الْحَرِيقِ (9)

ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ يَداكَ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيدِ (10)

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ (11)

يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِيدُ (12)

يَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلى وَ لَبِئْسَ الْعَشِيرُ (13)

إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يُرِيدُ (14)

مَنْ كانَ يَظُنُّ أَنْ لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّماءِ ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ كَيْدُهُ ما يَغِيظُ (15)

وَ كَذلِكَ أَنْزَلْناهُ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ أَنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يُرِيدُ (16)

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ الصَّابِئِينَ وَ النَّصارى وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ (17)

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ (18)

هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيابٌ مِنْ نارٍ يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الْحَمِيمُ (19)

يُصْهَرُ بِهِ ما فِي بُطُونِهِمْ وَ الْجُلُودُ (20)

وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدِيدٍ (21)

كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِيقِ (22)

إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا

الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِيها حَرِيرٌ (23)

وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى صِراطِ الْحَمِيدِ (24)

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ وَ مَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلِيمٍ (25)

وَ إِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْقائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ (26)

وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ (27)

لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِيرَ (28)

ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ (29)

ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلاَّ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ (30)

حُنَفاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَكَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكانٍ سَحِيقٍ (31)

ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ (32)

لَكُمْ فِيها مَنافِعُ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ مَحِلُّها إِلَى الْبَيْتِ الْعَتِيقِ (33)

وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ (34)

الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِينَ عَلى ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِيمِي الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ (35)

وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ

اللَّهِ لَكُمْ فِيها خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْها صَوافَّ فَإِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ كَذلِكَ سَخَّرْناها لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (36)

لَنْ يَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لكِنْ يَنالُهُ التَّقْوى مِنْكُمْ كَذلِكَ سَخَّرَها لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداكُمْ وَ بَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ (37)

إِنَّ اللَّهَ يُدافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ (38)

أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ (39)

الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ (40)

الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ (41)

وَ إِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ عادٌ وَ ثَمُودُ (42)

وَ قَوْمُ إِبْراهِيمَ وَ قَوْمُ لُوطٍ (43)

وَ أَصْحابُ مَدْيَنَ وَ كُذِّبَ مُوسى فَأَمْلَيْتُ لِلْكافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كانَ نَكِيرِ (44)

فَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْناها وَ هِيَ ظالِمَةٌ فَهِيَ خاوِيَةٌ عَلى عُرُوشِها وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِيدٍ (45)

أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِها أَوْ آذانٌ يَسْمَعُونَ بِها فَإِنَّها لا تَعْمَى الْأَبْصارُ وَ لكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ (46)

وَ يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذابِ وَ لَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ إِنَّ يَوْماً عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ (47)

وَ كَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لَها وَ هِيَ ظالِمَةٌ ثُمَّ أَخَذْتُها وَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ (48)

قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّما

أَنَا لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ (49)

فَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ (50)

وَ الَّذِينَ سَعَوْا فِي آياتِنا مُعاجِزِينَ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَحِيمِ (51)

وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِيٍّ إِلاَّ إِذا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ ما يُلْقِي الشَّيْطانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (52)

لِيَجْعَلَ ما يُلْقِي الشَّيْطانُ فِتْنَةً لِلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ (53)

وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَ إِنَّ اللَّهَ لَهادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ (54)

وَ لا يَزالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ (55)

الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ (56)

وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَأُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ (57)

وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ (58)

لَيُدْخِلَنَّهُمْ مُدْخَلاً يَرْضَوْنَهُ وَ إِنَّ اللَّهَ لَعَلِيمٌ حَلِيمٌ (59)

ذلِكَ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنْصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ (60)

ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ وَ أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ (61)

ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ (62)

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّةً إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ (63)

لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ

إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ (64)

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ وَ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ يُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ (65)

وَ هُوَ الَّذِي أَحْياكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ إِنَّ الْإِنْسانَ لَكَفُورٌ (66)

لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً هُمْ ناسِكُوهُ فَلا يُنازِعُنَّكَ فِي الْأَمْرِ وَ ادْعُ إِلى رَبِّكَ إِنَّكَ لَعَلى هُدىً مُسْتَقِيمٍ (67)

وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما تَعْمَلُونَ (68)

اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (69)

أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ ذلِكَ فِي كِتابٍ إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ (70)

وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ ما لَيْسَ لَهُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ نَصِيرٍ (71)

وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ تَعْرِفُ فِي وُجُوهِ الَّذِينَ كَفَرُوا الْمُنْكَرَ يَكادُونَ يَسْطُونَ بِالَّذِينَ يَتْلُونَ عَلَيْهِمْ آياتِنا قُلْ أَ فَأُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذلِكُمُ النَّارُ وَعَدَهَا اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ (72)

يا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ الْمَطْلُوبُ (73)

ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ (74)

اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلائِكَةِ رُسُلاً وَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ (75)

يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ (76)

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (77)

وَ جاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ هُوَ

اجْتَباكُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْراهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ وَ فِي هذا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيداً عَلَيْكُمْ وَ تَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ اعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلى وَ نِعْمَ النَّصِيرُ (78)

اسلام گرويده ايم كه بدى و ناراحتى نبينيم. حال كه گرفتار شده ايم، به آيين پيشين برمى گرديم».

در اين جا آيات زير نازل شد و حال اين افراد را بيان كرد:

از ميان مردم كسى است كه خدا را تنها با زبان مى پرستد (و ايمان قلبى اش بسيار كم است). همين كه (دنيا به او رو كند و سود و) خيرى به او برسد، اطمينان مى يابد، ولى اگر مصيبتى براى امتحان به او برسد، دگرگون مى شود (و به كفر رو مى آورد). (به اين ترتيب) هم دنيا را از دست داده است و هم آخرت را و اين، همان زيان آشكار است. «» او جز خدا، كسى را مى خواند كه نه زيانى به او مى رساند و نه سودى. اين همان گمراهى بسيار عميق است «» او كسى را مى خواند كه زيانش از سودش نزديك تر است؛ چه بد مولا و ياورى و چه بد مونس و معاشرى! «» (1)

پاورقى:

(1) شأن نزول آيات، ص 389؛ مجمع البيان، ج 16، ص 189؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 34؛ نمونه ى بينات، ص 539.

سستى در عقيده

شأن نزول آيه هاى 11 تا 13 سوره ى حج

خبر پيروزى هاى پياپى سپاه اسلام به گوش قبايل باديه نشين اطراف مدينه رسيد و همه را شگفت زده ساخت. برخى از همين باديه نشينان تنها براى عقب ماندن از قافله و دست يافتن به مال و جاه، به مدينه هجرت كردند و در حضور پيامبر، مسلمان شدند. آنان درباره ى حفظ جان و مال خود بسيار حساس بودند و عقيده شان به حراست از جان و مال شان بستگى داشت. به همين دليل، هنگام رويارويى با صحنه هاى خطرساز بهانه مى گرفتند و پا پس مى نهادند. اسلام آنان، را پله ى ترقى خود

و رسيدن به ثروت و قدرت مى دانستند و دين در نظر آنان عبارت بود از: فقير و بيمار نشدند، تلف نشدن چهارپايان و دست يابى به همه ى نيكى هاى دنيا مانند دختر نياوردن!

اگر در جنگى، غنيمت كمترى به آنان مى رسيد يا به گرفتارى دچار مى شدند، مى رنجيدند و با صراحت مى گفتند: «ما براى اين به اسلام گرويده ايم كه بدى و ناراحتى نبينيم. حال كه گرفتار شده ايم، به آيين پيشين برمى گرديم».

در اين جا آيات زير نازل شد و حال اين افراد را بيان كرد:

از ميان مردم كسى است كه خدا را تنها با زبان مى پرستد (و ايمان قلبى اش بسيار كم است). همين كه (دنيا به او رو كند و سود و) خيرى به او برسد، اطمينان مى يابد، ولى اگر مصيبتى براى امتحان به او برسد، دگرگون مى شود (و به كفر رو مى آورد). (به اين ترتيب) هم دنيا را از دست داده است و هم آخرت را و اين، همان زيان آشكار است. «» او جز خدا، كسى را مى خواند كه نه زيانى به او مى رساند و نه سودى. اين همان گمراهى بسيار عميق است «» او كسى را مى خواند كه زيانش از سودش نزديك تر است؛ چه بد مولا و ياورى و چه بد مونس و معاشرى! «» (1)

پاورقى:

(1) شأن نزول آيات، ص 389؛ مجمع البيان، ج 16، ص 189؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 34؛ نمونه ى بينات، ص 539.

سستى در عقيده

شأن نزول آيه هاى 11 تا 13 سوره ى حج

خبر پيروزى هاى پياپى سپاه اسلام به گوش قبايل باديه نشين اطراف مدينه رسيد و همه را شگفت زده ساخت. برخى از همين باديه نشينان تنها براى عقب ماندن از قافله و دست يافتن به مال

و جاه، به مدينه هجرت كردند و در حضور پيامبر، مسلمان شدند. آنان درباره ى حفظ جان و مال خود بسيار حساس بودند و عقيده شان به حراست از جان و مال شان بستگى داشت. به همين دليل، هنگام رويارويى با صحنه هاى خطرساز بهانه مى گرفتند و پا پس مى نهادند. اسلام آنان، را پله ى ترقى خود و رسيدن به ثروت و قدرت مى دانستند و دين در نظر آنان عبارت بود از: فقير و بيمار نشدند، تلف نشدن چهارپايان و دست يابى به همه ى نيكى هاى دنيا مانند دختر نياوردن!

اگر در جنگى، غنيمت كمترى به آنان مى رسيد يا به گرفتارى دچار مى شدند، مى رنجيدند و با صراحت مى گفتند: «ما براى اين به اسلام گرويده ايم كه بدى و ناراحتى نبينيم. حال كه گرفتار شده ايم، به آيين پيشين برمى گرديم».

در اين جا آيات زير نازل شد و حال اين افراد را بيان كرد:

از ميان مردم كسى است كه خدا را تنها با زبان مى پرستد (و ايمان قلبى اش بسيار كم است). همين كه (دنيا به او رو كند و سود و) خيرى به او برسد، اطمينان مى يابد، ولى اگر مصيبتى براى امتحان به او برسد، دگرگون مى شود (و به كفر رو مى آورد). (به اين ترتيب) هم دنيا را از دست داده است و هم آخرت را و اين، همان زيان آشكار است. «» او جز خدا، كسى را مى خواند كه نه زيانى به او مى رساند و نه سودى. اين همان گمراهى بسيار عميق است «» او كسى را مى خواند كه زيانش از سودش نزديك تر است؛ چه بد مولا و ياورى و چه بد مونس و معاشرى! «» (1)

پاورقى:

(1) شأن نزول آيات، ص 389؛ مجمع البيان، ج 16،

ص 189؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 34؛ نمونه ى بينات، ص 539.

حق گرايى و امداد الهى

شأن نزول آيه ى 15 سوره ى حج

روز به روز بر جاذبه و محبوبيت پيامبر اسلام افزوده مى شد و مردم گروه گروه نزد وى مى آمدند و با ايشان بيعت مى كردند. چندى نگذشت كه همه ى قبايل عرب در پرتو ايمان به خداى يگانه و به بركت وجود پيامبر، اختلاف هاى پيشين را فراموش كردند و براى مقابله با توطئه هاى دشمنان، با يكپارچگى و اتحاد كامل به سازمان دهى نيروهاى خود پرداختند. رشد فزاينده ى اسلام در ميان قبايل عرب سبب شد ترس بر اردوى مشركان و يهوديان سايه افكند و آنان به چاره جويى بپردازند. به همين دليل، مشركان و يهوديان، كينه هاى ديرينه را از ياد بردند و براى نابودى اسلام، پيمان نظامى مشترك بستند. آنان در اين راه، به قبايل بيابانى نيز چشم اميد دوختند؛ زيرا چنين قبايلى آماده بودند براى دست يابى به لقمه نانى، هم دوش يهوديان و مشركان با پيامبر بجنگند. پيامبر نيز از اين موضوع آگاه بود و پيمان بستن پيامبر با اين قبايل، مسلمانان را در رويارويى با دشمنان اصلى يارى مى رساند. به همين دليل، مسلمانان با دو قبيله ى بنى اسد و بنى غطفان، پيمان نظامى مشترك امضا كردند و متعهد شدند در برابر هجوم دشمن، پشتيبان يكديگر باشند.

اندكى بعد، دشمنان اسلام با ساز و برگ جنگى فراوان، خود را براى رويارويى با مسلمانان آماده كردند. متحدان پيامبر از ديدن اين همه دشمن احساس خطر كردند و از امضاى پيمان نظامى با پيامبر پشيمان شدند. آنان پيش خود گفتند: «ما مى ترسيم خداوند به وعده ى خود در يارى رساندن به محمد صلى الله عليه و آله وسلم عمل نكند و او

را تنها بگذارد. در آن صورت، ما در برابر هجوم يهوديان و مشركان تنها مى مانيم و پناهى نخواهيم داشت. با اين كار، ما بر شمار دشمنان خود مى افزاييم و از تحريم اقتصادى آنان نيز در امان نخواهيم ماند. پس تا دير نشده است، بايد پيمان خود را با پيامبر نقض كنيم».

در اين جا، آيات زير نازل شد و آنان را سخت نكوهيد و بر پشتيبانى از پيامبر تأكيد كرد:

هركس مى پندارد خداوند، پيامبرش را در دنيا و آخرت يارى نخواهد كرد (و از اين نظر عصبانى است، هركارى از دستش ساخته است، بكند)، ريسمانى به سقف خانه ى خود بياويزد و خود را حلق آويز و نفس خود را ببرد (و تا لبه ى پرتگاه مرگ پيش رود). آن گاه ببيند آيا اين كار، خشم او را فرو مى نشاند؟! «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 40؛ نمونه ى بينات، ص 540؛ مجمع البيان، ج 16، ص 190.

فرجام بدكاران و نيكوكاران

شأن نزول آيه هاى 19 تا 24 سوره ى حج

هرچند مسلمانان، نخستين سال هجرت را با انبوهى از مشكلات پشت سرگذاشتند، ولى پيامبر توانست با برپايى حكومت اسلامى، به سامان دهى امور مملكتى بپردازد. مشركان مكه كه از قدرت گرفتن حكومت اسلامى، بسيار نگران بودند، با تقويت بينه ى نظامى خود بر آن شدند تا در همان آغاز به كار پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم پايان دهند. به همين دليل، مقدمات جنگ بدر فراهم گرديد و هر دو سپاه در محدوده ى چاه هاى بدر رودرروى هم قرار گرفتند. مسلمانان مى خواستند اسلام را گسترش دهند و پرچم لااله الااللّه و محمدرسول الله را در سرزمين كفر به اهتزاز درآورند، در حالى كه كافران و مشركان آمده بودند تا با دفاع

از بت پرستى، شعله هاى يكتاپرستى را خاموش سازند.

جنگ در ميان هياهو و فريادهاى دو طرف آغاز گرديد و چكاچك شمشيرها بالا گرفت. على بن ابى طالب عليه السلام، حمزه بن عبدالمطلب، عبيدة بن الحرث از مسلمانان و وليد بن عتبه، عتبة بن ربيعه و شيبة بن ربيعه از مشركان، خود را براى جنگ تن به تن آماده كرده بودند. ناگهان در ميان آن همه هياهو، صداى تكبير برخاست. بارى، امام على عليه السلام وليد را كشته بود. ديرى نپاييد كه حمزه دومين تكبير را برآورد؛ زيرا عتبة بن ربيعة به دست او كشته شد. چند لحظه بعد، عبيدة بن حرث نيز شيبه را به قتل رساند و سومين تكبير در آسمان طنين انداز شد. كافران با ديدن اين جريان، به وحشت افتادند و ديگر كسى براى جنگ تن به تن داوطلب نشد. اين موضوع، روحيه ى جنگى مسلمانان را افزايش داد و آنان را براى قلع و قمع كافران آماده كرد. در يك لحظه، مسلمانان به قلب سپاه شرك يورش بردند و با كشتن و اسارت گرفتن و فرارى دادن بسيارى از آنان، پيروز شدند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و سرنوشت دو گروه را بيان كرد:

اين دو (گروه) دشمنان يكديگرند كه درباره ى پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند و كسانى كه كفر ورزيدند، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده (و) از بالاى سرشان، آب جوشان ريخته مى شود. «» آن چه در شكم آن هاست، با پوست (بدن)شان بدان گداخته مى گردد (20) و براى (وارد كردن ضربت بر سر) آنان گرزهايى آهنين است «» هربار بخواهند از (شدت) غم، از آن بيرون روند در آن بازگردانيده مى شوند (كه هان) بچشيد عذاب آتش

سوزان را) «» كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغ هايى در مى آورد كه از زير (درختان) آن نهرها روان است. در آن جا با دست بندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى شوند و لباس شان در آن جا از پرنيان است «» و به گفتار پاك هدايت مى شوند و به سوى راه (خداى) ستوده هدايت مى گردند «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 16، ص 196؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 54؛ شأن نزول آيات، ص 390؛ نمونه ى بينات، ص 541.

فرجام بدكاران و نيكوكاران

شأن نزول آيه هاى 19 تا 24 سوره ى حج

هرچند مسلمانان، نخستين سال هجرت را با انبوهى از مشكلات پشت سرگذاشتند، ولى پيامبر توانست با برپايى حكومت اسلامى، به سامان دهى امور مملكتى بپردازد. مشركان مكه كه از قدرت گرفتن حكومت اسلامى، بسيار نگران بودند، با تقويت بينه ى نظامى خود بر آن شدند تا در همان آغاز به كار پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم پايان دهند. به همين دليل، مقدمات جنگ بدر فراهم گرديد و هر دو سپاه در محدوده ى چاه هاى بدر رودرروى هم قرار گرفتند. مسلمانان مى خواستند اسلام را گسترش دهند و پرچم لااله الااللّه و محمدرسول الله را در سرزمين كفر به اهتزاز درآورند، در حالى كه كافران و مشركان آمده بودند تا با دفاع از بت پرستى، شعله هاى يكتاپرستى را خاموش سازند.

جنگ در ميان هياهو و فريادهاى دو طرف آغاز گرديد و چكاچك شمشيرها بالا گرفت. على بن ابى طالب عليه السلام، حمزه بن عبدالمطلب، عبيدة بن الحرث از مسلمانان و وليد بن عتبه، عتبة بن ربيعه و شيبة بن ربيعه از مشركان، خود را براى جنگ تن به تن آماده كرده بودند. ناگهان در ميان آن همه هياهو، صداى تكبير برخاست.

بارى، امام على عليه السلام وليد را كشته بود. ديرى نپاييد كه حمزه دومين تكبير را برآورد؛ زيرا عتبة بن ربيعة به دست او كشته شد. چند لحظه بعد، عبيدة بن حرث نيز شيبه را به قتل رساند و سومين تكبير در آسمان طنين انداز شد. كافران با ديدن اين جريان، به وحشت افتادند و ديگر كسى براى جنگ تن به تن داوطلب نشد. اين موضوع، روحيه ى جنگى مسلمانان را افزايش داد و آنان را براى قلع و قمع كافران آماده كرد. در يك لحظه، مسلمانان به قلب سپاه شرك يورش بردند و با كشتن و اسارت گرفتن و فرارى دادن بسيارى از آنان، پيروز شدند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و سرنوشت دو گروه را بيان كرد:

اين دو (گروه) دشمنان يكديگرند كه درباره ى پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند و كسانى كه كفر ورزيدند، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده (و) از بالاى سرشان، آب جوشان ريخته مى شود. «» آن چه در شكم آن هاست، با پوست (بدن)شان بدان گداخته مى گردد (20) و براى (وارد كردن ضربت بر سر) آنان گرزهايى آهنين است «» هربار بخواهند از (شدت) غم، از آن بيرون روند در آن بازگردانيده مى شوند (كه هان) بچشيد عذاب آتش سوزان را) «» كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغ هايى در مى آورد كه از زير (درختان) آن نهرها روان است. در آن جا با دست بندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى شوند و لباس شان در آن جا از پرنيان است «» و به گفتار پاك هدايت مى شوند و به سوى راه (خداى) ستوده هدايت مى گردند «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 16، ص 196؛ تفسير

نمونه، ج 14، ص 54؛ شأن نزول آيات، ص 390؛ نمونه ى بينات، ص 541.

فرجام بدكاران و نيكوكاران

شأن نزول آيه هاى 19 تا 24 سوره ى حج

هرچند مسلمانان، نخستين سال هجرت را با انبوهى از مشكلات پشت سرگذاشتند، ولى پيامبر توانست با برپايى حكومت اسلامى، به سامان دهى امور مملكتى بپردازد. مشركان مكه كه از قدرت گرفتن حكومت اسلامى، بسيار نگران بودند، با تقويت بينه ى نظامى خود بر آن شدند تا در همان آغاز به كار پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم پايان دهند. به همين دليل، مقدمات جنگ بدر فراهم گرديد و هر دو سپاه در محدوده ى چاه هاى بدر رودرروى هم قرار گرفتند. مسلمانان مى خواستند اسلام را گسترش دهند و پرچم لااله الااللّه و محمدرسول الله را در سرزمين كفر به اهتزاز درآورند، در حالى كه كافران و مشركان آمده بودند تا با دفاع از بت پرستى، شعله هاى يكتاپرستى را خاموش سازند.

جنگ در ميان هياهو و فريادهاى دو طرف آغاز گرديد و چكاچك شمشيرها بالا گرفت. على بن ابى طالب عليه السلام، حمزه بن عبدالمطلب، عبيدة بن الحرث از مسلمانان و وليد بن عتبه، عتبة بن ربيعه و شيبة بن ربيعه از مشركان، خود را براى جنگ تن به تن آماده كرده بودند. ناگهان در ميان آن همه هياهو، صداى تكبير برخاست. بارى، امام على عليه السلام وليد را كشته بود. ديرى نپاييد كه حمزه دومين تكبير را برآورد؛ زيرا عتبة بن ربيعة به دست او كشته شد. چند لحظه بعد، عبيدة بن حرث نيز شيبه را به قتل رساند و سومين تكبير در آسمان طنين انداز شد. كافران با ديدن اين جريان، به وحشت افتادند و ديگر كسى براى جنگ تن به تن داوطلب نشد. اين موضوع، روحيه ى

جنگى مسلمانان را افزايش داد و آنان را براى قلع و قمع كافران آماده كرد. در يك لحظه، مسلمانان به قلب سپاه شرك يورش بردند و با كشتن و اسارت گرفتن و فرارى دادن بسيارى از آنان، پيروز شدند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و سرنوشت دو گروه را بيان كرد:

اين دو (گروه) دشمنان يكديگرند كه درباره ى پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند و كسانى كه كفر ورزيدند، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده (و) از بالاى سرشان، آب جوشان ريخته مى شود. «» آن چه در شكم آن هاست، با پوست (بدن)شان بدان گداخته مى گردد (20) و براى (وارد كردن ضربت بر سر) آنان گرزهايى آهنين است «» هربار بخواهند از (شدت) غم، از آن بيرون روند در آن بازگردانيده مى شوند (كه هان) بچشيد عذاب آتش سوزان را) «» كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغ هايى در مى آورد كه از زير (درختان) آن نهرها روان است. در آن جا با دست بندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى شوند و لباس شان در آن جا از پرنيان است «» و به گفتار پاك هدايت مى شوند و به سوى راه (خداى) ستوده هدايت مى گردند «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 16، ص 196؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 54؛ شأن نزول آيات، ص 390؛ نمونه ى بينات، ص 541.

فرجام بدكاران و نيكوكاران

شأن نزول آيه هاى 19 تا 24 سوره ى حج

هرچند مسلمانان، نخستين سال هجرت را با انبوهى از مشكلات پشت سرگذاشتند، ولى پيامبر توانست با برپايى حكومت اسلامى، به سامان دهى امور مملكتى بپردازد. مشركان مكه كه از قدرت گرفتن حكومت اسلامى، بسيار نگران بودند، با تقويت بينه ى نظامى خود بر آن

شدند تا در همان آغاز به كار پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم پايان دهند. به همين دليل، مقدمات جنگ بدر فراهم گرديد و هر دو سپاه در محدوده ى چاه هاى بدر رودرروى هم قرار گرفتند. مسلمانان مى خواستند اسلام را گسترش دهند و پرچم لااله الااللّه و محمدرسول الله را در سرزمين كفر به اهتزاز درآورند، در حالى كه كافران و مشركان آمده بودند تا با دفاع از بت پرستى، شعله هاى يكتاپرستى را خاموش سازند.

جنگ در ميان هياهو و فريادهاى دو طرف آغاز گرديد و چكاچك شمشيرها بالا گرفت. على بن ابى طالب عليه السلام، حمزه بن عبدالمطلب، عبيدة بن الحرث از مسلمانان و وليد بن عتبه، عتبة بن ربيعه و شيبة بن ربيعه از مشركان، خود را براى جنگ تن به تن آماده كرده بودند. ناگهان در ميان آن همه هياهو، صداى تكبير برخاست. بارى، امام على عليه السلام وليد را كشته بود. ديرى نپاييد كه حمزه دومين تكبير را برآورد؛ زيرا عتبة بن ربيعة به دست او كشته شد. چند لحظه بعد، عبيدة بن حرث نيز شيبه را به قتل رساند و سومين تكبير در آسمان طنين انداز شد. كافران با ديدن اين جريان، به وحشت افتادند و ديگر كسى براى جنگ تن به تن داوطلب نشد. اين موضوع، روحيه ى جنگى مسلمانان را افزايش داد و آنان را براى قلع و قمع كافران آماده كرد. در يك لحظه، مسلمانان به قلب سپاه شرك يورش بردند و با كشتن و اسارت گرفتن و فرارى دادن بسيارى از آنان، پيروز شدند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و سرنوشت دو گروه را بيان كرد:

اين دو (گروه) دشمنان يكديگرند كه درباره ى پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند و كسانى

كه كفر ورزيدند، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده (و) از بالاى سرشان، آب جوشان ريخته مى شود. «» آن چه در شكم آن هاست، با پوست (بدن)شان بدان گداخته مى گردد (20) و براى (وارد كردن ضربت بر سر) آنان گرزهايى آهنين است «» هربار بخواهند از (شدت) غم، از آن بيرون روند در آن بازگردانيده مى شوند (كه هان) بچشيد عذاب آتش سوزان را) «» كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغ هايى در مى آورد كه از زير (درختان) آن نهرها روان است. در آن جا با دست بندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى شوند و لباس شان در آن جا از پرنيان است «» و به گفتار پاك هدايت مى شوند و به سوى راه (خداى) ستوده هدايت مى گردند «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 16، ص 196؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 54؛ شأن نزول آيات، ص 390؛ نمونه ى بينات، ص 541.

فرجام بدكاران و نيكوكاران

شأن نزول آيه هاى 19 تا 24 سوره ى حج

هرچند مسلمانان، نخستين سال هجرت را با انبوهى از مشكلات پشت سرگذاشتند، ولى پيامبر توانست با برپايى حكومت اسلامى، به سامان دهى امور مملكتى بپردازد. مشركان مكه كه از قدرت گرفتن حكومت اسلامى، بسيار نگران بودند، با تقويت بينه ى نظامى خود بر آن شدند تا در همان آغاز به كار پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم پايان دهند. به همين دليل، مقدمات جنگ بدر فراهم گرديد و هر دو سپاه در محدوده ى چاه هاى بدر رودرروى هم قرار گرفتند. مسلمانان مى خواستند اسلام را گسترش دهند و پرچم لااله الااللّه و محمدرسول الله را در سرزمين كفر به اهتزاز درآورند، در حالى كه كافران و مشركان آمده بودند تا با دفاع از بت پرستى، شعله هاى يكتاپرستى را

خاموش سازند.

جنگ در ميان هياهو و فريادهاى دو طرف آغاز گرديد و چكاچك شمشيرها بالا گرفت. على بن ابى طالب عليه السلام، حمزه بن عبدالمطلب، عبيدة بن الحرث از مسلمانان و وليد بن عتبه، عتبة بن ربيعه و شيبة بن ربيعه از مشركان، خود را براى جنگ تن به تن آماده كرده بودند. ناگهان در ميان آن همه هياهو، صداى تكبير برخاست. بارى، امام على عليه السلام وليد را كشته بود. ديرى نپاييد كه حمزه دومين تكبير را برآورد؛ زيرا عتبة بن ربيعة به دست او كشته شد. چند لحظه بعد، عبيدة بن حرث نيز شيبه را به قتل رساند و سومين تكبير در آسمان طنين انداز شد. كافران با ديدن اين جريان، به وحشت افتادند و ديگر كسى براى جنگ تن به تن داوطلب نشد. اين موضوع، روحيه ى جنگى مسلمانان را افزايش داد و آنان را براى قلع و قمع كافران آماده كرد. در يك لحظه، مسلمانان به قلب سپاه شرك يورش بردند و با كشتن و اسارت گرفتن و فرارى دادن بسيارى از آنان، پيروز شدند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و سرنوشت دو گروه را بيان كرد:

اين دو (گروه) دشمنان يكديگرند كه درباره ى پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند و كسانى كه كفر ورزيدند، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده (و) از بالاى سرشان، آب جوشان ريخته مى شود. «» آن چه در شكم آن هاست، با پوست (بدن)شان بدان گداخته مى گردد (20) و براى (وارد كردن ضربت بر سر) آنان گرزهايى آهنين است «» هربار بخواهند از (شدت) غم، از آن بيرون روند در آن بازگردانيده مى شوند (كه هان) بچشيد عذاب آتش سوزان را) «» كسانى را

كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغ هايى در مى آورد كه از زير (درختان) آن نهرها روان است. در آن جا با دست بندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى شوند و لباس شان در آن جا از پرنيان است «» و به گفتار پاك هدايت مى شوند و به سوى راه (خداى) ستوده هدايت مى گردند «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 16، ص 196؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 54؛ شأن نزول آيات، ص 390؛ نمونه ى بينات، ص 541.

