شوند و در آن روزى بى حسابى به آنها داده خواهد شد.

«41» اى قوم من! چرا من شما را به سوى نجات دعوت مى كنم، امّا شما مرا بسوى آتش فرا مى خوانيد؟!

«42» مرا دعوت مى كنيد كه به خداوند يگانه كافر شوم و همتايى كه به آن علم ندارم براى او قرار دهم، در حالى كه من شما را بسوى خداوند عزيز غفّار دعوت مى كنم!

«43» قطعاً آنچه مرا بسوى آن مى خوانيد، نه دعوت [و حاكميّتى] در دنيا دارد و نه در آخرت؛ و تنها بازگشت ما در قيامت بسوى خداست؛ و مسرفان اهل آتشند!

«44» و بزودى آنچه را به شما مى گويم به خاطر خواهيد آورد! من كار خود را به خدا واگذارم كه خداوند نسبت به بندگانش بيناست!)

«45» خداوند او را از نقشه هاى سوء آنها نگه داشت، و عذاب شديد بر آل فرعون وارد شد!

«46» عذاب آنها آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى شوند؛ و روزى كه قيامت برپا شود [مى فرمايد:] (آل فرعون را در سخت ترين عذابها وارد كنيد!)

«47» به خاطر بياور هنگامى را كه در آتش دوزخ با هم محاجّه مى كنند؛ ضعيفان به مستكبران مى گويند: (ما پيرو شما بوديم، آيا شما [امروز] سهمى از

آتش را بجاى ما پذيرا مى شويد؟!)

«48» مستكبران مى گويند: (ما همگى در آن هستيم، زيرا خداوند در ميان بندگانش [بعدالت] حكم كرده است!)

«49» و آنها كه در آتشند به مأموران دوزخ مى گويند: (از پروردگارتان بخواهيد يك روز عذاب را از ما بردارد!)

«50» آنها مى گويند: (آيا پيامبران شما دلايل روشن برايتان نياوردند؟!) مى گويند: (آرى!) آنها مى گويند: (پس هر چه مى خواهيد [خدا را] بخوانيد؛ ولى دعاى كافران [به جايى نمى رسد و] جز در ضلالت نيست!)

«51» ما به يقين پيامبران خود و كسانى را كه ايمان آورده اند، در زندگى دنيا و [در آخرت] روزى كه گواهان به پا مى خيزند يارى مى دهيم!

«52» روزى كه عذرخواهى ظالمان سودى به حالشان نمى بخشد؛ و لعنت خدا براى آنها، و خانه [و جايگاه] بد نيز براى آنان است.

«53» و ما به موسى هدايت بخشيديم، و بنى اسرائيل را وارثان كتاب [تورات] قرار داديم.

«54» كتابى كه مايه هدايت و تذكّر براى صاحبان عقل بود!

«55» پس [اى پيامبر!] صبر و شكيبايى پيشه كن كه وعده خدا حقّ است، و براى گناهت استغفار كن، و هر صبح و شام تسبيح و حمد پروردگارت را بجا آور!

«56» كسانى كه در آيات خداوند بدون دليلى كه براى آنها آمده باشد ستيزه جويى مى كنند، در سينه هايشان فقط تكبّر [و غرور] است، و هرگز به خواسته خود نخواهند رسيد، پس به خدا پناه بر كه او شنوا و بيناست!

«57» آفرينش آسمانها و زمين از آفرينش انسانها مهمتر است، ولى بيشتر مردم نمى دانند.

«58» هرگز نابينا و بينا يكسان نيستند؛ همچنين كسانى كه ايمان آورده، و اعمال صالح انجام داده اند با بدكاران يكسان

نخواهند بود؛ امّا كمتر متذكّر مى شويد!

«59» روز قيامت به يقين آمدنى است، و شكّى در آن نيست؛ ولى اكثر مردم ايمان نمى آورند!

«60» پروردگار شما گفته است: (مرا بخوانيد تا [دعاى] شما را بپذيرم! كسانى كه از عبادت من تكبّر مى ورزند به زودى با ذلّت وارد دوزخ مى شوند!)

«61» خداوند كسى است كه شب را براى شما آفريد تا در آن بياساييد، و روز را روشنى بخش قرار داد؛ خداوند نسبت به مردم صاحب فضل و كرم است؛ ولى بيشتر مردم شكرگزارى نمى كنند!

«62» اين است خداوند، پروردگار شما كه آفريننده همه چيز است؛ هيچ معبودى جز او نيست؛ با اين حال چگونه از راه حق منحرف مى شويد؟!

«63» اينچنين كسانى كه آيات خدا را انكار مى كردند [از راه راست] منحرف مى شوند!

«64» خداوند كسى است كه زمين را براى شما جايگاه امن و آرامش قرار داد و آسمان را همچون سقفى [بالاى سرتان]؛ و شما را صورتگرى كرد، و صورتتان را نيكو آفريد؛ و از چيزهايى پاكيزه به شما روزى داد؛ اين است خداوند پروردگار شما! جاويد و پربركت است خداوندى كه پروردگار عالميان است!

«65» زنده [واقعى] اوست؛ معبودى جز او نيست؛ پس او را بخوانيد در حالى كه دين خود را براى او خالص كرده ايد! ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است!

«66» بگو: (من نهى شده ام از اينكه معبودهايى را كه شما غير از خدا مى خوانيد بپرستم، چون دلايل روشن از جانب پروردگارم براى من آمده است؛ و مأمورم كه تنها در برابر پروردگار عالميان تسليم باشم!)

«67» او كسى است كه شما را از خاك آفريد، سپس از

نطفه، سپس از علقه [خون بسته شده]، سپس شما را بصورت طفلى [از شكم مادر] بيرون مى فرستد، بعد به مرحله كمال قوّت خود مى رسيد، و بعد از آن پير مى شويد و [در اين ميان] گروهى از شما پيش از رسيدن به اين مرحله مى ميرند و در نهايت به سرآمد عمر خود مى رسيد؛ و شايد تعقّل كنيد!

«68» او كسى است كه زنده مى كند و مى ميراند؛ و هنگامى كه كارى را مقرّر كند، تنها به آن مى گويد: (موجود باش!) بى درنگ موجود مى شود!

«69» آيا نديدى كسانى را كه در آيات خدا مجادله مى كنند، چگونه از راه حقّ منحرف مى شوند؟!

«70» همان كسانى كه كتاب [آسمانى] و آنچه رسولان خود را بدان فرستاده ايم تكذيب كردند؛ امّا بزودى [نتيجه كار خود را] مى دانند!

«71» در آن هنگام كه غل و زنجيرها بر گردن آنان قرار گرفته و آنها را مى كشند...

«72» و در آب جوشان وارد مى كنند؛ سپس در آتش دوزخ افروخته مى شوند!

«73» سپس به آنها گفته مى شود: (كجايند آنچه را همتاى خدا قرار مى داديد،

«74» همان معبودهايى را كه جز خدا پرستش مى كرديد؟!) آنها مى گويند: (همه از نظر ما پنهان و گم شدند؛ بلكه ما اصلاً پيش از اين چيزى را پرستش نمى كرديم)! اين گونه خداوند كافران را گمراه مى سازد!

«75» اين [عذاب] بخاطر آن است كه بناحقّ در زمين شادى مى كرديد و از روى غرور و مستى به خوشحالى مى پرداختيد!

«76» از درهاى جهنّم وارد شويد و جاودانه در آن بمانيد؛ و چه بد است جايگاه متكبّران!

«77» پس [اى پيامبر] صبر كن كه وعده خدا حقّ است؛ و هرگاه قسمتى از مجازاتهايى را

كه به آنها وعده داده ايم در حال حياتت به تو ارائه دهيم، يا تو را [پيش از آن] از دنيا ببريم [مهمّ نيست]؛ چرا كه همه آنان را تنها بسوى ما باز مى گردانند!

«78» ما پيش از تو رسولانى فرستاديم؛ سرگذشت گروهى از آنان را براى تو بازگفته، و گروهى را براى تو بازگو نكرده ايم؛ و هيچ پيامبرى حق نداشت معجزه اى جز بفرمان خدا بياورد و هنگامى كه فرمان خداوند [براى مجازات آنها] صادر شود، بحق داورى خواهد شد؛ و آنجا اهل باطل زيان خواهند كرد!

«79» خداوند كسى است كه چهارپايان را براى شما آفريد تا بعضى را سوار شويد و از بعضى تغذيه كنيد.

«80» و براى شما در آنها منافع بسيارى [جز اينها] است، تا بوسيله آنها به مقصدى كه در دل داريد برسيد؛ و بر آنها و بر كشتيها سوار مى شويد.

«81» او آياتش را همواره به شما نشان مى دهد؛ پس كدام يك از آيات او را انكار مى كنيد؟!

«82» آيا روى زمين سير نكردند تا ببينند عاقبت كسانى كه پيش از آنها بودند چه شد؟! همانها كه نفراتشان از اينها بيشتر، و نيرو و آثارشان در زمين فزونتر بود؛ امّا هرگز آنچه را به دست مى آوردند نتوانست آنها را بى نياز سازد [و عذاب الهى را از آنان دور كند]!

«83» هنگامى كه رسولانشان دلايل روشنى براى آنان آوردند، به دانشى كه خود داشتند خوشحال بودند [و غير آن را هيچ مى شمردند]؛ ولى آنچه را [از عذاب] به تمسخر مى گرفتند آنان را فراگرفت!

«84» هنگامى كه عذاب [شديد] ما را ديدند گفتند: (هم اكنون به خداوند يگانه ايمان آورديم و به

معبودهايى كه همتاى او مى شمرديم كافر شديم!)

«85» امّا هنگامى كه عذاب ما را مشاهده كردند، ايمانشان براى آنها سودى نداشت! اين سنّت خداوند است كه همواره در ميان بندگانش اجرا شده، و آنجا كافران زيانكار شدند!

گرفته اى، پس آنان را كه توبه كرده اند و راه تو را پيروى نموده اند بيامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگه دار. (7)

پروردگارا! و آنان را در بهشت هاى جاودانى كه به آنان و به شايستگان از پدران و همسران و فرزندانشان وعده داده اى درآور؛ يقيناً تو تواناى شكست ناپذير و حكيمى؛ (8)

و آنان را از عقوبت ها نگه دار، و هر كه را در آن روز از عقوبت ها نگه دارى بى ترديد او را مورد رحمت قرار داده اى؛ و اين همان كاميابى بزرگ است. (9)

كافران را [پس از ورود به دوزخ] ندا مى دهند: مسلماً دشمنى و خشم خدا نسبت به شما از دشمنى و خشم خودتان درباره خودتان بيشتر است؛ زيرا دعوت به ايمان مى شديد پس كفر مى ورزيديد. (10)

مى گويند: پروردگارا! دوبار ما را ميراندى و دوبار زنده كردى، اكنون به گناهانمان معترفيم، پس آيا راهى براى بيرون آمدن [از دوزخ] هست؟ (11)

اين [سختىِ عذاب] به سبب اين است كه چون خدا به يگانگى [و بدون معبودانتان] خوانده مى شد [يگانگى اش] را انكار مى كرديد، و اگر براى او شريك و همتايى قرار داده مى شد، باور مى كرديد؛ پس [اكنون] داورى، ويژه خداى والامرتبه و بزرگ است. (12)

اوست كه نشانه هاى خود را به شما نشان مى دهد، و از آسمان براى شما روزى نازل مى كند؛ و فقط كسانى متذكّر مى شوند كه به سوى خدا بازمى گردند. (13)

پس خدا را در حالى كه ايمان و عبادت را [از هر گونه شركى] براى او خالص مى كنيد، بپرستيد گرچه كافران [از روش شما] ناخشنود باشند. (14)

بالا برنده درجات و صاحب عرش است، روح را [كه فرشته وحى است]

به فرمانش به هر كس از بندگانش كه بخواهد القا مى كند تا مردم را از روز ملاقات [كه روز رستاخيز است] بيم دهد. (15)

روزى كه همه آنان آشكار مى شوند، [و] چيزى از آنان بر خدا پوشيده نمى ماند. [و ندا آيد:] امروز فرمانروايى ويژه كيست؟ ويژه خداى يكتاى قهّار است. (16)

امروز هر كس را در برابر آنچه انجام داده است، پاداش مى دهند. امروز هيچ ستمى وجود ندارد؛ يقيناً خدا در حسابرسى سريع است. (17)

و آنان را از روز نزديك بيم ده، آن گاه كه [از شدت ترس] جان ها به گلوگاه رسد، در حالى كه همه وجودشان پر از غم و اندوه است. براى ستمكاران هيچ دوست مهربانى و شفيعى كه شفاعتش پذيرفته شود، وجود ندارد! (18)

[او] چشم هايى را كه به خيانت [به نامحرمان] مى نگرد و آنچه را سينه ها پنهان مى دارند، مى داند. (19)

و خدا به حق داورى مى كند، و معبودانى را كه [مشركان] به جاى او مى پرستند [چون از هر جهت ناتوانند] هيچ گونه داورى نمى كنند؛ يقيناً خدا شنوا و بيناست. (20)

آيا در زمين گردش نكردند تا با تأمل بنگرند كه سرانجام كسانى كه پيش از آنان بودند، چگونه بود؟ آنان از ايشان نيرومندتر بودند، و در زمين آثارى پايدارتر [چون قلعه ها، خانه هاى استوار و كاخ هاى بسيار محكم] داشتند، پس خدا آنان را به كيفر گناهانشان [به عذاب] گرفت، و در برابر خدا مدافع و حمايت گرى نداشتند. (21)

اين [كيفر دردناك] براى اين بود كه پيامبرانشان همواره دلايل روشن براى آنان مى آوردند و آنان [از روى تكبّر و عناد] كفر مى ورزيدند، پس خدا هم همه آنان را [به عذابى سخت]

گرفت؛ زيرا او توانا و سخت كيفر است؛ (22)

و به راستى موسى را با معجزات خود و برهانى آشكار فرستاديم، (23)

به سوى فرعون و هامان و قارون، ولى [آنان] گفتند: جادوگرى بسيار دروغگوست! (24)

هنگامى كه حق را از سوى ما براى آنان آورد، گفتند: پسران كسانى را كه با موسى ايمان آورده اند، بكشيد، و زنانشان را [براى بيگارى و خدمت] زنده بگذاريد. ولى نيرنگ و نقشه كافران جز در بيراهه و گمراهى نيست. (25)

فرعون گفت: مرا بگذاريد تا موسى را بكشم و او پروردگارش را [براى نجات خود] بخواند، چون من مى ترسم دين شما را تغيير دهد، يا در اين سرزمين فساد و تباهى به بار آورد! (26)

و موسى گفت: من از هر متكبر سركشى كه به روز حساب ايمان ندارد به پروردگارم و پروردگار شما پناه مى برم. (27)

و مرد مؤمنى از خاندان فرعون كه ايمانش را پنهان مى داشت، گفت: آيا مردى را مى كشيد كه مى گويد: پروردگار من خداست؟ و بى ترديد از سوى پروردگارتان براى شما دلايل روشنى آورده است، و اگر دروغگو باشد دروغش به زيان خود اوست، و اگر راستگو باشد برخى از عذاب هايى كه به شما وعده مى دهد به شما خواهد رسيد؛ زيرا خدا كسى را كه اسراف كار و بسيار دروغگوست، هدايت نمى كند. (28)

اى قوم من! امروز فرمانروايى و حكومت براى شماست كه در اين سرزمين پيروز هستيد، ولى اگر عذاب خدا به سوى ما آيد، چه كسى ما را يارى خواهد داد؟ فرعون گفت: من جز آنچه را [صواب] مى بينم [و به آن يقين دارم و آن انكار موسى و كشتن او و

تقويت حكومت من است] به شما ارائه نمى كنم، و شما را جز به راه راست هدايت نمى كنم. (29)

و آن مرد مؤمن گفت: اى قوم من! بى ترديد من بر شما از روزى مانند روز [عذاب] گروه ها[يى كه پيامبران را تكذيب كردند] مى ترسم (30)

چون سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود و كسانى كه پس از آنان بودند؛ و خدا ستمى بر بندگان نمى خواهد [اين بندگانند كه بر خود ستم روا مى دارند.] (31)

و اى قوم من! بى ترديد من از روزى كه مردم يكديگر را [براى نجات خود از عذاب] ندا مى دهند بر شما مى ترسم؛ (32)

روزى كه [به علت شدت عذاب] پشت كنان از اين سو به آن سو فرار مى كنيد [ولى از هر سو كه مى رويد، برگردانده مى شويد و] شما را [در برابر عذاب خدا] هيچ نگه دارنده اى نيست؛ و هر كه را خدا [به سبب كبر و عنادش] گمراه كند، او را هيچ هدايت كننده اى نخواهد بود. (33)

بى ترديد يوسف پيش از اين دلايل روشنى براى شما آورد، ولى شما همواره نسبت به آنچه كه آورده بود در ترديد بوديد، تا زمانى كه از دنيا رفت، [پس از مرگ او] گفتيد: خدا هرگز بعد از او پيامبرى مبعوث نخواهد كرد، اين گونه خدا هر اسراف كار ترديد كننده اى را گمراه مى كند. (34)

كسانى كه در آيات خدا بى آنكه دليلى براى آنان آمده باشد، مجادله و ستيزه مى كنند [اين عمل زشتشان] نزد خدا و نزد اهل ايمان مايه دشمنى بزرگ است؛ اين گونه خدا بر دل هر گردنكش زورگويى، مُهر [تيره بختى] مى نهد (35)

و فرعون گفت: اى هامان! براى من بنايى

بسيار بلند بساز شايد به وسايلى برسم، (36)

وسايل [بالا رفتن به] آسمان ها تا از خداى موسى آگاه شوم [كه كيست و كجاست؟!] هر چند موسى را [در گفته هايش درباره خدا] دروغگو مى پندارم. و اين گونه براى فرعون زشتى كردارش آراسته شد و از راه خدا باز ماند، و نيرنگ و نقشه فرعون جز در زيانكارى و نابودى نبود. (37)

و آن مرد مؤمن گفت: اى قوم من! از من پيروى كنيد تا شما را به راه راست هدايت كنم. (38)

اى قوم من! اين زندگى دنيا فقط كالايى بى ارزش و زودگذر است، و بى ترديد آخرت سراى هميشگى و پايدار است. (39)

هر كه بدى كند جز به مانند آن كيفر نيابد، و از مردان يا زنان كسانى كه كار شايسته انجام دهند در حالى كه مؤمن باشند، آنان در بهشت درآيند و در آن بى حساب روزى يابند. (40)

اى قوم من! چرا من شما را به سوى رهايى [از خسران دنيا و آخرت] مى خوانم، و شما مرا به آتش مى خوانيد؟! (41)

مرا مى خوانيد كه به خداى يگانه كافر شوم و بر پايه جهالت و نادانى، و بدون دانش و معرفت كه روشنگر حقايق است چيزى را شريك او قرار دهم! و من شما را به تواناى شكست ناپذير و بسيار آمرزنده مى خوانم. (42)

ثابت و يقينى است اينكه آنچه مرا به سويش مى خوانيد براى او در دنيا و آخرت حقّ ادعا[ى الوهيت و ربوبيت] نيست، و اينكه بازگشت ما به سوى خداست، و اينكه اسراف كاران اهل آتش اند. (43)

پس به زودى [درستىِ] آنچه را [كه امروز درباره عذاب اسراف كاران] مى گويم [و شما

باور نمى كنيد] متوجّه خواهيد شد، و من كارم را به خدا وامى گذارم؛ زيرا خدا به بندگان بيناست. (44)

پس خدا او را از آسيب هاى آنچه بر ضد او نيرنگ مى زدند، نگه داشت و عذاب سختى فرعونيان را احاطه كرد. (45)

[عذابشان] آتش است كه صبح و شام بر آن عرضه مى شوند، و روزى كه قيامت برپا شود [ندا رسد:] فرعونيان را در سخت ترين عذاب در آوريد. (46)

و [ياد كن] هنگامى را كه در آتش با يكديگر نزاع و كشمكش مى كنند، پس ضعيفان به مستكبران مى گويند: ما [در دنيا] پيرو شما بوديم، آيا مى توانيد بخشى از اين آتش را از ما دفع كنيد؟ (47)

مستكبران مى گويند: هم اكنون همه ما در آتش هستيم، بى ترديد خدا [به عدالت و انصاف] ميان بندگان داورى كرده است. (48)

و آنان كه در آتش اند، به نگهبانان دوزخ مى گويند: از پروردگارتان بخواهيد كه يك روز بخشى از عذاب را از ما سبك كند. (49)

[نگهبانان] مى گويند: آيا پيامبرانتان دلايل روشن براى شما نياوردند؟ مى گويند: چرا آوردند. مى گويند: پس [هر اندازه كه مى خواهيد خدا را] بخوانيد، ولى دعاى كافران جز در بيراهه و گمراهى نيست. (50)

بى ترديد ما پيامبران خود و مؤمنان را در زندگى دنيا و روزى كه گواهان [براى گواهى دادن] به پا ايستند، يارى مى كنيم. (51)

همان روزى كه عذرخواهى ستمكاران سودشان ندهد و براى آنان لعنت خدا و سراى سخت و بدى است. (52)

محققاً ما به موسى هدايت عطا كرديم و كتاب [تورات] را به بنى اسرائيل به ميراث داديم؛ (53)

كتابى كه [سراسر] براى خردمندان مايه هدايت و تذكر است. (54)

پس [چنان كه

موسى بر آزار بنى اسرائيل شكيبايى ورزيد، تو هم بر آزار دشمنان] شكيبا باش، بى ترديد وعده خدا حق است، و از ميان رفتن [توطئه ها و موانعى كه به وسيله دشمنان در راه پيشرفت دعوتت به اسلام براى تو ايجاد شده]، از خدا بخواه، و پروردگارت را شب و صبح همراه با سپاس و ستايش تسبيح گوى. (55)

بى ترديد آنان كه در آيات خدا بى آنكه دليلى براى آنان آمده باشد، مجادله و ستيزه مى كنند و در سينه هايشان جز كبر و بزرگ نمايى نيست به آن [بزرگى و عزت و سلطنتى كه در آرزويش هستند] نمى رسند؛ پس به خدا پناه ببر؛ زيرا او شنوا و بيناست. (56)

همانا آفرينش آسمان ها و زمين از آفرينش انسان مهم تر است، ولى بيشتر مردم [به حقايق] معرفت و آگاهى ندارند. (57)

و بينا و نابينا، يكسان نيستند و [نيز] آنان كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند با [مردم] بدكار برابر نمى باشند. اندكى متذكّر [اين حقايق] مى شويد. (58)

يقيناً قيامت آمدنى است، هيچ ترديدى در آن نيست، ولى بيشتر مردم [به سبب تكبّر و غرور] ايمان نمى آورند. (59)

و پروردگارتان گفت: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم، آنان كه از عبادت من تكبّر ورزند، به زودى خوار و رسوا به دوزخ درآيند. (60)

خداست كه شب را براى شما پديد آورد تا در آن بياراميد، و روز را روشن و بينش بخش قرار داد [تا در آن به كارهاى لازم بپردازيد]؛ بى ترديد خدا نسبت به مردم داراى فضل و احسان است، ولى بيشتر مردم سپاس گزارى نمى كنند. (61)

اين است خدا پروردگار شما كه آفريننده هر چيزى است، هيچ

معبودى جز او نيست، پس چگونه [از حق] منصرفتان مى كنند؟ (62)

اين گونه [كه شما منحرف مى شويد] آنان كه همواره آيات خدا را انكار مى كردند، منحرف مى شوند. (63)

خداست كه زمين را براى شما جايگاه امن و آسايش آفريد، و آسمان را بنايى [محكم و استوار] ساخت، و شما را صورتگرى كرد و صورت هايتان را نيكو گردانيد، و از چيزهاى پاكيزه [اى كه با طبيعت شما هماهنگ است] به شما روزى داد. اين است خدا پروردگار شما، پربركت است خدا پروردگار جهانيان. (64)

اوست زنده [بى زوال]، هيچ معبودى جز او نيست، پس او را در حالى كه ايمان و عبادت را براى او [از هر گونه شركى] خالص مى كنيد، بپرستيد. همه ستايش ها ويژه خدا پروردگار جهانيان است. (65)

بگو: من نهى شده ام از اينكه معبودانى كه شما به جاى خدا مى پرستيد، بپرستم؛ زيرا از جانب پروردگارم براى من دلايل روشن [بر حقّانيّت توحيد] آمده است و مأمورم كه فقط تسليم [فرمان ها و احكام] پروردگار جهانيان باشم. (66)

اوست كه شما را از خاك آفريد، سپس از نطفه، آن گاه از علقه، سپس به صورت طفلى [از رحم مادران] بيرون مى فرستد، تا به كمال نيرومندى و قوت خود برسيد، آن گاه پير و سالخورده شويد، و برخى از شما پيش از رسيدن به اين مراحل قبض روح مى شويد، و [برخى زنده مى مانيد] تا به آن مدتى كه معين و مقرّر است برسيد، و براى اينكه شما [درباره حق] تعقّل كنيد. (67)

اوست كه زنده مى كند و مى ميراند، و چون پديد آمدن چيزى را اراده كند، فقط به آن مى گويد: باش. پس بى درنگ موجود مى شود. (68)

آيا

كسانى را كه در آيات خدا مجادله و ستيزه مى كنند، ننگريستى كه چگونه [از حق به باطل] برگردانده مى شوند؟ (69)

همانان كه قرآن و دينى را كه پيامبران خود را به آن فرستاديم، انكار كردند، پس به زودى [نتيجه انكار خود را] خواهند دانست؛ (70)

زمانى كه غل ها و زنجيرها[ى آتشين] در گردن هايشان باشد در حالى كه به وسيله آنها كشيده شوند، (71)

در ميان آب جوشان، سپس آنان را در آتش افروخته دوزخ مى سوزانند. (72)

آن گاه به آنان گويند: معبودانى كه [در الوهيت و ربوبيت] شريكان خدا مى گرفتيد كجايند؟ (73)

[همان معبودانى كه] به جاى خدا [مى پرستيديد]، مى گويند: از نظر ما گم و ناپديد شدند، بلكه ما پيش از اين چيزى را نمى پرستيديم. اين گونه خدا كافران را گمراه مى كند. (74)

اين [عذاب ها] براى آن است كه به ناحق در زمين شادى و سرمستى مى كرديد و به سبب آن است كه مغرورانه به پايكوبى و خوشحالى مى پرداختيد. (75)

از درهاى دوزخ وارد شويد كه در آن جاو دانه ايد؛ پس چه بد است اقامت گاه متكبران. (76)

نهايتاً [بر آزار اينان] شكيبا باش، بى ترديد وعده خدا حق است. پس اگر بخشى از عذاب هايى را كه به آنان وعده مى دهيم به تو نشان دهيم، يا تو را پيش از آن از دنيا ببريم [تفاوتى ندارد، در هر صورت] به سوى ما بازگردانده مى شوند [و كيفرشان را خواهند ديد.] (77)

قطعاً پيش از تو پيامبرانى فرستاديم؛ سرگذشت گروهى از آنان را براى تو حكايت كرده ايم، و سرگذشت برخى را بيان نكرده ايم. هيچ پيامبرى را نسزد كه جز به اذن خدا معجزه اى بياورد؛ بنابراين هنگامى كه فرمان

خدا [به عذاب دشمنان لجوج] برسد، بر پايه حقّ و درستى داورى خواهد شد و آنجاست كه اهل باطل زيان خواهند كرد. (78)

خداست كه چهارپايان را براى شما پديد آورد تا بر بعضى از آنها سوار شويد، و از [گوشت] بعضى از آنها بخوريد؛ (79)

و براى شما در آنها سودهايى است، [آرى آنها را آفريد] تا با [سوار شدن بر آنها و حمل بار و بنه خود] به مقصدى كه در دل هاى شماست برسيد، و بر آنها و بر كشتى ها حمل مى شويد. (80)

و همواره نشانه هاى [ربوبيت و قدرت] خود را به شما نشان مى دهد، پس كدام يك از نشانه هاى خدا را انكار مى كنيد؟! (81)

آيا در زمين گردش نكردند تا با تأمل بنگرند كه سرانجام كسانى كه پيش از آنان بودند [و سركشى و تكبّر مى كردند] چگونه بود؟ همانان كه نفراتشان از اينان بيشتر و از ايشان نيرومندتر بودند، و در زمين آثارى پايدارتر [چون قلعه ها و خانه هاى استوار و كاخ هاى بسيار محكم] داشتند، ولى نفرات و قدرت و آثارى كه همواره به دست مى آوردند [چيزى از عذاب خدا را] از آنان دفع نكرد. (82)

هنگامى كه پيامبرانشان دلايل روشن براى آنان آوردند، به اندك دانشى كه نزد خود داشتند خوشحال بودند [و غير آن را چيزى به حساب نمى آوردند] ولى عذابى كه همواره آن را به مسخره مى گرفتند، آنان را احاطه كرد. (83)

پس هنگامى كه عذاب سخت ما را ديدند، گفتند: بى ترديد به خدا ايمان آورديم و به معبودانى كه با او شريك قرار مى داديم، كافريم. (84)

ولى زمانى كه عذاب سخت ما را ديدند، ايمانشان سودى به آنان نداد.

سنت خداست كه از ديرباز نسبت به بندگانش جارى شده است [كه ايمانشان را پس از ديدن عذاب نمى پذيرد] و آنجاست كه كافران زيانكار شدند. (85)

كه علم و رحمت بى منتهايت همه اهل عالم را فرا گرفته است تو به لطف و كرم گناه آنان كه توبه كردند و راه رضاى تو را پيمودند ببخش و آنان را از عذاب دوزخ محفوظ دار (7)

پروردگارا تو آنها را در بهشت عدنى كه وعده فرمودى با پدران و مادران صالح و هم جفت و فرزندانشان واصل گردان كه همانا توئى خداى با حكمت و اقتدار (8)

و هم آن مومنان را به لطف و عنايت از ارتكاب اعمال زشت نگاهدار كه هر كه را تو از زشتكارى امروز محفوظ دارى در حق او رحمت و عنايت بسيار فرموده اى و آن به حقيقت رستگارى بزرگ از بلايا و فيروزى عظيم در آخرت خواهد بود (9)

و آنان كه به خدا كافر شدند چون به دوزخ درافتند و از فرط خشم، دشمن جان خودشوند به آنها خطاب شود كه خشم و قهر خدا بسيار از خشم شما بر خود سختتر است چرا كه شما را به ايمان دعوت كردند و شما كافر شديد (10)

در آن حال كافران گويند پروردگارا تو ما را دو بار بميراندى و باز زنده كردى يكبار در دنيا ميراندى و در قبور و عالم برزخ زنده كردى دوم بار در قبور ميراندى و به قيامت زنده كردى تا ما به گناهان خود اعتراف كرديم آيا اينك ما را راهى هست كه از اين عذاب دوزخ بيرون آئيم؟ هيهات (11)

به آنها گويند اين عذاب براى آنست كه شما چون خدا به يكتائى ياد ميشد به او كافر ميشديد و اگر بر او شريك ميگرفتند ايمان مى آورديد

پس اينك حكم عفو و عقوبت شما با خداى متعال بزرگوار است (12)

آن خدائى كه به شما آيات قدرت خود را در عالم آفاق و انفس پديدار ساخت و از آسمان به وسيله برف و باران بر شما روزى فرستاد و متذكر اين معنى نشوند مگر كسانى كه دايم رو به درگاه خدا آرند (13)

پس خدا را به اخلاص و يكتائى بخوانيد كه دين خالص و حكم نافذ هر چند كافران نخواهند مخصوص خداست (14)

كه او داراى شئون و مراتب رفيع و صاحب عرش عظيم است روح همان فرشته جانبخش را به امر خود بر هر كه از بندگان بخواهد مى فرستد تا آن بنده مقام نبوت يابد و خلق را از روز قيامت وقت ملاقات ثواب و عقاب بترساند (15)

آن روزى كه همه نيك و بد خلق پديد آيد و هيچ كرده آنها بر خدا پنهان نباشد. در آن روز سلطنت عالم با كيست؟ با خداى قاهر منتقم يكتاست (16)

آن روز هر نفسى به آنچه از نيك و بد كرده جزا خواهد يافت و امروز بر هيچكسستم نخواهد شد كه خداى عادل حساب خلق به يك لحظه ميكند (17)

و اى رسول، امت را از روز قيامت بترسان كه از هول و ترس آن روز جانها به گلو ميرسد و از بيم آن حزن و خشم خود فرو ميبرند و ستمكاران را هيچ خويشى كه حمايت كند و ياورى كه شفاعتش پذيرفته شود نخواهد بود. (18)

و خدا بر نگاه خيانت چشم خلق و انديشه هاى نهانى دلهاى مردم آگاهست (19)

خدا در عالم به حق حكم ميكند و

غير او آنچه را به خدائى ميخوانند هيچ حكم و اثرى در جهان نتوانند داشت خداست كه دعاى خلق را شنوا و به احوال بندگان بيناست (20)

آيا مردم در روى زمين سير و سفر نميكنند تا عاقبت كار پيشينيانشان را ببينندكه آنها با آنكه بسيار از اينان قوى تر و آثار وجوديشان در روى زمين بيشتربود سرانجام خدا به كيفر گناهانشان بگرفت و همه را هلاك ساخت و از قهر و انتقام خدا هيچكس نگهدارشان نبود (21)

اين هلاكت پيشينيان بدين سبب بود كه پيمبرانشان با آيات و ادله روشن به سوى آنها آمدند و آنان از جهل و عناد كافر شدند خدا هم آنان را به عقوبت گرفت كه خدا بسيار مقتدر و سخت كيفر است (22)

و ما موسى را با آيات و معجزات و حجت آشكار فرستاديم (23)

به سوى فرعون و هامان و قارون آنها موسى را تكذيب كردند و گفتند او ساحر بسيار دروغگوئى است (24)

و آن گاه كه او از جانب ما به صدق و حقيقت براى هدايت خلق آمد فرعون و قومش به مردم گفتند برويد پسران آنان كه به موسى ايمان آوردند بكشيد و زنانشان را زنده گذاريد تا ضعيف و نابود شوند و ما بالعكس آنها را قوى كرديم آرى مكر و تدبير كافران جز در ضلالت و خسرانشان به كار نيايد (25)

فرعون به درباريانش گفت بگذاريد تا من موسى را به قتل رسانم. و او خداى خود را كه او را مقتدر و منتقم ميداند به يارى طلبد ميترسم كه اگر وى را زنده گذاريم آئين شما را تغيير دهد و در

زمين فتنه و فسادى برانگيزد (26)

موسى قصه قتل خود شنيد گفت من به خداى آفريننده من و شما و همه عالم از شر هر كافر متكبرى كه به روز حساب ايمان نمى آورد پناه ميبرم و از او در دفع شما كافران يارى ميطلبم (27)

و مرد با ايمانى از آل فرعون كه ايمانش را پنهان ميداشت با فرعونيان گفت آيا مردى را به جرم اينكه ميگويد پروردگار من خداست نه فرعون و هامان و بتان ديگر ميكشيد؟ در صورتى كه با معجزه و ادله روشن از جانب خدا براى هدايت شما آمده است آخر فكر كنيد اگر او دروغگوست گناه دروغش بر خود اوست و ليكن اگر راستگو باشد از وعده هاى او بعضى به شما برسد همه هلاك خواهيد شد و خدا البته مردم ستمكار و دروغگو را هرگز هدايت نخواهد كرد (28)

اى قوم امروز ملك و سلطنت زمين مصر با شماست ليكن اگر قهر و انتقام خدا برما برسد كيست كه ما را از آن نجات تواند داد. فرعون باز گفت جز آنكه رصى به قتل موسى دادم راى ديگر نمى دهم و جز اين صلاح نميدانم و شما را جز به راه صواب دلالت نميكنم (29)

باز همان شخص با ايمان به فرعونيان گفت اى قوم من بر شما مى ترسم از روزى مانند روز سخت احزاب و امم پيشين (30)

مثل روزگار ناگوار قوم نوح و عاد و ثمود و امم بعد از اينان كه همه به كيفر كفر و عصيان هلاك شدند و خدا هيچ اراده ظلم در حق بندگان نكند و هلاك آنها به سو، اختيار

خود است (31)

و باز گفت اى قوم من براى شما از عذاب روز قيامت كه خلق از سختى آن به فرياد آيند سخت ميترسم (32)

روزى كه از عذاب آن هر سو بگريزيد و هيچ از قهر خدا پناهى نيابيد. و هر كه را خدا گمراه كند يعنى پس از اتمام حجت به ضلالت واگذارد ديگر براى او راهنمائى نيست (33)

و از اين پيش يوسف كنعان به سوى شما مصريان با معجزات و ادله روشن به رسالت آمد و دايم از آياتى كه براى شما آورد در شك و ريب بمانديد اطاعت وى نكرديد تا آنكه يوسف از دنيا برفت و باز به دروغ گفتيد كه ديگر خدا پس از يوسف هرگز رسولى نمى فرستد بلى خدا مردم ستمگرى كه در آيات خدا و معجزات رسل در شك و ريبند گمراه ميگرداند يعنى به گمراهى و خذلان خود واميگذارد (34)

آنان كه در آيات خدا بى هيچ حجت و برهان به جدال و انكار برخيزند اين كار سختخدا و رسول و اهل ايمان را به خشم و غضب آرد بلى اينگونه خدا بر دل هر منكر ستمكارى مهر شقاوت ميزند كه با سعادت خود دشمن ميشود (35)

و فرعون به وزيرش گفت اى هامان براى من كاخى بلند پايه آسمان خراش بنيادكن تا شايد به درهاى آسمان راه يابم (36)

تا راه آسمانها يافته و بر خداى موسى آگاه شوم و از صدق و كذب موسى تحقيقى كنم و من هنوز موسى را دروغگوى مى پندارم. و اين چنين در نظر جاهلانه فرعون مشرك خودپرست دعوى دروغ و عمل زشتش زيبا نمود و

راه حق و خداپرستى بر او مسدودشد و مكر و تدبير فرعون جز بر زيان و هلاكش به كار نيامد (37)

و باز همان شخص مومن آل فرعون زبان به نصيحت گشود و گفت اى قوم مرا پيروى كنيدتا شما را به راه حق و صواب دلالت كنم (38)

اى قوم اين زندگانى فانى دنيا متاع ناچيزى بيش نيست و سراى آخرت منزلگاه ابدى و حيات جاودانى است (39)

و بدانيد كه هر كس كار بدى در دنيا كرده آنجا الا به مثل آن مجازات نشود و هر كه از مرد و زن عمل صالح بجا آورده در صورتى كه با ايمان باشند آنان دربهشت جاودان داخل شوند و آنجا به رزق بى حساب و نعمت بى شمار برخوردار گردند (40)

و اى قوم چرا من شما را به راه نجات و طريق بهشت دعوت مى كنم و شما مرا به سوى آتش دوزخ ميخوانيد؟ (41)

شما مرا دعوت ميكنيد كه به خدا كافر شوم و از بى دانشى بتى را كه در جهان هيچ موثر نميدانم شريك خدا قرار دهم و من شما را به سوى خداى مقتدر بسيار با بخشش و آمرزش ميخوانم (42)

ناچار و بالضروره آنچه شما مرا به سوى او ميخوانيد از بتها و فراعنه و معبودان باطل آنها اثرى در دنيا و آخرت هيچ ندارند و محققا بدانيد كه در قيامت بازگشتما به سوى خداست و البته ستمكاران فاسق در آنجا همه اهل آتش دوزخند (43)

به زودى گفتارم را هنگام پاداش عمل متذكر ميشويد و ميفهميد كه نصايح من به خيرخواهى و نفع شما و نشنيدن پند من

به زيان و هلاكت شماست و من كار خود به خدا واميگذارم كه او كاملا بر احوال بندگان آگاهست (44)

قوم به جاى آنكه پند مومن آل فرعون را بشنوند قصد آزارش كردند پس خدا از شر و مكر فرعونيان او را محفوظ داشت و عذاب سخت بر آل فرعون فرا رسيد و همه به درياى هلاك غرق شدند (45)

اينك كه در عالم برزخند آتش دوزخ را صبح و شام بر آنها عرضه ميدارند و چون روز قيامت شود خطاب آيد كه فرعونيان را به سختترين عذاب جهنم وارد كنيد (46)

و در آتش دوزخ چون با هم به احتجاج و مجادله برآيند ضعيفان ملت به پيشوايان گردنكش خود ميگويند ما در دنيا پيروى شما كرديم كه گمراه شديم آيا ميتوانيد امروز شما هم به عوض آن از آتش عذاب ما بكاهيد و بر خود بيفزائيد (47)

پيشوايان متكبر پاسخ دهند كه ما و شما همه بايد در آتش دوزخ يكسان معذب باشيم كه خدا ميان بندگان البته به عدل حكم فرموده است (48)

و اهل دوزخ به خازنان جهنم گويند از خدا بخواهيد كه روزى عذاب ما را تخفيفدهد (49)

آنها پاسخ دهند كه آيا پيغمبران شما با معجزات و ادله روشن براى هدايت شما نيامدند؟ دوزخيان گويند آرى آمدند ما پيروى آنان نكرديم و بدين روز سياه افتاديم پس خازنان جهنم گويند اينك هر چه ميخواهيد دعا و ناله كنيد كه دعاى كافران جز بر زيان و ضلالت نخواهد بود (50)

ما كه خداى توانائيم البته رسولان و اهل ايمان را هم در دنيا بر دشمنانشان ظفر و نصرت ميدهيم و هم

روز قيامت كه گواهان اعمال نيك و بد به شهادت برخيزند مومنان را به مقامات بهشتى پاداش ميدهيم (51)

در آن روز ستمكاران را پشيمانى و عذر خواهى سود ندهد و بر آنها خشم و لعن و منزلگاه بد جهنم مهياست (52)

و ما به موسى مقام هدايت عطا كرديم و بنى اسرائيل قوم او را وارث كتاب بزرگ تورات گردانيديم (53)

تا آن قوم هدايت يابند و خردمندان پند گيرند (54)

اى رسول ما بر آزار امت صبر كن كه البته وعده ثواب و عقاب خدا حق است و بر گناه خود از خدا آمرزش طلب كن يعنى بر گناه امت نادان از درگاه خدا آمرزش خواه و صبح و شام به تسبيح و ذكر و ستايش پروردگار خود پرداز (55)

آنان كه در آيات خدا بى هيچ حجت و برهان راه انكار و جدل پيمودند جز تكبر و نخوت و قصد رياست چيزى در دل ندارند كه به آرزوى دل هم، آخر نخواهند رسيدپس تو از شر و فتنه آنها پناه به درگاه خدا بر كه خدا شنواى دعاى مظلومان و بيناى احوال بندگان است (56)

البته خلقت زمين و آسمانها بسيار بزرگتر و مهمتر از خلقت بشر است و ليكن اكثرمردم اين معنا را درك نميكنند (57)

و هرگز جاهل نابينا و شخص عالم بينا يكسان نيست و هم آنان كه به خدا ايمان آورده و نيكوكار شدند نزد خدا با كافران بدكردار مساوى در درجات آخرت نيستند ليكن بسيار كم مردم اين حقيقت را متذكر ميشوند (58)

البته ساعت قيامت بى هيچ شك مى آيد و ليكن بيشتر مردم تا ساعت

مرگ به آن ايمان نمى آورند (59)

و خداى شما فرمود كه مرا با خلوص دل بخوانيد تا دعاى شما مستجاب كنم و آنان كه از دعا و عبادت من اعراض و سركشى كنند زود با ذلت و خوارى در دوزخ شوند (60)

خداست آنكه شب تار را براى آسايش و استراحت شما قرار داده و روز را براى كسب و كار شما به چراغ خورشيد روشن گردانيد كه خدا را در حق مردمان فضل و احسانست و ليكن اكثر مردم شكر نعمتش بجا نمى آرند (61)

همان خداى پروردگار شما آفريننده همه موجودات عالم است و جز او هيچ خدائى نيست پس اى بندگان از درگاه يگانه معبود حق چرا باز گرديده و فريفته معبودان باطلمى شويد (62)

آنان كه آيات و رسل الهى را انكار كردند هم اينگونه از بندگى حق بازگرديده و مغرور معبودان باطل ميشوند (63)

خداست آنكه زمين را آرامگاه شما قرار داد و آسمان را كاخى رفيع برافراشت و شما را به نيكوترين صورتها بيافريد و از بهترين غذاهاى لذيذ خوش به شماروزى داد اين خدا كه چنين احسانها فرمود پروردگار شماست آهى برتر و بزرگوار است پروردگار عالميان (64)

او خداى زنده ابد است و جز او هيچ خدائى نيست پس تنها او را بخوانيد و به اخلاص بنده او باشيد كه ستايش و سپاس مخصوص خداى يكتاى آفريدگار عالميانست (65)

اى رسول ما، بت پرستان را بگو كه مرا از پرستش معبودان باطلى كه شما به جاى خدا ميپرستيد البته منع كرده اند چرا كه بر من از خداى خود به وحى آيات و ادله روشنى آمده

است و من مامورم كه تنها تسليم امر خداى عالميان باشم (66)

اوست خدائى كه شما را از خاك ناچيز بيافريد و سپس از قطره آب نطفه و آنگاه از خون بسته علقه پس شما را از رحم مادر طفلى بيرون آورد تا آنكه به سن رشد و كمال برسيد و باز پيرى سالخورده مى شويد و برخى از شما پيش از سن پيرى وفات كنيد و همه به اجل خود ميرسيد اين چنين كرديم تا مگر قدرت خدا را تعقل كنيد (67)

اوست خدائى كه خلائق را زنده ميكند و ميميراند و چون به خلقت چيزى حكم نافذ و مشيت كاملش تعلق گيرد به محض اينكه گويد موجود باش بى درنگ موجود ميشود (68)

اى رسول آيا كسانى كه در آيات ما راه جدال و انكار پيمودند نديدى عاقبت كارشان به كجا كشيد؟ (69)

آنان كه كتاب ما را و احكامى كه رسولان خود را بر ابلاغ آن فرستاديم تكذيب كردند بزودى كيفر كردارشان را خواهند يافت (70)

چون گردنهاشان با غل و زنجيرهاى آتشين كشيده شود (71)

تا به حميم دوزخ و آب گرم و عفن جهنم درافكنند سپس در آتش افروخته شوند (72)

آنگاه به آنها گويند كجا رفتند معبودان باطلى كه شريك خدا ميشمرديد (73)

و از خدا روى گردانيديد آن مشركان جواب گويند آن بتها همه از نظر ما محو و نابود شدند بلكه در مقام انكار برآمده كه ما از اين پيش چيزى را به خدائى نپرستيديم خدا اين گونه مردم كافر مشرك را گمراه ميگرداند يعنى از رحمت خودمحروم ميكند (74)

اين قهر و عذاب شما كافران بدين

سبب است كه در دنيا از پى تفريح و هوسرانى باطل بوديد و دايم به نشاط و شهوت پرستى سرگرم شديد (75)

اينك به كيفر كفرتان بر درهاى دوزخ درآئيد كه آنجا جاودان معذب خواهيد بودبلى متكبران را كه سر از فرمان حق كشيدند در آخرت بسيار منزلگاه بديست (76)

اى رسول چند روزى بر آزار كافران امت صبر كن كه البته وعده ثواب و عقاب خدا حق است كه آنها را يا در حيات تو و مقابل چشم تو به بعضى از وعده هاى خود به شمشير تو عقوبت ميكنيم يا چنانچه تو را قبض روح كنيم باز رجوع آنها به سوى ماست و در قيامت به كيفر اعمالشان ميرسانيم (77)

و ما رسولان بسيارى پيش از تو فرستاديم كه احوال بعضى را بر تو حكايت كرديم و برخى را نكرديم و هيچ رسولى جز به امر خدا نشايد معجز و آيتى براى امت بياورد و چون فرمان خدا بر غلبه حق و محو باطل فرا رسد آن روز بر همه به حق حكم كنند و كافران مبطل زيانكار شوند (78)

خداست آنكه براى شما آدميان چهارپايان را آفريد تا بر بعضى سوار شويد و از برخى تغذيه كنيد (79)

و نيز نفع بسيار ديگر از شير و پوست و پشم و كرك و موى آنها ببريد و از سوارى و باربرى و شيار زمين حوائج و اغراضى كه با آنها در سفر و حضر داريد انجام دهيد و بر آنها در خاك و بر كشتى ها در آب سوار شويد (80)

و خدا آيات قدرت و رحمت خود را به شما در جهان

ارائه داد پس كدام يك از آيات الهى را انكار توانيد كرد (81)

آيا مردم در زمين به سير و سفر نمى روند تا عاقبت حال پيشينيانشان را كه ازاينها بسيار بيشتر و قوى تر و موثرتر در زمين بودند مشاهده كنند؟ كه چگونه همه هلاك شدند و آنچه اندوختند آنها را از مرگ و هلاكت حفظ و حمايت نكرد (82)

پس آنگاه كه رسولان ما با معجزات و ادله روشن به سوى آنها آمدند آن مردم نادان به دانش و عقايد باطل خود شاد و مغرور شدند تا وعده عذابى كه مسخره ميكردند همه را فرا گرفت (83)

و آنگاه كه شدت قهر و عذاب ما را به چشم ديدند در آن حال از كفر و شرك پشيمان شده و گفتند ما به خداى يكتا ايمان آورديم و به همه بتهائى كه شريك خدا گرفتيم كافر شديم (84)

اما ايمانشان پس از ديدن مرگ و مشاهده عذاب ما بر آنها هيچ سودى نبخشيد. سنت خدا و حكمت الهى از ازل چنين در ميان بندگان حكم فرما بوده كه رسول و كتاب به امر و نهى و وعده ثواب و عقاب و نجات مومنان و هلاك كافران بفرستد تا خلق به اطاعت و عصيان امتحان شوند و آنجا كافران زيانكار شده اند (85)

تحرّك آنان در شهرها تو را نفريبد. (4)

پيش از اين (كفّار مكّه) نيز قوم نوح و احزابى كه بعدشان آمدند (پيامبرانشان را) تكذيب كردند و هر امّتى تصميم گرفت تا پيامبرش را به عقوبت بگيرد و به وسيله ى باطل مجادله كردند تا حق را نابود نمايند، پس آنان را (به قهر خود) گرفتم، پس (بنگر كه) كيفر من چگونه بوده است. (5)

و بدين گونه (كه احزاب در دنيا عقوبت شدند) وعده عذاب پروردگارت درباره ى كسانى كه كفر ورزيدند قطعى شد كه آنان اهل دوزخند. (6)

كسانى كه عرش (خدا) را حمل مى كنند و آنان كه اطراف آن هستند، پروردگارشان را با سپاس و ستايش تسبيح كرده (و به پاكى ياد مى كنند) و به او ايمان دارند و براى كسانى كه ايمان آورده اند (از خداوند) آمرزش مى خواهند (و مى گويند:) پروردگارا! رحمت و علم تو همه چيز را فراگرفته است، پس كسانى را كه توبه كرده و راه تو را پيروى كرده اند بيامرز و آنان را از عذاب دوزخ حفظ كن. (7)

پروردگارا! و آنان را با هر كس از پدران و همسران و فرزندانشان كه صلاحيّت دارند به باغ هاى اقامتى كه به ايشان وعده داده اى وارد كن؛ همانا تو همان خداى عزيز و حكيمى. (8)

(پروردگارا!) آنان را از بدى ها (و كيفر اعمالشان) حفظ كن و هر كس را در آن روز از بدى ها حفظ كنى، پس مشمول رحمتت ساخته اى؛ و اين همان رستگارى بزرگ است. (9)

همانا كسانى كه كفر ورزيدند (در دوزخ) ندا مى شوند: «قطعاً خشم خداوند (نسبت به شما) بزرگ تر از خشم شما نسبت به خودتان است، زيرا شما به ايمان

دعوت مى شديد ولى كفر مى ورزيديد.» (10)

كفّار گويند: «پروردگارا! ما را دو بار ميراندى و دو بار زنده كردى. اينك به گناهان خود اعتراف كرديم؛ پس آيا براى بيرون رفتن (از دوزخ) راهى هست؟» (11)

اين (عذاب) براى آن است كه هرگاه خداوند به يگانگى خوانده مى شد، كفر مى ورزيديد، ولى هرگاه براى او شريكى مطرح مى شد باور مى كرديد، پس (امروز) حكم براى خداوند بلند مرتبه (و) بزرگ است. (12)

اوست آن كه آيات خود را به شما نشان مى دهد و از آسمان براى شما روزى نازل مى كند، ولى جز آن كه به درگاه خدا انابه دارد، متذكّر نمى شود. (13)

پس خدا را بخوانيد در حالى كه دين خود را براى او پيراسته كرده ايد، هر چند كافران را ناخوش آيد. (14)

او داراى درجات رفيع (و) صاحب عرش است، (و) از طرف خود فرشته ى وحى (روح الامين) را بر هر كس از بندگانش كه بخواهد مى فرستد تا مردم را از روز ملاقات (و قيامت) بترساند. (15)

روزى كه مردم ظاهر و آشكارند و هيچ چيز از آنان بر خداوند پنهان نيست. (در آن روز ندا آيد:) امروز حكومت براى كيست؟ (و پاسخ آيد:) براى خداوند يكتاى قهّار. (16)

امروز، هر كس در برابر كارى كه كسب كرده است پاداش داده مى شود؛ امروز هيچ ظلمى نيست؛ همانا خداوند به حساب ها زود مى رسد. (17)

(اى پيامبر!) مردم را از روز نزديك (قيامت) هشدار ده، آن گاه كه (از شدّت وحشت) جان ها به گلوگاه رسد، در حالى كه اندوه خويش فرو مى برند، (در آن روز) براى ستمكاران هيچ دوست دلسوز و هيچ شفاعت گرى كه سخنش پذيرفته باشد وجود ندارد. (18)

خداوند از خيانت چشم ها و آن چه دل ها مخفى مى كنند، آگاه است. (19)

و خداوند به حق داورى مى كند و معبودهايى كه جز او مى خوانند هيچ حكمى نمى كنند. همانا خداوند اوست شنواى بينا. (20)

آيا در زمين سير نكردند تا بنگرند عاقبت كسانى كه پيش از آنان بودند و قوت و آثارشان در زمين سخت تر و نيرومندتر از اينان بوده چگونه بوده است؟ پس خداوند آنان را به خاطر گناهانشان (به قهر خود) گرفت و در برابر (قهر) خداوند براى آنان هيچ مدافعى نبود. (21)

اين (قهر الهى) به خاطر آن بود كه پيامبرانشان همراه با دلائل روشن به سراغ آنان مى آمدند، ولى آنان كفر ورزيدند، پس خداوند آنان را به قهر خود گرفت. همانا او قوى و سخت كيفر است. (22)

و همانا ما موسى را همراه با معجزات و منطق روشن فرستاديم. (23)

به سوى فرعون و هامان و قارون، پس گفتند: «او ساحرى دروغگوست». (24)

پس چون موسى از طرف ما همراه با حق به سراغ آنان آمد، گفتند: «پسران كسانى را كه با موسى ايمان آورده اند بكشيد و زنانشان را زنده نگهداريد». (غافل از آن كه) طرح و نيرنگ كافران جز در گمراهى و تباهى نيست. (25)

و فرعون گفت: «مرا بگذاريد تا موسى را بكشم و او پروردگارش را به يارى طلبد (تا نجاتش دهد) همانا من مى ترسم كه دين شما را تغيير دهد يا در اين سرزمين فساد بر پا كند». (26)

و موسى گفت: «من به پروردگار خود و پروردگار شما از (شرّ) هر متكبّرى كه به روز حساب ايمان ندارد پناه مى برم». (27)

و مردى با ايمان

از آل فرعون كه ايمان خود را پنهان مى داشت گفت: «آيا مى خواهيد مردى را كه مى گويد: پروردگار من خداوند است بكشيد؟! در حالى كه او از طرف پروردگارتان با دلايل روشن نزد شما آمده است، اگر او دروغگو باشد دروغش به زيان خود اوست ولى اگر راستگو با شد، بعضى از آنچه را به شما وعده مى دهد به شما خواهد رسيد، همانا خداوند كسى را كه اسرافكار (و) بسيار دروغگو است هدايت نمى كند. (28)

(آن مرد با ايمان در ادامه ى سخن خود گفت:) اى قوم من! امروز حكومت براى شماست كه در اين سرزمين غلبه داريد، ولى اگر (قهر خدا) به سراغ ما آيد پس چه كسى ما را يارى خواهد كرد؟ فرعون گفت: «من جز آن چه را كه تشخيص مى دهم راه ديگرى به شما ارائه نمى دهم و من جز راه رشد، شما را هدايت نمى كنم.» (29)

و كسى كه ايمان آورده بود گفت: «اى قوم! من از روزى مثل روز (هلاك) آن احزاب بر شما مى ترسم. (30)

(از سرنوشتى) مانند سرنوشت قوم نوح (كه به طوفان) و قوم عاد (كه به باد سخت و سرد و مسموم) و قوم ثمود (كه به صاعقه گرفتار شدند) و كسانى كه پس از آنها آمدند؛ و خداوند بر بندگان اراده ى ظلم نمى كند. (31)

اى قوم من! همانا من از روزى كه يكديگر را به فرياد بخوانيد بر شما بيمناكم. (32)

روزى كه روى مى گردانيد (و) فرار مى كنيد (امّا) براى شما هيچگونه پناهگاه و نگهدارنده اى در برابر عذاب الهى نيست؛ و هر كه را خداوند (بر اثر عملش) گمراه كند (و به حال خود واگذارد) هيچ هدايت كننده اى

براى او نيست. (33)

همانا يوسف پيش از اين با دلايل روشن نزد شما آمد، امّا شما همواره از آن چه برايتان آورده بود در شك بوديد، تا آن گاه كه يوسف از دنيا رفت، گفتيد: «خداوند پس از او هرگز پيامبرى نخواهد فرستاد». اين گونه، خداوند هر افراطگر ترديدكننده اى را گمراه مى سازد. (34)

كسانى كه درباره ى آيات خداوند به ستيز و مجادله مى پردازند، بدون آن كه هيچ دليلى برايشان آمده باشد، (اين كار) نزد خداوند و نزد كسانى كه ايمان آورده اند خشم بزرگى را به دنبال دارد. اين گونه، خدا بر دل هر متكبّر جبّارى مُهر مى نهد. (35)

و فرعون گفت: «اى هامان! براى من بناى بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم. (36)

وسايلى كه سبب (صعود به) آسمان ها باشد، تا از خداى موسى اطلاع يابم، همانا من او را دروغگو مى پندارم.» و اين گونه براى فرعون كار زشتش زيبا جلوه داده شد و از راه حق بازماند و توطئه ى فرعون جز به نابودى و زيان نمى انجامد. (37)

و كسى كه (از قوم فرعون به موسى) ايمان آورده بود گفت: «اى قوم من! از من پيروى كنيد، تا شما را به راه درست هدايت كنم. (38)

اى قوم من! همانا اين زندگى دنيا كالايى (ناچيز) است و همانا آخرت، آن سراى پايدار است. (39)

هر كس كار بدى انجام دهد، جز به همان مقدار كيفر داده نمى شود و هر كس از مرد يا زن كه مؤمن باشد و كار شايسته اى انجام دهد، پس اينانند كه داخل بهشت مى شوند و در آن جا بى حساب روزى داده مى شوند. (40)

(مؤمن آل فرعون گفت:) اى قوم!