فرجام بدكاران و نيكوكاران

شأن نزول آيه هاى 19 تا 24 سوره ى حج

هرچند مسلمانان، نخستين سال هجرت را با انبوهى از مشكلات پشت سرگذاشتند، ولى پيامبر توانست با برپايى حكومت اسلامى، به سامان دهى امور مملكتى بپردازد. مشركان مكه كه از قدرت گرفتن حكومت اسلامى، بسيار نگران بودند، با تقويت بينه ى نظامى خود بر آن شدند تا در همان آغاز به كار پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم پايان دهند. به همين دليل، مقدمات جنگ بدر فراهم گرديد و هر دو سپاه در محدوده ى چاه هاى بدر رودرروى هم قرار گرفتند. مسلمانان مى خواستند اسلام را گسترش دهند و پرچم لااله الااللّه و محمدرسول الله را در سرزمين كفر به اهتزاز درآورند، در حالى كه كافران و مشركان آمده بودند تا با دفاع از بت پرستى، شعله هاى يكتاپرستى را خاموش سازند.

جنگ در ميان هياهو و فريادهاى دو طرف آغاز گرديد و چكاچك شمشيرها بالا گرفت. على بن ابى طالب عليه السلام، حمزه بن عبدالمطلب، عبيدة بن الحرث از مسلمانان و وليد بن عتبه، عتبة بن ربيعه و شيبة بن ربيعه از مشركان، خود را براى جنگ تن به تن آماده كرده بودند. ناگهان در ميان آن همه هياهو، صداى تكبير برخاست. بارى، امام على عليه السلام وليد

را كشته بود. ديرى نپاييد كه حمزه دومين تكبير را برآورد؛ زيرا عتبة بن ربيعة به دست او كشته شد. چند لحظه بعد، عبيدة بن حرث نيز شيبه را به قتل رساند و سومين تكبير در آسمان طنين انداز شد. كافران با ديدن اين جريان، به وحشت افتادند و ديگر كسى براى جنگ تن به تن داوطلب نشد. اين موضوع، روحيه ى جنگى مسلمانان را افزايش داد و آنان را براى قلع و قمع كافران آماده كرد. در يك لحظه، مسلمانان به قلب سپاه شرك يورش بردند و با كشتن و اسارت گرفتن و فرارى دادن بسيارى از آنان، پيروز شدند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و سرنوشت دو گروه را بيان كرد:

اين دو (گروه) دشمنان يكديگرند كه درباره ى پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند و كسانى كه كفر ورزيدند، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده (و) از بالاى سرشان، آب جوشان ريخته مى شود. «» آن چه در شكم آن هاست، با پوست (بدن)شان بدان گداخته مى گردد (20) و براى (وارد كردن ضربت بر سر) آنان گرزهايى آهنين است «» هربار بخواهند از (شدت) غم، از آن بيرون روند در آن بازگردانيده مى شوند (كه هان) بچشيد عذاب آتش سوزان را) «» كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغ هايى در مى آورد كه از زير (درختان) آن نهرها روان است. در آن جا با دست بندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى شوند و لباس شان در آن جا از پرنيان است «» و به گفتار پاك هدايت مى شوند و به سوى راه (خداى) ستوده هدايت مى گردند «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 16، ص 196؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 54؛

شأن نزول آيات، ص 390؛ نمونه ى بينات، ص 541.

راه ارتباط با خدا

شأن نزول آيه ى 37 سوره ى حج

در جاهليت رسم بر اين بود هرگاه حيوانى را براى خدايان قربانى مى كردند، خون آن را به در و ديوار كعبه مى پاشيدند و يا سر و صورت بت ها را با آن رنگين مى كردند. آنان با اين باور كه گوشت قربانى به حال خدايان سودمند، از آن نمى خوردند. قربانى در نظر آنان، مايه ى نزديك تر شدن به بت ها بود.

مسلمانان نيز وظيفه داشتند بر اساس سنت برجا مانده از دوران حضرت ابراهيم عليه السلام در ايام حج، قربانى انجام دهند. هدف اسلام از قربانى آن است كه انسان به درجه هاى بالاتر پرهيزكارى برسد و با قرار گرفتن در مسير انسان كامل روز به روز به خدا نزديك تر شود. و افزون بر آن، قربانى كردن، درس ايثار، فداكارى، گذشت و آمادگى براى شهادت در راه خدا و كمك به نيازمندان و مستمندان است. شمارى از مسلمانان كه از اين هدف بزرگ و سازنده، غافل بودند، با پيروى از گذشتگان خويش مى پنداشتند آلوده كردن اشياء به خون قربانى، آن ها را از گزند حوادث در امان نگه مى دارد. در اين جا آيه ى 37 سوره ى حج نازل شد و فرمود:

هرگز (نه) گوشت هاى آنان و نه خون هايشان به خدا نخواهد رسيد، ولى (اين) تقواى شماست كه به او مى رسد. اين گونه (خداوند) آنان را براى شما رام كرد تا خدا را به (پاس) آن كه شما را هدايت كرده است، به بزرگى ياد كنيد و نيكوكاران را مژده ده. «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 1، ص 109؛ كنزالعرفان، ج 1، ص 314؛ نمونه ى بينات، ص 543؛ مجمع البيان،

ج 16، ص 218.

جنگ براى دفاع از عبادت گاه

شأن نزول آيه هاى 39 و 40 سوره ى حج

مشركان هم چنان به آزار و شكنجه ى مسلمانان ادامه مى دادند. مسلمانان نيز با ايمان استوار، آن را تحمل مى كردند، ولى گاهى اين آزارها تحمل ناپذير مى شد. بنابراين، نزد پيامبر مى آمدند و اجازه ى جهاد مى خواستند تا از خود دفاع كنند. با اين حال، پيامبر، همواره آنان را به بردبارى و خويشتن دارى فرا مى خواند و مى فرمود: هنوز آيه اى نيامده و فرمان جهاد صادر نشده است. مشركان فزون طلب، پس از هجرت پيامبر به مدينه، هم چنان به آزار مسلمانان ادامه مى دادند و مى خواستند به گونه اى، مراكز مذهبى را كه محل گرد هم آمده مسلمانان و كانون انسجام آنان به شمار مى آمد، نابود كنند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و آيه ى نخست، براى نخستين بار به مسلمانان، اجازه ى جهاد داد:

به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت (جهاد) داده شده است؛ زيرا مورد ظلم قرار گرفته اند و البته خدا به پيروزى آنان سخت تواناست. «» همان كسانى كه به ناحق از خانه هايشان بيرون رانده شدند. (آنان گناهى نداشتند) جز اين كه مى گفتند: «پروردگار ما خداست» و اگر خدا بعضى از مردم را با بعضى ديگر دفع نمى كرد، صومعه ها و كليساها و كنيسه ها و مساجدى كه نام خدا در آنان بسيار برده مى شود، سخت ويران مى شد. همانا خدا به كسى كه (دين) او را يارى مى كند، يارى مى دهد؛ زيرا كه خدا سخت نيرومندِ شكست ناپذير است «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 113؛ الميزان، ج 14، ص 419، شأن نزول آيات، ص 391.

جنگ براى دفاع از عبادت گاه

شأن نزول آيه هاى 39 و 40 سوره ى حج

مشركان هم چنان به

آزار و شكنجه ى مسلمانان ادامه مى دادند. مسلمانان نيز با ايمان استوار، آن را تحمل مى كردند، ولى گاهى اين آزارها تحمل ناپذير مى شد. بنابراين، نزد پيامبر مى آمدند و اجازه ى جهاد مى خواستند تا از خود دفاع كنند. با اين حال، پيامبر، همواره آنان را به بردبارى و خويشتن دارى فرا مى خواند و مى فرمود: هنوز آيه اى نيامده و فرمان جهاد صادر نشده است. مشركان فزون طلب، پس از هجرت پيامبر به مدينه، هم چنان به آزار مسلمانان ادامه مى دادند و مى خواستند به گونه اى، مراكز مذهبى را كه محل گرد هم آمده مسلمانان و كانون انسجام آنان به شمار مى آمد، نابود كنند.

در اين جا، آيات زير نازل شد و آيه ى نخست، براى نخستين بار به مسلمانان، اجازه ى جهاد داد:

به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت (جهاد) داده شده است؛ زيرا مورد ظلم قرار گرفته اند و البته خدا به پيروزى آنان سخت تواناست. «» همان كسانى كه به ناحق از خانه هايشان بيرون رانده شدند. (آنان گناهى نداشتند) جز اين كه مى گفتند: «پروردگار ما خداست» و اگر خدا بعضى از مردم را با بعضى ديگر دفع نمى كرد، صومعه ها و كليساها و كنيسه ها و مساجدى كه نام خدا در آنان بسيار برده مى شود، سخت ويران مى شد. همانا خدا به كسى كه (دين) او را يارى مى كند، يارى مى دهد؛ زيرا كه خدا سخت نيرومندِ شكست ناپذير است «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 113؛ الميزان، ج 14، ص 419، شأن نزول آيات، ص 391.

فرجام كافران

شأن نزول آيه هاى 47 و 48 سوره ى حج

پيامبر اسلام براى ايفاى رسالت خويش، مشركان را به توحيد و معاد و رها كردن بت ها فرا مى خواند و در اين راه پافشارى

مى ورزيد. با اين حال، بت پرستان لجوج و خودخواه كه سعادت را تنها در كرنش در برابر بت ها مى پنداشتند، نه تنها به سخنان پيامبر، گرايشى نشان نمى دادند، بلكه آن را نوعى اهانت به بت ها مى پنداشتند و در اين زمينه، به اخطار مى دادند. پيامبر ابتدا آنان را نصيحت مى كرد، ولى وقتى نصايح ايشان اثر بخشيد، آنان را به عذاب سخت الهى بيم داد؛ عذابى كه بر امت هاى پيشين نازل شده و آنان را به ورطه ى نيستى و نابودى كشانده بود. نتيجه اى نداشت و آنان هم چنان با خيره سرى، بتها را مى پرستيدند و به راه و روش پيامبر را نكوهش مى كردند.

يكى از مشركان به نام نضر بن حرث كه لجاجتش بيش از ديگران بود، عذاب هاى وعده داده شده ى پيامبر را به تمسخر مى گرفت و از روى انكار به رسول خدا مى گفت: «اگر قيامت راست است و عذاب الهى حقيقت دارد، اين حقيقت را نمى خواهيم. بهتر همان است كه در اين دنيا به آن عذاب را مشاهده كنيم. اى محمد صلى الله عليه و آله وسلم! از خدايت بخواه كه از آسمان، بر ما باران سنگ ببارد و..». او بارها نزد پيامبر آمد و خواسته ى كفرآميز خويش را تكرار كرد. وى گروهى را نيز همراه خود آورد كه سخنانش را تأييد مى كردند و همان خواسته ى او را به زبان مى آوردند.

آنان نمى دانستند كه خداوند، مهربانى خود را حتى از بندگان گناه كارش دريغ نمى كند و به آنان مهلت مى دهد. اگر خداوند به كافران و گناه كاران مهلت مى دهد، براى بيدارى و تجديد نظرات و عذاب زود هنگام خداوند سبب مى شود درهاى توبه و بازگشت بسته شود. در آن صورت هيچ اميدى براى رهايى چنين افرادى

نيست. در اين جا آيات 47 و 48 سوره ى حج نازل شد:

و از تو با شتاب عذاب درخواست مى كنند، با آن كه هرگز خدا وعده اش را خلاف نمى كند و در حقيقت، يك روز (از قيامت) نزد پروردگارت مانند هزار سال است از آن چه مى شمريد. «» و چه بسا شهرى كه مهلتش دادم، در حالى كه ستم كار بود، سپس (گريبان) آن را گرفتم و فرجام كار به سوى من است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 546؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 131؛ مجمع البيان، ج 16، ص 227.

فرجام كافران

شأن نزول آيه هاى 47 و 48 سوره ى حج

پيامبر اسلام براى ايفاى رسالت خويش، مشركان را به توحيد و معاد و رها كردن بت ها فرا مى خواند و در اين راه پافشارى مى ورزيد. با اين حال، بت پرستان لجوج و خودخواه كه سعادت را تنها در كرنش در برابر بت ها مى پنداشتند، نه تنها به سخنان پيامبر، گرايشى نشان نمى دادند، بلكه آن را نوعى اهانت به بت ها مى پنداشتند و در اين زمينه، به اخطار مى دادند. پيامبر ابتدا آنان را نصيحت مى كرد، ولى وقتى نصايح ايشان اثر بخشيد، آنان را به عذاب سخت الهى بيم داد؛ عذابى كه بر امت هاى پيشين نازل شده و آنان را به ورطه ى نيستى و نابودى كشانده بود. نتيجه اى نداشت و آنان هم چنان با خيره سرى، بتها را مى پرستيدند و به راه و روش پيامبر را نكوهش مى كردند.

يكى از مشركان به نام نضر بن حرث كه لجاجتش بيش از ديگران بود، عذاب هاى وعده داده شده ى پيامبر را به تمسخر مى گرفت و از روى انكار به رسول خدا مى گفت: «اگر قيامت راست است و عذاب الهى حقيقت

دارد، اين حقيقت را نمى خواهيم. بهتر همان است كه در اين دنيا به آن عذاب را مشاهده كنيم. اى محمد صلى الله عليه و آله وسلم! از خدايت بخواه كه از آسمان، بر ما باران سنگ ببارد و..». او بارها نزد پيامبر آمد و خواسته ى كفرآميز خويش را تكرار كرد. وى گروهى را نيز همراه خود آورد كه سخنانش را تأييد مى كردند و همان خواسته ى او را به زبان مى آوردند.

آنان نمى دانستند كه خداوند، مهربانى خود را حتى از بندگان گناه كارش دريغ نمى كند و به آنان مهلت مى دهد. اگر خداوند به كافران و گناه كاران مهلت مى دهد، براى بيدارى و تجديد نظرات و عذاب زود هنگام خداوند سبب مى شود درهاى توبه و بازگشت بسته شود. در آن صورت هيچ اميدى براى رهايى چنين افرادى نيست. در اين جا آيات 47 و 48 سوره ى حج نازل شد:

و از تو با شتاب عذاب درخواست مى كنند، با آن كه هرگز خدا وعده اش را خلاف نمى كند و در حقيقت، يك روز (از قيامت) نزد پروردگارت مانند هزار سال است از آن چه مى شمريد. «» و چه بسا شهرى كه مهلتش دادم، در حالى كه ستم كار بود، سپس (گريبان) آن را گرفتم و فرجام كار به سوى من است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 546؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 131؛ مجمع البيان، ج 16، ص 227.

ضرورت دفاع

شأن نزول آيه ى 60 سوره ى حج

مشركان در جنگ هاى تمام عيار خود بر ضد مسلمانان، همه ى توان مادى و معنوى خود را به كار مى گرفتند تا مسلمانان را نابود سازند و از گسترش روزافزون اسلام جلوگيرى كنند. هنگامى كه توطئه هاى گسترده ى آنان به نتيجه نرسيد، به جنگ ناجوان مردانه روى آوردند؛

يعنى براى دست يابى به پيروزى، همه ى قواعد اخلاقى و جنگى را زيرپا گذاشتند. براى نمونه در ماه هاى حرام مانند: محرم، صفر، ذى قعده و ذى حجه كه مورد احترام همگان بود، بناى جنگ نهادند. به همين دليل بر آن شدند تا در طول اين 4 ماه، به مسلمانان هجوم ببرند و پس از محاصره ى كامل مدينه، كار را يكسره كنند. مشركان به گمان اين كه مسلمانان به احترام ماه هاى حرام، دست روى دست مى گذارند، در ماه محرم، به سوى مدينه حركت كردند. آنان از اين مسأله غافل بودند كه اسلام، در هر حال به مسلمانان اجازه داده است تا از خود دفاع كنند. به همين دليل با سپاه از پيش آماده ى مسلمانان روبه رو شدند و تعجب كردند. مسلمانان پيش از هركارى، مشركان را از جنگ كردن در اين ماه ها بر حذر داشتند و درخواست كردند كه جنگ تا پس از ماه هاى حرام به تأخير افتد. هنگامى كه مشركان، پيشنهاد مسلمانان را نپذيرفتند، مسلمانان براى دفاع از خود، مردانه جنگيدند و خداوند نيز آنان را پيروز گرداند.

در اين جا آيه ى 60 سوره ى حج نازل شد و از يارى رسانى خدا به مؤمنان خبر داد:

آرى، چنين است و هركس نظير آن چه به او عقوبت رفته است، دست به عقوبت زند، سپس مورد ستم قرار گيرد، خدا او را يارى خواهد كرد؛ زيرا خدا بخشايش گر و آمرزنده است. «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 17، ص 13؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 151؛ نمونه ى بينات، ص 548.

حكم رهبرى؛ فصل الخطاب

شأن نزول آيه هاى 67 تا 70 سوره ى حج

خداوند در آيه ى 67 سوره ى حج مى فرمايد:

براى هر امت، عبادتى قرار داديم تا آن عبادت را (در

پيشگاه خدا) انجام دهند. پس نبايد در اين امر با تو به نزاع برخيزند.

هنگامى كه اين آيه به مسلمانان ابلاغ شد، در معناى مَنسك اختلاف پديد آمد و هركس آن را به دلخواه خود البته نه به گونه ى تفسير به رأى معنا مى كرد. زيرا مسلمانان چنين اجازه اى نداشتند. آنان تنها منظور احتمالى خود را بيان مى كردند. بعضى مى گفتند: مَنسك همان زكات است. بعضى به حج و بعضى نيز به انفاق اشاره مى كردند.

هنگامى كه پيامبر متوجه ى اين اختلاف نظر شد، همه ى مسلمانان را به مسجد فرا خواند. همه با خود مى گفتند بايد موضوع مهمى باشد كه پيامبر ما را دعوت كرده است يا شايد جنگى در پيش باشد. هنگامى كه پيامبر به مسجد گام نهاد، همهمه ى جمعيت فروكش كرد و همه سكوت كردند. حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم پس از حمد و ثناى الهى فرمود: «اى مهاجران و اى گروه انصار! آگاه باشيد كه ضرورت وجود امام معصوم عليه السلام و پيروى او از لوازم دين است. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، پس از من، امام شما است». چون سخن پيامبر بدين جا رسيد، نگاه ها به على عليه السلام دوخته شد كه در گوشه اى از مسجد نشسته بود. اين موضوع براى مسلمانان شگفت آور نبود؛ چون اين سخن را چندين بار از پيامبر شنيده بودند و شمارى از مهاجران و بستگان پيامبر آن جلسه اى را كه پيامبر به فرمان خدا، خويشاوندانش را براى طعام و ابلاغ رسالت خويش در منزل ابوطالب دعوت كرده بود، به ياد داشتند، در آن جا بود كه پيامبر براى نخستين بار، على عليه السلام را برادر، وصى و جانشين خود معرفى كرده بود. آنان تنها به اين

مى انديشيدند كه پيامبر به چه مناسبت و براى چه، اين سخنان را مى گويد.

در اين هنگام، طنين سخن پيامبر آنان را به خود آورد كه مى فرمود: «منظور از مَنسك (در آيه ى 67 سوره ى حج) وجود امام و ولايت اوست. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، امام پس از من است. شما را به پيروى او فرا مى خوانم. او بر راه هدايت مستقيم است». در همان جمع، گروهى كه نسبت به على عليه السلام كينه و بغض داشتند و ولايت او را بر نمى تافتند، بناى مخالفت نهادند.

در اين جا، آيه ى 67 تا 70 نازل شد و فرمود:

(مردم را) به سوى پروردگارت فرا بخوان كه بر هدايت مستقيم قرار دارى (و راه راست همين است كه تو مى پويى) «» و اگر آنان با تو به جدال برخيزند، بگو: خدا از كارهايى كه شما انجام مى دهيد، آگاه تر است «» و خداوند در روز قيامت، ميان شما در آن چه اختلاف مى كرديد، داورى مى كند «» آيا نمى دانستى خداوند آن چه را در آسمان و زمين است، مى داند؟ همه ى اين ها در كتابى ثبت است (همان كتاب علم بى پايان پروردگار) و اين بر خداوند آسان است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 549؛ البرهان، ج 6، ص 589؛ تأويل الايآت، ج 1، ص 349.

حكم رهبرى؛ فصل الخطاب

شأن نزول آيه هاى 67 تا 70 سوره ى حج

خداوند در آيه ى 67 سوره ى حج مى فرمايد:

براى هر امت، عبادتى قرار داديم تا آن عبادت را (در پيشگاه خدا) انجام دهند. پس نبايد در اين امر با تو به نزاع برخيزند.

هنگامى كه اين آيه به مسلمانان ابلاغ شد، در معناى مَنسك اختلاف پديد آمد و هركس آن را به دلخواه خود

البته نه به گونه ى تفسير به رأى معنا مى كرد. زيرا مسلمانان چنين اجازه اى نداشتند. آنان تنها منظور احتمالى خود را بيان مى كردند. بعضى مى گفتند: مَنسك همان زكات است. بعضى به حج و بعضى نيز به انفاق اشاره مى كردند.

هنگامى كه پيامبر متوجه ى اين اختلاف نظر شد، همه ى مسلمانان را به مسجد فرا خواند. همه با خود مى گفتند بايد موضوع مهمى باشد كه پيامبر ما را دعوت كرده است يا شايد جنگى در پيش باشد. هنگامى كه پيامبر به مسجد گام نهاد، همهمه ى جمعيت فروكش كرد و همه سكوت كردند. حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم پس از حمد و ثناى الهى فرمود: «اى مهاجران و اى گروه انصار! آگاه باشيد كه ضرورت وجود امام معصوم عليه السلام و پيروى او از لوازم دين است. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، پس از من، امام شما است». چون سخن پيامبر بدين جا رسيد، نگاه ها به على عليه السلام دوخته شد كه در گوشه اى از مسجد نشسته بود. اين موضوع براى مسلمانان شگفت آور نبود؛ چون اين سخن را چندين بار از پيامبر شنيده بودند و شمارى از مهاجران و بستگان پيامبر آن جلسه اى را كه پيامبر به فرمان خدا، خويشاوندانش را براى طعام و ابلاغ رسالت خويش در منزل ابوطالب دعوت كرده بود، به ياد داشتند، در آن جا بود كه پيامبر براى نخستين بار، على عليه السلام را برادر، وصى و جانشين خود معرفى كرده بود. آنان تنها به اين مى انديشيدند كه پيامبر به چه مناسبت و براى چه، اين سخنان را مى گويد.

در اين هنگام، طنين سخن پيامبر آنان را به خود آورد كه مى فرمود: «منظور از مَنسك (در آيه ى 67 سوره ى حج) وجود

امام و ولايت اوست. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، امام پس از من است. شما را به پيروى او فرا مى خوانم. او بر راه هدايت مستقيم است». در همان جمع، گروهى كه نسبت به على عليه السلام كينه و بغض داشتند و ولايت او را بر نمى تافتند، بناى مخالفت نهادند.

در اين جا، آيه ى 67 تا 70 نازل شد و فرمود:

(مردم را) به سوى پروردگارت فرا بخوان كه بر هدايت مستقيم قرار دارى (و راه راست همين است كه تو مى پويى) «» و اگر آنان با تو به جدال برخيزند، بگو: خدا از كارهايى كه شما انجام مى دهيد، آگاه تر است «» و خداوند در روز قيامت، ميان شما در آن چه اختلاف مى كرديد، داورى مى كند «» آيا نمى دانستى خداوند آن چه را در آسمان و زمين است، مى داند؟ همه ى اين ها در كتابى ثبت است (همان كتاب علم بى پايان پروردگار) و اين بر خداوند آسان است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 549؛ البرهان، ج 6، ص 589؛ تأويل الايآت، ج 1، ص 349.

حكم رهبرى؛ فصل الخطاب

شأن نزول آيه هاى 67 تا 70 سوره ى حج

خداوند در آيه ى 67 سوره ى حج مى فرمايد:

براى هر امت، عبادتى قرار داديم تا آن عبادت را (در پيشگاه خدا) انجام دهند. پس نبايد در اين امر با تو به نزاع برخيزند.

هنگامى كه اين آيه به مسلمانان ابلاغ شد، در معناى مَنسك اختلاف پديد آمد و هركس آن را به دلخواه خود البته نه به گونه ى تفسير به رأى معنا مى كرد. زيرا مسلمانان چنين اجازه اى نداشتند. آنان تنها منظور احتمالى خود را بيان مى كردند. بعضى مى گفتند: مَنسك همان زكات است. بعضى به حج و بعضى نيز

به انفاق اشاره مى كردند.

هنگامى كه پيامبر متوجه ى اين اختلاف نظر شد، همه ى مسلمانان را به مسجد فرا خواند. همه با خود مى گفتند بايد موضوع مهمى باشد كه پيامبر ما را دعوت كرده است يا شايد جنگى در پيش باشد. هنگامى كه پيامبر به مسجد گام نهاد، همهمه ى جمعيت فروكش كرد و همه سكوت كردند. حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم پس از حمد و ثناى الهى فرمود: «اى مهاجران و اى گروه انصار! آگاه باشيد كه ضرورت وجود امام معصوم عليه السلام و پيروى او از لوازم دين است. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، پس از من، امام شما است». چون سخن پيامبر بدين جا رسيد، نگاه ها به على عليه السلام دوخته شد كه در گوشه اى از مسجد نشسته بود. اين موضوع براى مسلمانان شگفت آور نبود؛ چون اين سخن را چندين بار از پيامبر شنيده بودند و شمارى از مهاجران و بستگان پيامبر آن جلسه اى را كه پيامبر به فرمان خدا، خويشاوندانش را براى طعام و ابلاغ رسالت خويش در منزل ابوطالب دعوت كرده بود، به ياد داشتند، در آن جا بود كه پيامبر براى نخستين بار، على عليه السلام را برادر، وصى و جانشين خود معرفى كرده بود. آنان تنها به اين مى انديشيدند كه پيامبر به چه مناسبت و براى چه، اين سخنان را مى گويد.

در اين هنگام، طنين سخن پيامبر آنان را به خود آورد كه مى فرمود: «منظور از مَنسك (در آيه ى 67 سوره ى حج) وجود امام و ولايت اوست. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، امام پس از من است. شما را به پيروى او فرا مى خوانم. او بر راه هدايت مستقيم است». در همان جمع، گروهى كه نسبت

به على عليه السلام كينه و بغض داشتند و ولايت او را بر نمى تافتند، بناى مخالفت نهادند.

در اين جا، آيه ى 67 تا 70 نازل شد و فرمود:

(مردم را) به سوى پروردگارت فرا بخوان كه بر هدايت مستقيم قرار دارى (و راه راست همين است كه تو مى پويى) «» و اگر آنان با تو به جدال برخيزند، بگو: خدا از كارهايى كه شما انجام مى دهيد، آگاه تر است «» و خداوند در روز قيامت، ميان شما در آن چه اختلاف مى كرديد، داورى مى كند «» آيا نمى دانستى خداوند آن چه را در آسمان و زمين است، مى داند؟ همه ى اين ها در كتابى ثبت است (همان كتاب علم بى پايان پروردگار) و اين بر خداوند آسان است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 549؛ البرهان، ج 6، ص 589؛ تأويل الايآت، ج 1، ص 349.

حكم رهبرى؛ فصل الخطاب

شأن نزول آيه هاى 67 تا 70 سوره ى حج

خداوند در آيه ى 67 سوره ى حج مى فرمايد:

براى هر امت، عبادتى قرار داديم تا آن عبادت را (در پيشگاه خدا) انجام دهند. پس نبايد در اين امر با تو به نزاع برخيزند.

هنگامى كه اين آيه به مسلمانان ابلاغ شد، در معناى مَنسك اختلاف پديد آمد و هركس آن را به دلخواه خود البته نه به گونه ى تفسير به رأى معنا مى كرد. زيرا مسلمانان چنين اجازه اى نداشتند. آنان تنها منظور احتمالى خود را بيان مى كردند. بعضى مى گفتند: مَنسك همان زكات است. بعضى به حج و بعضى نيز به انفاق اشاره مى كردند.

هنگامى كه پيامبر متوجه ى اين اختلاف نظر شد، همه ى مسلمانان را به مسجد فرا خواند. همه با خود مى گفتند بايد موضوع مهمى باشد كه پيامبر ما را دعوت كرده است يا

شايد جنگى در پيش باشد. هنگامى كه پيامبر به مسجد گام نهاد، همهمه ى جمعيت فروكش كرد و همه سكوت كردند. حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم پس از حمد و ثناى الهى فرمود: «اى مهاجران و اى گروه انصار! آگاه باشيد كه ضرورت وجود امام معصوم عليه السلام و پيروى او از لوازم دين است. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، پس از من، امام شما است». چون سخن پيامبر بدين جا رسيد، نگاه ها به على عليه السلام دوخته شد كه در گوشه اى از مسجد نشسته بود. اين موضوع براى مسلمانان شگفت آور نبود؛ چون اين سخن را چندين بار از پيامبر شنيده بودند و شمارى از مهاجران و بستگان پيامبر آن جلسه اى را كه پيامبر به فرمان خدا، خويشاوندانش را براى طعام و ابلاغ رسالت خويش در منزل ابوطالب دعوت كرده بود، به ياد داشتند، در آن جا بود كه پيامبر براى نخستين بار، على عليه السلام را برادر، وصى و جانشين خود معرفى كرده بود. آنان تنها به اين مى انديشيدند كه پيامبر به چه مناسبت و براى چه، اين سخنان را مى گويد.

در اين هنگام، طنين سخن پيامبر آنان را به خود آورد كه مى فرمود: «منظور از مَنسك (در آيه ى 67 سوره ى حج) وجود امام و ولايت اوست. بايد بدانيد كه على بن ابى طالب، امام پس از من است. شما را به پيروى او فرا مى خوانم. او بر راه هدايت مستقيم است». در همان جمع، گروهى كه نسبت به على عليه السلام كينه و بغض داشتند و ولايت او را بر نمى تافتند، بناى مخالفت نهادند.

در اين جا، آيه ى 67 تا 70 نازل شد و فرمود:

(مردم را) به سوى پروردگارت فرا بخوان كه بر

هدايت مستقيم قرار دارى (و راه راست همين است كه تو مى پويى) «» و اگر آنان با تو به جدال برخيزند، بگو: خدا از كارهايى كه شما انجام مى دهيد، آگاه تر است «» و خداوند در روز قيامت، ميان شما در آن چه اختلاف مى كرديد، داورى مى كند «» آيا نمى دانستى خداوند آن چه را در آسمان و زمين است، مى داند؟ همه ى اين ها در كتابى ثبت است (همان كتاب علم بى پايان پروردگار) و اين بر خداوند آسان است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 549؛ البرهان، ج 6، ص 589؛ تأويل الايآت، ج 1، ص 349.

مأموريت مثال زدنى مگس

شأن نزول آيه ى 73 سوره ى حج

خانه ى كعبه از دور به سختى ديده مى شد؛ زيرا صدها بت زينت داده شده، آن را در برگرفته بود. اين منظره ى ناخوش آيند، هر يكتاپرستى را آزار مى داد؛ زيرا نمى توانستند در برابر خانه ى كعبه و با وجود آن همه بت كوچك و بزرگ، خدا را بخوانند. هم چنين، برخى از مسلمانان، هنوز به طور كامل از بت ها، دل نكنده بودند و به بت ها به ديده ى احترام مى نگريستند. در چند قدمى خانه ى توحيد، گروهى از مشركان در برابر هر بتى گرد مى آمدند و با اهداى نذر، حاجت خود را از آن بت مى طلبيدند. آه و ناله ى بيماران، معلولان و فقيران نيز به آسمان، بلند و اشك شان بر ديدگان جارى بود. گروهى ديگر از شدت آه و ناله و خستگى زياد بر زمين افتاده و به خواب رفته بودند. برخى ديگر با ريسمان، خود را به بت، دخيل بسته بودند و شفا مى خواستند. شمارى نيز خون قربانى خود را براى تبرّك و تقرّب جستن به خداى شان، به روى بت ها مى ماليدند،

گويى چند لحظه بعد، معجزه اى رخ خواهد داد و به حاجت خود خواهند رسيد.

در اين ميان، سه بت بزرگ، بيش از همه خودنمايى مى كردند. يغوث، بلندترين و زيباترين بت بود كه در پيش گاه كعبه قرار داشت و آن را با مشك قيمتى، خوش بو ساخته و به زيورآلات آراسته بودند. هركس وارد مى شد، آن را مى بوسيد و در برابر آن سجده مى كرد و حاجت مى طلبيد. سپس سينه خيز خود را به بت يعوق مى رساند. آن را نيز مى بوسيد و خوش بو مى كرد و با نذر و نياز از آن جدا مى شد. آن گاه نزد بت نسر مى آمد و پس از انجام تشريفات، با صداى بلند مى گفت: «لبيك اللهم لبيك، لاشريك لك الاشريك هو لك تملك و..».. آن گاه بى آن كه به بت ها پشت كند، عقب عقب مى آمد و با احترام گزاردن به بت هاى ديگر، آن جا را ترك مى كرد.

خداوند براى نشان دادن ناتوانى بت ها و رسوايى صاحبان آن ها، هربار به گونه اى به مردم آگاهى مى داد. خداوند، اين بار مأموريت را به مگسى سپرد كه به ظاهر ضعيف است و كارى از آن برنمى آيد. مگسى سبزرنگ و داراى چهاربال و پر برانگيخت و نزد بت ها فرستاد. اين مگس مأموريت داشت همه ى مشك و عنبرهايى را كه مشركان براى تزيين، به بت ها ماليده بودند، بمكد و چيزى باقى نگذارد. كافران از اين واقعه شگفت زده شدند، ولى براى توجيه و حفظ قداست بت ها، آن را به بى اثر بودن و بى خاصيتى مشك و عنبر ربط دادند. زائران براى اين كه خود به گناه متهم نشوند، هربار با مشك و عنبر گران بهاتر و بيشترى نزد بت ها حاضر مى شدند، ولى هنگامى كه آن را

به بت ها مى ماليدند، به مشام نمى رسيد.

در اين جا، خداوند آيه ى 73 سوره ى حج را نازل فرمود:

اى مردم: مثلى زده شده است، به آن گوش فرا دهيد: آن كسانى كه جز خدا مى خوانيد، هرگز نمى توانند مگسى بيافرينند، هرچند براى اين كار دست به دست هم دهند و هرگاه مگس چيزى از آنان بربايد، نمى توانند آن را باز پس گيرند. هم اين طلب كنندگان ناتوانند و هم آن مطلوبان (هم اين عابدان و هم آن معبودان) «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 551؛ البرهان، ج 6، ص 591؛ اصول كافى، ج 4، ص 542.

شايسته سالارى

شأن نزول آيه هاى 75 و 76 سوره ى حج

حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم شخصيت مورد احترام همه ى مردم مكه بود و حتى پيش از بعثت، همگان او را به امانت دارى، راست گويى و پاك دامنى مى شناختند و او را «امين» مى دانستند. همه ى اين ويژگى ها از محمد، شخصيتى برجسته و قابل اطمينان ساخته بود. در عصرى كه قدرت و ثروت، جايگاه اجتماعى افراد را تعيين مى كرد و فقر و تهى دستى از منزلت اجتماعى افراد مى كاست، از اين رو، مردم مكه در كارهاى خود با محمد صلى الله عليه و آله وسلم مشورت مى كردند و بيشتر نظرهاى او را به كار مى بستند.

هنگامى كه پيامبر به رسالت مبعوث شد و دعوتش را آشكار ساخت، مشركان براى ضربه به شخصيت و جايگاه معنوى پيامبر دست به كار شدند.

آنان در آغاز از بى اعتقادى به پيامبران، سخن گفتند و نبوت او را منكر شدند. البته اين حربه كارآمد نبود؛ زيرا اديان موجود از بعثت پيامبران گذشته خبر مى داد و اين ادعا بر رسوايى آنان مى افزود. به همين دليل، گاهى وا پس نهادند و با پس گرفتن ادعاى پيشين خود

گفتند: «ما رسالت پيامبران را مى پذيريم و پيامبرانى چون ابراهيم، موسى و عيسى عليه السلام را انكار نمى كنيم، ولى نمى توانيم نبوت محمد صلى الله عليه و آله وسلم را بپذيريم. او فردى دروغگو، ساحر، فقير و تهى دست است و يتيمى بيش نيست. او نزد ما جايگاه ندارد و نمى تواند اين سمت را عهده دار باشد. اگر قرار باشد، خداوند، فردى را به نبوت برگزيند، سرشناس تر و ثروت مندتر از او نيز وجود دارند. افرادى چون «وليد» كه ثروت و قدرت دارند و از نفوذ بيشترى برخوردارند بهتر مى توانند اين مسؤوليت خطير را بپذيرند. با بودن اين افراد، نبوت به امثال محمد صلى الله عليه و آله وسلم نمى رسد».

در اين جا آيات زير نازل شد و معيار گزينش را شايستگى افراد دانست. قرآن به فرشتگان مثال زد كه خداوند از ميان آنان، افرادى را براى پذيرش مسؤوليت برگزيده و در ميان انسان ها نيز اين گونه است:

خداوند از فرشتگان، رسولانى برمى گزيند و هم چنين از مردم. خداوند شنوا و بيناست آن چه را پيش روى آنان و پشت سر ايشان هست، مى داند و همه ى امور به سوى خدا بازگردانده مى شود «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 178؛ نمونه ى بينات، ص 551؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 98.

شايسته سالارى

شأن نزول آيه هاى 75 و 76 سوره ى حج

حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم شخصيت مورد احترام همه ى مردم مكه بود و حتى پيش از بعثت، همگان او را به امانت دارى، راست گويى و پاك دامنى مى شناختند و او را «امين» مى دانستند. همه ى اين ويژگى ها از محمد، شخصيتى برجسته و قابل اطمينان ساخته بود. در عصرى كه قدرت و ثروت، جايگاه اجتماعى افراد را تعيين مى كرد و فقر و تهى دستى از منزلت اجتماعى افراد مى كاست، از اين

رو، مردم مكه در كارهاى خود با محمد صلى الله عليه و آله وسلم مشورت مى كردند و بيشتر نظرهاى او را به كار مى بستند.

هنگامى كه پيامبر به رسالت مبعوث شد و دعوتش را آشكار ساخت، مشركان براى ضربه به شخصيت و جايگاه معنوى پيامبر دست به كار شدند.

آنان در آغاز از بى اعتقادى به پيامبران، سخن گفتند و نبوت او را منكر شدند. البته اين حربه كارآمد نبود؛ زيرا اديان موجود از بعثت پيامبران گذشته خبر مى داد و اين ادعا بر رسوايى آنان مى افزود. به همين دليل، گاهى وا پس نهادند و با پس گرفتن ادعاى پيشين خود گفتند: «ما رسالت پيامبران را مى پذيريم و پيامبرانى چون ابراهيم، موسى و عيسى عليه السلام را انكار نمى كنيم، ولى نمى توانيم نبوت محمد صلى الله عليه و آله وسلم را بپذيريم. او فردى دروغگو، ساحر، فقير و تهى دست است و يتيمى بيش نيست. او نزد ما جايگاه ندارد و نمى تواند اين سمت را عهده دار باشد. اگر قرار باشد، خداوند، فردى را به نبوت برگزيند، سرشناس تر و ثروت مندتر از او نيز وجود دارند. افرادى چون «وليد» كه ثروت و قدرت دارند و از نفوذ بيشترى برخوردارند بهتر مى توانند اين مسؤوليت خطير را بپذيرند. با بودن اين افراد، نبوت به امثال محمد صلى الله عليه و آله وسلم نمى رسد».

در اين جا آيات زير نازل شد و معيار گزينش را شايستگى افراد دانست. قرآن به فرشتگان مثال زد كه خداوند از ميان آنان، افرادى را براى پذيرش مسؤوليت برگزيده و در ميان انسان ها نيز اين گونه است:

خداوند از فرشتگان، رسولانى برمى گزيند و هم چنين از مردم. خداوند شنوا و بيناست آن چه را پيش روى آنان و پشت سر ايشان هست، مى داند و همه ى امور به سوى خدا

بازگردانده مى شود «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 178؛ نمونه ى بينات، ص 551؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 98.

يا در محل جر {حَمْلَها} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَتَرَى} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {النَّاسَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {سُكارى} حال، منصوب {وَما} (و) حاليه / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {هُمْ} اسم ما، مرفوع يا در محل رفع {بِسُكارى} (ب) حرف جر زائد / خبر ما، منصوب يا در محل نصب {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {عَذابَ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {شَدِيدٌ} خبر لكن، مرفوع يا در محل رفع

{وَمِنَ} (و) حرف استيناف / حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يُجادِلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عِلْمٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَيَتَّبِعُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {كُلَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {شَيْطانٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مَرِيدٍ} نعت تابع

{كُتِبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم

أنّ {مَنْ} اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {تَوَلاَّهُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل / خبر أنَّ محذوف {فَأَنَّهُ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {يُضِلُّهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {وَيَهْدِيهِ} (و) حرف عطف / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِلى} حرف جر {عَذابِ} اسم مجرور يا در محل جر {السَّعِيرِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {النَّاسُ} عطف بيان تابع {إِنْ} حرف شرط جازم {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {فِي} حرف جر {رَيْبٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْبَعْثِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَإِنَّا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {خَلَقْناكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / خبر إنَّ

محذوف {مِنْ} حرف جر {تُرابٍ} اسم مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {مِنْ} حرف جر {نُطْفَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {مِنْ} حرف جر {عَلَقَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {مِنْ} حرف جر {مُضْغَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مُخَلَّقَةٍ} نعت تابع {وَغَيْرِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مُخَلَّقَةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لِنُبَيِّنَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَنُقِرُّ} (و) حرف استيناف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {فِي} حرف جر {الْأَرْحامِ} اسم مجرور يا در محل جر {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {نَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {إِلى} حرف جر {أَجَلٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مُسَمًّى} نعت تابع {ثُمَّ} حرف عطف {نُخْرِجُكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {طِفْلاً} حال، منصوب {ثُمَّ} حرف عطف {لِتَبْلُغُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَشُدَّكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَمِنْكُمْ} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر

{يُتَوَفَّى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَمِنْكُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يُرَدُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِلى} حرف جر {أَرْذَلِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْعُمُرِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لِكَيْلا} (ل) حرف جر / (كي) حرف نصب / (لا) حرف نفى غير عامل {يَعْلَمَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {بَعْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {عِلْمٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {شَيْئاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَتَرَى} (و) حرف استيناف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {الْأَرْضَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {هامِدَةً} حال، منصوب {فَإِذا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {أَنْزَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلَيْهَا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْماءَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {اهْتَزَّتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {وَرَبَتْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {وَأَنْبَتَتْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى

بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {مِنْ} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {زَوْجٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بَهِيجٍ} نعت تابع

{ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِأَنَّ} (ب) حرف جر / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْحَقُّ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَأَنَّهُ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {يُحْيِ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {الْمَوْتى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَأَنَّهُ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {عَلى} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {قَدِيرٌ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{وَأَنَّ} (و) حرف استيناف / حرف نصب {السَّاعَةَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {آتِيَةٌ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {لا} (لا)ى نفى جنس {رَيْبَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر لاى نفى جنس، محذوف {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {يَبْعَثُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا

تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {الْقُبُورِ} اسم مجرور يا در محل جر

{وَمِنَ} (و) حرف استيناف / حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يُجادِلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عِلْمٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {هُدىً} معطوف تابع {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {كِتابٍ} معطوف تابع {مُنِيرٍ} نعت تابع

{ثانِيَ} حال، منصوب {عِطْفِهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِيُضِلَّ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَنْ} حرف جر {سَبِيلِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {فِي} حرف جر {الدُّنْيا} اسم مجرور يا در محل جر {خِزْيٌ} مبتدا مؤخّر {وَنُذِيقُهُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {يَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَذابَ} مفعولٌ به ثان (دوم)،

منصوب يا در محل نصب {الْحَرِيقِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {قَدَّمَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {يَداكَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم ليس، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِظَلاَّمٍ} (ب) حرف جر زائد / خبر ليس، منصوب يا در محل نصب / خبر أنَّ محذوف {لِلْعَبِيدِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{وَمِنَ} (و) حرف استيناف / حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يَعْبُدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {عَلى} حرف جر {حَرْفٍ} اسم مجرور يا در محل جر {فَإِنْ} (ف) حرف عطف / حرف شرط جازم {أَصابَهُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {خَيْرٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {اطْمَأَنَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَإِنْ} (و) حرف عطف / حرف شرط جازم {أَصابَتْهُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى

يا تقديرى / (ت) تأنيث / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِتْنَةٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {انْقَلَبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلى} حرف جر {وَجْهِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {خَسِرَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {الدُّنْيا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَالْآخِرَةَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْخُسْرانُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْمُبِينُ} نعت تابع

{يَدْعُوا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {دُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لا} حرف نفى غير عامل {يَضُرُّهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَما} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لا} حرف نفى غير عامل {يَنْفَعُهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الضَّلالُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْبَعِيدُ} نعت تابع

{يَدْعُوا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَمَنْ}

(ل) حرف زائد / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {ضَرُّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَقْرَبُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {نَفْعِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَبِئْسَ} (ل) حرف قسم / فعل ماضى جامد براى انشاء ذم {الْمَوْلى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَلَبِئْسَ} (و) حرف عطف / (ل) حرف قسم / فعل ماضى جامد براى انشاء ذم {الْعَشِيرُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يُدْخِلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {الَّذِينَ} مفعولٌ به اول، منصوب يا در محل نصب {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَعَمِلُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّالِحاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {جَنَّاتٍ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {تَجْرِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {مِنْ} حرف جر {تَحْتِهَا} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْأَنْهارُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يَفْعَلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

/ خبر إنَّ محذوف {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يُرِيدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{مَنْ} اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يَظُنُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر كان، محذوف يا در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {أَنْ} حرف مشبه بالفعل (أن) مخففّه از مثقلّه / اسم أن (هو) {لَنْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {يَنْصُرَهُ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر أنَّ محذوف {فِي} حرف جر {الدُّنْيا} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْآخِرَةِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فَلْيَمْدُدْ} (ف) رابط جواب براى شرط / (ل) امر / فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِسَبَبٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِلَى} حرف جر {السَّماءِ} اسم مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {لْيَقْطَعْ} (ل) امر / فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَلْيَنْظُرْ} (ف) حرف عطف / (ل) امر / فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {هَلْ} حرف استفهام {يُذْهِبَنَّ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه {كَيْدُهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل

در محل جر، مضاف اليه {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَغِيظُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{وَكَذلِكَ} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَنْزَلْناهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {آياتٍ} حال، منصوب {بَيِّناتٍ} نعت تابع {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {يَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يُرِيدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {هادُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَالصَّابِئِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالنَّصارى} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالْمَجُوسَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {أَشْرَكُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يَفْصِلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى

/ فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف / خبر إنَّ محذوف {بَيْنَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {عَلى} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {شَهِيدٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{أَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جزم {تَرَ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {يَسْجُدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَنْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر أنَّ محذوف {فِي} حرف جر {السَّماواتِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَمَنْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَالشَّمْسُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالْقَمَرُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالنُّجُومُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالْجِبالُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالشَّجَرُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالدَّوَابُّ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَكَثِيرٌ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مِنَ} حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَكَثِيرٌ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع

يا در محل رفع {حَقَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْعَذابُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَمَنْ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به مقدّم {يُهِنِ} فعل مضارع، مجزوم به سكون {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فَما} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف نفى غير عامل {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر زائد {مُكْرِمٍ} مبتدا مؤخّر {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يَفْعَلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{هذانِ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَصْمانِ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {اخْتَصَمُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {رَبِّهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَالَّذِينَ} (ف) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {قُطِّعَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ثِيابٌ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر در

تقدير يا محذوف يا در محل {مِنْ} حرف جر {نارٍ} اسم مجرور يا در محل جر {يُصَبُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {مِنْ} حرف جر {فَوْقِ} اسم مجرور يا در محل جر {رُؤُسِهِمُ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْحَمِيمُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{يُصْهَرُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {بُطُونِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَالْجُلُودُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع

{وَلَهُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَقامِعُ} مبتدا مؤخّر {مِنْ} حرف جر {حَدِيدٍ} اسم مجرور يا در محل جر

{كُلَّما} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {أَرادُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنْ} حرف نصب {يَخْرُجُوا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر زائد {غَمٍّ} بدل تابع {أُعِيدُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَذُوقُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَذابَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْحَرِيقِ} مضاف

اليه، مجرور يا در محل جر

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يُدْخِلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {الَّذِينَ} مفعولٌ به اول، منصوب يا در محل نصب {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَعَمِلُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّالِحاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {جَنَّاتٍ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {تَجْرِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {مِنْ} حرف جر {تَحْتِهَا} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْأَنْهارُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يُحَلَّوْنَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر زائد {أَساوِرَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {ذَهَبٍ} اسم مجرور يا در محل جر {وَلُؤْلُؤاً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَلِباسُهُمْ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حَرِيرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَهُدُوا} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {إِلَى} حرف جر {الطَّيِّبِ} اسم مجرور يا در محل جر

{مِنَ} حرف جر {الْقَوْلِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَهُدُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {إِلى} حرف جر {صِراطِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْحَمِيدِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَيَصُدُّونَ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَنْ} حرف جر {سَبِيلِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَالْمَسْجِدِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {الْحَرامِ} نعت تابع {الَّذِي} بدل تابع {جَعَلْناهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لِلنَّاسِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سَواءً} حال، منصوب {الْعاكِفُ} فاعل (سوا)، مرفوع {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالْبادِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / خبر إنَّ محذوف {وَمَنْ} (و) حرف استيناف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يُرِدْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بِإِلْحادٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بِظُلْمٍ} (ب) حرف جر زائد / بدل تابع {نُذِقْهُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون

/ (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {مِنْ} حرف جر {عَذابٍ} اسم مجرور يا در محل جر {أَلِيمٍ} نعت تابع

{وَإِذْ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بَوَّأْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لِإِبْراهِيمَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَكانَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْبَيْتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَنْ} حرف تفسير {لا} حرف جزم {تُشْرِكْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {بِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَيْئاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَطَهِّرْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {بَيْتِيَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِلطَّائِفِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالْقائِمِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالرُّكَّعِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {السُّجُودِ} بدل تابع

{وَأَذِّنْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {فِي} حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر {بِالْحَجِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَأْتُوكَ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {رِجالاً} حال، منصوب {وَعَلى} (و) حرف عطف / حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {ضامِرٍ} مضاف

اليه، مجرور يا در محل جر {يَأْتِينَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {فَجٍّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَمِيقٍ} نعت تابع

{لِيَشْهَدُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مَنافِعَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَيَذْكُرُوا} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اسْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فِي} حرف جر {أَيَّامٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مَعْلُوماتٍ} نعت تابع {عَلى} حرف جر {ما} اسم مجرور يا در محل جر {رَزَقَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {بَهِيمَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْأَنْعامِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَكُلُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَأَطْعِمُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْبائِسَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْفَقِيرَ} نعت تابع

{ثُمَّ} حرف عطف {لْيَقْضُوا} (ل) امر / فعل مضارع مجزوم به حذف نون /

(و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {تَفَثَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلْيُوفُوا} (و) حرف عطف / (ل) امر / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {نُذُورَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلْيَطَّوَّفُوا} (و) حرف عطف / (ل) امر / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِالْبَيْتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْعَتِيقِ} نعت تابع

{ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يُعَظِّمْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {حُرُماتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَهُوَ} (ف) رابط جواب براى شرط / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عِنْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {رَبِّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأُحِلَّتْ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْأَنْعامُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{إِلاَّ} حرف استثنا {ما} مستثنى، منصوب {يُتْلى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَاجْتَنِبُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الرِّجْسَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنَ} حرف جر {الْأَوْثانِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَاجْتَنِبُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {قَوْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الزُّورِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{حُنَفاءَ} حال، منصوب {لِلَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {غَيْرَ} حال، منصوب {مُشْرِكِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يُشْرِكْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَكَأَنَّما} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {خَرَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {السَّماءِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَتَخْطَفُهُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الطَّيْرُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَوْ} حرف عطف {تَهْوِي} فعل

مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الرِّيحُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {مَكانٍ} اسم مجرور يا در محل جر {سَحِيقٍ} نعت تابع

{ذلِكَ} مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل / خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يُعَظِّمْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {شَعائِرَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَإِنَّها} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {مِنْ} حرف جر {تَقْوَى} اسم مجرور يا در محل جر {الْقُلُوبِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف

{لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَنافِعُ} مبتدا مؤخّر {إِلى} حرف جر {أَجَلٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مُسَمًّى} نعت تابع {ثُمَّ} حرف عطف {مَحِلُّها} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلَى} حرف جر {الْبَيْتِ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الْعَتِيقِ} نعت تابع

{وَلِكُلِّ} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أُمَّةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {جَعَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در

محل رفع و فاعل {مَنْسَكاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لِيَذْكُرُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اسْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَلى} حرف جر {ما} اسم مجرور يا در محل جر {رَزَقَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {بَهِيمَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْأَنْعامِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَإِلهُكُمْ} (ف) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلهٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {واحِدٌ} نعت تابع {فَلَهُ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَسْلِمُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَبَشِّرِ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {الْمُخْبِتِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{الَّذِينَ} نعت تابع {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {ذُكِرَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَجِلَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {قُلُوبُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَالصَّابِرِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {عَلى} حرف جر {ما}

اسم مجرور يا در محل جر {أَصابَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَالْمُقِيمِي} (و) حرف عطف / معطوف تابع {الصَّلاةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَمِمَّا} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَزَقْناهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {يُنْفِقُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَالْبُدْنَ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {جَعَلْناها} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {شَعائِرِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {خَيْرٌ} مبتدا مؤخّر {فَاذْكُرُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اسْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَلَيْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {صَوافَّ} حال، منصوب {فَإِذا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {وَجَبَتْ} فعل ماضى، مبنى بر

فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {جُنُوبُها} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَكُلُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَأَطْعِمُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْقانِعَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَالْمُعْتَرَّ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سَخَّرْناها} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَشْكُرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{لَنْ} حرف نصب {يَنالَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لُحُومُها} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {دِماؤُها} معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلكِنْ} (و) حرف عطف / حرف استدراك {يَنالُهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {التَّقْوى} فاعل، مرفوع يا در محل

رفع {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سَخَّرَها} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لِتُكَبِّرُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {عَلى} حرف جر {ما} اسم مجرور يا در محل جر {هَداكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَبَشِّرِ} (و) حرف استيناف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {الْمُحْسِنِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يُدافِعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {عَنِ} حرف جر {الَّذِينَ} اسم مجرور يا در محل جر {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لا} حرف نفى غير عامل {يُحِبُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {كُلَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {خَوَّانٍ} مضاف اليه، مجرور يا

در محل جر {كَفُورٍ} نعت تابع

{أُذِنَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لِلَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُقاتَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {بِأَنَّهُمْ} (ب) حرف جر / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {ظُلِمُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر إنَّ محذوف {وَإِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {عَلى} حرف جر {نَصْرِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَقَدِيرٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{الَّذِينَ} بدل تابع {أُخْرِجُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {مِنْ} حرف جر {دِيارِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حَقٍّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِلاَّ} حرف استثنا {أَنْ} حرف نصب {يَقُولُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رَبُّنَا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {اللَّهُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَلَوْلا} (و) حرف استيناف / حرف شرط غير جازم {دَفْعُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در

تقدير يا محذوف يا در محل {النَّاسَ} مفعولٌ به (دفع)، منصوب يا در محل نصب {بَعْضَهُمْ} بدل تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِبَعْضٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَهُدِّمَتْ} (ل) حرف جواب / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {صَوامِعُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَبِيَعٌ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَصَلَواتٌ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَمَساجِدُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {يُذْكَرُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {فِيهَا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اسْمُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {كَثِيراً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {وَلَيَنْصُرَنَّ} (و) حرف استيناف / (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَنْصُرُهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَقَوِيٌّ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {عَزِيزٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{الَّذِينَ} بدل تابع {إِنْ} حرف شرط جازم {مَكَّنَّاهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا

در محل جر {أَقامُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّلاةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَآتَوُا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الزَّكاةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَأَمَرُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِالْمَعْرُوفِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَنَهَوْا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَنِ} حرف جر {الْمُنْكَرِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَلِلَّهِ} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {عاقِبَةُ} مبتدا مؤخّر {الْأُمُورِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَإِنْ} (و) حرف استيناف / حرف شرط جازم {يُكَذِّبُوكَ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَقَدْ} (ف) حرف تعليل / حرف تحقيق {كَذَّبَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {قَبْلَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قَوْمُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {نُوحٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَعادٌ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَثَمُودُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع

{وَقَوْمُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {إِبْراهِيمَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَقَوْمُ} (و) حرف عطف

/ معطوف تابع {لُوطٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَأَصْحابُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مَدْيَنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَكُذِّبَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مُوسى} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فَأَمْلَيْتُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {لِلْكافِرِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ثُمَّ} حرف عطف {أَخَذْتُهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَكَيْفَ} (ف) حرف استيناف / خبر كان، منصوب يا در محل نصب {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {نَكِيرِ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه

{فَكَأَيِّنْ} (ف) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر زائد {قَرْيَةٍ} تمييز، منصوب {أَهْلَكْناها} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَهِيَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {ظالِمَةٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {فَهِيَ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خاوِيَةٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَلى} حرف جر {عُرُوشِها} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَبِئْرٍ} (و) حرف عطف / عطف (قرية) {مُعَطَّلَةٍ} نعت تابع {وَقَصْرٍ} (و) حرف

عطف / معطوف تابع {مَشِيدٍ} نعت تابع

{أَفَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / حرف جزم {يَسِيرُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَتَكُونَ} (ف) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {قُلُوبٌ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {يَعْقِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَوْ} حرف عطف {آذانٌ} معطوف تابع {يَسْمَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَإِنَّها} (ف) حرف تعليل / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لا} حرف نفى غير عامل {تَعْمَى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْأَبْصارُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر إنَّ محذوف {وَلكِنْ} (و) حرف عطف / حرف استدراك {تَعْمَى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْقُلُوبُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الَّتِي} نعت تابع {فِي} حرف جر {الصُّدُورِ} اسم مجرور يا در محل جر

{وَيَسْتَعْجِلُونَكَ} (و) حرف استيناف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بِالْعَذابِ} حرف جر و اسم بعد از آن

مجرور {وَلَنْ} (و) حرف اعتراض / حرف نصب {يُخْلِفَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَعْدَهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِنَّ} (و) حرف استيناف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {يَوْماً} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {عِنْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {رَبِّكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَأَلْفِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سَنَةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَعُدُّونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَكَأَيِّنْ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر زائد {قَرْيَةٍ} تمييز، منصوب {أَمْلَيْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {لَها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَهِيَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {ظالِمَةٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {ثُمَّ} حرف عطف {أَخَذْتُها} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَإِلَيَّ} (و) حرف استيناف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {الْمَصِيرُ} مبتدا مؤخّر

{قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل،

ضمير مستتر (أنت) در تقدير {يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {النَّاسُ} بدل تابع {إِنَّما} حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {أَنَا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {نَذِيرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مُبِينٌ} نعت تابع

{فَالَّذِينَ} (ف) حرف تفريع / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَعَمِلُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّالِحاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَغْفِرَةٌ} مبتدا مؤخّر / خبر براى (الذين) {وَرِزْقٌ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {كَرِيمٌ} نعت تابع

{وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {سَعَوْا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {آياتِنا} اسم مجرور يا در محل جر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مُعاجِزِينَ} حال، منصوب {أُولئِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَصْحابُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْجَحِيمِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر براى (الذين)

{وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {قَبْلِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنْ} حرف جر

{رَسُولٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {نَبِيٍّ} معطوف تابع {إِلاَّ} حرف استثنا {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تَمَنَّى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَلْقَى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الشَّيْطانُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {أُمْنِيَّتِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَيَنْسَخُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يُلْقِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الشَّيْطانُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {ثُمَّ} حرف عطف {يُحْكِمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {آياتِهِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {حَكِيمٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{لِيَجْعَلَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يُلْقِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الشَّيْطانُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِتْنَةً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {لِلَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِي} حرف

جر {قُلُوبِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر مقدّم محذوف {مَرَضٌ} مبتدا مؤخّر {وَالْقاسِيَةِ} (و) حرف عطف / عطف (الذين) {قُلُوبُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِنَّ} (و) حرف استيناف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الظَّالِمِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَفِي} (ل) حرف مزحلقه / حرف جر {شِقاقٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف {بَعِيدٍ} نعت تابع

{وَلِيَعْلَمَ} (و) حرف عطف / (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أُوتُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {الْعِلْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {الْحَقُّ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {رَبِّكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَيُؤْمِنُوا} (ف) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَتُخْبِتَ} (ف) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قُلُوبُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِنَّ} (و) حرف استيناف / حرف مشبه بالفعل يا حرف

نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَهادِ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلى} حرف جر {صِراطٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مُسْتَقِيمٍ} نعت تابع

{وَلا} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {يَزالُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} اسم زال، مرفوع يا در محل رفع {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {مِرْيَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر زال محذوف {مِنْهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حَتَّى} حرف نصب {تَأْتِيَهُمُ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {السَّاعَةُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {بَغْتَةً} حال، منصوب {أَوْ} حرف نصب {يَأْتِيَهُمْ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {عَذابُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يَوْمٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَقِيمٍ} نعت تابع

{الْمُلْكُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَوْمَئِذٍ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (إذ) مضاف إليه {لِلَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {يَحْكُمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بَيْنَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب

/ (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَالَّذِينَ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَعَمِلُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّالِحاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {جَنَّاتِ} اسم مجرور يا در محل جر {النَّعِيمِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَكَذَّبُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِآياتِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَأُولئِكَ} (ف) حرف زائد / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {عَذابٌ} مبتدا مؤخّر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل / خبر براى (الذين) {مُهِينٌ} نعت تابع

{وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هاجَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {سَبِيلِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {ثُمَّ} حرف عطف {قُتِلُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{أَوْ} حرف عطف {ماتُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَيَرْزُقَنَّهُمُ} (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر براى (الذين) {رِزْقاً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {حَسَناً} نعت تابع {وَإِنَّ} (و) حرف استيناف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَهُوَ} (ل) حرف مزحلقه / ضمير فصل بدون محل {خَيْرُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الرَّازِقِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{لَيُدْخِلَنَّهُمْ} (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مُدْخَلاً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {يَرْضَوْنَهُ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَإِنَّ} (و) حرف استيناف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَعَلِيمٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {حَلِيمٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {عاقَبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير /

خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بِمِثْلِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عُوقِبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل محذوف {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ثُمَّ} حرف عطف {بُغِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / نائب فاعل محذوف {لَيَنْصُرَنَّهُ} (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَعَفُوٌّ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {غَفُورٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِأَنَّ} (ب) حرف جر / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يُولِجُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {اللَّيْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {النَّهارِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَيُولِجُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {النَّهارَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {اللَّيْلِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَأَنَّ} (و) حرف عطف

/ حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {سَمِيعٌ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {بَصِيرٌ} خبر أنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِأَنَّ} (ب) حرف جر / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْحَقُّ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {ما} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {يَدْعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {دُونِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْباطِلُ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْعَلِيُّ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْكَبِيرُ} خبر أنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{أَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جزم {تَرَ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {أَنْزَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {مِنَ} حرف جر

{السَّماءِ} اسم مجرور يا در محل جر {ماءً} {فَتُصْبِحُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْأَرْضُ} اسم أصبح، مرفوع يا در محل رفع {مُخْضَرَّةً} خبر أصبح، منصوب يا در محل نصب {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَطِيفٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {خَبِيرٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {ما} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {السَّماواتِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَما} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَإِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَهُوَ} (ل) حرف مزحلقه / ضمير فصل بدون محل {الْغَنِيُّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْحَمِيدُ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{أَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جزم {تَرَ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {سَخَّرَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْفُلْكَ} (و) حرف عطف /

عطف (ما) {تَجْرِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {الْبَحْرِ} اسم مجرور يا در محل جر {بِأَمْرِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيُمْسِكُ} (و) حرف استيناف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {السَّماءَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَنْ} حرف نصب {تَقَعَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {عَلَى} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {إِلاَّ} حرف استثنا {بِإِذْنِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {بِالنَّاسِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَرَؤُفٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {رَحِيمٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{وَهُوَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {أَحْياكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ثُمَّ} حرف عطف {يُمِيتُكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ثُمَّ} حرف عطف {يُحْيِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك)

ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الْإِنْسانَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَكَفُورٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{لِكُلِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أُمَّةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {جَعَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مَنْسَكاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {ناسِكُوهُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جزم {يُنازِعُنَّكَ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / نون تأكيد ثقليه / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِي} حرف جر {الْأَمْرِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَادْعُ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (و) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِلى} حرف جر {رَبِّكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّكَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَعَلى} (ل) حرف مزحلقه / حرف جر {هُدىً} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف {مُسْتَقِيمٍ} نعت تابع

{وَإِنْ} (و) حرف عطف / حرف شرط جازم {جادَلُوكَ} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل

در محل نصب، مفعولٌ به {فَقُلِ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَعْلَمُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَعْمَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَحْكُمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بَيْنَكُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فِيما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَخْتَلِفُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{أَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جزم {تَعْلَمْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنَّ} حرف نفى غير عامل {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {السَّماءِ} اسم مجرور يا

در محل جر {وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {ذلِكَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {كِتابٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {ذلِكَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {عَلَى} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {يَسِيرٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{وَيَعْبُدُونَ} (و) حرف استيناف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {دُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَمْ} حرف جزم {يُنَزِّلْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سُلْطاناً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَما} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عِلْمٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {لِلظَّالِمِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر زائد {نَصِيرٍ} مبتدا مؤخّر

{وَإِذا} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تُتْلى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد

از آن مجرور {آياتُنا} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بَيِّناتٍ} حال، منصوب {تَعْرِفُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {فِي} حرف جر {وُجُوهِ} اسم مجرور يا در محل جر {الَّذِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْمُنْكَرَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَكادُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كاد {يَسْطُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كاد محذوف {بِالَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَتْلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آياتِنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَفَأُنَبِّئُكُمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {بِشَرٍّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {ذلِكُمُ} اسم مجرور يا در محل جر {النَّارُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {وَعَدَهَا} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل

نصب، مفعولٌ به ثان (دوم) {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الَّذِينَ} مفعولٌ به اول، منصوب يا در محل نصب {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَبِئْسَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى جامد براى انشاء ذم {الْمَصِيرُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {النَّاسُ} بدل تابع {ضُرِبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مَثَلٌ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فَاسْتَمِعُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {تَدْعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {دُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَنْ} حرف نصب {يَخْلُقُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {ذُباباً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَلَوِ} (و) حاليه / حرف شرط غير جازم {اجْتَمَعُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَإِنْ} (و) حرف استيناف / حرف شرط جازم {يَسْلُبْهُمُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون

/ (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الذُّبابُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {شَيْئاً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {لا} حرف جزم {يَسْتَنْقِذُوهُ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مِنْهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ضَعُفَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الطَّالِبُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَالْمَطْلُوبُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع

{ما} حرف نفى غير عامل {قَدَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {حَقَّ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {قَدْرِهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَقَوِيٌّ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {عَزِيزٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَصْطَفِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {مِنَ} حرف جر {الْمَلائِكَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {رُسُلاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَمِنَ} (و) حرف عطف / حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {سَمِيعٌ}

خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {بَصِيرٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بَيْنَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {أَيْدِيهِمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَما} (و) حرف عطف / معطوف تابع {خَلْفَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِلَى} (و) حرف عطف / حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {تُرْجَعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْأُمُورُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {الَّذِينَ} بدل تابع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {ارْكَعُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَاسْجُدُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَاعْبُدُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رَبَّكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَافْعَلُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْخَيْرَ} مفعولٌ به، منصوب يا در

محل نصب {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تُفْلِحُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَجاهِدُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِي} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {حَقَّ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {جِهادِهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اجْتَباكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِي} حرف جر {الدِّينِ} اسم مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر {حَرَجٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مِلَّةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَبِيكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِبْراهِيمَ} عطف بيان تابع {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {سَمَّاكُمُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الْمُسْلِمِينَ}

مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {قَبْلُ} محل جر {وَفِي} (و) حرف عطف / حرف جر {هذا} اسم مجرور يا در محل جر {لِيَكُونَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {الرَّسُولُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {شَهِيداً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَتَكُونُوا} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {شُهَداءَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {عَلَى} حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَأَقِيمُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّلاةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَآتُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الزَّكاةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَاعْتَصِمُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مَوْلاكُمْ} خبر، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَنِعْمَ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى جامد براى انشاء مدح {الْمَوْلى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَنِعْمَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى جامد براى انشاء مدح {النَّصِيرُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

1.Ya ayyuha alnnasu ittaqoo rabbakum inna zalzalata alssaAAati shay-on AAatheemun

2.Yawma tarawnaha tathhalu kullu murdiAAatin AAamma ardaAAat watadaAAu kullu thati hamlin hamlaha watara alnnasa sukara wama hum bisukara walakinna AAathaba Allahi shadeedun

3.Wamina alnnasi man yujadilu fee Allahi bighayri AAilmin wayattabiAAu kulla shaytanin mareedin

4.Kutiba AAalayhi annahu man tawallahu faannahu yudilluhu wayahdeehi ila AAathabi alssaAAeeri

5.Ya ayyuha alnnasu in kuntum fee raybin mina albaAAthi fa-inna khalaqnakum min turabin thumma min nutfatin thumma min AAalaqatin thumma min mudghatin mukhallaqatin waghayri mukhallaqatin linubayyina lakum wanuqirru fee al-arhami ma nashao ila ajalin musamman thumma nukhrijukum tiflan thumma litablughoo ashuddakum waminkum man yutawaffa waminkum man yuraddu ila arthali alAAumuri likayla yaAAlama min baAAdi AAilmin shay-an watara al-arda hamidatan fa-itha anzalna AAalayha almaa ihtazzat warabat waanbatat min kulli zawjin baheejin

6.Thalika bi-anna Allaha huwa alhaqqu waannahu yuhyee almawta waannahu AAala kulli shay-in qadeerun

7.Waanna alssaAAata atiyatun la rayba feeha waanna Allaha yabAAathu man fee alquboori

8.Wamina alnnasi man yujadilu fee Allahi bighayri AAilmin wala hudan wala kitabin muneerin

9.Thaniya AAitfihi liyudilla AAan sabeeli Allahi lahu fee alddunya khizyun wanutheequhu yawma alqiyamati AAathaba alhareeqi

10.Thalika bima qaddamat yadaka waanna Allaha laysa bithallamin lilAAabeedi

11.Wamina alnnasi man yaAAbudu Allaha AAala harfin fa-in asabahu khayrun itmaanna bihi wa-in asabat-hu fitnatun inqalaba AAala wajhihi khasira alddunya waal-akhirata thalika huwa alkhusranu almubeenu

12.YadAAoo min dooni Allahi ma la yadurruhu wama la yanfaAAuhu thalika huwa alddalalu albaAAeedu

13.YadAAoo laman darruhu aqrabu min nafAAihi labi/sa almawla walabi/sa alAAasheeru

14.Inna Allaha yudkhilu allatheena amanoo waAAamiloo alssalihati jannatin tajree min tahtiha al-anharu inna Allaha yafAAalu ma yureedu

15.Man kana

yathunnu an lan yansurahu Allahu fee alddunya waal-akhirati falyamdud bisababin ila alssama-i thumma liyaqtaAA falyanthur hal yuthhibanna kayduhu ma yagheethu

16.Wakathalika anzalnahu ayatin bayyinatin waanna Allaha yahdee man yureedu

17.Inna allatheena amanoo waallatheena hadoo waalssabi-eena waalnnasara waalmajoosa waallatheena ashrakoo inna Allaha yafsilu baynahum yawma alqiyamati inna Allaha AAala kulli shay-in shaheedun

18.Alam tara anna Allaha yasjudu lahu man fee alssamawati waman fee al-ardi waalshshamsu waalqamaru waalnnujoomu waaljibalu waalshshajaru waalddawabbu wakatheerun mina alnnasi wakatheerun haqqa AAalayhi alAAathabu waman yuhini Allahu fama lahu min mukrimin inna Allaha yafAAalu ma yasha/o

19.Hathani khasmani ikhtasamoo fee rabbihim faallatheena kafaroo quttiAAat lahum thiyabun min narin yusabbu min fawqi ruoosihimu alhameemu

20.Yusharu bihi ma fee butoonihim waaljuloodu

21.Walahum maqamiAAu min hadeedin

22.Kullama aradoo an yakhrujoo minha min ghammin oAAeedoo feeha wathooqoo AAathaba alhareeqi

23.Inna Allaha yudkhilu allatheena amanoo waAAamiloo alssalihati jannatin tajree min tahtiha al-anharu yuhallawna feeha min asawira min thahabin walu/lu-an walibasuhum feeha hareerun

24.Wahudoo ila alttayyibi mina alqawli wahudoo ila sirati alhameedi

25.Inna allatheena kafaroo wayasuddoona AAan sabeeli Allahi waalmasjidi alharami allathee jaAAalnahu lilnnasi sawaan alAAakifu feehi waalbadi waman yurid feehi bi-ilhadin bithulmin nuthiqhu min AAathabin aleemin

26.Wa-ith bawwa/na li-ibraheema makana albayti an la tushrik bee shay-an watahhir baytiya liltta-ifeena waalqa-imeena waalrrukkaAAi alssujoodi

27.Waaththin fee alnnasi bialhajji ya/tooka rijalan waAAala kulli damirin ya/teena min kulli fajjin AAameeqin

28.Liyashhadoo manafiAAa lahum wayathkuroo isma Allahi fee ayyamin maAAloomatin AAala ma razaqahum min baheemati al-anAAami fakuloo minha waatAAimoo alba-isa alfaqeera

29.Thumma lyaqdoo tafathahum walyoofoo nuthoorahum walyattawwafoo bialbayti alAAateeqi

30.Thalika waman yuAAaththim hurumati Allahi fahuwa khayrun lahu AAinda rabbihi waohillat lakumu al-anAAamu illa

ma yutla AAalaykum faijtaniboo alrrijsa mina al-awthani waijtaniboo qawla alzzoori

31.Hunafaa lillahi ghayra mushrikeena bihi waman yushrik biAllahi fakaannama kharra mina alssama-i fatakhtafuhu alttayru aw tahwee bihi alrreehu fee makanin saheeqin

32.Thalika waman yuAAaththim shaAAa-ira Allahi fa-innaha min taqwa alquloobi

33.Lakum feeha manafiAAu ila ajalin musamman thumma mahilluha ila albayti alAAateeqi

34.Walikulli ommatin jaAAalna mansakan liyathkuroo isma Allahi AAala ma razaqahum min baheemati al-anAAami fa-ilahukum ilahun wahidun falahu aslimoo wabashshiri almukhbiteena

35.Allatheena itha thukira Allahu wajilat quloobuhum waalssabireena AAala ma asabahum waalmuqeemee alssalati wamimma razaqnahum yunfiqoona

36.Waalbudna jaAAalnaha lakum min shaAAa-iri Allahi lakum feeha khayrun faothkuroo isma Allahi AAalayha sawaffa fa-itha wajabat junoobuha fakuloo minha waatAAimoo alqaniAAa waalmuAAtarra kathalika sakhkharnaha lakum laAAallakum tashkuroona

37.Lan yanala Allaha luhoomuha wala dimaoha walakin yanaluhu alttaqwa minkum kathalika sakhkharaha lakum litukabbiroo Allaha AAala ma hadakum wabashshiri almuhsineena

38.Inna Allaha yudafiAAu AAani allatheena amanoo inna Allaha la yuhibbu kulla khawwanin kafoorin

39.Othina lillatheena yuqataloona bi-annahum thulimoo wa-inna Allaha AAala nasrihim laqadeerun

40.Allatheena okhrijoo min diyarihim bighayri haqqin illa an yaqooloo rabbuna Allahu walawla dafAAu Allahi alnnasa baAAdahum bibaAAdin lahuddimat sawamiAAu wabiyaAAun wasalawatun wamasajidu yuthkaru feeha ismu Allahi katheeran walayansuranna Allahu man yansuruhu inna Allaha laqawiyyun AAazeezun

41.Allatheena in makkannahum fee al-ardi aqamoo alssalata waatawoo alzzakata waamaroo bialmaAAroofi wanahaw AAani almunkari walillahi AAaqibatu al-omoori

42.Wa-in yukaththibooka faqad kaththabat qablahum qawmu noohin waAAadun wathamoodu

43.Waqawmu ibraheema waqawmu lootin

44.Waas-habu madyana wakuththiba moosa faamlaytu lilkafireena thumma akhathtuhum fakayfa kana nakeeri

45.Fakaayyin min qaryatin ahlaknaha wahiya thalimatun fahiya khawiyatun AAala AAurooshiha wabi/rin muAAattalatin waqasrin masheedin

46.Afalam yaseeroo fee al-ardi fatakoona lahum quloobun yaAAqiloona biha

aw athanun yasmaAAoona biha fa-innaha la taAAma al-absaru walakin taAAma alquloobu allatee fee alssudoori

47.WayastaAAjiloonaka bialAAathabi walan yukhlifa Allahu waAAdahu wa-inna yawman AAinda rabbika kaalfi sanatin mimma taAAuddoona

48.Wakaayyin min qaryatin amlaytu laha wahiya thalimatun thumma akhathtuha wa-ilayya almaseeru

49.Qul ya ayyuha alnnasu innama ana lakum natheerun mubeenun

50.Faallatheena amanoo waAAamiloo alssalihati lahum maghfiratun warizqun kareemun

51.Waallatheena saAAaw fee ayatina muAAajizeena ola-ika as-habu aljaheemi

52.Wama arsalna min qablika min rasoolin wala nabiyyin illa itha tamanna alqa alshshaytanu fee omniyyatihi fayansakhu Allahu ma yulqee alshshaytanu thumma yuhkimu Allahu ayatihi waAllahu AAaleemun hakeemun

53.LiyajAAala ma yulqee alshshaytanu fitnatan lillatheena fee quloobihim maradun waalqasiyati quloobuhum wa-inna alththalimeena lafee shiqaqin baAAeedin

54.WaliyaAAlama allatheena ootoo alAAilma annahu alhaqqu min rabbika fayu/minoo bihi fatukhbita lahu quloobuhum wa-inna Allaha lahadi allatheena amanoo ila siratin mustaqeemin

55.Wala yazalu allatheena kafaroo fee miryatin minhu hatta ta/tiyahumu alssaAAatu baghtatan aw ya/tiyahum AAathabu yawmin AAaqeemin

56.Almulku yawma-ithin lillahi yahkumu baynahum faallatheena amanoo waAAamiloo alssalihati fee jannati alnnaAAeemi

57.Waallatheena kafaroo wakaththaboo bi-ayatina faola-ika lahum AAathabun muheenun

58.Waallatheena hajaroo fee sabeeli Allahi thumma qutiloo aw matoo layarzuqannahumu Allahu rizqan hasanan wa-inna Allaha lahuwa khayru alrraziqeena

59.Layudkhilannahum mudkhalan yardawnahu wa-inna Allaha laAAaleemun haleemun

60.Thalika waman AAaqaba bimithli ma AAooqiba bihi thumma bughiya AAalayhi layansurannahu Allahu inna Allaha laAAafuwwun ghafoorun

61.Thalika bi-anna Allaha yooliju allayla fee alnnahari wayooliju alnnahara fee allayli waanna Allaha sameeAAun baseerun

62.Thalika bi-anna Allaha huwa alhaqqu waanna ma yadAAoona min doonihi huwa albatilu waanna Allaha huwa alAAaliyyu alkabeeru

63.Alam tara anna Allaha anzala mina alssama-i maan fatusbihu al-ardu mukhdarratan inna Allaha lateefun khabeerun

64.Lahu ma fee

alssamawati wama fee al-ardi wa-inna Allaha lahuwa alghaniyyu alhameedu

65.Alam tara anna Allaha sakhkhara lakum ma fee al-ardi waalfulka tajree fee albahri bi-amrihi wayumsiku alssamaa an taqaAAa AAala al-ardi illa bi-ithnihi inna Allaha bialnnasi laraoofun raheemun

66.Wahuwa allathee ahyakum thumma yumeetukum thumma yuhyeekum inna al-insana lakafoorun

67.Likulli ommatin jaAAalna mansakan hum nasikoohu fala yunaziAAunnaka fee al-amri waodAAu ila rabbika innaka laAAala hudan mustaqeemin

68.Wa-in jadalooka faquli Allahu aAAlamu bima taAAmaloona

69.Allahu yahkumu baynakum yawma alqiyamati feema kuntum feehi takhtalifoona

70.Alam taAAlam anna Allaha yaAAlamu ma fee alssama-i waal-ardi inna thalika fee kitabin inna thalika AAala Allahi yaseerun

71.WayaAAbudoona min dooni Allahi ma lam yunazzil bihi sultanan wama laysa lahum bihi AAilmun wama lilththalimeena min naseerin

72.Wa-itha tutla AAalayhim ayatuna bayyinatin taAArifu fee wujoohi allatheena kafaroo almunkara yakadoona yastoona biallatheena yatloona AAalayhim ayatina qul afaonabbi-okum bisharrin min thalikum alnnaru waAAadaha Allahu allatheena kafaroo wabi/sa almaseeru

73.Ya ayyuha alnnasu duriba mathalun faistamiAAoo lahu inna allatheena tadAAoona min dooni Allahi lan yakhluqoo thubaban walawi ijtamaAAoo lahu wa-in yaslubuhumu alththubabu shay-an la yastanqithoohu minhu daAAufa alttalibu waalmatloobu

74.Ma qadaroo Allaha haqqa qadrihi inna Allaha laqawiyyun AAazeezun

75.Allahu yastafee mina almala-ikati rusulan wamina alnnasi inna Allaha sameeAAun baseerun

76.YaAAlamu ma bayna aydeehim wama khalfahum wa-ila Allahi turjaAAu al-omooru

77.Ya ayyuha allatheena amanoo irkaAAoo waosjudoo waoAAbudoo rabbakum waifAAaloo alkhayra laAAallakum tuflihoona

78.Wajahidoo fee Allahi haqqa jihadihi huwa ijtabakum wama jaAAala AAalaykum fee alddeeni min harajin millata abeekum ibraheema huwa sammakumu almuslimeena min qablu wafee hatha liyakoona alrrasoolu shaheedan AAalaykum watakoonoo shuhadaa AAala alnnasi faaqeemoo alssalata waatoo alzzakata waiAAtasimoo biAllahi huwa mawlakum

faniAAma almawla waniAAma alnnaseeru

زنده مى كند و [هم اوست كه بر هر چيزى تواناست. (6)

و [هم آنكه رستاخيز آمدنى است [و] شكى در آن نيست، و در حقيقت، خداست كه كسانى را كه در گورهايند برمى انگيزد. (7)

و از [ميان مردم كسى است كه در باره خدا بدون هيچ دانش و بى هيچ رهنمود و كتاب روشنى به مجادله مى پردازد، (8)

[آن هم از سرِ نِخْوت، تا [مردم را] از راه خدا گمراه كند. در اين دنيا براى او رسوايى است، و در روز رستاخيز او را عذاب آتش سوزان مى چشانيم. (9)

اين [كيفر] به سزاى چيزهايى است كه دستهاى تو پيش فرستاده است و [گرنه خدا به بندگان خود بيدادگر نيست. (10)

و از ميان مردم كسى است كه خدا را فقط بر يك حال [و بدون عمل مى پرستد. پس اگر خيرى به او برسد بدان اطمينان يابد، و چون بلايى بدو رسد روى برتابد. در دنيا و آخرت زيان ديده است. اين است همان زيان آشكار. (11)

به جاى خدا چيزى را مى خواند كه نه زيانى به او مى رساند و نه سودش مى دهد. اين است همان گمراهى دور و دراز. (12)

كسى را مى خواند كه زيانش از سودش نزديكتر است. وه چه بد مولايى و چه بد دمسازى! (13)

بى گمان، خدا كسانى را كه گرويده و كارهاى شايسته كرده اند به باغهايى درمى آورد كه از زير [درختان آن رودبارها روان است. خدا هر چه بخواهد انجام مى دهد. (14)

هر كه مى پندارد كه خدا [پيامبرش را در دنيا و آخرت هرگز يارى نخواهد كرد [بگو] تا طنابى به سوى سقف كشد

[و خود را حلق آويز كند] سپس [آن را] بِبُرَد. آنگاه بنگرد كه آيا نيرنگش چيزى را كه مايه خشم او شده از ميان خواهد برد؟ (15)

و بدين گونه [قرآن را [به صورت آياتى روشنگر نازل كرديم، و خداست كه هر كه را بخواهد راه مى نمايد. (16)