مرا چه مى شود كه شما را به رهايى (از آتش) مى خوانم و شما مرا به دوزخ فرامى خوانيد؟! (41)

مرا دعوت مى كنيد تا به خدا كفر ورزم و چيزى را كه به (حقّانيّت) آن علم ندارم شريك او گردانم (در حالى كه) من شما را به سوى (خداوند) عزيز غفّار دعوت مى كنم. (42)

قطعاً آن چه مرا به آن دعوت مى كنيد، در دنيا و آخرت در خور دعوت نيست، در حالى كه بازگشت ما به سوى خداست و مسرفان همدم آتشند. (43)

پس به زودى آن چه را براى شما مى گويم متذكّر خواهيد شد و من كارم را به خدا واگذار مى كنم زيرا كه او به (احوال) بندگان بيناست. (44)

پس خداوند او را از بدى هاى آن چه نيرنگ نمودند حفظ كرد و عذاب سختى آل فرعون را فراگرفت. (45)

آتش هر صبح و شام بر آن عرضه مى شود و روزى كه رستاخيز برپا شود، (گويند:) «آل فرعون را در سخت ترين عذاب وارد كنيد». (46)

و (ياد كن) آن گاه كه در آتش به محاجّه (و آوردن دليل) مى پردازند، پس زيردستان به كسانى كه تكبّر ورزيدند، گويند: «همانا ما پيرو شما بوديم، آيا (امروز) شما مى توانيد حتّى بخشى از آتش را از ما دور كنيد؟» (47)

كسانى كه تكبّر مى ورزيدند (در پاسخ) گويند: «ما همگى در آتش هستيم، زيرا خداوند ميان بندگانش (به عدالت) داورى كرده است». (48)

و كسانى كه در دوزخند، به نگهبانان دوزخ گويند: «از پروردگارتان بخواهيد كه يك روز از عذاب ما بكاهد». (49)

(نگهبانان دوزخ در پاسخ) گويند: «آيا چنين نبود كه پيامبرانتان معجزاتى براى شما آوردند؟» مى گويند: «چرا» گويند: «پس

دعا كنيد (و خدا را بخوانيد)» ولى دعاى كافران در تباهى است. (50)

همانا ما پيامبران خود و كسانى را كه ايمان آورده اند، هم در زندگى دنيا و هم روزى كه گواهان (براى گواهى دادن) به پا مى خيزند يارى مى كنيم. (51)

(همان) روزى كه عذرخواهى ستمگران سودشان ندهد، لعن و نفرين براى آنان است و جايگاهشان سراى بد. (52)

و همانا ما به موسى هدايت داديم و به بنى اسرائيل كتاب آسمانى (تورات) را به ميراث داديم. (53)

(كه) مايه ى هدايت و تذكّر براى خردمندان است. (54)

پس صبر و شكيبايى پيشه كن كه وعده هاى خداوند حق است و براى گناهت استغفار كن و شامگاهان و بامدادان، سپاسگزارانه پروردگارت را تسبيح كن. (55)

همانا كسانى كه در آيات خداوند بدون حجّتى كه برايشان آمده باشد به مجادله برمى خيزند، در سينه هايشان جز خود بزرگ بينى نيست كه به آن نخواهند رسيد، (و از مجادله خود نتيجه نخواهند گرفت) پس به خداوند پناه ببر كه بى شك او شنواى بيناست. (56)

قطعاً آفرينش آسمان ها و زمين از آفرينش مردم بزرگ تر است ولى بيشتر مردم نمى دانند. (57)

نابينا و بينا يكسان نيستند و كسانى هم كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، با (مردم) بدكار برابر نيستند؛ چه كم متذكّر مى شويد. (58)

همانا قيامت آمدنى است؛ شكى در آن نيست، ولى اكثر مردم ايمان نمى آورند. (59)

و پروردگارتان گفت: «مرا بخوانيد تا براى شما اجابت كنم. همانا كسانى كه از عبادت من سر باز زده و تكبّر مى ورزند به زودى با سرافكندگى به جهنّم وارد مى شوند». (60)

خداوند كسى است كه شب را براى شما قرار داد تا در

آن آرام گيريد و روز را روشنى بخش ساخت؛ همانا خداوند نسبت به مردم لطفِ بسيار دارد ولى بيشتر مردم شكرگزارى نمى كنند. (61)

اين است خداوندى كه پروردگار شما و آفريدگار هر چيز است، معبودى جز او نيست، پس چگونه (از راه حق) بازگردانده مى شويد؟ (62)

اين گونه، كسانى كه به آيات خداوند كفر ورزيدند به بيراهه كشيده مى شوند. (63)

خداوند كسى است كه زمين را محل استقرار شما و آسمان را سر پناه قرار داد و شما را نقش بندى كرد، پس صورت هاى شما را نيكو نمود و از پاكيزه ها به شما روزى داد، اين است خدايى كه پروردگار شماست، پس پر بركت و بلند مرتبه است خدايى كه پروردگار جهانيان است. (64)

اوست زنده اى كه جز او معبودى نيست، پس او را در حالى كه دين را براى او خالص نموده ايد بخوانيد. سپاس براى خداوندى است كه پروردگار جهانيان است. (65)

بگو: «من نهى شده ام از اين كه آنان را كه شما جز خداوند مى خوانيد پرستش كنم، (آن هم) زمانى كه از طرف پروردگارم دلايل روشنى برايم آمده است و فرمان يافته ام كه تسليم پروردگار جهانيان باشم». (66)

او كسى است كه شما را از خاك آفريد، سپس از نطفه اى، سپس از علقه اى (خون بسته شده)، سپس شما را به صورت نوزادى (از رحم ها) بيرون مى آورد سپس (رشدتان مى دهد) تا به كمال قوت خود برسيد (و) آنگاه تا پير شويد، و بعضى از شما پيش از رسيدن به پيرى مى ميرد (ولى بعضى از شما زنده مى مانيد) تا به سرآمدى كه معيّن است برسيد و باشد كه تعقّل كنيد. (67)

او كسى است كه

زنده مى كند و مى ميراند، و چون به وجود چيزى حكم كند، فقط به آن مى گويد: «باش» پس بى درنگ موجود مى شود. (68)

آيا كسانى را كه در آيات خداوند مجادله و ستيز مى كنند نديدى كه چگونه (از حق) منصرف مى شوند؟ (69)

كسانى كه كتاب خدا و آن چه را كه پيامبرانمان را به آن فرستاديم تكذيب كرده اند، پس به زودى (نتيجه ى كار خود را) خواهند دانست. (70)

آن گاه كه غل ها در گردن هايشان باشد و با زنجيرها كشيده مى شوند. (71)

در آب جوشان و سپس در آتش سوزانده مى شوند. (72)

سپس به آنان گفته مى شود: «آن چه (براى خدا) شريك قرار مى داديد كجا هستند؟ (73)

(آنها) كه جز خدا پرستش مى كرديد؟! گويند: «از نزد ما گم شده اند (سپس به دروغ گويند:) بلكه ما در دنيا چيزى را پرستش نمى كرديم». اين گونه خداوند كافران را گمراه مى كند. (74)

اين (عذاب) به خاطر آن است كه در زمين به ناحق شادى مى كرديد و در ناز و سرمستى به سر مى برديد. (75)

از درهاى دوزخ وارد شويد كه جاودانه در آنيد و چه بد است جايگاه متكبّران. (76)

پس (اى پيامبر!) صبر كن كه وعده ى خداوند حق است. پس هرگاه بخشى از آن چه را به آنان وعده داده ايم به تو نشان دهيم، يا (پيش از آن) تو را از دنيا ببريم (در هر صورت) به سوى ما بازمى گردند (و عذاب را مى چشند). (77)

و همانا ما پيش از تو پيامبرانى فرستاديم. داستان بعضى از آنان را براى تو بازگو كرديم و (داستان) بعضى ديگر را براى تو نقل نكرديم و هيچ پيامبرى نمى تواند معجزه اى جز به فرمان خدا

بياورد، پس چون فرمان خدا آمد (و قيامت برپا شد) به حق داورى خواهد شد و باطل گرايان در آن جا زيانكارند. (78)

خداوند است كه براى شما چهار پايان را قرار داد تا از آنها سوارى بگيريد و از آنها بخوريد. (79)

و براى شما در چهار پايان منافع (ديگرى نيز) هست؛ و سوار بر آنها به نيازى كه در دل داريد برسيد و بر آنها و بر كشتى ها حمل مى شويد. (80)

و خداوند (پيوسته) آيات خود را به شما نشان مى دهد، پس كدام يك از آيات الهى را انكار مى كنيد؟ (81)

پس آيا در زمين سير نكردند تا ببينند عاقبت كسانى كه پيش از آنان بوده اند چه شد (و چگونه نابود شدند؟ آنان) تعدادشان از اينان بيشتر و قدرت و آثارشان در زمين سخت تر (و فزون تر) بود، امّا آن چه را به دست آورده بودند به كارشان نيامد. (82)

پس چون پيامبرانشان همراه با معجزات به سراغشان آمدند به آن مقدار علمى كه نزدشان بود خوشحال شدند (و حاضر نشدند منطق انبيا را بپذيرند) و آن چه (از قهر الهى) كه به تمسخر مى گرفتند، آنان را فرا گرفت. (83)

پس چون عذاب ما را ديدند گفتند: «به خداوند يكتا ايمان آورديم و به آن چه (از قبل) شرك مى ورزيديم كافر شديم». (84)

امّا پس از آن كه قهر ما را ديدند، ديگر ايمانشان برايشان سودى نداشت. اين سنّت الهى است كه در ميان بندگانش جارى است. و در اين جا كافران زيانكارند. (85)

آمرزنده گناه و پذيرنده توبه، سخت كيفر [و] خداوند بخشش پاينده. هيچ خدايى جز او نيست، بازگشت همه به سوى اوست. (3)

درباره آيات خدا جز كسانى كه كافر باشند ستيزه نمى كنند، پس آمد شدشان در شهرها - و اينكه فرصت و مهلتى دارند و به تجارت و تصرف در كارها سرگرماند - تو را نفريبد. (4)

پيش از آنان قوم نوح و گروه هاى پس از آنها [پيامبران را] تكذيب كردند، و هر امتى آهنگ آن كردند تا پيامبرشان را بگيرند - و از گفتن حق باز دارند يا بكشند و يا تبعيد كنند -، و به باطل - كژى و ناراستى - ستيزه كردند تا بدان وسيله حق - راستى - را پامال و تباه سازند. پس آنان را [به عذاب] بگرفتم، پس [بنگر كه] كيفر من چگونه بود. (5)

و بدينسان سزا گشته است سخن پروردگارت بر كافران كه آنها دوزخيانند. (6)

آنان كه عرش را بر مى دارند - حمل مى كنند - و آنان كه گرداگرد آنند، پروردگارشان را همراه با سپاس و ستايش به پاكى ياد مى كنند و به او ايمان مى آورند و براى كسانى كه ايمان آورده اند آمرزش مى خواهند [و گويند:] پروردگارا، به بخشايش و دانش همه چيز را فراگرفته اى، پس كسانى را كه توبه كردند و راه تو را پيروى نمودند بيامرز و ايشان را از عذاب دوزخ نگاه دار. (7)

پروردگارا، و ايشان را به بهشتهاى پاينده كه به آنان و هر شايسته كارى از پدران و همسران و فرزندانشان وعده داده اى درآر، كه تويى تواناى بى همتا و داناى با حكمت (8)

و از بدى ها - كيفر گناهان -

نگاهشان دار، و هر كه را در آن روز - روز رستاخيز - از بدى ها نگاه دارى پس همانا بر او رحمت آورده اى، و اين است رستگارى و كاميابى بزرگ. (9)

همانا كسانى را كه كافر شدند، [در دوزخ] ندا دهند كه هرآينه دشمنى خدا [با شما] از دشمنى شما با خودتان آنگاه كه [در دنيا] به ايمان خوانده مى شديد پس كفر مى ورزيديد، بزرگتر است. (10)

گويند: پروردگارا، ما را دوبار بميراندى و دوبار زنده گرداندى - اكنون به زندگانى آخرت يقين كرديم -، اينك به گناهانمان اقرار داريم، پس آيا هيچ راهى به سوى بيرون شدن [از اين دوزخ] هست (11)

اين [عذاب] براى آن است كه چون خدا به يگانگى خوانده مى شد شما كافر شديد، و اگر براى او انباز مى آوردند باور مى داشتيد، پس فرمان خداى والا و بزرگ راست. (12)

اوست كه نشانه هاى خود را به شما مى نمايد و براى شما از آسمان روزى - باران - فرو مى فرستد، و پند نگيرد مگر كسى كه [به دل به خدا] باز مى گردد. (13)

پس خداى را بخوانيد در حالى كه دين را براى او ويژه كرده باشيد گرچه كافران خوش ندارند. (14)

بلندكننده پايه ها - يا داراى پايه هاى بلند - است، خداوند عرش كه از فرمان خويش بر هر يك از بندگانش كه بخواهد روح - وحى يا فرشته وحى - را مى افكند - القا مى كند - تا [مردم را] از روز ديدار - روز رستاخيز - بترساند (15)

روزى كه نمايان شوند، هيچ چيز از آنان بر خدا پوشيده نباشد، [و ندا آيد كه] امروز پادشاهى كه راست؟ خداى راست، آن يگانه

بر همه چيره. (16)

امروز هر كسى بدانچه كرده است پاداش داده شود، امروز هيچ ستمى نيست، همانا خدا زود حساب است. (17)

و ايشان را از آن روز نزديك - روز قيامت - بيم ده، آنگاه كه دلها به گلوها رسد در حالى كه غمگين و پر از اندوه اند، ستم كاران را هيچ دوست نزديك و دلسوزى نيست و نه شفاعت كننده اى كه سخنش [درباره آنها] پذيرفته شود. (18)

خيانت چشمها - دزديده نگريستن - و آنچه را سينه ها پنهان مى دارند مى داند. (19)

و خدا به راستى و درستى حكم مى كند، و كسانى كه اينان به جاى خدا مى خوانند هيچ حكمى نمى كنند، همانا خداست شنوا و بينا. (20)

آيا در زمين گردش نكرده اند تا بنگرند كه سرانجام كسانى كه پيش از آنان بودند چگونه بود؟ آنان از اينها نيرومندتر و داراى آثار بازمانده بيشترى در زمين بودند، پس خداوند آنها را به سزاى گناهانشان بگرفت و آنان را از [عذاب] خدا هيچ نگاه دارنده اى نبود. (21)

اين از آن روست كه پيامبرانشان با نشانه ها و دلايل روشن - معجزه و كتاب و حجت - بديشان مى آمدند ولى كفر ورزيدند، پس خدا بگرفتشان، كه او نيرومند و سخت كيفر است. (22)

و هرآينه موسى را با نشانه هاى خويش و حجتهاى روشن فرستاديم، (23)

به سوى فرعون و هامان و قارون، پس گفتند: جادوگرى است دروغگو. (24)

پس چون [موسى] براستى و درستى از جانب ما بديشان آمد، [فرعون و قوم او] گفتند: پسران كسانى را كه با او ايمان آوردند بكشيد و زنانشان را زنده بگذاريد - زيرا از آنها كارزار نيايد و نيز تا نسل بنى اسرائيل

منقطع شود -. و نيرنگ و ترفند كافران جز در گمراهى نيست. (25)

و فرعون گفت: مرا بگذاريد تا موسى را بكشم و او خداى خويش را بخواند [تا به فريادش رسد]، من مى ترسم كه كيش شما را دگرگون كند يا در اين سرزمين تباهى پديد آورد. (26)

و موسى گفت: من به پروردگار خويش و پروردگار شما پناه مى برم از هر گردن كشى كه به روز حساب ايمان ندارد. (27)

و مردى مومن از آل فرعون كه ايمان خويش پوشيده مى داشت گفت: آيا مردى را مى كشيد كه مى گويد: پروردگار من خداى يكتاست و با نشانه هاى روشن - معجزات - از پروردگارتان نزد شما آمده است؟ و اگر دروغگو باشد پس دروغش بر اوست، و اگر راستگو باشد برخى از آنچه شما را وعده مى كند به شما مى رسد. همانا خدا آن را كه گزافكار و دروغگوست راه ننمايد (28)

اى قوم من، امروز پادشاهى شما راست كه در اين سرزمين چيره ايد، پس كيست كه ما را از عذاب خدا اگر بر سر ما آيد يارى كند؟ فرعون گفت: شما را جز آنچه [صواب] مى بينم نمى نمايم، و جز به راه راست و درست رهنمونى نمى كنم. (29)

و آن كه ايمان آورده بود، گفت: اى قوم من، همانا من بر شما از [روزى] مانند روز [هلاك] آن گروه ها [كه پيامبران را دروغگو شمردند] مى ترسم (30)

مانند روش [خداوند درباره] قوم نوح - به طوفان - و عاد - قوم هود، به باد صرصر - و ثمود - قوم صالح، به صاعقه - و كسانى كه پس از آنها بودند، و خدا خواهان ستمى به بندگان نيست. (31)

و

اى قوم من، همانا من بر شما از روز آواز دادن يكديگر مى ترسم، (32)

آن روز كه پشت كرده روى بگردانيد - از موقف حساب به سوى دوزخ - و شما را از [عذاب] خدا نگهدارنده اى نيست. و هر كه خدا گمراهش كند او را هيچ راهنمايى نيست. (33)

و هرآينه يوسف پيش از اين با حجتهاى روشن نزد شما آمد، پس پيوسته از آنچه شما را آورده بود در شك بوديد، تا چون درگذشت، گفتيد كه خدا پس از او هرگز پيامبرى نخواهد فرستاد. اينچنين خدا هر گزافكار و شك دارنده اى را گمراه مى كند (34)

آنان كه درباره آيات خدا بى آنكه حجتى بديشان آمده باشد ستيزه و جدل مى كنند، [اين] به نزد خدا و نزد كسانى كه ايمان آورده اند دشمنى بزرگى است، و اين گونه خداى بر دل هر گردن كش خودكامه اى مهر مى نهد. (35)

و فرعون گفت: اى هامان، براى من كوشكى - برجى - افراشته بساز تا مگر به آن راه ها - يا درها - برسم، (36)

راه هاى - يا درهاى - آسمانها، تا به خداى موسى ديده ور شوم، و هرآينه او را دروغگو مى پندارم. و بدينسان براى فرعون بدى كردارش آراسته گشت و از راه [راست] بازداشته و گردانيده شد، و نيرنگ و ترفند فرعون جز در تباهى نبود. (37)

و آن كه ايمان آورده بود، گفت: اى قوم من، مرا پيروى كنيد تا شما را راه راست و درست بنمايم. (38)

اى قوم من، جز اين نيست كه زندگانى اين جهان برخورداريى [اندك و زودگذر] است و همانا جهان پسين سراى پايندگى است. (39)

هر كه كار بدى كند جز

مانند آن كيفر داده نشود، و هر كس از زن يا مرد كار نيك و شايسته اى كند و مومن باشد پس ايشانند كه به بهشت درآيند و در آن بى حساب روزى داده شوند. (40)

و اى قوم من، چون است كه من شما را به رهايى [از عذاب] مى خوانم و شما مرا به آتش دوزخ مى خوانيد؟! (41)

مرا مى خوانيد تا به خدا كافر شوم و چيزى را با وى انباز گردانم كه دانشى بدان ندارم، و من شما را به آن [خداى] تواناى بى همتا و آمرزگار مى خوانم. (42)

بى گمان آنچه مرا به [پرستش] آن مى خوانيد نه در اين جهان و نه در آن جهان دعوتى ندارند - كسى را به سوى خود نمى خوانند -، و بازگشت ما به خداست، و گزافكاران همان دوزخيانند. (43)

پس زودا كه آنچه شما را مى گويم ياد كنيد، و من كار خود به خدا وا مى گذارم، كه خدا به بندگان بيناست. (44)

پس خدا او را از بدى ها و سختى هاى آن نيرنگها كه ساختند نگاه داشت و عذاب بد و سخت فرعونيان را فرو گرفت، (45)

آتش دوزخ، كه بامداد و شامگاه بر آن عرضه مى شوند، و روزى كه رستاخيز برپا شود [ندا آيد:] فرعونيان را به سختترين عذاب درآوريد. (46)

و [ياد كن] آنگاه كه در آتش دوزخ ستيزه و پرخاش كنند، پس ناتوان - زبونان قوم - به آنان كه گردن كشى و بزرگ منشى كردند گويند: ما [در دنيا] پيروان شما بوديم، پس آيا مى توانيد بهرى از آتش را از ما بازداريد (47)

آنان كه گردن كشى كردند گويند: ما همگى در آتشيم - اگر مى توانستيم عذاب را اول

از خود باز مى داشتيم -، همانا خدا ميان بندگان حكم كرده است - حكمى در خور هر يك -. (48)

و آنان كه در آتشند به نگهبانان دوزخ گويند: پروردگارتان را بخوانيد تا يك روز از عذاب ما سبك گرداند. (49)

گويند: آيا پيامبران شما با نشانه ها و حجتهاى روشن نزد شما نمى آمدند؟ گويند: چرا گويند: پس دعا كنيد، و دعاى كافران جز در گمراهى و تباهى نيست. (50)

گويند: آيا پيامبران شما با نشانه ها و حجتهاى روشن نزد شما نمى آمدند؟ گويند: چرا گويند: پس دعا كنيد، و دعاى كافران جز در گمراهى و تباهى نيست. (51)

روزى كه ستم كاران را پوزش خواهى شان سود ندهد و آنان راست لعنت و آنان راست بدترين سراى - دوزخ -. (52)

و هرآينه موسى را رهنمونى داديم و به فرزندان اسرائيل كتاب - تورات - را به ميراث داديم، (53)

كه رهنمونى و يادكرد و پند است مر خردمندان را. (54)

پس شكيبايى ورز، كه وعده خدا راست است و براى گناهت آمرزش بخواه و پروردگارت را شبانگاه و بامداد همراه با سپاس و ستايش به پاكى ياد كن. (55)

همانا كسانى كه در آيتهاى خدا بى دليل و حجتى كه بديشان آمده باشد ستيزه و جدل مى كنند در سينه هاشان جز بزرگمنشى كه بدان نرسند نيست، پس به خدا پناه ببر، كه اوست شنوا و بينا. (56)

هرآينه آفرينش آسمانها و زمين از آفرينش مردم بزرگتر است ولى بيشتر مردم نمى دانند. (57)

و نابينا و بينا برابر نيستند، و نه آنان كه ايمان آوردند و كارهاى نيك و شايسته كردند و بدكاران، اندك پند مى پذيريد. (58)

هرآينه رستاخيز آمدنى

است، هيچ شكى در آن نيست، ولى بيشتر مردم باور نمى دارند. (59)

و پروردگارتان گفت: مرا بخوانيد تا شما را پاسخ گويم، همانا كسانى كه از پرستش من سركشى كنند زودا كه خوار و سرافكنده به دوزخ درآيند. (60)

خدا آن است كه شب را براى شما پديد كرد تا در آن بياراميد و روز را روشن ساخت - تا در آن ببينيد و روزى بجوييد -، همانا خدا خداوند فزونبخشى است بر مردم، ولى بيشتر مردم سپاس نمى گزارند. (61)

اين است خداى، پروردگار شما، كه آفريننده هر چيزى است، خدايى جز او نيست، پس كجا و چگونه [از وى] گردانيده مى شويد؟ (62)

اينچنين آنان كه آيات خدا را انكار مى كردند [از حق] گردانيده مى شوند. (63)

خدا آن است كه زمين را براى شما آرامگاهى و آسمان را بنائى - سقفى - برافراشته ساخت، و شما را صورت نگاشت و نيكو صورت نگاشت، و از پاكيزه ها به شما روزى داد. اين است خداى، پروردگار شما، پس بزرگ و بزرگوار است خداى، پروردگار جهانيان. (64)

اوست زنده [جاويد]، خدايى جز او نيست، پس او را بخوانيد در حالى كه دين را ويژه او كرده باشيد، سپاس و ستايش خداى راست، پروردگار جهانيان. (65)

بگو: همانا من باز داشته شده ام از اينكه آنها را كه شما به جاى خدا مى خوانيد بپرستم آنگاه كه مرا نشانه ها و دلايل روشن از پروردگارم آمد، و فرمان يافته ام كه [تنها] پروردگار جهانيان را گردن نهم. (66)

اوست آن [خداى] كه شما را از خاك آفريد، پس از آن از نطفه و سپس از خون بسته، آنگاه شما را كودكى خرد [از

رحم مادر] بيرون آورد، سپس [امكان داد] تا به جوانى و نيرومندى خود برسيد و سپس تا [هنگامى كه] پير شويد. و از شما كسانى از پيش - پيش از نيرومندى و پيرى - جانشان گرفته شود و [امكان داد] تا به سرآمدى نامبرده - هنگام مرگ - برسيد و باشد كه خرد را كار بنديد. (67)

اوست آن كه زنده كند و بميراند، و چون كارى را [خواهد و] حكم كند، همانا آن را گويد: باش، پس مى باشد. (68)

آيا به آنان كه درباره آيات خدا ستيزه مى كنند ننگريستى كه چگونه [از تصديق و ايمان بدان] گردانيده مى شوند؟ (69)

همانان كه كتاب [الهى] - اين كتاب يا هر كتاب آسمانى - و آنچه را - از احكام و مواعظ - كه بدان پيامبران خود را فرستاديم دروغ شمردند، پس بزودى خواهند دانست. (70)

آنگاه كه غلها و زنجيرها در گردنهاشان باشد و بر روى كشيده شوند، (71)

در آب جوشان، سپس در آتش سوخته و بريان شوند. (72)

سپس به آنها گفته شود: كجايند آنچه شريك مى گرفتيد، (73)

براى خدا؟ گويند: از ما گم و نابود شدند، بلكه پيش از اين چيزى را نمى خوانديم - نمى پرستيديم -. اينچنين خداوند كافران را گمراه مى كند. (74)

اين [عذاب] بدان سبب است كه در زمين به ناروا شادى همى كرديد و شادمانه به ناز و سرمستى مى خراميديد. (75)

به دروازه هاى دوزخ درآييد، كه در آن جاودانه باشيد، پس بد است جايگاه گردن كشان. (76)

پس [بر آزار قوم] شكيبايى كن، همانا وعده خدا راست است، كه اگر برخى از آن [عذاب] كه آنان را وعده مى كنيم به تو بنماييم

يا جان تو را برگيريم - پيش از عذاب آنها -، آنها به سوى ما بازگردانيده مى شوند - و عذابشان خواهيم كرد -. (77)

و هرآينه پيش از تو پيامبرانى فرستاديم، بهرى از ايشان آنانند كه داستانشان را بر تو گفتيم و داستان برخى را بر تو نگفتيم، و هيچ پيامبرى را نرسد كه جز به خواست و فرمان خدا آيه اى بياورد، پس آنگاه كه فرمان خدا بيايد بحق حكم كرده شود، و در آنجا ناراستان و ياوه گويان - كافران - زيان كار گردند. (78)

خداست آن كه چارپايان را از بهر شما آفريد تا بر برخى از آنها سوار شويد و برخى از آنها را بخوريد، (79)

و براى شما در آنها سودهاست - از پشم و پوست و شير آنها - و تا [با سوار شدن] بر آنها به حاجتى كه در دلهاى خود داريد - از داد و ستد و معامله - برسيد و بر آنها و بر كشتى ها برداشته - سوار - شويد. (80)

و نشانه هاى خويش را به شما مى نمايد، پس كدام يك از نشانه هاى خداى را انكار مى كنيد؟ (81)

آيا در زمين گردش نكرده اند تا بنگرند كه سرانجام كسانى كه پيش از آنان بودند چگونه بود؟ آنان كه از ايشان نيرومندتر بودند و نشانه هاى بجا مانده بيشترى در زمين داشتند، پس آنچه فراهم مى كردند به كارشان نيامد - و عذاب را از آنها دفع نكرد -. (82)

پس چون پيامبرانشان با نشانه ها و دلايل روشن بديشان آمدند آنان بدانچه از دانش - دانش معاش مانند پيشه ها و صناعات - نزدشان بود دل خوش كردند، و آنچه بدان استهزا، مى كردند

آنها را فرو گرفت. (83)

پس چون عذاب سخت ما را ديدند گفتند: به خداى يگانه ايمان آورديم و بدانچه شرك مى آورديم كافر شديم. (84)

پس ايمانشان آنگاه كه عذاب ما را ديدند آنان را سود نبخشيد. اين - سود نبخشيدن ايمان در آن حال - نهاد و روش خداست كه درباره بندگانش گذشته است، و آنجاست - آنگاه كه عذاب خداى در رسيد - كه كافران زيان كار شدند. (85)

(7)

و اي پروردگار ما، آنان را و هر كه صالح باشد از پدران و همسران و فرزندانشان به بهشتهاي جاويداني كه به آنها وعده داده اي داخل كن. كه تو پيروزمند و حكيمي . (8)

آنان را از عقوبات حفظ كن، كه هر كه را در آن روز از عقوبات حفظ كني بر او رحمت آورده اي و آن كاميابي بزرگي است. (9)

كافران را ندا مي دهند كه دشمني خدا با شما از دشمني شما با خودتان، آنگاه كه به ايمانتان فرا مي خواندند و راه كفر پيش مي گرفتيد، بزرگتر است. (10)

مي گويند: اي پروردگار ما، ما را دوبار ميرانيدي و دوبار زنده ساختي و ما به گناهانمان اعتراف كرده ايم. آيا بيرون شدن را راهي هست. (11)

اين عذاب بدان سبب است كه چون خدا را به يكتايي مي خواندند شما انكار مي كرديد، و اگر براي او شريكي قرار مي دادند شما به آن شريك ايمان مي آورديد. پس، فرمان، فرمان خداي بلندمرتبه بزرگ است. (12)

اوست آن كه آيات خويش را به شما نشان داد و برايتان از آسمان روزي فرستاد. تنها كسي پند مي گيرد كه روي به خدا آورد. (13)

پس خدا را بخوانيد، در حالي كه تنها براي او در دين اخلاص مي ورزيد، اگر چه كافران را ناخوش آيد. (14)

فرا برنده درجات، صاحب عرش كه بر هر يك از بندگانش كه بخواهد به فرمان خود وحي مي فرستد تا مردم را از روز قيامت بترساند. (15)

آن روز كه همگان آشكار شوند. هيچ چيز از آنها بر خدا پوشيده نماند. در آن روز

فرمانروايي از آن كيست؟ از آن خداي يكتاي قهار. (16)

آن روز هر كس را همانند عملش جزا مي دهند و به كس ستمي نمي رود. و خدا زود به حسابها مي رسد. (17)

از روز قيامت بترسانشان. آنگاه كه دلها لبريز از اندوه ، نزديك حنجره ها رسد. ستمكاران را در آن روز نه خويشاوندي باشد و نه شفيعي كه سخنش را بشنوند. (18)

نظرهاي دزديده را و هر چه دلها نهان داشته اند، مي داند. (19)

خدا به حق داوري مي كند. ولي كساني كه سواي او به خدايي مي خوانند هيچ داوري نتوانند، زيرا خدا مي شنود و مي بيند. (20)

آيا در زمين سير نمي كنند تا بنگرند كه عاقبت پيشينيانشان چگونه بوده است؟ توانايي آنها و آثاري كه در روي زمين پديد آورده بودند از اينان بيش بود. و خدا آنها را به كيفر كفرشان فرو گرفت و از قهر خداوندشان نگهدارنده اي نبود. (21)

اين بدان سبب بود كه پيامبرانشان با دلايل روشن نزدشان آمدند. ولي انكار كردند، و خدا هم آنان را فرو گرفت. و خدا نيرومند است و به سختي عقوبت مي كند. (22)

ما موسي را با آيات خود و حجتي آشكار فرستاديم. (23)

به سوي فرعون و هامان و قارون. و گفتند كه او جادوگري دروغگوست. (24)

چون دين حق را از جانب ما بر آنها عرضه داشت، گفتند: پسران كساني را كه به او ايمان آورده اند بكشيد و زنانشان را زنده بگذاريد. و حيله سازي كافران جز در طريق تباهي نباشد. (25)

فرعون گفت: بگذاريد موسي را بكشم و او خداي خود را

به ياري طلبد. مي ترسم دينتان را ديگرگون كند يا در اين سرزمين فسادي برانگيزد. (26)

موسي گفت: من به پروردگار خود و پروردگار شما از هر متكبري كه به روز حساب باور ندارد، پناه مي برم. (27)

و مردي مومن از خاندان فرعون كه ايمانش را پنهان داشته بود. گفت: آيا مردي را كه مي گويد كه پروردگار من خداي يكتاست و با دليلهايي روشن از جانب پروردگارتان آمده است، مي كشيد؟ اگر دروغ مي گويد، گناه دروغش بر گردن خود اوست، و اگر راست مي گويد، پاره اي از وعده هايي كه داده است به شما خواهد رسيد. هر آينه خدا هيچ گزافكار دروغگويي را هدايت نمي كند. (28)

اي قوم من، امروز فرمانروايي از آن شماست. بر اين سرزمين غلبه داريد. ولي اگر عذاب خدا بر سر ما آيد چه كسي ياريمان خواهد كرد؟ فرعون گفت: شما را جز آنچه خود مصلحت ديده ام راهي ننمايم و جز به راه صواب راهنمايي نكنم. (29)

آن كه ايمان آورده بود، گفت: اي قوم من، بر شما از آنچه بر سر آن اقوام ديگر آمده است بيمناكم. (30)

همانند قوم نوح و عاد و ثمود و كساني كه از آن پس آمدند. حال آنكه خدا براي بندگانش خواستار ستم نيست. (31)

اي قوم من، از آن روز كه يكديگر را به فرياد بخوانيد بر شما بيمناكم. (32)

آن روز كه همگي پشت كرده باز مي گرديد و هيچ كس شما را از عذاب خدا نگاه نمي دارد. و هر كس كه خدا گمراهش كند، هيچ راهنمايي ندارد. (33)

يوسف پيش از اين با دلايل

روشن بر شما مبعوث شد و شما از آنچه آورده بود همچنان در شك مي بوديد. چون يوسف بمرد گفتيد: خدا پس از او ديگر پيامبري نخواهد فرستاد. خدا گزافكار شك آورنده را اين گونه گمراه مي سازد. (34)

كساني كه بي هيچ حجتي كه در دست داشته باشند در آيات خدا جدال مي كنند. كار آنان نزد خدا و مومنان سخت ناپسند است. خدا بر دل هر متكبر جباري اينچنين مهر مي نهد. (35)

فرعون گفت: اي هامان، براي من كوشك بلندي بساز، شايد به آن درها دست يابم: (36)

درهاي آسمانها. و خداي موسي را ببينم، زيرا پندارم كه دروغ مي گويد. بدينسان كردار زشت فرعون در نظرش آراسته شد و او از راه بازماند و چاره جويي او جز زيان هيچ نبود. (37)

آن مردي كه ايمان آورده بود گفت: اي قوم من، از پي من بياييد تا به راه صواب هدايتتان كنم. (38)

اي قوم من، اين زندگي دنيا اندك مايه تعيشي است. و آخرت سراي بقاست. (39)

هر كس كار بدي بكند جز همانند عملش كيفر نيابد. و هر كس از مرد و زن كه مومن باشد و عمل صالحي به جاي آرد به بهشت داخل شود و بي حساب روزي اش دهند. (40)

اي قوم من، چيست كه من شما را به رهايي مي خوانم و شما مرا به آتش فرا مي خوانيد. (41)

مرا دعوت مي كنيد كه به خدا كافر شوم و چيزي را كه نمي شناسم شريك او قرار دهم، حال آنكه من شما را به خداي پيروزمند آمرزنده دعوت مي كنم. (42)

بي شك آنچه

شما مرا به آن دعوت مي كنيد ياراي آنش نيست كه در دنيا و آخرت كسي را به سوي خود خواند، حال آنكه بازگشت ما به سوي خداي يكتاست، و گزافكاران در جهنم باشند. (43)

زودا كه آنچه را كه اكنون مي گويم به ياد خواهيد آورد. و من كار خويش به خدا واگذار كردم، زيرا او بندگانش را مي بيند. (44)

خدا او را از آسيب مكري كه برايش انديشيده بودند، نگه داشت و آن عذاب ناگوار خاندان فرعون را در ميان گرفت. (45)

آتش. هر صبح و شام بر آن عرضه شوند و روزي كه قيامت بر پا شود ندا دهند كه خاندان فرعون را به سختترين عذابها در آوريد. (46)

و آنگاه در درون آتش با يكديگر به مجادله برخيزند و ناتوانان به گردنكشان گويند كه ما پيروان شما بوديم، آيا مي توانيد اندكي از اين آتشي كه نصيب ما شده است بكاهيد. (47)

آنان كه سركشي كرده بودند مي گويند: همه ما در آتشيم. و خداست كه ميان بندگانش داوري كرده است. (48)

و آنان كه در آتشند به نگهبانان جهنم مي گويند: از پروردگارتان بخواهيد تا يك روز از عذاب ما بكاهد. (49)

مي گويند: آيا پيامبرانتان با دلايل روشن نزد شما نيامده بودند. مي گويند: بلي . مي گويند: پس دعا كنيد. و دعاي كافران جز آنكه تباه شود هيچ نخواهد بود. (50)

ما پيامبرانمان و مومنان را در زندگي دنيا و در روز قيامت كه شاهدان براي شهادت بر پاي مي ايستند، ياري مي كنيم. (51)

در روزي كه ستمكاران را پوزش خواستن سود ندهد و نصيب آنها

لعنت است و آن سراي بد. (52)

ما به موسي مرتبه هدايت داديم و آن كتاب را به بني اسرائيل ميراث داديم. (53)

كتابي كه خود هدايت است و براي خردمندان اندرز. (54)

صبر كن كه وعده خدا حق است. براي گناهت آمرزش بخواه و هر شامگاه و بامداد، به ستايش پروردگارت تسبيح بگوي . (55)

آنان كه بي هيچ حجتي كه از آسمان آمده باشد درباره آيات خدا مجادله مي كنند، در دلشان جز هواي بزرگي نيست، ولي به آن نخواهند رسيد. پس به خدا پناه ببر كه او شنوا و بيناست. (56)

آفرينش آسمان و زمين از آفرينش مردم بزرگتر است، ولي بيشتر مردم نمي دانند. (57)

نابينا و بينا برابر نيستند. نيز آنهايي كه ايمان آورده اند و كارهاي شايسته كرده اند با زشتكاران يكسان نباشند. چه اندك پند مي پذيريد. (58)

قيامت مي آيد و در آن ترديدي نيست، ولي بيشتر مردم ايمان نمي آورند. (59)

پروردگارتان گفت: بخوانيد مرا تا شما را پاسخ گويم. آنهايي كه از پرستش من سركشي مي كنند زودا كه در عين خواري به جهنم درآيند. (60)

خداست آن كه شب را برايتان پديد آورد تا در آن بياراميد و روز را روشنايي بخشيد. خدا فضل خويش به مردم ارزاني مي دارد. ولي بيشتر مردم سپاسگزار نيستند. (61)

اين است خداي يكتا پروردگار شما، آفريدگار هر چيزي . خدايي جز او نيست. پس چگونه از حق منحرفتان مي كنند. (62)

همچنين، آنان كه آيات خدا را انكار مي كنند، از ايمان روي برمي گردانند. (63)

خداست كه زمين را قرارگاه شما ساخت و آسمان را چون

بنايي بيفراشت. و شما را صورت بخشيد، و صورتهايتان را نيكو ساخت. و از چيزهاي پاكيزه و خوش روزيتان داد. اين است خداي يكتا پروردگار شما. برتر و بزرگوار است خدا آن پروردگار جهانيان. (64)

او زنده است. خدايي جز او نيست. او را بخوانيد در حالي كه دين او را به اخلاص پذيرفته باشيد، كه ستايش از آن خدايي است كه پروردگار جهانيان است. (65)

بگو: مرا نهي كرده اند كه چيزهايي را كه سواي خدا مي پرستيد پرستش كنم، در حالي كه از جانب پروردگارم براي من دلايلي روشن آمده است. و به من فرمان داده اند كه در برابر پروردگار جهانيان تسليم باشم. (66)

اوست آن خدايي كه شما را از خاك، سپس از نطفه ، سپس از لخته خوني بيافريده است. آنگاه شما را كه كودكي بوديد از رحم مادر آورد تا به سن جواني برسيد و پير شويد. بعضي از شما پيش از پيري بميريد و بعضي به آن زمان معين مي رسيد و شايد به عقل دريابيد. (67)

اوست كه زنده مي كند و مي ميراند. و چون اراده چيزي كند مي گويدش: موجود شو. پس موجود مي شود. (68)

آيا نديده اي آنهايي كه در آيات خدا مجادله مي كنند چگونه منحرف مي شوند. (69)

كساني كه اين كتاب را دروغ مي انگارند و آنچه را كه به وسيله پيامبران فرستاده ايم تكذيب مي كنند، به زودي خواهند دانست. (70)

آنگاه كه غلها را به گردنشان اندازند و با زنجيرها بكشندشان. (71)

در آب جوشان، سپس در آتش، افروخته شوند. (72)

آنگاه به آنها گفته شود: آن شريكان

كه براي خدا مي پنداشتيد كجا هستند. (73)

مي گويند: آنها را از دست داده ايم، بلكه پيش از اين چيزي را به خدايي نمي خوانده ايم. خدا كافران را بدينسان گمراه مي كند. (74)

اين بدان سبب است كه به ناحق در زمين شادماني مي كرديد و به ناز مي خراميديد. (75)

از درهاي جهنم داخل شويد. همواره در آنجا بمانيد. و جايگاه سركشان چه بد جايگاهي است. (76)

پس صبر كن، البته وعده خدا راست است. يا بعضي از آن چيزها را كه به آنها وعده داده ايم به تو نشان مي دهيم يا تو را بميرانيم و آنها به نزد ما باز گردانيده شوند. (77)

پيش از تو پيامبراني فرستاده ايم. داستان بعضي را برايت گفته ايم و داستان بعضي را نگفته ايم. و هيچ پيامبري را نرسد كه آيه اي بياورد مگر به فرمان خدا. و چون فرمان خدا در رسد به حق داوري گردد و آنان كه بر باطل بوده اند -آنجا- زيان خواهند ديد. (78)

خداست كه چارپايان را برايتان آفريد تا بر بعضي سوار شويد و از بعضي بخوريد. (79)

و شما را در آن منافعي است و مي توانيد با آنها به حاجاتي كه در نظر داريد برسيد. و بر آنها و بر كشتيها سوار شويد. (80)

آيات خويش را به شما مي نماياند. پس كدام يك از آيات خدا را انكار مي كنيد. (81)

آيا در زمين سير نكرده اند تا بنگرند كه عاقبت كساني كه پيش از آنها مي زيسته اند چگونه بوده است؟ مردمي كه نيرويشان بيشتر و آثارشان در روي زمين فراوانتر بود.

پس آن چيزها كه به دست مي آوردند سودشان نبخشيد. (82)

چون پيامبرانشان با دلايل روشن به سويشان آمدند، به دانش خود دلخوش بودند تا آن چيزي كه مسخره اش مي كردند آنها را در ميان گرفت. (83)

و چون عذاب ما را ديدند، گفتند: به خداي يكتا ايمان آورديم و به آن چيزهايي كه شريك خدا قرار داده بوديم كافر شديم. (84)

اما بدان هنگام كه عذاب ما را ديدند ديگر ايمانشان برايشان سودي نبخشيد. اين سنت خداست در رفتار با بندگانش. و كافران در آن روز زيان كردند. (85)

چيز را فراگرفته است، پس كسانى را كه توبه كرده اند و راه تو را در پيش گرفته اند، بيامرز، و از عذاب دوزخ در امانشان بدار (7)

پروردگارا و ايشان را به بهشتهاى عدن وارد كن، كه آن را به آنان و هر كس از پدرانشان و همسرانشان و زاد و رودشان كه شايسته باشد، وعده داده اى، كه تو پيروزمند فرزانه اى (8)

و ايشان را از عقوبتها[ى اخروى] در امان بدار و هر كس را كه در چنين روزى از عقوبتها در امان بدارى، به راستى كه بر او رحمت آورده اى، و اين همان رستگارى بزرگ است (9)

به كافران ندا در دهند كه نفرت خداوند از شما، بزرگتر از نفرت شما از خويشتن است، بدانگاه كه به سوى ايمان دعوت مى شديد و انكار و كفر مى ورزيديد (10)

گويند پروردگارا ما را دوبار ميراندى و دوبار زنده كردى، ما به گناهانمان اعتراف كرده ايم، پس آيا براى بيرون رفتن [از اينجا] راهى هست (11)

اين از آن است كه چون خداوند به تنهايى خوانده مى شد، كفر مى ورزيديد و چون به او شركورزيده مى شد، ايمان مى آورديد، حال داورى با خداوند بلندمرتبه بزرگ است (12)

اوست كه آياتش را به شما مى نماياند و براى شما از آسمان روزى اى فرو مى فرستد، و جز كسانى كه رو به توبه آورده باشند، كسى پند نمى گيرد (13)

پس خداوند را - در حالى كه دين خود را براى او پاك و پيراسته مى داريد - بخوانيد هر چند كه كافران ناخوش داشته باشند (14)

او برافرازنده درجات [و] صاحب عرش است، و وحى را به فرمان خويش بر هر كس از بندگانش كه بخواهد

فرو مى فرستد، تا از روز همديدارى هشدار دهد (15)

روزى كه ايشان [سراپا] آشكار باشند و از آنان چيزى بر خداوند پوشيده نباشد [ندا آيد] امروز فرمانروايى از آن كيست؟ [پاسخ آيد] از آن خداوند يگانه قهار است (16)

امروز هر كسى بر وفق كار و كردارش جزا يابد، امروز ستمى [بر كسى] نرود، بى گمان خداوند زود شمار است (17)

و ايشان را از روز قيامت [/ بس نزديك] بيم ده، آنگاه كه جانها به گلوگاه ها رسد، و غصه خويش فرو برند، براى ستمكاران [مشرك] دوستى و شفيعى كه اجازه و اجابت يابد، نيست (18)

[خداوند] خيانت چشمها و آنچه دلها پنهان مى دارد، مى داند (19)

و خداوند به حق حكم مى راند و معبودانى كه به جاى او به پرستش گرفته مى شوند، حكمى نمى رانند، بى گمان خداوند شنواى بيناست (20)

آيا در زمين سير و سفر نكرده اند كه بنگرند سرانجام كسانى كه پيش از ايشان بودند چگونه بوده است. آنان از ايشان در روى زمين پرتوانتر و پراثرتر بوده اند، كه خداوند آنان را به گناهانشان فرو گرفت، و در برابر خداوند نگهدارنده اى نداشتند (21)

اين از آن بود كه پيامبرانشان براى ايشان معجزات مى آوردند، ولى ايشان انكار كردند، آنگاه خداوند فرو گرفتشان كه او تواناى سخت كيفر است (22)

و به راستى موسى را همراه با آيات خويش و حجتى آشكار فرستاديم (23)

به سوى فرعون و هامان و قارون، آنگاه گفتند او جادوگرى دروغزن است (24)

و چون براى آنان حق را از سوى ما آورد گفتند پسران كسانى را كه همراه با او ايمان آورده اند، بكشيد و [دختران و] زنانشان را زنده بگذاريد، و نيرنگ

كافران جز در تباهى نيست (25)

و فرعون گفت مرا بگذاريد تا موسى را بكشم و او پروردگارش را بخواند، چه مى ترسم دين شما را تغيير دهد، يا در اين سرزمين فتنه و فساد آشكار كند (26)

و موسى گفت من به پروردگار خود و پروردگار شما از [شر] هر متكبرى كه به روز حساب ايمان ندارد، پناه مى برم (27)

و مردى مومن از آل فرعون - كه ايمانش را پنهان مى داشت - گفت آيا مى خواهيد مردى را بكشيد به خاطر اينكه مى گويد پروردگار من خداوند است؟ و براى شما معجزاتى از سوى پروردگارتان آورده است، و اگر دروغگو باشد زيان دروغش بر اوست، و اگر راستگو باشد بخشى از آنچه به شما وعده مى دهد به شما خواهد رسيد، بى گمان خداوند كسى را كه گزافكار و دروغزن است، هدايت نمى كند (28)

اى قوم من، امروز فرمانروايى از آن شماست، و در اين سرزمين چيره ايد، ولى چه كسى ما را در برابر عذاب الهى - اگر بر سرمان بيايد - يارى خواهد داد؟ فرعون گفت به صلاح شما نمى دانم جز چيزى را كه خود صلاح بدانم، و شما را جز به راه رشد و راستى هدايت نمى كنم (29)

و همان كسى كه [پنهانى] ايمان آورده بود، گفت اى قوم من، من بر شما از چيزى همانند روزگار [سخت] گروه هاى مشرك بيمناكم (30)

مانند حال و روز قوم نوح و عاد و ثمود و كسانى كه پس از ايشان بودند، و خداوند در حق بندگان ستمى نمى خواهد (31)

و اى قوم من، من بر شما از روز فرياد خوانى بيمناكم (32)

روزى كه پشت كنيد، براى شما

در برابر خداوند پناهى نيست، و هر كس كه خداوند بيراهش گذارد، رهنمايى ندارد (33)

و پيشتر يوسف [پيامبر] براى شما معجزاتى آورد و همچنان از آنچه برايتان آورده بود در شك بوديد، تا آنكه چون درگذشت، گفتيد خداوند هرگز پس از او پيامبرى برنخواهد انگيخت، بدينسان خداوند كسى را كه گزافكار شكگراست بيراه مى دارد (34)

كسانى كه در آيات الهى بدون حجتى كه برايشان آمده باشد، مجادله مى كنند، نزد خداوند و نزد مومنان بس ناپسند است، بدينسان خداوند بر هر قلب متكبر زورگويى مهر مى نهد (35)

و فرعون گفت اى هامان براى من برجى [بلند] برآور باشد كه به اين راه ها برسم (36)

راه هاى آسمان، تا به خداى موسى پى ببرم، و من او را دروغگو مى دانم، و بدينسان در نظر فرعون بد كردارى اش آراسته شد، و از راه [صواب] باز داشته شد، و نيرنگ فرعون جز در تباهى نبود (37)

و كسى كه ايمان آورده بود، گفت اى قوم من، از من پيروى كنيد تا شما را به راه رشد و راستى هدايت كنم (38)

اى قوم من، همانا اين زندگانى دنيا، بهره اى [اندك] است، و آخرت سراى اقامت است (39)

هر كس كار ناپسندى مرتكب شود، جز به مانند آن جزا نيابد، و هر كس كارى شايسته انجام دهد، اعم از مرد يا زن، و مومن باشد، اينانند كه وارد بهشت مى شوند، و در آنجا بى حساب روزى مى يابند (40)

و اى قوم من، مرا چه مى شود كه شما را به رهايى مى خوانم، و حال آنكه شما مرا به آتش دوزخ دعوت مى كنيد (41)

مرا به اين دعوت مى كنيد كه به خداوند كفر

بورزم، و چيزى را كه به آن علم ندارم، شريك او بگيرم، و حال آنكه من شما را به سوى [خداوند] پيروزمند آمرزگار مى خوانم (42)

حقا كه آنچه مرا به آن مى خوانيد، در دنيا و آخرت صاحب دعوتى نيست، و سرانجام بازگشتمان به سوى خداوند است و گزافكاران دوزخى اند (43)

و زود باشد كه آنچه [اينك] به شما مى گويم به ياد آوريد، و كارم را به خداوند واگذار مى كنم، چرا كه خداوند به احوال بندگانش بيناست (44)

و خداوند او را از عواقب سو، نيرنگى كه مى ورزيدند، در امان داشت، و عذاب سهمگين آل فرعون را فرو گرفت (45)

[يعنى] آتش دوزخ كه بامدادان و شامگاهان ايشان را بر آن عرضه دارند. و روزى كه قيامت بر پا شود [گويند] آل فرعون را به [جايگاه] سهمگينترين عذاب وارد كنيد (46)

و آنگاه كه در آتش [دوزخ] با يكديگر بگو مگو مى كنند، ناتوانان به مستكبران مى گويند ما پيرو شما بوديم، پس آيا شما باز دارنده بخشى از آتش [دوزخ] از ما هستيد (47)

مستكبران گويند همه ما در آن هستيم، به راستى كه خداوند در ميان بندگان داورى كرده است (48)

و دوزخيان به نگهبانان گويند از پروردگارتان بخواهيد كه روزى از [روزهاى] عذاب ما را كاهش دهد (49)

گويند آيا چنين نبود كه پيامبرانتان معجزاتى برايتان آوردند؟ گفتند چرا. [نگهبانان] گويند پس دعا كنيد، و دعاى كافران جز در تباهى نيست (50)

ما پيامبرانمان و مومنان را در زندگانى دنيا و روزى كه شاهدان به شهادت برخيزند، يارى مى كنيم (51)

روزى كه براى ستمكاران [مشرك] عذرخواهيشان سود ندهد، و لعنت و بد فرجامى نصيب آنان

باشد (52)

و به راستى به موسى رهنمود بخشيديم و به بنى اسرائيل كتاب آسمانى به ميراث داديم (53)

كه رهنمود و پندآموز خردمندان است (54)

پس شكيبايى پيشه كن، كه وعده الهى حق است و براى گناهت آمرزش بخواه و شامگاهان و بامدادان سپاسگزارانه پروردگارت را تسبيح گوى (55)

كسانى كه بدون حجتى كه بر ايشان آمده باشد، در آيات الهى مجادله مى كنند، در دلهايشان جز خود بزرگبينى نيست، كه به آن نايل نشوند، پس بر خداوند پناه ببر، كه او شنواى بيناست (56)

بى گمان آفرينش آسمانها و زمين از آفرينش انسانها بزرگتر است، ولى بيشترينه مردم نمى دانند (57)

و نابينا و بينا برابر نيستند، همچنين كسانى كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند و بدكرداران هم [برابر نيستند]، چه اندك پند مى گيريد (58)

بى گمان قيامت آمدنى است و شكى در آن نيست، ولى بيشترينه مردم باور نمى دارند (59)

و پروردگارت گويد مرا به دعا بخوانيد تا برايتان اجابت كنم، بى گمان كسانى كه از عبادت من استكبار مى ورزند، زودا كه به خوارى و زارى وارد دوزخ شوند (60)

خداوند كسى است كه شب را براى شما آفريد تا در آن آرام گيريد و روز را چشماندازى روشن ساخت، بى گمان خداوند بر مردمان بخشش و بخشايش دارد، ولى بيشترينه مردم سپاس نمى گزارند (61)

چنين است خداوند، پروردگارتان، كه آفريننده همه چيز است، خدايى جز او نيست، پس چگونه به بيراهه مى رويد؟ (62)

بدينسان كسانى كه به آيات الهى انكار ورزيدند، به بيراهه افتادند. (63)

خداوند كسى است كه زمين را آرامشگاه و آسمان را سرپناه شما قرار داد، و شما را نقشبندى كرد و شكلهاى

شما را نيكو پرداخت و شما را از پاكيزه ها روزى داد، چنين است خداوند، پروردگارتان، بزرگا خداوندى كه پروردگار جهانيان است (64)

اوست زنده كه خدايى جز او نيست، پس او را - در حالى كه دين خود را براى او پيراسته مى داريد بخوانيد، سپاس خداوند را كه پروردگار جهانيان است (65)

بگو من بازداشته شده ام از اينكه كسانى را كه شما به جاى خداوند مى پرستيد، بپرستم، آن هم هنگامى كه روشنگرى هايى براى من از جانب پروردگارم آمده است، و دستور يافته ام كه در برابر پروردگار جهانيان، تسليم پيشه كنم (66)

او كسى است كه شما را [ابتدا] از خاك، سپس از نطفه، سپس از خون بسته آفريد، سپس شما را به هيئت نوزادى [از رحمها] بيرون آورد، تا به كمال رشدتان برسيد، سپس تا پير شويد، و بعضى از شما پيشاپيش جانش گرفته مى شود، و تا به سرآمدى معين برسيد، و باشد كه تعقل كنيد (67)

او كسى است كه زنده مى دارد و مى ميراند و چون امرى را اراده كند، فقط به آن مى گويد موجود شو، و بى درنگ موجود مى شود (68)

آيا كسانى را كه در آيات الهى مجادله مى كنند، نديده اى كه چگونه بيراهه مى روند (69)

كسانى كه كتاب آسمانى و آنچه پيامبرانمان را براى آن فرستاده ايم، تكذيب مى كنند، زودا كه [نتيجه و حقيقت را] بدانند (70)

آنگاه كه غلها در گردنهايشان است، و به زنجيرها در آب گرم كشيده مى شوند (71)

... سپس در آتش [دوزخ] سوخته مى شوند (72)

سپس به آنان گويند آنچه در برابر خداوند شريك مى آورديد، كجاست؟ (73)

... گويند از ديد ما گم شدند، بلكه پيشتر هم چيزى را

به پرستش نمى خوانديم، بدينسان خداوند كافران را بيراه گذارد (74)

اين از آن است كه در روى زمين به ناحق شادى مى كرديد و از آن است كه فخر مى فروختيد (75)

از دروازه هاى جهنم وارد شويد، كه جاودانه در آنيد، و جايگاه متكبران چه بد است (76)

پس شكيبايى پيشه كن، كه وعده الهى حق است، اگر بخشى از آنچه به ايشان وعده داده ايم به تو بنمايانيم، يا جان تو را [پيش از آن] بگيريم، در هر صورت به سوى ما بازگردانده مى شوند (77)

و به راستى پيش از تو پيامبرانى فرستاديم كه از بعضى از آنان با تو سخن گفته ايم، و از بعضى از آنان با تو سخن نگفته ايم، و هيچ پيامبرى را نرسد كه جز به اذن الهى معجزه اى بياورد، پس چون امر الهى فرارسد، به حق انجام گيرد و باطلانديشان در اينجا زيانكار شوند (78)

خداوند است كه براى شما چارپايانى آفريده است كه بر برخى از آنها سوار شويد و از برخى از آنها بخوريد (79)

و براى شما در آنها سودهايى هست و نيز براى آنكه سوار بر آنها به مقصدى كه در دل داريد برسيد، و بر آنها و بر كشتى ها [به هر جا كه خواهيد] منتقل مى شويد (80)

و به شما آيات خويش را مى نماياند، پس كدام يك از آيات الهى را انكار مى كنيد؟ (81)

آيا در زمين سير و سفر نكرده اند كه بنگرند سرانجام كسانى كه پيش از آنان بوده اند چگونه بوده است. آنان از ايشان پرشمارتر و پرتوانتر و پراثرتر بوده اند، اما آنچه به دست آوردند به كارشان نيامد (82)

آنگاه كه پيامبرانشان براى آنان پديده هاى روشنگر

آوردند، از آن مقدار علمى كه داشتند، شادمانى كردند و [تبعات] آنچه ريشخندش مى كردند آنان را فرو گرفت (83)

و چون عذاب ما را ديدند گفتند تنها به خداوند ايمان آورديم و به آنچه شرك آورده بوديم، اينك كافريم (84)

ولى هنگامى كه عذاب ما را ديدند، ديگر ايمانشان برايشان سودى نداشت، اين سنت الهى است كه در ميان بندگانش جارى بوده است، و در اينجا كافران زيانكار شدند (85)

همانا عزتمند حكيم (8)

و دورسازشان از بدى ها و آن را كه از بدى ها دور ساختى آن روز همانا رحمتش آوردى و اين است آن رستگارى بزرگ (9)

همانا آنان كه كفر ورزيدند بانگ داده شوند كه همانا خشم خدا بزرگتر است از خشم شما خويشتن را گاهى كه خوانده مى شديد بسوى ايمان پس كفر ورزيديد (10)

گفتند پروردگارا مى راندى ما را دوبار و زنده ساختى ما را دوبار پس اعتراف كرديم به گناهان خويش آيا هست بسوى بازگشت راهى (11)

اين بدان است كه هر گاه خوانده مى شد خدا به تنهائى كفر مى ورزيديد و اگر شرك ورزيده مى شد بدو مى گرويديد پس حكومت از آن خداى برتر بزرگ است (12)

او است آنكه بنمايد به شما آيتهاى خويش را و فرستد براى شما از آسمان روزيى و يادآور نشود مگر آنكه بازگشت كند (13)

پس بخوانيد خدا را پاك دارنده برايش دين را و اگر چه ناخوش دارند كافران (14)

بلند پايگاه ها دارنده عرش فرستد روح را از امر خويش بر هر كه خواهد از بندگان خويش تا بترساند از روز ملاقات (15)

روزى كه ايشان نمودارند نهان نماند بر خدا از ايشان چيزى از آن كيست پادشاهى در آن روز از آن خدا است يكتاى چيره جوى (16)

امروز پاداش داده شود هر كس بدانچه فراهم كرده است نيست ستمى امروز همانا خدا است شتابنده در شمار (17)

و بترسانشان از روز نزديك گاهى كه دلها نزد گلوگاه ها است خشم فروخورندگان نيست ستمگران را دوست و نه شفاعتگرى كه فرمانبردارى شود (18)

مى داند چشمك زدن ديدگان را و آنچه نهان دارند سينه ها (19)

و خدا داورى كند به

حقّ و آنان را كه خوانند جز وى داورى نكنند به چيزى همانا خدا است شنواى بينا (20)

آيا نگشتند در زمين تا بنگرند چگونه بوده است فرجام آنان كه بودند پيش از ايشان بودند سخت تر از ايشان در نيرو و نشانى هاى بجاى مانده در زمين پس بگرفتندشان خدا به گناهانشان و نبود ايشان را از خدا نگهبانى (21)

اين بدان است كه ايشان بودند بيامدشان پيغمبرانشان به نشانى ها پس كفر ورزيدند پس بگرفتشان خدا كه او است نيرومند سخت شكنجه (22)

و همانا فرستاديم موسى را به آيتهاى خويش و فرمانروائيى آشكار (23)

بسوى فرعون و هامان و قارون پس گفتند جادوگرى است دروغگوى (24)

تا گاهى كه بيامدشان به حقّ از نزد ما گفتند بكشيد پسران آنان را كه ايمان آوردند با وى و بازگذاريد زنان ايشان را و نيست نيرنگ كافران جز در گمراهى (25)

و گفت فرعون بگذاريد مرا بكشم موسى را و بخواند پروردگار خويش را چه ترسم دگرگون كند كيش شما را يا آنكه پديد آرد در زمين تباهى را (26)

و گفت موسى همانا پناه بردم به پروردگار خود و پروردگار شما از هر كبرورزنده كه نمى گرود به روز شمار (27)

و گفت مرد مؤمنى از كسان فرعون كه نهان مى داشت ايمان خود را آيا مى كشيد مردى را بدانكه گفت پروردگار من خدا است حالى كه آورده است شما را به نشانى ها از پروردگار خويش و اگر دروغگو باشد پس بر او است دروغش و اگر راستگو باشد برسد شما را پاره آنچه وعده دهد به شما همانا خدا هدايت نكند آنان را كه او است فزونى جوينده دروغگوى (28)

اى قوم من شما را است پادشاهى امروز چيره آيندگانيد در زمين پس كه يارى كند ما را از خشم خدا اگر بيايد ما را گفت فرعون ننمايم به شما جز آنچه ببينم و نه رهبريتان كنم مگر به راه راست (29)

و گفت آنكه ايمان آورده بود اى قوم همانا ترسم بر شما مانند روز احزاب (30)

مانند شيوه قوم نوح و عاد و ثمود و آنان كه پس از ايشان بودند و نيست خدا خواهان ستمى بر بندگان (31)

و اى قوم همانا ترسم بر شما از روز فرياد (32)

روزى كه روى برتابيد پشت كنان نيست شما را از خدا نگهدارنده اى و آن را كه گمراه كند خدا نباشدش راهنمائى (33)

و هر آينه بيامدتان يوسف پيش از اين به نشانى ها پس مانديد پيوسته در شكّى از آنچه بياوردتان تا گاهى كه مرد گفتيد هرگز نيانگيزد خدا پس از وى پيمبرى بدينسان گمراه كند خدا هر كه را او است فزونى خواه شك آورنده (34)

آنان كه مى ستيزند در آيتهاى خدا بى فرمانروائيى كه دهدشان بزرگ كين ورزى است نزد خدا و نزد آنان كه ايمان آوردند چنين مهر نهد خدا بر هر دل برترى جوى گردن فراز (35)

و گفت فرعون اى هامان بنياد كن برايم برجى (كاخى) شايد رسم به درها (36)

درهاى آسمانها پس سر برآرم به خداى موسى و هر آينه گمان دارمش دروغگوى و بدينسان بياراست براى فرعون زشتى كردارش و بازداشته شد از راه و نيست نيرنگ فرعون جز در تباهى (37)

و گفت آنكه ايمان آورد اى قوم مرا پيروى كنيد رهبريتان كنم به راه راست (38)

اى قوم من جز اين

نيست كه اين زندگانى دنيا است بهره و همانا خانه آخرت است سراى آرامگاه (39)

هر كه كردار زشت كند كيفر نشود جز همانندش و هر كه كردار شايسته كند از نر يا ماده حالى كه او است مؤمن پس آنان به بهشت درآيند روزيمند شوند در آن بى شمار (40)

و اى قوم چه شود مرا كه خوانمتان بسوى نجات و شما خوانيدم بسوى آتش (41)

خوانيدم كه كفر ورزم به خدا و شريك گردانم با وى آنچه را نيستم بدان دانشى و من خوانمتان بسوى خداوند عزّتمند آمرزگار (42)

ناگزير آنچه مرا بسويش خوانيد نيستش دعوتى در دنيا و نه در آخرت و آنكه بازگشت ما بسوى خدا است و آنكه فزونى خواهانند ياران آتش (43)

زود است ياد آريد آنچه را به شما گويم و بگذارم كار خويش را به خدا كه خدا به بندگان است بينا (44)

پس نگهداشتش خدا از بدى هاى آنچه نيرنگ آوردند و فرود آمد به خاندان فرعون زشتى عذاب (45)

آتش عرض شوند بر آن بامدادان و شامگاه و روزى كه بپا شود ساعت درآريد خاندان فرعون را به سخت ترين عذاب (46)

و گاهى كه پرخاش كنند در آتش پس گويند ناتوانان بدانان كه كبر ورزيدند كه ما بوديم شما را پيروانى آيا شمائيد بى نيازكنندگان از ما بهره اى را از آتش (47)

گفتند آنان كه كبر ورزيدند مائيم همگى در آن همانا خدا حكومت كرد ميان بندگان (48)

و گفتند آنان كه در آتشند به نگهبانان دوزخ بخوانيد پروردگار خويش را بكاهد از ما روزى را از عذاب (49)

گفتند آيا نبود آنكه بيايد شما را پيغمبرانتان به نشانى ها

گفتند بلى گفتند پس بخوانيد كه نيست خواندن كافران جز در گمراهى (50)

ما هر آينه يارى مى كنيم فرستادگان خويش را و آنان را كه ايمان آوردند در زندگانى دنيا و روزى كه بپا شوند گواهان (51)

روزى كه سود ندهد ستمگران را بهانه جستن ايشان و ايشان را است لعنت و ايشان را است بدى آن سراى (52)

و همانا داديم به موسى رهبرى را و ارث داديم به بنى اسرائيل كتاب را (53)

هدايت و يادآوريى براى دارندگان خردها (54)

پس شكيبا شو كه وعده خدا است حقّ و آمرزش خواه براى گناه خويش و تسبيح گوى به سپاس پروردگار خود شامگاهان و بامداد (55)

همانا آنان كه مى ستيزند در آيتهاى خدا نه به فرمانروائيى كه آمدستشان نيست در سينه هاى آنان جز كبرورزى كه نيستند بدان رسيده پس پناه بر به خدا كه او است شنواى بينا (56)

همانا آفرينش آسمانها و زمين بزرگتر است از آفرينش مردم و ليكن بيشتر مردم نمى دانند (57)

و يكسان نيستند كور و بينا و آنان كه ايمان آوردند و كردار شايسته كردند و نه بدكار به كمى يادآور شويد (58)

همانا ساعت آينده است نيست شكى در آن و ليكن بيشتر مردم نمى گروند (59)

و گفت پروردگار شما بخوانيدم مى پذيرم براى شما همانا آنان كه سرپيچند از پرستش من زود است درآيند دوزخ را سرافكندگان (60)

خدا است آنكه نهاد براى شما شب را تا بيارميد در آن و روز را بينا همانا خدا داراى فضل است بر مردم و ليكن بيشتر مردم سپاس نگزارند (61)

اين است خدا پروردگار شما آفريدگار همه چيز نيست خدائى جز او

پس كجا به دروغ رانده شويد (62)

چنين به دروغ رانده شدند آنان كه بودند آيتهاى خدا را انكار مى كردند (63)

خدا است آنكه گردانيد براى شما زمين را پايگاهى و آسمان را سازمانى و پيكر ساخت شما را پس نكو كرد پيكرهاى شما را و روزى داد شما را از پاكيزه ها اين است خدا پروردگار شما پس بزرگ است خدا پروردگار جهانيان (64)

او است زنده نيست خدائى جز او پس بخوانيدش پاك دارندگان برايش دين را سپاس خداى را پروردگار جهانيان (65)

بگو هر آينه بازداشته شدم از آنكه پرستم آنان را كه خوانيد جز خدا هنگامى كه بيامدم نشانى ها از پروردگارم و مأمور شدم كه تسليم شوم براى پروردگار جهانيان (66)

او است آنكه بيافريد شما را از خاكى پس از چكه آبى پس از خونى بسته پس درآورد شما را كودكى سپس تا برسيد به نيروهاى خويش پس تا باشيد پيرانى و از شما است آنكه بميرد از پيش و تا برسيد سرآمدى نامبرده را و شايد شما بخرد آئيد (67)

او است آنكه زنده كند و بميراند و گاهى كه بگذراند كارى را جز اين نيست كه بگويدش بشو پس مى شود (68)

آيا نديدى آنان را كه ستيزه مى كنند در آيتهاى خدا كجا رانده مى شوند (69)

آنان كه تكذيب كردند كتاب را و آنچه فرستاديم بدان فرستادگان خويش را زود است مى دانند (70)

گاهى كه غلها در گردنهاى آنان است و زنجيرها كشيده شوند (71)

در آب جوشان سپس در آتش افكنده شوند (72)

پس گفته شود بديشان كجا بوديد شرك مى ورزيديد (73)

جز خدا را گفتند گم شدند از ما

بلكه نبوديم بخوانيم از پيش چيزى را بدينسان گمراه مى كند خدا كافران را (74)

اين بدان است كه بوديد شادى مى كرديد در زمين به ناحق و بدانچه بوديد هوسرانى مى كرديد (75)

درآئيد درهاى دوزخ را جاودانان در آن چه زشت است جايگاه گردنفرازان (76)

پس شكيبا شو كه وعده خدا حقّ است و اگر بنمائيمت پاره آنچه وعده دهيمشان يا دريابيمت (بميرانيمت) پس بسوى ما بازگردانيده شوند (77)

و هر آينه فرستاديم فرستادگانى پيش از تو از ايشان است آنان كه داستان سروديم بر تو و از ايشان است آنان كه نخوانديم به داستان بر تو و نرسد پيمبرى را كه بيارد آيتى جز به دستور خدا تا هنگامى كه درآيد امر خدا داورى شود به حقّ و زيانكار شوند در آنجا تباه كاران (78)

خدا است آنكه قرار داد براى شما دامها را تا سوار شويد از آنها و از آنها مى خوريد (79)

و شما را است در آن سودهائى و تا برسيد بدان نيازى را در سينه هاى خويش و بر آنها و بر كشتى سوار شويد (80)

و بنمايد شما را آيتهاى خويش پس كدام يك از آيتهاى خدا را منكريد (81)

آيا نگشتند در زمين تا بنگرند چگونه بوده است فرجام آنان كه پيش از ايشان بودند بودند بيشتر از ايشان و سخت تر در نيرو و نشانى هاى جاى گذارده در زمين پس بى نياز نكرد از ايشان آنچه بودند فراهم مى كردند (82)

و هنگامى كه بيامدشان فرستادگانشان به نشانى ها شاد شدند بدانچه نزد ايشان بود از دانش و فرود آمد بديشان آنچه بودند بدان مسخره مى كردند (83)

تا گاهى كه ديدند خشم ما را گفتند

ايمان آورديم به خدا تنها و كفر ورزيديم بدانچه بوديم بدان شرك ورزندگان (84)

و نبود سودشان دهد ايمانشان گاهى كه ديدند خشم ما را شيوه خدا است كه گذشت در بندگانش و زيانكار شدند در آنجا كافران (85)

their spouses and their de-scendants. Indeed You are the All-mighty, the All-wise.

9 Save them from the ills; and whomever You save from the ills that day, You will have had mercy upon him, and that is the great success.’

10 Indeed it will be proclaimed to the faithless: ‘Surely Allah’s outrage [towards you] is greater than your outrage towards yourselves, as you were invited to faith, but you disbelieved.’

11 They will say, ‘Our Lord! Twice did You make us die, and twice did You give us life. We admit our sins. Is there any way out [from this plight]?’

12 This [plight of yours] is because, when Allah was invoked alone, you would disbe-lieve, but if partners were ascribed to Him you would believe. So the judgment belongs to Allah, the All-exalted, the All-great.’

13 It is He who shows you His signs and sends down for you provision from the sky. Yet no one takes admonition except him who returns penitently [to Allah].

14 So supplicate Allah, putting exclusive faith in Him, though the faithless should be averse.

15 Raiser of ranks, Lord of the Throne, He casts the Spirit of His command upon whomever of His servants that He wishes, that he may warn [people] of the Day of Encounter.

16 The day when they will emerge [from their graves], nothing about them will be hidden from Allah. ‘To whom does the sovereignty belong today?’ ‘To Allah, the One, the All-paramount!’

17 ‘Today every soul shall be requited for what it

has earned. There will be no injustice today. Indeed Allah is swift at reckoning.’

18 Warn them of the Imminent Day when the hearts will be at the throats, choking with suppressed agony, [and] the wrongdoers will have no sympathizer, nor any inter-cessor who might be heard.

19 He knows the treachery of the eyes, and what the breasts hide.

20 Allah judges with justice, while those whom they invoke besides Him do not judge by anything. Indeed it is Allah who is the All-hearing, the All-seeing.

21 Have they not traveled over the land so that they may observe how was the fate of those who were before them? They were greater than them in might and with respect to the effects [they left] in the land. But then Allah seized them for their sins, and they had no defender against Allah[’s punishment].

22 That was because their apostles used to bring them manifest proofs, but they defied [them]. So Allah seized them. Indeed He is all-strong, severe in retribution.

23 Certainly We sent Moses with Our signs and a manifest authority

24 to Pharaoh, Haman and Korah, but they said, ‘A magician, a mendacious liar.’

25 So when he brought them the truth from Us, they said, ‘Kill the sons of the faithful who are with him, and spare their women.’ But the stratagems of the faithless only go awry.

26 And Pharaoh said, ‘Let me slay Moses, and let him invoke his Lord. Indeed I fear that he will change your religion,

or bring forth corruption in the land.’

27 Moses said, ‘Indeed I seek the protection of my Lord and your Lord from every arrogant one who does not believe in the Day of Reckoning.’

28 Said a man of faith from Pharaoh’s clan, who concealed his faith, ‘Will you kill a man for saying, ‘‘My Lord is Allah,’’ while he has already brought you manifest proofs from your Lord? Should he be lying, his falsehood will be to his own detriment; but if he is truthful, there shall visit you some of what he promises you. Indeed Allah does not guide someone who is a profligate, a liar.

29 O my people! Today sovereignty belongs to you, and you are dominant in the land. But who will save us from Allah’s punishment should it overtake us?’ Pharaoh said, ‘I just point out to you what I see [to be advisable for you], and I guide you only to the way of rectitude.’

30 And he who had faith said, ‘O my people! Indeed I fear for you [a day] like the day of the [heathen] factions;

31 like the case of the people of Noah, of Aad and Thamud, and those who were after them, and Allah does not desire any wrong for [His] servants.

32 O my people! Indeed I fear for you a day of mutual distress calls,

33 a day when you will turn back [to flee], not having anyone to protect you from Allah, and whomever Allah leads astray has no

guide.

34 Certainly Joseph brought you manifest proofs earlier, but you continued to remain in doubt concerning what he had brought you. When he died, you said, ‘‘Allah will never send any apostle after him.’’ That is how Allah leads astray those who are profli-gate, skeptical.

35 Those who dispute the signs of Allah without any authority that may have come to them—[that is] greatly outrageous to Allah and to those who have faith. That is how Allah seals the heart of every arrogant tyrant.’

36 And Pharaoh said, ‘O Haman! Build me a tower so that I may reach the routes

37 —the routes of the heavens—and take a look at the God of Moses, and indeed I consider him a liar.’ To Pharaoh was thus presented as decorous the evil of his con-duct, and he was kept from the way [of Allah], and Pharaoh’s stratagems only led him into ruin.

38 And he who had faith said, ‘O my people! Follow me, I will guide you to the way of rectitude.

39 O my people! This life of the world is only a [passing] enjoyment, and indeed the Hereafter is the abiding home.

40 Whoever commits a misdeed shall not be requited except with its like, but whoever acts righteously, whether male or female, should he be faithful—such shall enter para-dise, provided therein without any reckoning.

41 O my people! [Think,] what makes me invite you to deliverance while you invite me toward the Fire?

42 You invite me to defy Allah and

to ascribe to Him partners of which I have no knowledge, while I call you to the All-mighty, the All-forgiver.

43 Undoubtedly, that to which you invite me has no invitation in the world nor in the Hereafter, and indeed our return will be to Allah, and indeed it is the profligates who will be inmates of the Fire.

44 Soon you will remember what I tell you, and I entrust my affair to Allah. Indeed Allah sees best the servants.’

45 Then Allah saved him from their evil schemes, while a terrible punishment besieged Pharaoh’s clan:

46 the Fire, to which they are exposed morning and evening. And on the day when the Hour sets in Pharaoh’s clan will enter the severest punishment.

47 When they argue in the Fire, the weak will say to those who were arrogant, ‘Indeed we used to follow you; so will you avail us against any portion of the Fire?’

48 Those who were arrogant will say, ‘Indeed we are all [together] in it. Indeed Allah has judged between [His] servants.’

49 Those in the Fire will say to the keepers of hell, ‘Supplicate your Lord to lighten for us [at least] a day’s punishment.’

50 They will say, ‘Did not your apostles use to bring you manifest proofs?’ They will say, ‘Yes.’ They will say, ‘Then supplicate [Him] yourselves.’ But the supplications of the faithless only go awry.

51 Indeed We shall help Our apostles and those who have faith in the life of the world and

on the day when the witnesses rise up

52 —the day when the excuses of the wrongdoers will not benefit them, and the curse will lie on them, and for them will be the ills of the [ultimate] abode.

53 Certainly We gave Moses the guidance and We made the Children of Israel heirs to the Book,

54 as a guidance and an admonition for those who possess intellect.

55 So be patient! Allah’s promise is indeed true. And plead for [Allah’s] forgiveness for your sin, and celebrate the praise of your Lord morning and evening.

56 Indeed those who dispute the signs of Allah without any authority that may have come to them—there is only vanity in their breasts, which they will never satisfy. So seek the protection of Allah; indeed He is the All-hearing, the All-seeing.

57 Surely the creation of the heavens and the earth is more prodigious than the crea-tion of mankind, but most people do not know.

58 The blind one and the seer are not equal, neither are those who have faith and do righteous deeds and the evildoing. Little is the admonition that you take!

59 Indeed the Hour is bound to come; there is no doubt in it. But most people do not believe.

60 Your Lord has said, ‘Call Me, and I will hear you!’ Indeed those who are disdainful of My worship will enter hell in utter humility.

61 It is Allah who made the night for you, that you may rest in it, and

the day to pro-vide visibility. Indeed Allah is gracious to mankind, but most people do not give thanks.

62 That is Allah, your Lord, the creator of all things, there is no god except Him. Then where do you stray?

63 Thus are made to stray those who are used to impugning the signs of Allah.

64 It is Allah who made the earth an abode for you, and the sky a canopy, and He formed you and perfected your forms, and provided you with all the good things. That is Allah, your Lord! Blessed is Allah, Lord of all the worlds!

65 He is the Living One, there is no god except Him. So supplicate Him, putting exclusive faith in Him. All praise belongs to Allah, Lord of all the worlds.

66 Say, ‘I have been forbidden to worship those whom you invoke besides Allah, since there have come to me manifest proofs from my Lord, and I have been commanded to submit to the Lord of all the worlds.

67 It is He who created you from dust, then from a drop of [seminal] fluid, then from a clinging mass, then He brings you forth as infants, then [He nourishes you] so that you may come of age, then that you may become aged—though there are some of you who die earlier—and that you may complete a specified term, and so that you may apply reason.

68 It is He who gives life and brings death. So when He decides on a matter,

He just says to it, ‘Be!’ and it is.

69 Have you not regarded those who dispute the signs of Allah, where they are being led away [from Allah’s way]?

70 —Those who deny the Book and what we have sent with Our apostles. Soon they will know

71 when, [with] iron collars around their necks and chains, they are dragged

72 into scalding waters and then set aflame in the Fire.

73 Then they will be told, ‘Where are those you used to take as partners

74 besides Allah?’ They will say, ‘They have forsaken us. Rather, we did not invoke anything before.’ That is how Allah leads astray the faithless.

75 ‘That is because you used to exult unduly on the earth and because you used to walk exultantly.’

76 Enter the gates of hell, to remain in it [forever].’ Evil is the [final] abode of the arrogant.

77 So be patient! Allah’s promise is indeed true. Whether We show you a part of what We promise them, or take you away [before that], [in any case] they will be brought back to Us.

78 Certainly We have sent apostles before you. Of them are those We have recounted to you, and of them are those We have not recounted to you. An apostle may not bring any sign except by Allah’s permission. Hence when Allah’s edict comes, judgment is made with justice, and it is thence that the falsifiers become losers.

79 It is Allah who created the cattle for you that

you may ride some of them, and some of them you eat;

80 and there are [numerous] uses in them for you, and that over them you may satisfy any need that is in your breasts, and you are carried on them and on ships.

81 He shows you His signs. So which of the signs of Allah do you deny?

82 Have they not travelled over the land so that they may observe how was the fate of those who were before them? They were more numerous than them and were greater [than them] in power and with respect to the effects [they left] in the land. But what they used to earn did not avail them.

83 When their apostles brought them manifest proofs, they exulted in the knowledge they possessed, and they were besieged by what they used to deride.

84 Then, when they sighted Our punishment, they said, ‘We believe in Allah alone, and disavow what we used to take as His partners.’

85 But their faith was of no benefit to them when they sighted Our punishment—Allah’s precedent which has passed among His servants, and it is thence that the faith-less will be losers.

therefore let not their going to and fro in the cities deceive you. (4)

The people of Nuh and the parties after them rejected (prophets) before them, and every nation purposed against their messenger to destroy him, and they disputed by means of the falsehood that they might thereby render null the truth, therefore I destroye (5)

And thus did the word of your Lord prove true against those who disbelieved that they are the inmates of the fire. (6)

Those who bear the power and those around Him celebrate the praise of their Lord and believe in Him and ask protection for those who believe: Our Lord! Thou embracest all things in mercy and knowledge, therefore grant protection to those who turn (to Thee (7)

Our Lord! and make them enter the gardens of perpetuity which Thou hast promised to them and those who do good of their fathers and their wives and their offspring, surely Thou are the Mighty, the Wise. (8)

And keep them from evil deeds, and whom Thou keepest from evil deeds this day, indeed Thou hast mercy on him, and that is the mighty achievement. (9)

Surely those who disbelieve shall be cried out to: Certainly Allah's hatred (of you) when you were called upon to the faith and you rejected, is much greater than your hatred of yourselves. (10)

They shall say: Our Lord! twice didst Thou make us subject to death, and twice hast Thou given us life, so we do confess our faults; is there then

a way to get out? (11)

That is because when Allah alone was called upon, you disbelieved, and when associates were given to Him, you believed; so judgment belongs to Allah, the High, the Great. (12)

He it is Who shows you His signs and sends down for you sustenance from heaven, and none minds but he who turns (to Him) again and again. (13)

Therefore call upon Allah, being sincere to Him in obedience, though the unbelievers are averse: (14)

Possessor of the highest rank, Lord of power: He makes the inspiration to light by His command upon whom He pleases of His servants, that he may warn (men) of the day of meeting. (15)

(Of) the day when they shall come forth, nothing concerning them remains hidden to Allah. To whom belongs the kingdom this day? To Allah, the One, the Subduer (of all). (16)

This day every soul shall be rewarded for what it has earned; no injustice (shall be done) this day; surely Allah is quick in reckoning. (17)

And warn them of the day that draws near, when hearts shall rise up to the throats, grieving inwardly; the unjust shall not have any compassionate friend nor any intercessor who should be obeyed. (18)

He knows the stealthy looks and that which the breasts conceal. (19)

And Allah judges with the truth; and those whom they call upon besides Him cannot judge aught; surely Allah is the Hearing, the Seeing. (20)

Have they not travelled in the earth and seen how

was the end of those who were before them? Mightier than these were they in strength-- and in fortifications in the land, but Allah destroyed them for their sins; and there was not for them any defender ag (21)

That was because there came to them their messengers with clear arguments, but they rejected (them), therefore Allah destroyed them; surely He is Strong, Severe in retribution. (22)

And certainly We sent Musa with Our communications and clear authority, (23)

To Firon and Haman and Qaroun, but they said: A lying magician. (24)

So when he brought to them the truth from Us, they said: Slay the sons of those who believe with him and keep their women alive; and the struggle of the unbelievers will only come to a state of perdition. (25)

And Firon said: Let me alone that I may slay Musa and let him call upon his Lord; surely I fear that he will change your religion or that he will make mischief to appear in the land. (26)

And Musa said: Surely I take refuge with my Lord and-- your Lord from every proud one who does not believe in the day of reckoning. (27)

And a believing man of Firon's people who hid his faith said: What! will you slay a man because he says: My Lord is Allah, and indeed he has brought to you clear arguments from your Lord? And if he be a liar, on him will be his lie, and if he be truthful, (28)

O

my people! yours is the kingdom this day, being masters in the land, but who will help us against the punishment of Allah if it come to us? Firon said: I do not show you aught but that which I see (myself), and I do not make you follow any but the right (29)

And he who believed said: O my people! surely I fear for you the like of what befell the parties: (30)

The like of what befell the people of Nuh and Ad and Samood and those after them, and Allah does not desire injustice for (His) servants; (31)

And, O my people! I fear for you the day of calling out, (32)

The day on which you will turn back retreating; there shall be no savior for you from Allah, and whomsoever Allah causes to err, there is no guide for him: (33)

And certainly Yusuf came to you before with clear arguments, but you ever remained in doubt as to what he brought; until when he died, you said: Allah will never raise a messenger after him. Thus does Allah cause him to err who is extravagant, a doubter (34)

Those who dispute concerning the communications of Allah without any authority that He has given them; greatly hated is it by Allah and by-those who believe. Thus does Allah set a seal over the heart of every proud, haughty one. (35)

And Firon said: O Haman! build for me a tower that I may attain the means of access, (36)

The means of access to the heavens, then reach the god of Musa, and I surely think him to be a liar. And thus the evil of his deed was made fairseeming to Firon, and he was turned away from the way; and the struggle of Firon was not (to end) in aught but (37)

And he who believed said: O my people! follow me, I will guide you to the right course; (38)

O my people! this life of the world is only a (passing) enjoyment, and surely the hereafter is the abode to settle; (39)

Whoever does an evil, he shall not be recompensed (with aught) but the like of it, and whoever does good, whether male or female, and he is a believer, these shall enter the garden, in which they shall be given sustenance without measure. (40)

And, O my people! how is it that I call you to salvation and you call me to the fire? (41)

You call on me that I should disbelieve in Allah and associate with Him that of which I have no knowledge, and I call you to the Mighty, the most Forgiving; (42)

No doubt that what you call me to has no title to be called to in this world, nor in the hereafter, and that our turning back is to Allah, and that the extravagant are the inmates of the fire; (43)

So you shall remember what I say to you, and I entrust my affair to Allah, Surely Allah sees the

servants. (44)

So Allah protected him from the evil (consequences) of what they planned, and the most evil punishment overtook Firon's people: (45)

The fire; they shall be brought before it (every) morning and evening and on the day when the hour shall come to pass: Make Firon's people enter the severest chastisement. (46)

And when they shall contend one with another in the fire, then the weak shall say to those who were proud: Surely we were your followers; will you then avert from us a portion of the fire? (47)

Those who were proud shall say: Surely we are all in it: surely Allah has judged between the servants. (48)

And those who are in the fire shall say to the keepers of hell: Call upon your Lord that He may lighten to us one day of the punishment. (49)

They shall say: Did not your messengers come to you with clear arguments? They shall say: Yea. They shall say: Then call. And the call of the unbelievers is only in error. (50)

Most surely We help Our messengers, and those who believe, in this world's life and on the day when the witnesses shall stand (51)

The day on which their excuse shall not benefit the unjust, and for them is curse and for them is the evil abode. (52)

And certainly We gave Musa the guidance, and We made the children of Israel inherit the Book, (53)

A guidance and a reminder to the men of understanding. (54)

Therefore be patient;

surely the promise of Allah is true; and ask protection for your fault and sing the praise of your Lord in the evening and the morning. (55)

Surely (as for) those who dispute about the communications of Allah without any authority that has come to them, there is naught in their breasts but (a desire) to become great which they shall never attain to; Therefore seek refuge in Allah, surely He is (56)

Certainly the creation of the heavens and the earth is greater than the creation of the men, but most people do not know (57)

And the blind and the seeing are not alike, nor those who believe and do good and the evil-doer; little is it that you are mindful. (58)

Most surely the hour is coming, there is no doubt therein, but most people do not believe. (59)

And your Lord says: Call upon Me, I will answer you; surely those who are too proud for My service shall soon enter hell abased. (60)

Allah is He Who made for you the night that you may rest therein and the day to see; most surely Allah is Gracious to men, but most men do not give thanks. (61)

That is Allah, your Lord, the Creator of everything; there is no Allah but He; whence are you then turned away? (62)

Thus were turned away those who denied the communications of Allah. (63)

Allah is He Who made the earth a resting-place for you and the heaven a canopy, and He formed

you, then made goodly your forms, and He provided you with goodly things; that is Allah, your Lord; blessed then is Allah, the Lord of the worlds. (64)

He is the Living, there is no god but He, therefore call on Him, being sincere to Him in obedience; (all) praise is due to Allah, the Lord of the worlds. (65)

Say: I am forbidden to serve those whom you call upon besides Allah when clear arguments have come to me from my Lord, and I am commanded that I should submit to the Lord of the worlds. (66)

He it is Who created you from dust, then from a small lifegerm, then from a clot, then He brings you forth as a child, then that you may attain your maturity, then that you may be old-- and of you there are some who are caused to die before-- and that you (67)

He it is Who gives life and brings death, so when He decrees an affair, He only says to it: Be, and it is. (68)

Have you not seen those who dispute with respect to the communications of Allah: how are they turned away? (69)

Those who reject the Book and that with which We have sent Our Messenger; but they shall soon come to know, (70)

When the fetters and the chains shall be on their necks; they shall be dragged (71)

Into boiling water, then in the fire shall they be burned; (72)

Then shall it be said to them: Where

is that which you used to set up (73)

Besides Allah? They shall say: They are gone away from us, nay, we used not to call upon anything before. Thus does Allah confound the unbelievers. (74)

That is because you exulted in the land unjustly and because you behaved insolently. (75)

Enter the gates of hell to abide therein, evil then is the abode of the proud. (76)

So be patient, surely the promise of Allah is true. So should We make you see part of what We threaten them with, or should We cause you to die, to Us shall they be returned. (77)

And certainly We sent messengers before you: there are some of them that We have mentioned to you and there are others whom We have not mentioned to you, and it was not meet for a messenger that he should bring a sign except with Allah's permission, but w (78)

Allah is He Who made the cattle for you that you may ride on some of them, and some of them you eat. (79)

And there are advantages for you in them, and that you may attain thereon a want which is in your breasts, and upon them and upon the ships you are borne. (80)

And He shows you His signs: which then of Allah's signs will you deny? (81)

Have they not then journeyed in the land and seen how was the end of those before them? They were more (in numbers) than these and greater in strength

and in fortifications in the land, but what they earned did not avail them. (82)

Then when their messengers came to them with clear arguments, they exulted in what they had with them of knowledge, and there beset them that which they used to mock. (83)

But when they saw Our punishment, they said: We believe in Allah alone and we deny what we used to associate with Him. (84)

But their belief was not going to profit them when they had seen Our punishment; (this is) Allah's law, which has indeed obtained in the matter of His servants, and there the unbelievers are lost. (85)

hymn their Lord's praise and believe in Him. They seek forgiveness for those who believe: "Our Lord, You embrace everything through mercy and knowledge. Forgive those who repent and follow Your path: shield them from the torment of Hades.

(8) Our Lord, show them into the gardens of eternity which You have promised them, and whoever among their forefathers, spouses and offspring have acted honorably. You are the Powerful, the Wise!

(9) Shield them from evil deeds. You will show mercy on that day to anyone You shield from evil deeds. That will be the supreme Achievement!"

(10) The ones who disbelieve will be addressed [as follows]: "God's disgust will be even greater than your own disgust is towards one another when you are called upon to believe and [still] disbelieve."

(11) They will say: "Our Lord, You have let us die twice and have revived us twice, and so we [now] acknowledge our sins. Is there no way to escape from here?"

(12) This has happened because you disbelieved when God was invoked in His Oneness, while if others were associated with him, you would believe. Discretion belongs to God, the Sublime, the Great.

(13) He is the One Who shows you His signs and sends you down sustenance from the sky. Yet only someone who repents will bear this in mind.

(14) So appeal to God sincerely; religion belongs to Him even though disbelievers may hate [to admit] it.

(15) Lofty in rank, Possessor of the Throne, He drops the Spirit of His

bidding on any of His servants He may wish, so he may warn about the day of the Meeting,

(16) the day when they will [all] emerge. Nothing concerning them is hidden from God. Who holds control today? God Alone, the Irresistible holds it!

(17) Today each soul will be rewarded for whatever it has earned. There will be no wrong [done] on that day; God is Swift in reckoning!

(18) Warn them about the day of the Approach [of Doom], when hearts will leap up into their throats, to choke them. Wrongdoers will have no bosom friend nor any intercessor who will be obeyed.

(19) He recognizes the furtive glance in their eyes and whatever is concealed in their minds.

(20) God judges correctly while those they appeal to instead of Him do not decide a thing. God is the Alert, the Observant.

(21) Have they not travelled around the earth and seen what the outcome was for those who preceded them? They were even stronger than they are and left more remains on earth. God seized them because of their sins and there was no one to shield them from God.

(22) That was because their own messengers were sent to them with explanations and they still disbelieved. So God seized them; He is Strong, Stern in punishment.

(23) We sent Moses with Our signs and clear authority

(24) to Pharaoh, Haman and Qarun. They said: "[He's] a lying magician!"

(25) When he brought them the Truth from Our presence, they said: "Kill

the sons of those who have believed along with him, and let their women live." Yet disbelievers' plotting only goes astray.

(26) Pharaoh said: "Let me kill Moses! Let him appeal to his Lord! I fear he will change your religion or cause havoc to appear on earth."

(27) Moses said: "I take refuge with my Lord and your Lord against every overbearing man who does not believe in the Day of Reckoning."

(28) A man from Pharaoh's court who was a believer and had been hiding his faith said: "What, will you kill a man for merely saying: 'My Lord is God'? He has brought you explanations about your Lord. If he is a liar, then his lie falls upon himself; while if he is truthful, some of what he threatens you with will afflict you. God does not guide anyone who is a preposterous liar.

(29) My folk, you hold control today as masters do on earth. Who will support us against God's might if it should ever come to us?" Pharaoh said: "I am only showing you what I see myself; I am only guiding you along the path of normal behavior."

(30) the man who believed said: "My folk, I fear the same for you as [happened] on the day of the Coalition,

(31) The same as in the case of Noah's folk, and 'Ad's and Thamud's, as well as those who came after them. God wants no injustice to happen to [His] servants.

(32) My people, I fear the day

of the Summons for you,

(33) the day when you will (all) turn around to retreat. You will not have any defender against God; anyone whom God lets go astray will have no guide.

(34) "Joseph brought you explanations before, yet you continued to suspect what he had brought you until when he perished, you said: 'God will never despatch a messenger after him!' Thus God lets any extravagant doubter stray away;

(35) the ones who argue about God's signs without any authority to do so having been brought them, incur the greatest disgust so far as God is concerned and so far as those who believe are concerned. Thus God seals off every overbearing oppressor's heart."

(36) Pharaoh said: "Haman, build me a tower so that I may reach the means of access,

(37) the access to Heaven, so I may climb up to Moses' God. Still I think he is a liar." Thus his evil action was made to seem attractive to Pharaoh, and he was hampered along the Way. Pharaoh's plot only meant (his own)downfall.

(38) The believing man said: "My folk, follow me; I'll guide you along the path of commonsense.

(39) My folk, this worldly life is to be enjoyed only [briefly]; the Hereafter is the Home to settle down in.

(40) Anyone who commits some evil deed will merely be rewarded with something else like it, while someone who acts honorably, whether it is a man or a woman, provided he is a believer will enter the Garden. He

[or she] will be provided for there without any reckoning.

(41) "My people, why am I inviting you to salvation while you are inviting me to the Fire?

(42) You invite me to deny God and to associate something with Him I have no knowledge about, while I invite you to [meet] the Powerful, the Forgiver .

(43) You are merely inviting me to [worship] someone who has positively no way of being invoked in this world nor in the Hereafter. Our ultimate appeal will be to God, while the dissipated will become inmates of the Fire.

(44) You must remember what I am telling you! I shall entrust my affair to God, for God is Observant of [His] worshippers."

(45) God shielded him from the evil deeds they plotted while the worst torment engulfed Pharaoh's court,

(46) the Fire! They will be exposed to it morning and evening, while on the day when the Hour is set up [there will be heard]: "Send Pharaoh's court into the harshest torment!"

(47) As they quarrel away inside the Fire, the weaklings will tell those who acted proudly: "We were your following. Won't you spare us from a portion of the Fire?"

(48) The ones who acted so proudly will say: "We are all in it together! God has judged among [His] servants!"

(49) Those who are inside the Fire will tell the guards of Hell: "Appeal to your Lord to reduce the torment for us by just a day!"

(50) They will say: "Did not your

messengers bring you explanations?" They will say: "Of course!" They will say: "Well, make [your own] appeal then!" Yet the disbelievers' appeal will only go astray.

(51) We will support Our messengers and those who believe, both during worldly life and on the day when witnesses will stand up,

(52) the day when their excuse making will not benefit any wrongdoers. They shall have the Curse; they will have the worst home!

(53) We gave Moses guidance and let the Children of Israel inherit the Book

(54) for guidance and as a Reminder to prudent persons,

(55) so be patient: God's promise is true! Seek forgiveness for your offence and hymn God's praise at evening and in the morning hours.

(56) Those who argue about God's signs without their having any authority to do so, only feel pride within their breasts; they shall never achieve anything. Take refuge with God; He is the Alert, the Observant.

(57) To create Heaven and Earth is greater than creating mankind, though most men do not realize it.

(58) A blind and a sighted person are not equal, nor are those who believe and perform honorable actions, and an evildoer. How seldom do you keep it in mind!

(59) The Hour is coming, there is no doubt about it; yet most men will not believe.

(60) Your Lord has said: "Appeal to Me; I shall respond to you. The ones who are too proud to worship Me will enter Hell abjectly."

(61) God is the One Who has granted

you night so you may rest in it, and daylight to see your way around. God possesses bounty for mankind, even though most men are not grateful for it.

(62) Such is God your Lord, the Creator of everything. There is no deity except Him; yet how you shrug things off!

(63) Thus those who have repudiated God's signs just shrug them off!

(64) God is the One Who has granted you the earth to settle down on and the sky built above you, and has shaped you. He has made your shapes handsome and provided you with wholesome things. Such is God, your Lord; so blessed is God Lord of the Universe!

(65) He is the Living; there is no deity except Him, so appeal to Him sincerely, [making] religion exclusively His. Praise be to God, Lord of the Universe!

(66) SAY: "I have been forbidden to worship those you appeal to instead of to God [Alone], since explanations have reached me from my Lord, and I have been ordered to commit myself peacefully to the Lord of the Universe.

(67) "He is the One Who created you from dust, then from a drop of semen, then from a clot. Next He brings you forth as a child, then lets you reach maturity. Then you will grow elderly, even though some of you may pass away even earlier, and you will reach an appointed deadline so that you may use your reason.

(68) He is the One Who gives life and brings death. Whenever

He has decided on some matter, He merely tells it: 'Be!'; and it is."

(69) Have you not considered how the ones who argue about God's signs actually disregard them?

(70) Those who reject the Book and anything We have sent along with Our messengers shall know

(71) when fetters as well as chains are placed around their necks. They will be hauled along

(72) into scalding water; then they will be scorched in the Fire.

(73) Next they will be told: "Where are the [false gods] you have been associating with

(74) instead of God [Alone]?" They will say: "They have left us in the lurch. In fact we did not appeal to anything previously." Thus God lets disbelievers go astray.

(75) That is because you went around the earth rejoicing without having any right to and because you felt so elated.

(76) Enter Hell's gates to remain there; how wretched will the lodging of the overbearing be.

(77) Yet be patient: God's promise will come true whether We show you part of what We promise them or recall you to Us; to Us they (too) will be returned.

(78) We have sent messengers before you, some of whom We have told you about, while We have not told you about others. No messenger may bring any sign unless it is with God's permission. Once God's command comes, [matters] will be decided correctly, and that is where the quibblers will lose out!

(79) God is the One Who has granted you livestock so you

may ride on some and eat from others.

(80) You receive benefits from them so that by means of them, you may satisfy any need you have in mind; on them and on shipboard are you transported.

(81) He shows you His signs, so which of God's signs will you disregard?

(82) Have you not travelled around the earth and observed what the outcome has been for those who preceded them? They were more numerous and stronger than they are, and they [left greater] remains on earth. Yet whatever they had accomplished did not help them out:

(83) When their messengers brought them explanations, they were happy with the knowledge they already possessed; so what they had been making fun of swept in around them.

(84) However once they saw Our might, they said: "We believe in God Alone, and disbelieve in what we used to associate with Him."

(85) Their [sudden] faith did not benefit them once they saw Our might; [such is] God's practice which He has already used with His servants. The disbelievers lost out right there!

Noah before them also cried lies, and the parties after them;every nation purposed against their Messenger to seize him, and disputed withfalsehood that they might rebut thereby the truth. Then I seized them; andhow was My retribution! (5)

Even so the Word of thy Lord was realised against the unbelievers, that theyare the inhabitants of the Fire. (6)

Those who bear the Throne, and those round about it proclaim the praise oftheir Lord, and believe in Him, and they ask forgiveness for those whobelieve: `Our Lord, Thou embracest every thing in mercy and knowledge;therefore forgive those who have repented, and follow Thy way, and guard themagainst the chastisement of Hell. (7)

Our Lord, and admit them to the Gardens of Eden that Thou hast promised themand those who were righteous of their fathers, and their wives, and theirseed; surely Thou art the All-mighty, the All-wise. (8)

And guard them against evil deeds; whomsoever Thou guardest against evildeeds on that day, on him Thou hast had mercy; and that is indeed the mightytriumph. (9)

It shall be proclaimed to the unbelievers, `Surely God's hatred is greaterthan your hatred one of another, when you were called unto belief, anddisbelieved.' (10)

They shall say, `Our Lord, Thou hast caused us to die two deaths and Thouhast given us twice to live; now we confess our sins. Is there any way to goforth?' (11)

That is because, when God was called to alone, you disbelieved; but if othersare associated with Him, then you believe. Judgment belongs to God, theAll-high,

the All-great. (12)

It is He who shows you His signs and sends down to you out of heavenprovision; yet none remembers but he who repents. (13)

So call unto God, making your religion His sincerely, though the unbelieversbe averse. (14)

Exalter of ranks is He, Possessor of the Throne, casting the Spirit of Hisbidding upon whomever He will of His servants, that he may warn them of theDay of Encounter, (15)

the day sally forth, and naught of theirs is hidden from God. `Whose is theKingdom today?' `God's, the One, the Omnipotent. (16)

Today each soul shall be recompensed for that it has earned; no wrong today.Surely God is swift at the reckoning.' (17)

And warn them against the Day of the Imminent when, choking with anguish, thehearts are in the throats and the evildoers have not one loyal friend, nointercessor to be heeded. (18)

He knows the treachery of the eyes and what the breasts conceal. (19)

God shall decide justly, and those they call on, apart from Him, shall notdecide by any means. Surely God is the All-hearing,the All-seeing. (20)

What, have they not journeyed in the land and beheld how was the end of thosebefore them? They were stronger than themselves in might and left firmertraces in the earth; yet God seized them in their sins, and they had none todefend them from God. (21)

That was because their Messengers came to them with the clear signs; but theydisbelieved, so God seized them. Surely He is All-strong, terrible inretribution. (22)

We

also sent Moses with Our signs and a clear authority, (23)

to Pharaoh, Haman and Korah; they said, `A lying sorcerer!' (24)

And when he brought them the truth from Us, they said, `Slay the sons ofthose who believe with him, and spare their women.' But the guile of theunbelievers is ever in error. (25)

And Pharaoh said, `Let me slay Moses, and let him call to his Lord. I fearthat he may change your religion, or that he may cause corruption to appearin the land.' (26)

And Moses said, `I take refuge in my Lord and your Lord from every man who isproud, and believes not in the Day of Reckoning.' (27)

Then said a certain man, a believer of Pharaoh's folk that kept hidden hisbelief, `What, will you slay a man because he says, "My Lord is God," yet hehas brought you the clear signs from your Lord? If he is a liar, his lyingis upon his own head; but if he is truthful, somewhat of that he promises youwill smite you. Surely God guides not him who is prodigal and a liar. (28)

O my people, today the kingdom is yours, who are masters in the land. Butwho will help us against the might of God, if it comes upon us?' SaidPharaoh, `I only let you see what I see; I only guide you in the way ofrectitude.' (29)

Then said he who believed, `My people, truly I fear for you the like of theday of the parties, (30)

the like of

the case of Noah's people, Ad, Thamood, and those after them; andGod desires not wrong for His servants. (31)

O my people, I fear for you the Day of Invocation, (32)

the day you turn about, retreating, having none to defend you from God;and whomsoever God leads astray, no guide has he. (33)

Joseph brought you the clear signs before, yet you continued in doubtconcerning that he brought you until, when he perished, you said, "God willnever send forth a Messenger after him." Even so God leads astray theprodigal and the doubter.' (34)

Those who dispute concerning the signs of God, without any authority come tothem, very hateful is that in the sight of God and the believers; so God setsa seal on every heart proud, arrogant. (35)

Pharaoh said, `Haman, build for me a tower, that haply so I may reachthe cords, (36)

the cords of the heavens, and look upon Moses' God; for I think that he isa liar. `So the evil of his deeds was decked out fair to Pharaoh, and he wasbarred from the way, and Pharaoh's guile came only to ruin. (37)

Then said he who believed, `My people, follow me, and I will guide you in theway of rectitude. (38)

O my people, surely this present life is but a passing enjoyment; surelythe world to come is the abode of stability. (39)

Whosoever does and evil deed shall be recompensed only with the like of it,but whosoever does a righteous deed, be it male or female, believing--thoseshall enter Paradise,

therein provided without reckoning. (40)

O my people, how is it with me, that I call you to salvation , and you callme to the Fire? (41)

You call me to disbelieve in God, and to associate with Him that whereof Ihave no knowledge, while I call you to the All-mighty, the All-forgiving. (42)

No doubt that what you call me to has no call heard, in this world or in theworld to come, that to God we return, and that the prodigal are theinhabitants of the Fire. (43)

You will remember what I say to you. I commit my affair to God; surely Godsees His servants.' (44)

So God guarded him against the evil things of their devising, and thereencompassed the folk of Pharaoh the evil chastisement, (45)

the Fire, to which they shall be exposed morning and evening; and on the daywhen the Hour is come: `Admit the folk of Pharaoh into the most terriblechastisement!' (46)

And when they argue one with the other in the Fire, and the weak say untothose who waxed proud, `Why, we were your followers; will you avail us nowagainst any part of the Fire?' (47)

Then those who waxed proud shall say, `Every one of us is in it; indeed, Godalready has passed judgment between His servants.' (48)

And those who are in the Fire will say to the keepers of Gehenna (Hell),`Call on your Lord, to lighten for us one day of the chastisement!' (49)

They shall say, `Did not your Messengers bring you the clear

signs?' Theyshall say, `Yes indeed.' They shall say, `Then do you call!' But the callingof the unbelievers in only in error. (50)

Surely We shall help Our Messengers and those who have believed, in thepresent life, and upon the day when the witnesses arise, (51)

upon the day when their excuses shall not profit the evildoers, and theirsshall be the curse, and theirs the evil abode. (52)

We also gave Moses the guidance, and We bequeathed upon the Childrenof Israel the Book (53)

for a guidance and for a reminder to men possessed of minds. (54)

So be thou patient; Surely God's promise is true. And ask forgiveness forthy sin, and Proclaim the praise of thy Lord at evening anddawn. (55)

Those who dispute concerning the signs of God, without any authoritycome to them, in their breasts is only pride, that they shall never attain.So seek thou refuge in God; Surely He is the All-hearing, the All-seeing. (56)

Certainly the creation of the heavens and earth is greater than the creationof men; but most men know it not. (57)

Not equal are the blind and the seeing man, those who believe and do deeds ofrighteousness, and the wrongdoer. Little do you reflect. (58)

The Hour is coming, no doubt of it, but most men do not believe. (59)

Your Lord has said, `Call upon Me and I will answer you. Surely thosewho wax too proud to do Me service shall enter Gehenna (Hell) utterlyabject.' (60)

It is God who made for you the night, to

repose in it, and the day, to see.Surely God is bountiful to men, but most men are not thankful. (61)

That then is God, your Lord, the Creator of everything; there is no god butHe. How then are you perverted? (62)

Even so perverted are they who deny the signs of God. (63)

It is God who made for you the earth a fixed place and heaven for an edifice;And He shaped you, and shaped you well, and provided you with the goodthings. That then is God, your Lord, so blessed be God, the Lord of allBeing. (64)

He is the Living One; there is no god but He. So call upon Him, making yourreligion His sincerely. Praise belongs to God, the Lord of allBeing. (65)

Say: `I am forbidden to serve those you call on apart from God since theclear signs came to me from my Lord; and I am commanded to surrender to theLord of all Being.' (66)

It is He who created you of dust then of a sperm-drop, then of a blood-clot,then He delivers you as infants, then that you may come of age, then that youmay be old men--though some of you there are who die before it--and that youmay reach a stated term; haply you will understand. (67)

It is He who gives life, and makes to die; and when He decrees a thing, Hebut says to it `Be,' and it is. (68)

Hast thou not regarded those who dispute concerning the signs of God, howthey are turned about?

(69)

Those who cry lies to the Book and that wherewith We sent Our Messengers--soon they will know! (70)

When the fetters and chains are on their necks, and they dragged (71)

into the boiling water, then into the Fire they are poured; (72)

then it is said to them, `Where are those you associated, (73)

apart from God?' They shall say, `They have gone astray from us; nay, but itwas nothing at all that we called upon aforetime.' Even so God leads astraythe unbelievers. (74)

`That is because you rejoiced in the earth without right, and wereexultant. (75)

Enter the gates of Gehenna (Hell), to dwell therein forever. `How evil is thelodging of those that are proud! (76)

So be thou patient; surely God's promise is true. Whether We show thee apart of that We promise them, or We call thee unto Us, to Us they shall bereturned. (77)

We sent Messengers before thee; of some We have related to thee, and some Wehave not related to thee. It was not for any Messenger to bring a sign, saveby God's leave. When God's command comes, justly the issue shall be decided;then the vain-doers shall be lost. (78)

It is God who appointed for you the cattle, some of them to ride and of someyou eat; (79)

other uses also you have in them; and that on them you may attain a need inyour breasts and upon them and on the ships you are carried. (80)

And He shows you His signs; then which of

God's signs do you reject? (81)

What, have they not journeyed in the land and beheld how was the end of thosebefore them? They were stronger than themselves in might and left firmertraces in the earth; yet that they earned did not avail them. (82)

So, when their Messengers brought them the clear signs, they rejoiced in whatknowledge they had, and were encompassed by that they mocked at. (83)

Then, when they saw Our might, they said, `We believe in god alone, and wedisbelieve in that we were associating with Him.' (84)

But their belief when they saw Our might did not profit them--the wont of God,as in the past, touching His servants; then the unbelievers shall be lost. (85)

of the Fire. (6)

Those who bear the Throne, and all who are round about it, hymn the praises of their Lord and believe in Him and ask forgiveness for those who believe (saying): Our Lord! Thou comprehendest all things in mercy and knowledge, therefor forgive those who repent and follow Thy way. Ward of from them the punishment of hell. (7)

Our Lord! And make them enter the Gardens of Eden which thou hast promised them, with such of their fathers and their wives and their descendants as do right. Lo! Thou, only Thou, art the Mighty, the Wise. (8)

And ward off from them ill deeds; and he from whom Thou wardest off ill deeds that day, him verily hast Thou taken into mercy. That is the supreme triumph. (9)

Lo! (on that day) those who disbelieve are informed by proclamation: Verily Allah's abhorrence is more terrible than your abhorrence one of another, when ye were called unto the faith but did refuse. (10)

They say: Our Lord! Twice hast Thou made us die, and twice hast Thou made us live. Now we confess our sins. Is there any way to go out? (11)

(It is said unto them): This is (your plight) because, when Allah only was invoked, ye disbelieved, but when some partner was ascribed to Him ye were believing. But the command belongeth only to Allah, the Sublime, the Majestic. (12)

He it is who showeth you His portents, and sendeth down for you provision from the sky. None payeth

heed save him who turneth (unto Him) repentant. (13)

Therefor (O believers) pray unto Allah, making religion pure for Him (only), however much the disbelievers be averse (14)

The Exalter of Ranks, the Lord of the Throne. He casteth the Spirit of His command upon whom He will of His slaves, that He may warn of the Day of Meeting, (15)

The day when they come forth, nothing of them being hidden from Allah. Whose is the sovereignty this day? It is Allah's, the One, the Almighty. (16)

This day is each soul requited that which it hath earned; no wrong (is done) this day. Lo! Allah is swift at reckoning. (17)

Warn them (O Muhammad) of the Day of the approaching (doom), when the hearts will be choking the throats, (when) there will be no friend for the wrong doers, nor any intercessor who will be heard. (18)

He knoweth the traitor of the eyes, and that which the bosoms hide. (19)

Allah judgeth with truth, while those to whom they cry instead of Him judge not at all. Lo! Allah, He is the Nearer, the Seer. (20)

Have they not travelled in the land to see the nature of the consequence for those who disbelieved before them? They were mightier than these in power and (in the) traces (which they left behind them) in the earth. Yet Allah sewed them for their sins, and they had no protector from Allah. (21)

That was because their messengers kept bringing them clear proofs (of Allah's

sovereignty) but they disbelieved; so Allah seized them. Lo! He is Strong, Severe in punishment. (22)

And verily We sent Moses with Our revelations and a clear warrant (23)

Unto Pharaoh and Haman and Korah, but they said: A lying sorcerer! (24)

And when he brought them the Truth from Our presence, they said: Slay the sons of those who believe with him, and spare their women. But the plot of disbelievers is in naught but error. (25)

And Pharaoh said: Suffer me to kill Moses, and let him cry unto his Lord. Lo! I fear that he will alter your religion or that he will cause confusion in the land. (26)

Moses said: Lo! I seek refuge in my Lord and your Lord from every scorner who believeth not in a Day of Reckoning. (27)

And a believing man of Pharaoh's family, who hid his faith, said: Would ye kill a man because he saith: My Lord is Allah, and hath brought you clear proofs from your Lord? If he is lying, then his lie is upon him; and if he is truthful then some of that wherewith he threateneth you will strike you. Lo! Allah guideth not one who is a prodigal, a liar. (28)

O my people! Yours is the kingdom today, ye being uppermost in the land. But who would save us from the wrath of Allah should it reach us? Pharaoh said: I do but show you what I think, and I do but guide you to wise policy. (29)

And he who believed said: O my people! Lo! I fear for you a fate like that of the factions (of old); (30)

A plight like that of Noah's folk, and Aad and Thamud, and those after them, and Allah willeth no injustice for (His) slaves. (31)

And, O my people! Lo! I fear for a Day of Summoning, (32)

A day when ye will turn to flee, having no preserver from Allah: and he whom Allah sendeth astray, for him there is no guide. (33)

And verily Joseph brought you of old clear proofs, yet ye ceased not to be in doubt concerning what be brought you till, when he died, he said: Allah will not send any messenger after him. Thus Allah deceiveth him who is a prodigal, a doubter. (34)

Those who wrangle concerning the revelations of Allah without any warrant that hath come unto them, it is greatly hateful in the sight of Allah and in the sight of those who believe. Thus doth Allah print on every arrogant, disdainful heart. (35)

And Pharaoh said: O Haman! Build for me a tower that haply I may reach the roads, (36)

The roads of the heavens, and may look upon the God of Moses, though verily I think him a liar. Thus was the evil that he did made fair seeming unto Pharaoh, and he was debarred from the (right) way. The plot of Pharaoh ended but in ruin. (37)

And he who believed said: O my people! Follow, me. I will

show you the way of right conduct. (38)

O my people! Lo! this life of the world is but a passing comfort, and lo! the Hereafter, that is the enduring home. (39)

Whoso doeth an ill deed, he will be repaid the like thereof, while whoso doeth right, whether male or female, and is a believer, (all) such will enter the Garden, where they will be nourished without stint. (40)

And, O my people! What aileth me that I call you unto deliverance when ye call me unto the Fire? (41)

Ye call me to disbelieve in Allah and ascribe unto Him as partners that whereof I have no knowledge, while I call you unto the Mighty, the Forgiver. (42)

Assuredly that whereunto ye call me hath no claim in the world or in the Hereafter, and our return will be unto Allah, and the prodigals will be owners of the fire. (43)

And ye will remember what I say unto you. I confide my cause unto Allah. Lo! Allah is Seer of (His) slaves. (44)

So Allah warded off from him the evils which they plotted, while a dreadful doom encompassed Pharaoh's folk. (45)

The Fire; they are exposed to it morning and evening; and on the day when the Hour upriseth (it is said): Cause Pharaoh's folk to enter the most awful doom. (46)

And when they wrangle in the fire, the weak say unto those who were proud: Lo! we were a following unto you: will ye therefor rid us of a

portion of the Fire? (47)

Those who were proud say: Lo! we are all (together) herein. Lo! Allah hath judged between (His) slaves. (48)

And those in the Fire say unto the guards of hell: Entreat your Lord that He relieve us of a day of the torment. (49)

They say: Came not your messengers unto you with clear proofs? They say: Yea, verily. They say: Then do ye pray, although the prayer of disbelievers is in vain. (50)

Lo! We verily do help Our messengers, and those who believe, in the life of the world and on the day when the witnesses arise, (51)

The day when their excuse availeth not the evil doers, and theirs is the curse, and theirs the ill abode. (52)

And we verily gave Moses the guidance, and We caused the Children of Israel to inherit the Scripture, (53)

A guide and a reminder for men of understanding. (54)

Then have patience (O Muhammad). Lo! the promise of Allah is true. And ask forgiveness of thy sin, and hymn the praise of thy Lord at fall of night and in the early hours. (55)

Lo! those who wrangle concerning the revelations of Allah without a warrant having come unto them, there is naught else in their breasts save pride which they will never attain. So take thou refuge in Allah. Lo! He, only He, is the Hearer, the Seer. (56)

Assuredly the creation of the heavens and the earth is greater than the creation of mankind; but most of

mankind know not. (57)

And the blind man and the seer are not equal, neither are those who believe and do good works (equal with) the evil doer. Little do ye reflect! (58)

Lo! the Hour is surely coming, there is no doubt thereof; yet most of mankind believe not. (59)

And your Lord hath said: Pray unto me and I will hear your prayer. Lo! those who scorn My service, they will enter hell, disgraced. (60)

Allah it is Who hath appointed for you night that ye may rest therein, and day for seeing. Lo! Allah is a Lord of bounty for mankind, yet most of mankind give not thanks. (61)

Such is Allah, your Lord, the Creator of all things. There is no God save Him. How then are ye perverted? (62)

Thus are they perverted who deny the revelations of Allah. (63)

Allah it is Who appointed for you the earth for a dwelling place and the sky for a canopy, and fashioned you and perfected your shapes, and hath provided you with good things. Such is Allah, your Lord. Then blessed be Allah, the Lord of the Worlds! (64)

He is the Living One. There is no God save Him. So pray unto Him, making religion pure for Him (only). Praise be to Allah, the Lord of the Worlds! (65)

Say (O Muhammad): I am forbidden to worship those unto whom ye cry beside Allah since there have come unto me clear proofs from my Lord, and I am commanded to

surrender to the Lord of the Worlds. (66)

He it is Who created you from dust, then from a drop (of seed) then from a clot, then bringeth you forth as a child, then (ordaineth) that ye attain full strength and afterward that ye become old men though some among you die before and that ye reach an appointed term, that haply ye may understand. (67)

He it is who quickeneth and giveth death. When He ordaineth a thing, He saith unto it only: Be! and it is. (68)

Hast thou not seen those who wrangle concerning the revelations of Allah, how they are turned away? (69)

Those who deny the Scripture and that wherewith we send Our messengers. But they will come to know, (70)

When carcans are about their necks and chains. They are dragged (71)

Through boiling waters; then they are thrust into the Fire. (72)

Then it is said unto them: Where are (all) that ye used to make partners (in the Sovereignty) (73)

Beside Allah? They say: They have failed us: but we used not to pray to anything before. Thus doth Allah send astray the disbelievers (in His guidance). (74)

(And it is said unto them): This is because ye exulted in the earth without right, and because ye were petulant. (75)

Enter ye the gates of hell, to dwell therein. Evil is the habitation of the scornful. (76)

Then have patience (O Muhammad). Lo! the promise of Allah is true. And whether we let thee see a part

of that which We promise them, or (whether) We cause thee to die, still unto us they will be brought back. (77)

Verily We sent messengers before thee, among them those of whom We have told thee, and some of whom We have not told thee; and it was not given to any messenger that he should bring a portent cave by Allah's leave, but when Allah's commandment cometh (the cause) is judged aright, and the followers of vanity will then be lost. (78)

Allah it is Who hath appointed for you cattle, that ye may ride on some of them, and eat of some (79)

(Many) benefits ye have from them and that ye may satisfy by their means a need that is in your breasts, and may be borne upon them as upon the ship. (80)

And He showeth you His tokens. Which, then, of the tokens of Allah do ye deny? (81)

Have they not travelled in the land to see the nature of the consequence for those before them? They were more numerous than these, and mightier in power and (in the) traces (which they left behind them) in the earth. But all that they used to earn availed them not. (82)

And when their messengers brought them clear proofs (of Allah's Sovereignty) they exulted in the knowledge they (themselves) possessed. And that which they were wont to mock befell them. (83)

Then, when they saw Our doom, they said: We believe in Allah only and reject (all) that we used

to associate (with Him). (84)

But their faith could not avail them when they saw Our doom. This is Allah's law which hath ever taken course for his Bondsmen. And then the disbelievers will be ruined. (85)

"And grant our Lord! That they enter the Gardens of Eternity which Thou hast promised to them and to the righteous among their fathers their wives and their posterity! For Thou art (He) the Exalted in Might Full of Wisdom. (8)

"And preserve them from (all) ills; and any whom thou dost preserve from ills that Day on them wilt Thou have bestowed Mercy indeed: and that will be truly (for them) the highest Achievement. (9)

The Unbelievers will be addressed: "Greater was the aversion of Allah to you than (is) your aversion to yourselves seeing that ye were called to the Faith and ye used to refuse." (10)

They will say:" Our Lord! twice hast Thou made us without life and twice hast Thou given us Life! Now have we recognized our sins: is there any way out (of this)?" (11)

(The answer will be:) "This is because when Allah was invoked as the only (object of worship) ye did reject Faith but when partners were joined to Him ye believed! The command is with Allah Most High Most Great!" (12)

He it is Who showeth you His Signs and sendeth down sustenance for you from the sky: but only those receive admonition who turn (to Allah). (13)

Call ye then upon Allah with sincere devotion to Him even though the Unbelievers may detest it. (14)

Raised high above ranks (or degrees) (He is) the Lord of the Throne (of authority): by his command doth He send the spirit (of inspiration) to any of

His servants He pleases that it may warn (men) of the Day of Mutual Meeting (15)

The Day whereon they will (all) come forth: Not a single thing concerning them is hidden from Allah. Whose will be the dominion that Day? That of Allah the One the Irresistible! (16)

That Day will every soul be requited for what it earned; no injustice will there be that Day for Allah is Swift in taking account. (17)

Warn them of the Day that is (ever) drawing near when the Hearts will (come) right up to the Throats to choke (them); no intimate friend nor intercessor will the wrongdoers have who could be listened to. (18)

(Allah) knows of (the tricks) that deceive with the eyes and all that hearts (of men) conceal. (19)

And Allah will judge with (Justice and) Truth: but those whom (men) invoke besides Him will not (be in a position) to judge at all. Verily it is Allah (alone) Who hears and sees (all things). (20)

Do they not travel through the earth and see what was the End of those before them? They were even superior to them in strength and in the traces (they have left) in the land: but Allah did call them to account for their sins and none had they to defend them against Allah. (21)

That was because there came to them their apostles with Clear (Signs) but they rejected them: So Allah called them to account: for He is full of Strength Strict in Punishment. (22)

Of old We sent Moses with Our Signs and Authority manifest (23)

To Pharaoh Haman and Qarun; but they called (him) "a sorcerer telling lies!"... (24)

Now when he came to them in Truth from Us they said "Slay the sons of those who believe with him and keep alive their females" but the plots of Unbelievers (end) in nothing but errors (and delusions)!"... (25)

Said Pharaoh: "Leave me to slay Moses; and let him Call on his Lord! What I fear is lest he should change your religion or lest he should cause mischief to appear in the land!" (26)

Moses said: "I have indeed called upon my Lord and your Lord (for protection) from every arrogant one who believes not in the Day of Account!" (27)

A believer a man from among the people of Pharaoh who had concealed his faith said: "Will ye slay a man because he says `My Lord is Allah? When he has indeed come to you with Clear (Signs) from your Lord? And if he be a liar on him is (the sin of) his lie: but if he is telling the Truth then will fall on you something of the (calamity) of which he warns you: truly Allah guides not one who transgresses and lies! (28)

"O my people! yours is the dominion this day: ye have the upper hand in the land: but who will help us from the Punishment of Allah should it befall us?" Pharaoh said: "I but point out to you that which

I see (myself); nor do I guide you but to the Path of Right!" (29)

Then said the man who believed: "O my People! truly I do fear for you something like the Day (of disaster) of the Confederates (in sin)! (30)

"Something like the fate of the people of Noah the `Ad and the Thamud and those who came after them: but Allah never wishes injustice to His Servants. (31)

"And O my People! I fear for you a Day when there will be mutual calling (and wailing) (32)

A day when ye shall turn your backs and flee: no defender shall ye have from Allah: any whom Allah leaves to stray there is none to guide... (33)

"And to you there came Joseph in times gone by with Clear Signs but ye ceased not to doubt of the (mission) for which he had come: at length when he died ye said: `No apostle will Allah send after him. Thus doth Allah leave to stray such as transgress and live in doubt (34)

"(Such) as dispute about the Signs of Allah without any authority that hath reached them. Grievous and odious (is such conduct) in the sight of Allah and of the Believers. Thus doth Allah seal up every heart of arrogant and obstinate transgressors." (35)

Pharaoh said: "O Haman! Build me a lofty palace that I may attain the ways and means (36)

"The ways and means of (reaching) the heavens and that I may mount up to the Allah of Moses; but

as far as I am concerned I think (Moses) is a liar!" Thus was made alluring in Pharaohs eyes the evil of his deeds and he was hindered from the Path; and the plot of Pharaoh led to nothing but perdition (for him). (37)

The man who believed said further: "O my People! follow me: I will lead you to the Path of Right. (38)

"O my people! This life of the present is nothing but (temporary) convenience: it is the Hereafter that is the Home that will last. (39)

"He that works evil will not be requited but by the like thereof: and he that works a righteous deed whether man or woman and is a believer such will enter the Garden (of Bliss): therein will they have abundance without measure. (40)

"And O my People! how (strange) it is for me to call you to Salvation while ye call me to the Fire! (41)

"Ye do call upon me to blaspheme against Allah and to join with Him Partners of whom I have no knowledge; and I call you to the Exalted in Power Who forgives again and again!" (42)

"Without doubt ye do call me to one who is not fit to be called to whether in this world or in the Hereafter; our Return will be to Allah; and the Transgressors will be Companions of the Fire! (43)

"Soon will ye remember what I say to you (now) my (own) affair I commit to Allah: for Allah (ever) watches over His

Servants." (44)

Then Allah saved him from (every) ill that they plotted (against him) but the brunt of the Penalty encompassed on all sides the People of Pharaoh. (45)

In front of the Fire will they be brought morning and evening: and (the Sentence will be) on the Day that Judgment will be established: "Cast ye the People of Pharaoh into the severest Penalty!" (46)

Behold they will dispute with each other in the Fire! The weak ones (who followed) will say to those who had been arrogant "We but followed you: can ye then take (on yourselves) from us some share of the Fire?" (47)

Those who had been arrogant will say: "We are all in this (Fire)! Truly Allah has judged between (His) Servants!" (48)

Those in the Fire will say to the Keepers of Hell: "Pray to your Lord to lighten us the Penalty for a Day (at least)!" (49)

They will say: "Did there not come to you your apostles with Clear Signs?" They will say "Yes." They will reply "Then pray (as ye like) but the Prayer of those without Faith is nothing but (futile wandering) in (mazes of) error!" (50)

We will without doubt help Our apostles and those who believe (both) in this worlds life and on the Day when the Witnesses will stand forth (51)

The Day when no profit will it be to Wrongdoers to present their excuses but they will (only) have the Curse and the Home of Misery. (52)

We did aforetime give Moses

the (Book of) Guidance and We gave the Book in inheritance to the Children of Israel (53)

A Guide and a Message to men of understanding. (54)

Patiently then persevere: for the Promise of Allah is true: and ask forgiveness for thy fault and celebrate the Praises of thy Lord in the evening and in the morning. (55)

Those who dispute about the Signs of Allah without any authority bestowed on them there is nothing in their breasts but (the quest of) greatness which they shall never attain to: seek refuge then in Allah: it is He Who hears and sees (all things). (56)

Assuredly the creation of the heavens and the earth is a greater (matter) than the creation of men: Yet most men understand not. (57)

Not equal are the blind and those who (clearly) see: nor are (equal) those who believe and work deeds of righteousness and those who do evil. Little do ye learn by admonition! (58)

The Hour will certainly come: therein is no doubt: yet most men believe not. (59)

And your Lord says: "Call on Me; I will answer your (Prayer): But those who are too arrogant to serve Me will surely find themselves in Hell in humiliation!" (60)

It is Allah Who has made the Night for you that ye may rest therein and the Day as that which helps (you) to see. Verily Allah is Full of Grace and Bounty to men: yet most men give no thanks. (61)

Such is Allah your Lord the Creator

of all things there is no god but He: then how ye are deluded away from the Truth! (62)

Thus are deluded those who are wont to reject the Signs of Allah. (63)

It is Allah Who has made for you the earth as a resting place and the sky as a canopy and has given you shapes and made your shapes beautiful and has provided for you Sustenance of things pure and good such is Allah your Lord. So Glory to Allah the Lord of the Worlds! (64)

He is the living (One): There is no god but He: Call upon Him giving Him sincere devotion. Praise be to Allah Lord of the Worlds! (65)

Say: "I have been forbidden to invoke those whom ye invoke besides Allah seeing that the Clear Signs have come to me from my Lord: and I have been commanded to bow (in Islam) to the Lord of the Worlds." (66)

It is He Who has created you from dust then from a sperm-drop then from a leech-like clot; then does He get you out (into the light) as a child: then lets you (grow and) reach your age of full strength; then lets you become old though of you there are some who die before; and lets you reach a Term appointed: in order that ye may learn wisdom. (67)

It is He Who gives Life and Death; and when He decides upon an affair He says to it "Be" and it is. (68)

Seest thou not those

that dispute concerning the signs of Allah? How are they turned away (from Reality)? (69)

Those who reject the Book and the (revelations) with which We sent Our apostles: But soon shall they know (70)

When the yokes (shall be) round their necks and the chains; they shall be dragged along (71)

In the boiling fetid fluid then in the Fire shall they be burned; (72)

Then shall it be said to them: "Where are the (deities) to which ye gave part-worship (73)

"In derogation of Allah?" They will reply: "They have left us in the lurch: nay we invoked not of old anything (that had real existence)." Thus does Allah leave the Unbelievers to stray. (74)

"That was because ye were wont to rejoice on the earth in things other than the Truth and that ye were wont to be insolent. (75)

"Enter ye the gates of Hell to dwell therein: and evil is (this) abode of the arrogant!" (76)

So persevere in patience! For the Promise of Allah is true: and whether We show thee (in this life) some part of what We promise them or We take thy soul (to Our Mercy) (Before that) (in any case) it is to Us that they shall (all) return. (77)

We did aforetime send apostles before thee: of them there are some whose story We have related to thee and some whose story We have not related to thee. It was not (possible) for any apostle to bring a Sign except by the leave of

Allah: but when the Command of Allah issued the matter was decided in truth and justice and there perished there and then those who stood on Falsehoods. (78)

It is Allah Who made cattle for you that ye may use some for riding and some for food; (79)

And there are (other) advantages in them for you (besides); that ye may through them attain to any need (there may be) in your hearts; and on them and on ships ye are carried. (80)

And He shows you always His Signs; then which of the Signs of Allah will ye deny? (81)

Do they not travel through the earth and see what was the end of those before them? They were more numerous than these and superior in strength and in the traces (they have left) in the land: yet all that they accomplished was of no profit to them. (82)

For when their apostles came to them with Clear Signs they exulted in such knowledge (and skill) as they had; but that very (Wrath) at which they were wont to scoff hemmed them in. (83)

But when they saw Our punishment they said: "We believe in Allah the One Allah and we reject the partners we used to join with Him." (84)

But their professing the Faith when they (actually) saw Our Punishment was not going to profit them. (Such has been) Allahs way of dealing with His servants (from the most ancient times). And even thus did the rejecters of Allah perish (utterly)! (85)

Et c'est là l'énorme succès.

10. A ceux qui n'auront pas cru on proclamera: ‹l'aversion d'Allah [envers vous] est plus grande que votre aversion envers vous-mêmes, lorsque vous étiez appelés à la foi et que vous persistiez dans la mécréance›.

11. ils diront: ‹Notre Seigneur, tu nous as fais mourir deux fois, et redonné la vie deux fois: nous reconnaissons donc nos péchés. Y a-t-il un moyen d'en sortir›?

12. ‹...Il en est ainsi car lorsqu'Allah était invoqué seul (sans associé), vous ne croyiez pas; et si on Lui donnait des associés, alors vous croyiez. Le jugement appartient à Allah, le Très-Haut, le Très Grand›.

13. C'est Lui qui vous fait voir Ses preuves, et fait descendre du ciel, pour vous, une subsistance. Seul se rappelle celui qui revient [à Allah].

14. Invoquer Allah donc, en Lui vouant un culte exclusif, quelque répulsion qu'en aient les mécréants.

15. Ils est Celui qui est élevé aux degrés les plus hauts, Possesseur du Trٍne, Il envoie par Son ordre l'Esprit sur celui qu'Il veut parmi Ses serviteurs, afin que celui-ci avertisse du jour de la Rencontre,

16. le jour où ils comparaîtront sans que rien en eux ne soit caché à Allah. A qui appartient la royauté, aujourd'hui? A Allah, l'Unique, le Dominateur.

17. Ce jour-là, chaque âme sera rétribuée selon ce qu'elle aura acquis. Ce jour-là, pas d'injustice, car Allah est prompt dans [Ses] comptes.

18. et avertis-les du jour qui approche, quand les coeurs remonteront aux gorges, terrifiés (ou angoissés). Les injustes n'auront ni ami

zélé, ni intercesseur écouté.

19. Il (Allah) connaît la trahison des yeux, tout comme ce que les poitrines cachent.

20. Et Allah juge en toute équité, tandis que ceux qu'ils invoquent en dehors de lui ne jugent rien. En vérité c'est Allah qui est l'Audient, le Clairvoyant.

21. Ne parcourent-ils pas la terre, pour voir ce qu'il est advenu de ceux qui ont vécu avant eux? Ils étaient [pourtant] plus forts qu'eux et ont laissé sur terre bien plus de vestiges. Allah les saisit pour leur péchés et ils n'eurent point de protecteur contre Allah.

22. Ce fut ainsi, parce que leurs Messagers leur avaient apporté les preuves, mais ils se montrèrent mécréants. Allah donc les saisit, car Il est fort et redoutable dans Son châtiment.

23. Nous envoyâmes effectivement Moïse avec Nos signes et une preuve évidente,

24. vers Pharaon, Haman et Coré. Mais ils dirent: ‹Magicien! Grand menteur!›

25. Puis, quand il leur eut apporté la vérité venant de Nous ils dirent: ‹Tuez les fils de ceux qui ont cru avec lui, et laissez leurs femmes›. Et les ruses des mécréants ne vont qu'en pure perte.

26. Et Pharaon dit: ‹Laissez-moi tuer Moïse. Et qu'il appelle son Seigneur! Je crains qu'il ne change votre religion ou qu'il ne fasse apparaître la corruption sur terre›.

27. Moïse [lui] dit: ‹Je cherche auprès de mon Seigneur et le vٍtre, protection contre tout orgueilleux qui ne croit pas au jour du Compte›.

28. Et un homme croyant de la famille de Pharaon, qui dissimulait sa foi,

dit: ‹Tuez-vous un homme parce qu'il dit: ‹Mon seigneur est Allah›? Alors qu'il est venu à vous avec les preuves évidentes de la part de votre Seigneur. S'il est menteur, son mensonge sera à son détriment; tandis que s'il est véridique, alors une partie de ce dont il vous menace tombera sur vous›. Certes, Allah ne guide pas celui qui est outrancier et imposteur!

29. ‹ش mon peuple, triomphant sur la terre, vous avez la royauté aujourd'hui. Mais qui nous secourra de la rigueur d'Allah si elle nous vient?› Pharaon dit: ‹Je ne vous indique que ce que je considère bon. Je ne vous guide qu'au sentir de la droiture›.

30. Et celui qui était croyant dit: ‹ش mon peuple, je crains pour vous un jour semblable à celui des coalisés.

31. Un sort semblable à celui du peuple de Noé, des Aad et des Tamud, et de ceux [qui vécurent] après eux›. Allah ne veut [faire subir] aucune injustice aux serviteurs.

32. ‹ش mon peuple, je crains pour vous le jour de l'Appel Mutuel,

33. Le jour où vous tournerez le dos en déroute, sans qu'il y ait pour vous de protecteur contre Allah›. Et quiconque Allah égare, n'a point de guide.

34. ‹Certes, Joseph vous est venu auparavant avec les preuves évidantes, mais vous n'avez jamais cessé d'avoir des doutes sur ce qu'il vous avait apporté. Mais lorsqu'il mourut, vous dites alors: ‹Allah n'enverra plus jamais de Messager après lui›. Ainsi Allah égare-t-Il celui qui est outrancier et celui qui doute.

35. Ceux

qui discutent les prodiges d'Allah sans qu'aucune preuve ne leur soit venue, [leur action] est grandement haïssable auprès d'Allah et auprès de ceux qui croient. Ainsi Allah scelle-t-Il le coeur de tout orgueilleux tyran.

36. Et Pharaon dit: ‹ش Haman, bâtis-moi une tour: peut- être atteindrai-je les voies,

37. les voies des cieux, et apercevrai-je le Dieu de Moïse; mais je pense que celui-ci est menteur›. Ainsi la mauvaise action de Pharaon lui parut enjolivée; et il fut détourné du droit chemin; et le stratagème de Pharaon n'est voué qu'à la destruction

38. Et celui qui avait-cru dit: ‹ش mon peuple, suivez-moi. Je vous guiderai au sentier de la droiture.

39. ش mon peuple, cette vie n'est que jouissance temporaire, alors que l'au- delà est vraiment la demeure de la stabilité.

40. Quiconque fait une mauvaise action ne sera rétribué que par son pareil; et quiconque, mâle ou femelle, fait une bonne action tout en étant croyant, alors ceux-là entreront au Paradis pour y recevoir leur subsistance sans compter.

41. ش mon peuple, mais qu'ai-je à vous appeler au salut, alors que vous m'appelez au Feu?

42. Vous m'invitez à nier à Allah et à Lui donner des associés dont je n'ai aucun savoir, alors que je vous appelle au Tout Puissant, au Grand Pardonneur.

43. Nul doute que ce à quoi vous m'appelez ne peut exaucer une invocation ni ici-bas ni dans l'au-delà. C'est vers Allah qu'est notre retour, et les outranciers sont eux les gens du Feu.

44. Bientٍt vous vous rappellerez ce

que vous dis; et je confie mon sort à Allah. Allah est, certes Clairvoyant sur les serviteurs.

45. Allah donc le protégea des méfaits de leurs ruses, alors que le pire châtiment cerna les gens de Pharaon:

46. le Feu, auquel ils sont exposés matin et soir. Et le jour où l'Heure arrivera (il sera dit): ‹Faites entrer les gens de Pharaon au plus dur du châtiment›.

47. Et quand ils se disputeront dans le Feu, les faibles diront à ceux qui s'enflaient d'orgueil: ‹Nous vous avions suivis: pourriez-vous nous préserver d'une partie du feu?›

48. Et ceux qui s'enflaient d'orgueil diront: ‹En vérité, nous y voilà tous›. Allah a déjà rendu Son jugement entre les serviteurs.

49. Et ceux qui seront dans le Feu diront aux gardien de l'Enfer: ‹Priez votre Seigneur de nous alléger un jour de [notre] supplice›.

50. Ils diront: ‹vos Messagers, ne vous apportaient-ils pas les preuves évidentes›? Ils diront: ‹Si›! Ils [les gardiens] diront: ‹Eh bien, priez›! Et l'invocation des mécréants n'est pas qu'aberration.

51. Nous secourrons, certes, Nos Messagers, et ceux qui croient, dans la vie présente tout comme au jour où les témoins [les Anges gardiens] se dresseront (le jour du Jugement),

52. au jour où leur excuse ne sera pas utile aux injustes, tandis qu'il y aura pour eux la malédiction et la pire demeure.

53. En effet, Nous avons apporté à Moïse la guidée, et fait hériter aux Enfants d'Israël, le Livre,

54. une guidée et un rappel aux gens doués d'intelligence.

55. Endure donc,

car la promesse d'Allah est vérité, implore le pardon pour ton péché et célèbre la gloire et la louange de ton Seigneur, soir et matin.

56. Ceux qui discutent sur les versets d'Allah sans qu'aucune preuve ne leur soit venue, n'ont dans leur poitrines qu'orgueil. Ils n'atteindront pas leur but. Implore donc la protection d'Allah, car c'est Lui l'Audient, le Clairvoyant.

57. La création des cieux et de la terre est quelque chose de plus grand que la création des gens. Mais la plupart des gens ne savent pas.

58. L'aveugle et le voyant ne sont pas égaux, et ceux qui croient et accomplissent les bonnes oeuvres ne peuvent être comparés à celui qui fait le mal. C'est rare que vous vous rappeliez!