كسانى كه ايمان آوردند و كسانى كه يهودى شدند و صابئى ها و مسيحيان و زرتشتيان و كسانى كه شرك ورزيدند، البته خدا روز قيامت ميانشان داورى خواهد كرد، زيرا خدا بر هر چيزى گواه است. (17)

آيا ندانستى كه خداست كه هر كس در آسمانها و هر كس در زمين است، و خورشيد و ماه و [تمام ستارگان و كوهها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردم براى او سجده مى كنند؟ و بسيارى اند كه عذاب بر آنان واجب شده است. و هر كه را خدا خوار كند او را گرامى دارنده اى نيست، چرا كه خدا هر چه بخواهد انجام مى دهد. (18)

اين دو [گروه،] دشمنان يكديگرند كه در باره پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند، و كسانى كه كفر ورزيدند، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده است [و] از بالاى سرشان آب جوشان ريخته مى شود. (19)

آنچه در شكم آنهاست با پوست [بدن شان بدان گداخته مى گردد. (20)

و براى [وارد كردن ضربت بر سر] آنان گرزهايى آهنين است. (21)

هر بار بخواهند از [شدت غم، از آن بيرون روند در آن باز گردانيده مى شوند [كه هان بچشيد عذاب آتش سوزان را. (22)

خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغهايى كه از زير [درختان آن نهرها روان است

درمى آورد: در آنجا با دستبندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى شوند، و لباسشان در آنجا از پرنيان است. (23)

و به گفتار پاك هدايت مى شوند و به سوى راه [خداى ستوده هدايت مى گردند. (24)

بى گمان، كسانى كه كافر شدند و از راه خدا و مسجدالحرام -كه آن را براى مردم، اعم از مقيم در آنجا و باديه نشين، يكسان قرار داده ايم- جلو گيرى مى كنند، و [نيز] هر كه بخواهد در آنجا به ستم [از حق ]منحرف شود، او را از عذابى دردناك مى چشانيم. (25)

و چون براى ابراهيم جاى خانه را معين كرديم [بدو گفتيم:] «چيزى را با من شريك مگردان و خانه ام را براى طواف كنندگان و قيام كنندگان و ركوع كنندگان [و] سجده كنندگان پاكيزه دار.» (26)

و در ميان مردم براى [اداى حج بانگ برآور تا [زايران پياده و [سوار] بر هر شتر لاغرى -كه از هر راه دورى مى آيند- به سوى تو روى آورند، (27)

تا شاهد منافع خويش باشند، و نام خدا را در روزهاى معلومى بر دامهاى زبان بسته اى كه روزىِ آنان كرده است ببرند. پس، از آنها بخوريد و به درمانده مستمند بخورانيد. (28)

سپس بايد آلودگى خود را بزدايند و به نذرهاى خود وفا كنند و بر گِرد آن خانه كهن [=كعبه طواف به جاى آورند. (29)

اين است [آنچه مقرر شده و هر كس مقررات خدا را بزرگ دارد، آن براى او نزد پروردگارش بهتر است، و براى شما دامها حلال شده است، مگر آنچه بر شما خوانده مى شود. پس، از پليدى بتها دورى كنيد، و از گفتار باطل اجتناب ورزيد. (30)

در حالى كه گروندگان خالص

به خدا باشيد؛ نه شريك گيرندگان [براى او! و هر كس به خدا شرك ورزد چنان است كه گويى از آسمان فرو افتاده و مرغان [شكارى او را ربوده اند يا باد او را به جايى دور افكنده است. (31)

اين است [فرايض خدا] و هر كس شعاير خدا را بزرگ دارد در حقيقت، آن [حاكى از پاكى دلهاست. (32)

براى شما در آن [دامها] تا مدتى معين سودهايى است، سپس جايگاه [قربانى كردن آنها و ساير فرايض در خانه كهن [=كعبه است. (33)

و براى هر امتى مناسكى قرار داديم، تا نام خدا را بر دامهاى زبان بسته اى كه روزى آنها گردانيده ياد كنند. پس [بدانيد كه خداى شما خدايى يگانه است، پس به [فرمان او گردن نهيد. و فروتنان را بشارت ده. (34)

همانان كه چون [نام خدا ياد شود، دلهايشان خشيت يابد و [آنان كه بر هر چه برسرشان آيد صبر پيشه گانند و برپا دارندگان نمازند، و از آنچه روزيشان داده ايم انفاق مى كنند. (35)

و شتران فربه را براى شما از [جمله شعاير خدا قرار داديم: در آنها براى شما خير است. پس نام خدا را بر آنها -در حالى كه برپاى ايستاده اند- ببَريد و چون به پهلو درغلتيدند از آنها بخوريد و به تنگدست [سائل و به بينوا[ى غير سائل ]بخورانيد. اين گونه آنها را براى شما رام كرديم، اميد كه شكرگزار باشيد. (36)

هرگز [نه گوشتهاى آنها و نه خونهايشان به خدا نخواهد رسيد، ولى [اين تقواى شماست كه به او مى رسد. اين گونه [خداوند] آنها را براى شما رام كرد،

تا خدا را به پاس آنكه شما را هدايت نموده به بزرگى ياد كنيد، و نيكوكاران را مژده ده. (37)

قطعاً خداوند از كسانى كه ايمان آورده اند دفاع مى كند، زيرا خدا هيچ خيانتكار ناسپاسى را دوست ندارد. (38)

به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت [جهاد] داده شده است، چرا كه مورد ظلم قرار گرفته اند، و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست. (39)

همان كسانى كه بناحق از خانه هايشان بيرون رانده شدند. [آنها گناهى نداشتند] جز اينكه مى گفتند: «پروردگار ما خداست» و اگر خدا بعضى از مردم را با بعض ديگر دفع نمى كرد، صومعه ها و كليساها و كنيسه ها و مساجدى كه نام خدا در آنها بسيار برده مى شود، سخت ويران مى شد، و قطعاً خدا به كسى كه [دين او را يارى مى كند، يارى مى دهد، چرا كه خدا سخت نيرومند شكست ناپذير است. (40)

همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم، نماز برپا مى دارند و زكات مى دهند و به كارهاى پسنديده وامى دارند، و از كارهاى ناپسند باز مى دارند، و فرجام همه كارها از آنِ خداست. (41)

و اگر تو را تكذيب كنند، قطعاً پيش از آنان قوم نوح و عاد و ثمود [نيز] به تكذيب پرداختند. (42)

و [نيز] قوم ابراهيم و قوم لوط. (43)

و [همچنين اهل مدين. و موسى تكذيب شد، پس كافران را مهلت دادم، سپس [گريبان آنها را گرفتم. بنگر، عذاب من چگونه بود؟ (44)

و چه بسيار شهرها را -كه ستمكار بودند- هلاكشان كرديم و [اينك آن [شهرها] سقفهايش فرو ريخته است، و [چه بسيار] چاههاى متروك و كوشكهاى افراشته را. (45)

آيا در زمين گردش نكرده اند، تا دلهايى داشته باشند كه با آن بينديشند يا گوشهايى كه با آن بشنوند؟ در حقيقت، چشمها كور نيست ليكن دلهايى كه در سينه هاست كور است. (46)

و از تو با شتاب تقاضاى عذاب مى كنند، با آنكه هرگز خدا وعده اش را خلاف نمى كند، و در حقيقت، يك روز [از قيامت نزد پروردگارت مانند هزار سال است از آنچه مى شمريد. (47)

و چه بسا شهرى كه مهلتش دادم، در حالى كه ستمكار بود؛ سپس [گريبان آن را گرفتم، و فرجام به سوى من است. (48)

بگو: «اى مردم، من براى شما فقط هشداردهنده اى آشكارم.» (49)

پس آنان كه گرويده و كارهاى شايسته كرده اند، آمرزش و روزىِ نيكو براى ايشان خواهد بود. (50)

و كسانى كه در [تخطئه آيات ما مى كوشند [و به خيال خود] عاجزكنندگان ما هستند، آنان اهل دوزخند. (51)

و پيش از تو [نيز] هيچ رسول و پيامبرى را نفرستاديم جز اينكه هر گاه چيزى تلاوت مى نمود، شيطان در تلاوتش القاىِ [شبهه مى كرد. پس خدا آنچه را شيطان القا مى كرد محو مى گردانيد، سپس خدا آيات خود را استوار مى ساخت، و خدا داناى حكيم است. (52)

تا آنچه را كه شيطان القا مى كند، براى كسانى كه در دلهايشان بيمارى است و [نيز] براى سنگدلان آزمايشى گرداند، و ستمگران در ستيزه اى بس دور و درازند. (53)

و تا آنان كه دانش يافته اند بدانند كه اين [قرآن حق است [و] از جانب پروردگار توست. و بدان ايمان آورند و دلهايشان براى او خاضع گردد. و به راستى خداوند كسانى را كه ايمان آورده اند، به سوى راهى

راست راهبر است. (54)

و[لى كسانى كه كفر ورزيده اند، همواره از آن در ترديدند، تا بناگاه قيامت براى آنان فرا رسد، يا عذاب روزى بدفرجام به سراغشان بيايد. (55)

در آن روز، پادشاهى از آنِ خداست: ميان آنان داورى مى كند، و [در نتيجه كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغهاى پرناز و نعمت خواهند بود. (56)

و كسانى كه كفر ورزيده و نشانه هاى ما را دروغ پنداشته اند، براى آنان عذابى خفّت آور خواهد بود. (57)

و آنان كه در راه خدا مهاجرت كرده اند، و آنگاه كشته شده يا مرده اند، قطعاً خداوند به آنان رزقى نيكو مى بخشد. و راستى اين خداست كه بهترين روزى دهندگان است. (58)

آنان را به جايگاهى كه آن را مى پسندند درخواهد آورد، و شك نيست كه خداوند دانايى بردبار است. (59)

آرى چنين است، و هر كس نظير آنچه بر او عقوبت رفته است دست به عقوبت زند، سپس مورد ستم قرار گيرد، قطعاً خدا او را يارى خواهد كرد، چرا كه خدا بخشايشگر و آمرزنده است. (60)

اين بدان سبب است كه خدا شب را در روز درمى آورد و روز را [نيز] در شب درمى آورد، و خداست كه شنواى بيناست. (61)

[آرى،] اين بدان سبب است كه خدا خود حق است و آنچه به جاى او مى خوانند آن باطل است، و اين خداست كه والا و بزرگ است. (62)

آيا نديده اى كه خدا از آسمان، آبى فرو فرستاد و زمين سرسبز گرديد؟ آرى، خداست كه دقيق و آگاه است. (63)

آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آنِ اوست، و در حقيقت، اين خداست كه

خود بى نياز ستوده صفات است. (64)

آيا نديده اى كه خدا آنچه را در زمين است به نفع شما رام گردانيد، و كشتيها در دريا به فرمان او روانند، و آسمان را نگاه مى دارد تا [مبادا] بر زمين فرو افتد، مگر به اذن خودش [باشد]. در حقيقت، خداوند نسبت به مردم سخت رئوف و مهربان است. (65)

و اوست كه شما را زندگى بخشيد، سپس شما را مى ميراند، و باز زندگى [نو] مى دهد. حقا كه انسان سخت ناسپاس است. (66)

براى هر امتى مناسكى قرار داديم كه آنها بدان عمل مى كنند، پس نبايد در اين امر با تو به ستيزه برخيزند، به راه پروردگارت دعوت كن، زيرا تو بر راهى راست قرار دارى. (67)

و اگر با تو مجادله كردند، بگو: «خدا به آنچه مى كنيد داناتر است.» (68)

خدا روز قيامت در مورد آنچه با يكديگر در آن اختلاف مى كرديد، داورى خواهد كرد. (69)

آيا ندانسته اى كه خداوند آنچه را در آسمان و زمين است مى داند؟ اينها [همه در كتابى [مندرج است. قطعاً اين بر خدا آسان است. (70)

و به جاى خدا چيزى را مى پرستند كه بر [تأييد] آن حجّتى نازل نكرده و بدان دانشى ندارند، و براى ستمكاران ياورى نخواهد بود. (71)

و چون آيات روشن ما بر آنان خوانده مى شود، در چهره كسانى كه كفر ورزيده اند [اثر] انكار را تشخيص مى دهى: چيزى نمانده كه بر كسانى كه آيات ما را برايشان تلاوت مى كنند حمله ور شوند. بگو: «آيا شما را به بدتر از اين خبر دهم؟ [همان ]آتش است كه خدا آن را به كسانى كه كفر ورزيده اند وعده داده،

و چه بد سرانجامى است.» (72)

اى مردم، مَثَلى زده شد. پس بدان گوش فرا دهيد: كسانى را كه جز خدا مى خوانيد هرگز [حتى مگسى نمى آفرينند، هر چند براى [آفريدن آن اجتماع كنند، و اگر آن مگس چيزى از آنان بربايد نمى توانند آن را بازپس گيرند. طالب و مطلوب هر دو ناتوانند. (73)

قدر خدا را چنانكه در خور اوست نشناختند. در حقيقت، خداست كه نيرومند شكست ناپذير است. (74)

خدا از ميان فرشتگان رسولانى برمى گزيند، و نيز از ميان مردم. بى گمان خدا شنواى بيناست. (75)

آنچه در دسترس آنان و آنچه پشت سرشان است مى داند و [همه كارها به خدا بازگردانيده مى شود. (76)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، ركوع و سجود كنيد و پروردگارتان را بپرستيد و كار خوب انجام دهيد، باشد كه رستگار شويد. (77)

و در راه خدا چنانكه حق جهاد [در راه اوست جهاد كنيد، اوست كه شما را [براى خود] برگزيده و در دين بر شما سختى قرار نداده است. آيين پدرتان ابراهيم [نيز چنين بوده است او بود كه قبلاً شما را مسلمان ناميد، و در اين [قرآن نيز همين مطلب آمده است تا اين پيامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشيد. پس نماز را برپا داريد و زكات بدهيد و به پناه خدا رويد. او مولاى شماست؛ چه نيكو مولايى و چه نيكو ياورى. (78)

كودك شيرخوارش را فراموش مى كند؛ و هر باردارى جنين خود را بر زمين مى نهد؛ و مردم را مست مى بينى، در حالى كه مست نيستند؛ ولى عذاب خدا شديد است!

«3» گروهى از مردم، بدون هيچ علم و دانشى، به مجادله درباره خدا برمى خيزند؛ و از هر شيطان سركشى پيروى مى كنند.

«4» بر او نوشته شده كه هر كس ولايتش را بر گردن نهد، بطور مسلّم گمراهش مى سازد، و به آتش سوزان راهنماييش مى كند!

«5» اى مردم! اگر در رستاخيز شك داريد، [به اين نكته توجّه كنيد كه:] ما شما را از خاك آفريديم، سپس از نطفه، و بعد از خون بسته شده، سپس از (مضغه) [= چيزى شبيه گوشت جويده شده]، كه بعضى داراى شكل و خلقت است و بعضى بدون شكل؛ تا براى شما روشن سازيم [كه بر هر چيز قادريم]! و جنين هايى را كه بخواهيم تا مدّت معيّنى در رحم [مادران] قرارمى دهيم؛ [و آنچه را بخواهيم ساقظ مى كنيم؛] بعد شما را بصورت طفل بيرون مى آوريم؛ سپس هدف اين است كه به حدّ رشد و بلوغ خويش برسيد. در اين ميان بعضى از شما مى ميرند؛ و بعضى آن قدر عمر مى كنند كه به بدترين مرحله زندگى [و پيرى] مى رسند؛ آنچنان كه بعد از علم و آگاهى، چيزى نمى دانند! [از سوى ديگر،] زمين را [در فصل زمستان] خشك و مرده مى بينى، اما هنگامى كه آب باران بر آن فرو مى فرستيم، به حركت درمى آيد و مى رويد؛ و از هر نوع گياهان زيبا مى روياند!

«6» اين بخاطر آن است كه [بدانيد] خداوند حق است؛ و اوست كه مردگان را زنده مى كند؛ و بر هر چيزى تواناست.

«7»

و اينكه رستاخيز آمدنى است، و شكّى در آن نيست؛ و خداوند تمام كسانى را كه در قبرها هستند زنده مى كند.

«8» و گروهى از مردم، بدون هيچ دانش و هيچ هدايت و كتاب روشنى بخشى، درباره خدا مجادله مى كنند!

«9» آنها با تكبّر و بى اعتنايى [نسبت به سخنان الهى]، مى خواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند! براى آنان در دنيا رسوايى است؛ و در قيامت، عذاب سوزان به آنها مى چشانيم!

«10» [و به آنان مى گوييم:] اين در برابر چيزى است كه دستهايتان از پيش براى شما فرستاده؛ و خداوند هرگز به بندگان ظلم نمى كند!

«11» بعضى از مردم خدا را تنها با زبان مى پرستند [و ايمان قلبيشان بسيار ضعيف است]؛ همين كه [دنيا به آنها رو كند و نفع و] خيرى به آنان برسد، حالت اطمينان پيدا مى كنند؛ اما اگر مصيبتى براى امتحان به آنها برسد، دگرگون مى شوند [و به كفر رومى آورند]! [به اين ترتيب] هم دنيا را از دست داده اند، و هم آخرت را؛ و اين همان خسران و زيان آشكار است!

«12» او جز خدا كسى را مى خواند كه نه زيانى به او مى رساند، و نه سودى؛ اين همان گمراهى بسيار عميق است.

«13» او كسى را مى خواند كه زيانش از نفعش نزديكتر است؛ چه بد مولا و ياورى، و چه بد مونس و معاشرى!

«14» خداوند كسانى را كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند، در باغهايى از بهشت وارد مى كند كه نهرها زير درختانش جارى است؛ [آرى،] خدا هر چه را اراده كند انجام مى دهد!

«15» هر كس گمان مى كند كه خدا پيامبرش را در دنيا و آخرت

يارى نخواهد كرد [و از اين نظر عصبانى است، هر كارى از دستش ساخته است بكند]، ريسمانى به سقف خانه خود بياويزد، و خود را حلق آويز و نفس خود را قطع كند [و تا لبه پرتگاه مرگ پيش رود]؛ ببيند آيا اين كار خشم او را فرو مى نشاند؟!

«16» اين گونه ما آن [= قرآن] را بصورت آيات روشنى نازل كرديم؛ و خداوند هر كس را بخواهد هدايت مى كند.

«17» مسلّماً كسانى كه ايمان آورده اند، و يهود و صابئان [= ستاره پرستان] و نصارى و مجوس و مشركان، خداوند در ميان آنان روز قيامت داورى مى كند؛ [و حق را از باطل جدا مى سازد؛] خداوند بر هر چيز گواه [و از همه چيز آگاه] است.

«18» آيا نديدى كه تمام كسانى كه در آسمانها و كسانى كه در زمينند براى خدا سجده مى كنند؟! و [همچنين] خورشيد و ماه و ستارگان و كوه ها و درختان و جنبندگان، و بسيارى از مردم! امّا بسيارى [ابا دارند، و] فرمان عذاب درباره آنان حتمى است؛ و هر كس را خدا خوار كند، كسى او را گرامى نخواهد داشت! خداوند هر كار را بخواهد [و صلاح بداند] انجام مى دهد!

«19» اينان دو گروهند كه درباره پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند؛ كسانى كه كافر شدند، لباسهايى از آتش براى آنها بريده شده، و مايع سوزان و جوشان بر سرشان ريخته مى شود؛

«20» آنچنان كه هم درونشان با آن آب مى شود، و هم پوستهايشان.

«21» و براى آنان گرزهايى از آهن [سوزان] است.

«22» هر گاه بخواهند از غم و اندوه هاى دوزخ خارج شوند، آنها را به آن بازمى گردانند؛ و [به آنان

گفته مى شود:] بچشيد عذاب سوزان را!

«23» خداوند كسانى را كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند، در باغهايى از بهشت وارد مى كند كه از زير درختانش نهرها جارى است؛ آنان با دستبندهايى از طلا و مرواريد زينت مى شوند؛ و در آنجا لباسهايشان از حرير است.

«24» و بسوى سخنان پاكيزه هدايت مى شوند، و به راه خداوند شايسته ستايش، راهنمايى مى گردند.

«25» كسانى كه كافر شدند، و مؤمنان را از راه خدا بازداشتند، و [همچنين] از مسجد الحرام، كه آن را براى همه مردم، برابر قرار داديم، چه كسانى كه در آنجا زندگى مى كنند يا از نقاط دور وارد مى شوند [،مستحقّ عذابى دردناكند]؛ و هر كس بخواهد در اين سرزمين از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند، ما از عذابى دردناك به او مى چشانيم!

«26» [به خاطر بياور] زمانى را كه جاى خانه [كعبه] را براى ابراهيم آماده ساختيم [تا خانه را بنا كند؛ و به او گفتيم:] چيزى را همتاى من قرار مده! و خانه ام را براى طواف كنندگان و قيام كنندگان و ركوع كنندگان و سجودكنندگان [از آلودگى بتها و از هر گونه آلودگى] پاك ساز!

«27» و مردم را دعوت عمومى به حج كن؛ تا پياده و سواره بر مركبهاى لاغر از هر راه دورى بسوى تو بيايند...

«28» تا شاهد منافع گوناگون خويش [در اين برنامه حياتبخش] باشند؛ و در ايّام معيّنى نام خدا را، بر چهارپايانى كه به آنان داده است، [به هنگام قربانى كردن] ببرند؛ پس از گوشت آنها بخوريد؛ و بينواى فقير را نيز اطعام نماييد!

«29» سپس، بايد آلودگيهايشان را برطرف سازند؛ و به نذرهاى خود وفا

كنند؛ و بر گرد خانه گرامى كعبه، طواف كنند.

«30» [مناسك حج] اين است! و هر كس برنامه هاى الهى را بزرگ دارد، نزد پروردگارش براى او بهتر است! و چهارپايان براى شما حلال شده، مگر آنچه [ممنوع بودنش] بر شما خوانده مى شود. از پليديهاى بتها اجتناب كنيد! و از سخن باطل بپرهيزيد!

«31» [برنامه و مناسك حج را انجام دهيد] در حالى كه همگى خالص براى خدا باشد! هيچ گونه همتايى براى او قائل نشويد! و هر كس همتايى براى خدا قرار دهد، گويى از آسمان سقوب كرده، و پرندگان [در وسط هوا] او را مى ربايند؛ و يا تندباد او را به جاى دوردستى پرتاب مى كند!

«32» اين است [مناسك حج]! و هر كس شعائر الهى را بزرگ دارد، اين كار نشانه تقواى دلهاست.

«33» در آن [حيوانات قربانى]، منافعى براى شماست تا زمان معيّنى [= روز ذبح آنها] سپس محل آن، خانه قديمى و گرامى [كعبه] است.

«34» براى هر امّتى قربانگاهى قرار داديم، تا نام خدا را [به هنگام قربانى] بر چهارپايانى كه به آنان روزى داده ايم ببرند، و خداى شما معبود واحدى است؛ در برابر [فرمان] او تسليم شويد و بشارت ده متواضعان و تسليم شوندگان را.

«35» همانها كه چون نام خدا برده مى شود، دلهايشان پر از خوف [پروردگار] مى گردد؛ و شكيبايان در برابر مصيبتهايى كه به آنان مى رسد؛ و آنها كه نماز را برپا مى دارند، و از آنچه به آنان روزى داده ايم انفاق مى كنند.

«36» و شترهاى چاق و فربه را [در مراسم حج] براى شما از شعائر الهى قرار داديم؛ در آنها براى شما خير و بركت است؛ نام خدا

را [هنگام قربانى كردن] در حالى كه به صف ايستاده اند بر آنها ببريد؛ و هنگامى كه پهلوهايشان آرام گرفت [و جان دادند]، از گوشت آنها بخوريد، و مستمندان قانع و فقيران را نيز از آن اطعام كنيد! اين گونه ما آنها را مسخّرتان ساختيم، تا شكر خدا را بجا آوريد.

«37» نه گوشتها و نه خونهاى آنها، هرگز به خدا نمى رسد. آنچه به او مى رسد، تقوا و پرهيزگارى شماست. اين گونه خداوند آنها را مسخّر شما ساخته، تا او را بخاطر آنكه شما را هدايت كرده است بزرگ بشمريد؛ و بشارت ده نيكوكاران را!

«38» خداوند از كسانى كه ايمان آورده اند دفاع مى كند؛ خداوند هيچ خيانتكار ناسپاسى را دوست ندارد!

«39» به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل گرديده، اجازه جهاد داده شده است؛ چرا كه مورد ستم قرار گرفته اند؛ و خدا بر يارى آنها تواناست.

«40» همانها كه از خانه و شهر خود، به ناحق رانده شدند، جز اينكه مى گفتند: (پروردگار ما، خداى يكتاست!) و اگر خداوند بعضى از مردم را بوسيله بعضى ديگر دفع نكند، ديرها و صومعه ها، و معابد يهود و نصارا، و مساجدى كه نام خدا در آن بسيار برده مى شود، ويران مى گردد! و خداوند كسانى را كه يارى او كنند [و از آيينش دفاع نمايند] يارى مى كند؛ خداوند قوى و شكست ناپذير است.

«41» همان كسانى كه هر گاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم، نماز را برپا مى دارند، و زكات مى دهند، و امر به معروف و نهى از منكر مى كنند، و پايان همه كارها از آن خداست!

«42» اگر تو را تكذيب كنند، [امر تازه اى نيست؛] پيش از آنها

قوم نوح و عاد و ثمود [پيامبرانشان را] تكذيب كردند.

«43» و همچنين قوم ابراهيم و قوم لوط؛

«44» و اصحاب مدين [قوم شعيب]؛ و نيز موسى [از سوى فرعونيان] تكذيب شد؛ امّا من به كافران مهلت دادم، سپس آنها را مجازات كردم. ديدى چگونه [عمل آنها را] انكار نمودم [و چگونه به آنان پاسخ گفتم]؟!

«45» چه بسيار شهرها و آباديهايى كه آنها را نابود و هلاك كرديم در حالى كه [مردمش] ستمگر بودند، بگونه اى كه بر سقفهاى خود فروريخت! [نخست سقفها ويران گشت؛ و بعد ديوارها بر روى سقفها!] و چه بسيار چاه پر آب كه بى صاحب ماند؛ و چه بسيار قصرهاى محكم و مرتفع!

«46» آيا آنان در زمين سير نكردند، تا دلهايى داشته باشند كه حقيقت را با آن درك كنند؛ يا گوشهاى شنوايى كه با آن [نداى حق را] بشنوند؟! چرا كه چشمهاى ظاهر نابينا نمى شود، بلكه دلهايى كه در سينه هاست كور مى شود.

«47» آنان از تو تقاضاى شتاب در عذاب مى كنند؛ در حالى كه خداوند هرگز از وعده خود تخلّف نخواهد كرد! و يك روز نزد پروردگارت، همانند هزار سال از سالهايى است كه شما مى شمريد!

«48» و چه بسيار شهرها و آباديهايى كه به آنها مهلت دادم، در حالى كه ستمگر بودند؛ [امّا از اين مهلت براى اصلاح خويش استفاده نكردند.] سپس آنها را مجازات كردم؛ و بازگشت، تنها بسوى من است!

«49» بگو: (اى مردم! من براى شما بيم دهنده آشكارى هستم!

«50» آنها كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، آمرزش و روزى پر ارزشى براى آنهاست!

«51» و آنها كه در [محو] آيات ما تلاش

كردند، و چنين مى پنداشتند كه مى توانند بر اراده حتمى ما غالب شوند، اصحاب دوزخند!)

«52» هيچ پيامبرى را پيش از تو نفرستاديم مگر اينكه هرگاه آرزو مى كرد [و طرحى براى پيشبرد اهداف الهى خود مى ريخت]، شيطان القائاتى در آن مى كرد؛ امّا خداوند القائات شيطان را از ميان مى برد، سپس آيات خود را استحكام مى بخشيد؛ و خداوند عليم و حكيم است.

«53» هدف اين بود كه خداوند القاى شيطان را آزمونى قرار دهد براى آنها كه در دلهايشان بيمارى است، و آنها كه سنگدلند؛ و ظالمان در عداوت شديد دور از حقّ قرار گرفته اند!

«54» و [نيز] هدف اين بود كه آگاهان بدانند اين حقّى است از سوى پروردگارت، و در نتيجه به آن ايمان بياورند، و دلهايشان در برابر آن خاضع گردد؛ و خداوند كسانى را كه ايمان آوردند، بسوى صراط مستقيم هدايت مى كند.

«55» كافران همواره در باره قرآن در شكّ هستند، تا آنكه روز قيامت بطور ناگهانى فرارسد، يا عذاب روز عقيم [= روزى كه قادر بر جبران گذشته نيستند] به سراغشان آيد!

«56» حكومت و فرمانروايى در آن روز از آن خداست؛ و ميان آنها داورى مى كند: كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، در باغهاى پرنعمت بهشتند؛

«57» و كسانى كه كافر شدند و آيات ما را تكذيب كردند، عذاب خواركننده اى براى آنهاست!

«58» و كسانى كه در راه خدا هجرت كردند، سپس كشته شدند يا به مرگ طبيعى از دنيا رفتند، خداوند به آنها روزى نيكويى مى دهد؛ كه او بهترين روزى دهندگان است!