59. En vérité; L'Heure va arriver: pas de doute là-dessus; mais la plupart des gens n'y croient pas.

60. Et votre Seigneur dit: ‹Appelez-Moi, Je vous répondrai. Ceux qui, par orgueil, se refusent à M'adorer entreront bientٍt dans l'Enfer, humiliés›.

61. Allah est celui qui vous a assigné la nuit pour que vous vous y reposiez, et le jour pour y voir clair. Allah est le Pourvoyeur de grâce aux hommes, mais la plupart des gens ne sont pas reconnaissants.

62. Tel est votre Seigneur, Créateur de toute chose. Point de divinité à part Lui. Comment se fait-il que vous vous détourniez (du chemin droit)?

63. Ainsi ceux qui nient les prodiges d'Allah se détourent-ils [du chemin droit].

64. C'est Allah qui vous a assigné la terre comme demeure stable et le

ciel comme toit et vous a donné votre forme, - et quelle belle forme Il vous a donnée! - et Il vous a nourris de bonnes choses. Tel est Allah, votre Seigneur; gloire à Allah, Seigneur de l'univers!

65. C'est Lui le Vivant. Point de divinité à part Lui. Appelez-Le donc, en Lui vouant une culte exclusif. Louange à Allah, Seigneur de l'univers!

66. Dis: ‹Il m'a été interdit, une fois que les preuves me sont venues de mon Seigneur, d'adorer ceux que vous invoquez en dehors d'Allah, et il m'a été ordonné de me soumettre au Seigneur de l'univers›.

67. C'est Lui qui vous a créés de terre, puis d'une goutte sperme, puis d'une adhérence puis Il vous fait sortir petit enfant pour qu'ensuite vous atteigniez votre maturité et qu'ensuite vous deveniez vieux, - certains parmi vous meurent plus tٍt, - et pour que vous atteigniez un terme fixé, afin que vous raisonniez.

68. C'est Lui qui donne la vie et donne la mort. Puis quand Il décide une affaire, Il n'a qu'à dire: ‹Sois›, et elle est.

69. N'as-tu pas vu comment ceux qui discutent sur les versets d'Allah se laissent détourner?

70. Ceux qui traitent de mensonge le Livre (le Coran) et ce avec quoi Nous avons envoyé Nos messagers; ils sauront bientٍt,

71. quand, des carcans à leur cous et avec des chaînes ils seront traînés

72. dans l'eau bouillante; et qu'ensuite ils brûleront dans le Feu.

73. Puis on leur dira: ‹Où sont ceux que vous associez

74. à Allah?›

‹Ils se sont écartés de nous, diront-ils. Ou plutٍt, nous n'invoquions rien, auparavant›. Ainsi Allah égare-t-il les mécréants.

75. Voilà le prix de votre exultation sur terre, sans raison, ainsi que de votre joie immodérée.

76. Franchissez les portes de l'Enfer pour y demeurer éternellement. Qu'il est mauvais le lieu de séjour des orgueilleux!

77. Endure donc. La promesse d'Allah est vraie. Que Nous te montrions une partie de ce dont Nous les menaçons ou que Nous te fassions mourir (avant cela)... c'est vers Nous qu'ils seront ramenés.

78. Certes, Nous avons envoyé avant toi des Messagers. Il en est dont Nous t'avons raconté l'histoire; et il en est dont Nous ne t'avons pas raconté l'histoire. Et il n'appartient pas à un Messager d'apporter un signe [ou verset] si ce n'est avec la permission d'Allah. Lorsque le commandement d'Allah viendra, tout sera décidé en toute justice; et ceux qui profèrent des mensonges sont alors les perdants.

79. C'est Allah qui vous a fait les bestiaux pour que vous en montiez et que vous en mangiez,

80. et vous y avez des profits et afin que vous atteigniez sur eux une chose nécessaire qui vous tenait à coeur. C'est sur eux et sur les vaisseaux que vous êtes transportés.

81. Et Il vous montre Ses merveilles. Quelles merveilles d'Allah niez-vous donc?

82. Ne parcourent-ils donc pas la terre pour voir ce qu'il est advenu de ceux qui étaient avant eux? Ils étaient [pourtant] plus nombreux qu'eux et bien plus puissants et ils [avaient laissé] sur terre

beaucoup plus de vestiges. Mais ce qu'ils ont acquis ne leur a servi à rien.

83. Lorsque leurs Messagers leur apportaient les preuves évidentes, ils exultaient des connaissances qu'ils avaient. Et ce dont ils se moquaient les enveloppa.

84. Puis, quand ils virent Notre rigueur ils dirent: ‹Nous croyons en Allah seul, et nous renions ce que nous Lui donnions comme associés›.

85. Mais leur croyance, au moment où ils eurent constaté Notre rigueur, ne leur profita point; Telle est la règle d'Allah envers Ses serviteurs dans le passé. Et c'est là que les mécréants se trouvèrent perdants.

todo en Tu misericordia y en Tu ciencia. ¡Perdona, pues, a los que se arrepienten y si

8. ¡Señor! ¡Introdúceles en los jardines del edén que les prometiste, junto con aquéllos de sus padres, esposas y descendientes que fueron buenos! Tú eres el Poderoso, el Sabio.

9. ¡Líbrales de mal! Ese día, aquél a quien hayas librado de mal será objeto de Tu misericordia. ¡Ése es el éxito grandioso!»

10. A los que no hayan creído se les gritará: «El aborrecimiento que Alá os tiene es mayor que el aborrecimiento que os tenéis a vosotros mismos, por cuanto, invitados a creer, no creísteis».

11. Dirán: «¡Señor! Nos has hecho morir dos veces y vivir otras dos. Confesamos, pues, nuestros pecados. ¿Hay modo de salir?»

12. Esto os pasa porque, cuando se invocaba a Alá Solo, no creíais, mientras que, si se Le asociaban otros dioses, creíais. La decisión, pues, pertenece a Alá, el Altísimo, el Grande.

13. Él es Quien os muestra Sus signos, Quien os hace bajar del cielo sustento. Pero no se deja amonestar sino quien vuelve a Él arrepentido.

14. Invocad, pues, a Alá, rindiéndole culto sincero, a despecho de los infieles.

15. De elevada dignidad y Señor del Trono, echa el Espíritu que procede de Su orden sobre quien Él quiere de Sus siervos, para que prevenga contra el día del Encuentro.

16. Ese día surgirán, sin que nada de ellos pueda ocultarse a Alá. Ese día, ¿de quién será el dominio? ¡De Alá, el Uno, el Invicto!

17. Ese día

cada uno será retribuido según sus méritos. ¡Nada de injusticias ese día! Alá es rápido en ajustar cuentas.

18. Prevénles contra el día de la Inminente, cuando, angustiados, se les haga un nudo en la garganta. No tendrán los impíos ningún amigo ferviente ni intercesor que sea escuchado.

19. Conoce la perfidia de los ojos y lo que ocultan los pechos.

20. Alá decide según justicia. En cambio, los otros que ellos invocan en lugar de invocarle a Él no pueden decidir nada. Alá es Quien todo lo oye, Quien todo lo ve.

21. Pues, ¡qué! ¿No han ido por la tierra y mirado cómo terminaron sus antecesores? Eran más poderosos y dejaron más huellas en la tierra. Entonces, Alá les sorprendió por sus pecados y no hubo quien pudiera protegerles contra Alá.

22. Es que cuando los enviados vinieron a ellos con las pruebas claras, no creyeron y Alá les sorprendió. Es fuerte y castiga severamente.

23. Enviamos Moisés con Nuestros signos y con una autoridad manifiesta

24. a Faraón, a Hamán y a Coré. Ellos dijeron: «Un mago mentiroso».

25. Cuando les trajo la verdad de Nosotros, dijeron: «¡Matad a los hijos varones de los que creen como él y dejad con vida a sus mujeres!» Pero la artimaña de los infieles fue inútil.

26. Faraón dijo: «¡Dejadme que mate a Moisés, y que invoque él a su Señor! Temo que cambie vuestra religión, o que haga aparecer la corrupción en el país».

27. Moisés dijo: «Me refugio en mi Señor y Señor

vuestro contra todo soberbio que no cree en el día de la Cuenta».

28. Un hombre creyente de la familia de Faraón, que ocultaba su fe, dijo: «¿Vais a matar a un hombre por el mero hecho de decir 'Mi Señor es Alá' siendo así que os ha traído las pruebas claras de vuestro Señor? Si miente, su mentira recaerá sobre él. Pero

29. ¡Pueblo! Habiendo vencido en la tierra, vuestro es el dominio hoy. Pero, cuando nos alcance el rigor de Alá, ¿quién nos librará de él?» Faraón dijo: «Yo no os hago ver sino lo que yo veo y no os dirijo sino por el camino recto».

30. El que creía dijo: «¡Pueblo! Temo por vosotros un día como el de los coalicionistas,

31. como ocurrió al pueblo de Noé, a los aditas, a los tamudeos y a los que vinieron después de ellos. Alá no quiere la injusticia para Sus siervos.

32. ¡Pueblo! Temo que viváis el día de la Llamada Mutua,

33. día en que volveréis la espalda y no tendréis a nadie que os proteja de Alá. Aquél a quien Alá extravía no tendrá quien le dirija.

34. Ya antes había venido José a vosotros con las pruebas claras y siempre dudasteis de lo que os trajo. Hasta que, cuando pereció dijisteis: 'Alá no mandará a ningún enviado después de él'. Así extravía Alá al inmoderados al escéptico».

35. Quienes discuten sobre los signos de Alá sin haber recibido autoridad... Es muy aborrecible para Alá y para los creyentes. Así

sella Alá el corazón de todo soberbio, de todo tirano.

36. Faraón dijo: «¡Hamán! ¡Constrúyeme una torre! Quizás, así, alcance las vías,

37. Las vías que conducen al cielo, y suba al Dios de Moisés. Sí, creo que éste miente». Así se engalanó a Faraón la maldad de su acto y fue apartado del Camino. Pero se malograron sus artimañas.

38. El que creía dijo: «¡Pueblo! ¡Seguidme! Os dirigiré por el camino recto.

39. ¡Pueblo! Esta vida de acá no es sino breve disfrute, mientras que la otra vida es la Morada de la Estabilidad.

40. Quien obre mal no será retribuido sino con una pena similar. En cambio, los creyentes, varones o hembras, que obren bien entrarán en el Jardín y serán proveídos en él sin medida.

41. ¡Pueblo! ¿Como es que yo os llamo a la salvación, mientras que vosotros me llamáis al Fuego?

42. Me llamáis a que sea infiel a Alá y a que Le asocie algo de lo que no tengo conocimiento, mientras que yo os llamo al Poderoso, al Indulgente.

43. ¡En verdad, aquello a lo que me llamáis no merece ser invocado, ni en la vida de acá ni en la otra! Sí, volveremos a Alá y los inmoderados serán los moradores del Fuego.

44. Entonces, os acordaréis de lo que os digo. En cuanto a mí, me pongo en manos de Alá. Alá ve bien a Sus siervos».

45. Alá le preservó de los males que habían tramado y sobre la gente de Faraón se abatió el

mal castigo:

46. el Fuego, al que se verán expuestos mañana y tarde. El día que llegue la Hora: «¡Haced que la gente de Faraón reciba el castigo más severo!»

47. Cuando discutan, ya en el Fuego, los que fueron débiles dirán a los que fueron altivos: «Os hemos seguido. ¿Vais a librarnos de parte del Fuego?»

48. Los altivos dirán: «Estamos todos en él. Alá ha decidido entre Sus siervos».

49. Los que estén en el Fuego dirán a los guardianes de la gehena: «¡Rogad a vuestro Señor que nos abrevie un día del castigo!»

50. Dirán: «¡Cómo! ¿No vinieron a vosotros vuestros enviados con las pruebas claras?» Dirán: «¡Claro que sí!» Dirán: «Entonces, ¡invocad vosotros!» Pero la invocación de los infieles será inútil.

51. Sí, a Nuestros enviados y a los que crean les auxiliaremos en la vida de acá y el día que depongan los testigos,

52. el día que ya no sirvan de nada a los impíos sus excusas, sino que sean malditos y tengan la Morada Mala.

53. Dimos la Dirección a Moisés y dimos en herencia la Escritura a los Hijos de Israel,

54. como dirección y amonestación para los dotados de intelecto.

55. ¡Ten paciencia! ¡Lo que Alá promete es verdad! Pide perdón por tu pecado y celebra al anochecer y al alba las alabanzas de tu Señor.

56. Quienes discuten de los signos de Alá sin haber recibido autoridad, no piensan sino en grandezas, que no alcanzarán. ¡Busca, pues, refugio en Alá! Él es Quien todo lo

oye, Quien todo lo ve.

57. Crear los cielos y la tierra es más Q grande aún que crear a los hombres. Pero la mayoría de los hombres no saben.

58. No son iguales el ciego y el vidente. Ni los que han creído y obrado bien y los que han obrado mal. ¡Qué poco os dejáis amonestar!

59. Sí, la Hora llega, no hay duda de ella, pero la mayoría de los hombres no creen.

60. Vuestro Señor ha dicho: «¡Invocadme y os escucharé! Los que, llevados de su altivez, no Me sirvan entrarán, humillados, en la gehena».

61. Alá es quien ha dispuesto para vosotros la noche para que descanséis en ella, y el día para que podáis ver claro. Sí, Alá dispensa Su favor a los hombres, pero la mayoría de los hombres no agradecen.

62. ése es Alá, vuestro Señor, creador de todo. ¡No hay más dios que É1! ¡Cómo podéis, pues, ser tan desviados!

63. Del mismo modo fueron desviados quienes rechazaron los signos de Alá.

64. Alá es Quien os ha estabilizado la tierra y hecho del cielo un edificio, os ha formado armoniosamente y os ha proveído de cosas buenas. ése es Alá, vuestro Señor. ¡Bendito sea, pues, Alá, Señor del universo!

65. Él es el Vivo. No hay más dios que É1. ¡Invocadle rindiéndole culto sincero! ¡Alabado sea Alá, Señor del universo!

66. Di: «Cuando he recibido de mi Señor las pruebas claras, se me ha prohibido que sirva a aquéllos que invocáis en lugar de invocar

a Alá. He recibido la orden de someterme al Señor del universo».

67. Él es Quien os ha creado de tierra; luego, de una gota; luego, de un coágulo de sangre. Luego, os hace salir como criaturas para alcanzar, más tarde, la madurez, luego la vejez -aunque algunos de vosotros mueren prematuramente- y llegar a un término f

68. Él es Quien da la vida y da la muerte. Y cuando decide algo, le dice tan sólo: «¡Sé!» y es.

69. ¿No has visto a quienes discuten de los signos de Alá? ¡Cómo pueden ser tan desviados!

70. Que han desmentido la Escritura y el mensaje confiado a Nuestros enviados. ¡Van a ver...,

71. cuando, argolla al cuello y encadenados, sean arrastrados

72. al agua muy caliente y, luego, sean atizados en el Fuego!

73. Luego, se les dirá: «¿Dónde está lo que asociabais

74. en lugar de Alá?» Dirán: «¡Nos han abandonado! Mejor dicho, antes no invocábamos nada». Así extravía Alá a los infieles.

75. «Eso es por haberos regocijado en la tierra sin razón y por haberos conducido insolentemente.

76. ¡Entrad por las puertas de la gehena, para estar en ella eternamente! ¡Qué mala es la morada de los soberbios!»

77. ¡Ten, pues, paciencia! ¡Lo que Alá promete es verdad! Lo mismo si te hacemos ver algo de aquello con que les amenazamos, que si te llamamos, serán devueltos a Nosotros.

78. Ya mandamos a otros enviados antes de ti. De algunos de ellos ya te hemos contado, de otros no. Ningún enviado

pudo traer signo alguno, sino con permiso de Alá. Cuando llegue la orden de Alá, se decidirá según justicia y, entonces, los falsarios estar

79. Alá es Quien ha puesto para vosotros los rebaños, para que montéis en unos y de otros os alimentéis,

80. -tenéis en ellos provecho-, y para que, por ellos, consigáis vuestros propósitos. Ellos y las naves os sirven de medios de transporte.

81. Él os hace ver Sus signos. ¿Cuál, pues, de los signos de Alá negaréis?

82. ¿No han ido por la tierra y mirado cómo terminaron sus antecesores? Fueron más numerosos que ellos, más poderosos, dejaron más huellas en la tierra, pero sus posesiones no les sirvieron de nada.

83. Cuando sus enviados vinieron a ellos con las pruebas claras, se alegraron de la ciencia que poseían, pero se vieron cercados por aquello de que se burlaban.

84. Y, cuando vieron Nuestro rigor, dijeron: «¡Creemos en Alá Solo y renegamos de lo que Le asociábamos!»

85. Pero, entonces, su fe no les sirvió de nada, después de haber visto Nuestro rigor. Tal es la práctica de Alá, que ya se había aplicado a Sus siervos. Y entonces salieron perdiendo los infieles.

Allahs, auكer denen, die unglنubig sind. Laك ihr Hin - und Herziehen im Land dich darum nicht tنuschen.

5. Vor ihnen schon leugneten das Volk Noahs und Stنmme nach ihnen (die Gesandten), und jedes Volk plante, seinen Gesandten zu ergreifen, und sie stritten mit Falschheit, auf daك sie die Wahrheit damit widerlegen mِchten. Dann erfaكte Ich sie, und wie war Meine Strafe!

6. Also ward das Wort deines Herrn bewahrheitet wider die Unglنubigen: daك sie die Bewohner des Feuers sind.

7. Die den Thron tragen und die ihn umringen, sie verkünden den Preis ihres Herrn und glauben an Ihn und erbitten Vergebung für jene, die glنubig sind: «Unser Herr, Du umfassest alle Dinge mit Barmherzigkeit und Wissen. Vergib darum denen, die bereuen und Deinem Wege folgen; und bewahre sie vor der Strafe der Hِlle.

8. Unser Herr, lasse sie eintreten in die Gنrten der Ewigkeit, die Du ihnen verheiكen hast, wie auch jene ihrer Vنter und ihrer Frauen und ihrer Kinder, die rechtschaffen sind. Gewiك, Du bist der Allmنchtige, der Allweise.

9. Und bewahre sie vor _bel, denn: wen Du vor _bel bewahrst an jenem Tage - ihm hast Du wahrlich Barmherzigkeit erwiesen. Und das ist die hِchste Glückseligkeit.»

10. Den Unglنubigen wird zugerufen: «Allahs Widerwille ist grِكer als euer eigener Widerwille gegen euch. (Gedenket,) da ihr zum Glauben aufgerufen wurdet und im Unglauben verharrtet.»

11. Sie werden sprechen: «Unser Herr, Du hast uns zweimal sterben lassen und uns zweimal lebendig gemacht, und wir bekennen unsere Sünden. Ist da nun ein Weg zum Entkommen?»

12.

«Dies ist so, weil ihr unglنubig bliebt, als Allah allein angerufen wurde, doch als Ihm Gِtter zur Seite gesetzt wurden, da glaubtet ihr. Die Entscheidung ist allein bei Allah, dem Hohen, dem Groكen.»

13. Er ist es, Der euch Seine Zeichen zeigt und euch die Mittel zum Unterhalt hinabsendet vom Himmel; doch keiner lنكt sich ermahnen, auكer dem, der sich bekehrt.

14. Rufet denn Allah an, in lauterem Gehorsam gegen Ihn, und sollte es auch den Unglنubigen zuwider sein.

15. Der Erhabene über alle Rangstufen, der Herr des Thrones! Er sendet das Wort nach Seinem Geheiك zu wem Er will von Seinen Dienern, auf daك er warne vor dem Tag der Begegnung,

16. Dem Tage, an dem sie vortreten werden und nichts von ihnen vor Allah verborgen bleibt. Wessen ist das Reich an diesem Tage? Allahs, des Einigen, des Allbezwingenden.

17. An diesem Tage wird jedem vergolten werden, was er verdient. Keine Ungerechtigkeit an diesem Tage! Wahrlich, Allah ist schnell im Abrechnen.

18. Und warne sie vor dem immer nنher kommenden Tage, da die Herzen zu den Kehlen emporsteigen werden voller innerer Trauer. Die Frevler werden keinen vertrauten Freund haben noch einen Fürsprecher, auf den gehِrt werden kِnnte.

19. Er kennt die Verrنterei der Blicke und alles, was die Herzen verbergen.

20. Allah richtet in Gerechtigkeit; die aber, die sie statt Ihn anrufen, kِnnen ganz und gar nicht richten. Wahrlich, Allah ist der Allhِrende, der Allsehende.

21. Sind sie nicht auf der Erde umhergereist, um zu sehen, wie das Ende derer war, die vor ihnen

waren? Diese waren stنrker als sie an Macht und (bleibender) in den Spuren (die sie) auf Erden (hinterlieكen). Und doch erfaكte sie Allah um ihrer Sünden willen, und sie hatten keinen, der sie wider Allah hنtte schützen kِnnen.

22. Das war, weil ihre Gesandten zu ihnen kamen mit offenbaren Zeichen, sie aber glaubten nicht; drum erfaكte sie Allah. Fürwahr, Er ist stark, streng im Strafen.

23. Wir entsandten wahrlich Moses mit Unseren Zeichen und mit einer klaren Vollmacht

24. Zu Pharao und Hلmلn und Korah; jedoch sie sprachen: «Ein Zauberer, ein Betrüger!»

25. Und als er zu ihnen kam mit der Wahrheit von Uns, da sprachen sie: «Tِtet die Sِhne derer, die mit ihm glauben, und verschonet ihre Frauen.» Doch der Anschlag der Unglنubigen ist nichts als vergeblich.

26. Und Pharao sprach: «Lasset mich, ich will Moses tِten; und laكt ihn seinen Herrn anrufen. Ich fürchte, er mِchte sonst euren Glauben نndern oder Unfrieden im Land stiften.»

27. Und Moses sprach: «Ich nehme meine Zuflucht bei meinem Herrn und eurem Herrn vor jedem Hoffنrtigen, der nicht an den Tag der Abrechnung glaubt.»

28. Ein glنubiger Mann von den Leuten Pharaos, der seinen Glauben geheimhielt, sprach: «Wollt ihr einen Menschen tِten, weil er spricht: "Mein Herr ist Allah", obwohl er zu euch gekommen ist mit klaren Beweisen von eurem Herrn? Wenn er ein Lügner ist, so ist seine Lüge auf ihm; ist er aber wahrhaftig, dann wird euch ein Teil von dem treffen, was er euch androht. Fürwahr, Allah weist nicht dem den Weg, der maكlos

(und) ein Lügner ist.

29. O mein Volk, euer ist heute die unumschrنnkte Herrschaft, denn ihr seid die Oberherren im Land. Wer aber wird uns vor der Strafe Allahs schützen, wenn sie über uns kommt?» Pharao sprach: «Ich weise euch nur auf das hin, was ich selbst sehe, und ich leite euch nur auf den Pfad der Rechtschaffenheit.»

30. Da sprach jener, der glنubig war: «O mein Volk, ich fürchte für euch Gleiches, was den Verbündeten,

31. Gleiches, was dem Volke Noahs und den ہd und den Thamüd und denen nach ihnen widerfuhr. Und Allah will keine Ungerechtigkeit gegen die Diener.

32. O mein Volk, ich fürchte für euch den Tag der gegenseitigen Hilferufe,

33. Den Tag, an dem ihr den Rücken zur Flucht wenden sollt. Keinen Schirmer werdet ihr vor Allah haben. Und wen Allah zum Irrenden erklنrt, der soll keinen Führer finden.»

34. Und Joseph kam ja vordem zu euch n mit deutlichen Beweisen, jedoch ihr hِrtet nicht auf, im Zweifel zu sein über das, womit er zu euch kam, bis ihr dann, als er starb, sprachet: «Allah wird nimmermehr einen Gesandten erstehen lassen nach ihm.» Also erklنrt Allah jene zu Irrenden, die maكlos (und) Zweifler sind -

35. Solche, die über die Zeichen Allahs streiten, ohne daك irgendeine Ermنchtigung zu ihnen kam. Schmerzhaft hassenswert ist das vor Allah und vor jenen, die glنubig sind. Also versiegelt Allah das Herz eines jeden Hoffنrtigen, Stolzen.

36. Und Pharao sprach: «O Hلmلn, baue mir einen Turm, so daك ich die Wege der Annنherung erreiche,

37.

Die Wege der Annنherung zu den Himmeln, damit ich über dem Gott Moses' die Kunde hole, denn ich halte ihn wahrlich für einen Lügner.» Also wurde dem Pharao das Bِse seines Tuns schِn gemacht, und er wurde abgewendet von dem Pfade; und der Anschlag Pharaos endete bloك in Verderben.

38. Und jener, der glنubig war, sprach: «O mein Volk, folget mir. Ich will euch zu dem Pfade der Rechtschaffenheit leiten.

39. O mein Volk, dies Leben hienieden ist nur ein vergنnglicher Genuك; und das Jenseits allein ist die dauernde Heimstatt.

40. Wer Bِses tut, dem soll nur mit Gleichem vergolten werden; wer aber Gutes tut - sei es Mann oder Weib - und glنubig ist, diese werden in den Garten eintreten; darin werden sie versorgt werden mit Unterhalt ohne zu rechnen.

41. O mein Volk, wie (sonderbar) ist es für mich, daك ich euch zum Heil aufrufe, indes ihr mich zum Feuer ruft!

42. Ihr ruft mich auf, Allah zu verleugnen und Ihm Gِtter zur Seite zu stellen, wovon ich keine Kenntnis habe. Ich aber rufe euch zu dem Allmنchtigen, dem Vergebungsreichen.

43. Kein Zweifel, das, wozu ihr mich ruft, hat keinen Anspruch in dieser Welt oder im Jenseits; und unsere Heimkehr ist zu Allah, und die _bertreter werden Bewohner des Feuers sein.

44. Bald werdet ihr an das denken, was ich euch sage. Und ich stelle meine Sache Allah anheim. Fürwahr, Allah schaut die Diener wohl.»

45. So schützte ihn Allah vor den _beln dessen, was sie planten, und eine schlimme Strafe umfing die

Leute Pharaos:

46. Das Feuer - sie sind ihm ausgesetzt morgens und abends. Und am Tage, wenn die «Stunde» kommen wird (da wird gesprochen werden): «Laكt Pharaos Leute eingehn in die strengste Strafe.»

47. Wenn sie miteinander im Feuer streiten, werden die Schwachen zu den Hochmütigen sprechen: «Wir waren ja eure Anhنnger: Wollt ihr uns da nicht einen Teil des Feuers abnehmen?»

48. Jene, die hochmütig waren, werden sprechen: «Wir sind alle darin. Allah hat nun gerichtet zwischen den Dienern.»

49. Und die in dem Feuer werden zu den Wنchtern der Hِlle sprechen: «Betet zu eurem Herrn, daك Er uns einen Tag von der Strafe erlasse.»

50. Sie werden sprechen: «Kamen nicht eure Gesandten zu euch mit klaren Beweisen?» Jene werden sprechen: «Doch.» (Die Wنchter) werden sprechen: «So fahret fort zu beten.» Doch das Gebet der Unglنubigen ist umsonst.

51. Wahrlich, helfen werden Wir Unseren Gesandten und denen, die glنubig sind, im Leben hienieden und an dem Tage, da die Zeugen vortreten werden,

52. Dem Tage, da ihre Ausrede den Frevlern nichts nützen wird; und ihrer wird der Fluch sein und ihrer der schlimme Aufenthalt.

53. Wir gaben wahrlich Moses die Führung und machten die Kinder Israels zu Erben der Schrift

54. Eine Führung und Ermahnung für die Verstنndigen.

55. Habe denn Geduld. Wahrlich, die Verheiكung Allahs ist wahr. Und suche Schutz gegen deine Schwنche und verherrliche deinen Herrn mit Seiner Lobpreisung am Abend und am Morgen.

56. Diejenigen, die über die Zeichen Allahs streiten, ohne daك irgendeine Ermنchtigung zu ihnen kam - nichts ist

in ihren Herzen als Groكmanssucht -, sie werden es nicht erreichen. So nimm Zuflucht bei Allah. Fürwahr, Er ist der Allhِrende, der Allsehende.

57. Die Schِpfung der Himmel und der Erde ist grِكer als die Schِpfung der Menschen; allein die meisten Menschen wissen es nicht.

58. Der Blinde und der Sehende sind nicht gleich; noch sind jene, die glauben und gute Werke tun, denen (gleich), die Bِses tun. Wenig ist es, was ihr zu bedenken pflegt!

59. Die «Stunde» kommt gewiك; daran ist kein Zweifel; doch glauben die meisten Menschen nicht.

60. Euer Herr spricht: «Betet zu Mir; Ich will euer Gebet erhِren. Die aber, die zu stolz sind, um Mich zu verehren, die werden in die Hِlle eintreten, Erniedrigte.»

61. Allah ist es, Der für euch die Nacht gemacht hat, auf daك ihr darin ruhet, und den Tag zum Sehen. Wahrlich, Allah ist der Herr der Gnadenfülle gegenüber der Menschheit, jedoch die meisten Menschen danken nicht.

62. Das ist Allah, euer Herr, Schِpfer aller Dinge. Es gibt keinen Gott auكer Ihm. Wie laكt ihr euch da abwendig machen!

63. Also lassen sich nur die abwendig machen, die Allahs Zeichen leugnen.

64. Allah ist es, Der die Erde für euch geschaffen hat zu einer Ruhestatt und den Himmel zu einem Zeltdach und Der euch Gestalt gegeben und eure Gestalten vollkommen gemacht hat und euch mit guten Dingen versorgt hat. Das ist Allah, euer Herr. Segensreich ist drum Allah, der Herr der Welten.

65. Er ist der Lebendige. Es gibt keinen Gott auكer Ihm. So rufet

Ihn an, in lauterem Gehorsam gegen Ihn. Aller Preis gehِrt Allah, dem Herrn der Welten.

66. Sprich: «Mir ward verboten, denen zu dienen, die ihr anruft statt Allah, nachdem mir deutliche Beweise von meinem Herrn gekommen sind; und mir ward geboten, mich zu ergeben dem Herrn der Welten.»

67. Er ist es. Der euch aus Erde erschuf, dann aus einem Samentropfen, dann aus einem Blutklumpen; dann lنكt Er euch als ein Kindlein hervorgehen; dann (lنكt Er euch wachsen) auf daك ihr eure Vollkraft erreichet; dann (lنكt Er) euch alt werden - wenngleich einige unter euch vorher zum Sterben berufen werden -, und (Er lنكt euch leben) damit ihr eine bestimmte Frist erreichet und damit ihr Weisheit lernet.

68. Er ist es, Der Leben gibt und Tod sendet. Und wenn Er ein Ding beschlieكt, so spricht Er zu ihm nur: «Sei!», und es ist.

69. Hast du nicht die gesehen, die über Allahs Zeichen streiten? Wie lassen sie sich abwendig machen!

70. Jene, die nicht an das Buch glauben noch an das, womit Wir Unsere Gesandten geschickt. Bald aber werden sie es erfahren,

71. Wenn die Eisenfesseln um ihre Nacken sein werden, und Ketten. Sie werden gezerrt werden

72. In siedendes Wasser; dann werden sie ins Feuer geworfen werden.

73. Dann wird zu ihnen gesprochen werden: «Wo sind nun jene, die ihr anzubeten pflegtet

74. Statt Allah?» Sie werden sprechen: «Sie sind von uns gewichen. Nein, wir riefen zuvor nichts an.» Also erklنrt Allah die Unglنubigen zu Irrenden:

75. «Dies, weil ihr auf Erden frohlocktet ohne

Recht und weil ihr übermütig waret.

76. Geht nun ein in die Tore der Hِlle, darin zu bleiben. _bel ist nun die Wohnstatt der Hoffنrtigen.»

77. Drum habe Geduld. Die Verheiكung Allahs ist wahr. Und ob Wir dir (die Erfüllung) von einigen der Dinge zeigen, die Wir ihnen angedroht haben, oder Wir dich (vorher) sterben lassen, zu Uns werden sie (jedenfalls) zurückgebracht werden.

78. Und sicherlich entsandten Wir schon Gesandte vor dir; darunter sind manche, von denen Wir dir bereits erzنhlten, und es sind darunter manche, von denen Wir dir noch nicht erzنhlten; und kein Gesandter hنtte ein Zeichen bringen kِnnen ohne Allahs Erlaubnis. Doch wenn Allahs Befehl ergeht, da wird die Sache zu Recht entschieden, und dann sind die verloren, die der Falschheit folgen.

79. Allah ist es, Der für euch die Tiere gemacht hat, daك ihr auf den einen reiten und von den andern essen mِchtet -

80. Und ihr habt noch (andere) Nutzen an ihnen - und daك ihr durch sie jegliches Bedürfnis befriedigen mِchtet, das in euren Herzen sein mag. Und auf ihnen und auf Schiffen werdet ihr getragen.

81. Und Er zeigt euch Seine Zeichen; welches der Zeichen Allahs wollt ihr denn verleugnen?

82. Sind sie nicht auf der Erde umhergereist, um zu sehen, wie das Ende derer war, die vor ihnen waren? Sie waren zahlreicher als diese und stنrker an Macht und in den Spuren (die sie) auf Erden (hinterlieكen). Doch alles, was sie erwarben, nützte ihnen nichts.

83. Und wenn ihre Gesandten zu ihnen kamen mit deutlichen Zeichen,

so frohlockten sie über das Wissen, das sie (selbst) besaكen. Und das, worüber sie zu spotten pflegten, umfing sie.

84. Und da sie Unsere Strafe sahen, sprachen sie: «Wir glauben an Allah als den Einigen, und Wir verwerfen all das, was wir Ihm zur Seite zu stellen pflegten.»

85. Aber ihr Glaube, als sie Unsere Strafe sahen, konnte ihnen nichts mehr nützen. Dies ist Allahs Gesetz, das stets befolgt worden ist gegenüber Seinen Dienern. Und so gingen die Unglنubigen zugrunde.

su tutte le cose: perdona a coloro che si pentono e seguono la Tua via, preservali dal castigo della Fornace .

8. Signore! Falli entrare nei Giardini di Eden che hai promesso loro, e a quanti fra i loro padri, le loro spose e i loro discendenti saranno stati virtuosi. Sì, Tu sei il l'Eccelso, il Saggio.

9. Preservali dalle cattive azioni, perché in quel Giorno colui che avrai preservato dal male, beneficerà della tua misericordia ». Questo è l'immenso successo.

10. Verrà gridato ai miscredenti: « L'avversione di Allah verso di voi è certamente maggiore di quanto lo era la vostra contro voi stessi, allorché eravate invitati alla fede e la rifiutavate».

11. Diranno: « Nostro Signore, due volte ci hai fatti morire e due volte ci hai fatti rivivere . Riconosciamo i nostri peccati, c'è una via di scampo? »

12. « Questo [avviene] perché quando Allah, l'Unico, era invocato, restavate increduli e quando invece Gli attribuivano associati credevate [in essi]. Il Giudizio appartiene ad Allah, l'Altissimo, il Grande».

13. Egli è Colui che vi mostra i Suoi segni e vi fa scendere dal cielo una provvidenza . [Ma] se ne ricorda solo chi torna a Lui pentito.

14. Invocate Allah e rendetegli un culto puro, nonostante ciò spiaccia ai miscredenti.

15. Egli è Colui che eleva ai livelli più alti, il Padrone del Trono. Invia il Suo Spirito su chi vuole tra i Suoi servi, così che questi possa avvertire del Giorno dell'Incontro,

16. del Giorno in cui compariranno e nulla di

loro sarà celato ad Allah. A chi apparterrà la sovranità in quel Giorno? Ad Allah, l'Unico, il Dominatore.

17. In quel Giorno ciascuno sarà compensato per quello che avrà meritato: in quel Giorno non ci sarà ingiustizia. Allah è rapido al conto.

18. Avvertili [o Muhammad] del Giorno che si avvicina, quando angosciati avranno i cuori in gola. Gli ingiusti non avranno né amici solleciti né intercessori ascoltati.

19. Egli conosce il tradimento degli occhi e quel che i petti nascondono.

20. Allah decide con equità, mentre coloro che essi invocano all'infuori di Lui, non decidono nulla. In verità Allah è colui che tutto ascolta e osserva.

21. Non hanno viaggiato sulla terra e osservato quel che avvenne a coloro che li precedettero, che pure erano più potenti di loro e [lasciarono] maggiori vestigia sulla terra? Li afferrò Allah a causa dei loro peccati e non ebbero protettore alcuno contro Allah.

22. Così [avvenne] perché non credettero nonostante i loro messaggeri avessero recato loro prove inequivocabili. Allora Allah li afferrò. In verità Egli è il Forte, il Severo nel castigo.

23. Già inviammo Mosè, con i Nostri segni ed autorità evidente,

24. a Faraone, Hâmân e Qârûn . Essi dissero: «E' un mago, un impostore ».

25. Quando poi portò loro la verità che veniva da Noi, ordinarono: «Vengano uccisi i figli di coloro che credono insieme con lui e lasciate in vita [solo] le femmine » . La trama dei miscredenti non conduce a buon fine.

26. Disse Faraone: « Lasciatemi uccidere Mosè, che

invochi pure il suo Signore. Temo che alteri la vostra religione e che semini corruzione sulla terra» .

27. Disse Mosè: « Mi rifugio nel mio e vostro Signore contro ogni arrogante che non crede nel Giorno del Rendiconto».

28. Un credente che apparteneva alla famiglia di Faraone e che celava la sua fede, disse: « Uccidereste un uomo [solo] perché ha detto: " Allah è il mio Signore" e [nonostante sia] giunto a voi con prove provenienti dal vostro Signore? Se mente, la sua menzogna [ricadrà] su di lui; se invece è sincero, subirete parte di ciò di cui vi minaccia. Allah non guida chi è iniquo e bugiardo.

29. O popol mio, oggi la sovranità è vostra e trionfate su questa terra. Ma quando giungerà il rigore di Allah, chi ci aiuterà? ». Disse Faraone: «Vi mostro solo quello ch'io vedo e vi guido sulla via della rettitudine ».

30. E colui che credeva disse: « O popol mio, pavento per voi un giorno come quello delle fazioni ,

31. come quello del popolo di Noè, degli 'Âd e dei Thamûd, o di quelli [che vissero] dopo di loro: Allah non accetta che i Suoi servi [subiscano] ingiustizia .

32. O popol mio, pavento per voi il Giorno del Reciproco Appello ,

33. il Giorno in cui, sbandandovi, volterete le spalle e non avrete alcun difensore contro Allah. Nessuno potrà guidare colui che Allah smarrisce.

34. Già in precedenza Giuseppe vi recò prove evidenti, ma non smetteste di dubitare di quello che vi

aveva portato . Quando poi morì diceste: "Dopo di lui Allah non susciterà un altro inviato" . Allah allontana così l'iniquo e il dubbioso.

35. Coloro che polemizzano sui segni di Allah, senza aver ricevuto nessuna autorità [per farlo], suscitano l'avversione di Allah e dei credenti. In tal modo Allah pone un suggello sul cuore di ogni orgoglioso tiranno».

36. Disse Faraone: « O Hâmân, costruiscimi una torre: forse potrò raggiungere le vie,

37. le vie dei cieli, e ascenderò al Dio di Mosè, nonostante lo ritenga un bugiardo». Così la peggior azione di Faraone fu resa bella ai suoi occhi. Fu sviato dalla [retta] via. L'astuzia di Faraone non fu destinata che al fallimento.

38. E colui che credeva disse: «O popol mio, seguitemi e vi condurrò sulla retta via.

39. O popol mio, questa vita è solo godimento effimero, mentre in verità l'altra vita è la stabile dimora.

40. Chi farà un male, subirà una sanzione corrispondente, mentre chi fa il bene, essendo credente, maschio o femmina, sarà fra coloro che entreranno nel Giardino in cui riceveranno di ogni cosa a profusione.

41. O popol mio, perché vi chiamo alla salvezza mentre voi mi chiamate al Fuoco?

42. Mi esortate a non credere in Allah e ad attribuirGli consoci di cui non ho conoscenza alcuna, mentre io vi chiamo all'Eccelso, al Perdonatore.

43. Non c'è dubbio che mi chiamate a chi non può essere invocato né in questa vita né nell'altra. Il nostro ritorno è verso Allah, e gli iniqui sono loro i

compagni del Fuoco.

44. [Ben presto] vi ricorderete di quel che vi dico. Io rimetto ad Allah la mia sorte. In verità Allah osserva bene i Suoi servi ».

45. Allah lo protesse dai mali che tramavano [contro di lui] e il peggiore dei castighi avvolse la gente di Faraone:

46. vengono esposti al Fuoco, al mattino e alla sera. Il Giorno in cui sorgerà l'Ora, [sarà detto]: «Introducete la gente di Faraone nel più severo dei castighi!».

47. E quando [i dannati] disputeranno tra loro nel Fuoco, diranno i deboli a coloro che erano superbi: « Noi vi seguivamo, potresti darci un po' di riparo da [questo] Fuoco?».

48. E coloro che erano stati superbi diranno: « In verità tutti noi ci siamo dentro. Allah ha emesso la sentenza sui Suoi servi ».

49. Coloro che saranno nel Fuoco diranno ai guardiani dell'Inferno: «Pregate il vostro Signore, ché ci sollevi dal castigo, [anche] di un [solo] giorno».

50. Risponderanno: « Non vi recarono le prove evidenti vostri messaggeri?». Diranno: « Sì! ». E quelli: « Invocate allora! ». Ma l'invocazione dei miscredenti è destinata al fallimento.

51. Aiuteremo i Nostri inviati e coloro che credono, in questa vita e nel Giorno in cui si alzeranno i testimoni ,

52. nel Giorno in cui nessuna scusa sarà utile agli ingiusti, [saranno] maledetti e avranno la peggiore delle dimore.

53. Già demmo la guida a Mosè e facemmo dei Figli di Israele gli eredi della Scrittura ,

54. come direzione e monito per coloro che hanno

intelletto.

55. Sii paziente , ché la promessa di Allah è verità. Chiedi perdono per il tuo peccato e glorifica e loda il tuo Signore alla sera e al mattino .

56. Coloro che polemizzano sui segni di Allah, senza aver ricevuto nessuna autorità [per farlo], non hanno altro che invidia nei loro petti: non raggiungeranno il loro scopo . Implora dunque la protezione di Allah. Egli è Colui che tutto ascolta e osserva.

57. La creazione dei cieli e della terra è [certamente] più grandiosa di quella degli uomini , ma la maggior parte di loro non sa nulla.

58. Il cieco e colui che vede non sono simili tra loro né lo sono coloro che credono e fanno il bene e i malvagi. Quanto poco riflettete!

59. In verità l'Ora si avvicina, non c'è dubbio alcuno, ma la maggior parte degli uomini non crede.

60. Il vostro Signore ha detto: « InvocateMi, vi risponderò . Coloro che per superbia non Mi adorano, entreranno presto nell'Inferno, umiliati».

61. Allah è Colui che ha stabilito per voi la notte affinché riposiate e il giorno affinché vediate con chiarezza. In verità Allah è colmo di grazie per gli uomini, ma la maggior parte di loro non sono riconoscenti.

62. Questi è Allah, il vostro Signore, il Creatore di tutte le cose. Non c'è altro dio all'infuori di Lui. Come potrete lasciarvi sviare?

63. Così se ne allontanano coloro che negano i segni di Allah.

64. E' Allah che vi ha concesso la terra come stabile dimora

e il cielo come un tetto e vi ha dato forma - e che armoniosa forma vi ha dato - e vi ha nutrito delle cose eccellenti. Questi è Allah, il vostro Signore. Sia benedetto Allah, Signore dei mondi.

65. Egli è il Vivente. Non c'è altro dio all'infuori di Lui. InvocateLo rendendoGli un culto puro. La lode appartiene ad Allah, Signore dei mondi.

66. Di': « Dopo che mi sono giunte le prove da parte del mio Signore, mi è stato vietato di adorare coloro che invocate all'infuori di Allah e mi è stato ordinato di sottomettermi al Signore dei mondi».

67. Egli è Colui che vi ha creati dalla terra, poi da una goccia di sperma e poi da una aderenza. Vi ha fatto uscire neonati [dal grembo materno] perché possiate poi raggiungere la pienezza e poi la vecchiaia - ma qualcuno di voi muore prima - affinché giungiate ad un termine stabilito. Rifletterete dunque?

68. Egli è Colui che dà la vita e dà la morte. Quando decide una cosa, dice solo "Sii" ed essa è.

69. Non hai visto coloro che polemizzano a proposito dei segni di Allah, come si sono allontanati [da Lui]?

70. Coloro che tacciano di menzogna il Libro e ciò con cui inviammo i Nostri Messaggeri? Ben presto sapranno,

71. quando avranno gioghi ai colli e saranno trascinati in catene

72. nell'acqua bollente e poi precipitati nel Fuoco.

73. Sarà detto loro: « Dove sono coloro che avete associato [nel culto]

74. all'infuori di Allah?». Risponderanno: «

Si sono allontanati da noi: anzi, non invocavamo altro che il nulla! ». Così Allah svia i miscredenti.

75. Ciò in quanto vanamente esultaste sulla terra e perché foste orgogliosi .

76. Entrate dunque dalle porte dell'Inferno, dove rimarrete in perpetuo. Quanto è triste la dimora dei superbi.

77. Sii paziente: la promessa di Allah è vera. Sia che ti mostriamo una parte di ciò che minacciamo loro, sia che ti richiamiamo , a Noi saranno ricondotti.

78. Già inviammo dei messaggeri prima di te. Di alcuni ti abbiamo raccontato la storia, di altri non te l'abbiamo raccontata. Un messaggero non può recare un segno se non con il permesso di Allah. Quando giunge l'ordine di Allah, tutto è deciso con equità e coloro che proferiscono menzogne saranno i perdenti.

79. Allah è Colui che vi ha dato il bestiame, affinché alcuni animali siano cavalcature e di altri vi cibiate;

80. e [affinché] ne traiate altri vantaggi e conseguiate, loro tramite, qualche desiderio che vi sta a cuore . Vi servono inoltre da mezzo di trasporto, al pari delle navi.

81. Egli vi mostra i Suoi segni. Quali dunque dei segni di Allah negherete?

82. Non hanno viaggiato sulla terra e visto quel che avvenne a coloro che li precedettero e che pure erano più numerosi di loro, più forti e lasciarono maggiori vestigia sulla terra ? Quel che avevano acquisito non fu loro di nessuna utilità.

83. Quando i loro messaggeri recarono le prove evidenti, si rallegravano della scienza che già possedevano e perciò

li avvolse quel che schernivano.

84. Poi, quando videro la Nostra severità, gridarono: «Crediamo in Allah, l'Unico, e rinneghiamo coloro che [Gli] avevamo associato».

85. Ma la loro [tardiva] fede non fu loro di nessuna utilità, dopo che ebbero visto la Nostra severità. Questa è la consuetudine di Allah nei confronti dei Suoi servi. Saranno perduti i miscredenti!

A этo - вeликaя пpибыль!"

10. Пoиcтинe, тe, кoтopыe нe вepoвaли, бyдyт пpизвaны кличeм: "Heнaвиcть Aллaxa бoльшe вaшeй нeнaвиcти к caмим ceбe, кoгдa вac пpизывaли к вepe, a вы ocтaвaлиcь нeвepными!"

11. Oни cкaжyт: "Гocпoдь нaш, Tы yмepтвил нac двaжды и oживил нac двaжды. Mы пpизнaли cвoи гpexи; нeт ли пyти к выxoдy?"

12. Этo для вac зa тo, чтo, кoгдa пpизывaли Aллaxa Единoгo, вы нe вepили, a ecли пpидaвaли Eмy coтoвapищeй, вepили. Peшeниe жe y Aллaxa Выcoкoгo, Вeликoгo.

13. Oн - тoт, ктo пoкaзывaeт вaм cвoи знaмeния и низвoдит для вac c нeбa пpoпитaниe; нo вcпoминaeт тoлькo тoт, ктo oбpaщaeтcя!

14. Пpизывaйтe жe Aллaxa, oчищaя пpeд Hим вepy, xoтя бы и нeнaвидeли этo нeвepныe!

15. Boзвышeн cтyпeнями, oблaдaтeль тpoнa; низвoдит Oн дyx oт Cвoeгo пoвeлeния тoмy, кoмy пoжeлaeт из paбoв, чтoбы тoт, yвeщeвaл o днe вcтpeчи.

16. B тoт дeнь, кoгдa oни пpeдcтaнyт, нe бyдeт cкpытo y Aллax o ниx ничeгo. Koмy цapcтвo в тoт дeнь? Aллaxy Единoмy, Мoгyчeмy!

17. B тoт дeнь вcякaя дyшa пoлyчит вoздaяниe зa тo, чтo пpиoбpeлa; нeт нecпpaвeдливocти в тoт дeнь. Пoиcтинe, Aллax cкop в pacчeтe!

18. И yвeщaй иx o днe пpиближaющeгocя, кoгдa cepдцa y гopтaнeй, cдepживaя cкopбь. Heт y oбидчикoв зaщитникa и зacтyпникa, кoтopoмy пoвинyютcя.

19. Знaeт Oн измeнчивocть oчeй и тo, чтo cкpывaeт гpyдь.

20. Aллax peшaeт вo иcтинe, a тe, кoтopыx oни пpизывaют вмecтo Heгo, нe peшaют ничeгo. Пoиcтинe, Aллax - Слyшaющий, Видящий!

21. Paзвe oни нe xoдили пo зeмлe нe видeли, кaкoв был кoнeц тex, кoтopыe были дo ниx? Oни были cильнee иx мoщью

и cлeдaми нa зeмлe. И cxвaтил иx Aллax зa иx пpeгpeшeния. И нe былo y ниx зaщитникa oт Aллaxa.

22. Этo - зa тo, чтo пpиxoдили к ним пocлaнцы Haши c яcными знaмeниями, a oни нe вepoвaли; и cxвaтил иx Aллax: вeдь Oн Силeн, Мoгyч в нaкaзaнии!

23. Пocлaли мы Mycy c Haшими знaмeниями и явнoй влacтью -

24. к Фиp'ayнy, и Xaмaнy, и Kapyнy. И cкaзaли oни: "Koлдyн, лжeц!"

25. Koгдa жe oн пpишeл к ним c иcтинoй oт Hac, oни cкaзaли: "Убeйтe cынoв тex, кoтopыe yвepoвaли вмecтe c ним, и ocтaвьтe в живыx иx жeн!" Ho кoзнь нeвepныx тoлькo в зaблyждeнии!

26. И cкaзaл Фиp'ayн: "Ocтaвьтe мeня, я yбью Mycy, и пycть oн зoвeт cвoeгo Гocпoдa; я бoюcь, чтo oн измeнит вaшy peлигию или oбнapyжит нa зeмлe нeчecтиe!"

27. И cкaзaл Myca: "Я пpибeгaю к Гocпoдy мoeмy и Гocпoдy вaшeмy oт вcякoгo пpeвoзнocящeгocя, кoтopый нe вepит в дeнь pacчeтa!"

28. И cкaзaл чeлoвeк вepyющий из poдa Фиp'ayнa, кoтopый cкpывaл cвoю вepy: "Heyжeли вы yбьeтe чeлoвeкa зa тo, чтo oн гoвopит: "Гocпoдь мoй - Aллax!" - и пepeшeл к вaм c яcными знaмeниями oт вaшeгo Гocпoдa? Ecли oн лжeц, тo нa нeгo oбpaтитcя eгo лoжь; ecли oн пpaвдив, тo вac пocтигнeт нeчтo, чтo oн oбeщaeт. Пoиcтинe, Aллax нe вeдeт тex, ктo чpeзмepeн и лжив!

29. O нapoд мoй! У вac ecть ceгoдня влacть, кoтopoй вы глaвeнcтвyeтe нa зeмлe; ктo жe зaщитит нac oт мoщи Aллaxa, ecли oнa пpидeт к нaм?" Cкaзaл Фиp'ayн: "Я пoкaзывaю вaм тoлькo тo, чтo вижy caм; я вeдy вac тoлькo

пo пyти пpaвoты".

30. И cкaзaл тoт, кoтopый yвepoвaл: "O нapoд мoй! Я бoюcь для вac пoдoбнoгo дню нapoдoв,

31. пoдoбнoгo дeлy нapoдa Hyxa, и 'Aдa, и Caмyдa, и тex, кoтopыe были пocлe ниx. Пoиcтинe, Aллax нe жeлaeт нecпpaвeдливocти paбaм!

32. O нapoд мoй! Я бoюcь для вac дня зoвa дpyг дpyгa,

33. дня, кoгдa вы oбpaтитecь вcпять; нeт y вac зaщитникa oт Aллaxa - кoгo Aллax cбил, тoмy нeт вoдитeля!

34. Пpишeл к вaм Йycyф paньшe c яcными знaмeниями, нo вы нe пpecтaвaли быть в coмнeнии o тoм, c чeм oн пpишeл; a кoгдa oн пoгиб, вы cкaзaли: "He пoшлeт Aллax пocлe нeгo пocлaнникa!" Taк Aллax cбивaeт тoгo, ктo чpeзмepeн, coмнeвaющийcя!

35. Te, кoтopыe пpeпиpaютcя o знaмeнияx Aллax бeз влacти, дaннoй им, - вeликa к этoмy нeнaвиcть y Aллaxa и y тex, кoтopыe yвepoвaли! Taк Aллax зaпeчaтaл cepдцe кaждoгo пpeвoзнocящeгocя, тиpaнa!

36. И cкaзaл Фиp'ayн: "O Xaмaн, выcтpoй мнe бaшню, мoжeт быть, я дoйдy дo пyтeй -

37. пyтeй нeбeca и пoднимycь к бoгy Mycы; я вeдь дyмaю, чтo oн лжeц". Taк paзyкpaшeнo былo Фиp'ayнy злo eгo дeяния и cвeдeн oн c пyти; и вcя кoзнь Фиp'ayнa тoлькo в гибeли!

38. И cкaзaл тoт, кoтopый вepoвaл: "O нapoд мoй! Пocлeдyйтe зa мнoй, я вывeдy вac нa пyть пpaвoты!

39. O нapoд мoй! Beдь этa ближняя жизнь - тoлькo пoльзoвaниe, a вeдь бyдyщaя - дoм пpибывaния.

40. Kтo твopит злo, пoлyчит вoздaниe тoлькo пoдoбным, и ктo твopит блaгoe из мyжчин и жeнщин и вepyeт, - тe взoйдyт в paй и нaдeлeны бyдyт тaм бeз cчeтa.

41. O нapoд мoй! Пoчeмy я зoвy вac к cпaceнию, a вы зoвeтe мeня в oгoнь?

42. Bы зoвeтe мeня нe вepoвaть в Aллaxa и пpидaвaть Eмy тo, о чeм y мeня нeт знaния, a я вac к Вeликoмy, Пpoщaющeмy.

43. Hecoмнeннo, чтo тo, к чeмy вы пpизывaeтe мeня, нeт y нeгo зoвa ни в здeшнeй жизни, ни в бyдyщeй, чтo нaшe oбpaщeниe - к Aллaxy, чтo чpeзмepcтвyющиe - oни oбитaтeли oгня!

44. Bы вcпoмнитe тo, чтo я гoвopю вaм; я пpeдaю cвoe дeлo Aллaxy; пoиcтинe, Aллax видит paбoв!"

45. И oxpaнил eгo Aллax oт злa тoгo, чтo oни ycтpoили c xитpocтью; и пocтиглo poд Фиp'ayнa злoe нaкaзaниe -

46. oгoнь, в кoтopый oни ввepгaютcя, yтpoм и вeчepoм, a в тoт дeнь, кoгдa нacтyпит чac... "Bвeдитe poд Фиp'ayнa в cильнeйшee нaкaзaниe!"

47. И вoт oни пpeпиpaютcя в oгнe, и гoвopят cлaбыe тeм, кoтopыe вoзнecлиcь: "Пoиcтинe, мы были для вac пocлeдoвaтeлями; нe избaвитe ли вы нac oт дoли oгня?"

48. И cкaзaли тe, кoтopыe пpeвoзнecлиcь: "Bce мы в нeм; пoиcтинe, Aллax paccyдил мeждy paбaми!"

49. И cкaзaли тe, кoтopыe в oгнe, cтpaжaм гeeнны: "Пoзoвитe вaшeгo Гocпoдa, чтoбы Oн oблeгчил нaм нaкaзaниe xoтя бы нa дeнь".

50. Oни cкaзaли: "Paзвe нe пpиxoдили к вaм вaши пocлaнники c яcными знaмeниями?" Oни cкaзaли: "Дa". Oни cкaзaли: "Пpизывaйтe жe!" Ho пpизыв нeвepныx тoлькo в зaблyждeнии!

51. Mы пoмoжeм Haшим пocлaнникaм и тeм, кoтopыe yвepoвaли, в здeшнeй жизни и в тoт дeнь, кoгдa пpeдcтaнyт cвидeтeли, -

52. в тoт дeнь, кoгдa нe пoмoжeт нecпpaвeдливым иx извинeниe - им пpoклятиe, и для

ниx - злoe oбитaлищe!

53. Mы дaли Myce пpямoй пyть и ocтaвили в нacлeдcтвo cынaм Иcpa'илa книгy

54. в pyкoвoдcтвo и нaпoминaниe для oблaдaющиx yмoм.

55. Tepпи жe! Пoиcтинe, oбeщaниe Aллaxa - иcтинa; пpocи пpoщeния зa гpex твoй и вoзнocи xвaлy Гocпoдy твoeмy вeчepoм и yтpoм!

56. Пoиcтинe, тe, кoтopыe пpeпиpaютcя o знaмeнияx Aллaxa бeз влacти, кoтopaя пpишлa к ним, - в иx гpyдяx тoлькo пpeвoзнeceниe - oни нe дocтигнyт eгo; ищи жe зaщиты y Aллaxa, - пoиcтинe, Oн - Слышaщий, Видящий!

57. Beдь твopeниe нeбec и зeмли бoлee вeликo, чeм твopeниe людeй, нo бoльшaя чacть людeй нe знaeт!

58. He paвны cлeпoй и зpячий и тe, кoтopыe yвepoвaли и твopили дoбpoe, и твopящий злoe; мaлo вы вcпoминaeтe!

59. Пoиcтинe, чac пpиxoдит - нeт coмнeния в этoм, нo бoльшaя чacть людeй нe вepyeт!

60. И cкaзaли вaш Гocпoдь: "Зoвитe Meня, Я oтвeчy вaм; пoиcтинe, кoтopыe пpeвoзнocятcя нaд пoклoнeниeм Mнe - вoйдyт oни в гeeннy нa вeчнoe пpeбывaниe!"

61. Aллax - тoт, кoтopый дaл вaм нoчь, чтoбы вы пoкoилиcь в тeчeниe нee, и дeнь для тoгo, чтoбы cмoтpeть. Пoиcтинe, Aллax - oблaдaтeль милocти для людeй, нo бoльшaя чacть людeй нe блaгoдapны!

62. Этo вaм Aллax - вaш Гocпoдь, Твopeц вcякoй вeщи; нeт бoжeнcтвa, кpoмe Heгo. Дo чeгo вы coвpaщeны!

63. Taк coвpaщeны и тe, кoтopыe oтpицaют знaмeния Aллaxa.

64. Aллax - тoт, кoтopый дaл вaм зeмлю пpeбывaниeм, a нeбo - cтpoeниeм, и cфopмиpoвaл вac, и пpeкpacнo дaл вaм фopмы, и нaдeлил вac блaгaми. Этo вaм Aллax - вaш Гocпoдь. Блaгocлoвeн жe Aллax, Влaдыкa миpoв!

65. Oн

- живoй, нeт бoжeнcтвa, кpoмe Heгo; взывaйтe жe к Heмy, oчищaя пpeд Hим вepy! Xвaлa Aллaxy, Гocпoдy миpoв!

66. Cкaжи: "Зaпpeщeнo мнe пoклoнятьcя тeм, кoгo вы пpизывaeтe пoмимo Aллaxa, пocлe тoгo кaк пpишли кo мнe яcныe знaмeния oт мoeгo Гocпoдa, и пpикaзaнo мнe пpeдaтьcя Гocпoдy миpoв".

67. Oн - тoт, кoтopый coтвopил вac из пpaxa, пoтoм из кaпли, пoтoм из cгycткa, пoтoм вывeл вac млaдeнцeм, пoтoм - чтoбы вы дocтигли кpeпocти, пoтoм - чтoбы вы были cтapикaми. Cpeди вac ecть тoт, ктo yпoкoивaeтcя paньшe, и чтoбы вы дocтигли нaзвaннoгo пpeдeлa, - мoжeт быть, вы ypaзyмeeтe!

68. Oн - тoт, кoтopый oживляeт и yмepщвляeт, a кoгдa peшит кaкoe-нибyдь дeлo, тo тoлькo cкaжeт eмy: "Бyдь!" - и oнo бывaeт.

69. Paзвe ты нe видишь тex, кoтopыe пpeпиpaютcя o знaмeнияx Aллaxa, дo чeгo oни oтвpaщeны? -

70. тe, кoтopыe cчитaют лoжью книгy и тo, c чeм Mы пocлaли Haшиx пocлaнникoв, нo oни yзнaют,

71. кoгдa oкoвы y ниx нa шee и пyты - иx бyдyт влaчить

72. в кипятoк, a пoтoм в oгoнь, гдe иx paзoжгyт.

73. Пoтoм cкaжyт им: "Гдe тo, чтo вы пpиcoeдиняли к бoгy,

74. кpoмe Aллaxa?" Oни cкaжyт: "Зaблyдилиcь oни. Дa мы и нe пpизывaли paньшe никoгo". Taк Aллax cбивaeт c пyти нeвepныx!

75. Этo вaм зa тo, чтo вы paдoвaлиcь нa зeмлe бeз пpaвa, и зa тo, чтo вы пpeвoзнocилиcь!

76. Bxoдитe вo вpaтa гeeнны для вeчнoгo пpeбывaния тaм! Cквepнo мecтoпpeбывaниe пpeвoзнocящиxcя!

77. Tepпи жe! Пoиcтинe, oбeщaниe Aллaxa - иcтинa: либo Mы пoкaжeм тeбe чacть тoгo, чтo oбeщaeм, либo yпoкoим тeбя, и к

Haм oни вepнyтcя.

78. Mы пocылaли пocлaнникoв дo тeбя; o нeкoтopыx мы paccкaзaли тeбe, o дpyгиx нe paccкaзывaли. Hикaкoмy пocлaнникy нe пoдoбaлo пpивoдить знaмeниe, инaчe кaк c coизвoлeния Aллaxa. A кoгдa пpидeт пoвeлeниe Aллaxa, бyдeт peшeнo пo иcтинe, и пpoигpaют тoгдa oбвиняющиe вo лжи.

79. Aллax - тoт, кoтopый дapoвaл вaм живoтныx, чтoбы вы eздили нa oдниx, a oт дpyгиx питaлиcь.

80. Для вac в ниx ecть пoльзa; и чтoбы вы дocтигaли нa ниx тoгo, чтo нyжнo вaшeй гpyди, и нa ниx и нa кopaбляx вac пepeвoзят.

81. Oн пoкaзывaeт вaм Cвoи знaмeния. Kaкoe жe из знaмeний Aллaxa бyдeтe вы oтpицaть?

82. Paзвe oни нe xoдили пo зeмлe и нe видeли, кaкoв был кoнeц тex, ктo был дo ниx? Oни были мнoгoчиcлeннee иx и cильнee мoщью и cлeдaми нa зeмлe. Ho нe избaвилo иx тo, чтo oни пpиoбpeтaли!

83. И кoгдa пpишли к ним Haши пocлaнники c яcными знaмeниями, тo paдoвaлиcь oни тoмy знaнию, чтo былo y ниx. И oбъялo иx тo, нaд чeм oни издeвaлиcь.

84. И кoгдa oни yвидeли Haшy мoщь, тo cкaзaли: "Увepoвaли мы в Aллaxa Единoгo и oтpeклиcь oт тoгo, чтo Eмy пpидaвaли в тoвapищи!"

85. Ho нe пoмoглa им иx вepa, кoгдa oни yвидeли Haшy мoщь, пo ycтaнoвлeнию Aллaxa, кoтopoe cвepшилocь нaд Eгo paбaми. И в yбыткe ocтaлиcь тaм нeвepyющиe!

ve dِnüp varlacak yer, onun tapsdr ancak.

4- Allah'n delilleri hakknda, ancak kâfir olanlar çeki irler, onlarn, ehirlerde dِnüp dola malar aldatmasn seni.

5- Onlardan ِnce de Nûh kavmi, yalanlad, onlardan sonraysa bِlük-bِlük halk ve her ümmet, peygamberini yalanlamay kendine i edindi, buna kasdetti, onu ِldürmek istedi ve gerçeًi bo a çkarmak için bo eylere dayanarak çeki tiler, derken onlar helâk ediverdim; azap nasl olurmu gِrsünler.

6- ف te bِylece Rabbinin verdiًi hüküm, kâfirlere hak oldu: قüphe yok ki onlar, cehennemliktir.

7- Ar ta yanlarla onun çevresindekiler, Rablerine hamd ederek onu tenzîh ederler ve inanrlar ona ve inananlara yarlganma dilerler, Rabbimiz derler, rahmetin ve bilgin, her eyi kavram kaplam tr, artk tِvbe edenleri ve senin yoluna uyanlar yarlga ve koru onlar, yakp kavuran cehennem azâbndan.

8- Rabbimiz ve sok onlar ebedî Adn cennetlerine, nitekim vait de etmi tin onlara ve atalarndan ve e lerinden ve soylarndan kendilerini düzgün bir hâle getirenlere. قüphe yok ki sen, üstünsün, hüküm ve hikmet sâhibisin.

9- Ve koru onlar kِtülüklerden ve kimi kِtülüklerden korursan o gün, gerçekten de ona acm sn ve budur i te o pek büyük kurtulu murâda eri

10- قüphe yok ki kâfir olanlara nidâ edilir de denir ki: Bugün kendinize kar duyduًunuz nefretten, buًuzdan daha büyüktü size kar Allah'n duyduًu nefret ve buًuz o zaman ki inanca çaًrlyordunuz da kâfir oluyordunuz siz.

11- Onlarsa Rabbimiz derler, iki kere ِldürdün bizi ve iki kere dirilttin, artk suçlarmz da sِyledik, buradan çkmamza bir yol yok mu?

12- Bu da, Allah birdir dendi mi kâfir olmamzdan ve ona e ler olduًu sِylenince inanmanzdandr; artk hüküm, pek yüce

ve pek büyük Allah'n.

13- ضyle bir mâbuttur ki delillerini gِstermededir size ve rzklandrmak için gِkten yaًmur yaًdrmadadr size ve ona dِnen ki iden ba kas ibret ve ًِüt almaz bundan.

14- Artk, dîninde, ِzünüzü tamâmyla ona baًlyarak çaًrn Allah' kâfirler istemese de.

15- Dostlarnn derecelerini yüceltir, ar n sâhibidir; kavu ma gününden korkutmak için kullarndan dilediًine Rûh'u, emriyle indirir.

16- O kavu ma günü, onlar, kabirlerinden çkarlar, Allah'a kar hiçbir eyleri gizli kalmaz; o gün, saltanat ve tedbîr kimindir, bir ve her eye üstün Allah'n.

17- O gün herkes, ne kazandysa onun kar lًn bulur; o gün zulüm yoktur; üphe yok ki Allah'n hesâb, pek tezdir.

18- Ve onlar, yakla makta olan o günle korkut, o gün, korkudan yürekler, aًzlara gelir, gِnüller, dertle dolar, zâlimlere ne yardm dokunacak bir dost bulunur, ne efâati kabûl edilecek bir efâatçi.

19- O, hyânetle gizlice bak da bilir, gِnüllerde gizlenen eyleri de.

20- Ve Allah, gerçek olarak hükmeder. Ondan ba ka kulluk ettikleri eyler, hiçbir ey hakknda hüküm veremezler; üphe yok ki Allah, her eyi duyar, bilir.

21- Yeryüzünü gezip dola mazlar m ki onlardan ِnce gelip geçenlerin ne olmu sonlar, bir bakp gِrsünler? Onlar, kuvvet bakmndan da üstündü bunlardan, yeryüzünde yaptklar eyler bakmndan da; derken kâfir oldular da Allah, onlar helâk ediverdi ve onlar, Allah'a kar koruyacak hiçbir kimse çkmad.

22- Bu da, peygamberleri, onlara apaçk delillerle geldi mi, inkâr etmelerindendir, derken Allah onlar helâk edivermi tir; üphe yok ki o, kuvvetlidir, azâb da çetindir onun.

23- Ve andolsun ki Mûsâ'y delillerimizle ve apaçk bir burhanla gِndermi tik.

24- Firavun'a, Hâmân'a ve Kârun'a; derken onlar, bu demi lerdi, pek

yalanc bir büyücü.

25- Mûsâ, katmzdan gerçekle onlara gelince ِldürün demi lerdi, onunla berâber inananlarn oًullarn ve brakn kadnlarn; kâfirlerin düzeni, ancak gerçekten d ardr, bo tur.

26- Ve Firavun, brakn beni de dedi, Mûsâ'y ِldüreyim ve Rabbini çaًrsn bakalm; üphe yok ki ben, dininizi deًi tireceًinden, yahut da yeryüzünde bir bozgun çkaracaًndan korkuyorum.

27- Ve Mûsâ, ben dedi, üphe yok ki soru gününe inanmayan her ululuk satan ki inin errinden, Rabbime ve Rabbinize sًnrm.

28- Ve Firavun'un soyundan inanan ve inancn gizleyen bir er, dedi ki: Rabbim Allah'tr dediًi için mi adam ِldüreceksiniz ve gerçekten de o, Rabbinizden apaçk deliller de getirmi tir size ve yalancysa yalan kendisine âit ve doًru sِylüyorsa size vaadettiklerinin bir ksmna uًrarsnz; üphe yok ki Allah, haddini a an ve çok yalan sِyleyen ki iyi doًru yola sevketmez.

29- Ey kavmim, bugün saltanat sizin, üstünsünüz yeryüzünde, fakat Allah'n azâb gelince kim kurtaracak bizi? Firavun dedi ki: Ben size hangi reyi i âret ediyorsam o, tamâmyla doًrudur ve ben sizi, doًru-dürüst yoldan ba ka bir yola sevketmiyorum.

30- O inanan, ey kavmim dedi, ben bir bِlük ümmetin uًradklar azâba uًrayacaksnz diye korkuyorum.

31- Nûh, آd ve Semûd kavimlerine ve onlardan sonrakilere olduًu gibi ve Allah, kullarna zulmetmeyi istemez.

32- Ve ey kavmim, ben, o feryâdü figan, o bo una baًrp sِylenme günündeki hâlinizden korkuyorum.

33- O gün, bir gündür ki arkanz dِndürüp kaçacaksnz ama doًru cehenneme gideceksiniz ve Allah’n azâbndan sizi bir kurtaran olmayacak ve Allah, kimi doًru yoldan çkarp saptrdysa ona bir yol gِsteren yoktur.

34- Ve andolsun ki daha ِnce Yûsuf da, apaçk delillerle gelmi ti de size getirdiًi ey

hakknda bir türlü üpheden kurtulamam tnz, sonunda ِlünce de artk dediniz, bundan sonra Allah, ba ka bir peygamber gِndermez kesin olarak; i te Allah, haddini a an üpheli ki iyi bِyle saptrr.

35- ضyle ki ilerdir onlar ki kendilerine hiçbir kesin delil gelmediًi halde Allah'n delilleri hakknda çeki miye giri irler; Allah katnda da bir nefrete ve buًza uًrarlar, inananlar katnda da; Allah, her kibirli ve cebbar ki inin gِnlünü bِyle mühürler i te.

36- Ve Firavun, ey Hâmân demi ti, bana bir kِ k yap da belki kaplara eri irim.

37- Gِklerin kaplarna ve derken Mûsâ'nn mâbûdunu anlam olurum ve gerçekten de sanyorum ki o, yalanc ve Firavun'a, kِtü i i, bِyle bezendi de bِyle çkarld yoldan ve Firavun'un düzeni, ancak ziyana uًrad, bo a çkt.

38- Ve inanan da ey kavmim dedi, bana uyun da size doًru yolu gِstereyim.

39- Ey kavmim, u dünyâ ya ay , ancak geçici bir metâdan ibâret ve üphe yok ki âhirettir, karar edilecek yurt.

40- Kim bir kِtülükte bulunursa ancak onun misli olan bir cezâ ile cezâlanr ve erkek olsun, kadn olsun, inanarak iyi bir i te bulunansa i te o çe it ki ilerdir ki cennete girerler, orada saysz rzklanrlar.

41- Ve ey kavmim, ne oluyor bana da ben sizi kurtulu a çaًrmadaym, halbuki siz beni ate e çaًryorsunuz.

42- Allah'a kâfir olmaya ve ona irk ko maya çaًryorsunuz beni bu hususta hiçbir bilgim olmadً halde ve bense sizi üstün ve bütün suçlar tamâmyla ِrten mâbûda çaًrmadaym.

43- Gerçeًin ta kendisi u ki: Siz beni, dünyâda da çaًrmaya salâhiyetli olmayan, âhirette de salâhiyetli olmayan bir eye çaًryorsunuz ancak ve dِnüp gideceًimiz yer, Allah tapsdr ve üphe yok ki haddini a anlar, cehennem

ehlinin ta kendileridir.

44- Yaknda, size neler dediysem, anlyacak, hatrlyacaksnz onlar ve ben, i imi Allah'a smarladm; üphe yok ki Allah, kullarn gِrür.

45- Derken Allah, onlarn düzenlerinin kِtülüklerinden korudu onu ve Firavun soyunaysa azâbn kِtüsü gelip çatt.

46- Ate sabah-ak am, onlara gِsterilecek ve kyâmetin koptuًu günde Firavun soyunu denecek, sokun azâbn en çetinine.

47- Ve ate te, birbirleriyle çeki meye ba ladklar zaman dü künler, ululuk satanlara diyecekler ki: Gerçekten size uymu tuk, sizin adamlarnzdk biz, ate in bir miktârn olsun defedebilir misiniz bizden?

48- Ululuk satanlarsa, üphe yok ki diyecekler, hepimiz de ate içindeyiz; üphe yok ki Allah, kullar arasnda hükmetti.

49- Ve ate tekiler, cehennemin kapclarna, Rabbinize yalvarn da diyecekler, ne olur, bir günceًiz olsun azâbmz hafifletsin.

50- Onlar da, peygamberleriniz, apaçk delillerle gelmedi miydi size diyecekler; onlar, evet diyecekler, bekçiler, ِyleyse diyecekler, siz yalvarn ve kâfirlerin duâsysa ancak bo a gider.

51- قüphe yok ki biz, elbette peygamberlerimize ve inananlara, dünyâ ya ay nda da yardm ederiz, tanklarn getirileceًi günde de.

52- Bir gündür o gün ki zâlimlerin ِzürleri fayda vermez ve onlaradr lânet ve onlarndr kِtü yer-yurt.

53- Ve andolsun ki biz, Mûsâ'ya doًru yolu gِsteren kitab verdik ve فsrail-oًullarn da mîrasç ettik o kitaba ki.

54- Akl ba nda olanlar doًru yola sevk eder, onlara ibrettir, ًِüttür.

55- Artk sabret, üphe yok ki Allah'n vaadi gerçektir ve suçunun yarlganmasn dile ve ak am ve sabah çaًlarnda, Rabbine hamd ederek tenzîh et onu.

56- Allah'n âyetleri hakknda, kendilerine hiçbir kesin delil gelmemi ken çeki meye giri enlerin gِnüllerinde, ancak ula malarna imkân olmayan bir büyüklenme duygusu var; artk Allah'a sًn, üphe yok ki o, duyar, gِrür.

57- Elbette gِkleri ve yeryüzünü yaratmak, insanlar yaratmaktan daha büyük bir ey ve fakat insanlarn çoًu bilmez.

58- Ve e it deًildir kِrle gِren ve inanp iyi i lerde bulunanla kِtülükler eden; ne de az dü ünmede, ne de az ibret almadasnz.

59- Kyâmet, elbette kopacak, üphe yok bunda ve fakat insanlarn çoًu inanmaz.

60- Ve Rabbiniz dedi ki: اaًrn beni, icâbet edeyim size; üphe yok ki bana kulluk etmekten, ululuk satarak çekinenler, a aًlk bir halde cehenneme gireceklerdir.

61- ضyle bir Allah'tr ki size geceyi yaratt, dinlenmeniz için ve gündüzü yaratt, gِre-gِre i lerinizi yapmanz için; üphe yok ki Allah, elbette insanlara kar lütuf ve ihsân sâhibidir ve fakat insanlarn çoًu ükretmez.

62- ف te budur Rabbiniz Allah ki her eyi halk eden odur, yoktur ondan ba ka tapacak; ne diye aslsz eylere kaplmadasnz?

63- ف te bِyle kaplrlar Allah'n delillerini, bile-bile inkâr edenler.

64- Bir Allah'tr ki yeryüzünü, size karâr edecek bir yurt, gًِü de bir kubbe olarak yaratm tr ve size sûret vermi tir, sûretinizi de en güzel bir ekle sokmu tur ve sizi, tertemiz eylerle rzklandrm tr; i te budur Rabbiniz; ne yücedir âlemlerin Rabbi Allah.

65- Odur daimî diri, yoktur ondan ba ka tapacak, artk onun dîninde, yüreًinizi ona baًlayarak çaًrn onu; hamd, âlemlerin Rabbi Allah'a.

66- De ki: قüphe yok ki ben, Allah'tan ba ka sizin taptklarnza tapmaktan menedildim, Rabbimden apaçk deliller gelince bana ve âlemlerin Rabbine teslîm olmam emredildi bana.

67- ضyle bir mâbuttur ki sizi topraktan, sonra bir katre sudan, sonra bir pht kandan yaratm tr, sonra sizi, çocuk olarak dünyâya çkarm tr, sonra ergenlik çaًna eri meniz, sonra da ihtiyar olmanz için sizi ya atmadadr

ve sizden, daha ِnce ِldürülen de var ve hepinizi de muayyen ve mukadder bir zamanadek ya atr ve bütün bunlar da akl edesiniz diye olup biter.

68- ضyle bir mâbuttur ki diriltir ve ِldürür; derken bir i in olmasn hükmetti mi ancak, ol der o i e, oluverir.

69- Gِrmedin mi Allah'n delilleri hakknda çeki meye giri enleri, nereye gitmedeler, neye kaplmadalar?

70- Onlar, ِyle ki ilerdir ki kitab ve peygamberlerimizle gِnderdiًimiz eyleri yalanlam lardr, yaknda bilip anlayacaklar.

71- Boyunlarna demirden lâleler ve zincirler taklp sürüklendikleri zaman.

72- Scak su içinde, sonra cehenneme atldklar zaman.

73- Sonra da denecek ki nerede irk ko tuklarnz,

74- Allah' brakp da? Diyecekler ki: Gِzümüzden kayboldular, zâten de bundan ِnce tapmaya lâyk bir eye tapmam tk biz; i te Allah, kâfirleri bِyle saptrr.

75- Bu da, yeryüzünde haksz yere sevinip ِvündüًünüzden ve ululanp kendinizi gِrdüًünüzdendir.

76- Girin kaplarndan cehennemin, orada ebedî olarak kalacaksnz; gerçekten de ululananlarn yeri-yurdu, ne de kِtüdür.

77- Artk sabret, üphe yok ki Allah'n vaadi gerçektir. Derken ya onlara vaadettiًimiz eylerin bâzsn gِstereceًiz sana, yahut da seni ِldüreceًiz, derken hepsi de dِnüp tapmza gelecekler.

78- Ve andolsun ki senden ِnce nice peygamberler gِnderdik, onlardan, sana anlattklarmz da var, anlatmadklarmz da ve hiç bir peygamber, Allah'n izni olmadkça bir delil, bir mûcize gِsteremez; derken Allah'n emri gelince gerçek olarak hükmedilir ve i te burackta, bo eylere uyanlar, ziyan eder gider.

79- ضyle bir Allah'tr ki onlarn bir ksmna binin, bir ksmn da yiyin diye davarlar yaratm tr size.

80- Ve onlarda ba ka faydalar da var size ve gِnüllerinizdeki murâda ula mak için onlara ve gemilere biniyorsunuz.

81- Ve size delillerini gِstermede,

Allah'n delillerinden hangisini inkâr edebilirsiniz?

82- Yeryüzünü gezip dola mazlar m ki onlardan ِnce gelip geçenlerin ne olmu sonlar, bir bakp gِrsünler? Onlar, topluluk bakmndan daha çoktu, kuvvet ve yeryüzünde yaptklar eyler bakmndan da daha üstündü bunlardan; derken elde ettikleri eylerin, onlara hiçbir faydas olmad.

83- Peygamberleri, apaçk delillerle onlara gelince kendilerindeki bilgiye güvenip ِvündüler, kendilerini gِrdüler de alay ettikleri ey, ba larna geliverdi.

84- Derken azâbn gِrünce de Allah'n birliًine inandk dediler ve irk ko tuًumuz eyleri inkâr ettik.

85- Fakat azâbmz gِrdükleri zaman inanmalar, onlara bir fayda vermez; Allah'n, kullar hakknda icrâ edilegelen yolu-yoradamdr bu ve i te burackta kâfirler, ziyan edip giderler.

belə deyirlər: "Ey Rəbbimiz! Sənin rəhmin və elmin hər şeyi ehtiva etmişdir. Artıq tövbə edib Sənin yolunla gedənləri bağışla, onları cəhənnəm əzabından qoru!

8. Ey Rəbbimiz! Onları da, atalarından, zövcələrindən və nəsillərindən əməlisaleh olanları da özlərinə və'd buyurduğun Ədn cənətlərinə daxil et. Şübhəsiz ki, Sən yenilməz qüvvət, hikmət sahibisən!

9. Onları pisliklərdən (tövbədən qabaq etdikləri pis əməllərinin cəzasından) qoru. O gün (qiyamət günü) pisliklərdən kimi qorusan, şübhəsiz ki, ona rəhm etmiş olursan. Ən böyük qurtuluş (uğur) budur!"

10. Küfr edənlərə (qiyamət günü Cəhənnəmə daxil olduqda) belə müraciət ediləcəkdir: "Allahın nifrəti sizin (dünyadakı pis əməllərinizə görə bu gün) özünüzə (və ya bir-birinizə) olan nifrətinizdən daha böyükdür. Cünki siz imana də'vət olunduğunuz zaman öz küfrünüzdə davam edib dururdunuz!"

11. Onlar deyəcəklər: "Ey Rəbbimiz! Sən bizi iki dəfə öldürüb, iki dəfə diriltdin (əvvəlcə atalarımızın belində ölü vəziyyətində olduğumuz ikən bizi dünyaya gətirdin. Bir müddət dünyada yaşatdıqdan sonra öldürdün və indi, qiyamət günü yenidən diriltdin). Biz öz günahlarımızı e'tiraf etdik. İndi (buradan) çıxmağa bir yol varmıdır?"

12. (Onlara belə cavab veriləcəkdir: ) "Bu (əzab) ona görədir ki, (dünyada) yalnız Allah çağırıldığı (Allahdan başqa heç bir tanrı yoxdur deyildiyi) zaman inkar edir, Ona şərik qoşulduqda isə inanırdınız. İndi isə hökm (hər şeydən) uca, böyük olan Allahındır!"

13. Sizə ayələrini (mö'cüzələrini, dəlillərini) göstərən, göydən ruzi (hər şeyi göyərdən yağış) endirən məhz Odur. (Bu ayələrdən) ancaq (tövbə edib Rəbbinə) dönən (Ona şərik qoşmaqdan imtina edən) kimsə ibrət alar!

14. (Ey mö'minlər!) Kafirlərə xoş gəlməsə də, Allaha dini yalnız Ona aid edərək (ixlasla) ibadət edin!

15. Dərəcələri yüksəldən (mələklərin, peyğəmbərlərin, övliyaların və mö'minlərin

mərtəbələrini ucaldan, yaxud hər şeydən uca), ərşin sahibi Allah öz əmrindən olan vəhyi bəndələrindən istədiyinə nazil edir ki, (o, insanları) görüş günü (yer və göy əhlinin, ibadət edənlə ibadət olunanın, zalımla məzlumun bir-birilə görüşəcəyi, ruhla bədənin qovuşacağı qiyamət günü) ilə qorxutsun!

16. Elə bir gün ki, onlar (bütün insanlar qəbirlərindən) çıxacaq, onların heç bir şeyi Allahdan gizli qalmayacaqdır. (Allah buyuracaq: ) "Bu gün hökm kimindir?" (Heç kəsin qımıldanmağa belə cür'əti çatmadığından Allah ?zü cavab verəcəkdir: ) "Bir olan (heç bir şəriki, bənzəri olmayan), (qüdrətilə hər şeyə) qalib olan Allahındır!"

17. Bu gün hər kəs öz əməlinə görə cəzalandırılacaqdır. Bu gün heç bir zülm (haqsızlıq) ola bilməz. Allah tez haqq-hesab çəkəndir!

18. (Ya Peyğəmbər!) Onları (hövldən) ürəklərin ağıza gələcəyi (udquna belə biməyəcəkləri və ya ürəkləri qəm-qüssə ilə dolacağı) yaxın günlə (qiyamət günü ilə) qorxut. (O gün) zalımların nə bir dostu, nə də sözü keçən bir şəfaətçisi olar!

19. Allah gözlərin xəyanətini (xain gözləri) və ürəklərin gizlətdiyini biləndir!

20. Allah (qiyamət günü) ədalətlə hökm edər. Ondan (Allahdan) başqa ibadət etdikləri (bütlər) isə heç bir şey hökm edə bilməzlər. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) eşidəndir, görəndir!

21. Məgər onlar (müşriklər) yer üzünü dolaşıb özlərindən əvvəlkilərin axırının necə olduğunu görmürlərmi? Onlar bunlardan daha qüvvətli, yer üzündə daha çox iz qoyub getmiş kəslər idi. Allah onları günahlarından dolayı yox etdi. Onları Allahdan (Allahın əzabından) qoruyan bir kimsə tapılmadı.

22. Bu (əzab) ona görə idi ki, peyğəmbərləri onlara açıq-aydın mö'cüzələr gətirmiş, onlar isə (peyğəmbərləri) inkar etmişdilər. Buna görə də Allah onları məhv etdi. Həqiqətən, Allah qüvvətlidir, cəzası şiddətlidir!

23. Həqiqətən, Biz Musanı

ayələrimizlə və açıq-aydın bir dəlillə göndərdik.

24. Fir'onun, (onun vəziri) Hamanın və Qarunun yanına. Onlar isə: "Bu sehrbazdır, yalançıdır!" - dedilər.

25. (Musa) onların yanına dərgahımızdan haqq ilə (həqiqi dinlə, mö'cüzələrlə) gəldikdə onlar: "Onunla birlikdə iman gətirənlərin (yəhudilərin) oğlanlarını öldürün, qadınlarını (qızlarını) isə diri saxlayın!" - dedilər. Kafirlərin hiyləsi ancaq boşa çıxar.

26. Fir'on dedi: "Buraxın məni Musanı öldürüm, qoy o da Rəbbini (köməyə) çağırsın. Doğrusu, mən onun sizin dininizi dəyişdirəcəyindən və yer üzündə fitnə-fəsad törədəcəyindən qorxuram".

27. Musa dedi: "Mən haqq-hesab gününə inanmayan hər bir təkəbbür sahibindən həm mənim Rəbbim, həm də sizin Rəbbiniz olan Allaha pənah aparıram!"

28. Fir'on ailəsindən olub imanını gizli saxlayan bir kişi dedi: "Məgər siz bir adamı: "Rəbbim Allahdır!" - deməyinə görə öldürəcəksiniz?! Halbuki o, Rəbbinizdən sizə açıq-aşkar mö'cüzələr gətirmişdir. Əgər o, yalan deyirsə, ancaq öz əleyhinədir (zərərinədir); yox, əgər doğru danışırsa, onun qorxutduğu əzabın bir qismi sizə toxunar. Şübhəsiz ki, Allah (Ona şərik qoşmaqla, böhtan atmaqla) həddi aşanı, yalançını doğru yola müvəffəq etməz.

29. Ey qövmüm! Bu gün hökm sizindir. Yer üzündə (Misir torpağında İsrail oğullarına) qalib olanlar da sizsiniz. Əgər bizə Allahın əzabı gəlsə, ona qarşı kim bizə kömək edə bilər?!" Fir'on dedi: "Mən sizə ancaq münasib gördüyüm rə'yimi bildirirəm, mən sizə ancaq doğru yolu göstərirəm (Musanı öldürməkdən başqa ayrı çarə yoxdur)!"

30. O mö'min adam dedi: "Ey qövmüm! Mən sizə (kafir) firqələrə gəlmiş olan bir günün gəlməsindən qorxuram!

31. Nuh, Ad, Səmud qövmünün və onlardan sonra gələnlərin cəzası kimi bir cəza verilməsindən (ehtiyat edirəm). Allah ?z bəndələrinə əsla zülm etmək istəməz! (Allah ?z qullarına onlar günah

etmədən cəza verməz, günahı olanları da cəzasız buraxmaz!)

32. Ey qövmüm! Mən sizə üz verəcək vaveyla günündən qorxuram!

33. (Qorxudan) üz çevirib qaçacağınız gün sizi Allahdan (Allahın əzabından) qoruyan tapılmaz. Allahın yoldan etdiyi kimsəyə də yol göstərən olmaz!"

34. And olsun ki, daha öncə Yusif sizə açıq-aşkar dəlillər(mö'cüzələr) gətirmişdi. Siz onun gətirdiklərinə şəkk edib dururdunuz. Nəhayət, (Yusif) vəfat etdikdə: "Allah ondan sonra əsla peyğəmbər göndərməyəcəkdir!" - dediniz. Allah (küfr etməklə) həddi aşan, şəkk içində olan kimsəni belə yoldan azdırar!

35. O kəslər ki, (Rəbbindən) özlərinə heç bir dəlil gəlmədən Allahın ayələri barəsində mübahisə edərlər. Bu həm Allah, həm də iman gətirənlər yanında (onlara qarşı) nifrət artırar. Allah hər təkəbbür sahibinin, zalımin ürəyini (təkəbbür, zülm sahibi olan hər bir qəlbi) belə möhürləyər!

36. Fir'on (istehza ilə) dedi: "Ey Haman! Mənim üçün bir uca qəsr tik ki, bəlkə, yollara yetişim -

37. Göylərin yollarına (yetişim) və Musanın Allahını görüm (Ona vaqif olum). Doğrusu, mən onu yalançı sayıram!" Fir'ona pis əməli beləcə yaxşı göstərildi. O, (haqq) yoldan çıxarıldı. Fir'onun hiyləsi ancaq boşa çıxdı. (Fir'on xeyli xərc çəkib uca bir bina tikdirdi. Musanı təkzib etmək üçün cürbəcür vasitələrə əl atdı, lakin bunların hamısı hədər getdi. O, Musaya heç bir şey edə bilmədi).

38. O mö'min adam dedi: "Ey qövmüm! Mənim ardımca gəlin, sizi doğru yola çıxardım!

39. Ey qövmüm! Bu dünya həyatı keçici bir şeydir (fanidir), axirət isə əbədi yurddur!

40. Hər kəs bir pislik etsə, o ancaq pisliyi qədər cəza alar. Amma hər kişi, yaxud qadın mö'min ikən bir yaxşılıq etsə, belələri Cənnətə daxil olub saysız-hesabsız ruziyə çatar!

41. Ey qövmüm! Bu nə işdir! Mən sizi nicata də'vət etdiyim halda, siz məni Cəhənnəmə (cəhənnəm oduna) də'vət edirsiniz!

42. Siz məni Allahı inkar etməyə, bilmədiyim bir şeyi Ona şərik qoşmağa çağırdığınız halda, mən sizi (hər şeyə qalib) yenilməz qüvvət sahibi olan, çox bağışlayan Allaha (ibadət etməyə) çağırıram!

43. Şübhəsiz ki, sizin məni (sitayiş etməyə) çağırdıqlarınızın (dilsiz-ağılsız bütlərin) nə dünyada, nə də axirətdə (bir kəsi) çağırmaq qabiliyyəti (ibadət olunmağa haqqı) yoxdur. Bizim axır dönüşümüz isə Allahadır. (Rəbbinə şərik qoşmaqla, küfr etməklə) həddi aşanlar, sözsüz ki, cəhənnəmlikdirlər!

44. (Allahın əzabını gördükdə) sizə dediklərimi mütləq xatırlayacaqsınız. Mən öz işimi Allaha həvalə edirəm. Həqiqətən, Allah bəndələrini görəndir!"

45. Beləliklə, Allah onu (o mö'min şəxsi) onların qurduğu hiylələrin şərindən qorudu. Fir'on əhlini isə şiddətli əzab sardı (suya qərq oldular).

46. Onlar (ölən gündən qiyamətə qədər qəbir evində) səhər-axşam (gündə iki dəfə) odda yandırılarlar. Qiyamət qopduğu gün isə (deyiləcəkdir): "Fir'on əhlini ən şiddətli əzaba salın!"

47. O zaman onlar od içində bir-birilə çənə-boğaz olacaq, acizlər (tabe olanlar) təkəbbür göstərənlərə (öz başçılarına) deyəcəklər: "Biz (dünyada) sizə tabe idik. İndi siz cəhənnəm odunun (azacıq da olsa) bir hissəsini bizdən dəf edə bilərsinizmi?!"

48. Təkəbbür göstərənlər deyəcəklər: "Biz hamımız oradayıq (cəhənnəm odundayıq). Allah artıq ?z bəndələri arasında (lazımi) hökmünü vermişdir! (Buna heç bir çarə yoxdur!)"

49. Od içində olanlar cəhənnəm gözətçilərinə deyəcəklər: "Rəbbinizə dua edin ki, heç olmasa, bircə gün əzabımızı yüngülləşdirsin!"

50. (Cəhənnəm gözətçiləri) deyəcəklər: "Məgər sizə öz peyğəmbərləriniz açıq-aşkar mö'cüzələr gətirməmişdilər?" Onlar: "Bəli (gətirmişdilər)!" - deyə cavab verəcəklər. (Cəhənnəm gözətçiləri onlara: ) "Elə isə özünüz dua edin!" - deyəcəklər. Kafirlərin duası

isə boş şeydir (heç vaxt qəbul olunmaz).

51. Şübhəsiz ki, Biz öz peyğəmbərlərimizə və iman gətirənlərə həm dünyada, həm də şahidlərin şəhadət verəcəyi gündə (qiyamət günündə) yardım edəcəyik!

52. Elə bir gün ki, zalımlara üzrxahlıqları heç bir fayda verməyəcəkdir. (O gün) onları lə'nət və axirət yurdunun pis əzabı gözləyir.

53. And olsun ki, Biz Musaya doğru yolu göstərən rəhbər (Tövrat) verdik və İsrail oğullarını kitaba varis etdik!

54. Ağıl sahiblərinə hidayət və öyüd-nəsihət olsun deyə!

55. (Ya Peyğəmbər! Allahın əmrinə, müşriklərin əziyyətinə) səbr et. Allahın (sənə və mö'minlərə verdiyi zəfər) və'di haqdır. (Ummətinin sənin özünə aid etdiyin) günahının bağışlanmasını dilə. Axşam-səhər Rəbbini həmd-səna ilə təqdis et! (Daim Allahı zikr et və ya gündə beş vaxt namaz qıl!)

56. Şübhəsiz ki, (Rəbbindən) özlərinə bir dəlil gəlmədən Allahın ayələri barəsində mübahisə edənlərin ürəyində ancaq bir təkəbbür (böyüklük iddiası, sənə qarşı həsəd) vardır. Onlar heç vaxt Ona (böyüklüyə, peyğəmbərlik dərəcəsinə) çatmayacaqlar. Sən Allaha pənah apar. Həqiqətən, O, (hər şeyi) eşidəndir, görəndir!

57. Doğrudan da, göylərin və yerin yaradılışı insanların yaradılışından daha böyük şeydir. Lakin insanların çoxu (bunu) bilməz!

58. Korla görən, iman gətirib yaxşı əməllər edənlərlə pislik edən eyni olmaz. Nə az düşünürsünüz!

59. O, saat (qiyamət günü) mütləq gələcəkdir, ona heç bir şəkk-şübhə yoxdur. Lakin insanların çoxu (buna) inanmaz!

60. Rəbbiniz buyurdu: "Mənə dua edin, Mən də sizin dualarınızı qəbul edim! (Məni çağırın, harayınıza yetişərəm, yaxud yalnız Mənə ibadət edin, sizi mükafatlandıraram!) Mənə ibadət etməyi təkəbbürlərinə sağışdırmayanlar Cəhənnəmə zəlil olaraq girəcəklər!

61. Sizin dincəlməyiniz üçün gecəni (qaranlıq) və (ruzi qazanmağınız, əlləşib vuruşmağınız üçün) gündüzü işıqlı yaradan Allahdır.

Allah insanlara lütfkardır, lakin insanların çoxu (Onun lütfünə) şükür etməz!

62. Bu sizin Rəbbiniz, hər şeyin xaliqi olan Allahdır. Ondan başqa heç bir tanrı yoxudur! Siz necə (aldanılıb haqdan) döndərilirsiniz? (Ondan necə dönürsünüz?)

63. Yalnız Allahın ayələrini inkar edənlər (haqdan) belə döndərilərlər!

64. Sizin üçün yeri məskən, göyü tavan edən, sizə surət verən, surətlərinizi gözəlləşdirən, sizə təmiz (pak) ne'mətlərdən ruzi verən Allahdır! Bu sizin Rəbbiniz olan Allahdır. Aləmlərin Rəbbi olan Allah nə qədər ucadır (nə qədər uludur)! (Ucalardan ucadır, xeyir-bərəkəti bol və daimidir!)

65. Əbədi (həmişə diri) olan ancaq Odur. Ondan başqa heç bir tanrı yoxdur. (Allaha) dini yalnız Ona məxsus edərək (heç bir şərik qoşmadan) ibadət edin! Aləmlərin Rəbbi olan Allaha həmd olsun!

66. (Ya Peyğəmbər!) De: "Rəbbimdən mənə açıq-aşkar dəlillər gəldiyi zaman sizin Allahdan qeyri tapındıqlarınıza (bütlərə) ibadət etmək mənə qadağan olunmuş, ancaq aləmlərin Rəbbinə təslim olmaq buyurulmuşdur!"

67. Sizi (atanız Adəmi) torpaqdan, sonra nütfədən, sonra laxtalanmış qandan yaradan, sonra (analarınızın bətnindən) uşaq olaraq çıxardan, sonra kamillik çağına çatasınız, daha sonra qocalasınız deyə yaşadan Odur. İçərinizdə daha əvvəl (gənclik, ahıllıq, qocalıq çağlarına yetişmədən) öldürülənlər də var. (Bütün bunlar) müəyyən bir vaxta (ömrünüzün sonuna) yetişəsiniz və bəlkə, (Allahın vəhdaniyyətini) düşünüb anlayasınız deyə edilir.

68. Dirildən də, öldürən də Odur. O, bir işi qərara aldıqda (bir şeyi yaratmaq istədikdə) ona ancaq: "Ol!" - deyər, o da dərhal olar.

69. (Ya Peyğəmbər!) Allahın ayələri barəsində mübahisə edənləri görmürsənmi? Onlar necə də (haqdan) döndərilirlər!

70. Kitabı (Qur'anı) və peyğəmbərlərimizə göndərdiklərimizi (vəhyi, mö'cüzələri və hökmləri) yalan hesab edənlər (bu hərəkətlərindən dolayı hansı cəzalara mə'ruz qalacaqlarını) mütləq biləcəklər!

71.

O zaman ki, boyunlarında halqalar və zəncirlər olduğu halda sürüklənəcəklər

72. Cəhənnəmə (qaynar suya) tərəf, sonra odda yandırılacaqlar,

73. Sonra da onlara belə deyiləcəkdir: "Haradadır şərik qoşub ibadət etdikləriniz -

74. Allahdan qeyri?!" (Müşriklər) deyəcəklər: "Onlar bizdən qeyb oldular. Xeyr, biz əslində öncə (dünyada) heç nəyə ibadət etmirdik!" Allah (haqq yoldan) kafirləri belə azdırar!

75. (Onlara belə deyiləcəkdir: ) "Bu (əzab) sizin yer üzündə nahaq yerə sevinməyinizə və təkəbbürlənməyinizə görədir!

76. Girin cəhənnəmin qapılarına (təbəqələrinə) orada əbədi qalmaq üçün!" Təkəbbürlülərin sığınacağı necə də pisdir!

77. (Ya Peyğəmbər! Müşriklərin əziyyətlərinə) səbr et. Allahın (sənə və mö'minlərə verdiyi zəfər) və'di haqdır. Ya onlara və'd etdiyimizin (əzabın) bir qismini (diri ikən) sənə göstərəcək, ya da səni ?z dərgahımıza aparacağıq. Onlar Bizim hüzurumuza qaytarılıb gətiriləcəklər! (Qiyamət günü dünyadakı əməllərinə görə şiddətli əzaba düçar olacaqlar!)

78. Biz səndən əvvəl də peyğəmbərlər göndərmişdik. Onlardan kimisi haqqında sənə xəbər vermiş, kimisi haqqında xəbər verməmişik. Heç bir peyğmbər Allahın izni olmadan bir mö'cüzə gətirə bilməz. Allahın (kafirlərə əzab verilməsi barədə) əmri gəldikdə (peyğəmbərlər və onları təkzib edənlər arasında) ədalətlə hökm olunar. Yalan danışanlar (batil söyləyənlər) elə oradaca ziyana uğrayarlar.

79. Sizin üçün minməyə heyvanlar yaradan Allahdır. Onlardan yedikləriniz də var.

80. Sizin üçün onlardan daha neçə-neçə mənfəətlər vardır (dərilərindən çadır qurur, yunlarından paltar, yorğan-döşək düzəldirsiniz). Urəyinizdən keçən bir arzuya onları minməklə yetişirsiniz (onları minib istədiyiniz yerə gedirsiniz). (Quruda bir yerdən başqa yerə) onların üstündə, (suda isə) gəmilərdə daşınırsınız.

81. O isə ?z ayələrini (qüdrət nişanələrini) göstərir. Allahın ayələrinin hansını inkar edə bilərsiniz?!

82. Məgər onlar (müşriklər) yer üzünü dolaşıb özlərindən əvvəlkilərin axırının necə

olduğunu görmürlərmi? Onlar (sayca) bunlardan daha çox, daha qüvvətli, yer üzündə daha çox iz qoymuş kimsələr idi. Qazandıqları (dünya malı) onlara bir fayda vermədi (Allahın əzabını onlardan dəf edə bilmədi).

83. Peyğəmbərləri onlara açıq-aşkar möcüzələr gətirdikdə özlərində olan elmə sevindilər, onlara (kafirlərə) isə məsxərəyə qoyduqları əzab yetişdi. (Və ya: peyğəmbərləri onlara açıq-aşkar mö'cüzələrlə gəldikləri zaman onlar öz biliklərinə - batil əqidə və fəlsəfələrinə, ticarətdən mənfəət əldə edə bilmək bacarıqlarına - qürrələndilər. Kafirləri istehza etdikləri əzab sardı).

84. Onlar əzabımızı gördükdə dedilər: "Biz yalnız Allaha iman gətirdik, (Rəbbimizə) qoşduğumuz şərikləri (bütləri) isə inkar etdik!"

85. Amma əzabımızı gördükləri zaman iman gətirmələri - Allahın ?z bəndələri barəsində öncə olub-keçmiş (tətbiq edilmiş) adətinə (qayda-qanununa) müvafiq olaraq heç bir fayda vermədi. (Əzab gəlməmişdən əvvəl iman gətirmək lazımdır, əzabı gördükdə gətirilən imanın heç bir faydası olmaz). Kafirlər elə oradaca ziyana uğradılar (məhv oldular).

كيا كہ اس كو پكڑ ليں اور بيہودہ (شہبات سے) جھگڑتے رہے كہ اس سے حق كو زائل كرديں تو ميں نے ان كو پكڑ ليا (سو ديكھ لو) ميرا عذاب كيسا ہوا

6. اور اسي طرح كافروں كے بارے ميں بھي تمہارے پروردگار كي بات پوري ہوچكي ہے كہ وہ اہل دوزخ ہيں

7. جو لوگ عرش كو اٹھائے ہوئے اور جو اس كے گردا گرد (حلقہ باندھے ہوئے) ہيں (يعني فرشتے) وہ اپنے پروردگار كي تعريف كے ساتھ تسبيح كرتے رہتے ہيں اور مومنوں كے لئے بخشش مانگتے رہتے ہيں۔ كہ اے ہمارے پروردگار تيري رحمت اور تيرا علم ہر چيز كو احاطہ كئے ہوئے ہے تو جن لوگوں نے توبہ كي اور تيرے رستے پر چلے ان كو بخش دے اور دوزخ كے عذاب سے بچالے

8. اے ہمارے پروردگار ان كو ہميشہ رہنے كے بہشتوں ميں داخل كر جن كا تونے ان سے وعدہ كيا ہے اور جو ان كے باپ دادا اور ان كي بيويوں اور ان كي اولاد ميں سے نيك ہوں ان كو بھي۔ بيشك تو غالب حكمت والا ہے

9. اور ان كو عذابوں سے بچائے ركھ۔ اور جس كو تو اس روز عذابوں سے بچا لے گا تو بيشك اس پر مہرباني فرمائي اور يہي بڑي كاميابي ہے

10. جن لوگوں نے كفر كيا ان سے پكار كر كہہ ديا جائے گا كہ جب تم (دنيا ميں) ايمان كي طرف بلائے جاتے تھے اور مانتے نہيں تھے تو خدا اس سے كہيں زيادہ بيزار ہوتا تھا جس قدر تم اپنے آپ سے بيزار ہو رہے ہو

11. وہ كہيں گے كہ اے ہمارے پروردگار تو نے ہم كو دو دفعہ بيجان كيا اور دو دفعہ جان بخشي۔ ہم كو اپنے گناہوں كا اقرار ہے تو كيا نكلنے كي كوئي سبيل ہے؟

12. يہ اس لئے كہ جب تنہا خدا كو پكارا جاتا تھا تو تم انكار كرديتے تھے۔ اور اگر اس كے ساتھ شريك مقرر كيا جاتا تھا تو تسليم كرليتے تھے تو حكم تو خدا ہي كا ہے جو (سب سے) اوپر اور (سب سے) بڑا ہے

13. وہي تو ہے جو تم كو اپني نشانياں دكھاتا ہے اور تم پر آسمان سے رزق اُتارتا ہے۔ اور نصيحت تو وہي پكڑتا ہے جو (اس كي طرف) رجوع كرتا ہے

14. تو خدا كي عبادت كو خالص كر كر اُسي كو پكارو اگرچہ كافر برا ہي مانيں

15. (وہ) مالك درجات عالي اور صاحب عرش ہے۔ اپنے بندوں ميں سے جس پر چاہتا ہے اپنے حكم سے وحي بھيجتا ہے تاكہ ملاقات كے دن سے ڈراوے

16. جس روز وہ نكل پڑيں گے ان كي كوئي چيز خدا سے مخفي نہ رہے گي۔ آج كس كي بادشاہت ہے؟ خدا كي جو اكيلا اور غالب ہے

17. آج كے دن ہر شخص كو اس كے اعمال كا بدلہ ديا جائے گا۔ آج (كسي كے حق ميں) بيانصافي نہيں ہوگي۔ بيشك خدا جلد حساب لينے والا ہے

18. اور ان كو قريب آنے والے دن سے ڈراؤ جب كہ دل غم سے بھر كر گلوں تك آرہے ہوں گے۔ (اور) ظالموں كا كوئي دوست نہ ہوگا اور نہ كوئي سفارشي جس كي بات

قبول كي جائے

19. وہ آنكھوں كي خيانت كو جانتا ہے اور جو (باتيں) سينوں ميں پوشيدہ ہيں (ان كو بھي)

20. اور خدا سچائي كے ساتھ حكم فرماتا ہے اور جن كو يہ لوگ پكارتے ہيں وہ كچھ بھي حكم نہيں دے سكتے۔ بيشك خدا سننے والا (اور) ديكھنے والا ہے

21. كيا انہوں نے زمين ميں سير نہيں كي تاكہ ديكھ ليتے كہ جو لوگ ان سے پہلے تھے ان كا انجام كيسا ہوا۔ وہ ان سے زور اور زمين ميں نشانات (بنانے) كے لحاظ سے كہيں بڑھ كر تھے تو خدا نے ان كو ان كے گناہوں كے سبب پكڑ ليا۔ اور ان كو خدا (كے عذاب) سے كوئي بھي بچانے والا نہ تھا

22. يہ اس لئے كہ ان كے پاس پيغمبر كھلي دليليں لاتے تھے تو يہ كفر كرتے تھے سو خدا نے ان كو پكڑ ليا۔ بےشك وہ صاحب قوت (اور) سخت عذاب دينے والا ہے

23. اور ہم نے موسيٰ كو اپني نشانياں اور دليل روشن دے كر بھيجا

24. فرعون اور ہامان اور قارون كي طرف تو وہ كہنے لگے بڑا جھوٹا جادوگر ہے

25. پس جب وہ ان كے پاس ہماري طرف سے سچا دين لائے تو كہنے لگے ان لوگوں كے بيٹوں كو قتل كر دو جو موسيٰ پر ايمان لائے ہيں اور ان كي عورتوں كو زندہ رہنے دو اور كافروں كے داؤ تو محض غلط ہوا كرتے ہيں

26. اور فرعون نے كہا مجھے چھوڑ دو ميں موسيٰ كو قتل كر دوں اور وہ اپنے رب كو پكارے ميں ڈرتا ہوں كہ وہ

تمہارے دين كو بدل ڈالے گا يا يہ كہ زمين ميں فساد پھيلائے گا

27. اور موسيٰ نے كہا ميں تو اپني اور تمہارے رب كي پناہ لے چكا ہوں ہر ايك متكبّر سے جو حساب كے دن پر يقين نہيں ركھتا

28. اور فرعون كے لوگوں ميں سے ايك مومن شخص جو اپنے ايمان كو پوشيدہ ركھتا تھا كہنے لگا كيا تم ايسے شخص كو قتل كرنا چاہتے ہو جو كہتا ہے كہ ميرا پروردگار خدا ہے اور وہ تمہارے پروردگار (كي طرف) سے نشانياں بھي لے كر آيا ہے۔ اور اگر وہ جھوٹا ہوگا تو اس كے جھوٹ كا ضرر اسي كو ہوگا۔ اور اگر سچا ہوگا تو كوئي سا عذاب جس كا وہ تم سے وعدہ كرتا ہے تم پر واقع ہو كر رہے گا۔ بيشك خدا اس شخص كو ہدايت نہيں ديتا جو بيلحاظ جھوٹا ہے

29. اے قوم آج تمہاري ہي بادشاہت ہے اور تم ہي ملك ميں غالب ہو۔ (ليكن) اگر ہم پر خدا كا عذاب آگيا تو (اس كے دور كرنے كے لئے) ہماري مدد كون كرے گا۔ فرعون نے كہا كہ ميں تمہيں وہي بات سُجھاتا ہوں جو مجھے سوجھي ہے اور وہي راہ بتاتا ہوں جس ميں بھلائي ہے

30. تو جو مومن تھا وہ كہنے لگا كہ اے قوم مجھے تمہاري نسبت خوف ہے كہ (مبادا) تم پر اور اُمتوں كي طرح كے دن كا عذاب آجائے

31. يعني) نوح كي قوم اور عاد اور ثمود اور جو لوگ ان كے پيچھے ہوئے ہيں ان كے حال كي طرح (تمہارا حال نہ ہوجائے) اور خدا

تو بندوں پر ظلم كرنا نہيں چاہتا

32. اور اے قوم مجھے تمہاري نسبت پكار كے دن (يعني قيامت) كا خوف ہے

33. جس دن تم پيٹھ پھير كر (قيامت كے دن سے) بھاگو گے (اس دن) تم كو كوئي (عذاب) خدا سے بچانے والا نہ ہوگا۔ اور جس شخص كو خدا گمراہ كرے اس كو كوئي ہدايت دينے والا نہيں

34. اور پہلے يوسف بھي تمہارے پاس نشانياں لے كر آئے تھے تو جو وہ لائے تھے اس سے تم ہميشہ شك ہي ميں رہے۔ يہاں تك كہ جب وہ فوت ہوگئے تو تم كہنے لگے كہ خدا اس كے بعد كبھي كوئي پيغمبر نہيں بھيجے گا۔ اسي طرح خدا اس شخص كو گمراہ كر ديتا ہے جو حد سے نكل جانے والا اور شك كرنے والا ہو

35. جو لوگ بغير اس كے كہ ان كے پاس كوئي دليل آئي ہو خدا كي آيتوں ميں جھگڑتے ہيں۔ خدا كے نزديك اور مومنوں كے نزديك يہ جھگڑا سخت ناپسند ہے۔ اسي طرح خدا ہر متكبر سركش كے دل پر مہر لگا ديتا ہے

36. اور فرعون نے كہا كہ ہامان ميرے لئے ايك محل بناؤ تاكہ ميں (اس پر چڑھ كر) رستوں پر پہنچ جاؤں

37. (يعني) آسمانوں كے رستوں پر، پھر موسيٰ كے خدا كو ديكھ لوں اور ميں تو اسے جھوٹا سمجھتا ہوں۔ اور اسي طرح فرعون كو اس كے اعمال بد اچھے معلوم ہوتے تھے اور وہ رستے سے روك ديا گيا تھا۔ اور فرعون كي تدبير تو بيكار تھي

38. اور وہ شخص جو مومن تھا اس نے كہا كہ

بھائيو ميرے پيچھے چلو ميں تمہيں بھلائي كا رستہ دكھاؤ ں

39. بھائيو يہ دنيا كي زندگي (چند روزہ) فائدہ اٹھانے كي چيز ہے۔ اور جو آخرت ہے وہي ہميشہ رہنے كا گھر ہے

40. جو برے كام كرے گا اس كو بدلہ بھي ويسا ہي ملے گا۔ اور جو نيك كام كرے گا مرد ہو يا عورت اور وہ صاحب ايمان بھي ہوگا تو ايسے لوگ بہشت ميں داخل ہوں گے وہاں ان كو بيشمار رزق ملے گا

41. اور اے قوم ميرا كيا (حال) ہے كہ ميں تم كو نجات كي طرف بلاتا ہوں اور تم مجھے (دوزخ كي) آگ كي طرف بلاتے ہو

42. تم مجھے اس لئے بلاتے ہو كہ خدا كے ساتھ كفر كروں اور اس چيز كو اس كا شريك مقرر كروں جس كا مجھے كچھ بھي علم نہيں۔ اور ميں تم كو (خدائے) غالب (اور) بخشنے والے كي طرف بلاتا ہوں

43. سچ تو يہ ہے كہ جس چيز كي طرف تم مجھے بلاتے ہو اس كو دنيا اور آخرت ميں بلانے (يعني دعا قبول كرنے) كا مقدور نہيں اور ہم كو خدا كي طرف لوٹنا ہے اور حد سے نكل جانے والے دوزخي ہيں

44. جو بات ميں تم سے كہتا ہوں تم اسے آگے چل كر ياد كرو گے۔ اور ميں اپنا كام خدا كے سپرد كرتا ہوں۔ بيشك خدا بندوں كو ديكھنے والا ہے

45. غرض خدا نے موسيٰ كو ان لوگوں كي تدبيروں كي برائيوں سے محفوظ ركھا اور فرعون والوں كو برے عذاب نے آگھيرا

46. يعني) آتش (جہنم) كہ صبح وشام اس

كے سامنے پيش كئے جاتے ہيں۔ اور جس روز قيامت برپا ہوگي (حكم ہوگا كہ) فرعون والوں كو نہايت سخت عذاب ميں داخل كرو

47. اور جب وہ دوزخ ميں جھگڑيں گے تو ادنيٰ درجے كے لوگ بڑے آدميوں سے كہيں گے كہ ہم تو تمہارے تابع تھے تو كيا تم دوزخ (كے عذاب) كا كچھ حصہ ہم سے دور كرسكتے ہو؟

48. بڑے آدمي كہيں گے كہ تم (بھي اور) ہم (بھي) سب دوزخ ميں (رہيں گے) خدا بندوں ميں فيصلہ كرچكا ہے

49. اور جو لوگ آگ ميں (جل رہے) ہوں گے وہ دوزخ كے داروغوں سے كہيں گے كہ اپنے پروردگار سے دعا كرو كہ ايك روز تو ہم سے عذاب ہلكا كردے

50. وہ كہيں گے كہ كيا تمہارے پاس تمہارے پيغمبر نشانياں لے كر نہيں آئے تھے۔ وہ كہيں گے كيوں نہيں تو وہ كہيں گے كہ تم ہي دعا كرو۔ اور كافروں كي دعا (اس روز) بيكار ہوگي

51. ہم اپنے پيغمبروں كي اور جو لوگ ايمان لائے ہيں ان كي دنيا كي زندگي ميں بھي مدد كرتے ہيں اور جس دن گواہ كھڑے ہوں گے (يعني قيامت كو بھي)

52. جس دن ظالموں كو ان كي معذرت كچھ فائدہ نہ دے گي اور ان كے لئے لعنت اور برا گھر ہے

53. اور ہم نے موسيٰ كو ہدايت (كي كتاب) دي اور بني اسرائيل كو اس كتاب كا وارث بنايا

54. عقل والوں كے لئے ہدايت اور نصيحت ہے

55. تو صبر كرو بيشك خدا كا وعدہ سچا ہے اور اپنے گناہوں كي مانگو اور صبح وشام اپنے

پروردگار كي تعريف كے ساتھ تسبيح كرتے رہو

56. جو لوگ بغير كسي دليل كے جو ان كے پاس آئي ہو خدا كي آيتوں ميں جھگڑتے ہيں ان كے دلوں ميں اور كچھ نہيں (ارادہ) عظمت ہے اور وہ اس كو پہنچنے والے نہيں تو خدا كي پناہ مانگو۔ بيشك وہ سننے والا (اور) ديكھنے والا ہے

57. آسمانوں اور زمين كا پيدا كرنا لوگوں كے پيدا كرنے كي نسبت بڑا (كام) ہے ليكن اكثر لوگ نہيں جانتے

58. اور اندھا اور آنكھ والا برابر نہيں۔ اور نہ ايمان لانے والے نيكوكار اور نہ بدكار (برابر ہيں) (حقيقت يہ ہے كہ) تم بہت كم غور كرتے ہو

59. قيامت آنے والي ہے اس ميں كچھ شك نہيں۔ ليكن اكثر لوگ ايمان نہيں ركھتے

60. اور تمہارے پروردگار نے كہا ہے كہ تم مجھ سے دعا كرو ميں تمہاري (دعا) قبول كروں گا۔ جو لوگ ميري عبادت سے ازراہ تكبر كنياتے ہيں۔ عنقريب جہنم ميں ذليل ہو كر داخل ہوں گے

61. خدا ہي تو ہے جس نے تمہارے لئے رات بنائي كہ اس ميں آرام كرو اور دن كو روشن بنايا (كہ اس ميں كام كرو) بيشك خدا لوگوں پر فضل كرنے والا ہے۔ ليكن اكثر لوگ شكر نہيں كرتے

62. يہي خدا تمہارا پروردگار ہے جو ہر چيز كا پيدا كرنے والا ہے۔ اس كے سوا كوئي معبود نہيں پھر تم كہاں بھٹك رہے ہو؟

63. اسي طرح وہ لوگ بھٹك رہے تھے جو خدا كي آيتوں سے انكار كرتے تھے

64. خدا ہي تو ہے جس نے زمين كو تمہارے لئے ٹھيرنے كي

جگہ اور آسمان كو چھت بنايا اور تمہاري صورتيں بنائيں اور صورتيں بھي خوب بنائيں اور تمہيں پاكيزہ چيزيں كھانے كو ديں۔ يہي خدا تمہارا پروردگار ہے۔ پس خدائے پروردگار عالم بہت ہي بابركت ہے

65. وہ زندہ ہے (جسے موت نہيں) اس كے سوا كوئي عبادت كے لائق نہيں تو اس كي عبادت كو خالص كر كر اسي كو پكارو۔ ہر طرح كي تعريف خدا ہي كو (سزاوار) ہے جو تمام جہان كا پروردگار ہے

66. (اے محمد ان سے) كہہ دو كہ مجھے اس بات كي ممانعت كي گئي ہے كہ جن كو تم خدا كے سوا پكارتے ہو ان كي پرستش كروں (اور ميں ان كي كيونكر پرستش كروں) جب كہ ميرے پاس ميرے پروردگار (كي طرف) سے كھلي دليليں آچكي ہيں اور مجھ كو يہ حكم ہوا ہے كہ پروردگار عالم ہي كا تابع فرمان ہوں

67. وہي تو ہے جس نے تم كو (پہلے) مٹي سے پيدا كيا۔ ہھر نطفہ بنا كر پھر لوتھڑا بنا كر پھر تم كو نكالتا ہے (كہ تم) بچّے (ہوتے ہو) پھر تم اپني جواني كو پہنچتے ہو۔ پھر بوڑھے ہوجاتے ہو۔ اور كوئي تم ميں سے پہلے ہي مرجاتا ہے اور تم (موت كے) وقت مقرر تك پہنچ جاتے ہو اور تاكہ تم سمجھو

68. وہي تو ہے جو جلاتا ہے اور مارتا ہے۔ پھر جب وہ كوئي كام كرنا (اور كسي كو پيدا كرنا) چاہتا ہے تو اس سے كہہ ديتا ہے كہ ہوجا تو وہ جاتا ہے

69. كيا تم نے ان لوگوں كو نہيں ديكھا جو خدا كي آيتوں ميں جھگڑتے

ہيں۔ يہ كہاں بھٹك رہے ہيں؟

70. جن لوگوں نے كتاب (خدا) كو اور جو كچھ ہم نے پيغمبروں كو دے كر بھيجا اس كو جھٹلايا۔ وہ عنقريب معلوم كرليں گے

71. جب كہ ان كي گردنوں ميں طوق اور زنجيريں ہوں گي (اور) گھسيٹے جائيں گے

72. (يعني) كھولتے ہوئے پاني ميں۔ پھر آگ ميں جھونك ديئے جائيں گے

73. پھر ان سے كہا جائے گا كہ وہ كہاں ہيں جن كو تم (خدا كے) شريك بناتے تھے

74. (يعني غير خدا) كہيں گے وہ تو ہم سے جاتے رہے بلكہ ہم تو پہلے كسي چيز كو پكارتے ہي نہيں تھے۔ اسي طرح خدا كافروں كو گمراہ كرتا ہے

75. يہ اس كا بدلہ ہے كہ تم زمين ميں حق كے بغير (يعني اس كے خلاف) خوش ہوا كرتے تھے اور اس كي (سزا ہے) كہ اترايا كرتے تھے

76. (اب) جہنم كے دروازوں ميں داخل ہوجاؤ۔ ہميشہ اسي ميں رہو گے۔ متكبروں كا كيا برا ٹھكانا ہے

77. تو (اے پيغمبر) صبر كرو خدا كا وعدہ سچا ہے۔ اگر ہم تم كو كچھ اس ميں سے دكھاديں جس كا ہم تم سے وعدہ كرتے ہيں۔ (يعني كافروں پر عذاب نازل كريں) يا تمہاري مدت حيات پوري كرديں تو ان كو ہماري ہي طرف لوٹ كر آنا ہے

78. اور ہم نے تم سے پہلے (بہت سے) پيغمبر بھيجے۔ ان ميں كچھ تو ايسے ہيں جن كے حالات تم سے بيان كر ديئے ہيں اور كچھ ايسے ہيں جن كے حالات بيان نہيں كئے۔ اور كسي پيغمبر كا مقدور نہ تھا كہ خدا كے

حكم كے سوا كوئي نشاني لائے۔ پھر جب خدا كا حكم آپہنچا تو انصاف كے ساتھ فيصلہ كرديا گيا اور اہل باطل نقصان ميں پڑ گئے

79. خدا ہي تو ہے جس نے تمہارے لئے چارپائے بنائے تاكہ ان ميں سے بعض پر سوار ہو اور بعض كو تم كھاتے ہو

80. اور تمہارے لئے ان ميں (اور بھي) فائدے ہيں اور اس لئے بھي كہ (كہيں جانے كي) تمہارے دلوں ميں جو حاجت ہو ان پر (چڑھ كر وہاں) پہنچ جاؤ۔ اور ان پر اور كشتيوں پر تم سوار ہوتے ہو

81. اور وہ تمہيں اپني نشانياں دكھاتا ہے تو تم خدا كي كن كن نشانيوں كو نہ مانو گے

82. كيا ان لوگوں نے زمين ميں سير نہيں كي تاكہ ديكھتے جو لوگ ان سے پہلے تھے ان كا انجام كيسا ہوا۔ (حالانكہ) وہ ان سے كہيں زيادہ طاقتور اور زمين ميں نشانات (بنانے) كے اعتبار سے بہت بڑھ كر تھے۔ تو جو كچھ وہ كرتے تھے وہ ان كے كچھ كام نہ آيا

83. اور جب ان كے پيغمبر ان كے پاس كھلي نشانياں لے كر آئے تو جو علم (اپنے خيال ميں) ان كے پاس تھا اس پر اترانے لگے اور جس چيز سے تمسخر كيا كرتے تھے اس نے ان كو آ گھيرا

84. پھر جب انہوں نے ہمارا عذاب ديكھ ليا تو كہنے لگے كہ ہم خدائے واحد پر ايمان لائے اور جس چيز كو اس كے ساتھ شريك بناتے تھے اس سے نامعتقد ہوئے

85. ليكن جب وہ ہمارا عذاب ديكھ چكے (اس وقت) ان كے ايمان نے

ان كو كچھ بھي فائدہ نہ ديا۔ (يہ) خدا كي عادت (ہے) جو اس كے بندوں (كے بارے) ميں چلي آتي ہے۔ اور وہاں كافر گھاٹے ميں پڑ گئے

(43)

$ (44)

$ (45)

$ (46)

$ (47)

$ (48)

$ (49)

$ (50)

$ (51)

$ (52)

$ (53)

$ (54)

$ (55)

$ (56)

$ (57)

$ (58)

$ (59)

$ (60)

$ (61)

$ (62)

$ (63)

$ (64)

$ (65)

$ (66)

$ (67)

$ (68)

$ (69)

$ (70)

$ (71)

$ (72)

$ (73)

$ (74)

$ (75)

$ (76)

$ (77)

$ (78)

$ (79)

$ (80)

$ (81)

$ (82)

$ (83)

$ (84)

$ (85)

Ku (5) (6)

Dan demikianlah telah pasti berlaku ketetapan azab Tuhanmu terhadap orang- orang kafir, karena sesungguhnya mereka adalah penghuni neraka.(6) (7)

(Malaikat- malaikat) yang memikul Arasy dan malaikat yang berada di sekelilingnya bertasbih memuji Tuhannya dan mereka beriman kepada- Nya serta memintakan ampun bagi orang- orang yang beriman (seraya mengucapkan):" Ya Tuhan kami, rahmat dan ilmu Engkau meliputi segala sesuatu, maka berilah ampunan kepada orang- orang yang bertobat dan mengikuti jalan Engkau dan peliharalah mereka dari siksaan neraka yang menyala- nyala,(7) (8)

ya Tuhan kami, dan masukkanlah mereka ke dalam surga Adn yang telah Engkau janjikan kepada mereka dan orang- orang yang saleh di antara bapak- bapak mereka, dan istri- istri mereka, dan keturunan mereka semua. Sesungguhnya Engkaulah Yang Maha Perkasa lagi Maha Bijaksana,(8) (9)

dan peliharalah mereka dari (balasan) kejahatan. Dan orang- orang yang Engkau pelihara dari (pembalasan) kejahatan pada hari itu, maka sesungguhnya telah Engkau anugerahkan rahmat kepadanya dan itulah kemenangan yang besar".(9) (10)

Sesungguhnya orang- orang yang kafir diserukan kepada mereka (pada hari kiamat):" Sesungguhnya kebencian Allah (kepadamu) lebih besar daripada kebencianmu kepada dirimu sendiri karena kamu diseru untuk beriman lalu kamu kafir"(10) (11)

Mereka menjawab:" Ya Tuhan kami Engkau telah mematikan kami dua kali dan telah menghidupkan kami dua kali (pula) , lalu kami mengakui dosa- dosa kami. Maka adakah sesuatu jalan (bagi kami) untuk keluar (dari neraka) " (11) (12)

Yang demikian itu adalah karena kamu kafir apabila Allah saja yang disembah. Dan kamu percaya apabila Allah dipersekutukan, maka putusan (sekarang ini) adalah pada Allah Yang Maha Tinggi lagi

Maha Besar. (12) (13)

Dia- lah yang memperlihatkan kepadamu tanda- tanda (kekuasaan) - Nya dan menurunkan untukmu rezeki dari langit. Dan tiadalah mendapat pelajaran kecuali orang- orang yang kembali (kepada Allah) .(13) (14)

Maka sembahlah Allah dengan memurnikan ibadah kepada- Nya, meskipun orang- orang kafir tidak menyukai (nya) . (14) (15)

(Dialah) Yang Maha Tinggi derajat- Nya, Yang mempunyai Arasy, Yang mengutus Jibril dengan (membawa) perintah- Nya kepada siapa yang dikehendaki- Nya di antara hamba- hamba- Nya, supaya dia memperingatkan (manusia) tentang hari pertemuan (hari kiamat) ,(15) (16)

(yaitu) hari (ketika) mereka keluar (dari kubur) ; tiada suatu pun dari keadaan mereka yang tersembunyi bagi Allah. (Lalu Allah berfirman) :" Kepunyaan siapakah kerajaan pada hari ini" Kepunyaan Allah Yang Maha Esa lagi Maha Mengalahkan. (16) (17)

Pada hari ini tiap- tiap jiwa diberi balasan dengan apa yang diusahakannya. Tidak ada yang dirugikan pada hari ini. Sesungguhnya Allah amat cepat hisabnya. (17) (18)

Berilah mereka peringatan dengan hari yang dekat (hari kiamat, yaitu) ketika hati (menyesak) sampai di kerongkongan dengan menahan kesedihan. Orang- orang yang lalim tidak mempunyai teman setia seorang pun dan tidak (pula) mempunyai seorang pemberi syafaat yang diterima syafaatnya. (18) (19)

Dia mengetahui (pandangan) mata yang khianat dan apa yang disembunyikan oleh hati.(19) (20)

Dan Allah menghukum dengan keadilan. Dan sembahan- sembahan yang mereka sembah selain Allah tiada dapat menghukum dengan sesuatu apa pun. Sesungguhnya Allah, Dia- lah Yang Maha Mendengar lagi Maha Melihat. (20) (21)

Dan apakah mereka tidak mengadakan perjalanan di muka bumi, lalu memperhatikan betapa kesudahan orang- orang yang sebelum

mereka. Mereka itu adalah lebih hebat kekuatannya daripada mereka dan (lebih banyak) bekas- bekas mereka di muka bumi, maka Allah mengazab mereka disebabkan dosa- dosa mereka. Dan mereka tidak mempunyai seorang pelindung dari azab Allah. (21) (22)

Yang demikian itu adalah karena telah datang kepada mereka rasul- rasul mereka dengan membawa bukti- bukti yang nyata lalu mereka kafir; maka Allah mengazab mereka. Sesungguhnya Dia Maha Kuat lagi Maha Keras hukuman- Nya. (22) (23)

Dan Sesungguhnya telah Kami utus Musa dengan membawa ayat- ayat Kami dan keterangan yang nyata, (23) (24)

kepada Firaun, Haman dan Qarun; maka mereka berkata:" (Ia) adalah seorang ahli sihir yang pendusta".) 32) (25)

Maka tatkala Musa datang kepada mereka membawa kebenaran dari sisi Kami mereka berkata:" Bunuhlah anak- anak orang- orang yang beriman bersama dengan dia dan biarkanlah hidup wanita- wanita mereka". Dan tipu daya orang- orang kafir itu tak lain hanyalah sia- sia (belaka) . (25) (26)

Dan berkata Firaun (kepada pembesar- pembesarnya) :" Biarkanlah aku membunuh Musa dan hendaklah ia memohon kepada Tuhannya, karena sesungguhnya aku khawatir dia akan menukar agamamu atau menimbulkan kerusakan di muka bumi". (26) (27)

Dan seorang laki- laki yang beriman di antara pengikut- pengikut Firaun yang menyembunyikan Dan Musa berkata:" Sesungguhnya aku berlindung kepada Tuhanku dan Tuhanmu dari setiap orang yang menyombongkan diri yang tidak beriman kepada hari berhisab".(27) (28)

imannya berkata:" Apakah kamu akan membunuh seorang laki- laki karena dia menyatakan:" Tuhanku ialah Allah, padahal dia telah datang kepadamu dengan membawa keterangan- keterangan dari Tuhanmu. Dan jika ia seorang pendusta maka dialah yang

menanggung (dosa) dustanya itu; dan jika ia seorang yang benar niscaya sebagian (bencana) yang diancamkannya kepadamu akan menimpamu". Sesungguhnya Allah tidak menunjuki orang- orang yang melampaui batas lagi pendusta. (28) (29)

(Musa berkata) :" Hai kaumku, untukmulah kerajaan pada hari ini dengan berkuasa di muka bumi. Siapakah yang akan menolong kita dari azab Allah jika azab itu menimpa kita!" Firaun berkata:" Aku tidak mengemukakan kepadamu, melainkan apa yang aku pandang baik; dan aku tiada menunjukkan kepadamu selain jalan yang benar". (29) (30)

Dan orang yang beriman itu berkata:" Hai kaumku, sesungguhnya aku khawatir kamu akan ditimpa (bencana) seperti peristiwa kehancuran golongan yang bersekutu.(30) (31)

(Yakni) seperti keadaan kaum Nuh, Ad, Tsamud dan orang- orang yang datang sesudah mereka. Dan Allah tidak menghendaki berbuat kelaliman terhadap hamba- hamba- Nya. (31) (32)

Hai kaumku, sesungguhnya aku khawatir terhadapmu akan siksaan h ari panggil- memanggil,(32) (33)

(yaitu) hari ketika kamu (lari) berpaling ke belakang, tidak ada bagimu seorang pun yang menyelamatkan kamu dari (azab) Allah, dan siapa yang disesatkan Allah, niscaya tidak ada baginya seorang pun yang akan memberi petunjuk. (33) (34)

Dan sesungguhnya telah datang Yusuf kepadamu dengan membawa keterangan- keterangan, tetapi kamu senantiasa dalam keraguan tentang apa yang dibawanya kepadamu, hingga ketika dia meninggal, kamu berkata:" Allah tidak akan mengirim seorang (rasul pun) sesudahnya". Demikianlah Allah menyesatkan orang- orang yang melampaui batas dan ragu- ragu. (34) (35)

(Yaitu) orang- orang yang memperdebatkan ayat- ayat Allah tanpa alasan yang sampai kepada mereka. Amat besar kemurkaan (bagi mereka) di sisi Allah dan di sisi orang- orang yang beriman.