«59» خداوند آنان را در محلى وارد مى كند كه از آن خشنود خواهند بود؛ و خداوند

دانا و بردبار است.

«60» [آرى،] مطلب چنين است! و هر كس به همان مقدار كه به او ستم شده مجازات كند، سپس مورد تعدّى قرار گيرد، خدا او را يارى خواهد كرد؛ يقيناً خداوند بخشنده و آمرزنده است!

«61» اين [وعده نصرت الهى] بخاطر آن است [كه او بر هر چيز قادر است؛ خداوندى] كه شب را در روز، و روز را در شب داخل مى كند؛ و خداوند شنوا و بيناست!

«62» اين بخاطر آن است كه خداوند حقّ است؛ و آنچه را غير از او مى خوانند باطل است؛ و خداوند بلندمقام و بزرگ است!

«63» آيا نديدى خداوند از آسمان، آبى فرستاد، و زمين [بر اثر آن] سرسبز و خرّم مى گردد؟! و خداوند لطيف و آگاه است.

«64» آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن اوست؛ و خداوند بى نياز، و شايسته هر گونه ستايش است!

«65» آيا نديدى كه خداوند آنچه را در زمين است مسخّر شما كرد؛ و [نيز] كشتيهايى را كه به فرمان او بر صفحه اقيانوسها حركت مى كنند؛ و آسمان [= كرات و سنگهاى آسمانى] را نگه مى دارد، تا جز بفرمان او، بر زمين فرو نيفتند؟ خداوند نسبت به مردم رحيم و مهربان است!

«66» و او كسى است كه شما را زنده كرد، سپس مى ميراند، بار ديگر زنده مى كند، امّا اين انسان بسيار ناسپاس است.

«67» براى هر امّتى عبادتى قرار داديم، تا آن عبادت را [در پيشگاه خدا] انجام دهند؛ پس نبايد در اين امر با تو به نزاع برخيزند! بسوى پروردگارت دعوت كن، كه بر هدايت مستقيم قرار دارى [و راه راست همين است

كه تو مى پويى].

«68» و اگر آنان با تو به جدال برخيزند، بگو: (خدا از كارهايى كه شما انجام مى دهيد آگاهتر است!

«69» و خداوند در روز قيامت، ميان شما در آنچه اختلاف مى كرديد، داورى مى كند!)

«70» آيا نمى دانستى خداوند آنچه را در آسمان و زمين است مى داند؟! همه اينها در كتابى ثبت است [همان كتاب علم بى پايان پروردگار]؛ و اين بر خداوند آسان است!

«71» آنها غير از خداوند، چيزهايى را مى پرستند كه او هيچ گونه دليلى بر آن نازل نكرده است، و چيزهايى را كه علم و آگاهى به آن ندارند! و براى ستمگران، ياور و راهنمايى نيست!

«72» و هنگامى كه آيات روشن ما بر آنان خوانده مى شود، در چهره كافران آثار انكار مشاهده مى كنى، آنچنان كه نزديك است برخيزند و با مشت به كسانى كه آيات ما را بر آنها ميخوانند حمله كنند! بگو: (آيا شما را به بدتر از اين خبر دهم؟ همان آتش سوزنده [= دوزخ] كه خدا به كافران وعده داده؛ و بد سرانجامى است!)

«73» اى مردم! مثلى زده شده است، به آن گوش فرا دهيد: كسانى را كه غير از خدا مى خوانيد، هرگز نمى توانند مگسى بيافرينند، هر چند براى اين كار دست به دست هم دهند! و هرگاه مگس چيزى از آنها بربايد، نمى توانند آن را باز پس گيرند! هم اين طلب كنندگان ناتوانند، و هم آن مطلوبان [هم اين عابدان، و هم آن معبودان]!

«74» خدا را آن گونه كه بايد بشناسند نشناختند؛ خداوند قوّى و شكست ناپذير است!

«75» خداوند از فرشتگان رسولانى برمى گزيند، و همچنين از مردم؛ خداوند شنوا و بيناست!

«76» آنچه را در

پيش روى آنها و پشت سر آنهاست مى داند؛ و همه امور بسوى خدا بازمى گردد.

«77» اى كسانى كه ايمان آورده ايد! ركوع كنيد، و سجود بجا آوريد، و پروردگارتان را عبادت كنيد، و كار نيك انجام دهيد، شايد رستگار شويد!

«78» و در راه خدا جهاد كنيد، و حقّ جهادش را ادا نماييد! او شما را برگزيد، و در دين [اسلام] كار سنگين و سختى بر شما قرار ندارد؛ از آيين پدرتان ابراهيم پيروى كنيد؛ خداوند شما را در كتابهاى پيشين و در اين كتاب آسمانى (مسلمان) ناميد، تا پيامبر گواه بر شما باشد، و شما گواهان بر مردم! پس نماز را برپا داريد، و زكات را بدهيد، و به خدا تمسّك جوييد، كه او مولا و سرپرست شماست! چه مولاى خوب، و چه ياور شايسته اى!

و به آتش سوزنده راهنمايى اش مى نمايد. (4)

اى مردم! اگر درباره برانگيخته شدن [پس از مرگ] در ترديد هستيد، پس [به اين واقعيت توجه كنيد كه] ما شما را از خاك آفريديم، سپس از نطفه، سپس از علقه، سپس از پاره گوشتى با آفرينشى كامل يا غير كامل آفريديم تا براى شما روشن كنيم [كه ما به برانگيختن مردگان تواناييم]؛ و آنچه را مى خواهيم تا مدتى معين در رحم ها مستقر مى كنيم؛ آن گاه شما را به صورت كودك [از رحم مادر] بيرون مى آوريم تا آنكه به قدرت فكرى و نيرومندى جسمى خود برسيد. و برخى از شما [پيش از فرتوتى] قبض روح مى شود، و برخى از شما را به پست ترين دوره عمر [كه ايام پيرى است] برمى گردانند تا در نتيجه از دانشى كه داشتند چيزى ندانند. و [از نشانه هاى ديگر قدرت ما اينكه] زمين را [در زمستان] خشك و افسرده مى بينى، پس چون آب [باران] را بر آن نازل مى كنيم، مى جنبد و برمى آيد و از هر نوع گياه تر و تازه و بهجت انگيزى مى روياند. (5)

[همه] اين [امور] براى اين است كه [بدانيد] خدا همان حق است، و اينكه او مردگان را زنده مى كند، و اينكه او بر هر كارى تواناست. (6)

و اينكه قيامت آمدنى است، هيچ شكى در آن نيست، و اينكه خدا كسانى را كه در گورهايند، برمى انگيزد. (7)

و از مردمان كسى است كه همواره بدون هيچ دانشى [بلكه از روى جهل و نادانى] و بدون هيچ هدايتى، و هيچ كتاب روشنى درباره خدا مجادله و ستيزه مى كند. (8)

[آن هم] با حالتى متكبرانه و مغرورانه كه سرانجام مردم را از راه

خدا گمراه كند؛ براى او در دنيا رسوايى است و روز قيامت عذاب سوزان به وى مى چشانيم. (9)

اين [رسوايى و عذاب] به كيفر اعمالى است كه از پيش فرستاده اى و به آن خاطر است كه خدا نسبت به بندگان ستمكار نيست. (10)

و برخى از مردم اند كه خدا را يك سويه [و بر پايه دست يابى به امور مادى] مى پرستند، پس اگر خيرى [چون ثروت، مقام و اولاد] به آنان برسد به آن آرامش يابند، و اگر بلايى [چون بيمارى، تهيدستى و محروميت از عناوين اجتماعى] به آنان برسد [از پرستش خدا] عقب گرد مى كنند [و به بىدينى و ارتداد مى گرايند]، دنيا و آخرت را از دست داده اند، و اين است همان زيان آشكار. (11)

چيزى را به جاى خدا مى پرستند كه نه زيانى به آنان مى رساند و نه سودى به آنان مى دهد؛ اين است همان گمراهى بسيار دور. (12)

بلكه كسى را مى پرستند كه قطعاً زيانش از سودش نزديك تر است، بد سرپرست و ياورى و بد معاشر و همدمى است! (13)

يقيناً خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، در بهشت هايى درمى آورد كه از زيرِ [درختانِ] آن نهرها جارى است؛ مسلماً خدا هر چه را بخواهد انجام مى دهد. (14)

كسى كه همواره گمان مى كند كه خدا هرگز پيامبرش را در دنيا و آخرت يارى نخواهد داد [و اكنون يارى خدا را مى بيند و به اين خاطر نااميد و خشمگين است] بايد طنابى از سقف [خانه اش] بياويزد، سپس خود را حلق آويز كند، پس ببيند آيا حيله و نيرنگش آنچه را سبب خشم او شده است از بين مى برد؟! (15)

و اين گونه، قرآن را [به صورت] آياتى روشن نازل كرديم؛ و قطعاً خدا هر كه را بخواهد، هدايت مى كند. (16)

همانا آنان كه ايمان آوردند و آنان كه يهودى اند و صابئان و نصارى و مجوس و كسانى كه شرك ورزيده اند، حتماً خدا روز قيامت ميانشان داورى مى كند [تا گرويدگان به حق از آلودگان به باطل جدا شوند و حق پيشگان به بهشت و باطل گرايان به دوزخ درآيند]؛ بى ترديد خدا بر همه چيز گواه است. (17)

آيا ندانسته اى كه هر كه در آسمان ها و هر كه در زمين است و خورشيد و ماه و ستارگان و كوه ها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردم براى او سجده مى كنند؟ و بر بسيارى [كه از سجده امتناع دارند] عذاب، لازم و مقرّر شده است. و كسى را كه خدا خوار كند، گرامى دارنده اى براى او نيست؛ به يقين خدا هر چه را بخواهد انجام مى دهد. (18)

اين دو [گروهِ حق پيشه و باطل گرا] دشمن يكديگرند كه درباره پروردگارشان در جدال و ستيزند [گروه حق پيشه، پروردگار را به صفاتى وصف مى كنند كه شايسته اوست و گروه باطل گرا او را به امورى مى ستايند كه سزاوار او نيست]، پس كسانى كه كافر شدند براى آنان لباس هايى از آتش [به اندازه اندامشان] بريده شده و از بالاى سرشان مايع جوشان [به روى آنان] ريخته مى شود، (19)

كه آنچه در شكم هاى ايشان است و پوست بدنشان به وسيله آن گداخته مى شود، (20)

و براى آنان گرزهايى از آهن [مخصوص] است [كه بر سرشان مى كوبند.] (21)

هرگاه بخواهند به سبب اندوه [فراوان و غصه گلوگير] از دوزخ درآيند، به آن بازشان مى گردانند؛

و [به آنان مى گويند:] عذاب سوزان را بچشيد. (22)

بى ترديد خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، در بهشت هايى درمى آورد كه از زيرِ [درختانِ] آن نهرها جارى است، در آنجا با دستبندهايى از طلا و مرواريد آرايش مى شوند، و لباسشان در آنجا حرير است. (23)

و به سوى گفتار پاك و پاكيزه [مانند سلام، الحمدلله و سبحان الله] راهنماييشان كنند، و به راه پسنديده [كه راه بهشت است] هدايتشان نمايند. (24)

مسلماً كسانى كه كافرند و از راه خدا و [ورود مؤمنان به] مسجدالحرام كه آن را براى همه مردم چه مقيم و حاضر و چه مسافر، يكسان قرار داده ايم جلوگيرى مى كنند، [كيفرى بسيار سخت خواهند داشت]، و هر كه بخواهد در آنجا با انحراف از حق روى به ستم آورد [و دست به شرك و هر گناهى بيالايد] او را عذابى دردناك مى چشانيم. (25)

و [ياد كن] هنگامى را كه جاى خانه [كعبه] را براى ابراهيم آماده كرديم [و از او پيمان گرفتيم] كه هيچ چيز را شريك من قرار مده و خانه ام را براى طواف كنندگان و قيام كنندگان و ركوع كنندگان و سجده كنندگان [از پليدى هاى ظاهرى و باطنى] پاك و پاكيزه گردان. (26)

و در ميان مردم براى حج بانگ زن تا پياده و سوار بر هر شتر باريك اندام [چابك و چالاك] كه از هر راه دور مى آيند، به سوى تو آيند. (27)

تا منافع خود را [از بركت اين سفر معنوى] مشاهده كنند، و نام خدا را در روزهايى معين [كه براى قربانى اعلام شده] بر دام هاى زبان بسته اى كه به آنان عطا كرده ذكر كنند، [چون قربانى

كرديد] از آن بخوريد و تهيدست را نيز اطعام كنيد. (28)

سپس بايد آلودگى هاى خود را [كه در مدت مُحرم بودن و قربانى كردن و سر تراشيدن بر بدن هايشان قرار گرفته] برطرف كنند و نذرهايشان را وفا نمايند و بر گرد خانه كهن طواف كنند. (29)

اين است [آنچه به عنوان مناسك حج قرار داده ايم] و هر كس مقرّرات خدا را بزرگ شمارد، براى او نزد پروردگارش بهتر است. و چهارپايان مگر آنچه [در آيات ديگر، حُرمتش] بر شما خوانده مى شود، براى شما حلال شده است؛ بنابراين از پليدى بت ها و از گفتار باطل [چون دروغ، افترا، غيبت و شهادت ناحق] دورى گزينيد. (30)

در حالى كه براى خدا حق گرا باشيد [و در مناسك حج] به او شرك نورزيد. و هر كس به خدا شرك ورزد، گويا چنان است كه از آسمان سقوط كرده و پرندگان [شكارى] او را مى ربايند، يا باد او را به جايى دور دست مى اندازد. (31)

اين است [برنامه هاى حج و حدود و مقرّرات خدا] و هر كس شعاير خدا را بزرگ شمارد، بدون ترديد اين بزرگ شمردن ناشى از تقواى دل هاست. (32)

براى شما در دام هاى قربانى تا زمانى معين سودهايى است [مانند سوارى گرفتن و تغذيه از شير و گوشت آنها] سپس جايگاه [فرود آمدنشان براى قربانى] به سوى خانه كهن [يعنى خانه كعبه] است. (33)

و براى هر امتى عبادتى ويژه قرار داده ايم [كه مشتمل بر قربانى است] تا نام خدا را بر آنچه كه از دام هاى زبان بسته روزى آنان نموده ايم [به هنگام قربانى] ذكر كنند. پس [بدانيد كه] معبود شما خداى يكتاست؛ بنابراين فقط تسليم

او شويد. و فرمانبرداران فروتن را [به لطف و رحمت خدا] مژده ده. (34)

همانان كه وقتى خدا ياد شود، دل هايشان مى هراسد، و بر آنچه [از بلا و حادثه] به آنان مى رسد، شكيبايند و برپا دارندگان نمازند و از آنچه روزى آنان نموديم، انفاق مى كنند. (35)

شتران قربانى را براى شما از شعاير خدا قرار داديم، براى شما در آنها سودى [مانند سوارى گرفتن و تغذيه از شير و گوشت آنها]ست؛ در حالى كه به نظم در خط مستقيم ايستاده اند، نام خدا را [هنگام نحر كردنشان] بر آنها ذكر كنيد، و زمانى كه [بى جان] به پهلو در افتاده اند، از آنها بخوريد و به تهيدستانى كه اهل درخواست كردن نيستند و فقيرانى كه اهل درخواست كردن هستند، بخورانيد. اين گونه آنها را براى شما رام و مسخّر كرديم تا سپاس گزارى كنيد. (36)

هرگز گوشت هايشان وخون هايشان به خدا نمى رسد، بلكه تقواى شما به او مى رسد. اين گونه آنها را براى شما رام و مسخّر كرد تا خدا را به [شكرانه] اينكه هدايتتان كرد به بزرگى ياد كنيد؛ و نيكوكاران را [به لطف و رحمت خدا] مژده ده. (37)

مسلماً خدا از مؤمنان دفاع مى كند، قطعاً خدا هيچ خيانت كار ناسپاسى را دوست ندارد. (38)

به كسانى كه [ستمكارانه] مورد جنگ و هجوم قرار مى گيرند، چون به آنان ستم شده اذن جنگ داده شده، مسلماً خدا بر يارى دادن آنان تواناست. (39)

همانان كه به ناحق از خانه هايشان اخراج شدند [و گناه و جرمى نداشتند] جز اينكه مى گفتند: پروردگار ما خداست و اگر خدا برخى از مردم را به وسيله برخى ديگر دفع نمى كرد، همانا صومعه ها و كليساها

و كنيسه ها و مسجدهايى كه در آنها بسيار نام خدا ذكر مى شود به شدت ويران مى شدند؛ و قطعاً خدا به كسانى كه [دين] او را يارى مى دهند يارى مى رساند؛ مسلماً خدا نيرومند و تواناى شكست ناپذير است. (40)

همانان كه اگر آنان را در زمين قدرت و تمكّن دهيم، نماز را برپا مى دارند، و زكات مى پردازند، و مردم را به كارهاى پسنديده وامى دارند و از كارهاى زشت بازمى دارند؛ و عاقبت همه كارها فقط در اختيار خداست. (41)

و اگر تو را تكذيب مى كنند [كار جديدى نيست] پيش از اينان قوم نوح و عاد و ثمود هم [پيامبرانشان را] تكذيب كردند. (42)

و [نيز] قوم ابراهيم وقوم لوط، (43)

و [هم چنين] اهل مدين؛ و موسى هم تكذيب شد. پس كافران را مهلت دادم، سپس آنان را [به عذابى سخت] گرفتم، پس [بنگر كه] كيفر و انتقام من [نسبت به آنان] چگونه بود؟ (44)

و چه بسيار شهرها را در حالى كه اهلش ستمكار بودند، هلاك كرديم، پس [به سبب نزول عذاب سقف هاى خانه هايشان خراب شده و ديوارهايشان بر] سقف ها فرو ريخته است و [چه بسيار] چاه هاى پر آب [كه به سبب نابود شدن مالكانش] متروك افتاده و كاخ ها و قصرهاى برافراشته [و محكمى كه بىساكن و بىصاحب مانده است.] (45)

آيا در زمين گردش نكرده اند تا براى آنان دل هايى [بيدار و بينا] پيدا شود كه با آن بينديشند يا گوش هايى كه با آن [اندرزها را] بشنوند؟ حقيقت اين است كه ديده ها كور نيست بلكه دل هايى كه در سينه هاست، كور است! (46)

و آنان از تو [از روى مسخره و ريشخند] شتاب در عذاب را درخواست

مى كنند، در حالى كه خدا هرگز از وعده اش تخلف نمى كند؛ و همانا يك روز نزد پروردگارت مانند هزار سال از سال هايى است كه شما مى شماريد [براى او زمان نزديك، زمان دور، امروز، ديروز، گذشته و آينده مفهومى ندارد؛ بنابراين فاصله زمانى شما با عذاب الهى شما را دچار اين پندار نكند كه تهديد به عذاب، تهديدى طولانى و دروغ است.] (47)

و چه بسا شهرها كه به [اهل] آنها در حالى كه ستمكار بودند، مهلت دادم، سپس آنان را [به عذابى سخت] گرفتم؛ وبازگشت همه به سوى اوست. (48)

بگو: اى مردم! من براى شما فقط بيم دهنده اى آشكارم. (49)

پس كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، آمرزش و رزقى نيكو براى آنهاست. (50)

و كسانى كه در [باطل كردن و بى اثر نمودن] آيات ما كوشيده اند، به گمان آنكه ما را عاجز كنند [تا از دسترس قدرت ما بيرون روند] اهل آتشِ افروخته اند. (51)

و پيش از تو هيچ رسول و پيامبرى را نفرستاديم مگر آنكه هرگاه آرزو مى كرد [اهداف پاك و سعادت بخش خود را براى نجات مردم از كفر و شرك پياده كند] شيطان [براى بازداشتن مردم از پذيرش حق] در برابر آرزويش شبهه و وسوسه مى انداخت، ولى خدا آنچه را شيطان [از وسوسه ها و شبهه ها مى اندازد] مى زدايد و محو مى كند، سپس آياتش را محكم و استوار مى سازد؛ و خدا دانا و حكيم است. (52)

[آزاد گذاشتن شبهه اندازى شيطان] براى اين [است] كه خدا آنچه را شيطان مى اندازد براى آنان كه در دل هايشان بيمارى است و براى سنگدلان وسيله آزمايش قرار دهد؛ و قطعاً ستمكاران در دشمنى و ستيزى بسيار

دور [نسبت به حق و حقيقت] قرار دارند. (53)

و [نيز براى اين است] تا كسانى كه دانش و آگاهى [دينى] به آنان عطا شده بدانند كه [محو شدن و نابودى القائات شيطان و استوار شدن آيات] از سوى پروردگارت حق است، پس به آن ايمان آورند و دل هايشان براى آن رام و فروتن شود؛ و قطعاً خدا هدايت كننده اهل ايمان به سوى راهى راست است. (54)

و كافران همواره نسبت به آيات خدا در ترديدى سخت قرار دارند تا آنكه ناگهان قيامت بر آنان در رسد، يا عذاب روزى كه روز ديگرى به دنبال ندارد [بلكه ابدى است] به سراغشان آيد. (55)

آن روز، حاكميّت و فرمانروايى ويژه خداست. ميان آنان داورى مى كند؛ پس كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، در بهشت هاى پر نعمت اند. (56)

و كسانى كه كافر شده و آيات ما را تكذيب كرده اند، پس عذابى خواركننده براى آنان است. (57)

و كسانى كه در راه خدا هجرت كرده سپس كشته شده يا مرده اند، به يقين خدا رزقى نيكو به آنان مى دهد؛ و قطعاً خدا بهترين روزى دهندگان است. (58)

مسلماً آنان را به جايگاهى كه آن را مى پسندند وارد مى كند؛ و بى ترديد خدا دانا و بردبار است. (59)

[مطلب درباره مؤمن و كافر] همان است [كه گفتيم]، و هر كس به مانند آنچه به آن عقوبت شده [متجاوز را] عقوبت كند، آن گاه به وى ستم شود، يقيناً خدا او را يارى مى دهد؛ زيرا خدا باگذشت و بسيار آمرزنده است. (60)

اين [يارى ستمديده بر ضد ستمكار] به سبب اين است كه خدا [داراى قدرت بىنهايت است

و گوشه اى از قدرتش اينكه] همواره شب را در روز و روز را در شب درمى آورد؛ و به يقين خدا شنوا و بيناست. (61)

اين [قدرت بىنهايت او نسبت به امور آفرينش و نسبت به وضع و حال مردم] براى اين است كه فقط خدا حق است، و اينكه آنچه را جز او مى پرستيد، باطل است، و اينكه فقط خدا بلند مرتبه و بزرگ است. (62)

آيا ندانسته اى كه خدا از آسمان آبى نازل مى كند، در نتيجه زمين سرسبز و خرم مى شود؛ به يقين خدا لطيف و آگاه است. (63)

آنچه در آسمان ها و آنچه در زمين است، فقط در سيطره مالكيّت و فرمانروايى اوست؛ و يقيناً خداست كه خود بى نياز و ستوده است. (64)

آيا ندانسته اى كه خدا آنچه را در زمين است و [نيز] كشتى ها را كه به فرمان او در دريا روانند، براى شما رام و مسخّر كرده است؟ و آسمان را نگه مى دارد كه بر زمين نيفتد مگر به اذن او؟ يقيناً خدا به همه مردم رؤوف و مهربان است. (65)

و اوست كه به شما حيات داد، سپس شما را مى ميراند، آن گاه شما را زنده مى كند؛ به يقين كه انسان بسيار ناسپاس است. (66)

براى هر امتى عبادتى ويژه قرار داده ايم كه آن را انجام مى دهند؛ پس نبايد در اين امر با تو ستيز و نزاع كنند. و به سوى پروردگارت دعوت كن كه بى ترديد تو بر راهى راست قرار دارى. (67)

و اگر با تو [با اصرار بر يك اعتقاد بى پايه برخورد خصمانه كنند و] مجادله ستيزآميز نمايند، بگو: خدا به آنچه انجام مى دهيد، داناتر است. (68)

خدا

روز قيامت درباره آنچه با يكديگر در آن اختلاف مى كرديد، داورى خواهد كرد [تا مؤمنان با ورود به بهشت و ستيزه جويان با ورود به دوزخ از هم مشخص و جدا شوند.] (69)

آيا ندانسته اى كه خدا آنچه را در آسمان و زمين است، مى داند؟ مسلماً [همه] اين [اعمالى كه انجام مى دهيد] در كتابى [چون لوح محفوظ، ثبت] است [و] بى ترديد [ثبت در آن كتاب] بر خدا آسان است. (70)

و [مشركان] به جاى خدا معبودانى را مى پرستند كه خدا هيچ دليل و برهانى [نسبت] به [حق بودن] آنها نازل نكرده است؛ و معبودانى را مى پرستند كه به آن دانشى [براى استدلال بر ربوبيّت آنها] ندارند و ستمكاران را [در قيامت] هيچ ياورى نيست. (71)

و هنگامى كه آيات روشن ما را بر آنان مى خوانند در چهره هاى كسانى كه كافرند [اثرِ] انكار [و خشم] را مى شناسى، آن چنان كه نزديك است [از شدت خشم] به كسانى كه آيات ما را بر آنان مى خوانند، بتازند، بگو: آيا شما را به بدتر از اين [خشم و ناگوارى كه از شنيدن قرآن به شما دست مى دهد] خبر دهم [آن] آتشِ [دوزخ] است كه خدا آن را به كافران وعده داده است، و بد بازگشت گاهى است. (72)

اى مردم! [براى شما و معبودانتان] مَثَلى زده شده است؛ پس به آن گوش فرا دهيد، يقيناً كسانى كه به جاى خدا مى پرستيد، هرگز نمى توانند مگسى بيافرينند اگر چه براى آفريدن آن گرد آيند و اگر مگس، چيزى را از آنان بربايد، نمى توانند آن را از او بازگيرند، هم پرستش كنندگان و هم معبودان ناتوانند. (73)

خدا را آن گونه كه سزاوار اوست

نشناختند، بى ترديد خدا نيرومند و تواناى شكست ناپذير است. (74)

خدا از ميان فرشتگان و از ميان مردم رسولانى [براى هدايت مردم] برمى گزيند [تا فرشتگان وحى را دريافت كنند و به پيامبران برسانند و پيامبران هم وحى را پس از دريافت از فرشتگان به مردم ابلاغ كنند]؛ يقيناً خدا شنوا و بيناست. (75)

همه اعمال و احوال گذشته [رسولان چه فرشته و چه بشر] و [همه اعمال و احوال] آينده آنان را مى داند؛ و همه كارها به خدا بازگردانده مى شود. (76)

اى اهل ايمان! ركوع به جا آوريد و سجده نماييد و پروردگارتان را عبادت كنيد و كار نيك انجام دهيد تا رستگار شويد. (77)

و در راه خدا چنان كه شايسته جهاد است، جهاد كنيد؛ او شما را برگزيد و بر شما در دين هيچ مشقت و سختى قرار نداد. [در دينتان گشايش و آسانى قرار داد مانند گشايش و آسانىِ] آيين پدرتان ابراهيم، او شما را پيش از اين «مسلمان» ناميد و در اين [قرآن هم به همين عنوان نامگذارى شده ايد] تا پيامبر گواه بر شما باشد و شما هم گواه بر مردم باشيد؛ پس نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و به خدا تمسّك جوييد. او سرپرست و ياور شماست؛ چه خوب سرپرست و ياورى و چه نيكو يارى دهنده اى است. (78)

رحم را بيفكند و مردم را از وحشت آن روز بيخود و مست بنگرى در صورتى كه مست نيستند وليك عذاب خدا سخت است كه از هول آن مردم چون مست و مدهوشند. اين آيات در جنگ بنى المصطلق نازل شد رسول بر اصحاب بخواند آنها سخت گريان و هراسان شدند رسول فرمود آن روز از هزار نفر فرزند آدم يكى بهشتى و نهصد و نود و نه نفر دوزخى شوند مردم بيشتر پريشان شدند و خيمه نزدند و طبخ نكردند كه واى بر ما همه دوزخى باشيم ديگر بار رسول بشارت داد كه با هم جمع باشيد و دل نزديك و درست كار و خوش باشيد كه از صد و بيست صفت بهشتيان دو ثلث آن هشتاد صفت امت من باشد اصحاب خوشحال شدند عكاشه به رسول (ص) عرض كرد دعا كن بر من كه بهشتى شوم رسول خدا دعا كرد ديگرى برخاست حضرت فرمود عكاشه بر تو سبقت گرفت (2)

برخى مردم از جهل و نادانى در كار خدا جدل كنند و از پى هر شيطان گمراه كنند روند (3)

در لوح تقدير چنين فرض و لازم شده كه هر كس شيطان را دوست و پيشواى خود سازدوى او را گمراه كند و به عذاب دوزخش رهبر شود (4)

اى مردم اگر شما در روز قيامت و قدرت خدا بر بعث مردگان شك و ريبى داريد براى رفع شك خود بدين دليل توجه كنيد كه ما شما را نخست از خاك آفريديم آنگاه از آب نطفه آنگاه از خون بسته آنگاه از پاره گوشت تمام و ناتمام تا در اين انتقال و تحولات