Demikianlah Allah mengunci mati hati orang yang sombong dan sewenang- wenang. (35) (36)

Dan berkatalah Firaun:" Hai Haman, buatkanlah bagiku sebuah bangunan yang tinggi supaya aku sampai ke pintu- pintu, (36) (37)

(yaitu) pintu- pintu langit, supaya aku dapat melihat Tuhan Musa dan sesungguhnya aku memandangnya seorang pendusta". Demikianlah dijadikan Firaun memandang baik perbuatan yang buruk itu, dan dia dihalangi dari jalan (yang benar) ; dan tipu daya Firaun itu tidak lain hanyalah membawa kerugian. (37) (38)

Orang yang beriman itu berkata:" Hai kaumku, ikutilah aku, aku akan menunjukkan kepadamu jalan yang benar. (38) (39)

Hai kaumku, sesungguhnya kehidupan dunia ini hanyalah kesenangan (sementara) dan sesungguhnya akhirat itulah negeri yang kekal. (39) (40)

Barang siapa mengerjakan perbuatan jahat, maka dia tidak akan dibalas melainkan sebanding dengan kejahatan itu. Dan barang siapa mengerjakan amal yang saleh baik laki- laki maupun perempuan sedang ia dalam keadaan beriman, maka mereka akan masuk surga, mereka diberi rezeki di dalamnya tanpa hisab. (40) (41)

Hai kaumku, bagaimanakah kamu, aku menyeru kamu kepada keselamatan, tetapi kamu menyeru aku ke neraka (41) (42)

(Kenapa) kamu menyeruku supaya kafir kepada Allah dan mempersekutukan- Nya dengan apa yang tidak kuketahui padahal aku menyeru kamu (beriman) kepada Yang Maha Perkasa lagi Maha Pengampun (42) (43)

Sudah pasti bahwa apa yang kamu seru supaya aku (beriman) kepadanya tidak dapat memperkenankan seruan apa pun baik di dunia maupun di akhirat. Dan sesungguhnya kita kembali kepada Allah dan sesungguhnya orang- orang yang melampaui batas, mereka itulah penghuni neraka. (43) (44)

Kelak kamu akan ingat kepada apa yang kukatakan

kepada kamu. Dan aku menyerahkan urusanku kepada Allah. Sesungguhnya Allah Maha Melihat akan hamba- hamba- Nya". (44) (45)

Maka Allah memeliharanya dari kejahatan tipu daya mereka, dan Firaun beserta kaumnya dikepung oleh azab yang amat buruk. (45) (46)

Kepada mereka dinampakkan neraka pada pagi dan petang, dan pada hari terjadinya Kiamat. (Dikatakan kepada malaikat) :" Masukkanlah Firaun dan kaumnya ke dalam azab yang sangat keras". (46) (47)

Dan (ingatlah) , ketika mereka berbantah- bantah dalam neraka, maka orang- orang yang lemah berkata kepada orang- orang yang menyombongkan diri:" Sesungguhnya kami adalah pengikut- pengikutmu, maka dapatkah kamu menghindarkan dari kami sebahagian azab api neraka" (47) (48)

Orang- orang yang menyombongkan diri menjawab:" Sesungguhnya kita semua sama- sama dalam neraka karena sesungguhnya Allah telah menetapkan keputusan antara hamba- hamba- (Nya) ". (74) (49)

Dan orang- orang yang berada dalam neraka berkata kepada penjaga- penjaga neraka Jahanam:" Mohonkanlah kepada Tuhanmu supaya Dia meringankan azab dari kami barang sehari". (84) (50)

Penjaga Jahanam berkata:" Dan apakah belum datang kepada kamu rasul- rasulmu dengan membawa keterangan- keterangan" Mereka menjawab:" Benar, sudah datang". Penjaga- penjaga Jahanam berkata:" Berdoalah kamu". Dan doa orang- orang kafir itu hanyalah sia- sia belaka.(50) (51)

Sesungguhnya Kami menolong rasul- rasul Kami dan orang- orang yang beriman dalam kehidupan dunia dan pada hari berdirinya saksi- saksi (hari kiamat) , (51) (52)

(yaitu) hari yang tiada berguna bagi orang- orang lalim permintaan maafnya dan bagi merekalah laknat dan bagi merekalah tempat tinggal yang buruk. (52) (53)

Dan sesungguhnya telah Kami berikan petunjuk kepada Musa; dan Kami wariskan Taurat

kepada Bani Israel, (53) (54)

untuk menjadi petunjuk dan peringatan bagi orang- orang yang berpikir. (54) (55)

Maka bersabarlah kamu, karena sesungguhnya janji Allah itu benar, dan mohonlah ampunan untuk dosamu dan bertasbihlah seraya memuji Tuhanmu pada waktu petang dan pagi. (55) (56)

Sesungguhnya orang- orang yang memperdebatkan tentang ayat- ayat Allah tanpa alasan yang sampai kepada mereka tidak ada dalam dada mereka melainkan hanyalah (keinginan akan) kebesaran yang mereka sekali- kali tiada akan mencapainya, maka mintalah perlindungan kepada Allah. Sesungguhnya Dia Maha Mendengar lagi Maha Melihat. (56) (57)

Sesungguhnya penciptaan langit dan bumi lebih besar daripada penciptaan manusia akan tetapi kebanyakan manusia tidak mengetahui. (57) (58)

Dan tidaklah sama orang yang buta dengan orang yang melihat, dan tidaklah (pula sama) orang- orang yang beriman serta mengerjakan amal saleh dengan orang- orang yang durhaka. Sedikit sekali kamu mengambil pelajaran. (58) (59)

Sesungguhnya hari kiamat pasti akan datang, tidak ada keraguan tentangnya, akan tetapi kebanyakan manusia tiada beriman. (59) (60)

Dan Tuhanmu berfirman:" Berdoalah kepada- Ku, niscaya akan Kuperkenankan bagimu. Sesungguhnya orang- orang yang menyombongkan diri dari menyembah- Ku akan masuk neraka Jahanam dalam keadaan hina dina". (60) (61)

Allah- lah yang menjadikan malam untuk kamu supaya kamu beristirahat padanya; dan menjadikan siang terang benderang. Sesungguhnya Allah benar- benar mempunyai karunia yang dilimpahkan atas manusia, akan tetapi kebanyakan manusia tidak bersyukur. (61) (62)

Yang demikian itu adalah Allah, Tuhanmu, Pencipta segala sesuatu, tiada Tuhan (yang berhak disembah) melainkan Dia; maka bagaimanakah kamu dapat dipalingkan (62) (63)

Seperti demikianlah dipalingkan orang- orang yang selalu mengingkari ayat- ayat

Allah. (63) (64)

Allah- lah yang menjadikan bumi bagi kamu tempat menetap dan langit sebagai atap, dan membentuk kamu lalu membaguskan rupamu serta memberi kamu rezeki dengan sebahagian yang baik- baik. Yang demikian itu adalah Allah Tuhanmu, Maha Agung Allah, Tuhan semesta alam. (64) (65)

Dialah Yang hidup kekal, tiada Tuhan(yang berhak disembah) melainkan Dia; maka sembahlah Dia dengan memurnikan ibadah kepada- Nya. Segala puji bagi Allah Tuhan semesta alam. (65) (66)

Katakanlah (ya Muhammad) :" Sesungguhnya aku dilarang menyembah sembahan yang kamu sembah selain Allah setelah datang kepadaku keterangan- keterangan dari Tuhanku; dan aku diperintahkan supaya tunduk patuh kepada Tuhan semesta alam. (66) (67)

Dia- lah yang menciptakan kamu dari tanah kemudian dari setetes, air mani, sesudah itu dari segumpal darah, kemudian dilahirkannya kamu sebagai seorang anak, kemudian (kamu dibiarkan hidup) supaya kamu sampai kepada masa (dewasa) , kemudian (dibiarkan kamu hidup lagi) sampai tua, di antara kamu ada yang diwafatkan sebelum itu. (Kami perbuat demikian) supaya kamu sampai kepada ajal yang ditentukan dan supaya kamu memahami (nya) . (67) (68)

Dia- lah yang menghidupkan dan mematikan, maka apabila Dia menetapkan sesuatu urusan, Dia hanya berkata kepadanya:" Jadilah", maka jadilah ia. (68) (69)

Apakah kamu tidak melihat kepada orang- orang yang membantah ayat- ayat Allah Bagaimanakah mereka dapat dipalingkan (69) (70)

(Yaitu) orang- orang yang mendustakan Al Kitab (Al Quran) dan wahyu yang dibawa oleh rasul- rasul Kami yang telah Kami utus. Kelak mereka akan mengetahui, (70) (71)

ketika belenggu dan rantai dipasang di leher mereka, seraya mereka diseret, (71) (72)

ke dalam air

yang sangat panas, kemudian mereka dibakar dalam api, (72) (73)

kemudian dikatakan kepada mereka:" Manakah berhala- berhala yang selalu kamu persekutukan (73) (74)

(yang kamu sembah) selain Allah" Mereka menjawab:" Mereka telah hilang lenyap dari kami, bahkan kami dahulu tiada pernah menyembah sesuatu". Seperti demikianlah Allah menyesatkan orang- orang kafir. (74) (75)

Yang demikian itu disebabkan karena kamu bersuka ria di muka bumi dengan tidak benar dan karena kamu selalu bersuka ria (dalam kemaksiatan) . (75) (76)

(Dikatakan kepada mereka) :" Masuklah kamu ke pintu- pintu neraka Jahanam, dan kamu kekal di dalamnya. Maka itulah seburuk- buruk tempat bagi orang- orang yang sombong". (76) (77)

Maka bersabarlah kamu, sesungguhnya janji Allah adalah benar; maka meskipun Kami perlihatkan kepadamu sebagian siksa yang Kami ancamkan kepada mereka atau pun Kami wafatkan kamu (sebelum ajal menimpa mereka) , namun kepada Kami sajalah mereka dikembalikan. (77) (78)

Dan sesungguhnya telah Kami utus beberapa orang rasul sebelum kamu, di antara mereka ada yang Kami ceritakan kepadamu dan di antara mereka ada (pula) yang tidak Kami ceritakan kepadamu. Tidak dapat bagi seorang rasul membawa suatu mukjizat, melainkan dengan seizin Allah; maka apabila telah datang perintah Allah, diputuskan (semua perkara) dengan adil. Dan ketika itu rugilah orang- orang yang berpegang kepada yang batil. (78) (79)

Allah- lah yang menjadikan binatang ternak untuk kamu, sebagiannya untuk kamu kendarai dan sebagiannya untuk kamu makan. (79) (80)

Dan (ada lagi) manfaat- manfaat yang lain pada binatang ternak itu untuk kamu dan supaya kamu mencapai suatu keperluan yang tersimpan dalam hati dengan mengendarainya. Dan kamu dapat

diangkut dengan mengendarai binatang- binatang itu dan dengan mengendarai bahtera. (80) (81)

Dan Dia memperlihatkan kepada kamu tanda- tanda (kekuasaan- Iya) ; maka tanda- tanda (kekuasaan) Allah yang manakah yang kamu ingkari (81) (82)

Maka apakah mereka tiada mengadakan perjalanan di muka bumi lalu memperhatikan betapa kesudahan orang- orang yang sebelum mereka. Adalah orang- orang yang sebelum mereka itu lebih hebat kekuatannya dan (lebih banyak) bekas- bekas mereka di muka bumi, maka apa yang mereka usahakan itu tidak dapat menolong mereka. (82) (83)

Maka tatkala datang kepada mereka rasul- rasul (yang diutus kepada) mereka dengan membawa keterangan- keterangan, mereka merasa senang dengan pengetahuan yang ada pada mereka dan mereka dikepung oleh azab Allah yang selalu mereka perolok- olokkan itu. (83) (84)

Maka tatkala mereka melihat azab Kami, mereka berkata:" Kami beriman hanya kepada Allah saja dan kami kafir kepada sembahan- sembahan yang telah kami persekutukan dengan Allah. (84) (85)

terhadap Rasul mereka untuk menawannya (dan membinasakannya); dan mereka pula telah membantah dengan perkara yang salah untuk menghapuskan kebenaran dengan perkara yang salah itu; sebab itu Aku binasakan mereka. Maka (lihatlah) bagaimana kesan azabKu! (5)

Dan demikianlah juga tetapnya hukuman Tuhanmu terhadap orang-orang yang kafir, kerana sesungguhnya mereka ialah ahli neraka. (6)

Malaikat yang memikul Arasy dan malaikat yang berada di sekelilingnya, bertasbih memuji TuhanNya; dan beriman kepadaNya; serta mereka memohon ampun bagi orang-orang yang beriman (dengan berdoa merayu): "Wahai Tuhan kami! RahmatMu dan IlmuMu meliputi segala-galanya; maka berilah ampun kepada orang-orang yang bertaubat serta menurut jalanMu, dan peliharalah mereka dari azab neraka. (7)

"Wahai Tuhan kami! Dan masukkanlah mereka ke dalam Syurga "Adn" yang Engkau telah janjikan kepada mereka; dan (masukkanlah bersama-sama mereka): orang-orang yang layak di antara ibu bapa mereka, dan isteri-isteri mereka, serta keturunan mereka. Sesungguhnya Engkaulah jua Yang Maha Kuasa, lagi Maha Bijaksana. (8)

"Dan peliharalah mereka dari (balasan) kejahatan-kejahatan (yang dilakukannya); dan (sebenarnya) sesiapa yang Engkau pelihara pada hari itu dari terkena (balasan) kejahatan-kejahatan (yang dilakukannya) maka sesungguhnya Engkau telah mengurniakan rahmat kepadanya; dan yang demikian itulah kemenangan yang besar (nilainya)". (9)

Sesungguhnya orang-orang yang kafir akan dipanggil dan dikatakan kepada mereka (pada hari kiamat): "Demi sesungguhnya! Kebencian Allah (kepada kamu) lebih besar daripada kebencian kamu kepada diri sendiri, (sebabnya kerana) semasa kamu diseru dan diajak (di dunia dahulu) supaya beriman, (kamu enggan dan menolak), lalu kamu terus berkeadaan kufur". (10)

Mereka menjawab: "Wahai Tuhan kami! Engkau telah menjadikan kami berkeadaan mati dua kali, dan telah menjadikan kami bersifat hidup

dua kali, maka kami (sekarang) mengakui akan dosa-dosa kami. Oleh itu adakah sebarang jalan untuk (kami) keluar (dari neraka)?" (11)

(Lalu dikatakan kepada mereka): "Azab yang kamu berada padanya itu adalah kerana keadaan kamu apabila Allah Yang Maha Esa sahaja diseru dan disembah, kamu kufur (dan menolak cara bertauhid itu); dan apabila dipersekutukan sesuatu dengan Allah, kamu percaya (dan menerima bawaan syirik itu). Maka kuasa menjalankan keadilan adalah hak Allah, Yang Maha Tinggi (dari apa yang dipersekutukan), lagi Yang Maha Besar (pemerintahanNya)". (12)

Dia lah Tuhan yang memperlihatkan kepada kamu tanda-tanda keesaanNya dan kekuasaanNya (untuk kehidupan rohani kamu), dan yang menurunkan (untuk jasmani kamu) sebab-sebab rezeki dari langit. Dan tiadalah yang ingat serta mengambil pelajaran (dari yang demikian) melainkan orang yang sentiasa bertumpu (kepada Allah). (13)

Oleh itu maka sembahlah kamu akan Allah dengan mengikhlaskan ibadat kepadaNya (dan menjauhi bawaan syirik), sekalipun orang-orang kafir tidak menyukai (amalan kamu yang demikian). (14)

Dia lah Yang Maha tinggi darjat kebesaranNya, yang mempunyai Arasy (yang melambangkan keagungan dan kekuasaanNya); Ia memberikan wahyu dari hal perintahNya kepada sesiapa yang dikehendakiNya di antara hamba-hambaNya (yang telah dipilih menjadi RasulNya), supaya Ia memberi amaran (kepada manusia) tentang hari pertemuan, (15)

Iaitu hari mereka keluar (dari kubur masing-masing) dengan jelas nyata; tidak akan tersembunyi kepada Allah sesuatupun dari hal keadaan mereka. (Pada saat itu Allah berfirman): "Siapakah yang menguasai kerajaan pada hari ini? (Allah sendiri menjawab): "Dikuasai oleh Allah Yang Maha Esa, lagi Yang Mengatasi kekuasaanNya segala-galanya! (16)

"Pada hari ini, tiap-tiap diri dibalas dengan apa yang telah diusahakannya; tidak ada hukuman

yang tidak adil pada hari ini. Sesungguhnya Allah amat cepat hitungan hisabNya. (17)

Dan berilah amaran (wahai Muhammad) kepada mereka tentang (hari kiamat) yang dekat (masa datangnya), iaitu ketika hati seseorang merasa resah gelisah, kerana cemas takut, sambil masing-masing menahan perasaannya itu. (Pada saat itu) orang-orang yang zalim tidak akan mendapat seorang sahabatpun yang boleh membelanya, dan tidak akan mendapat pemberi syafaat yang diterima pertolongannya. (18)

Allah mengetahui pengkhianatan (penyelewengan dan ketiadaan jujur) pandangan mata seseorang, serta mengetahui akan apa yang tersembunyi di dalam hati. (19)

Dan Allah memutuskan hukum dengan adil, sedang yang mereka sembah yang lain dari Allah - tidak dapat memberikan sebarang keputusan. Sesungguhnya Allah Dia lah Yang Maha Mendengar, lagi Maha Melihat. (20)

Tidakkah mereka telah berjalan dan mengembara di muka bumi, dengan itu tidakkah mereka memerhatikan bagaimana kesudahan orang-orang yang terdahulu dari mereka? Orang-orang itu adalah orang-orang yang lebih dari mereka tentang kekuatan tenaga dan tentang kesan-kesan usaha pembangunan di muka bumi. Maka sekalipun demikian, Allah binasakan mereka dengan sebab dosa-dosa mereka, dan tiadalah bagi mereka sesiapapun yang dapat menyelamatkan mereka dari azab Allah. (21)

(Kebinasaan mereka) yang demikian ialah kerana mereka sentiasa didatangi Rasul-rasul yang diutuskan kepada mereka dengan membawa keterangan-keterangan (hukum-hukum dan mukjizat) yang jelas nyata, maka mereka kufur ingkar, lalu Allah menyeksa mereka, sesungguhnya Allah adalah Maha Kuat lagi Maha berat azab seksaNya. (22)

Dan demi sesungguhnya! Kami telah mengutuskan Nabi Musa membawa ayat-ayat Kami dan bukti (mukjizat) yang jelas nyata (23)

Kepada Firaun dan Haman serta Qarun; maka mereka (menuduhnya dengan) berkata: "Ia seorang ahli sihir,

lagi pendusta!" (24)

Setelah Nabi Musa datang kepada mereka dengan membawa kebenaran dari sisi Kami, mereka berkata (dengan marahnya): "Bunuhlah anak-anak lelaki orang-orang yang beriman yang mengikutnya, dan biarkan hidup anak-anak perempuan mereka". (Tetapi usaha) dan tipu daya orang-orang kafir itu hanya menyebabkan mereka tenggelam dalam kesesatan dan kebinasaan sahaja. (25)

Dan berkatalah Firaun (kepada orang-orangnya): "Biarkanlah aku membunuh Musa, dan biarlah dia memohon kepada Tuhannya (meminta pertolongan)! Sesungguhnya aku bimbang dia akan menukar ugama kamu, atau ia menimbulkan kerosakan di muka bumi". (26)

Dan (setelah mendengar ancaman itu) Nabi Musa berkata: "Sesungguhnya aku berlindung kepada Allah Tuhanku dan Tuhan kamu - dari (angkara) tiap-tiap orang yang sombong takbur, yang tidak beriman kepada hari hitungan amal!" (27)

Dan (pada saat itu) berkatalah pula seorang lelaki yang beriman dari orang-orang Firaun yang menyembunyikan imannya: "Patutkah kamu membunuh seorang lelaki kerana ia menegaskan: `Tuhanku ialah Allah? - sedang ia telah datang kepada kamu membawa keterangan-keterangan dari Tuhan kamu? Kalau ia seorang yang berdusta maka dia lah yang akan menanggung dosa dustanya itu, dan kalau ia seorang yang benar nescaya kamu akan ditimpa oleh sebahagian dari (azab) yang dijanjikannya kepada kamu. Sesungguhnya Allah tidak memberi hidayah petunjuk kepada orang yang melampaui batas, lagi pendusta. (28)

"Wahai kaumku! Pada hari ini kepunyaan kamulah kuasa memerintah dengan bermaharajalela di muka bumi (Mesir dan sekitarnya; tetapi kiranya keadaan bertukar) maka siapakah yang akan membela kita dari azab Allah kalau azab itu datang menimpa kita?" Firaun berkata: " Aku tidak mengesyorkan kepada kamu melainkan dengan apa yang aku pandang (elok dijalankan), dan

aku tidak menunjukkan kepada kamu melainkan jalan yang benar". (29)

Dan berkatalah pula orang yang beriman itu: "Wahai kaumku! Sesungguhnya aku bimbang kamu akan ditimpa (kebinasaan) sebagaimana yang telah menimpa kaum-kaum yang bergabung (menentang Rasul-rasulnya)! (30)

"(Iaitu) seperti keadaan kaum Nabi Nuh, dan Aad (kaum Nabi Hud), dan Thamud (kaum Nabi Soleh), serta orang-orang yang datang kemudian daripada mereka (seperti kaum Nabi Lut). Dan (ingatlah) Allah tidak menghendaki berbuat kezaliman kepada hamba-hambaNya. (31)

"Dan, wahai kaumku! Sesungguhnya aku bimbang kamu akan ditimpa azab seksa hari (kiamat) yang padanya masing-masing menjerit-jerit memanggil (memohon pertolongan), (32)

"(Iaitu) hari kamu berpaling undur melarikan diri; padahal semasa itu tidak ada sesiapapun yang dapat menyelamatkan kamu dari azab Allah. Dan (ingatlah) sesiapa yang disesatkan Allah (disebabkan pilihannya yang salah), maka tiada sesiapapun yang dapat memberi hidayah petunjuk kepadanya. (33)

"Dan demi sesungguhnya! Nabi Yusuf telah datang kepada kamu dahulu dengan membawa keterangan-keterangan (yang membuktikan kerasulannya), maka kamu tetap juga dalam keraguan mengenai apa yang disampaikannya kepada kamu sehingga apabila ia mati, kamu berkata: Allah tidak akan mengutuskan lagi Rasul sesudahnya; demikianlah Allah menyesatkan sesiapa yang melampau kederhakaannya, lagi yang ragu-ragu kepercayaannya (terhadap balasan Tuhannya), - (34)

"(Iaitu) orang-orang yang membantah mengenai maksud ayat-ayat Allah dengan tidak ada sebarang bukti yang sampai kepada mereka (dari pihak yang diakui benarnya). (Bantahan yang demikian) besar kebenciannya dan kemurkaannya di sisi hukum Allah dan di sisi bawaan orang-orang yang beriman. Demikianlah Allah meteraikan atas hati tiap-tiap orang yang sombong takbur, lagi bermaharajalela pencerobohannya!" (35)

Dan Firaun pula berkata: "Hai Haman! Binalah untukku sebuah bangunan

yang tinggi, semoga aku sampai ke jalan-jalan (yang aku hendak menujunya) (36)

"(Iaitu) ke pintu-pintu langit, supaya aku dapat melihat Tuhan Musa; dan sesungguhnya aku percaya Musa itu seorang pendusta!" Demikianlah diperhiaskan (oleh Syaitan) kepada Firaun akan perbuatannya yang buruk itu untuk dipandang baik, serta ia dihalangi dari jalan yang benar; dan tipu daya Firaun itu tidak membawanya melainkan ke dalam kerugian dan kebinasaan. (37)

Dan berkatalah pula orang beriman itu: "Wahai kaumku! Turutlah (nasihatku), aku akan menunjukkan kepada kamu jalan yang benar. (38)

"Wahai kaumku! Sesungguhnya kehidupan dunia ini hanyalah kesenangan (untuk sementara waktu sahaja), dan sesungguhnya hari akhirat itulah sahaja negeri yang kekal. (39)

"Sesiapa yang mengerjakan sesuatu perbuatan jahat maka ia tidak dibalas melainkan dengan kejahatan yang sebanding dengannya; dan sesiapa yang mengerjakan amal soleh - dari lelaki atau perempuan - sedang ia beriman, maka mereka itu akan masuk Syurga; mereka beroleh rezeki di dalam Syurga itu dengan tidak dihitung. (40)

"Dan wahai kaumku! Apa halnya aku dengan kamu? Aku mengajak kamu kepada keselamatan, dan kamu pula mengajakku ke neraka? (41)

"Kamu mengajakku supaya aku kufur (tidak percayakan keesaan) Allah dan mempersekutukanNya dengan apa yang aku tidak mempunyai pengetahuan mengenainya, padahal aku mengajak kamu beriman kepada Allah Yang Maha Kuasa, lagi Maha Pengampun? (42)

"Tidak syak lagi, bahawa makhluk-makhluk yang kamu ajak aku menyembahnya itu tidak dapat menyahut sebarang seruan (atau memberikan sebarang pertolongan) sama ada di dunia atau di akhirat; dan sesungguhnya tempat kembali kita semua ialah kepada Allah, dan sebenarnya orang-orang yang melampau kejahatannya itu, merekalah ahli neraka. (43)

"(Kiranya

kamu tetap berdegil sekarang) maka kamu sudah tentu akan mengetahui kebenaran apa yang aku katakan kepada kamu; dan aku sentiasa menyerahkan urusanku bulat-bulat kepada Allah (untuk memeliharaku); sesungguhnya Allah Maha Melihat akan keadaan hamba-hambaNya". (44)

(Dengan keikhlasannya dan penyerahan dirinya kepada Allah) maka ia diselamatkan oleh Allah dari angkara tipu daya mereka; dan Firaun bersama-sama kaumnya ditimpa azab seksa yang seburuk-buruknya, (45)

Mereka didedahkan kepada bahang api neraka pada waktu pagi dan petang (semasa mereka berada dalam alam Barzakh); dan pada hari berlakunya kiamat (diperintahkan kepada malaikat): "Masukkanlah Firaun dan pengikut-pengikutnya ke dalam azab seksa api neraka yang seberat-beratnya!" (46)

Dan (ingatkanlah perkara yang berlaku) semasa orang-orang yang kafir dan yang menderhaka berbantah-bantahan dalam neraka, iaitu orang-orang yang lemah (yang menjadi pengikut) berkata kepada pemimpin-pemimpinnya yang sombong takbur: "Sesungguhnya kami telah menjadi pengikut-pengikut kamu, maka dapatkah kamu menolak dari kami sebahagian daripada azab neraka ini?" (47)

Orang-orang yang sombong angkuh itu menjawab: "Sebenarnya kita semua menderita bersama-sama dalam neraka (tidak ada jalan untuk kita melepaskan diri), kerana sesungguhnya Allah telah menetapkan hukumanNya di antara sekalian hambaNya " (48)

Dan berkatalah pula orang-orang yang ada dalam neraka kepada malaikat-malaikat penjaga neraka Jahannam: "Pohonkanlah kepada Tuhan kamu, supaya Ia meringankan sedikit azab seksa dari kami, barang sehari". (49)

Malaikat penjaga neraka menjawab: "Bukankah kamu telah didatangi Rasul-rasul kamu dengan membawa keterangan-keterangan (yang menyatakan akibat perbuatan derhaka kamu)?" Mereka menjawab: "Ya, telah datang". Malaikat itu berkata: "Jika demikian, maka berdoalah kamu sendiri. Dan doa permohonan orang-orang yang kafir pada saat ini hanya menyebabkan mereka berada dalam keadaan dukacita

dan kecewa sahaja". (50)

Sesungguhnya Kami tetap membela serta mempertahankan Rasul-rasul Kami dan orang-orang yang beriman - dalam kehidupan dunia ini dan pada saat bangkitnya saksi-saksi (pada hari kiamat) (51)

(Iaitu) pada hari yang tidak berguna bagi orang-orang yang zalim dalihan-dalihan mereka untuk melepaskan diri, dan mereka akan beroleh laknat, serta mereka beroleh seburuk-buruk tempat tinggal. (52)

Dan demi sesungguhnya! Kami telah memberikan Nabi Musa hidayah petunjuk dan Kami berikan kaum Bani Israil mewarisi Kitab Taurat, (53)

Sebagai hidayah petunjuk dan peringatan bagi orang-orang yang berakal sempurna. (54)

(Setelah engkau mengetahui perihal Nabi Musa dan umatnya) maka bersabarlah (wahai Muhammad, dalam perjuangan menegakkan Islam); sesungguhnya janji Allah (untuk menjayakanmu) adalah benar. Dan pohonlah ampun bagi salah silapmu, serta bertasbihlah dengan memuji Tuhanmu pada waktu pagi dan petang. (55)

Sesungguhnya orang-orang yang membantah mengenai maksud ayat-ayat Tuhanmu dengan tidak berdasarkan sebarang bukti yang sampai kepada mereka (dari pihak yang diakui benarnya), tidak ada dalam dada mereka melainkan perasaan mahukan kebesaran (untuk mengatasimu), kemahuan yang mereka tidak sekali-kali akan dapat mencapainya. Oleh itu mintalah perlindungan kepada Allah (dari angkara mereka); sesungguhnya Dia lah jua Yang Maha Mendengar, lagi Maha Melihat. (56)

Demi sesungguhnya, menciptakan langit dan bumi (dari tiada kepada ada) lebih besar (dan lebih menakjubkan) daripada menciptakan manusia dan menghidupkannya semula (sesudah matinya); akan tetapi kebanyakan manusia (yang mengingkari hari kiamat) tidak mengetahui. (57)

Dan sememangnya tidaklah sama orang yang buta dan orang yang melihat, dan juga tidaklah sama orang-orang yang beriman serta beramal soleh dengan orang yang melakukan kejahatan. (Meskipun hakikat ini jelas nyata, tetapi)

sedikit sangat kamu beringat dan insaf. (58)

Sesungguhnya hari kiamat tetap akan datang, tidak ada sebarang syak tentang kedatangannya; akan tetapi kebanyakan manusia tidak beriman (akan hakikat itu). (59)

Dan Tuhan kamu berfirman: "Berdoalah kamu kepadaKu nescaya Aku perkenankan doa permohonan kamu. Sesungguhnya orang-orang yang sombong takbur daripada beribadat dan berdoa kepadaKu, akan masuk neraka Jahannam dalam keadaan hina. (60)

Allah yang menjadikan malam untuk kamu supaya kamu berehat padanya, dan menjadikan siang terang-benderang (supaya kamu berusaha). Sesungguhnya Allah sentiasa melimpah-limpah kurniaNya kepada manusia seluruhnya, akan tetapi kebanyakan manusia tidak bersyukur. (61)

Yang bersifat demikian ialah Allah, Tuhan kamu; yang menciptakan tiap-tiap sesuatu (dari tiada kepada ada); tiada Tuhan (yang berhak disembah) melainkan Dia; maka bagaimana kamu dapat dipalingkan (daripada menyembahNya)? (62)

Sebagaimana terpalingnya mereka itu (daripada menyembah Allah), terpaling juga orang-orang yang mengingkari keterangan-keterangan Allah. (63)

Allah yang menjadikan bumi sebagai tempat penetapan untuk kamu, dan langit sebagai bumbung yang kukuh binaannya; dan Ia membentuk kamu lalu memperelokkan rupa kamu, serta dikurniakan kepada kamu dari benda-benda yang baik lagi halal. Yang demikian (kekuasaanNya dan kemurahanNya) ialah Allah Tuhan kamu; maka nyatalah kelebihan dan kemurahan Allah, Tuhan sekalian alam. (64)

Dia lah Yang Tetap Hidup; tiada Tuhan (yang berhak disembah) melainkan Dia; maka sembahlah kamu akan Dia dengan mengikhlaskan amal ugama kamu kepadaNya semata-mata. Segala puji tertentu bagi Allah Tuhan yang memelihara dan mentadbirkan sekalian alam. (65)

Katakanlah (wahai Muhammad): "Sesungguhnya aku dilarang menyembah benda-benda yang kamu sembah yang lain dari Allah - setelah datang kepadaku keterangan-keterangan yang jelas nyata dari Tuhanku; dan aku diperintahkan

supaya tunduk taat bulat-bulat kepada perintah Tuhan sekalian alam". (66)

Dia lah yang menciptakan kamu dari tanah, kemudian dari (setitis) air benih, kemudian dari sebuku darah beku, kemudian dari seketul daging; kemudian Ia mengeluarkan kamu berupa kanak-kanak; kemudian kamu (dipelihara) hingga sampai ke peringkat umur dewasa; kemudian kamu (dipanjangkan umur) hingga sampai menjadi tua. Dan (dalam pada itu) ada di antara kamu yang dimatikan sebelum itu. (Allah melakukan kejadian yang demikian) supaya kamu sampai ke masa yang ditentukan (untuk menerima balasan); dan supaya kamu memahami (hikmat-hikmat kejadian itu dan kekuasaan Tuhan). (67)

Dia lah yang menghidupkan dan mematikan; oleh itu apabila Ia menetapkan jadinya sesuatu perkara maka Ia hanya berfirman kepadanya: "Jadilah engkau!" Lalu menjadilah ia. (68)

Tidakkah engkau melihat dan merasa hairan terhadap orang-orang yang membantah mengenai maksud ayat-ayat Allah, bagaimana mereka telah dipalingkan (dari kebenaran)? (69)

Iaitu orang-orang yang mendustakan Al-Quran dan segala yang dibawa oleh Rasul-rasul Kami yang telah Kami utus; maka mereka akan mengetahui kelak. (70)

Ketika belenggu dan rantai dipasung di leher mereka, sambil mereka, diseret (71)

Ke dalam air panas yang menggelegak; kemudian mereka dibakar dalam api neraka; (72)

Akhirnya dikatakan kepada mereka: "Mana dia berhala-berhala yang kamu dahulu sekutukan - (73)

"(Dengan menyembahnya atau memujanya) selain Allah?" Mereka menjawab: "Benda-benda itu telah hilang lenyap dari kami, bahkan yang sebenarnya kami dahulu tidak pernah sekutukan sesuatu pun (dengan Allah)". (Sebagaimana Allah menjadikan mereka sesat), demikian pula Allah menyesatkan orang-orang yang kufur ingkar (menentang maksud ayat-ayatNya). (74)

(Lalu dikatakan kepada mereka setelah ditimpakan dengan azab seksa): "Balasan buruk yang demikian

ini disebabkan kamu dahulu bersukaria di muka bumi dengan cara yang salah (pada hukum Tuhan), dan disebabkan kamu bersenang lenang dan bermegah-megah dengan berleluasa (dalam maksiat). (75)

"Masukilah pintu-pintu neraka Jahannam kekalah kamu di dalamnya; maka seburuk-buruk tempat bagi orang-orang yang sombong takbur ialah neraka Jahannam". (76)

Maka bersabarlah (wahai Muhammad), sesungguhnya janji Allah (menyeksa musuh-musuhmu itu) adalah benar; oleh itu kiranya Kami perlihatkan kepadamu sebahagian dari azab yang Kami janjikan kepada mereka, ataupun Kami wafatkanmu sebelum itu, (maka tetaplah mereka akan menerima balasan azab) kerana kepada Kamilah mereka akan dikembalikan. (77)

Dan demi sesungguhnya! Kami telah mengutus beberapa Rasul sebelummu; di antara mereka ada yang Kami ceritakan perihalnya kepadamu, dan ada pula di antaranya yang tidak Kami ceritakan kepada kamu. Dan tidaklah harus bagi seseorang Rasul membawa sesuatu keterangan atau menunjukkan sesuatu mukjizat melainkan dengan izin Allah; (maka janganlah diingkari apa yang dibawa oleh Rasul) kerana apabila datang perintah Allah (menimpakan azab) diputuskan hukum dengan adil; pada saat itu rugilah orang-orang yang berpegang kepada perkara yang salah. (78)

Allah yang menjadikan binatang ternak bagi kamu; sebahagian di antaranya untuk kamu menunggangnya, dan sebahagian lagi untuk kamu makan. (79)

Dan kamu pula beroleh berbagai faedah pada binatang ternak itu, dan supaya kamu dapat memenuhi sesuatu hajat yang ada dalam hati kamu dengan menggunakan binatang itu; dan di atas binatang-binatang ternak itu, serta di atas kapal-kapal, kamu diangkut. (80)

Dan Ia memperlihatkan kepada kamu tanda-tanda kebesaranNya dan kekuasaanNya (melalui Rasul-rasulNya dan pada makhluk-makhluk yang dijadikanNya); maka di antara tanda-tanda kesempurnaan Allah, yang mana satu, yang kamu

ingkari? (81)

Selain dari itu, tidakkah mereka telah berjalan dan mengembara di muka bumi, dengan itu tidakkah mereka memerhatikan bagaimana kesudahan orang-orang yang terdahulu dari mereka (yang telah dibinasakan dengan sebab dosa-dosanya)? Orang-orang itu lebih ramai dari mereka, dan lebih dari mereka tentang kekuatan tenaga dan tentang kesan-kesan usaha pembangunan di muka bumi. Dalam pada itu, apa yang telah diusahakan oleh orang-orang itu, tidak dapat menolongnya sedikitpun. (82)

Kerana pada masa mereka didatangi oleh Rasul-rasul yang diutus kepada mereka dengan membawa keterangan-keterangan (untuk menyelamatkan mereka, mereka mengejek-ejeknya, dan) mereka bergembira dengan pengetahuan yang ada pada mereka (yang mengenai keduniaan semata-mata); dan dengan yang demikian mereka pun diliputi oleh azab yang mereka ejek-ejek dahulu. (83)

Maka ketika mereka melihat azab Kami, mereka berkata: "Kami beriman kepada Allah semata-mata, dan kami kufur ingkar kepada benda-benda yang dengan sebabnya kami menjadi musyrik". (84)

Maka iman yang mereka katakan semasa melihat azab Kami, tidak berguna lagi kepada mereka; yang demikian adalah menurut "Sunnatullah" (undang-undang peraturan Allah) yang telah berlaku kepada hamba-hambaNya. Dan pada saat itu rugilah orang-orang yang kufur ingkar. (85)

Mtume wao ili wamkamate, na walibishana kwa ubatili ili kupoteza haki, kwa hiyo niliwakamata, basi ilikuwaje adhabu yangu!

6. Na hivyo ndivyo lilivyotumia neno la Mola wako juu ya wale waliokufuru kwamba wao ni watu wa Motoni.

7. Wale wanaokichukua kiti cha Enzi na wale wanaokizunguka, wanatukuza kwa kumsifu Mola wao, na wanamwamini na wanaowaombea samahani walioamini. Mola wetu! umekienea kila kitu kwa rehema na elimu, basi wasamehe waliotubu na wakaifuata njia yako na waepushe na adhabu ya Jahannam.

8. Mola wetu! na uwaingize katika Bustani za milele ulizo waahidi, na pia waliofanya mema miongoni mwa baba zao na wake zao na watoto wao, bila shaka wewe ndiye Mwenye nguvu Mwenye hekima.

9. Na uwaepushe na maovu, naye umuepushaye na maovu siku hiyo hakika umemrehemu, na huko ndiko kufaulu kukubwa.

10. Kwa hakika wale waliokufuru watanadiwa: Bila shaka chuki ya Mwenyeezi Mungu ni kubwa kuliko chuki mnayojichukia wenyewe. (kumbukeni) mlipoitwa kwenye imani lakini mkakataa.

11. Watasema: Mola wetu! umetufisha mara mbili na umetuhuisha mara mbili, basi tunakiri dhambi zetu, lakini je, iko njia ya kutoka?

12. Hayo ni kwa sababu ya kuwa alipoombwa Mwenyeezi Mungu peke yake mlikataa, na aliposhirikishwa mkaamini, basi hukumu ni yake Mwenyeezi Mungu Mtukufu, Mkuu.

13. Yeye ndiye anayekuonyesheni Miujiza yakc na kukuteremshieni riziki kutoka mbinguni, na hapana anayekumbuka ila anayerejea.

14. Basi muombeni Mwenyeezi Mungu mkimtakasia yeye ibada, ingawa makafiri watachukia.

15. Mwenye vyeo vya juu, Mwenyeezi Mungu, hupeleka Wahyi kwa amri yake kwa amtakaye miongoni mwa waja wake ili kuonya siku ya kukutana.

16. Siku watakayotoka haitafichika khabari yao

yoyote kwa Mwenyeezi Mungu. Leo ufalme ni wa nani? ni wa Mwenyeezi Mungu Mmoja, Mwenye nguvu.

17. Leo kila mtu atapewa malipo ya yale aliyoyatenda, hakuna dhulma leo, bila shaka Mwenyeezi Mungu ni Mwepesi wa kuhesabu.

18. Na waonye siku (ya Kiyama) iliyo karibu wakati nyoyo zitakapofika kooni, wamejaa huzuni, madhalimu hawatakuwa na rafiki wala muombezi atiiwaye.

19. (Mwenyeezi Mungu) anajua hiyana ya macho na yanayoficha vifua.

20. Na Mwenyeezi Mungu huhukumu kwa haki, na wale wanaowaomba kinyume cha Mwenyeezi Mungu hawahukumu chochote, kwa hakika Mwenyeezi Mungu ni Mwenye kusikia Mwenye kuona.

21. Je, hawakusafiri katika nchi wakaona jinsi ulivyokuwa mwisho wa wale waliokuwa kabla yao? Wao walikuwa wenye nguvu zaidi na athari katika ardhi kuliko hao, lakini Mwenyeezi Mungu aliwaadhibu kwa sababu ya makosa yao, wala hapakuwa na wakuwalinda na Mwenyeezi Mungu.

22, Hayo ni kwa sababu walikuwa wanawafikia Mitume wao kwa hoja zilizo wazi, lakini wakawakataa, ndipo Mwenyeezi Mungu akawaadhibu, bila shaka yeye ni Mwenye nguvu, Mkali wa kuadhibu.

23. Na kwa hakika tulimtuma Musa pamoja na Miujiza yetu na hoja zilizo dhahiri.

24. Kwa Firaun na Hamana na Karuni, lakini wakasema: (Huyu ni) mchawi, muongo mkubwa.

25. Basi alipowaletea haki kutoka kwetu wakasema: Wauweni watoto wanaume na wale walioamini pamoja naye na waacheni hai wanawake wao, na hila ya makafiri haiwi ila katika upotovu.

26. Na akasema Firaun. Niacheni nimuue Musa, naye amwite Mola wake! Hakika ninachelea asije kuiharibu dini yenu au kuleta matata katika nchi.

27. Na Musa akasema: Hakika najikinga kwa Mola wangu na Mola wenu anilinde na kila mwenye

kiburi, asiyeamini siku ya Hesabu.

28. Na akasema mtu Muumini aliyekuwa mmoja wa watu wa Firaun anayeficha imani yake; je, mtamuua mtu kwa sababu anasema Mola wangu ni Mwenyeezi Mungu? Na kwa hakika yeye amekuleteeni dalili za wazi wazi zitokazo kwa Mola wenu, naye akiwa muongo, basi uongo wake ni juu yake, na kama akiwa mkweli, yatakufikieni baadhi ya hayo anayo kuahidini. Bila shaka Mwenyeezi Mungu hamuongozi yule apitaye kiasi, muongo mkubwa.

29. Enyi watu wangu! Leo ufalme ni wenu, mmeshinda katika ardhi, basi ni nani atakayetusaidia katika adhabu ya Mwenyeezi Mungu kama ikitufikia? Firaun akasema: Sikupeni shauri ila ile niliyoiona, wala sikuongozeni ila kwenye njia ya uongofu.

30. Na yule aliyeamini akasema: Enyi watu wangu! Hakika mimi nakukhofieni mfano wa siku ya makundi.

31. Mfano wa hali ya watu wa Nuhu na A'di na Thamudi na wale waliokuwa nyuma yao, na Mwenyeezi Mungu hataki dhulma kwa watu.

32. Na enyi watu wangu! kwa hakika nakukhofieni siku ya kuitana.

33. Siku mtakapogeuka kurudi nyuma, hamtakuwa na mlinzi kwa Mwenyeezi Mungu, basi huyo hana wa kumuongoza.

34. Na bila shaka zamani alikufikieni Yusufu kwa dalili zilizo wazi, lakini nyinyi mliendelea katika shaka kwa yale aliyokuleteeni, mpaka alipofariki mkasema: Mwenyeezi Mungu hataleta kabisa Mtume baada yake. Hivyo ndivyo Mwenyeezi Mungu humpoteza yule aliyepita kiasi mwenye shaka.

35. Ambao wanajadiliana katika Aya za Mwenyeezi Mungu pasipo dalili yoyote iliyowafikia, ni chukizo kubwa mbele ya Mwenyeezi Mungu na mbele ya wale walioamini, hivyo ndivyo Mwenyeezi Mungu anavyopiga muhuri juu ya kila moyo wa jeuri, ajitukuzaye.

36. Na Firaun akasema:

Ewe Hamana! unijengee mnara ili nipate kuzifikia njia.

37. Njia za mbinguni ili nimuone Mungu wa Musa, na kwa hakika ninamjua kuwa ni muongo tu. Na hivyo ndivyo Firaun akapambiwa ubaya wa vitendo vyake na akazuiliwa njia (ya haki) Lakini hila ya Firaun haikuwa ila katika kuangamia.

38. Na yule aliyeamini alisema: Enyi watu wangu! nifuateni, nitakuongozeni njia ya uongofu.

39. Enyi watu wangu! kwa hakika maisha ya dunia hii ni starehe (ipitayo) na bila shaka Akhera ndiyo nyumba ya kukaa.

40. Afanyanye ubaya hatalipwa ila sawa na huo, na afanyae wema, akiwa mwanamume au mwanamke naye ni Muumini, basi hao wataingia Peponi, wataruzukiwa humo bila ya hesabu.

41. Na enyi watu wangu! mimi nina nini nakuiteni kwenye uokofu, nanyi mnaniita kwenye Moto!

42. Mnaniita nimkufuru Mwenyeezi Mungu na kumshirikisha na yule ambaye simjui, nami nakuiteni kwa Mwenye nguvu, Mwingi wa kusamehe.

43. Bila shaka nyinyi mnaniita kwa yule ambaye hana wito duniani wala katika Akhera, na marudio yetu ni kwa Mwenyeezi Mungu na wapitao kiasi hao ndio watu wa Motoni.

44. Basi mtayakumbuka ninayokuambieni nami ninamkabidhi Mwenyeezi Mungu jambo langu, hakika Mwenyeezi Mungu ndiye awaonaye waja (wake).

45. Na Mwenyeezi Mungu akamlinda katika ubaya wa hila walizofanya, na adhabu kali zaidi.

46. Ni Moto! wanawekewa asubuhi na jioni. Na siku kitakapotokea Kiyama (kutasemwa) waingizeni watu wa Firaun katika adhabu kali zaidi.

47. Na watakapobishana katika Moto huo kisha wadhaifu watawaambia wale waliojikuza: Kwa hakika sisi tulikuwa wafuasi wenu, basi je, mnaweza kutuondolea (hata) sehemu ya Moto?

48. Watasema waliojikuza: Sisi sote tumo humo, hakika

Mwenyeezi Mungu amekwisha hukumu baina ya watu.

49. Na wale waliomo Motoni watawaambia walinzi wa Jahannam: Muombeni Mola wenu atupunguzie siku moja ya adhabu.

50. Watasema; Je hawakuwa wakikufikieni Mitume wenu kwa hoja zilizo wazi? watasema: Kwa nini! watasema: Basi ombeni (wenyewe) lakini maombi ya makafiri hayawi ila kupotea bure.

51. Bila shaka sisi tunawasaidia Mitume wetu na wale walioamini katika maisha ya dunia na siku watakaposimama mashahidi.

52. Siku ambayo hautawafaa madhalimu udhuru wao na watapata laana mahala pao patakuwa pabaya.

53. Na kwa hakika tulimpa Musa muongozo na tukawarithisha wana wa Israeli Kitabu.

54. (Kilichokuwa) muongozo na ukumbusho wa wenye akili.

55. Basi subiri, bila shaka ahadi ya Mwenyeezi Mungu ni kweli, na uombe msamaha kwa dhambi zako, na umtukuze Mola wako kwa kumsifu jioni na asubuhi.

56. Kwa hakika wale wanaobishana katika Aya za Mwenyeezi Mungu pasipo dalili yoyote iliyowafikia, hamna nyoyoni mwao ila kiburi, lakini hawataufikia, basi jikinge kwa Mwenyeezi Mungu, kwa hakika yeye ni Mwenye kusikia, Mwenye kuona.

57. Kwa hakika umbo la mbingu na ardhi ni kubwa kuliko umbo la wanadamu, lakini watu wengi hawajui,

58. Na kipofu na mwenye macho hawawi sawa, na wale walioamini na kufanya wema hawawi sawa na afanyaye maovu, mnayoyakumbuka ni kidogo.

59. Kwa hakika Kiyama kitafika, nacho hakina shaka, lakini watu wengi hawaamini.

60. Na Mola wenu husema: Niombeni nitakujibuni. Kwa hakika wale wajivunao kufanya ibada yangu, wataingia Jahannam wakifedheheka.

61. Mwenyeezi Mungu ndiye alikufanyieni usiku ili mtulie humo, na mchana wenye nuru, hakika Mwenyeezi Mungu ndiye huwafadhili watu, lakini watu wengi hawashukuru.

62. Mungu huyo ndiye Mola wenu, Muumba wa kila kitu hakuna aabudiwaye ila Yeye tu, basi mnageuzwa wapi?

63. Hivyo ndivyo walivyogeuzwa wale waliokuwa wakizikataa Aya za Mwenyeezi Mungu.

64. Mwenyeezi Mungu ndiye aliyekufanyieni ardhi mahala pa kukaaa, na mbingu kuwa dari, na akakutieni sura na akazifanya nzuri sura zenu na akakuruzukuni vitu vizuri. Huyo ndiye Mungu, Mola wenu, basi Mwenye baraka ni Mwenyeezi Mungu, Mola wawalimwengu.

65. Yeye ndiye aliye Hai, hakuna aabudiwaye ila Yeye tu kwa hiyo muombeni mkimtakasia utii, kila sifa njema ni ya Mwenyeezi Mungu. Mola wa walimwengu.

66. Sema: Hakika nimekatazwa kuwaabudu wale mnaowaabudu badala ya Mwenyeezi Mungu ziliponifikia dalili zilizo wazi kutoka kwa Molawangu, na nimeamrishwa nimnyenyekee Mola wa walimwengu.

67. Yeye ndiye aliyekuumbeni kwa udongo, kisha kwa manii, kisha kwa pande la damu, halafu akakutoeni katika hali ya mtoto mchanga, kisha (akakuacheni) ili mpate nguvu zenu kamili, kisha muwe wazee, na wengine wenu hufishwa kabla (ya uzee) na ili mfikie muda uliowekwa, na ili mpate kufahamu.

68. Yeye ndiye anayehuisha na kufisha na anapolihukumia jambo lolote, basi huliambia: Kuwa, nalo likawa.

69. Je, huwaoni wale wanaobishana katika Aya za Mwenyeezi Mungu, wanageuziwa wapi?

70. Ambao wamekadhibisha Kitabu na yale tuliyowatuma nayo Mitume wetu, lakini karibuni watajua.

71. Zitakapokuwa pingu shingoni mwao na minyororo watabururwa.

72. Katika maji ya moto, kisha wataunguzwa Motoni.

73. Tena wataambiwa: Wako wapi mliokuwa mkiwashirikisha.

74. Badala ya Mwenyeezi Mungu? Watasema wametupotea, bali toka zamani hatukuwa tunaabudu chochote. Hivyo ndivyo Mwenyeezi Mungu huwapoteza makafiri

75. Hayo ni kwa sababu mlikuwa mkifurahi katika ardhi pasipo

haki, na kwa sababu mlikuwa. mkijivuna.

76. Ingieni milangoni mwa Jahannam mkakae humo milele, basi ni mabaya yalioje makazi ya wanaotakabari.

77. Basi subiri, hakika ahadi ya Mwenyeezi Mungu ni kweli, na kama tukikuonyesha baadhi ya wale tuliyowaahidi au tukikufisha. basi watarudishwa kwetu.

78. Na kwa hakika tuliwatuma Mitume kabla yako, wengine wao tumekusimulia na wengine wao hatukukusimulia, na haikuwa kwa Mtume yeyote kuleta Muujiza, wowote ila kwa idhini ya Mwenyeezi Mungu. Na itakapofika hukumu ya Mwenyeezi Mungu itahukumiwa kwa haki na wafanyao mambo ya batili hapo watapata khasara.

79. Mwenyeezi Mungu ndiye aliyekufanyieni wanyama ili muwapande baadhi yao na wengine wao mpate kuwala.

80. Na katika hao mnayo manufaa, na mnapata kwao haja zilizomo vifuani mwenu, na mnachukuliwa juu yao, na juu ya jahazi.

81. Naye anakuonyesheni dalili zake, basi mtakataa ipi katika dalili za Mwenyeezi Mungu?

82. Je, hawajasafiri katika ardhi wakaona umekuwaje mwisho wa wale waliokuwa kabla yao? wao walikuwa wengi kuliko hao na zaidi katika nguvu na katika majengo ardhini, lakini hayakuwafaa yale waliyoyachuma.

83. Basi walipowafikia Mitume wao kwa dalili zilizo wazi wakafurahia elimu waliyokuwa nayo, na yakawazunguka waliyokuwa wakiyafanyia maskhara.

84. Lakini walipoiona adhabu yetu wakasema: Tunamwamini Mwenveezi Mungu pekee na tunawakataa (waungu)tuliokuwa tukiwashirikisha naye.

85. Lakini imani yao haikuwa yenye kuwafaa walipoiona adhabu yetu, hii ni kawaida ya Mwenyeezi Mungu iliyopita katika waja wake na hapo waliokufuru watapata khasara.

(1).

كتابى است نازل شده از ناحيه خداى عزيز عليم (2).

آمرزنده گناه و پذيرنده توبه و شديد العقاب و نيرومند است، معبودى جز او نيست و بازگشت به سوى اوست (3).

در آيات خدا جدال نمى كنند مگر كسانى كه كافر شدند پس غوطه ور شدنشان در ناز و نعمت تو را مغرور نسازد (4).

قبل از ايشان هم قوم نوح و احزابى كه بعد از ايشان بودند آيات خدا را تكذيب كردند و هر امتى قصد جان پيامبر خود كرد تا او را بگيرند و با حربه باطل عليه حق مجادله كردند تا حق را از بين ببرند و من ______________________________________________________ صفحه ى 458

ايشان را گرفتم و چه عجيب است عذاب (5).

و همچنين كلمه عذاب پروردگارت بر آنان كه كافر شدند حتمى شد كه بايد اهل آتش باشند (6).

بيان آيات [اشاره به مطالبى كه سوره مباركه مؤمن متضمن است

اين سوره پيرامون بلندپروازيهاى كفار، و جدالشان به باطل به منظور از بين بردن حقى كه بر آنان نازل شده، سخن مى گويد، و لذا مى بينيم كه آيات آن يكى پس از ديگرى متعرض جدال آنان، و پاسخ دادن به جدالشان مى شود، يك جا مى فرمايد:" ما يُجادِلُ فِي آياتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهُمْ فِي الْبِلادِ"، جاى ديگر مى فرمايد:" الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ كَبُرَ مَقْتاً"، باز هم مى فرمايد:" أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ أَنَّى يُصْرَفُونَ".

و با اين تكرار، سورت استكبار و جدال آنان را از راه به رخ كشيدن عذابى كه امم گذشته به جرم تكذيب گرفتار آن شدند مى شكند، و به همين منظور عذاب هاى خوار كننده اى را كه خدا به ايشان

وعده داده، با ذكر نمونه اى از آنچه در آخرت بر سرشان مى آيد خاطر نشان مى كند.

و سخنان باطلشان را با حجت هايى كه گوياى وحدانيت خدا در ربوبيت و الوهيت است، به كلى مردود مى سازد و رسول گرامى خود (ص) را امر به صبر نموده هم آن جناب و هم همه مؤمنين را وعده نصرت مى دهد. و نيز آن جناب را امر مى كند به اينكه به كفار اعلام كند كه تسليم پروردگار خويش است و دست از پرستش او برنخواهد داشت، تا به كلى از آن جناب مايوس گردند.

و اين سوره تمامى آياتش در مكه نازل شده، چون آيات آن به هم اتصال دارند و مضامين آن بر اين معنا شهادت مى دهد. ولى بعضى ها «1» گفته اند: پاره اى از آياتش در مدينه نازل شده. و اين حرف قابل اعتنا نيست، و به زودى- ان شاء اللَّه- به آن آيات اشاره خواهيم كرد.

" حم تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ" كلمه" تنزيل" مصدر به معناى مفعول (نازل شده) است. و بنا بر اين، عبارت _______________

(1) روح المعانى، ج 24، ص 39. ______________________________________________________ صفحه ى 459

" تَنْزِيلُ الْكِتابِ" از قبيل اضافه صفت بر موصوف خودش است و تقدير آن" كتاب منزل من اللَّه- كتابى نازل شده از خدا" مى باشد.

و اگر در بين صفات خداى تعالى دو صفت" عزيز" و" عليم" را اختصاص به ذكر داد،- به قول بعضى «1» از مفسرين- براى اين است كه به اعجاز و انواع علوم قرآن اشاره كند، علومى كه قدرت فهم بشر از آن عاجز است. و به قول بعضى «2» ديگر براى اين است كه تفننى در تعبير كرده باشد. ولى هيچ يك از

اين دو وجه به نظر درست نيست.

وجه صحيح آن است كه بگوييم سوره مورد بحث از آنجا كه پيرامون انكار منكرين و جدال آنان در پيرامون آيات خداست. و اينكه جدالشان جاهلانه و جدال به باطل است، و چون جاهلند خيال مى كنند كه جدالشان عالمانه است، و به همين جهت به خود مى بالند كه چه خوب احتجاج مى كنند هم چنان كه قرآن كريم اين باليدنشان را در آخر همين سوره چنين حكايت كرده:" فَلَمَّا جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَرِحُوا بِما عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ" «3» و نيز از فرعون حكايت كرده كه در باره حضرت موسى به قوم خود گفت:" إِنِّي أَخافُ أَنْ يُبَدِّلَ دِينَكُمْ أَوْ أَنْ يُظْهِرَ فِي الْأَرْضِ الْفَسادَ" «4» و نيز به ايشان گفته:" ما أُرِيكُمْ إِلَّا ما أَرى وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ" «5».

بدين جهت سوره را با دو نام" عزيز" و" عليم" افتتاح كرد تا اشاره كرده باشد به اينكه اين كتاب كه بر آنان نازل شده، از ناحيه كسى است كه عزيز على الاطلاق است و هيچ غالبى بر او غلبه نمى كند تا بترسد دشمنان بر آن كتاب غالب شوند و به خاطر اوهام و خرافاتى كه دارند، از پذيرفتن آن استكبار كنند. و نيز او" عليم" على الاطلاق است، و علم او آميخته با جهل و ضلالت نيست، پس جدال به باطل كفار نمى تواند تاب مقاومت در مقابل دين حق را بياورد، دين حقى كه آن را با حجت ها و براهينى روشن بيان كرده است.

مؤيد اين وجه مضمونى است كه در آيه بعد است، و مى فرمايد:" غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ ..."، كه- ان شاء اللَّه- بيانش خواهد آمد.

_______________

(1

و 2) روح المعانى، ج 24، ص 41.

(3) پس همين كه رسولان خدا به سويشان آمدند به علمى كه خود داشتند بباليدند.

(4) من از اين مى ترسم كه وى دين شما را عوض كند و يا فساد در زمين ظاهر گرداند. سوره غافر، آيه 26.

(5) من همانهايى را كه او نشان شما داد نشانتان مى دهم و من جز به راه رشاد هدايتتان نمى كنم. سوره غافر، آيه 29. ______________________________________________________ صفحه ى 460

" غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقابِ ذِي الطَّوْلِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ" اينكه در جمله" غافِرِ الذَّنْبِ" و جمله" قابِلِ التَّوْبِ" مطلب را در قالب اسم فاعل آورده بعيد نيست كه براى اين بوده كه بر استمرار تجددى دلالت كند، چون مغفرت و قبول توبه از صفات فعليه خداست، و خداى تعالى همه روزه و لا يزال گناهانى را مى آمرزد و توبه هايى را قبول مى كند.

و اگر جمله" وَ قابِلِ التَّوْبِ" را با واو عاطفه آورد، ولى در جمله" شَدِيدِ الْعِقابِ" و جمله" ذِي الطَّوْلِ" واو عاطفه به كار نبرد، بدين جهت است كه مجموع" غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ" به منزله يك صفت است و يك رفتار خدا با بندگان گنهكار را افاده مى كند و آن اين است كه ايشان را مى آمرزد، چيزى كه هست گاهى با توبه، و گاهى بدون توبه و با شفاعت.

كلمه" عقاب" و همچنين" معاقبة" عبارت است از مؤاخذه اى كه در عاقبت گناه متوجه گنهكار مى شود. راغب مى گويد:" عقب" و" عقبى" تنها در مورد ثواب و اجر خير به كار مى رود، هم چنان كه در قرآن فرموده:" خَيْرٌ ثَواباً وَ خَيْرٌ عُقْباً" و نيز فرموده:" أُولئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ"

و اما كلمه" العاقبة" اگر بدون اضافه در كلام آيد، باز مختص به ثواب و اجر خير است و در عذاب به كار نمى رود، مانند" وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ" و اگر به كلمه اى ديگر اضافه شود در اين صورت گاهى در معناى عقوبت و عذاب مى آيد، مانند آيه" ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا" و آيه" فَكانَ عاقِبَتَهُما أَنَّهُما فِي النَّارِ". و اين در حقيقت از باب استعاره گرفتن كلمه اى است در ضد معناى اصلى اش. و اما كلمه" عقوبت" و" معاقبة" همواره در عذاب استعمال مى شود، و مختص بدانست «1».

بنا بر اين كلمه" شديد العقاب" مانند كلمه" ذو انتقام" از اسماى حسنايى است كه صفت خداى تعالى را در طرف عذاب حكايت مى كند، هم چنان كه كلمه" غفور" و" رحيم" صفتش را در جانب رحمت حكايت مى نمايد.

و اما كلمه" طول"- به طورى كه مجمع البيان «2» گفته- به معناى انعامى است كه مدتش طولانى باشد. پس معناى" ذو الطول" با معناى" منعم" يكى است. و هر دو از اسماى حسناى الهى است، و ليكن ذو الطول اخص از منعم است، چون تنها نعمتهاى طولانى را شامل مى شود، ولى منعم هم آن را شامل است و هم نعمت هاى كوتاه مدت را.

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" عقب".

(2) مجمع البيان، ج 8، ص 513. ______________________________________________________ صفحه ى 461

[بيان اينكه اساس تنزيل كتاب، علم محيط خدا به خلق خود مى باشد و تنزيل كتاب مقتضاى" غافر الذنب"،" قابل التوب"،" شديد العقاب" و" ذى الطول" بودن خداى تعالى است

در آيه مورد بحث بعد از كلمه" عليم" اسماى چهارگانه" غافِرِ الذَّنْبِ"،" قابِلِ التَّوْبِ" و" شَدِيدِ الْعِقابِ"، و" ذِي الطَّوْلِ" را آورد، تا اشاره كرده باشد

به اينكه اساس تنزيل اين كتاب كه مشتمل بر دعوت حق است و دعوت حق هم مبتنى بر علم است، مبنى بر آن حقايقى است كه مضامين اين اسما اقتضاى آن را دارد.

توضيح اينكه: عالم انسانى در عين اينكه از نظر برخوردارى از نعمت هاى الهى يك عالم است و همه انسانها در آن مشتركند و همه از نعمتهاى مستمر و متوالى او در طول زندگى دنيا برخوردارند، ليكن از حيث زندگى آخرت دو سنخ موجود و دو نوع انسانند: يكى سعيد و يكى ديگر شقى و خداى سبحان به جزئيات و خصوصيات خلقش عالم و آگاه است و چگونه ممكن است عالم نباشد؟ و حال آنكه او خالق آنها و فاعل آنهاست و مخلوقات فعل اويند.

و مقتضاى" غافِرِ الذَّنْبِ" و" قابِلِ التَّوْبِ" بودن خدا، اين است كه هر فردى را كه لياقت و استعداد آمرزش و قبول شدن توبه را داشته باشد او را بيامرزد و توبه اش را قبول كند، و مقتضاى اينكه او" شَدِيدِ الْعِقابِ" است، نيز اين است كه هر كس را كه مستحق عقاب است عقاب كند.

ناگزير مقتضاى اين معنا آن است كه مردم را به سوى صراط سعادت هدايت فرمايد، هم چنان كه خودش فرموده:" إِنَّ عَلَيْنا لَلْهُدى وَ إِنَّ لَنا لَلْآخِرَةَ وَ الْأُولى «1» و نيز فرموده:" وَ عَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ" «2»، تا در نتيجه مردم به دو دسته تقسيم شوند، و سعيد از شقى، و مهتدى از گمراه جدا گشته، آن را ترحم و اين را عذاب كند.

پس تنزيل كتاب از ناحيه خداى عزيز و عليم اساسش مبنى بر علم محيط خدا به خلقش مى باشد، او مى داند

كه خلقش محتاج به دعوتى هستند، تا به وسيله آن دعوت قومى هدايت يافته و قومى ديگر با رد آن دعوت گمراه شوند، و باز در نتيجه او قومى را بيامرزد و قومى ديگر را عذاب كند.

و نيز او مى داند كه خلقش به دعوتى نيازمندند، تا به وسيله آن نظام معاششان در دنيا منتظم گشته و از طول و انعام او برخوردار گردند و بعد از دنيا هم در دار قرار از بركات آن دعوت منتفع شوند.

پس شان كتابى كه او نازل كرده چنين شانى است، كتابى كه او با علم خود نازل _______________

(1) اين بر ما است كه خلق را هدايت كنيم و دنيا و آخرت هم از آن ما است. سوره ليل، آيه 13 و 12.

(2) اين بر خداست كه راه ميانه را معرفى كند. سوره نحل، آيه 9. ______________________________________________________ صفحه ى 462

كرده، علمى كه آميخته با جهل نيست، كتابى است بر حق كه با هيچ باطلى آميخته نيست، چنين كتابى چگونه ممكن است با تكذيب مشتى جاهل و كوته بين باطل گردد، مشتى افراد ظاهربين كه از زندگى دنيا چيزى جز ظاهر آن نمى دانند و مى خواهند با جدال باطل حق را از بين ببرند.

و گواه بر اين بيانى كه ذكر كرديم، و گفتيم عنايت در آيه شريفه به مساله علم است آيه اى است كه به زودى مى آيد كه در آن دعاى ملائكه را حكايت مى كند كه براى مؤمنين طلب مغفرت مى كنند و مى گويند:" رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ"- در اين آيه دقت بفرماييد.

" لا إِلهَ إِلَّا هُوَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ"- در اينجا ذكر كلمه توحيد" لا اله

الا اللَّه" براى آن است كه به وجوب پرستش خداى يگانه اشاره كرده باشد تا دعوت دينى كه با تنزيل كتاب آغاز شده، بى اثر و لغو نباشد و بعد از كلمه مزبور مساله بازگشت تمامى مردم به سوى خدا، يعنى مساله معاد را ذكر كرد، تا به اين نكته اشاره كند كه اصلا او علت عمده و داعى اصلى به سوى ايمان به كتاب و پيروى آن است چون اعتقاد به روز حساب باعث مى شود كه مردم در بين خوف و رجا قرار گيرند، خوف از عذاب، و اميد به ثواب كه هم آن انسان را به عبادت وامى دارد، و هم اين.

" ما يُجادِلُ فِي آياتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهُمْ فِي الْبِلادِ" بعد از آنكه تنزيل كتاب را ذكر فرمود و به حجتى باهره بر حقانيت آن اشاره نمود، حجتى كه از صفات كريمه مذكور در دو آيه قبل استفاده مى شد و مى فهمانيد كه قرآن كريم به علم خدا نازل شده كه آميخته با جهل نيست و به حق نازل شده، حقى كه هيچ باطلى نمى تواند آن را از بين ببرد، اينك در اين آيه متعرض حال كسانى شده كه با جدال به باطل مى خواهند با حجت هاى حق مقابله كنند و بدين منظور به طور اشاره مى فرمايد: اينطور اشخاص اهل عقابند و از قلم خدا نمى افتند و خدا از ايشان غافل نيست، چون همان طور كه كتاب را نازل كرده تا مظهرى براى دو نام" غافِرِ الذَّنْبِ" و" قابِلِ التَّوْبِ" فراهم گشته، جمعى را بيامرزد، و توبه شان را بپذيرد، همچنين آن را نازل كرد تا مظهرى براى نام" شَدِيدِ الْعِقابِ" محقق

گردد، و اهل عقابى باشد تا عقابش كند، پس پيامبر نبايد از جدال آنان ناراحت شود و از حال و وضعى كه در آنان مشاهده مى كند مغرور نگردد و فريب نخورد.

پس اگر فرمود" ما يُجادِلُ فِي آياتِ اللَّهِ" و نفرمود" ما يجادل فى القران"، براى اين است كه جمله دلالت كند بر اينكه جدالى كه كفار مى كنند جدال در حق است كه آيات ______________________________________________________ صفحه ى 463

بدان جهت كه آياتند بر حق بودن آن دلالت دارند. علاوه بر اين، طرف مقابلشان در اين جدال شخص رسول خدا (ص) است كه او نيز به حكم آيات به سوى حق دعوت مى كند. پس معلوم مى شود كه جدالشان براى از بين بردن حق است، نه براى دفاع از حق.

از اين هم كه بگذريم جدال در آيه بعدى مقيد به باطل و براى از بين بردن حق شده، پس مراد از مجادله در آيات خدا، در آيه مورد بحث نيز مجادله به منظور از بين بردن حق، و خلاصه مجادله مذموم است و شامل جدال براى اثبات حق و دفاع از آن نيست و چگونه مى تواند غير اين باشد با اينكه خداى سبحان رسول گرامى خود را مامور مى كند به جدال، البته جدال به بهترين وجهش و مى فرمايد:" وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ" «1».

" إِلَّا الَّذِينَ كَفَرُوا"- از ظاهر سياق برمى آيد كه مراد از" الَّذِينَ كَفَرُوا" كسانى هستند كه كفر در دلهايشان رسوخ كرده، آن چنان كه ديگر اميد زوال آن از دلهايشان قطع شده.

و اينكه فرمود:" ما يجادل" و نفرمود:" لا يجادل" و نيز ظاهر اينكه فرمود:" فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهُمْ فِي الْبِلادِ- تسلطشان در بلاد تو را فريب ندهد"،

شهادت مى دهد كه منظور از كفار نامبرده، كفار معاصر رسول خدا (ص) است، نه فقط كفار اهل مكه.

و معناى" تقلب در بلاد" اين است كه: از حالتى از حالتهاى زندگى به حالتى ديگر و از نعمتى به نعمت ديگر منتقل مى شوند و داراى سلامت و صحت و عافيتند. و اينكه نهى (از مغرور گشتن در اثر تقلب كفار در بلاد) را متوجه رسول خدا (ص) كرده، در حقيقت كنايه است از اينكه آن جناب از مشاهده وضع كفار مغرور نگردد، يعنى نپندارد كه كفار خداى سبحان را عاجز كرده اند.

[حال كفارى كه با جدال به باطل در صدد مقابله با حجت هاى حق بر آمدند و خدا آنان را بگرفت

" كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ الْأَحْزابُ مِنْ بَعْدِهِمْ ..."

اين آيه در مقام جواب دادن از شبهه اى است كه بعد از آيات قبل ممكن است به ذهن كسى وارد شود، و آن شبهه اين است كه ما مى بينيم هميشه برد با همين كفار است كه از پذيرفتن حق استكبار مى ورزند و در آيات خدا جدال مى كنند و هيچ گرفتارى هم پيدا نمى كنند و باطل خود را پيش هم مى برند.

و حاصل جواب اين است كه: امت هاى گذشته چون قوم نوح، و گروه هاى بعد از ايشان مانند عاد و ثمود و قوم لوط و غيره، از كفار امروز در تكذيب و جدال به باطل قويتر

_______________

(1) با ايشان جدال كن به نحوى كه بهتر از آن تصور نشود. سوره نحل، آيه 125. ______________________________________________________ صفحه ى 464

بودند، آنها هم تا اين حد پيشروى كردند كه مى خواستند رسول خدا را بگيرند و از بين ببرند، ولى عذاب خدا مهلتشان نداد و اين قضا

در حق همه كفار رانده شده. پس توهم اينكه كفار معاصر از خدا پيشى گرفته اند و اراده خود را عليه اراده خدا به كار زدند، توهمى است باطل.

پس جمله" كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ الْأَحْزابُ مِنْ بَعْدِهِمْ" دفع آن توهم است، و به همين جهت جواب را بدون واو عاطفه آورد. و در جمله" وَ هَمَّتْ كُلُّ أُمَّةٍ بِرَسُولِهِمْ لِيَأْخُذُوهُ"، كلمه" همت" كه با حرف" با" متعدى شده، به معناى اين است كه هر امتى قصد كرد رسول خود را، چون عبارت" هم به" به معناى" قصد كرد آن را" مى باشد، چيزى كه هست بيشتر در مورد قصد سوء استعمال مى شود. پس معناى اين عبارت در آيه اين است كه: هر امتى قصد سوء به پيغمبر خود كرد، و خواستند تا او را بگيرند و به قتل برسانند و يا از شهر خارج كنند، يا آزارى ديگر برسانند، هم چنان كه تك تك انبيا و رفتار امت آنان در قرآن كريم آمده.

" وَ جادَلُوا بِالْباطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ" كلمه" ادحاض" به معناى زايل كردن و باطل ساختن است، و اينكه فرموده:

" فاخذتهم- من ايشان را گرفتم" با اينكه جا داشت بفرمايد:" فاخذهم- خدا آنان را بگرفت"، براى اشاره به اين نكته است كه كار اين طغيان و استكبارشان آن قدر خطرناك و فاحش بود، كه امر آن تنها به دست خداى تعالى بود و ديگر بين خدا و بين ايشان هيچ كس دخالتى نداشت، تا شفاعتى كند و يا ايشان را يارى نمايد، هم چنان كه در جاى ديگر در باره اين امت ها فرموده:" فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذابٍ إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ" «1».

و در جمله"

فَكَيْفَ كانَ عِقابِ" ذهن شنونده را به چيزى كه خودش مى داند يعنى به كيفيت عقاب آنان متوجه مى كند تا شدت بلاى آنان در ذهنش حاضر شود و خلاصه مى فهماند تو خود مى دانى كه ما چگونه آنان را هلاك كرديم و نسلشان را منقرض ساختيم، چون خداى تعالى قبلا به داستان يك يك آنها اشاره كرده بود.

" وَ كَذلِكَ حَقَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ أَصْحابُ النَّارِ" از ظاهر سياق برمى آيد كه مطلب در اين آيه به مطلب در آيه سابق تشبيه شده، و كلمه" كذلك" اين تشبيه را مى رساند و خلاصه مى فرمايد: در آخرت هم رفتار خداى تعالى در باره _______________

(1) پس خدا تازيانه عذاب را بر سرشان فرود آورد كه پروردگار تو هر آينه در كمين گاه است.

سوره فجر، آيه 13 و 14. ______________________________________________________ صفحه ى 465

همه كفار، شبيه به رفتارى است كه در آيه قبلى بدان اشاره شد كه كفار از امت هاى گذشته را در دنيا به عقاب خود بگرفت.

و مراد از جمله" الَّذِينَ كَفَرُوا" مطلق كفار گذشته است و معناى آيه اين است كه همان طور كه تكذيب كنندگان از امت هاى گذشته را به عذاب دنيا گرفتار كرد، همچنين كلمه عذاب آخرت نيز بر آن كفار از قوم تو حتمى شده است.

بعضى «1» از مفسرين گفته اند: مراد از جمله" الَّذِينَ كَفَرُوا" كفار مكه است. ولى سياق آيه با اين تفسير سازگار نيست، و بنا بر اين تفسير، نظام تشبيه اختلال مى يابد.

و اگر فرمود" كلمة ربك" و نفرمود:" كلمتى- كلمه من" براى اين است كه رسول خدا (ص) را دلخوش سازد و به اين وسيله او را تاييد كند كه آن ركنى كه

بدان تكيه دارى، ركنى است شديد القوى.

_______________

(1) روح المعانى، ج 24، ص 44.

ترجمه آيات آنان كه عرش را حمل مى كنند و آنان كه پيرامون عرش هستند پروردگار خود را حمد و تسبيح مى گويند و به او ايمان دارند و براى كسانى كه ايمان آورده اند استغفار مى كنند كه اى پروردگار ما سعه رحمت و علم تو همه چيز را فرا گرفته پس كسانى را كه توبه كردند و راه تو را پيروى نمودند بيامرز و از عذاب جهنم حفظ فرما (7).

پروردگار! ايشان را در جنات عدن كه وعده شان داده اى داخل فرما هم ايشان را و هم پدران و همسران و ذريات ايشان را كه صلاحيت دارند به درستى و به راستى كه تنها تو عزيز فرزانه اى (8).

______________________________________________________ صفحه ى 467

و از كيفر گناهان و بديها حفظشان كن كه هر كس را تو از كيفر بديها حفظش كنى براستى رحمتى بر او كرده اى رحمتى كه رستگارى عظيم، همان رحمت است (9).

به درستى آنان كه كافر شدند از نقطه اى دور ندا مى شوند: خشم خدا از خشم خود شما بسيار بزرگتر و سخت تر است آيا يادتان هست كه هر چه به سوى ايمان دعوت مى شديد كفر مى ورزيديد (10).

مى گويند پروردگارا تو ما را دو بار ميراندى و دو نوبت زنده كردى اينك به گناهان خود اعتراف مى كنيم حال آيا راهى براى بيرون شدن از آتش هست؟ (11).

اين عذاب شما بدان جهت است كه وقتى خدا به تنهايى خوانده مى شد كفر مى ورزيديد و چون به وى شرك ورزيده مى شد به آن ايمان مى آورديد پس حكم تنها از آن خداى بلند مرتبه بزرگ است (12).

بيان آيات بعد از آنكه در آيات قبل تكذيب

كفار و جدال به باطلشان در آيات خدا را خاطرنشان ساخت و نيز اشاره كرد به اينكه اينها نمى توانند خدا را عاجز سازند و خدا از اينان غافل نيست، بلكه منظور او از اين دعوت همين است كه اينان تكذيب و جدال بكنند، تا از ديگران متمايز و جدا گشته، كلمه عذاب بر عليه آنان حتمى شود، اينك در اين آيات به آغاز كلام برگشت كرده، به آنجا كه مى فرمود: نازل كردن كتاب و به پا خاستن دعوت به منظور مغفرت و قبول توبه جمعى و عقاب جمعى ديگر است، در اين آيات خاطر نشان مى سازد كه مردم در مقابل اين دعوت دو جورند. يك طايفه آنهايند كه ملائكه حامل عرش خدا و طواف كنندگان پيرامون آن برايشان استغفار مى كنند و آنان عبارتند از: توبه كنندگان كه به سوى خدا بر مى گردند و راه او را پيروى مى كنند و نيز صلحا از پدران و همسران و ذريه ايشانند.

و دسته دوم عبارتند از، كسانى كه به جرم كفر ورزيدن به توحيد، اهل عذابند.

" الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ ..."

خداى سبحان در اين آيه و در هيچ جا از كلام عزيزش معرفى نفرموده كه اين حاملان عرش چه كسانى هستند، آيا از ملائكه اند؟ يا كسانى ديگر؟ ولى عطف كردن جمله" و من حوله" بر حاملان عرش، اشعار دارد بر اينكه حاملان عرش هم از ملائكه اند: چون در آيه" وَ تَرَى الْمَلائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ" «1» تصريح دارد كه طواف كنندگان پيرامون عرش از

_______________

(1) و ملائكه را مى بينى كه پيرامون عرش در طوافند. سوره زمر، آيه 75. ______________________________________________________ صفحه ى 468

ملائكه اند.

پس نتيجه مى گيريم كه حاملين عرش نيز از اين طايفه اند.

و ما در جلد هشتم اين كتاب گفتار مفصلى پيرامون معناى عرش گذرانديم.

و با در نظر داشتن آن بحث معناى جمله" الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ" چنين مى شود: آن ملائكه اى كه حامل عرشند، عرشى كه تمامى اوامر و همه احكام الهى از آنجا صادر مى شود اوامر و احكامى كه با آنها امور عالم تدبير مى شود، و نيز آن ملائكه اى كه پيرامون عرشند، يعنى مقربين از ملائكه، چنين و چنان مى كنند.

" يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ"- يعنى خدا را منزه مى دارند، در حالى كه اين تنزيهشان همراه با ثناى پروردگارشان است. پس ملائكه، خداى تعالى را از هر چيز كه لايق ساحت قدس او نيست، و از آن جمله شريك داشتن در ملك، منزه مى دارند و بر فعل او و تدبيرش ثنا مى گويند.

" وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ"- ايمان آوردن ملائكه به خدا- با اينكه حامل عرش ملك و تدبير خدايند و يا پيرامون آن طواف مى كنند تا او امر صادره را بگيرند و نيز او را از هر نقصى تنزيه نموده بر افعالش ثنا مى گويند- به اين معنا است كه ملائكه به وحدانيت خدا در ربوبيت و الوهيت ايمان دارند. پس ذكر عرش و نسبت دادن تنزيه و تحميد و ايمان به ملائكه خود ردى است بر مشركين كه ملائكه مقرب خدا را شركاى خدا در ربوبيت و الوهيت مى پنداشتند و آنها را به جاى خدا ارباب خود گرفته و مى پرستيدند.

[توضيح استغفار و دعاى ملائكه حامل عرش و پيرامونيان عرش براى مؤمنان و پدران و همسران و فرزندان ايشان

" وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا"- يعنى از خداى سبحان مى خواهند

تا هر كس را ايمان آورده بيامرزد.

" رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً ..."- اين جمله حكايت متن استغفار ملائكه است، ملائكه قبل از درخواست خود نخست خدا را به سعه رحمت و علم ستوده اند، و اگر در بين صفات خداوندى رحمت را نام برده و آن را با علم جفت كردند، بدين جهت است كه خدا با رحمت خود بر هر محتاجى انعام مى كند و با علم خود احتياج هر محتاج و مستعد رحمت را تشخيص مى دهد.

" فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ" حرف" فا" كه بر سر اين جمله آمده، مى فهماند كه جمله فرع و نتيجه ثنايى است كه در جمله قبلى كرده، و خدا را به سعه علم و رحمت ستودند. و مراد از راهى كه مؤمنين از آن پيروى كردند، همان دينى است كه خدا براى آنان تشريع كرده، و آن دين اسلام است. و پيروى دين اسلام عبارت است از اينكه عمل خود را با آن تطبيق دهند. پس مراد از" توبه" ______________________________________________________ صفحه ى 469

اين است كه با ايمان آوردن به طرف خدا برگردند.

و معناى جمله اين است كه: خدايا حال كه رحمت و علم تو واسع است، پس كسانى را كه با ايمان آوردن به يگانگى تو و با پيروى دين اسلام، به سوى تو برگشتند، بيامرز و از عذاب جحيم حفظشان فرما. و اين همان غايت و غرض نهايى از مغفرت است." رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ ..."

در اين آيه مجددا نداى" ربنا" را تكرار كردند تا عطوفت الهى را بيشتر برانگيزند. و مراد از وعده اى كه خداى تعالى داده، وعده هايى

است كه به زبان انبيايش و در كتب آسمانى اش داده است.

" وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ"- اين جمله عطف است بر محل ضميرى كه در جمله" ادخلهم" است، و مراد از" صلاحيت"، صلاحيت براى داخل بهشت شدن است. و معناى جمله چنين است: پروردگارا و هر كس از ايشان و پدران و همسران و فرزندان ايشان كه صلاحيت داخل شدن بهشت را دارند، داخل بهشت هاى عدن بفرما.

اين نكته از سياق آيات به خوبى معلوم است كه استغفار ملائكه براى عموم مؤمنين است و نيز معلوم است كه مؤمنين را دو قسمت كردند: يكى آن مؤمنينى كه خودشان توبه كرده و راه خدا را پيروى كردند كه خدا هم وعده جنات عدن به ايشان داده. و قسم دوم آن مؤمنينى كه خودشان چنين نبوده اند و ليكن صلاحيت داخل شدن در بهشت را دارند و ملائكه قسم اول را متبوع و قسم دوم را تابع آنان خواندند.

از اين تقسيم برمى آيد طايفه اول اشخاصى هستند كه در ايمان و عمل كاملند، چون مقتضاى حقيقت معناى" لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ" همين است، لذا اول اين طايفه را ذكر كردند و از پروردگار خود خواستند تا ايشان را بيامرزد و وعده بهشت عدنى كه به ايشان داده در حقشان منجز فرمايد.

و طايفه دوم در مقام و منزلت پايين تر از طايفه اولند. كسانى هستند كه ايمان و عمل صالح خود را به حد كمال نرسانده اند و ايمانى ناقص و ضعيف دارند و عملى زشت. ولى به طايفه اول منسوبند، يا پدر و يا فرزند و يا همسر آنهايند لذا سپس اين طايفه را ذكر كرده و

از خداى تعالى درخواست كرده اند كه اين طايفه را هم به طايفه اول كاملين در ايمان در جنات عدن ملحق نموده، و از بدى ها حفظشان فرمايد.

بنا بر اين بيان، آيه شريفه مورد بحث در معناى آيه" وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ ______________________________________________________ صفحه ى 470

بِإِيمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْ ءٍ" «1» خواهد بود، با اين تفاوت كه آيه مورد بحث دامنه شمولش وسيع تر است، چون شامل پدران و همسران نيز مى شود، به خلاف آيه سوره طور كه تنها شامل" ذريات" مى شود، و از نظر ديگر نيز وسيع تر است، چون در آيه سوره طور ايمان ذريه قيد شده و در آيه مورد بحث صلاحيت ذريه و آبا و ازواج، و صلاحيت اعم از ايمان است.

" إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ"- ملائكه اين جمله را آوردند تا درخواست هاى خود را تعليل كنند، چيزى كه هست، مقتضاى ظاهر كلام اين بود كه بگويند:" انك انت الغفور الرحيم" چون مغفرت و رحمت خدا را درخواست كرده بودند، ليكن به جاى آن گفتند:" عزيز الحكيم"، و اين بدان جهت است كه در آغاز مسألت خود، خدا را به رحمت و علم ستوده بودند، و لازمه سعه رحمت يعنى عموم اعطا اين است كه هر چه بخواهد و به هر كه بخواهد عطا كند، و كسى جلوگيرش نباشد، و اين همان" عزت" است، چون عزت هم به همين معنا است كه قدرت بر اعطا و منع داشته باشد.

و لازمه سعه علم او و شمول دامنه علمش به تمامى موجودات اين است كه علم او به تمامى اقطار و نواحى فعل خودش نافذ باشد و در هيچ جهت

جهل نداشته باشد و لازمه داشتن چنين علمى اين است كه هر عملى مى كند متقن و از هر جهت درست باشد و اين همان حكمت است.

پس اينكه فرمود:" إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ" در معناى شفيع قرار دادن سعه رحمت و سعه علم خداى تعالى است كه در آغاز درخواست خود، به عنوان زمينه چينى براى بيان حاجت يعنى آمرزش و بهشت ذكر كرده بودند.

" وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّيِّئاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ ..."

از ظاهر سياق چنين برمى آيد كه ضمير در كلمه" قهم" به مجموع" لِلَّذِينَ تابُوا" و" من صلح" برمى گردد.

[مراد از" سيئات" در دعاى ملائكه براى تائبين و صالحين:" وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ ..."]

و مراد از" سيئات"- به طورى كه ديگران گفته اند «2»- آثار گناهان است كه همان كيفر آنهاست. و اگر آثار گناهان را" سيئات" خوانده، بدين مناسبت است كه كيفر بدى هم _______________

(1) و آنان كه به خدا ايمان آوردند و فرزندانشان هم در ايمان پيرو ايشان شدند ما آن فرزندان را به آنها برسانيم و از عمل فرزندان هيچ نكاهيم. سوره طور، آيه 21.

(2) روح المعانى، ج 24، ص 48. ______________________________________________________ صفحه ى 471

بدى است، هم چنان كه خداى تعالى فرموده:" وَ جَزاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُها" «1».

بعضى «2» هم گفته اند: مراد از كلمه" سيئات" خود گناهان و نافرمانيها است و در كلام چيزى كه مضاف به كلمه" سيئات" بوده حذف شده، و تقدير كلام" و قهم جزاء السيئات" و يا" و قهم عذاب السيئات" بوده، يعنى: پروردگارا ايشان را از جزاى گناهان و يا عذاب گناهان حفظ بفرما.

و ظاهرا اين آيه هم از آياتى است كه دلالت مى كند بر اينكه پاداش روز

قيامت خود اعمال است، هم چنان كه كيفر اعمال زشت نيز خود آن اعمال است و امثال اين گونه آيات در كلام خداى تعالى بسيار و مكرر آمده، مانند:" إِنَّما تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ" «3».

و به هر حال مراد از" سيئات" كه ملائكه درخواست حفظ مؤمنين را از آنها كرده اند، هراس ها و شدايدى است كه در روز قيامت همه با آن مواجهند، نه عذاب جهنم، تا جمله" وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ" و جمله" وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ" دو جمله تكرارى شود.

بعضى «4» گفته اند: مراد از" سيئات" خود آن گناهانى است كه در دنيا واقع مى شود، و كلمه" يومئذ" هم اشاره به دنيا است و معناى جمله اين است كه: پروردگارا مؤمنين را به توفيق خود در دنيا از ارتكاب گناهان حفظ فرما.

ولى اين تفسير صحيح نيست، چون سياق مؤيد آن است كه مراد از كلمه" يومئذ- امروز" روز قيامت باشد هم چنان كه جمله" وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ" در آيه هفتم و جمله" وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ" در آيه هشتم نيز شاهد بر اين است كه گفتگو در اين سياق در باره روز قيامت است، پس حق اين است كه مراد از كلمه" سيئات" هول و هراسها و شدايدى است كه در روز قيامت براى مردم ظهور مى كند.

و از اين آيات كه مشتمل بر دعاى ملائكه و درخواست ايشان براى مؤمنين است دو نكته استفاده مى شود:

اول، رعايت ادبى است كه ملائكه در دعاى خود كرده اند و قبل از درخواست حاجت، خداى عزيز را حمد و ثنا گفته اند و علاوه بر اين، از اسماى حسناى او اسمايى را كه مناسب با درخواستشان بوده شفيع قرار داده اند.

_______________

(1) و

جزاى بدى، بديى مثل آن است. سوره شورى، آيه 40.

(2) روح المعانى، ج 24، ص 48.

(3) تنها جزايتان همان اعمالى است كه مى كرديد. سوره تحريم، آيه 7.

(4) روح المعانى، ج 24، ص 48. ______________________________________________________ صفحه ى 472

دوم اينكه، درخواست آمرزش را قبل از درخواست بهشت كرده اند و اين معنا يعنى ذكر آمرزش قبل از ذكر بهشت در كلام خداى تعالى هر جا كه با هم آمده اند مكرر آمده. و همين هم با عقل موافق است، براى اينكه به دست آمدن استعداد براى درك هر نعمتى، با زوال موانع تامين مى شود، يعنى اول بايد موانع برطرف گردد، بعد نعمت به دست آيد.

[توضيحى در مورد عدم منافات در خواست مغفرت و بهشت براى تائبين و مؤمنين، با اينكه بر خدا واجبست تائبين و مؤمنين را ببخشد و مؤمنان را داخل بهشت كند]

بعضى «1» از مفسرين گفته اند: جمله" فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا ..." دلالت دارد بر اينكه برداشتن و اسقاط عقاب بعد از توبه، تفضلى است از خداى تعالى، چون اگر واجب بود ديگر احتياج نداشت ملائكه درخواست آن را بكنند، بلكه خود خداى تعالى عقاب تائبين را اسقاط مى كرد.

ليكن اين استدلال صحيح نيست، براى اينكه واجب بودن اسقاط عقاب تائبين يا صدور هر كار ديگر از خداى تعالى منافاتى با صحت درخواست آن ندارد، به شهادت كلام خود ملائكه، كه بعد از استغفار گفته اند:" رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ" «2»، چون مى بينيم با اعترافشان به اينكه خدا وعده جنات عدن داده و با اينكه ملائكه مى دانند كه خدا خلف وعده نمى كند، با اين حال درخواست كرده اند كه مؤمنين را داخل آن جنات بفرمايد.

و از اين آيه صريحتر

آيه:" رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ" «3» مى باشد كه حكايت دعاى خود مؤمنين است.

و قبول توبه از چيزهايى است كه خداى تعالى بر خود واجب كرده و آن را حق توبه كنندگان دانسته و فرموده:" إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ" «4» بنا بر اين طلب هر حقى كه خدا بر خود واجب كرده، از قبيل درخواست مغفرت گناه توبه كننده (و درخواست طلب روزى، و يا استجابت دعا و امثال آن) در حقيقت مراجعه به خداست براى اينكه وعده خود را انجاز كند، و نيز اظهار اشتياق براى رسيدن به رستگارى به سبب كرامت اوست.

_______________

(1) مجمع البيان، ج 8، ص 515.

(2) پروردگارا در آن جنات عدنى كه به ايشان وعده داده اى داخلشان كن.

(3) پروردگارا و آنچه كه به وسيله فرستادگانت به ما وعده داده اى، به ما بده و ما را در قيامت خوار مگردان كه تو خلف وعده نمى كنى. سوره عمران، آيه 194.

(4) جز اين نيست كه قبول توبه كسانى كه عمل زشت مى كنند و بلافاصله توبه مى كنند، بر خدا واجب و حق توبه كنندگان است و ايشان (مطمئن باشند كه) خدا از گناهانشان در مى گذرد. سوره نساء، آيه 17. ______________________________________________________ صفحه ى 473

و همچنين صرف اينكه مى دانيم فلان رفتار خدا با بندگانش تفضل است، دليل نمى شود بر اينكه اين رفتار بر خدا واجب نيست، چون هر عطيه از عطاياى خدا كه فرض كنى، تفضل او است، چه واجب الصدور باشد و چه غير واجب، چون اگر صدور فعلى از افعال از خداى تعالى

واجب باشد، چنان نيست كه ديگرى در ايجاب آن دخالت كرده باشد و خدا را مقهور تاثير خود ساخته باشد، چون مؤثر در هر چيز تنها و تنها خود او است و چيزى در او اثر نمى گذارد. و معناى وجوب صدور آن فعل اين است كه خداى عزيز، صدور آن را بر خود واجب كرده. و برگشت معناى وجوب، به اين است كه خداى عزيز قضا رانده كه اين كار انجام شود و اين عطيه افاضه گردد و قضايش هم حتمى است.

پس اگر آن كار را كه فرض كرديم بر خود واجب كرده، انجام مى دهد به مشيتى از ناحيه خويش انجام مى دهد، او منزه است از اينكه ديگرى او را به كار مجبور و كارى را بر او الزام كند، بلكه اگر آن كار عطيه اى باشد، در عين اينكه بر حسب فرض واجب بوده، تفضلى است كه كرده. پس فعل او تفضلى است از او هر چند كه واجب الصدور باشد و اما اگر واجب الصدور نباشد، تفضل بودنش واضح تر است.

" إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ فَتَكْفُرُونَ" كلمه" مقت" به معناى شديدترين مرحله خشم است. خداى تعالى بعد از آنكه پاره اى از آثار ايمان مؤمنين را برشمرد، اينك به سراغ كفار برگشته، پاره اى از آثار سويى كه از جهت كفر دارند، برمى شمارد.

و ظاهر اين آيه و آيه بعدش اين است كه: ندايى كه در اين آيه حكايت مى كند، ندايى است كه كفار در آخرت و بعد از داخل شدن در آتش به آن نداء مى شوند. آن هنگامى كه عذاب كفر خود را مى چشند و مى فهمند كه

كفرشان در دنيا در حقيقت خشم گرفتن بر خودشان بوده است، آن روزى كه از طرف انبيا دعوت مى شدند به سوى ايمان و آن دعوت را مسخره مى كردند، به دست خود اين آتش را براى خود افروختند و خويشتن را به هلاكت دايمى دچار كردند.

در آن روز از جانب خداى سبحان اين ندا را مى شنوند: سوگند مى خورم كه شدت خشم خدا براى شما خيلى بزرگتر و بيشتر از شدت خشمى است كه خودتان بر خود گرفتيد، آن هنگام كه دعوت مى شديد- اگر مضارع آورده به اعتبار حكايت حال گذشته معناى گذشته را مى دهد- به سوى ايمان، يعنى انبيا شما را بدان دعوت مى كردند، و شما كفر مى ورزيديد. ______________________________________________________ صفحه ى 474

[حكايت اعتراف بى حاصل كفار دوزخى به يقينشان به معاد و اقرارشان به گناهانشان، براى نجات يافتن از عذاب

" قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ إِلى خُرُوجٍ مِنْ سَبِيلٍ" سياق آيه و ما قبل آن اشعار دارد كه كفار اين سخن را بعد از شنيدن آن پاسخ مى گويند، در حالى كه در آتش قرار دارند، به دليل اينكه در آخرش مى گويند:" فَهَلْ إِلى خُرُوجٍ مِنْ سَبِيلٍ- آيا راهى هست كه ما از آتش بيرون شويم؟".

كفار قبل از اين التماس، نخست اعتراف به گناه مى كنند و اين خود نوعى سبب خواهى و توسل است، براى نجات از عذاب، اما" وَ لاتَ حِينَ مَناصٍ" وقتى اين تشبثات را مى كنند كه كار از كار گذشته، براى اينكه تا چندى كه در دنيا بودند نسبت به مساله معاد در شك بودند و ايمانى به بازگشت به سوى خدا نداشتند و به همين جهت آن را

انكار نموده و روز حساب را فراموش كردند. و همين فراموشى روز حساب باعث افسار گسيختگى ايشان در گناهان شد كه بدون هيچ پروايى به سوى گناهان شتافتند. آرى فراموشى روز جزا كليد تمامى گناهان و گمراهى ها است، هم چنان كه خداى تعالى فرموده:" إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ بِما نَسُوا يَوْمَ الْحِسابِ" «1».

آن گاه وقتى خداوند قبض روحشان كرد كه به حساب اماته اى بعد از اماته اى ديگر بود، و سپس زنده شان كرد، كه احيايى بعد از احياى ديگر بود، آن وقت شك و ترديدشان در باره بعث و برگشتن به سوى خدا از بين رفت، چون بقاى بعد از مرگ و حيات بعد از حيات را عينا ديدند، با اينكه در دنيا مردن را فنا و نابودى مى پنداشتند، و مى گفتند:" إِنْ هِيَ إِلَّا حَياتُنَا الدُّنْيا (نَمُوتُ وَ نَحْيا) وَ ما نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ" «2».

و كوتاه سخن آنكه: در آن روز با حاصل شدن يقين، شك و ترديدى برايشان نمى ماند، ولى گناهان و نافرمانيها باقى مانده است و به همين جهت است كه براى خلاصى از عذاب يك بار متوسل به اعتراف به يقين خود مى شوند كه خدايا ديگر شك و ترديد نداريم و يقين پيدا كرديم و قرآن اين اعترافشان را چنين حكايت مى كند:" وَ لَوْ تَرى إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ" «3» و بارى ديگر

_______________

(1) آنهايى كه از راه خدا گمراه شدند عذابى سخت دارند، به خاطر اينكه روز حساب را فراموش كردند. سوره ص، آيه 26.

(2) زندگى به جز همين زندگى دنيايى ما نيست، و ما هرگز مبعوث نخواهيم

شد. سوره انعام، آيه 29.

(3) و اگر مجرمين را ببينى كه در آن روز نزد پروردگارشان سرها به زير افكنده مى گويند:

پروردگارا به عيان ديديم و شنيديم، حال ما را برگردان تا عمل صالح كنيم كه ديگر صاحب يقين شديم.

سوره الم سجده، آيه 12. ______________________________________________________ صفحه ى 475

متوسل مى شوند به اعتراف به گناهان خود، هم چنان كه آيه مورد بحث آن را حكايت مى كند، به اينكه تا در دنيا بودند خود را در اراده و افعال آزاد و مستقل مى دانستند، به طورى كه مى توانستند بدون هيچ رادعى هر چيزى را بخواهند و هر كارى را بكنند، بدون اينكه حساب و كتابى در نظر داشته باشند، و بدون اينكه صواب و خطايى بفهمند.

از اين بيان روشن مى شود كه به چه وجهى جمله" فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا" را با حرف" فاء" بر جمله" أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ" مترتب كرد و آن را فرع اين قرار داد. آرى، اعتراف در حقيقت فرع و مترتب بر يقين يافتن به معاد است، چون وقتى اين يقين پيدا شود، يقين ديگرى به دنبالش پيدا مى شود، و آن اين است كه انحرافهايشان از راه خدا ضلالت و گناه بود.

[مراد از دو اماته و دو احياء در سخن كفار در جهنم:" رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ ..." و وجوه مختلف در اين باره

و مراد از اينكه گفتند:" أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ- دو بار ما را ميراندى و دو بار زنده كردى"- به طورى كه بعضى «1» گفته اند- ميراندن در آخرين روز زندگى دنيا و زنده كردن در برزخ است و سپس ميراندن از برزخ، و زنده كردن در قيامت براى حساب است. پس

آيه شريفه كه سخن از دو ميراندن و دو زنده كردن دارد، اشاره به ميراندن بعد از زندگى دنيا و ميراندن بعد از زندگى در برزخ، و احياى در برزخ، و احياى در قيامت مى كند، چون اگر زندگى در برزخ نبود، ديگر ميراندن دومى تصور صحيحى نداشت، چون هم ميراندن بايد بعد از زندگى باشد و هم احيا بايد بعد از مردن و هر يك از اين دو بايد مسبوق به خلافش باشد و گرنه" اماته" و" احياء" نمى شود.

در نتيجه زندگى داراى سه مرحله مى شود: يكى زندگى در دنيا، دوم در برزخ، سوم در قيامت، و كفار در اين كلام خود متعرض حيات دنيوى نشده اند، و گرنه مى بايستى گفته باشند:" و أحييتنا ثلاثا- و ما را سه زندگى دادى" با اينكه زندگى دنيا هم احيا بود، براى اينكه اين زندگى هم بعد از مرگ يعنى بعد از دورانى واقع شده، كه هنوز روح در بدن دميده نشده.

و علتش اين است كه: مرادشان از احيا آن احيايى بوده كه باعث پيدا شدن يقين به معاد گشته، و آن عبارت است از احياى در برزخ، و احياى در قيامت. و اما زندگى دنيا هر چند كه آن هم احيا است و ليكن به خودى خود باعث پيدا شدن يقين به معاد نيست، به _______________

(1) تفسير روح المعانى، ج 24، ص 52. ______________________________________________________ صفحه ى 476

شهادت اينكه كفار تا چندى كه در دنيا بودند نسبت به معاد در شك و ترديد بودند.

با اين بيان فساد آن اعتراضى كه به اين بحث شده روشن مى گردد كه اگر مراد از دو احيا، احيا در برزخ و احياى در قيامت باشد بايد

مى گفتند:" امتنا اثنتين و احييتنا ثلاثا" چون منظور شمردن مرگها و زندگيهايى است كه بر آنان گذشته، و آن عبارت است از دو اماته و سه احياء «1».

وجه فسادش همان است كه گفتيم: منظور تنها شمردن مطلق اماته ها و احياءهايى كه بر آنان گذشته، نبوده، بلكه آن اماته و احيايى منظور بوده كه در حصول يقين براى آنان دخالت داشته، و احياى در دنيا چنين دخالتى نداشته.

بعضى «2» از مفسرين گفته اند: مراد از" اماته اولى" حالت نطفگى انسان است، آن وقتى كه هنوز روح در آن دميده نشده و مراد از" احياء اولى" حالت آدمى بعد از دميده شدن روح در كالبد است. و مراد از" اماته دوم" اماته در دنيا و قبض روح است، و مراد از" احياى دوم" احياء براى روز قيامت و حساب است، و آيه شريفه درست همان را مى گويد كه آيه شريفه" كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْياكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ" «3» در مقام بيان آن است.

گويندگان اين توجيه و تفسير وقتى احساس كردند كه كلمه" اماته" بر حالت نطفگى آدمى، يعنى حالت قبل از دميده شدن روح در آن، صدق نمى كند، چون اماته وقتى صادق است كه قبلا حياتى باشد، لذا در مقام رفع و رجوع اين اشكال برآمده اند و به نيرنگهاى عجيب و غريب متوسل شده اند، كه اگر از خوانندگان كسى بخواهد به آنها واقف شود، بايد به تفسير كشاف و شرح هاى آن مراجعه كند.

علاوه بر اين خواننده عزيز متوجه شد كه نام بردن اماته ها و احياءهايى كه بر آنان گذشته، همه و همه براى اشاره به اسباب حصول يقين ايشان به مساله معاد است و

زندگى دنيا و مرگ قبل از آن زندگى، هيچ اثرى در پيدا شدن يقين به معاد ندارد.

بعضى «4» ديگر گفته اند: حيات اولى، زندگى دنيا و دومى، زنده شدن در قبر است. و موت اولى مرگ در دنيا و موت دومى مردن در قبر است. و آيه شريفه اصلا متعرض زندگى در

_______________

(1) روح المعانى، ج 24، ص 52.

(2) چگونه به خدا كفر مى ورزيد، با اينكه امواتى بوديد، پس خدا زنده تان كرد و سپس شما را ميراند، و آن گاه زنده تان كرد. سوره بقره، آيه 28.

(3 و 4) مجمع البيان، ج 5، ص 516. ______________________________________________________ صفحه ى 477

قيامت نيست.

اشكالى كه بر اين تفسير و توجيه وارد است، اين است كه گفتيم: زندگى دنيا اصلا مورد نظر نيست، و وجهى ندارد كه نام آن را ببرند، به خلاف زندگى در قيامت كه در حصول يقين كمال تاثير را دارد.

بعضى «1» ديگر گفته اند: مراد از" احياء"، احياى در بعث و احياى قبل از بعث است، و احياى بعث هم دو قسم است: يكى احياى در قبر و يكى هم در خود قيامت، چيزى كه هست آيه شريفه متعرض اين تقسيم نشده، ولى شامل هر دو قسم آن مى شود، در نتيجه شامل سه قسم احياء و دو اماته مى گردد.

اشكالى كه بر اين تفسير وارد است همان اشكالى است كه بر دو وجه قبلى وارد بود، علاوه بر اشكالى كه ديگران «2» بر آن كرده اند و آن اين است كه نام بردن اماته دومى يعنى اماته در قبر، دليل بر اين است كه تقسيم مورد نظر آيه بوده و مراد تعدد شخصى است نه نوعى.

بعضى «3» ديگر گفته اند: مراد احياى نفوس در

عالم ذر و سپس اماته در آن عالم و آن گاه احياى آنها در دنيا، و سپس اماته آنها در دنيا و در آخر احياى آنها در بعث است. اشكال اين توجيه هم همان اشكال هاى سابق است.

بعضى «4» ديگر گفته اند: منظور از تثنيه آوردن دو كلمه" احياء" و" اماته" به منظور تاكيد است، هم چنان كه در آيه" ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ" «5» منظور تاكيد است، و گرنه معناى آيه اين است كه: خدايا تو ما را ميراندى، ميراندنى بعد از ميراندن، و احياء كردى احيايى بعد از احياء.

مفسرين «6» بر اين توجيه اشكال كرده اند كه: اين حرف وقتى صحيح است كه خود كلمه" اماته" و" احياء" را تثنيه آورده باشد و گفته باشد:" أمتنا إماتتين و احييتنا إحياءين" و يا" كرتين"، ولى اينطور نگفته، بلكه خود عدد را دو تا آورده و گفته:" أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ- دو بار ميراندى" و با اين حال ديگر جايى براى احتمال تاكيد نيست، نظير جمله" إِلهَيْنِ اثْنَيْنِ- دو خدا" «7»

_______________

(1) روح المعانى، ج 24، ص 53.

(2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 24، ص 53.

(5) باز دوباره به چشم بصيرت دقت كن. سوره ملك، آيه 4.

(6) روح المعانى، ج 24، ص 53.

(7) سوره نحل، آيه 51. ______________________________________________________ صفحه ى 478

" فَهَلْ إِلى خُرُوجٍ مِنْ سَبِيلٍ"- اين جمله دعا و درخواست است، به صورت استفهام و پرسش. و اگر دو كلمه" خروج" را بدون الف و لام آورد، براى اشاره به اين معنا است كه مى خواهيم ما از دوزخ خارج بشويم، به هر طريق و هر قسم خروج كه باشد راضى هستيم، و اين خود دلالت دارد بر نهايت درجه

فشار و ناراحتى، اما هيچ راهى به سوى خروج ندارند، چون روز قيامت روزى است كه تمامى درها به روى كفار بسته مى شود و تمامى سبب ها از كار مى افتد، و ديگر سببى نمى ماند، كه اميد آن رود كه اثر كند و ايشان را از عذاب خلاص سازد.

" ذلِكُمْ بِأَنَّهُ إِذا دُعِيَ اللَّهُ وَحْدَهُ كَفَرْتُمْ وَ إِنْ يُشْرَكْ بِهِ تُؤْمِنُوا ..."

خطاب در" ذلكم" به كفار است و موطن اين خطاب روز قيامت است، و احتمال هم دارد كه موطنش همين دنيا باشد و منظور اين باشد كه با اين خطاب ايشان را از شرك ورزيدن نهى كند و باز بدارد.

و" ذلكم" اشاره به حالت شدت و سخت كفار است. و جمله" وَ إِنْ يُشْرَكْ بِهِ" دلالت بر دوام و استمرار دارد. و سياق كلام براى بيان دشمنى كفار با حق و با دين توحيد است، چون كفار چنين بوده و هستند كه به هر چيزى و هر دعوتى كه بويى از توحيد در آن باشد كفر مى ورزند، و هر عقيده اى را كه نشانه اى از شرك در آن باشد مى پذيرند، در نتيجه وضعشان چنين است كه براى خدا هيچ حقى و حرمتى قايل نبوده، و جانب حق سبحان را به هيچ وجه رعايت نمى كنند، خداى سبحان هم رحمت خود را بر آنان حرام كرده، در احكام خود هيچ رعايتى از جانب آنان نمى كند.

و با اين معنايى كه براى آيه كرديم جمله" فَالْحُكْمُ لِلَّهِ الْعَلِيِّ الْكَبِيرِ" به خوبى به اول آيه متصل مى شود، آن وقت نتيجه اين اتصال اين مى شود كه گويا خواسته است بفرمايد:

وقتى شما يكباره از خدا بريديد و به هر چيزى كه او اراده مى كند

شما كفر مى ورزيد، و به هر چيزى كه او دوست نمى دارد ايمان مى آوريد، جز اين نبايد توقع داشته باشيد كه او هم از شما ببرد، و از هر حكمى در باره شما مى كند هيچگونه رعايتى نسبت به حال شما نكند.

و بنا بر اين آيه شريفه مورد بحث همان مطلبى را افاده مى كند كه آيه شريفه" نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ" «1» آن را بيان مى كند. و جمله" فَالْحُكْمُ لِلَّهِ الْعَلِيِّ الْكَبِيرِ"، هر چند فى نفسه عموميت دارد، و ليكن از نظر سياق خاص است، و مى خواهد كفار را تهديد كند و به همين منظور براى تاكيد اين تهديد، آيه را با دو نام مقدس" على" و" كبير" ختم مى فرمايد.

_______________

(1) خدا را فراموش كردند، خدا هم فراموششان كرد. سوره توبه، آيه 67.

ترجمه آيات او همان خدايى است كه آيات خود را همواره به شما نشان مى دهد و براى شما از بالا رزقى مى فرستد اما جز كسانى كه به خدا رجوع پى در پى دارند كسى متذكر نمى شود (13).

پس خدا را بخوانيد در حالى كه دين را خالص براى او بدانيد هر چند كه كفار بدشان آيد (14).

خدايى كه داراى درجاتى بلند و صاحب عرش است روح را كه از فرمان خودش است بر هر كس از بندگانش بخواهد نازل و القا مى كند تا مردم را از روز ديدار بترساند (15).

روزى كه همه مردم از پرده برون مى افتند و از ايشان هيچ سرى بر خدا پوشيده نمى ماند در آن روز

______________________________________________________ صفحه ى 480

گفته مى شود: امروز ملك از آن كيست؟ از آن خداى واحد قهار (16).

امروز هر كسى به آنچه كه كرده است جزا داده مى شود امروز ديگر ظلمى نيست چون

كه خدا سريع الحساب است (17).

اى پيامبر ايشان را از روز آزفه بترسان، از آن وقتى كه دلها از شدت ترس به گلوگاه مى رسد و دچار ترس و اندوه شديد مى گردد روزى كه براى ستمكاران هيچ دوست و هيچ شفيعى كه شفاعتش پذيرفته شود نيست (18).

او نگاه زير چشمى چشمها را مى داند و از آنچه در سينه ها نهفته است خبر دارد (19).

و خدا به حق داورى مى كند و خدايانى كه به جاى خدا مى خوانند هيچ گونه داورى ندارند، به درستى خدا شنوا و بينا است (20).

بيان آيات [اقامه دو حجت بر توحيد، با بيان اينكه ارسال رسل و انزال رزق فقط از ناحيه خداى سبحان است

در اين آيات بر مساله توحيد احتجاج شده، و بعد از آنكه مردم را به دو دسته تقسيم مى كند: يكى آنهايى كه به سوى خدا رجوع مى كنند، و راه او را پيروى مى نمايند، و يكى هم آنهايى كه آيات او را تكذيب نموده و در مقابل آن به باطل جدال مى كنند، آن گاه اين طايفه را انذار مى فرمايد.

" هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ ..."

مراد از" آيات" در اينجا علايم و حجت هايى است كه بر وحدانيت خداى تعالى در ربوبيت و الوهيت دلالت مى كند، به دليل تفريعى كه- به زودى مى آيد- بر آن مى نمايد و مى فرمايد:" فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ- حال كه چنين است پس خدا را در حالى بخوانيد كه دين را خالص براى او بدانيد". و كلمه" آيات" چون مطلق است، هم شامل آيات تكوينى و ديدنى عالم مى شود، كه هر انسان صحيح الادراكى آن را مى بيند و هم شامل آيات و معجزاتى كه به دست انبيا جارى

مى شود و هم براهينى كه انبيا از طريق وحى اقامه مى كردند.

و اين جمله مشتمل است بر يك برهان، به اين بيان كه اگر در واقع معبودى بوده باشد كه پرستش او بر انسان واجب باشد و نيز در پرستش او كمال و سعادت آدمى تامين شود، تماميت و كمال تدبير او اقتضا مى كند كه انسان ها را به سوى خود هدايت كند و آن معبودى كه آيات هستى بر ربوبيت و الوهيت او دلالت مى كند و انبياء و رسولان هم با ______________________________________________________ صفحه ى 481

دعوت خود و معجزاتشان آن آيات را تاييد مى كنند،" خداى" سبحان است و اما آلهه مشركين كه مشركين آنها را به جاى خدا مى پرستند و مى خوانند، هيچ آيات و دليلى از ناحيه آنها نيست كه بر الوهيت آنها دلالت كند. پس همان" خداى" سبحان معبودى است يگانه و بى شريك- و امير المؤمنين (ع) هم در اين كلام خود كه فرموده:" لو كان لربك شريك لأتتك رسله- اگر پروردگار تو شريكى مى داشت، رسولان آن شريك هم به سويت مى آمدند"، به اين برهان اشاره فرموده.

جمله" وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً" هم، حجتى ديگر بر يگانگى خداى تعالى است، و اين حجت از جهت رزق اقامه شده، مى فرمايد: رزق دادن به بندگان يكى از شؤون ربوبيت و الوهيت است و چون همه مى دانند كه رزق از ناحيه خداست، نه از ناحيه شركاى ايشان، پس تنها او رب و اله است.

مفسرين «1»" رزق" در آيه را به باران و كلمه" سماء" را به سمت بالا تفسير كرده اند. و بعيد نيست مراد از" رزق" خود آن ارزاقى باشد كه مردم با آن ارتزاق مى كنند، و مراد

از نازل شدن آن از آسمان اين باشد كه ارزاق از غيب به شهود مى آيند، هم چنان كه آيه شريفه" وَ إِنْ مِنْ شَيْ ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ" «2» آن را افاده مى كند.

" وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلَّا مَنْ يُنِيبُ"- اين جمله جمله اى است معترضه كه در بين احتجاجات اين معنا را مى رساند كه: متذكر شدن به اين حجت ها تنها شان يكى از دو طايفه اى است كه قبلا نام برده شدند، يعنى انابه كنندگان رجوع كننده به سوى خدا. و اما مجادلين كفر پيشه از اين دو طايفه متذكر نمى شوند، براى اينكه كفر و لجبازى استعداد تذكر به حجيت و پيروى حق را به كلى باطل مى كند.

" فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ" مناسبتر با سياق اين است كه خطاب عمومى و شامل مؤمنين و غير مؤمنين، و متفرع بر حجت قبلى باشد، ولى شامل كفارى كه در آخر آيه نامبرده شده اند، يعنى تكذيب كنندگان و مجادلين به باطل نمى شود.

گويا فرموده: وقتى آيات بر وحدانيت خداى تعالى دلالت كرد و معلوم شد كه تنها رازق او است، ناگزير بر همه مردم- البته غير آن كفارى كه آيات را تكذيب كرده، و مجادله _______________

(1) مجمع البيان، ج 8، ص 517.

(2) هيچ چيز نيست مگر آنكه خزينه هايش نزد ماست و ما آن را نازل نمى كنيم مگر به اندازه اى معين. سوره حجر، آيه 21. ______________________________________________________ صفحه ى 482

نمودند- لازم است كه او را بخوانند، در حالى كه دين را خالص براى او بدانند و اما كفارى كه از دين توحيد بدشان مى آيد، آنها مورد گفتار نيستند، چون اميدى به آنها نيست و

هيچ آيت و حجتى مفيد به حالشان واقع نگشته و قانعشان نمى كند. پس شما خدا را با اخلاص بپرستيد، و كفار را به حال خودشان واگذاريد، چون از اين دين كراهت دارند.

[معناى اينكه خداى تعالى" رَفِيعُ الدَّرَجاتِ" است

" رَفِيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ ..."

در اين آيه شريفه سه صفت از صفات خداى تعالى را به عنوان سه خبر براى يك مبتدا ذكر فرموده، و آن مبتدا ضمير در جمله" هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ" مى باشد، و سياق اين آيه و آيه بعدش براى انذار است.

مفسرين براى جمله" رَفِيعُ الدَّرَجاتِ" معانى مختلفى ذكر كرده اند: بعضى «1» گفته اند: معنايش" رافع الدرجات" است، يعنى او درجات انبياء و اولياء را در بهشت بالا مى برد. و بعضى «2» ديگر گفته اند: رافع آسمانهاى هفتگانه اى است كه ملائكه از آن آسمانها به سوى عرش خدا بالا مى روند.

و بعضى «3» گفته اند: معنايش اين است كه نردبانهاى صعود به سوى عرشش رفيع و بلند است. بعضى «4» ديگر گفته اند: اصلا معناى تحت اللفظى آن منظور نيست، بلكه اين جمله كنايه است از رفعت شان و سلطنت خداى تعالى.

ولى آنچه با دقت از آيه شريفه استفاده مى شود اين است كه: اين آيه و آيه بعدش ملك خدا بر خلقش را توصيف مى كند به اين بيان كه خداى تعالى داراى عرشى است كه زمام تمامى امور مخلوقات در آنجا جمع مى شود و اوامر راجعه به خلق از آنجا نازل مى شود، البته آن مقام هم، بر حسب مراتبى كه در خلق خدا هست، داراى مراتبى و درجاتى است متعالى، و شايد آن مراتب عبارت باشد از آسمانها كه

در كلام مجيدش به عنوان مسكن ملائكه معرفى شده كه امر خدا از عرش به سوى ايشان نازل مى شود و همين آسمانهايند كه بين مردم و عرش خدا حائل شده اند.

آن گاه مى فرمايد: روزى- كه همان روز تلاقى و ديدار باشد- فرا خواهد رسيد كه در آن روز ديگر حجابى بين خدا و مردم نمى ماند، روزى است كه از جلو چشم و بصيرت مردم كشف غطا مى شود و پرده ها كنار زده مى شود و در همان روز است كه به دست خدا آسمانها

_______________

(1) مجمع البيان، ج 8، ص 517.

(2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 24، ص 55. ______________________________________________________ صفحه ى 483

در هم پيچيده مى گردد و عرش خدا براى مردم هويدا مى شود، آن روز براى همه روشن مى شود كه تنها حاكم بر هر چيز او بوده و ملكى جز ملك او نيست، در چنين روزى او در بين مردم حكم مى كند.

پس مراد از" درجات" بنا بر اين بيان، درجاتى است كه از آنجا به سوى عرش خدا بالا مى روند و آن وقت جمله" رَفِيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ" كنايه استعارى است از بلندى عرش ملك خدا، از افق خلق و غايب بودن آن از خلق قبل از قيامت، آنهم غايب بودن به درجاتى بس رفيع و مسافتى بس دور.

[معناى اينكه خداى تعالى" رَفِيعُ الدَّرَجاتِ" است

" يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ" اين جمله اشاره دارد به امر رسالت كه يكى از شؤون آن انذار است. و اگر روح را به قيد" من امره" مقيد كرد، براى اين است كه دلالت كند بر اينكه مراد از" روح" همان روحى است كه در آيه" قُلِ الرُّوحُ

مِنْ أَمْرِ رَبِّي" «1» آمده، و همان روحى است كه در آيه" يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا" «2»، بدان اشاره فرموده.

در نتيجه مراد از" القاى روح بر هر كس كه خدا بخواهد" نازل كردن آن با ملائكه وحى است بر آن كس. و مراد از جمله" مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ" رسولانى هستند كه خدا ايشان را براى رسالت خود برگزيده. و در معناى روح القاء شده بر نبى اقوال ديگرى هست، كه قابل اعتنا نيستند.

" لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ"- منظور از" يوم التلاق" روز قيامت است. و بدين جهت آن را به اين نام ناميده كه در آن روز خلايق يكديگر را ملاقات مى كنند، و يا خالق و مخلوق بهم بر مى خورند، و يا اهل آسمان و زمين با هم تلاقى مى كنند، و يا ظالم و مظلوم به يكديگر مى رسند، و يا در آن روز هر كسى به عمل خود مى رسد- البته براى هر يك از اين وجوه قائلى هست-.

و ممكن است قول دوم را يعنى تلاقى خالق و مخلوق را به مضمونى كه مكرر در قرآن آمده تاييد كرد و آن مضمون عبارت از همين است كه روز قيامت مردم پروردگار خود را مى بينند. يكى از آيات كه اين مضمون را خاطر نشان مى سازد آيه" بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَكافِرُونَ" «3».

_______________

(1) سوره اسرى، آيه 85.

(2) ملائكه را به معيت روح كه از امر اوست بر هر كس كه او بخواهد نازل مى كند، و به او اين ماموريت را ابلاغ مى كنند كه بايد انذار كنيد. سوره نحل، آيه 2.

(3) سوره روم، آيه 8. ______________________________________________________ صفحه ى 484

است. يكى ديگر آيه" أَنَّهُمْ مُلاقُوا

رَبِّهِمْ" «1» است و يكى ديگر آيه" يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ" «2» است. و معناى" لقاء" اين است كه: در آن روز تمامى سببهايى كه در دنيا مردم را به خود مشغول مى كرد از كار مى افتند و در آن روز اين حقيقت فاش و روشن مى شود كه تنها حق مبين خداست، و در آن روز حقيقت هر كسى نيز براى خدا بروز مى كند" يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا يَخْفى عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ ءٌ ..."

اين آيه شريفه كلمه" يوم التلاق" را تفسير مى كند، مى فرمايد: يوم التلاق روزى است كه باطن مردم ظاهر مى شود. و معناى" بروز مردم براى خدا" اين نيست كه خدا در دنيا از باطن مردم خبر نداشت، و در آن روز خبردار مى شود، بلكه معنايش اين است كه: مردمى كه در دنيا به خاطر اشتغال به سبب هاى موهوم از معرفت پروردگارشان محجوب بودند و متوجه نبودند كه ملك خدا بر آنها احاطه دارد و تنها حاكم بر آنان خداست، و يگانه در ربوبيت و الوهيت است، روز قيامت به خاطر از كار افتادن آن سبب هاى موهوم اين معانى برايشان بروز مى كند.

[مقصود از بروز مردم براى خدا در روز قيامت

پس جمله" يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ" اشاره است به از بين رفتن هر سببى كه در دنيا حاجب و مانع از درك حقايق بود. و جمله" لا يَخْفى عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ ءٌ" تفسير همان بروز براى خداست و معناى آن را توضيح مى دهد، و مى فهماند كه دلها و اعمالشان همه زير نظر خدا بوده، ظاهر و باطنشان براى خدا ظاهر بوده و آنچه به ياد دارند و آنچه فراموش كرده اند، همه

براى خدا مكشوف و هويداست.

" لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ"- اين جمله سؤال و جوابى است از ناحيه خداى سبحان كه با اين سؤال و جواب حقيقت روز قيامت را بيان مى كند كه روز ظهور ملك و سلطنت خدا بر خلق است، ملك و سلطنت على الاطلاق.

و اگر در اين جمله خدا را به صفت" واحد قهار" توصيف كرد، براى اين است كه انحصار ملك در خدا را تعليل كند كه چرا گفتيم ملك تنها و تنها براى خداست مى فرمايد:

بدين جهت كه ملك خدا به سبب سلب استقلال از هر چيز قاهر و مسلط بر آن چيز است، و چون خدا واحد است، پس ملك هم تنها براى اوست.

_______________

(1) آنها خدا را ملاقات مى كنند. سوره هود، آيه 29.

(2) اى انسان البته با هر رنج و مشقت در راه طاعت و عبادت حق بكوشى عاقبت به حضور پروردگار خود مى روى. سوره انشقاق، آيه 6. ______________________________________________________ صفحه ى 485

" الْيَوْمَ تُجْزى كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ لا ظُلْمَ الْيَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ" حرف" باء" در جمله" بما كسبت" به اصطلاح باى صله است، و مراد بيان يكى از خصايص روز قيامت است و آن اين است كه: در آن روز به هر نفسى عين آنچه را كه كرده به عنوان جزاى كرده هايش مى دهند. پس جزاى هر كس همان عمل اوست، هم چنان كه در جاى ديگر مى فرمايد:" يا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّما تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ" «1».

[توضيحى در مورد" لا ظُلْمَ الْيَوْمَ" و تعليل آن به" إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ"]

و جمله" إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ" تعليل نفى ظلم است كه جمله" لا ظُلْمَ الْيَوْمَ"

از آن خبر مى داد، مى فرمايد: اينكه گفتيم در امروز هيچ ظلمى نيست، بدين علت است كه خداى تعالى در محاسبه سريع است، چنان نيست كه رسيدگى به حساب يك نفر او را از حساب افراد ديگر باز بدارد، تا در نتيجه به اشتباه بيفتد و جزاى اين را به آن و پاداش آن را به اين بدهد، و در نتيجه ظلمى پيش بيايد.

و اين تعليل ناظر به اين است كه ظلم ناشى از اشتباه را نفى مى كند، و اما ظلم عمدى احتياج به نفى ندارد، براى اينكه وقتى بنا شد عين عمل انسان را به عنوان جزا به انسان بدهند، ديگر چنين ظلمى تصور ندارد.

" وَ أَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْآزِفَةِ إِذِ الْقُلُوبُ لَدَى الْحَناجِرِ كاظِمِينَ ..."

كلمه" آزفه" از اوصاف روز قيامت، و به معناى نزديك است. پس معناى اين جمله آن است كه مردم را از روز نزديك انذار كن، و اين معنا يعنى نزديك بودن قيامت در آيه" إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَراهُ قَرِيباً" «2» نيز آمده.

" إِذِ الْقُلُوبُ لَدَى الْحَناجِرِ"-" حناجر" جمع" حنجره" به معناى سر حلق است. اين جمله كنايه است از نهايت درجه ترس، گويا كار مردم از شدت وحشت به جايى مى رسد كه گويى دلهايشان از جاى خود كنده مى شود و تا حنجره بالا مى آيد. و كلمه" كاظمين" اسم فاعل از" كظم" است و" كظم" به معناى شدت اندوه است.

" ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَ لا شَفِيعٍ يُطاعُ"- كلمه" حميم" به معناى نزديك و خويشاوند است، و معناى جمله اين است كه كفار خويشاوند و نزديكى ندارند كه به يارى آنان بپا خيزد و حميت قرابتش به هيجان آيد. و اين

معنا در جمله" فَلا أَنْسابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ" «3».

_______________

(1) اى كسانى كه كفر ورزيديد! امروز عذر و بهانه نياوريد، چون به غير آنچه كه كرده ايد جزايتان نمى دهند. سوره تحريم، آيه 7.

(2) ايشان قيامت را دور مى بينند ولى ما آن را نزديك مى بينيم. سوره معارج، آيه 6- 7.

(3) امروز ديگر پيوند خويشى در بينشان نيست. سوره مؤمنون، آيه 101. ______________________________________________________ صفحه ى 486

نيز آمده. و معناى جمله" وَ لا شَفِيعٍ يُطاعُ" اين است كه: كفار شفاعت پذيرفته ندارند.

" يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ" بعضى «1» گفته اند: كلمه" خائنة" مصدر است، مانند" خيانت" نظير كلمه" كاذبة" و" لاغية" كه اولى به معناى" كذب" و دومى به معناى" لغو" است، و مراد از" خائنة الاعين" تمامى گناهان نيست، بلكه تنها آن گناهانى منظور است كه براى ديگران هويدا نباشد، و از آنان پوشيده باشد، مانند" سارقة النظر" كه به معناى نگاه هاى زير چشمى و پنهانى است، به دليل اينكه جمله" خائنة الاعين" با جمله" و ما تخفى الصدور" آمده.

بعضى «2» ديگر گفته اند جمله مزبور از باب اضافه صفت به موصوف است و لازمه آن اين است كه علم خدا به" خائنة الاعين" به معناى معرفت باشد و معناى آيه چنين باشد كه:

خدا چشم هاى خائن را مى شناسد. ولى معناى صحيح همان معناى اول است.

و جمله" وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ" به معناى وجوه كفر و نفاق و گناهان است كه صاحبش آن را در نفس خود پنهان مى داشت.

[احتجاج بر توحيد با بيان اينكه خدا قضاى به حق مى كند]

" وَ اللَّهُ يَقْضِي بِالْحَقِّ وَ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا يَقْضُونَ بِشَيْ ءٍ ..."

اين جمله حجت ديگرى است بر يگانگى خداى تعالى در

الوهيت، كه آن را بعد از داستان انحصار ملك در خدا در روز قيامت، نيز بعد از ذكر اينكه خدا" خائِنَةَ الْأَعْيُنِ" را مى داند، آورده، تا آن دو جمله مقدمه براى جمله مورد بحث بوده باشند.

و حاصل اين حجت آن است كه: يكى از لوازم ضرورى و بديهى الوهيت اين است كه اله بايد در بندگان خود و در بين آنان به حق داورى كند و خداى سبحان در قيامت در بين خلقش به حق داورى مى كند، اما خدايانى كه شما مشركين اتخاذ كرده ايد، هيچ حكمى نمى كنند، نه به حق و نه به باطل، براى اينكه اين آلهه خود مملوك خدايند، و هيچ چيز را مالك نيستند.

و يكى از موارد قضاى خداى تعالى تدبير جزئيات امور بندگان است كه از راه خلقت چيزى بعد از خلقت چيز ديگر انجام مى دهد، آرى اين تدبير خود مصداقى از حكم و قضا است، به شهادت اينكه يك جا مى فرمايد:" إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ" «3»، و جايى ديگر همين خلقت و تدبير را تعبير به قضا كرده فرموده _______________

(1 و 2) مجمع البيان، ج 8، ص 519.

(3) فرمان نافذ خدا (در عالم) چون اراده خلقت چيزى راى كند به محض اينكه گويد باش بلافاصله موجود خواهد شد. سوره يس، آيه 83. ______________________________________________________ صفحه ى 487

" إِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ" «1» و غير خداى تعالى هيچ كس و هيچ چيز سهم و نصيبى از اين قضا ندارد.

و يكى ديگر از موارد قضاى او تشريع دين است، دينى كه آن را براى رساندن خلق به سوى خود راهى پسنديده دانسته و فرموده:"

وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ" «2».

" إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ"- يعنى خدا داراى حقيقت علم به مسموعات و به مبصرات است و اين علمش ذاتى اوست و غير از او هيچ كس چنين نيست. و هر كس هر قدر از اين علم را دارا باشد، خدا به او تمليك كرده و اجازه اش را به وى داده، نه اينكه خودش ذاتا چنين باشد.

بحث روايتى [(رواياتى در باره" يوم التلاق"، فانى شدن دنيا به هنگام قيامت، توبه، و" خائنة الأعين"]

در تفسير قمى، در ذيل جمله" يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ" مى گويد: منظور" روح القدس" است كه مخصوص رسول خدا (ص) و ائمه اهل بيت (صلوات اللَّه عليهم أجمعين) است «3».

و در معانى الاخبار به سند خود از حفص ابن غياث از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود:" يوم التلاق" روزى است كه اهل آسمان با اهل زمين تلاقى مى كنند «4».

مؤلف: اين روايت را قمى «5» هم در تفسير خود آورده، با اين تفاوت كه نه سند آن را ذكر كرده و نه نام امام (ع) را برده.

و در توحيد به سند خود از ابن فضال از حضرت رضا (ع) از پدران بزرگوارش از على (ع) روايت كرده كه در ضمن حديثى فرمود: خداى تعالى مى فرمايد:

" لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ" در پاسخش ارواح انبيا و رسولانش و حجت هايش مى گويند:" للَّه الواحد القهار" آن گاه خداى جل جلاله مى فرمايد:" الْيَوْمَ تُجْزى كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ" «6».

_______________

(1) چون مشيت او به خلقت چيزى قرار گيرد به محض اينكه گويد موجود باش همان دم موجود شود. سوره آل عمران، آيه 48.

(2) پروردگارت حكم چنين

رانده كه غير او را نپرستيد. سوره اسرى، آيه 23.

(3) تفسير قمى، ج 2، ص 256.

(4) معانى الاخبار، ص 156.

(5) تفسير قمى، ج 2، ص 256.

(6) توحيد صدوق، ص 234، ح 1. ______________________________________________________ صفحه ى 488

و در نهج البلاغه مى فرمايد: خداى سبحان بعد از فناى دنيا مانند روز ازل تنها مى ماند، ديگر هيچ چيز با او نخواهد بود، همانطور كه قبل از آغاز خلقت تنها بود، بعد از فناى آن نيز تنها مى شود، در حالى كه ديگر نه وقتى مى ماند و نه زمانى و نه حينى و نه مكانى. در آن هنگام است كه اجلها و مدتها و سالها و ساعتها همه معدوم مى شوند، چيزى وجود ندارد به غير از خداى واحد قهار كه بازگشت همه امور به سوى اوست. بدون قدرت خود آنها خلقتشان آغاز گشت، و بدون امتناعشان از هستى نابود مى شوند و اگر قدرت بر امتناع از نيستى مى داشتند بقايشان دوام مى يافت «1».