قدرت خود را بر شما آشكار سازيم و از نطفه ها آنچه را مشيت ما تعلق گيرد در رحمها قرار دهيم تا به وقتى معين طفلى چون گوهر از صدف رحم بيرون آريم تا زيست كرده و بحد بلوغ و كمال برسد و برخى از شما در اين بين بميرد و برخى به سن پيرى و دوران ضعف و ناتوانى رسد تا آنجا كه پس از دانش و هوش خرف شود و هيچ فهم نكند و دليل ديگر از ادله قدرت خدا بر معاد آنكه زمين رابنگرى وقتى خشك و بى گياه باشد آنگاه باران بر آن فروباريم تا سبز و خرم شود و تخمها آن نمو كند و از هر نوع گياه زيبا بروياند (5)

اين آثار قدرت دليل است كه خداى قادر حق است و هم او البته مردگان را زنده خواهد كرد و او محققا بر هر چيز تواناست (6)

و محققا ساعت قيامت بى هيچ شك بيايد و خدا به يقين مردگان را از قبرها برانگيزد (7)

و برخى از مردم چون ابوجهل و نصر حارث از روى جهل و گمراهى و بى هيچ كتاب و حجت روشن در كار خدا جدل ميكند (8)

و با تكبر و نخوت از حق اعراض كرده تا خلق را از راه خدا گمراه گرداند چنينكسى را در دنيا ذلت و خوارى نصيب باشد و در آخرت عذاب آتش سوزان خواهيم چشانيد (9)

و در آخرت به او خطاب شود كه اين آتش همان اعمال زشتى است كه خود پيش فرستادى و خدا هرگز كمترين ستم در حق بندگان نخواهد كرد (10)

و بعضى از

مردم كسى است كه خدا را به زبان و به ظاهر ميپرستد نه از باطن و حقيقت از اين رو هرگاه به خير و نعمتى رسد اطمينان خاطر پيدا كند و اگر به شر و فقر و آفتى برخورد از دين خدا روبگرداند چنين كس در دنيا و آخرت زيانكار است و اين نفاق و دوروئى زيانش بر همه كس آشكار است (11)

اين كافر نگون بخت خدا را رها كرده و چيزى را مى پرستد كه هيچ نفع و ضررى به حال او ندارد و اين حقا همان گمراهى دور از هر سعادت است (12)

غافل گمراه خدا را رها كرده و چيزى را كه به ضرر نزديكتر از نفع است ميپرستد وى بسيار بد معبودى يافته و بسيار بد دمساز و پشتيبانى اختيار كرده است (13)

همانا خدا آنان كه اهل ايمان و نيكوكارند داخل به باغ و بهشت هائى كند كه زير درختانش نهرها جاريست و خداى قادر مطلق هر چه اراده كند خواهد كرد (14)

آن كس كه پندارد خدا هرگز او را يعنى رسولش را در دنيا و آخرت يارى نخواهد كرد و ابدا به نصرت خدا اميدوار نيست وى را بگو كه پس طنابى به سقف آسمان درآويز و به گردن افكن سپس طناب را ببر آن گاه بنگرد كه آيا اين حيله و كيداو، خشمش را از بين ميبرد؟ و جز به زيان او اثرى در عالم دارد؟ (15)

و ما همچنين مانند ساير كتب آسمانى آيات روشن اين قرآن بزرگ را براى هدايتخلق فرستاديم و خدا به اين آيات هر كه را بخواهد هدايت ميكند (16)

البته

خدا بين اهل ايمان و يهود و ستاره پرستان و نصارى و گبر و آنان كه به خدا شرك آوردند محققا روز قيامت ميان آنها جدائى افكند و هر كس را به جايگاه استحقاقش برد كه او بر احوال و پاداش همه موجودات عالم بصير و گواه است (17)

آيا اى هوشمند به چشم بصيرت مشاهده نكردى كه هر چه در آسمانها و هر چه در زميناست و خورشيد و ماه و ستارگان و درختان و جنبندگان و بسيارى از آدميان همه با كمال شوق به سجده خدا و اطاعت او مشغولند؟ و بسيارى از مردم هم در اثر كفر و عصيان مستوجب عذاب حق شدند و هر كه را خدا خوار و ذليل گرداند ديگر كسى او را عزيز و گرامى نتواند كرد كه البته خداى مقتدر حكيم بهر چه مشيت كامله اش تعلق گيرد خواهد كرد (18)

اين دو گروه مومن و كافر كه در دين خدا با هم به جدال برخاستند مخالف و دشمن يكديگرند و كافران را لباسى از آتش دوزخ به قامت بريده اند و بر سر آنان آب سوزان حميم جهنم فروريزند (19)

تا پوست بدنشان و آنچه در درون آنهاست از امعاء و احشاء همه به آن آب سوزان گداخته شود (20)

و گرز گران و عمودهاى آهنين بر سر آنها مهيا باشد (21)

هر گاه خواهند از دوزخ بدرآيند و از غم و اندوه آن نجات يابند باز فرشتگان عذاب آنان را به دوزخ برگردانند و گويند باز بايد عذاب آتش سوزان را بچشيد (22)

آنان كه ايمان به خدا آوردند و نيكوكار شدند البته خدا همه

را در بهشت هائى داخل گرداند كه زير درختانش نهرها جاريست و در آنجا طلا و مرواريد بر دستزيور بندند و تن به جامه حرير بيارايند (23)

و به گفتار خوش و طريق زندگى با نشاط پسنديده هدايت شوند (24)

آنان كه به خدا كافر شده و مردم را از راه دين خدا منع ميكنند و نيز از مسجد الحرامى كه ما حرمت احكامش را براى اهل آن شهر و باديه نشينان يكسان قرار داديم مانع مردم ميشوند و هر كسى كه در آنجا اراده لحاد و تعدى كرده و به خلق ظلم و ستم كند همه را به كيفر كفر و ظلمشان عذاب دردناك ميچشانيم (25)

و ياد آور اى رسول كه ما ابراهيم را در آن بيت الحرام تمكين داديم تا با منهيچ كس را شريك و انباز نگيرد و به اخلاص كامل مرا پرستش كند و به او وحى كرديم كه خانه مرا براى طواف حاجيان و نماز گزاران و ركوع و سجودكنندگان از لوث بتان و بت پرستان پاك و پاكيزه دار (26)

و اى رسول ما مردم را به اداء مناسك حج اعلام كن تا خلق پياده و سواره و ازهر راه دور به سوى تو جمع آيند و آنجا كانون اجتماع خداپرستان شود و كنگره وحدت اهل ايمان گردد و مجمع طوايف مختلف بشر و مركز نشر و تبليغ حقايق توحيد و معارف الهى و بسيار منافع دنيوى و اخروى ديگر گردد (27)

تا در آنجا منافع دنيوى و اخروى بسيار براى خود فراهم بينند و نام خدا را در ايامى معين ياد كنند كه ما آنها را از

حيوانات بهائم يعنى شتر و گاو و گوسفند روزى داديم تا از آن تناول كرده و فقيران بيچاره را نيز از قربانيها طعام دهند (28)

سپس بازگو تا مناسك حج و حلق و تقصير را بجاى آرند يعنى سر بتراشند و ناخن و موى بسترند تا از احرام بدر آيند و بهر نذر و عهدى كه در حج كردند يا به هر پيمانى كه با خدا و خلق بسته اند وفا كنند و طواف كعبه را گرد خانه عتيق بيت الحرام بجاى آرند (29)

اين است احكام حج و هر كس امورى را كه خدا حرمت نهاده بزرگ و محترم شمارد البته از آنكه حرمت نداشته و اهانت كرده مقامش نزد خدا عاليتر و بهتر خواهد بود و چهارپايان غير آنچه تلاوت خواهد شد همه براى شما حلال گرديد. و از پليد حقيقى يعنى بتها اجتناب كنيد و نيز از قول باطل مانند دروغ و شهادت ناحق و سخنان لهو غنار دورى گزينيد (30)

و خاص و خالص بى هيچ شائبه شرك خدا را پرستيد كه هر كس به خدا شرك آرد در عجز و بيچارگى بدان ماند كه از آسمان درافتد و مرغان در فضا بدنش را به منقار قطعه قطعه بربايند يا بادى تند او را به مكانى دور از هر وسيله نجات در افكند (31)

اينست سخن حق و هر كس شعاير دين خدا را بزرگ و محترم دارد خوشا بر او كه اين صفت دلهاى باتقواست (32)

اين شعاير و احكام الهى يا اين شتران يا تجارات تا وقت معين به صلاح و منفعت شماست آنگاه محل هدى و ساير مناسك

حج حرم و خانه كعبه است كه پرستشگاه ديرين و معبد محترم خداست (33)

و ما براى هر امتى شريعت و معبدى مقرر فرموديم تا به ذكر نام خدا و شكر نعمت حق پردازند كه آنها را از حيوانات بهائم يعنى گاو و گوسفند و شتر... روزى داد پس بدانيد كه خداى شما خدائيست يكتا همه تسليم فرمان او باشيد و اى رسول ما تو متواضعان و مطيعان را به سعادت ابدى بشارت ده (34)

آنهائى كه چون ياد خدا كنند دلهاشان هراسان شود و در راه او هر چه مصيبت بينند صبور باشند و نماز بپا دارند و از آنچه روزيشان كرديم انفاق ميكنند (35)

و نحر شتران فربه را از شعائر حج مقرر داشتيم كه در آن قربانى شما را خير و صلاح است پس هنگام ذبح آن تا برپا ايستاده نام خدا را ياد كنيد و چون پهلويش به زمين افتد و ذبح كامل شود از گوشت آن تناول و به فقير و سائل هم اطعام كنيد خدا اين بهائم را مسخر و مطيع شما ساخته تا شكر نعمتهاى خدا را بجاى آريد (36)

و بدانيد كه هرگز گوشت اين قربانيها نزد خدا به درجه قبول نمى رسد ليكن تقواى شماست كه به پيشگاه قبول او خواهد رسيد و اين بهائم را مسخر شما ساخته تا خدا را كه شما را هدايت فرمود تكبير و تسبيح گوئيد و شكر نعمتش بجاى آريد و تو اى رسول نيكوكاران را به سعادت ابد بشارت ده (37)

خدا مومنان را از هر مكر و شر دشمن نگاه ميدارد و دفع خيانتكاران را ميكند كه خدا

هرگز خيانتكار كافر ناسپاس را دوست نميدارد (38)

رخصت جنگ با دشمنان به جنگجويان اسلام داده شد زيرا آنها از دشمن سخت ستم كشيدند و خدا بر يارى آنها قادر است (39)

آن مومنانى كه به ظلم كفار به ناحق از خانه هاشان آواره شده و جز آنكه ميگفتند پروردگار ما خداى يكتاست هيچ جرمى نداشتند و اگر خدا رخصت جنگ ندهد و دفع شر بعضى از مردم را به بعض ديگر نكند همانا صومعه ها و دير و كنشتها و مساجدى كه در آن نماز و ذكر خدا بسيار ميشود همه خراب و ويران ميشد و هر كه خدا را يارى كند البته خدا او را يارى خواهد كرد كه خدا را منتهاى اقتدار و توانائيست (40)

آنانكه خدا را يارى ميكنند آنهائى هستند كه اگر در روى زمين به آنان اقتدار و تمكين دهيم نماز بپا مى دارند و زكات به مستحقان ميدهند و امر بمعروف و نهى از منكر ميكنند و از هيچ كس جز خدا نميترسند چون ميدانند كه عاقبت كارها به دست خداست (41)

و اگر كافران امت تو را تكذيب كردند افسرده خاطر مباش كه پيش از اينان هم قوم نوح و عاد و ثمود نيز رسولان حق را تكذيب كردند (42)

و همچنين قوم ابراهيم و لوط (43)

و نيز قوم شعيب اصحاب مدين همه رسولان خود را تكذيب نمودند و موسى نيز تكذيب شد و ما هم كافران را براى امتحان مهلت داديم سپس آنها را به عقوبت گرفتيم و چقدر مواخذه و عقاب من بر كافران سخت خواهد بود (44)

چه بسيار شهر و ديارى كه

ما اهلش را در آن حال كه به ظلم و ستم مشغول بودند به خاك هلاك نشانديم و اينك آن شهرها از بنياد ويرانست و چه چاه و قناتهاى آب كه معطل بماند و چه قصرهاى عالى بى صاحب گشت (45)

آيا اين كافران در روى زمين به سير و تماشا نميروند؟ تا دلهاشان بينش و هوشيابد و گوششان به حقيقت شنوا گردد كه اين كافران را چشم سر گر چه كور نيست ليكن چشم باطن و ديده دلها كور است (46)

اى رسول ما كافران به سخريه از تو تقاضاى تعجيل در عذاب مى كنند و هرگز وعده خدا به عذاب آنان خلف نخواهد شد و همانا يك روز نزد خدا و از نظر حلم او چون هزار سال به حساب شماست (47)

و بسا شهر و ديارى كه به اهلش با آنكه ستمكار بودند مهلت داديم تا روزى آنها را به انتقام گرفتيم و بازگشت خلق به سوى من است و هر نيك و بد را جزا خواهم داد (48)

اى رسول ما بگو به امت كه اى مردم من براى شما رسول ترساننده مشفقى بيش نيستم (49)

پس آنانكه به خدا ايمان آوردند و نيكوكار گرديدند بر آنها آمرزش حق و رزق با لطف و كرامت عاليست (50)

و آنان كه در رد و انكار آيات ما سعى و كوشش كردند آنها اهل آتش دوزخند (51)

و ما پيش از تو هيچ رسول و پيمبرى نفرستاديم جز آنكه چون آياتى براى هدايت خلق تلاوت كرد شيطان جن و انس در آيات الهى القاء دسيسه كرده آنگاه خدا آنچه شيطان القاء كرده محو

و نابود ميسازد و آيات خود را تحكيم و استوار مى گرداند و خدا دانا به حقايق امور و درستكار در نظام عالم است (52)

تا خدا به آن القازت شيطان كسانى را كه در دلهايشان مبتلا به مرض نفاق و شكيا كفر و قساوت است بيازمايد و باطن آنها را پديدار سازد و همانا كافران و ستمكاران عالم سخت در شقاوت دور از نجات ميباشند (53)

و تا آنكه اهل علم و معرفت به يقين بدانند كه اين آيات قرآن به حق از جانب پروردگار تو نازل گرديده كه بدان ايمان آورند و دلهاشان پيش او خاضع و خاشع شود و البته خدا اهل ايمان را به راه راست هدايت خواهد كرد (54)

و آنان كه كافرند در اينكه نزول قرآن از جانب خداست يا در وعد و وعيد قرآن هميشه شك دارند تا وقتى كه ساعت مرگ يا قيامت فرا رسد يا عذاب آن روز بد كه شب آسايش و خير و سعادت در پى ندارد بر آنها فرود آيد (55)

در آن روز سلطنت و حكم فرمائى تنها مخصوص خداست و همه قواى عالى و دانى عالم محكوم ويند پس آنان كه ايمان به خدا آورده و نيكوكار شدند در بهشت پرنعمتند (56)

و آنان كه كافر شده و تكذيب آيات خدا كردند آنها را عذاب خوارى و ذلت است (57)

و آنان كه در راه رضاى خدا از وطن خود هجرت گزيده و در اين راه كشته شدند يا مرگشان فرا رسيد البته خدا رزق و روزى نيكوئى در بهشت ابد نصيبشان ميگرداند كه همانا خداوند بهترين رزق و روزى بخشنده

است (58)

خدا آنها را در بهشت منزلى عنايت كند كه بسيار بدان خشنود باشند و همانا خدا بر احوال خلق دانا و بر گناهانشان بردبار است (59)

سخن حق اينست و هر كس به همان قدر ظلمى كه به او شده در مقام انتقام برآيد و باز بر او ظلم شود البته خدا او را يارى ميكند در اين آيه ترغيت خلق است بر گرفتن حق مظلوم از ظالم و همانا خدا را از گناه خلق عفو و آمرزش بسيار است (60)

اينست برهان حق كه خدا شب تار را در روز روشن پنهان ميكند و روز روشن را در شب تار و خدا به صداى اهل عالم شنوا و به دقايق امور خلق بيناست (61)

حقيقت اينست كه خداى يكتا حق مطلق است و هر چه جز او خوانند باطل صرف است و علو مقام و بزرگى شان مخصوص ذات پاك خداست (62)

اى بشر آيا نديدى كه خدا از آسمان آب فروباريد كه زمين را سبز و خرم كرد؟ اين دليل قدرت و رحمت آفريننده است كه همانا خدا را با خلق عنايت و لطف بسيار است و به دقيقترين امور عالم آگاهست (63)

آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است همه ملك خداست كه از همه عالم بى نياز و به همه اوصاف كمال آراسته است (64)

اى بشر نديدى كه هر چه در زمين است امر خدا مسخر شما گردانيد و كشتى به فرمان او در دريا سير ميكند؟ و آسمان را دستور او نگهداشته كه بر زمين نيفتد؟ كه همانا خدا درباره بندگان بسيار رئوف و مهربانست (65)

اوست خدائى كه شما را اول بار زنده كرد و ديگر بار بميراند با وجود اين آيتقدرت و نعمت بزرگ باز انسان بسيار ناسپاس و كافر كيش است (66)

و ما براى هر امتى پرستشگاهى مقرر كرديم تا به خدا توجه كنند و آنجا جهت وحدت و انس و الفت آن امت شود پس اى رسول نبايد مردم در امر كعبه و قربانگاه و ساير دستورهاى الهى با تو به منازعت برخيزند و تو خلق را به سوى خدا دعوت كن كه خود به راه راست و هدايت كامل هستى (67)

و اگر كافران با تو در اوامر حق جدل و خصومت كنند آنها را بازگو كه من جزاى كار شما با خدا واگذارم خدا به آنچه ميكنيد بهتر آگاهست (68)

خدا ميان شما در آنچه با من خلاف و نزاع ميكنيد روز قيامت حكم خواهد فرمود (69)

اى بشر آيا نميدانى كه خدا از آنچه در آسمانها و زمين است آگاهست و اين جهان و همه حوادث آن در كتاب علم خدا محفوظ و مسطور است و اين حفاظ و نگهبانى برخدا كارى بسيار سهل است (70)

اين مشركان خدا را رها كرده و چيزى غير او را مى پرستند كه بر پرستش آن نه دليل و برهانى دارند و نه علم و بصيرتى و مشركان نادان و ستمكارند و هرگز ستمكاران را در جهان يار و ياورى نخواهد بود (71)

و هرگاه بر اين كافران معاند آيات روشن ما تلاوت شود در چهره آنها به حدى اثر مخالفت و انكار مشاهده كنى كه نزديكست از فرط غضب بر مومنانى كه آن آيات راقرائت

ميكنند حمله ور شوند اى رسول ما، به آنها بگو شما را به عذابى بدتر از اين خبر دهم آن آتش دوزخ است كه قهر خدا به كافران وعده داد و آنجا بسيار بد جايگاهى خواهد بود (72)

اى مردم مشرك كافر بدين مثل گوش فرا داريد تا حقيقت حال خود بدانيد آن بتهاى جماد كه بدون خدا معبود خود ميخوانيد هرگز بر خلقت مگسى هر چند همه اجتماع كنند قادر نيستند و اگر مگس ناتوان چيزى از آنها بگيرد قدرت بر بازگرفتن آن ندارند بدانيد كه طالب و مطلوب يعنى بت و بت پرست يا عابد و معبود يا مگس و بتان هر دو ناچيز و ناتوانند (73)

اين مشركان مقام خدا را نشناختند كه خدا ذاتيست بى نهايت توانا و بى همتا و گرنه جماد ناتوانى را خدا نميخواندند (74)

خدا از ميان فرشتگان و آدميان رسولان خود را برميگزيند كه همانا خدا به سخن عالميان شنوا و به لياقت آنان بيناست (75)

او به علم ازلى آنچه در نظر اين مردم پيدا و آنچه ناپيداست همه بر او پيداست و به همه داناست و بازگشت كليه امور به سوى خداست (76)

اى اهل ايمان خداى را در نماز ركوع و سجود آريد و با توجه و بى ريا و خالص او را پرستيد و كار نيكو كنيد باشد كه رستگار شويد (77)

و براى خدا حق جهاد در راه او را با دشمنان دين و با نفس اماره به جاى آريد و در طلب رضاى او بقدر طاقت بكوشيد او شما را به دين خود سرافراز كرده و در مقام تكليف بر

شما مشقت و رنج ننهاده و اين آئين اسلام مانند آئين پدر شما ابراهيم خليل است كه خدا از اين پيش شما امت را در صحف او و در اين قرآن مسلمان ناميده تا رسول براى شما و شما براى ساير خلق گواه خداپرستى باشيد پس نماز بپاداريد و زكات به مستحقان بدهيد و به خدا و كتاب او متوسل شويد كه او پادشاه و مولا و نگهبان و حافظ و ناصر شماست و نيكو ناصر و مولائى است (78)

بعضى خلقت كامل نيافته (و سقط شود)، تا براى شما روشن سازيم (كه بر هرچيز قادريم) و آنچه (از جنين ها) را كه بخواهيم تا سرآمدى معيّن در رحم مادران قرار دهيم، سپس شما را به صورت طفل بيرون مى آوريم، تا به حدّ رشد و بلوغ برسيد و (در اين ميان) بعضى از شما مى ميرند و بعضى به پست ترين مرحله ى زندگى (و پيرى) مى رسند تا جايى كه دانسته هاى خود را از دست دهند. (همچنين) زمين را (در زمستان) خشك و مرده مى بينى امّا هنگامى كه باران بر آن فرو مى باريم، به حركت درآيد و رشد كند و انواع گياهان زيبا مى روياند. (5)

اين (مراحل مختلف خلقت انسان و گياه) به خاطر آن است كه خداوند حق است و اوست كه مردگان را زنده مى كند و بر هر چيزى تواناست. (6)

و (آفرينش انسان از خاك و رويش گياهان از زمين خشك، نشانه آن است كه) همانا قيامت آمدنى است و شكى در آن نيست، و خداوند تمام كسانى را كه در قبرها آرميده اند زنده خواهد كرد. (7)

و از (ميان) مردم كسى است كه درباره ى خدا بدون هيچ دانش و هدايت و كتاب روشنى مجادله مى كند. (8)

(و) با تكبر و نخوت، مى خواهد مردم را از راه خدا گمراه كند، براى او در دنيا رسوايى است و در قيامت، عذاب سوزان به او مى چشانيم. (9)

(در قيامت به او گفته مى شود: اين عذاب سوزان،) به خاطر چيزى است كه دست هايت از پيش فرستاده است، و قطعا خدا به بندگانش ظلم نمى كند. (10)

و از (ميان) مردم، كسى است كه خداوند را تنها با

زبان مى پرستد، (ايمان او در حاشيه و در مرز كفر است و با حادثه اى كوچك مى لغزد) پس اگر خيرى به او برسد، به آن اطمينان يابد، و اگر مصيبت و آزمايشى به او رسد، دگرگون شود (و به سوى كفر رود، چنين كسى) در دنيا و آخرت زيانكار است، اين همان زيان آشكار است. (11)

او غير از خداوند چيزى را مى خواند كه نه زيانى به او مى رساند و نه سودى، اين است همان انحراف دور و عميق. (12)

بلكه كسى را مى خواند كه ضررش از نفعش بيشتر است، چه مولا و سرپرست بدى و چه همدم زشتى. (13)

همانا خداوند اهل ايمان و عمل صالح را در باغهايى (از بهشت) وارد مى كند كه نهرها زير درختانش جارى است، (آرى) خداوند هرچه اراده كند، انجام مى دهد. (14)

هر كس گمان مى كند كه خداوند او (پيامبرش) را در دنيا و آخرت يارى نمى كند، (و در پى مكر و حيله است، بگو تا) طنابى به آسمان بياويزد (و خود را حلق آويز كند) سپس (آن را) قطع كند، آن گاه بنگرد كه آيا نيرنگش خشم او را فرو مى نشاند.!؟ (15)

و اين گونه قرآن را (به صورت) آيات روشن نازل كرديم، و البتّه خداوند هر كس را بخواهد هدايت مى كند. (16)

همانا خداوند در قيامت، ميان مؤمنان (مسلمان) و يهوديان و صابئين و نصارى و مجوس و مشركان، داورى كرده و حق را از باطل جدا خواهد نمود، همانا خداوند بر هر چيزى گواه (و از همه چيز آگاه) است. (17)

آيا نديدى كه هر كه در آسمان ها و هر كه در زمين است و خورشيد

و ماه ستارگان و كوه ها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردم براى خدا سجده مى كنند؟ البتّه بسيارى از مردم (به خاطر تكبر و لجاجت) قطعا گرفتار عذابند، و هر كه را خدا خوار كند، هيچ احترام كننده اى براى او نيست، همانا خداوند هر چه را بخواهد انجام مى دهد. (18)

اين دوگروه مخالف، (كثيرى كه اهل عبادتند باكثير ديگرى كه مستحق عذابند) درباره ى پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند، پس براى كسانى كه كفر ورزيدند، لباس هايى از آتش بريده شده است، (و) از بالاى سرشان مايع جوشانى ريخته مى شود. (19)

با آن مايع جوشان (كه از بالاى سرشان ريخته مى شود)، آنچه در درون و برونشان هست گداخته مى شود. (20)

و براى (كيفر) آنان گرزهايى از آهن است. (21)

و براى (كيفر) آنان گرزهايى از آهن است. هرگاه اراده كنند كه از (شدّت) غم از دوزخ خارج شوند، به آن برگردانده مى شوند (و به آنان گفته مى شود:) بچشيد عذاب سوزان را. (22)

قطعا خداوند كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى نيكو انجام داده اند، به باغهايى كه نهرها از زير (درختان) آن جارى است، وارد مى كند، در آن جا با دستبندهايى از طلا و مرواريد زينت داده مى شوند و در آن جا لباسشان از ابريشم است. (23)

و (اهل بهشت) به سخنان پاك (و دلنشين) هدايت مى شوند، و به راه خداوندى كه شايسته ى ستايش است رهبرى مى گردند. (24)

همانا كسانى كه كفر ورزيدند و (مؤمنان را) از راه خدا و مسجدالحرامى كه آن را براى همه ى مردم، ساكنين مكّه و يا (مسافرين) باديه نشين مساوى قرار داديم بازمى دارند (گرفتار قهر ما خواهند بود) و هر

كس در مسجدالحرام اراده انحراف و ظلم كند، ما به او عذاب دردناك مى چشانيم. (25)

و (به ياد آور) آنگاه كه مكان كعبه را براى ابراهيم آماده ساختيم (به او گفتيم:) هيچگونه شركى نسبت به من روا مدار و خانه ى مرا براى طواف كنندگان و قيام كنندگان و ركوع كنندگان و سجده كنندگان پاكيزه دار. (26)

و در ميان مردم بانگ حج برآور تا آنان، پياده و سوار بر مركبهاى چابك از هر راه دورى به سراغ تو بيايند. (27)

(مردم از هر منطقه اى به حج خواهند آمد) تا شاهد منافع گوناگون خويش باشند و در ايام مخصوص حج خدا را ياد كنند، به خاطر چهار پايان زبان بسته اى كه رزقشان شده؛ پس از گوشت آنها بخوريد و بينواى فقير را اطعام كنيد. (28)

(زائران خانه خدا در روز عيد قربان كه قربانى كردند) سپس بايد آلودگى خود را بر طرف سازند و به نذرهاى خود وفا كنند و بر گرد خانه ى كهن و آزاد (كعبه) طواف نمايند. (29)

اين است (مناسك حج) و هر كس آنچه را خداوند محترم شمرده گرامى بدارد، قطعا براى او نزد پروردگارش بهتر است، و چهار پايان براى شما حلال شده است، مگر آنچه (حرام بودنش) بر شما خوانده شده باشد پس، از پليدى بت ها دورى كنيد و از كلام باطل اجتناب ورزيد. (30)

(مراسم حج را انجام دهيد) در حالى كه همگى خالص براى خدا باشيد و هيچگونه شركى به خداوند نورزيد، و هر كس به خدا شرك ورزد، گويى از آسمان سقوط كرده و پرنده اى در فضا او را مى ربايد، يا باد او را به مكانى دور پرتاب مى كند. (31)

اين است (دستورات خداوند درباره ى حج) و هر كس شعائر خدا را گرامى بدارد، پس اين از تقواى دل هاست. (32)

در آن (حيوانات قربانى) براى شما تا رسيدن زمان معيّن (عيد قربان) منافعى است، سپس جايگاه آن (قربانى) به سوى آن خانه قديمى و آزاد (كعبه) است. (33)

و (شما تنها امّتى نيستيد كه تكليف قربانى دارد، زيرا) ما براى هر امّتى آئينى قرار داديم، تا هنگام قربانى نام خدا را بر حيواناتى كه خداوند روزى آنان كرده ببرند، خداى شما معبود يكتاست، پس فقط تسليم او باشيد، و به بندگان خالص بشارت ده. (34)