و در تفسير قمى به سند خود از ثوير بن ابى فاخته از على بن الحسين (ع) روايت كرده كه شخصى از آن جناب از فاصله بين دو نفخه پرسيد كه چقدر است؟ فرمود: هر قدر كه خدا بخواهد.

آن گاه امام (ع) كيفيت نفخ و مردن اهل زمين و آسمان را بيان كرده، تا آنجا كه مى فرمايد: پس خلق هم چنان در اين حال مى مانند تا خدا بخواهد، آن گاه به آسمان امر مى كند تا مضطرب گردد و به كوه ها دستور مى دهد تا به راه افتند، هم چنان كه خودش فرموده:" يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً وَ تَسِيرُ الْجِبالُ سَيْراً" يعنى كوه ها پهناور شوند و زمين غير اين زمين شود، يعنى زمينى

گردد كه ديگر بر پشت آن گناهى نشود، زمين فاش گردد كه ديگر نه كوهى بماند و نه گياهى، عينا مانند آن روزى كه زمين را براى اولين بار مى گسترد، و نيز عرش خدا هم مانند روز نخست بر آب قرار گيرد، به سبب عظمت و قدرت خدايى.

آن گاه امام فرمود: در اين هنگام است كه جبار- جل جلاله- با صوتى بسيار بلند كه از ناحيه او برمى خيزد، ندا مى كند، ندايى كه همه اقطار آسمانها و زمين آن را مى شنوند:" لمن الملك اليوم- امروز ملك از آن كيست؟" و كسى جوابش نمى گويد. در اين هنگام جبار- عز و جل" پاسخ خود را چنين مى گويد:" لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ- ملك از آن خداى يكتاى قهار است"«2».

مؤلف: دقت در سه روايت اخير انسان را به اين نكته راهنمايى مى كند كه آنچه از خلق فانى مى شود، عبارت است از استقلال وجودشان و روابط و نسبتهايى كه در بين آنها است، هم چنان كه آيات قرآنى نيز اين معنا را افاده مى كند و نيز به اين نكته رهنمون مى شود

_______________

(1) نهج البلاغه (صبحى الصالح)، ص 276، خطبه 186.

(2) تفسير قمى، ج 2، ص 252. ______________________________________________________ صفحه ى 489

كه ارواح نمى ميرند، و بين دو نفخه هم وقت و زمانى وجود ندارد، (چون وقتى آسمان متلاشى شد، ديگر خورشيدى و حركتى نمى ماند، تا از حركت آن شب و روز و صبح و شامى درست شود)- پس از اين نكات غفلت مورز.

و در روايات اين باب اشارات لطيفى به كار رفته كه تنها اهل تدبر متوجه آنها مى شوند، و در ضمن نكاتى هست كه ظاهرش با روايات قبل مخالفت دارد.

و در روضه كافى به سند

خود از ابن ابى عمير، از امام موسى بن جعفر (ع) روايتى نقل كرده كه در ضمن آن فرموده: اى ابو احمد! هيچ مؤمنى در دنيا گناهى مرتكب نمى شود و مگر آنكه از ارتكاب آن ناراحت مى شود و پشيمان مى گردد، و رسول خدا (ص) هم فرموده:" كفى بالندم توبة- براى توبه همين كافى است كه گنهكار پشيمان گردد" و نيز فرموده:" من سرته حسنته و ساءته سيئته فهو مؤمن- كسى كه كار نيكش خرسندش كند و كار بدش ناراحتش سازد، او مؤمن است" بنا بر اين اگر كسى از گناهى كه مرتكب شده پشيمان نشود، مؤمن نيست و شفاعتى برايش واجب نمى شود و او از ستمكاران است كه خداى تعالى در باره شان فرموده:" ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَ لا شَفِيعٍ يُطاعُ- براى ستمكاران نه دوست دلسوزى هست و نه شفيعى كه شفاعتش پذيرفته شود" «1».

و در معانى الاخبار به سندى كه به عبد الرحمن بن سلمه جريرى دارد روايت كرده كه گفت: من از امام صادق (ع) پرسيدم: معناى اين كلام خداى تعالى چيست كه مى فرمايد:" يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ" فرمود: مگر نمى بينى كه گاهى انسان به چيزى نظر مى كند و چنين وانمود مى كند كه آن را نمى بيند، اين همان" خائنة الاعين" است «2».

و در الدر المنثور است كه ابو داوود، نسايى و ابن مردويه از سعد روايت كرده اند كه گفت: چون روز فتح مكه شد، رسول خدا (ص) همه مردم را امان داد، مگر چهار مرد، و دو زن را كه در باره آنان دستور داد هر جا ديديد به قتلشان برسانيد، حتى اگر به پرده كعبه آويخته بودند. و يكى از آن چهار نفر

عبد اللَّه بن سعد بن ابى سرح بود كه او خود را نزد عثمان بن عفان پنهان كرد.

و چون رسول خدا (ص) مردم را دعوت به بيعت فرمود، عثمان عبد اللَّه را آورد، و عرضه داشت: يا رسول اللَّه (ص) با عبد اللَّه بيعت كن.

_______________

(1) نور الثقلين، ج 4، ص 517، روضه كافى.

(2) معانى الاخبار، ص 147. ______________________________________________________ صفحه ى 490

رسول خدا (ص) فقط نگاهى به او كرد، و از بيعت امتناع ورزيد. بار دوم و سوم عثمان سخن خود را تكرار كرد، و بعد از بار سوم بيعت كرد. آن گاه رو به اصحاب خود نموده فرمود: چطور يك مرد رشيد در بين شما پيدا نشد كه وقتى ديد من از بيعت اين مرد خوددارى كردم برخيزد و او را به قتل برساند. عرضه داشتند: يا رسول اللَّه (ص) ما چه خبر از نيت درونى شما داشتيم. چرا با چشم به ما اشاره ننمودى؟ فرمود: براى اينكه براى يك پيغمبر شايسته نيست كه" خائنة الاعين" داشته باشد «1».

_______________

(1) الدر المنثور، ج 5، ص 349. صفحه ى 493

ترجمه آيات آيا در زمين سير نمى كنند تا ببينند سرانجام كسانى كه قبل از ايشان بودند چه شد؟ آنان از اينان نيرومندتر بودند و آثار بيشترى در زمين داشتند با اين حال، خدا به كيفر گناهانشان بگرفت و از ناحيه خدا هيچ حافظى نداشتند (21).

اين بدان جهت بود كه رسولانشان به سويشان مى آمدند و آياتى روشن مى آوردند ولى كفر مى ورزيدند خدا هم ايشان را بگرفت كه خدا قوى و شديد العقاب است (22).

همين ما بوديم كه فرستاديم موسى را با آيات خود و سلطانى مبين (23).

به سوى فرعون و هامان

و قارون پس گفتند: وى ساحرى است دروغپرداز (24).

و چون حق را از ناحيه ما آورد گفتند فرزندان هر كس كه طرفدار اوست به قتل برسانيد و زنانشان را زنده نگه داريد ولى كيد و نقشه هاى فرعون كيدى كور و نقشه اى بر آب بود (25).

و فرعون گفت كه مرا واگذاريد تا موسى را بكشم و او بايد پروردگار خود را بخواند كه من مى ترسم دين شما را دگرگون ساخته و يا در زمين فساد انگيزد (26).

موسى گفت: من به پروردگار خودم و پروردگار شما پناه مى برم از هر متكبرى كه به روز حساب ايمان ندارد (27).

و مردى از آل فرعون كه ايمان خود را پنهان مى داشت گفت: آيا مردى را مى كشيد كه مى گويد پروردگار من اللَّه است با اينكه از ناحيه پروردگارتان آياتى روشن آورده؟ و اگر دروغگو باشد وزر دروغش به عهده خود اوست. ولى اگر راست بگويد: بعضى از آن وعده هايى كه به شما داده به شما مى رسد. به درستى كه خدا كسى را كه اسرافگر و دروغگو باشد نمى آمرزد (28).

اى قوم من، امروز سلطنت و قدرت به دست شماست و در زمين نيرومند هستيد ولى اگر فردا عذابى از ناحيه خدا بيايد چه كسى ما را يارى مى كند؟ فرعون گفت: هيچ رأى جز آنچه ارائه دادم ندارم و شما را جز به راه رشد هدايت نمى كنم (29).

دوباره همان كسى كه ايمان آورده بود گفت: اى قوم من، به راستى بر شما مى ترسم از عذابى مثل عذاب روز احزاب (30).

مثل سنتى از عذاب كه در قوم نوح و عاد و ثمود و اقوام بعد از ايشان جريان يافت و خدا هرگز اراده ظلم

نسبت به بندگان ندارد (31). ______________________________________________________ صفحه ى 494

و نيز من بر شما اى قوم مى ترسم از روز قيامت، روزى كه بانگ و فرياد مردم از هر سو بلند مى شود (32).

روزى كه از عذاب پا به فرار مى گذاريد ولى از ناحيه خدا هيچ حافظى نداريد و كسى كه خدا گمراهش كند ديگر هيچ راهنما نخواهد داشت (33).

همين شما بوديد كه در گذشته يوسف به سويتان بيامد و لا يزال نسبت به دينى كه برايتان آورده بود در شك بوديد تا آنكه از دنيا رفت گفتيد ديگر خدا هرگز بعد از وى رسولى مبعوث نمى كند اينطور خدا هر اسرافگر شكاك را گمراه مى كند (34).

همان كسانى كه بدون دليلى آسمانى در آيات خدا جدال مى كنند و اين جدال عداوت بزرگى است نسبت به خدا و به كسانى كه ايمان آورده اند خداوند اين چنين مهر مى زند بر هر قلبى كه متكبر و جبار باشد (35).

(از آن جمله) فرعون است كه به وزيرش هامان گفت براى من قصرى بلند با آجر بساز شايد به راهها دست يابم (36).

راه هاى آسمان، و در نتيجه معبود موسى را ببينم و راست مى گويم كه من او را دروغگو مى پندارم.

و اين چنين اعمال زشت فرعون در نظرش زيبا جلوه كرده بود و از راه باز داشته شده بود و نقشه فرعون جز به هلاكت وى نيانجاميد (37).

و آنكه ايمان آورده بود گفت: اى قوم مرا پيروى كنيد تا شما را به راه رشد هدايت كنم (38).

اى قوم اين زندگى دنيا متاعى است و خانه آخرت خانه قرار و دائمى است (39).

كسى كه عمل زشتى كند تنها كيفرى مثل آن خواهد داشت ولى كسى كه عملى

صالح انجام دهد چه مرد و چه زن بشرطى كه ايمان داشته باشد چنين كسانى داخل بهشت مى شوند و در آن بى حساب روزى داده خواهند شد (40).

و اى قوم من! چه مى شود مرا كه شما را به سوى نجات مى خوانم در عوض شما مرا به سوى آتش دعوت مى كنيد (41).

مرا مى خوانيد كه به خدا كفر ورزم و برايش شريك قايل شوم كه هيچ دليلى بر شرك او ندارم و من شما را به سوى خداى عزيز آمرزنده دعوت مى كنم (42).

اين حقيقتى است كه آنچه شما مرا به سويش مى خوانيد نه در دنيا دعوتى دارد و نه در آخرت و محقق است كه بازگشت ما به سوى خداست و محققا تنها اسرافگران اهل آتشند (43).

پس به زودى متوجه آنچه به شما مى گويم خواهيد شد و من امر خود را به خدا واگذار مى كنم كه خدا داناى به بندگان است (44). ______________________________________________________ صفحه ى 495

خداى تعالى هم او را از نقشه هاى سويى كه برايش كشيده بودند حفظ فرموده و بدترين عذاب متوجه آل فرعون شد (45).

آتشى كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى شوند تا قيامت به پا شود و چون به پا شد گفته مى شود اى آل فرعون داخل شديدترين عذاب شويد (46).

همان روزى كه در آتش با يكديگر بگو مگو مى كنند ضعفاء به گردنكشان مى گويند ما در دنيا پيرو شما بوديم حال آيا امروز مى توانيد مقدارى از اين عذاب آتش را از ما برگردانيد؟ (47).

گردنكشان در پاسخ مى گويند ما و شما هر دو دسته در آتش هستيم امروز هم خدا در بين بندگانش حكم كرده (و خلاصه حاكم خدا بوده نه اين و آن) (48).

و

همه آنها كه در آتشند به خازنان دوزخ مى گويند پروردگارتان را بخوانيد يك روز هم كه شده عذاب را بر ما تخفيف دهد (49).

در پاسخ مى گويند آيا همواره رسولانتان با معجزات و آيات روشن به سويتان نيامدند؟ مى گويند:

بله آمدند. در پاسخ مى گويند: پس بخوانيد كه دعاى كافران جز در ضلالت نخواهد بود (50).

به درستى كه ما رسولان خود را و آنان را كه ايمان آوردند هم در دنيا و هم در روزى كه گواهان به پا خاسته مى شوند يارى كرده و مى كنيم (51).

در آن روز ستمكاران را پشيمانى و عذرخواهى سود ندهد و براى آنها خشم و لعن و منزلگاه بد (جهنم) مهياست (52).

و همين ما بوديم كه به موسى هدايت داديم و كتاب را به ارث به بنى اسرائيل داديم (53).

كتابى كه هدايت و تذكر براى خردمندان بود (54).

بيان آيات در اين آيات كفار را موعظه مى فرمايد كه به آثار امت هاى گذشته و داستانهاى ايشان مراجعه كنند و در آنها نظر نموده و عبرت بگيرند و بدانند كه قوت اقوياء و استكبار مستكبران روزگار و مكر مكاران، خدا را عاجز نمى كند، و به همين منظور از باب نمونه پاره اى از قصص موسى و فرعون را ذكر مى كند و در آن قصه مؤمن آل فرعون را مى آورد.

" أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا ..."

استفهام در اين آيه انكارى است. و كلمه" واقى" اسم فاعل از مصدر" وقاية" است به معناى حفظ كردن چيزى از هر چه آن را اذيت كند و به آن ضرر بزند. ______________________________________________________ صفحه ى 496

و معناى آيه اين است كه:" أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا" چرا اين مردمى كه ما پيامبر به

سويشان گسيل داشته ايم به سير" فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا" در زمين نمى پردازند، تا به نظر تفكر و عبرت گيرى بنگرند كه" كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ كانُوا مِنْ قَبْلِهِمْ" عاقبت مردمى كه قبل از ايشان مى زيسته اند چگونه بوده و آن امت ها در اثر تكذيب پيامبران خود چه سرانجامى داشتند.

" كانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً" با اينكه آن امت ها از اينان نيرومندتر و داراى تمكنى و تسلطى بيشتر" و آثارا" و آثارى چون شهرهاى محصور به قلعه هاى محكم و كاخ هاى عالى و پى ريزى شده داشتند،" فِي الْأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ" در همين زمين كه اينان زندگى مى كنند زندگى مى كردند، ولى خدا ايشان را به كيفر گناهانشان بگرفت و به جرم اعمالشان هلاكشان كرد" وَ ما كانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ واقٍ" و از ناحيه خدا هيچ حافظى كه حفظشان كند نداشتند.

" ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ ..."

كلمه" ذلك" اشاره به همان اخذ الهى است. و مراد از" بينات" آيات روشن است.

و بقيه الفاظ آيه ظاهر است.

[داستان ارسال موسى (عليه السلام) به سوى فرعون و گفتگوى فرعون در باره كشتن او]

" وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِينٍ" بعيد نيست مراد از" آيات" معجزات و خارق العاده هايى باشد كه موسى با آنها به سوى فرعون فرستاده شد، از قبيل عصا، يد بيضاء و غير آن دو. و مراد از" سُلْطانٍ مُبِينٍ" سلطه الهى باشد كه خدا به وسيله آن موسى (ع) را تاييد كرد، و به وسيله آن جلو فرعون را از كشتن موسى و خاموش كردن نور او بگرفت.

بعضى «1» گفته اند: مراد از" آيات" براهين و دلالات است، و مراد از" سلطان" معجزات موسى، چون عصا،

يد بيضاء، و غير آن دو. بعضى ديگر هم حرفهايى ديگر زده اند.

" إِلى فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ قارُونَ فَقالُوا ساحِرٌ كَذَّابٌ" كلمه" فرعون" نام جبار و ديكتاتور نژاد قبط و پادشاه ايشان است. و" هامان" نام وزير اوست و" قارون" نام يكى از طاغيان بنى اسرائيل است كه داراى خزاينى مملو از پول بوده. و اگر از ميان همه دو امت قبطى و سبطى تنها نام اين سه نفر را ذكر كرده، براى اين بوده كه تمامى فتنه ها و فسادها به اين سه نفر منتهى مى شده.

" فَلَمَّا جاءَهُمْ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِنا قالُوا اقْتُلُوا أَبْناءَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ ..."

در اين آيه ما بين آنچه موسى برايشان آورد و بدان دعوتشان كرد، با مقابله اى كه آنان _______________

(1) مجمع البيان، ج 8، ص 519. ______________________________________________________ صفحه ى 497

كردند و نقشه هاى شيطانى كه ريختند، مقابله و مقايسه شده است، مى فرمايد: موسى براى آنان حق را آورده بود و جا داشت حق را بپذيرند، به خاطر همين كه حق است و نيز به خاطر اينكه آنچه آورده بود از ناحيه خداى تعالى بود، بدين جهت لازم بود آن را قبول كنند و رد نكنند، ولى در عوض كيد كردند و آنچه كه گفتند بدين منظور گفتند كه كسى به موسى ايمان نياورد. اما خداى عزيز كيد ايشان را بى نتيجه و خنثى ساخت و نگذاشت آن كيد به گروندگان به موسى اصابت كند.

سياق آيه اين اشعار را دارد كه يكى از گويندگان اين حرف قارون بوده كه خود از بنى اسرائيل بوده است و اشكالى هم ندارد، چون فرمان به كشتن پسران بنى اسرائيل و زنده نگهداشتن دختران از ناحيه فرعونيان و

قبل از دعوت موسى (ع) بوده، و فرمان در اين آيه كه گفتيم قارون هم در آن شريك بوده، بعد از دعوت موسى و در خصوص فرزندان مؤمنين به وى بوده است و هيچ مانعى ندارد كه قارون هم در اين فرمان با فرعونيان موافقت كرده باشد، چون او با موسى و مؤمنين عداوت مى ورزيده.

و در اينكه فرمود:" الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ" و نفرمود:" آمنوا به" اشاره است به اينكه گروندگان به موسى از آن جناب پشتيبانى هم مى كردند و در دعوتش كمكش مى نمودند.

" وَ قالَ فِرْعَوْنُ ذَرُونِي أَقْتُلْ مُوسى وَ لْيَدْعُ رَبَّهُ ..."

جمله" ذرونى" به معناى" اتركونى" است، يعنى مانع من نشويد و بگذاريد موسى را بكشم، و اين خطابى است كه فرعون به درباريان خود كرده. و در آن اين دلالت است كه در برابرش مردمى بوده اند كه با كشتن موسى مخالفت مى كرده اند و به وى مى گفته اند: او را مكش و دست از او بردار، هم چنان كه آيه" قالُوا أَرْجِهْ وَ أَخاهُ" «1» نيز اين اشاره را دارد.

و جمله:" وَ لْيَدْعُ رَبَّهُ" سخنى است كه فرعون از روى تكبر و طغيان گفته. مى گويد:

بگذاريد من موسى را بكشم، آن وقت او پروردگار خود را بخواند، تا اگر توانست از دست من نجاتش دهد و از كشتن خلاصش كند.

و در جمله" إِنِّي أَخافُ أَنْ يُبَدِّلَ دِينَكُمْ أَوْ أَنْ يُظْهِرَ فِي الْأَرْضِ الْفَسادَ" تصميم خود را توجيه و تعليل مى كند، مى گويد: من از موسى بر شما مى ترسم كه مبادا دين و دنياى شما را تباه كند. اما از جهت دين- يعنى پرستش بت ها- براى اينكه مى ترسم او دين ديگرى به جاى آن رواج دهد و آن

پرستش خداى يگانه است. و اما از جهت دنيا چون مى ترسم كار او بالا

_______________

(1) گفتند از او و برادرش مهلت بخواه. سوره شعراء، آيه 36. ______________________________________________________ صفحه ى 498

بگيرد و نيرومند شود و پيروانش زياد گشته، به آسانى سر از اطاعت ما برتابد و كار منجر به مشاجره و جنگ و از بين رفتن امنيت گردد.

[موسى (عليه السلام) از شر هر متكبر بى ايمان به روز حساب به خدا پناه مى برد]

" وَ قالَ مُوسى إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ" اين آيه شريفه حكايت كلام موسى (ع) است، كلامى كه با آن تهديد فرعون را با تهديد خود مقابله مى كند، او تهديد به كشتن وى كرده بود و آن جناب تهديدش كرده به اينكه به پروردگارش پناه مى برد.

و جمله" عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ" در مقابل گفتار فرعون است كه گفت:" وَ لْيَدْعُ رَبَّهُ"، چون فرعون در اين جمله رب را اختصاص به موسى داد و گفت:" موسى پروردگار خود را بخواند". و موسى (ع) در پاسخش پروردگار خود را پروردگار ايشان نيز خواند، و گفت:" من پناه مى برم به پروردگار خودم و پروردگار شما" و فهماند كه خداى تعالى همانطور كه پروردگار من است، پروردگار شما هم هست، همانطور كه حكمش در من نافذ است، در شما نيز نافذ است. پس چون چنين است مى تواند پناهنده خود را از شر شما حفظ كند، هم چنان كه تا كنون حفظ فرموده.

از اينجا روشن مى شود كه خطاب در جمله" ربكم" به فرعون و درباريان او بوده، نه به قوم اسرائيلى خودش.

و در جمله" مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ"، اشاره مى كند

به فرعون و هر كس ديگرى كه در دو صفت تكبر و بى ايمانى به روز حساب با او شركت دارد و معلوم است كسى كه اين دو صفت را داشته باشد، از هيچ شرى پروا ندارد.

" وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَكْتُمُ إِيمانَهُ ..."

از ظاهر سياق برمى آيد كه جمله" مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ" صفت آن مرد باشد و جمله" يَكْتُمُ إِيمانَهُ" صفت ديگرى از او باشد، در نتيجه معلوم مى شود مؤمن آل فرعون از دودمان خود فرعون، يعنى از نژاد قبطيان بوده و نيز از خواص درباريان وى بوده و كسى از ايمان درونى او خبردار نشده، چون ايمان خود را از آنان مخفى مى كرده و تقيه مى نموده.

ولى بعضى «1» از مفسرين گفته اند: اصل كلام" و قال رجل مؤمن يكتم ايمانه من ال فرعون" بوده، در نتيجه مؤمن نامبرده از بنى اسرائيل بوده و ايمان خود را از آل فرعون كتمان مى كرده. و بنا به گفته اين مفسر جمله" من آل فرعون" مفعول دوم" يكتم" است كه جلوتر از

_______________

(1) روح المعانى، ج 24، ص 63. ______________________________________________________ صفحه ى 499

آن ذكر شده. مفسر نامبرده در پاسخ از اينكه اگر جمله مزبور مفعول دوم" يكتم" است، پس چرا كلمه" من" در كار آمده، با اينكه مى توانست بفرمايد" يكتم ايمانه آل فرعون"، گفته است: هر چند غالبا بدون حرف" من" مفعول دوم را مى گيرد، مانند آيه" وَ لا يَكْتُمُونَ اللَّهَ حَدِيثاً" «1» و ليكن گاهى هم مى شود كه با حرف" من" متعدى مى شود، هم چنان كه در مصباح به اين مطلب تصريح شده است.

و ليكن سياق آيه اين تفسير را نمى پذيرد، براى اينكه اولا مقدم آوردن مفعول دوم

حتما بايد براى افاده نكته اى از قبيل حصر و امثال آن باشد و در جمله مورد بحث چنين نكته اى در كار نيست، و ثانيا مؤمن نامبرده در كلام خود فرعون و فرعونيان را به عنوان" يا قوم- اى قوم من" صدا مى زند و اگر از دودمان فرعون نبود، نبايد چنين مى گفت.

" أَ تَقْتُلُونَ رَجُلًا أَنْ يَقُولَ رَبِّيَ اللَّهُ وَ قَدْ جاءَكُمْ بِالْبَيِّناتِ مِنْ رَبِّكُمْ" در اين قسمت فرعونيان را نهى و توبيخ مى كند، از اينكه تصميم بر قتل او گرفته اند.

و از اينكه جمله" من ربكم" را به كار برد، فهميده مى شود آن معجزات و بيناتى كه موسى (ع) آورده معجزات و بيناتى بوده كه دلالت داشته بر اينكه اللَّه تعالى رب ايشان نيز هست، همانطور كه او اللَّه را رب خود گرفته. پس كشتن او كشتن مردى است كه از ناحيه پروردگار فرعونيان حق را برايشان آورده.

" وَ إِنْ يَكُ كاذِباً فَعَلَيْهِ كَذِبُهُ"- بعضى از مفسرين گفته اند: فرضى كه در اين جمله كرده، تلطفى از ناحيه او بوده، نه اينكه راستى احتمال مى داده كه موسى دروغگو باشد و در راستگويى وى شك داشته، خواسته است از در مهربانى سخن گفته باشد.

" وَ إِنْ يَكُ صادِقاً يُصِبْكُمْ بَعْضُ الَّذِي يَعِدُكُمْ"- در اين جمله مخاصمه را تا آسان ترين فرض تنزل داده، گويا مى گويد:" و اگر صادق باشد آن وقت آن انواع عذابهايى كه وعده اش را داده به شما مى رسد و اگر همه آن عذابها نرسد، لا اقل بعضى از آنها به شما خواهد رسيد.

پس منظور تنزل دادن مخاصمه بوده، و گرنه لازمه صدقش اين است كه تمامى آن عذابهايى كه وعده اش را داده به ايشان مى رسيد.

" إِنَّ

اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ"- اين جمله تنها فرض دومى را تعليل مى كند و معنايش اين است كه: اگر موسى در ادعاى خود دروغگو باشد، همان دروغ خودش برايش بس است. و اگر راستگو باشد، آن وقت به فرضى كه همه عذابهايى كه وعده اش را داده به _______________

(1) سوره نساء، آيه 42. ______________________________________________________ صفحه ى 500

شما نرسد، لا اقل مقدارى از آن به شما خواهد رسيد، چون در اين فرض شما مسرف و متجاوز هستيد كه پا از گليم خود فراتر نهاده ايد. و نيز كذاب هستيد، چون ربوبيت پروردگار خود را انكار كرده، اربابى ديگر به جاى خدا اتخاذ نموده ايد و خدا كسى را كه مسرف و كذاب باشد هدايت نمى كند. و اما بر فرضى كه او دروغ بگويد، در آن صورت پروردگارى كه معرفى مى كند ربوبيت ندارد تا آنكه در باره هدايت كردنش و نكردنش گفتگو شود.

از اين بيان روشن مى گردد، اينكه بعضى گفته اند:" جمله مزبور تعليل هر دو فرض است و به هر دو جمله ارتباط دارد" حرف صحيحى نيست." يا قَوْمِ لَكُمُ الْمُلْكُ الْيَوْمَ ظاهِرِينَ فِي الْأَرْضِ فَمَنْ يَنْصُرُنا مِنْ بَأْسِ اللَّهِ إِنْ جاءَنا" معناى كلمه" ظاهرين" غلبه و علو در ارض است. و منظور از" ارض" سر زمين مصر و منظور از" باس اللَّه" اخذ خدا و عذاب اوست. و استفهام در آيه انكارى است.

معنايش اين است كه: مؤمن آل فرعون به فرعونيان مى گويد: اى قوم و قبيله من، امروز ملك و سلطنت در دست شماست، و شما بر ساير مردم يعنى بنى اسرائيل غلبه داريد و در زمين علو و بلندپروازى مى كنيد، فردا اگر عذاب خدا به سوى ما

آيد، هم چنان كه موسى وعده اش را داده، چه كسى ما را يارى مى كند؟ در اين بيان خودش را هم داخل در آنان و جزو آنان قرار داده تا در ترساندنشان از عذاب خدا مؤثرتر و در خيرخواهى آنان رساتر سخن گفته باشد و سخن بهتر در دلهايشان جاى بگيرد، و خلاصه بفهماند كه عاقبتى را كه براى خودش مى خواهد، براى آنان نيز مى خواهد.

" قالَ فِرْعَوْنُ ما أُرِيكُمْ إِلَّا ما أَرى وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ" فرعون در پاسخ گفت: من شما را جز به طريق صواب و مطابق واقع راهنمايى نمى كنم، و منظورش اين بوده كه بگويد: خودم بدانچه مردم را به سويش راهنمايى مى كنم يقين دارم، و آن طريقه علاوه بر اينكه برايم معلوم است، با واقع هم مطابق است، و اين سخن از فرعون يك فريبكارى و زرنگى عجيبى است.

[مؤمن آل فرعون، فرعونيان را از قتل موسى (عليه السلام) نهى و نسبت به تصميم بر آن توبيخ مى كند و بدانان هشدار مى دهد]

" وَ قالَ الَّذِي آمَنَ يا قَوْمِ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ مِثْلَ يَوْمِ الْأَحْزابِ ... لِلْعِبادِ" مراد از جمله" الَّذِي آمَنَ" همان مؤمن آل فرعون است و نبايد به گفته بعضى «1» كه آن را عبارت از موسى (ع) دانسته اند، به اين دليل كه كلام كلامى است محكم، اعتناء

_______________

(1) روح المعانى، ج 24، ص 66. ______________________________________________________ صفحه ى 501

كرد. و مراد از" احزاب" امت هاى مذكور در آيه بعدى است، يعنى قوم نوح، عاد، ثمود، و آنهايى كه بعد از ايشان بوده اند. و جمله" مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ"، بيانى است براى مثل قبلى و كلمه" دأب" به معناى عادت است.

و معناى آيه چنين

است: مؤمن آل فرعون مجددا رو به مردم كرده گفت: اى قوم و قبيله من به راستى من بر شما از همان عذاب مى ترسم كه بر سر اقوام گذشته آمد، من از روزى مى ترسم كه مانند يك عادت هميشگى بر اقوام گذشته يكى پس از ديگرى گذشت، به خاطر اينكه كفر ورزيدند و پيامبران خود را تكذيب كردند، ممكن هم هست كلمه" جزا" در تقدير بگيريم، و آيه را چنين معنا كنيم: من بر شما مى ترسم از روزى كه برسد بر شما مثل جزاى عادت دائمى گذشتگان، عادت دائميشان بر كفر و تكذيب، و خداوند هرگز نمى خواهد بر بندگان ستم كند.

[اشاره به وجه تسميه روز قيامت به" يوم التناد"]

" وَ يا قَوْمِ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنادِ ... مِنْ هادٍ" منظور از" يوم التناد" روز قيامت است. و تسميه قيامت به اين اسم، به خاطر اين است كه در آن روز ستمگران يكديگر را با صداى بلند صدا مى زنند، و داد و فريادشان به واويلا بلند مى شود، همانطور كه در دنيا به داد و فرياد عادت كرده بودند.

بعضى «1» از مفسرين گفته اند: مراد از" تنادى" نداهايى است كه بين بهشتيان و دوزخيان پيش مى آيد و قرآن آن را در سوره اعراف حكايت كرده. البته وجوه ديگرى نيز براى اين نامگذارى ذكر كرده اند، كه فايده اى در بر ندارد.

" يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ ما لَكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ"- منظور از اين" يوم" باز همان روز قيامت است و شايد مراد اين باشد كه كفار در آن روز در دوزخ از شدت عذاب از اين سو به آن سو فرار مى كنند شايد كه راه نجاتى پيدا كنند، ولى

از هر طرف كه مى دوند برگردانده مى شوند، هم چنان كه در جاى ديگر قرآن كريم آمده:" كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِيقِ" «2».

" وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ"- اين جمله به منزله تعليلى است براى جمله" ما لَكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ"، و معنايش اين است كه شما پشت كرده و فرار مى كنيد و ليكن هيچ پناهى نداريد، چون اگر پناهى باشد از ناحيه خداست، و از آن ناحيه هم پناهى نيست، براى _______________

(1) روح المعانى، ج 24، ص 67.

(2) هر چه مى خواهند از اندوهى بيرون شوند، به سوى آن بازگردانده مى شوند، و خطاب مى شوند:

بچشيد عذاب سوزان را. سوره حج، آيه 22. ______________________________________________________ صفحه ى 502

اينكه خدا شما را گمراه كرده و كسى كه خدا گمراهش كرده باشد، ديگر راهنمايى نخواهد داشت.

" وَ لَقَدْ جاءَكُمْ يُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَيِّناتِ ..."

بعد از آنكه گفت خدا ايشان را گمراه كرده و ديگر راهنمايى ندارند، به عنوان شاهد، داستان يوسف (ع) كه در مصر مبعوث شد و رفتارى كه مصريان با او داشتند را ذكر مى كند كه ما دام در بين آنان بود، در نبوتش شك مى كردند، و بعد از آن كه از دنيا رفت گفتند: ديگر پيامبرى بعد از او نيست.

بنا بر اين معناى آيه چنين مى شود: سوگند مى خورم كه قبل از اين هم يوسف به سوى شما مصريان آمد، و آياتى بينات آورد، آياتى كه ديگر هيچ شكى در رسالتش براى كسى باقى نمى گذاشت، ولى تا او زنده بود شما همواره در باره دعوت او در شك بوديد و همين كه از دنيا رفت گفتيد: ديگر بعد

از يوسف، خداى سبحان، رسولى مبعوث نمى كند، و با اين سخن گفتار خود را نقض كرديد و هيچ پروايى هم نكرديد.

آن گاه بيان خود را تاكيد و در عين حال تعليل كرده و فرموده:" كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتابٌ- آرى اين چنين خداوند هر اسرافگر شكاكى را گمراه مى كند".

" الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ ..."

اين آيه توصيف همان" مسرف مرتاب" آيه قبلى است، چون كسى كه پا از گليم خود بيرون كند و از زى خود خارج شود، يعنى از حق اعراض نمايد و از هواى نفس پيروى كند و در نتيجه شك و ترديد در دلش جايگزين گردد، و بر هيچ سخنى هر چه هم علمى باشد اعتماد نمى كند و به هيچ حجتى كه او را به سوى حق راهنمايى مى كند دل نمى بندد، چنين كسى آيات خدا را هم در صورتى كه با مقتضاى هواى نفسش مخالف باشد، بدون هيچ برهانى رد مى كند و براى رد آن، به باطل جدال مى نمايد.

" كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ"- اين جمله مى فهماند كه دلهاى آنان مهر خورده و ديگر هيچ حرف حسابى و برهانى قاطعى را نمى فهمند و به هيچ دليل قانع كننده اعتماد نمى كنند.

[مقصود از فرعون از اينكه به وزير خود گفت:" يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ ..."]

" وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً ... فِي تَبابٍ" در اين آيه فرعون به وزير خود هامان دستور مى دهد: برايش بناى بلندى بسازد، تا به وسيله آن از اله موسى اطلاعى به دست آورد، و گويا اين دستور را در اثناى بگومگويش با مؤمن آل

فرعون، و بعد از منصرف شدن از كشتن موسى داده، و به همين جهت در بين موعظه هاى ______________________________________________________ صفحه ى 503

مؤمن نامبرده و احتجاجات او واقع شده.

كلمه" صرح"- به طورى كه صاحب مجمع البيان «1» گفته- به معناى بنايى است كه از چشم بيننده، هر قدر هم دور باشد پوشيده نماند. و كلمه" اسباب" جمع" سبب" است كه به معناى هر چيزى است كه به وسيله آن به مقصد و هدف دور خود برسى.

و جمله" لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ" به منزله تعليلى است براى دستور مزبور، و معنايش اين است كه: اگر به تو دستور مى دهم براى من برج بلندى بسازى، علتش اين است كه اميدوارم به وسيله آن و با صعود بر بالاى آن به اسباب دست يابم. آن گاه خودش اسباب را تفسير كرده، به" اسباب السماوات"، و بر آن متفرع كرده كه:" فَأَطَّلِعَ إِلى إِلهِ مُوسى تا بر خداى موسى مشرف شوم. گويا خواسته بگويد: آن اله كه اين مرد به سوى آن دعوت مى كند، و موسى هم به سوى آن مى خواند، در زمين نيست، چون در زمين، غير از من اله ديگر وجود ندارد، پس اگر باشد لا بد در آسمان است، پس برايم برجى بساز، شايد كه من با صعود بر بالاى آن، به اسباب آسمانى كه نهانى هاى آسمان را كشف مى كند، دست يابم، و از راه آن اسباب كشف كنم كه اله موسى كجا است، چون من موسى را دروغگو مى پندارم.

بعضى «2» از مفسرين گفته اند: مراد فرعون اين بوده كه برايش رصد خانه اى بسازند و در آن رصد خانه اوضاع آسمانى را زير نظر بگيرند، باشد كه به اين وسيله

به چيزى دست يابد كه با آن بر وجود اله موسى استدلال كند، چون از وسايل زمينى مايوس شده، و از اين راه نتوانسته دليلى پيدا كند. و اين توجيه توجيه خوبى است.

به هر حال معناى سخن فرعون هر چه باشد، با هيچ يك از مذاهب وثنيت سازگار نيست و بعيد نيست كه خواسته به اين وسيله مردم را نوميد كند، و يا آنكه اصلا از مذاهب وثنيت آگاهى نداشته- و از ستمگران هر چه بگويى برمى آيد.

" وَ كَذلِكَ زُيِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ وَ صُدَّ عَنِ السَّبِيلِ"- مفاد سياق اين است كه جمله مورد بحث به منزله يك قاعده و ضابطه كلى باشد و بفهماند چرا فرعون در مقابل حقى كه موسى وى را به سوى آن مى خواند اين طور دست و پا مى زد؟ براى اينكه شيطان عمل زشت او را در نظرش زيبا جلوه داده بود و او را از راه رشاد باز داشته بود، ناگزير احساس كرد كه در بن بستى قرار گرفته است، لذا با اباطيل خود در برابر آن مجادله كرد و دست به اينگونه كارهاى _______________

(1) مجمع البيان، ج 8، ص 524.

(2) روح المعانى، ج 24، ص 69. ______________________________________________________ صفحه ى 504

ناشايست و نقشه هاى سفيهانه زد تا شايد حق را از بين ببرد.

و به همين مناسبت آيه شريفه با جمله" وَ ما كَيْدُ فِرْعَوْنَ إِلَّا فِي تَبابٍ" ختم شد، يعنى كيد فرعون جز به سوى هلاكت و بى نتيجگى ره نمى برد.

[بيان اركان دين حق و سبيل رشاد در سخنى كوتاه از مؤمن آل فرعون

" وَ قالَ الَّذِي آمَنَ يا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشادِ" مؤمن آل فرعون بار ديگر قوم خود

را مخاطب قرار داده و ايشان را به پيروى خود دعوت مى كند كه اگر پيرويش كنند هدايتشان خواهد كرد، چون پيروى او پيروى موسى است. و" سبيل رشاد" عبارت است از راهى كه سلوك آن آدمى را به حق مى رساند، و به سعادت دست مى يابد. و كلمه" هدايت" در اينجا به معناى نشان دادن راه است. و جمله" أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشادِ"، طعن بر فرعون است كه طريقه خود را" ارشاد" مى خواند و مى گفت:" وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ". و بقيه الفاظ آيه روشن است.

" يا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دارُ الْقَرارِ" اين مهمترين سندى است كه مؤمن آل فرعون سلوك سبيل رشاد و تدين به دين حق را به آن مستند نموده، كه در هيچ حالى آدمى از آن بى نياز نيست و آن عبارت است از اين عقيده كه آدمى بعد از زندگى ناپايدار دنيا زندگى ابدى و جاودانى دارد كه عبارت است از زندگى آخرت، و اين زندگى دنيا در آخرت متاعى است، و در حقيقت مقدمه اى است براى آن، و به همين جهت در بيان معناى سبيل رشاد اول اين معنا را خاطرنشان ساخت و بعدا به ذكر عمل زشت و صالح پرداخت.

" مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلَّا مِثْلَها ..."

يعنى آنچه در آخرت به آدمى مى رسد و با آن زندگى مى كند، نظير همان اعمالى است كه در زندگى دنيا مى كند، دنيايى كه در آخرت متاعى است، آرى دنيا جاى عمل است و آخرت محل جزا.

كسى كه در دنيا عمل زشت انجام دهد، عملى كه داراى صفتى زشت باشد، در آخرت جزا داده نمى شود، مگر مثل

آن عمل، يعنى جزايى كه او را بد حال و گرفتار كند. و كسى كه عمل صالحى انجام دهد، چه مرد باشد و چه زن، بدون هيچ فرقى بين آن دو، البته به شرطى كه ايمان هم داشته باشد، چنين كسانى در آخرت داخل بهشت گشته و در آن رزقى بى حساب خواهند داشت.

در اين آيه اشاره اى هم به يكسان بودن زن و مرد در قبولى عمل كرده. و اگر عمل صالح را در تاثيرش مقيد به ايمان كرد، براى اين است كه عمل هر چه هم صالح باشد، بدون ______________________________________________________ صفحه ى 505

ايمان حبط و بى اجر مى شود، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر فرموده:" وَ مَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ" «1» و آياتى ديگر نظير آن.

مؤمن آل فرعون در كوتاهترين عبارت، تمامى اركان دين حق و سبيل رشاد را جمع كرده و آن اين است كه آدمى حياتى دارد پايدار و داراى قرار- بر خلاف حيات ناپايدار دنيا كه در آن حيات به آنچه در دنيا كرده جزا داده مى شود، چه عمل زشتش و چه صالحش. و چون چنين است، آدمى بايد عمل صالح كند و عمل زشت مرتكب نگردد. و براى مزيد بيان اين را هم اضافه كرد كه اگر كسى عمل صالح كند بدون حساب روزى داده مى شود.

" وَ يا قَوْمِ ما لِي أَدْعُوكُمْ إِلَى النَّجاةِ وَ تَدْعُونَنِي إِلَى النَّارِ ... الْعَزِيزِ الْغَفَّارِ" از اين كلام برمى آيد كه گويا مؤمن آل فرعون بعد از سخنان و نصايح قبلى اش، با دعوت مردم به پرستش آلهه ايشان روبرو شده و به جاى اينكه دعوت او را بپذيرند، او را به پرستش خدايان خود

دعوت كرده اند، لذا در پاسخ گفته: من شما را به سوى نجات مى خوانم و شما مرا به سوى آتش؟

ممكن است از وضع مردم كه به باطل جدال مى كرده. و بر شرك اصرار مى ورزيدند، چنين استنباط كرده كه مى خواهند اين طور بگويند و خلاصه زبان حالشان اين بوده، لذا اين زبان حال را به ايشان نسبت داده و آن گاه اظهار تعجب كرده از اين كه با دعوت به حق او، با دعوت به باطل خود مقابله كردند.

و بدين جهت گفت: اى قوم من! چرا بايد چنين باشد كه من شما را به سوى نجات يعنى نجات از آتش دعوت كنم، و شما مرا به سوى آتش بخوانيد؟ در اينجا سؤال پيش مى آيد كه مؤمن مذكور مردم را به سوى سبب نجات دعوت مى كرد و مردم او را به سوى سبب آتش دعوت مى نمودند، نه خود آتش، پس به چه جهت او گفت من شما را به سوى نجات مى خوانم و شما مرا به سوى آتش؟ جوابش اين است كه آوردن مسبب و اراده سبب متداول است. و يا براى اين است كه جزاى عمل به وجهى خود عمل است.

آن گاه به تفسير دعوت ايشان و دعوت خود پرداخته، مى گويد:" تَدْعُونَنِي لِأَكْفُرَ- شما مرا دعوت مى كنيد كه كفر بورزم" يعنى به خدا كفر بورزم و برايش شريكى قائل شوم كه علمى بدان ندارم، يعنى دليلى ندارم كه دلالت كند بر اينكه آن چيز، شريك خدا است و در نتيجه دعوتم مى كنيد كه بدون علم بر خدا افترا ببندم و اما من شما را دعوت مى كنم به _______________

(1) و كسى كه ايمان را قبول نداشته باشد، اجر

عملش حبط مى شود. سوره مائده، آيه 5. ______________________________________________________ صفحه ى 506

پرستش خدايى كه" عزيز" است، يعنى غالبى است كه هرگز مغلوب نمى شود و" غفار" است، يعنى آن كس را كه توبه كند و به سويش باز گردد و به وى ايمان آورد، مى آمرزد. و خلاصه من شما را دعوت مى كنم به ايمان به خدا و تسليم شدن در برابر او.

[نفى شريك براى خداى سبحان با بيان اينكه شريك ادعايى فرعونيان براى خدا، نه در دنيا و نه در آخرت دعوتى ندارد]

" لا جَرَمَ أَنَّما تَدْعُونَنِي إِلَيْهِ لَيْسَ لَهُ دَعْوَةٌ فِي الدُّنْيا وَ لا فِي الْآخِرَةِ ..."

كلمه" لا جرم" به معناى" حقا" و يا به معناى" لا بد" است. و مفاد آيه اين است كه: مى خواهد حجت اقامه كند بر اينكه آنچه شما مرا به سويش مى خوانيد اله نيست و اين حجت را از اين راه اقامه مى كند كه خدايان شما دعوتى ندارند. و اين خود تاييد كلام سابقش نيز هست، كه گفت: مرا دعوت مى كنيد براى خدا شريكى بگيرم كه علمى به شركت او ندارم، چون اگر خدايان مشركين دعوت مى داشتند، مؤمن آل فرعون هم به خدايى آنها علم پيدا مى كرد.

و معناى آيه اين است كه: بروشنى ثابت شد كه آنچه شما مرا به سويش مى خوانيد و نامش را شريك خداى سبحان مى گذاريد، هيچ دعوتى در دنيا ندارد، چون سابقه ندارد كه پيغمبرى به سوى مردم فرستاده باشد تا مردم را به پرستش او دعوت كند و نيز در آخرت هم دعوتى ندارد، چون احدى از خلق به سوى او برنمى گردد.

بخلاف آن خدايى كه من شما را به سويش مى خوانم كه هم در دنيا دعوت دارد

و هم در آخرت و آن خداى سبحان است كه در دنيا انبيا و رسولان متصدى ابلاغ دعوت اويند و از طرف او مبعوثند و از ناحيه او مؤيد به حجت ها و معجزاتند و در آخرت هم مردم به سويش باز مى گردند، تا در بينشان فصل قضا كند، هم چنان كه در باره دعوت آخرت خودش فرموده:

" يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ" «1».

و همان طور كه در ذيل آيه" هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ" «2» گفتيم، اين معنا مسلم و معلوم است كه ربوبيت بدون دعوت در دنيا و نظير آن دعوت در آخرت تمام نمى شود، و چون خدايى كه مؤمن آل فرعون مردم را به سوى او مى خواند، هم دعوت در دنيا دارد و هم در آخرت، ناگزير اله تنها همو است، نه آن بت هايى كه مشركين وى را به پرستش او مى خواندند، براى اينكه بت ها نه در دنيا دعوت دارند و نه در آخرت، پس اله نيستند.

" وَ أَنَّ مَرَدَّنا إِلَى اللَّهِ وَ أَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحابُ النَّارِ"- اين جمله عطف است بر

_______________

(1) روزى كه شما را دعوت مى كند و شما با حمد او را اجابت مى كنيد. سوره اسرى، آيه 52.

(2) سوره مؤمن، آيه 13. ______________________________________________________ صفحه ى 507

جمله" أَنَّما تَدْعُونَنِي"، در نتيجه معنايش اين مى شود: ناگزير برگشتگاه ما به سوى خدا خواهد بود، پس بايد در برابر او تسليم شويم و طريقه او را پيروى كنيم و حدود عبوديتش را رعايت نماييم و ناگزير اسرافكاران كه از زى عبوديت تجاوز مى كنند- همين شما مردم هستيد- اصحاب دوزخند. پس آن خدايى كه من شما را به سويش مى خوانم، مايه نجات شماست، نه آنچه كه شما مرا

بدان مى خوانيد.

[اشاره به مقامات سه گانه عبوديت: توكل، تفويض و تسليم

" فَسَتَذْكُرُونَ ما أَقُولُ لَكُمْ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ" صدر آيه شريفه ايشان را موعظه و تهديد مى كند و به عنوان نتيجه گيرى از جمله" وَ أَنَّ مَرَدَّنا إِلَى اللَّهِ ..." مى گويد: حال كه به ناچار بايد به سوى خدا برگشت كنيم و حال كه عذاب خدا بر اسرافگران خواهد رسيد كه شما هم از آنهاييد، و هر چه امروز به شما مى گويم گوش نمى دهيد، پس هم چنان باشيد تا به زودى وقتى كه عذاب را به چشم خود ببينيد متوجه گفته هاى من بشويد، آن وقت مى فهميد كه من خيرخواه شما بودم.

" وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ"- راغب كلمه" تفويض" را به معناى رد دانسته. و بنا به گفته وى تفويض امر به خدا، برگرداندن و واگذارى امر است به او، در نتيجه تفويض با توكل و تسليم قريب المعنى مى شود، چيزى كه هست اعتبارها مختلف است.

و اگر آن را تفويض مى گويند به اين اعتبار است كه بنده خدا آنچه را كه به ظاهر منسوب به خودش است، به خدا برمى گرداند و حال عبد در چنين وضعى حال كسى است كه بركنار باشد و هيچ امرى راجع به او نباشد و اگر توكلش مى خوانند به اين اعتبار است كه بنده خدا پروردگار خود را وكيل خود مى گيرد، تا هر تصرفى را كه خواست در امور او بكند و اگر تسليمش مى نامند، به اين اعتبار است كه بنده خدا رام و منقاد محض است در برابر هر اراده اى كه خداى سبحان در باره اش بكند، و هر كارى كه از او بخواهد

بدون اينكه هيچ امرى را به خود نسبت دهد، اطاعت مى كند. پس تفويض و توكل و تسليم مقامات سه گانه اى هستند از مراحل عبوديت، از همه پايين تر و سطحى تر توكل است و از آن دقيقتر و بالاتر تفويض و از آنهم دقيق تر و مهم تر تسليم است.

" إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ"- اين جمله، واگذارى امر به خدا را تعليل مى كند كه چرا من امور خود را به خدا واگذار كردم؟ و در اينكه فرمود:" ان اللَّه" و نام خدا را برد، با اينكه مقتضاى ظاهر عبارت و سياق اين بود كه بفرمايد:" انه بصير بالعباد"، براى اين است كه علت بصير بودن خدا را هم بيان كرده باشد، گويا گفته: خدا بيناى به حال بندگان است براى اينكه اللَّه- عز اسمه- است. ______________________________________________________ صفحه ى 508

" فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا" اين جمله تفريع و نتيجه تفويض امور است به خداى تعالى، مى فرمايد: نتيجه واگذارى امورش به خدا اين شد كه خداى سبحان شر كفار و نقشه هاى شوم آنان را از وى بگردانيد. و در اين جمله اشاره اى هم به اين معنا هست كه كفار نسبت به او قصد سوء داشتند.

و ليكن خداى تعالى شر آنها را دفع كرد.

" وَ حاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذابِ ... أَشَدَّ الْعَذابِ" يعنى به دنبال اين جريان عذابى سخت بر آل فرعون نازل شد. و بنا بر اين عبارت" سوء العذاب" از باب اضافه صفت به موصوف است. و اگر موصوف مزبور را با مصدر" سوء" توصيف كرد، و نفرمود" عذاب سيئ" براى اين است كه در تعبير مبالغه كرده باشد. و منظور از آل فرعون پيروان اوست، و چه بسا گفته

مى شود آل فلانى و شامل خود آن شخص نيز مى شود.

" النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ" از ظاهر سياق برمى آيد كه مى خواهد كلمه" سوء العذاب" را معنا كند، نه اينكه جمله اى نو و ابتدايى باشد.

[نكاتى در باره كيفيت و مراحل تعذيب فرعونيان در عالم برزخ و قيامت

و اين آيه شريفه در افاده چند نكته صريح است: اول اينكه: با آل فرعون اين طور معامله مى شود كه اول آنان را بر آتش عرضه مى كنند، و سپس آنان را در آن داخل مى كنند و اين هم پيداست كه داخل آتش شدن سخت تر است، از اينكه انسان را بر آتش عرضه كنند.

نكته دوم اينكه: عرضه آنان بر آتش قبل از روز قيامت است كه در آن روز دوزخيان را داخل دوزخ مى كنند. پس معلوم مى شود عرضه كردن آل فرعون بر آتش، در عالمى قبل از عالم قيامت صورت مى گيرد، و آن عالم برزخ است كه فاصله بين دنيا و آخرت است.

نكته سوم اينكه شكنجه در برزخ با شكنجه در قيامت به وسيله يك چيز صورت مى گيرد، آنهم آتش است، چيزى كه هست اهل برزخ از دور از آتش رنج مى برند، و اهل قيامت در داخل آن قرار مى گيرند.

و در اينكه فرمود:" غُدُوًّا وَ عَشِيًّا" اشاره است به اينكه عرضه كفار بر آتش پشت سر هم واقع مى شود، و لا ينقطع ادامه مى يابد. و اى بسا اين استفاده هم بشود، كه اهل برزخ از آنجا كه به كلى از نداى منقطع نشده اند، مانند اهل دنيا صبح و شام دارند.

و در عبارت" وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا" به منظور كوتاه گويى

چيزى حذف شده و ______________________________________________________ صفحه ى 509

تقدير آن" و يوم تقوم الساعة قيل ادخلوا آل فرعون اشد العذاب" است.

[اينكه در جهنم كفار زير دست (تابعان) كم كردن عذاب خود را از بزرگان و متبوعان خود سؤال مى كنند از باب ظهور ملكات دنيويشان است

" وَ إِذْ يَتَحاجُّونَ فِي النَّارِ فَيَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا ... بَيْنَ الْعِبادِ" سياق آيه اين نكته را افاده مى كند كه ضمير در جمله" يتحاجون" به آل فرعون بر مى گردد، دليل ديگرش هم تغيير سياق در جمله" وَ قالَ الَّذِينَ فِي النَّارِ" است. و معنايش اين است كه: عذاب سوء بر آل فرعون وقتى نازل شد كه در آتش محاجه مى كردند و يا اين است كه: به ياد آر از بدى عذاب آل فرعون، وقتى كه در آتش محاجه مى كنند. ضعفاى ايشان به اقوياى متكبر مى گويند: ما در دنيا تابع شما بوديم، و لازمه اش اين است كه شما در مواقع حاجت به كمك ما بشتابيد و در شدايد ياريمان كنيد و هيچ حاجت و شدتى شديدتر از وضعى كه امروز داريم نيست، حال آيا مى توانيد كارى براى ما بكنيد و مقدارى از اين آتش و عذاب را از ما برداريد؟ توقع نداريم كه همه اين عذاب را برداريد، بلكه مقدارى را هم برداريد ما قانعيم.

اين سخن از ايشان در حقيقت ظهور (ملكه) تملقى است كه در دنيا نسبت به اقويا و بزرگان خود داشتند كه در هر شدتى به آنها پناهنده مى شدند، نه به خداى تعالى و گرنه اگر ظهور قهرى آن ملكه نباشد، چگونه چنين درخواستى مى كنند، با اينكه مى دانند كه خود اقويا گرفتارترند و در وضعى و روزگارى قرار دارند

كه هيچ كس به درد هيچ كس نمى خورد، روزى كه امر همه به دست خداست، و از اينگونه ظهورها نظائرى در قرآن كريم از مردم دوزخ حكايت شده، مثل اينكه در آنجا همان دروغگويى دنيا را از سر مى گيرند و سوگند دروغ مى خورند، و كارهايى كه كرده اند حاشا مى كنند و يكديگر را تكذيب مى نمايند و از اين قبيل اظهارات كه همه از باب ظهور ملكات دنيوى است.

" قالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُلٌّ فِيها إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَكَمَ بَيْنَ الْعِبادِ" اين آيه پاسخى است كه اقويا به ضعفا مى دهند، حاصلش اين است كه: امروز روز جزا است، نه روز عمل، امروز همه اسباب از تاثير افتاده اند، آن خيالهايى كه ما در دنيا در باره خود مى كرديم و خود را قوى و نيرومند مى پنداشتيم همه بيهوده شد، امروز حال ما و حال شما يكى است، چون مى بينيد كه هر دو طايفه در آتشيم.

پس اينكه گفتند:" إِنَّا كُلٌّ فِيها إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَكَمَ بَيْنَ الْعِبادِ" مفادش اين است كه:

ظهور حكم الهى احكام ساير اسباب و تاثيرهاى آنها را باطل كرد و ما و شما در سرنوشتى برابر قرار گرفتيم، ديگر مانند دنيا ما امتيازاتى از شما نداريم و آن قوت شوكتى كه در دنيا ما را از شما ممتاز مى ساخت نمانده، تا در اينجا چيزى از عذاب را از شما برطرف كنيم. ______________________________________________________ صفحه ى 510

يكى از حرفهايى كه مفسرين «1» در اين آيه زده اند، اين است كه: ضمير در جمله" يتحاجون" به مطلق كفار دوزخى برمى گردد. و اين همانطور كه توجه فرموديد احتمالى است بعيد. بعضى «2» ديگر گفته اند: به قريش برمى گردد، اين احتمال از آن هم بعيدتر

است.

[توضيحى در باره وعده خدا به استجابت دعا و معنى و وجه اينكه خزنه جهنم در جواب التماس دعاى دوزخيان مى گويند:" فَادْعُوا وَ ما دُعاءُ الْكافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلالٍ"]

" وَ قالَ الَّذِينَ فِي النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّكُمْ يُخَفِّفْ عَنَّا يَوْماً مِنَ الْعَذابِ" اين آيه شريفه حكايت گفتگوى دوزخيان- كه آل فرعون هم جزو ايشانند- با خازنان جهنم است، كه خداى سبحان آن را دنبال داستان آل فرعون آورده. و اگر دوزخيان از خازنان جهنم التماس دعا مى كنند، چون از استجابت دعاى خود مايوسند.

و مراد از" يَوْماً مِنَ الْعَذابِ" يك روز از روزهاى دنيا نيست، بلكه يك روز از روزهاى عالم خودشان است كه در نتيجه معنايش اين مى شود: از خدا بخواهيد پاره اى از عذاب جهنم را بر ما تخفيف دهد.

" قالُوا أَ وَ لَمْ تَكُ تَأْتِيكُمْ رُسُلُكُمْ بِالْبَيِّناتِ قالُوا بَلى قالُوا فَادْعُوا وَ ما دُعاءُ الْكافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلالٍ" خازنان دوزخ در پاسخشان مى گويند: مگر پيامبران خدا با بينات و براهين و معجزات به سوى شما نيامدند؟ در جواب مى گويند: چرا، آمدند. و همين خود اعترافى است از ايشان به اينكه به انبيا كفر ورزيدند، در عين اينكه به حقانيت آنان علم داشتند و اين خود كفر به مساله نبوت است و به همين جهت خازنان دوزخ ديگر در باره درخواست آنان چيزى نگفتند كه ما دعا مى كنيم يا نمى كنيم، بلكه گفتند: خودتان دعا كنيد و در ضمن متوجهشان كردند كه دعايشان مستجاب نيست.

و معناى اينكه گفتند:" وَ ما دُعاءُ الْكافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلالٍ"، اين است كه دعاى كفار در جو و شرايطى است كه ضلالت و بى فايدگى از هر سو حكمفرما است، در

نتيجه چنين دعايى به هدف اجابت نمى رسد. و اين جمله تتمه كلام خازنان دوزخ است، البته اين چيزى است كه از سياق استفاده مى شود و گرنه احتمال بعيدى هست كه جزو كلام خداى تعالى باشد.

و اين جمله چه از خازنان دوزخ باشد و چه از خداى متعال، معناى تعليل را مى دهد و حاصل معنايش اين است كه: خود شما دعا كنيد، ولى دعاى شما مستجاب نمى شود، چون كافريد و دعاى كافر مستجاب شدنى نيست.

_______________

(1 و 2) روح المعانى، ج 24، ص 74. ______________________________________________________ صفحه ى 511

و ارتباط دادن عدم استجابت را به وصف كفر، خود اشعار به عليت كفر دارد. حال خواهى گفت: چرا دعاى كافر مستجاب نمى شود؟ مى گوييم: براى اينكه هر چند خداى سبحان وعده قطعى داده كه دعاى هر كس از بندگانش را كه او را بخواند مستجاب كند، و فرموده:" أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ" «1» و دعا در صورتى كه حقيقتا دعا باشد، به هيچ وجه رد نمى شود.

و ليكن آنچه كه در متن اين وعده به عنوان قيد آمده اين است كه اولا دعا، دعا و طلب حقيقى باشد، نه بازى و شوخى، و ثانيا ارتباط آن حقيقتا به خدا باشد، يعنى دعا كننده تنها از خدا حاجت بخواهد و در اين خواستنش از تمامى اسبابهايى كه به نظرش سبب هستند منقطع گردد.

و كسى كه به عذاب آخرت كفر مى ورزد و آن را انكار مى كند، و حقيقت آن را مى پوشاند، نمى تواند رفع آن را به طور جدى از خدا بخواهد، چون اين خواستنش يا در دنيا است كه جدى نبودن آن خيلى روشن است و يا در آخرت است، در آنجا هم

هر چند عذاب را به چشم مى بيند، (و با همه ظاهر و باطنش لمس مى كند)، و از شدت آن به ناچار از هر سبب ديگر منقطع شده، تنها متوسل به خداى سبحان مى شود و ليكن آن ملكه انكارى كه از دنيا به همراه خود آورده، و بال و طوق لعنتى شده كه هرگز از او جدا نمى شود، و آتشى كه در آن است جزاى همان انكار است، در نتيجه نمى گذارد رفع چيزى را كه منكرش بوده به طور جدى از خدا بخواهد.

علاوه بر اين، سخن در باره انقطاعش از سببها و توسلش به خداى تعالى، همان سخنى است كه در طلب جدى اش گفتيم، همانطور كه او نمى تواند بطور جدى دعا كند همچنين نمى تواند بطور جدى از سببهاى ديگر بريده و متوسل به خداى عزيز گردد و چگونه مى تواند چنين توسلى جدى داشته باشد؟ با اينكه در دنيا آن را كسب نكرده بود- دقت بفرماييد.

از اينجا پايه ضعف استدلال بعضى «2» از مفسرين روشن مى شود كه به اين آيه استدلال كرده اند بر اينكه دعاى كافر مطلقا مستجاب نيست، چون توجه فرموديد كه آيه شريفه نمى خواهد بفرمايد دعاى كافر بطور كلى مستجاب نيست بلكه مى خواهد بفرمايد: دعاى او در

_______________

(1) من اجابت مى كنم دعاى دعا كننده را در صورتى كه مرا بخواند. سوره بقره، آيه 186.

(2) روح المعانى، ج 24، ص 76. ______________________________________________________ صفحه ى 512

خصوص آنچه كه در دنيا منكر آن بوده مستجاب نيست، و گرنه در ساير حوائج چرا مستجاب نباشد؟ با اينكه آيات بسيارى از قرآن كريم اين معنا را خاطرنشان مى سازد كه خداى سبحان در موارد اضطرار دعاى كفار را هم مستجاب كرده است.

" إِنَّا

لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَ الَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ" كلمه" اشهاد" جمع" شهيد" است، البته شهيد به معناى شاهد. و آيه شريفه وعده اى نوعى مى دهد، نه وعده شخصى و براى يك يك اشخاص انبيا و تك تك وقايعى كه براى آنان پيش مى آيد. و در سابق در تفسير آيه" إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ" «1» در باره معناى نصرت الهى بيانى گذرانديم.

" يَوْمَ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ" اين آيه تفسيرى است براى" يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ". و ظاهر اينكه مصدر را بر فاعل آن اضافه كرده و فرموده" معذرتهم- معذرتشان" و نفرموده:" ان يعتذروا- اينكه عذر بخواهند"، اين است كه در آن روز به نوعى معذرت خواهند خواست، و اما اينكه در سوره مرسلات فرموده" هذا يَوْمُ لا يَنْطِقُونَ وَ لا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ" «2»، مربوط به بعضى از مراحل روز قيامت است، و بايد آن را اينطور معنا كنيم، براى اينكه آيات ديگرى هست كه دلالت مى كند بر اينكه روز قيامت مردم تا اندازه اى حرف مى زنند.

" وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ"- يعنى ايشان دورى از رحمت خدا را دارند." وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ" يعنى و ايشان خانه بدى دارند كه عبارت است از جهنم.

" وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْهُدى وَ أَوْرَثْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ ... لِأُولِي الْأَلْبابِ" اين آيه خاتمه سرگذشتى است كه قبلا از موسى (ع) و فرستادن او با معجزات و براهين روشن و مجادله آل فرعون به باطل و احتجاج مؤمن آل فرعون، بيان كرده بود، در اين خاتمه كه با لام قسم آغاز شده، به حقانيت ماموريت موسى و ظلم فرعونيان در مقابل او اشاره

مى فرمايد:

و مراد از كلمه" الهدى" دينى است كه موسى آورد. و مراد از ارث دادن كتاب به بنى اسرائيل اين است كه تورات را در بين آنان باقى گذاشت، تا بدان عمل كنند و به وسيله _______________

(1) البته آنها بر كافران فتح و پيروزى يابند. سوره صافات، آيه 172.

(2) امروز روزى است كه زبان نمى گشايند و اجازه شان نمى دهند كه معذرت خواهى كنند.

سوره مرسلات، آيه 35- 36. ______________________________________________________ صفحه ى 513

آن هدايت شوند.

و معناى جمله" هُدىً وَ ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ" اين است كه: ما اين كتاب را در بنى اسرائيل باقى گذاشتيم، در حالى كه هدايتى بود كه عوام آنها مى توانستند با آن هدايت شوند و تذكرى بود كه خواص و خردمندان آنها مى توانستند با آن متذكر گردند.

بحث روايتى [(رواياتى در باره: تقيه، تفويض امر به خدا، و اينكه فرعونيان هر صبح و شام بر آتش عرضه مى شوند)]

در كتاب علل به سند خود از اسماعيل بن منصور ابى زياد، از مردى از امام صادق (ع) روايت كرده كه گفت از امام صادق (ع) از كلام فرعون كه به حكايت قرآن كريم گفته بود" ذَرُونِي أَقْتُلْ مُوسى ، پرسيدم: كه چطور شود موسى (ع) را نكشت؟ فرمود: براى اينكه زنازاده نبود و انبيا و اولاد انبيا را نمى كشند مگر فرزندان زنا «1».

و در مجمع البيان مى گويد: امام صادق (ع) فرمود: تقيه دين من و دين پدران من است. كسى كه تقيه ندارد، دين ندارد. و تقيه سپر خدا است در زمين، چون مؤمن آل فرعون، اگر اظهار اسلام مى كرد كشته مى شد «2» (و ديگر نمى توانست در چنين مجلسى حساس از موسى و دعوتش دفاع كند).

مؤلف: روايات از طرق

شيعه در باب تقيه بسيار است، آيات قرآن هم مؤيد آنها است، مانند آيه" إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً" «3»، و آيه" إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ" «4».

و در محاسن به سند خود از ايوب بن حر، از امام صادق (ع) روايت كرده كه در ذيل آيه" فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا" فرموده: اين آيه نمى خواهد بفرمايد: خدا نگذاشت آل فرعون آن مرد مؤمن را به قتل برسانند، بلكه بر او حمله كردند و او را كشتند. آيا مى دانيد چه چيز را حفظ كرد! منظور آيه اين است كه خدا او را از اينكه در دينش شكست دهند حفظ فرمود «5».

_______________

(1) علل الشرائع، ج 1، ص 57، ح 1.