(مخبتين) كسانى هستند كه هرگاه نام خدا برده شود دل هايشان از خوف (خداوند) مى لرزد و بر آنچه (از سختى ها) به آنان مى رسد مقاومند و برپاكنندگان نمازند و از آنچه به آنان روزى داده ايم انفاق مى كنند. (35)

و (قربانى كردن) شترهاى چاق را براى شما از شعائر الهى قرار داديم، در آنها براى شما خير است، پس (هنگام قربانى) نام خدا را بر شتران در حالى كه ايستاده اند ببريد، پس چون به پهلو افتادند (و جان دادند) از (گوشت) آنها بخوريد و به فقير قانع و فقيرى كه روى سؤال ندارد اطعام كنيد، بدين گونه حيوانات قربانى را براى شما (رام و) مسخّر كرديم، تا شايد شكرگزارى كنيد. (36)

هرگز گوشت و خون حيوانات قربانى، به خداوند نمى رسد، بلكه آنچه از طرف شما به او مى رسد تقواست، اين گونه خداوند حيوانات را براى شما مسخّر نمود، تا خدا را به خاطر آن كه شما را هدايت كرده است به بزرگى ياد كنيد، و به نيكوكاران بشارت ده. (37)

قطعا

خداوند از كسانى كه ايمان آورده اند دفاع مى كند، بى شك خداوند هيچ خيانتكار ناسپاسى را دوست ندارد. (38)

به كسانى كه همواره و مظلومانه مورد تهاجم و قتل عام قرار گرفته اند، اجازه دفاع و جهاد داده شده است و البتّه خداوند بر يارى آنان قادر است. (39)

(مظلومان مورد تهاجم،) كسانى هستند كه به ناحق از خانه و كاشانه ى خود رانده شدند (و گناهى نداشتند) جز اين كه مى گفتند: پروردگار ما خداى يكتا است و اگر خداوند (ظلم و تجاوز) بعضى از مردم را به وسيله ى بعضى ديگر دفع نكند، صومعه ها و كنيسه ها و كليساها و مساجدى كه نام خداوند در آنها بسيار برده مى شود ويران مى گردد، و قطعا خداوند كسى كه (دين) او را يارى كند، يارى مى دهد، همانا خداوند نيرومند شكست ناپذير است. (40)

كسانى كه اگر آنان را در زمين به قدرت رسانيم، نماز بر پا مى دارند و زكات مى دهند و (ديگران را) به خوبى ها دعوت مى كنند و از بدى ها بازمى دارند؛ و پايان همه ى امور براى خداست. (41)

و (اى پيامبر!) اگر تو را تكذيب مى كنند (نگران مباش، زيرا) قوم نوح و عاد و ثمود نيز كه قبل از اينها بودند، انبيا را تكذيب كردند. (42)

و قوم ابراهيم و لوط (نيز پيامبرشان را تكذيب كردند). (43)

و مردم (منطقه ى) مدين، انبياى خود را تكذيب كردند، موسى (نيز) مورد تكذيب مردم قرار گرفت، پس به كافران مهلت دادم (و همين كه در غفلت غرق شدند) آنان را (با قهر خود) گرفتم، پس چگونه خواهد بود عذابى كه براى آنان مجهول و مبهم است (و نمى توانند عمق آن را بفهمند).؟ (44)

پس چه بسيار

از (شهرها و) آبادى هايى كه ستمگر بودند و آنها را هلاك كرديم، پس (ديوارهاى) آن بر سقف هايش فرو ريخت، (نخست سقف ها ويران شد، و بعد ديوارها و پايه ها بر روى سقف ها سقوط كرد). و چه بسيار چاه (پر آب)، متروكه و چه بسا قصرهاى بلند (و محكمى كه بى ساكن يا مخروبه شد). (45)

آيا آنان در زمين سير نكردند تا دل هايى داشته باشند كه با آن حقيقت را درك كنند، يا گوش هايى كه با آن حقيقت را بشنوند؟ البتّه چشم هاى آنان كور نيست، لكن دل هايى كه در سينه دارند نابينا است. (46)

و كفّار، تعجيل عذاب الهى را از تو مى خواهند، در حالى كه خداوند هرگز از وعده ى خود تخلف نمى كند و يك روز نزد پروردگارت به منزله ى هزار سال (از سال هايى) است كه شما مى شمريد. (47)

و چه بسيار از (شهرها و) آبادى هايى كه به (اهل) آن مهلت دادم در حالى كه ستمگر بودند (امّا از اين مهلت، براى توبه و اصلاح خويش استفاده نكردند و بر كفر خود اصرار ورزيدند). سپس آن (ها) را با قهر خود گرفتم و بازگشت (همه) به سوى من است. (48)

بگو: اى مردم! همانا من براى شما هشدار دهنده اى روشن گرم. (49)

پس كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، برايشان آمرزش و رزق نيكو خواهد بود. (50)

و كسانى كه در (انكار و رد) آيات ما تلاش كردند و چنين پنداشتند كه مى توانند ما را عاجز كنند (و بر ما پيروز شوند) آنان اهل دوزخند. (51)

و پيش از تو هيچ رسول و پيامبرى را نفرستاديم، مگر

اين كه هرگاه آرزو مى كرد (و براى پيشبرد اهداف الهى خود طرحى مى ريخت) شيطان در (طرح و) آرزوى او (مسائلى را) القا مى كرد، لكن خداوند هر چه را كه شيطان القا مى كرد از بين مى برد، سپس آيات خود را استحكام مى بخشيد و خداوند آگاه و حكيم است. (52)

تا (خداوند) القائات شيطان را براى آنان كه در دل هايشان بيمارى است و (نيز) براى سنگدلان، وسيله ى آزمايش قرار دهد و قطعا ستمگران در دشمنى طولانى و عميقى هستند. (53)

و نيز آگاهان بدانند (وحى كدام است و القائات شيطان كدام، و بدانند) كه طرح و آرزوى انبيا حقّى است از طرف پروردگار تو، پس به آن ايمان آورند و دل هايشان در برابر آن خاضع گردد و قطعا خدا كسانى را كه ايمان آورده اند به راه مستقيم هدايت مى كند. (54)

و كسانى كه كفر ورزيدند همواره از قرآن و نبوّت در شك هستند، تا زمانى كه قيامت به طور ناگهانى براى آنان فرا رسد، يا عذاب روز عقيم (روزى كه بر جبران گذشته قادر نيستند) به سراغشان آيد. (55)

در روز قيامت حكومت براى خداست، او در ميان مردم حكم و داورى مى كند، پس كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند در باغهاى پر نعمت (بهشت) خواهند بود. (56)

و كسانى كه كفر ورزيدند و آيات ما را تكذيب كردند، پس براى آنان عذاب خواركننده اى است. (57)

و كسانى كه در راه خدا هجرت كنند، سپس كشته شوند يا بميرند قطعا خداوندرزق نيكويى به آنان خواهد داد، و همانا خداوند بهترين روزى دهندگان است. (58)

بى ترديد خداوند آنان را در محلى وارد مى كند

كه مورد رضايتشان باشد، همانا خداوند دانا و بردبار است. (59)

(آرى،) مطلب چنين است، و هر كس به همان مقدار كه به او ستم شده مجازات كند، ولى باز هم به او ظلم شود، قطعا خداوند او را يارى خواهد كرد، البتّه خداوند بخشايشگر و آمرزنده است. (60)

اين (وعده ى نصرت الهى) به خاطر آن است كه خداوند (بر هر چيزى قادر است، اوست كه) شب را در روز فرو مى برد و روز را در شب فرو مى برد، البتّه خداوند شنوا و بيناست. (61)

اين (يارى مظلوم از سوى خداوند) به خاطر آن است كه خداوند حق است و هر چه را غير از او بخوانند، آن باطل است؛ البتّه خداوند، بلند مرتبه و بزرگ است. (62)

آيا نديدى كه خداوند از آسمان، آبى فرو فرستاد، آنگاه زمين سرسبز گشت؟ همانا خداوند داراى لطف و آگاهى است. (63)

آنچه در آسمان ها و آنچه در زمين است مخصوص اوست، و در حقيقت، اين خداوند است كه بى نياز و ستوده است. (64)

آيا نديدى كه خداوند آنچه را در زمين است و نيز كشتى هايى كه به امر او در دريا مى روند براى شما رام كرده است و آسمان را نگاه داشته تا جز به فرمان او به زمين نيفتد؟ همانا خداوند نسبت به مردم رأفت و رحمت دارد. (65)

و او كسى است كه شما را زنده كرد، سپس مى ميراند، بار ديگر زنده مى كند؛ البتّه انسان بسيار ناسپاس است. (66)

براى هر امّتى (شريعت و) آيينى قرار داده ايم كه عمل كننده به آن باشند، پس نبايد در (باره ى) اين امر با تو نزاع كنند (كه چگونه

آيين تازه اى آورده اى؛ مردم را) به راه پروردگارت دعوت كن، همانا تو بر هدايت مستقيم قرار دارى. (67)

و اگر (كفّار) با توبه جدال برخاستند، پس به آنان بگو: خداوند به آنچه شما عمل مى كنيد آگاه تر است. (68)

خداوند در در روز قيامت، ميان شما در مورد آنچه اختلاف مى كرديد داورى خواهد كرد. (69)

آيا نمى دانى كه خداوند آنچه را در زمين و آسمان است مى داند؟ همه ى اينها در كتاب (ثبت) است و اين بر خداوند آسان است. (70)

و كافران، غير از خداوند چيزى را مى پرستند كه او هيچگونه دليلى بر آن نازل نكرده است، و آنها نسبت به آن هيچگونه اطلاعى ندارند و براى ستمگران هيچ ياورى نيست. (71)

و هنگامى كه آيات روشن ما بر آنان خوانده مى شود، در چهره ى كسانى كه كفر ورزيدند ترش روئى و خشم را مى شناسى (به گونه اى كه) نزديك است به كسانى كه آيات ما را بر آنان مى خوانند حمله كنند، (به آنان) بگو: آيا شما را به چيزى بدتر از اين خبر دهم؟ آتشى كه خداوند به كافران وعده داده است، و چه بد سرانجامى است. (72)

اى مردم! مثلى زده شده است، پس به آن گوش فرا دهيد، همانا كسانى كه به جاى خداى يكتا مى خوانيد، هرگز نمى توانند مگسى بيافرينند، هر چند براى اين كار اجتماع كنند، و اگر آن مگس چيزى از آنان بربايد، نمى توانند از او بازستانند، طالب و مطلوب هر دو ناتوانند. (73)

(مشركان،) خدا را آن گونه كه شايسته اوست بزرگ نداشتند، قطعا خداوند نيرومند و شكست ناپذير است. (74)

خداوند از ميان فرشتگان و مردم رسولانى برمى انگيزد، همانا خداوند شنوا

و بيناست. (75)

آنچه را پيش روى آنها و پشت سر آنهاست مى داند و تمام كارها به خدا بازگردانده مى شود. (76)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! ركوع كنيد و سجده نماييد و پروردگارتان را عبادت كنيد و كار نيك انجام دهيد، باشد كه رستگار شويد. (77)

و در راه خدا جهاد كنيد چنان كه شايسته جهاد (در راه) اوست، او شما را (بر همه ى امّت ها) برگزيد و در دين (اسلام) هيچگونه دشوارى بر شما قرار نداد، آيين پدرتان ابراهيم (را پيروى كنيد)، او كه شما را از قبل مسلمان ناميد و در اين (كتاب نيز مطلب چنين است) تا اين پيامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشيد، پس نماز بر پا داريد و زكات بپردازيد و به خدا تمسّك جوييد، كه او مولا و سرپرست شماست، پس چه خوب سرپرستى است و چه خوب ياورى. (78)

از برانگيخته شدن پس از مرگ به شك اندريد، پس [بدانيد كه] ما شما را از خاك و سپس از نطفه و پس از آن از خونى بسته و آنگاه از پاره گوشتى، با آفرينشى تمام يا ناتمام، آفريديم تا [توانايى خويش را بر بازگرداندنتان] براى شما روشن و پديدار سازيم. و آنچه را بخواهيم تا مدتى معين - حدود نه ماه - در زهدانها نگاه مى داريم، آنگاه شما را كودكى بيرون مى آوريم سپس [پرورشتان مى دهيم] تا به نيرومندى خويش برسيد. و از شما برخى جانشان [در خردى و جوانى] برگرفته شود و برخى تا فروترين دوره زندگى باز برده شود تا [آنجا كه] در پى دانايى چيزى نداند. و زمين را [در زمستان] فسرده و مرده بينى، پس چون آب [باران] بر آنها فرو آريم بجنبد و بردمد و از هر گونه گياه زيبا و بهجت انگيز بروياند. (5)

اين - مراحل آفرينش آدمى و رويانيدن گياهان - از آن روست كه خدا حق است و اينكه مردگان را زنده مى كند و اينكه بر هر كارى تواناست (6)

و اينكه رستاخيز آمدنى است، هيچ شكى در آن نيست، و اينكه خداوند هر كه را در گورهاست برمى انگيزد. (7)

و از مردمان كس هست كه بى هيچ دانشى و هدايتى و كتابى روشن درباره خدا جدل و ستيزه مى كند، (8)

در حالى كه پهلوى خود را به نشانه تكبر [و روگرداندن از حق] مى پيچاند، تا [مردم را] از راه خدا گمراه كند. او را در اين جهان خوارى و رسوايى است و در روز رستاخيز عذاب آتش سوزان را به او مى چشانيم. (9)

اين [خوارى و

عذاب] به سزاى آن چيزى است كه دستهايت پيش فرستاده و از آن رو كه خدا بر بندگان ستم كار نيست. (10)

و از مردمان كس هست كه خداى را يكسويه و با دودلى مى پرستد، پس اگر نيكيى بدو رسد بدان آرام گيرد و اگر آزمونى - رنجى و گزندى - بدو رسد روى بگرداند، در اين جهان و آن جهان زيان كار است، اين است آن زيان كارى آشكار. (11)

جز خدا چيزى را مى خواند كه نه زيانش رساند و نه سودش دهد، اين است آن گمراهى دور. (12)

كسى را مى خواند كه بى گمان زيانش نزديكتر از سود اوست، بد ياور و سرپرستى است - آن بت - و بد يار و همدمى است. (13)

همانا خداوند كسانى را كه ايمان آورده اند و كارهاى نيك و شايسته كرده اند به بهشتهايى درآرد كه از زير آنها جوى ها روان است، كه خدا آنچه خواهد مى كند. (14)

هر كه مى پندارد كه خدا او - پيامبر خود - را در اين جهان و آن جهان هرگز يارى نخواهد كرد - و اكنون يارى او را مى بيند و از اين رو به خشم آمده - بايد ريسمانى به آسمان - سقف و هر چه بر فراز سر آدمى است - كشد سپس خود را [با دار آويختن] خفه كند، و آنگاه بنگرد كه آيا اين ترفند و نيرنگش خشم او را از ميان مى برد (15)

بدينسان اين [قرآن] را آياتى روشن فرو فرستاديم، و خداى هر كه را خواهد راه نمايد. (16)

همانا كسانى كه ايمان آوردند - مسلمانان - و كسانى كه جهود شدند و صابئان و ترسايان و گبران و

كسانى كه شرك آوردند، خداوند ميانشان روز رستاخيز داورى مى كند - يا جدايى مى افكند -، كه خداى بر هر چيزى گواه است. (17)

آيا نديدى كه هر كه در آسمانها و هر كه در زمين است و خورشيد و ماه و ستارگان و كوه ها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردمان خداى را سجده مى كنند؟ و بسيارى هم عذاب بر آنان سزا گشته است، و هر كه را خدا خوار كند پس او را هيچ گرامى دارنده اى نيست، كه خدا هر چه خواهد مى كند. (18)

اينها - مومنان و كافران - دو گروه دشمن يكديگرند كه درباره [هستى و يگانگى] پروردگارشان با هم ستيزه كردند، پس كسانى كه كافر شدند برايشان جامه هايى از آتش بريده اند [و] از بالاى سرشان آب جوشان مى ريزند (19)

كه با آن (آب جوشان) آنچه در شكمهاشان هست و نيز پوستهاشان گداخته مى شود، (20)

و آنان راست گرزهاى آهنين، (21)

هرگاه از سختى اندوه بخواهند از آن (دوزخ) بيرون آيند به آن بازشان گردانند و [گويند:] بچشيد عذاب سوزان را. (22)

همانا خداوند كسانى را كه ايمان آوردند و كارهاى نيك و شايسته كردند به بهشتهايى درآورد كه از زير آنها جوى ها روان است، در آنجا با دستبندهاى زرين و مرواريد آراسته شوند، و جامه شان در آنجا ديباست (23)

و به گفتار پاك - لا اله الا الله يا سپاس و ستايش خداوند - راه نموده شوند و به راه راست [خداى] ستوده راهنمايى شوند. (24)

كسانى كه كفر ورزيدند و [مردم را] از راه خدا و مسجد الحرام - كه آن را براى مردم قرار داديم و مقيم و

مسافر در آن يكسانند - باز مى دارند، و نيز هر كه در آنجا كج روى و ستم كارى - آزار مردم - خواهد او را از عذابى دردناك بچشانيم. (25)

و [ياد كن] آنگاه كه جاى آن خانه را براى ابراهيم جايگاه [عبادت] ساختيم، [و گفتيم] كه هيچ چيز را با من انباز مگير و خانه مرا براى طواف كنندگان و برپا ايستادگان و ركوع كنان و سجده آرندگان - نمازگزاران - پاك دار. (26)

و در ميان مردمان به حج آواز ده تا پياده و سوار بر شتران باريك ميان سبكرو از راه هاى دور سوى تو آيند، (27)

تا نزد سودهايى كه ايشان راست حاضر آيند و خداى را در روزهايى دانسته - ايام نحر و تشريق يا دهه اول ذوالحجه - بر [ذبح] آنچه از چهارپايان زبان بسته روزيشان كرده ياد كنند. پس، از آن بخوريد و به درمانده درويش هم بخورانيد. (28)

سپس بايد چرك از خود بزدايند و نذرهاى خويش - كه تعهد كرده اند - به جاى آرند و بر آن خانه كهن طواف كنند. (29)

اين است [احكام حج]، و هر كه حرمتهاى خداى - يعنى مناسك حج و عمره - را بزرگ شمارد، براى او نزد پروردگارش بهتر است. و چهارپايان برايتان حلال شد مگر آنچه بر شما خوانده مى شود. پس، از بتهاى پليد بپرهيزيد و از گفتار دروغ - يا گواهى دروغ - دورى كنيد (30)

در حالى كه خداى را راست دينان با اخلاص باشيد نه انباز گيرندگان به او، و هر كه براى خدا انباز گيرد چنان است كه از آسمان فرو افتد پس مرغان او را بربايند يا باد او

را در جايى دور اندازد. (31)

اين است [احكام و مراسم حج]، و هر كه نشانه هاى عبادت خداى - يعنى مناسك حج - را بزرگ شمارد، همانا اين بزرگداشت از پرهيزگارى دلهاست. (32)

شما را در آنها - چهارپايان - سودهاست تا مدتى نامبرده - وقت قربانى - سپس وقت قربانى آنها هنگام رسيدن به آن خانه كهن است. (33)

و براى هر امتى آيين عبادتى [در قربانى كردن] قرار داديم تا نام خداى را بر [ذبح] آنچه از چهارپايان زبان بسته روزيشان كرده است ياد كنند. خداى شما خداى يگانه است، پس او را گردن نهيد، و فروتنان پاكدل را مژده ده (34)

آنان كه چون خدا ياد كرده شود دلهاشان بترسد و آنان كه بر آنچه بديشان رسد شكيبا باشند و برپا دارندگان نماز و آنان كه از آنچه روزيشان داده ايم انفاق مى كنند. (35)

و شتران قربانى را براى شما از نشانه هاى عبادت خدا قرار داديم، شما را در آن خيرى [و ثوابى] است. پس نام خداى را بر آنها [كه نحر مى كنيد] در حالى كه ايستاده اند ياد كنيد، و چون پهلوشان بر زمين افتد - جان دهند - از آنها بخوريد و به نيازمند خرسند و بينواى خواهنده بخورانيد. اينچنين آنها را براى شما رام كرديم، باشد كه سپاس داريد. (36)

گوشت و خون آنها - قربانى ها - هرگز به خدا نمى رسد وليكن پرهيزگارى شما به او مى رسد. بدين گونه آنها - چهارپايان - را براى شما رام كرد تا خداى را به پاس آنكه شما را راه نمود به بزرگى ياد كنيد. و نيكوكاران را مژده ده. (37)

همانا خداوند از

كسانى كه ايمان آورده اند دفاع مى كند، كه خدا هيچ خيانت پيشه ناسپاس را دوست ندارد. (38)

به كسانى كه با آنان كارزار كرده اند، از آن رو كه ستم ديده اند رخصت كارزار داده شد، و هرآينه خداوند بر يارى ايشان تواناست (39)

آنان كه به ناروا از ديار خويش رانده شدند تنها بدين سبب كه گفتند: پروردگار ما خداى يكتاست. و اگر خداوند برخى از مردم را به برخى باز نمى داشت هرآينه ديرها[ى راهبان] و كليساها[ى ترسايان] و كنشتها[ى جهودان] و مسجدها[ى مسلمانان] كه در آنها نام خدا بسيار ياد مى شود ويران مى گرديد، و البته خدا كسى را كه [دين] او را يارى كند يارى خواهد كرد، كه خدا هرآينه نيرومند و تواناى بى همتاست (40)

همان كسان كه اگر ايشان را در زمين جايگاه و قدرت دهيم نماز را برپا دارند و زكات دهند و به كار نيك و پسنديده فرمان دهند و از كار زشت و ناپسند بازدارند، و خداى راست فرجام كارها. (41)

و اگر تو را تكذيب كنند، پيش از آنها قوم نوح و عاد و ثمود [پيامبرانشان را] تكذيب كردند، (42)

و قوم ابراهيم و قوم لوط، (43)

و مردم مدين نيز، و موسى نيز تكذيب شد، و كافران را مهلت دادم آنگاه [به كيفر] بگرفتمشان، پس [بنگر كه] انكار - ناپسنديدن و كيفر - من چگونه بود. (44)

چه بسا شهرها و آبادى ها را كه [اهل آنها] ستم كار بودند نابود كرديم، پس [ديوارهاى] آن آبادى ها بر سقفهايش فروافتاده و بسا چاه رها كرده و كوشكهاى بلند گچكارى شده [بى صاحب] بازمانده است. (45)

آيا در زمين به گردش و تماشا نرفتند تا دلهايى

داشته باشند كه با آن [به هشيارى پند را] دريابند يا گوشهايى كه با آن [اندرز را] بشنوند؟! زيرا چشمها[ى سر] نابينا نيست بلكه [چشم] دلهايى كه در سينه هاست كور و نابيناست. (46)

و عذاب را به شتاب از تو مى خواهند، و خدا هرگز وعده خود را خلاف نكند، و همانا يك روز نزد پروردگار تو چون هزار سال است از آنچه مى شماريد. (47)

و چه بسيار [اهل] شهرها و آبادى ها را كه مهلت دادم، در حالى كه ستم كار بودند، آنگاه [در دنيا به كيفر] بگرفتمشان و بازگشت به سوى من است. (48)

بگو: اى مردم، همانا من شما را بيم كننده اى آشكارم. (49)

پس كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى نيك و شايسته كردند ايشان راست آمرزش و روزى بزرگوارانه. (50)

و كسانى كه درباره آيات ما كوشيده اند كه [با انكار آنها] ما را عاجز كنند، آنان ياران دوزخند. (51)

و پيش از تو هيچ فرستاده و پيامبرى نفرستاديم مگر آنكه چون [آيات را] بر مى خواند - يا آرزوى گرويدن مردم و كاميابى در رسالت خويش مى داشت - شيطان در خواندن او - يا در آرزوى او - چيزى مى افكند، پس خدا آنچه را شيطان بيفكند از ميان مى برد و آنگاه آيات خويش را استوار مى كند، و خدا دانا و استواركار است (52)

تا آنچه را شيطان افكند براى كسانى كه در دلهاشان بيمارى است و نيز سنگدلان آزمونى سازد، و هرآينه ستم كاران در ستيز و مخالفتى دور [از حق]اند (53)

و تا آنان كه دانش داده شده اند بدانند كه آن - آنچه پيامبر قرائت يا آرزو كرده - راست است از پروردگار تو و

بدان ايمان آورند و دلهاشان براى آن نرم گردد و آرام گيرد، و هرآينه خدا كسانى را كه ايمان آورده اند به راه راست رهنمون است. (54)

و كسانى كه كافر شدند هميشه از آن در شك و گمانند تا آنگاه كه رستاخيز ناگهان بديشان فرارسد يا عذاب روزى نازا به آنها رسد (55)

پادشاهى در آن روز خداى راست، ميانشان حكم مى كند، پس كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى نيك و شايسته كردند در بهشتهاى پرنعمتند. (56)

و كسانى كه كافر شدند و آيات ما را دروغ انگاشتند آنان را عذابى است خواركننده. (57)

و كسانى كه در راه خدا هجرت كردند سپس كشته شدند يا مردند، هرآينه خداوند ايشان را روزى نيكو دهد و خدا بهترين روزى دهندگان است. (58)

هرآينه آنان را به جايى درآورد كه مى پسندند، و همانا خدا دانا و بردبار است - به عقوبت شتاب نمى كند -. (59)

اين است [حكم خدا درباره كافر و مومن]، و كسى كه عقوبت كند بمانند آنكه او را عقوبت كرده اند، و پس از آن باز بر او ستم كنند هرآينه خدا يارى اش مى كند، [و اگر دست از تجاوز برداشتند] همانا خدا بخشنده و آمرزگار است. (60)

اين [يارى كردن مظلوم و پيروزى او بر ستمگر] از آن روست كه خدا [قادر است كه چيزى را بر چيزى غالب گرداند چنانكه] شب را در روز درمى آورد و روز را در شب درمى آورد - با افزودن و كاستن - و اينكه خدا شنوا و بيناست. (61)

اين از آن روست كه خدا حق است و آنچه جز او به خدايى مى خوانند باطل است و خداست

والا و بزرگ. (62)

آيا نديده اى كه خداى از آسمان آبى فرو فرستاد پس زمين سرسبز مى گردد؟ همانا خدا لطفكننده - يا باريكدان - و آگاه است. (63)

او راست آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است و همانا خداست بى نياز و ستوده. (64)

آيا نديده اى كه خداى آنچه را در زمين است براى شما رام كرد و كشتى ها در دريا به فرمان او مى روند، و آسمان را نگاه مى دارد تا بر زمين نيفتد مگر به فرمان او، هرآينه خدا به مردم رووف و مهربان است. (65)

و اوست آن كه شما را زنده كرد، سپس بميراند و پس از آن زنده كند. همانا آدمى بسى ناسپاس است. (66)

براى هر امتى شريعتى - آيين يا راه و روشى براى عبادت يا پرستشگاهى - نهاده ايم كه بر آن باشند. پس بايد كه در اين كار با تو جدل و ستيزه نكنند، و به سوى پروردگارت بخوان، كه تو براستى بر رهنمونى [راه] راستى. (67)

و اگر با تو جدل و ستيزه كنند بگو: خداى بدانچه مى كنيد داناتر است. (68)

خداى در روز رستاخيز ميان شما در آنچه اختلاف مى كرديد داورى خواهد كرد. (69)

آيا ندانسته اى كه خداى آنچه را در آسمانها و زمين است مى داند؟ و اين در كتابى - لوح محفوظ - ثبت است، همانا اين - ثبت در كتاب - بر خدا آسان است. (70)

و بجز خداى يكتا چيزى را مى پرستند كه [خدا] هيچ حجتى به [پرستيدن] آن فرو نفرستاده و هيچ دانشى هم بدان ندارند، و ستم كاران را هيچ ياورى نيست. (71)

و چون آيات روشن ما بر آنان خوانده

شود در چهره كسانى كه كافرند نشانه ترشرويى و ناخوشى را مى شناسى، نزديك است به كسانى كه آيات ما را بر آنان مى خوانند بتازند، بگو: آيا شما را به بدتر از اين آگاه كنم؟ آتش، كه خدا آن را به كسانى كه كافر شدند وعده داده است و بد بازگشت گاهى است. (72)

اى مردم، مثلى زده شده - درباره مشركان و پرستش بتها - آن را گوش فراداريد: كسانى كه به جاى خداى يكتا مى خوانيد مگسى را نتوانند آفريد گرچه همگى براى اين كار گرد آيند، و اگر مگس چيزى از آنها بربايد بازستاندن آن نتوانند، طالب و مطلوب - خواستار و خواسته يعنى پرستنده و پرستيده يا بت و مگس رباينده - هر دو بيچاره و ناتوانند. (73)

خداى را چنانكه سزاوار شناخت و بزرگداشت اوست نشناختند و بزرگ نداشتند. هرآينه خداوند نيرومند و تواناى بى همتاست. (74)

خدا از فرشتگان و از مردمان فرستادگانى برمى گزيند، همانا خدا شنوا و بيناست، (75)

آنچه را پيش روى ايشان است و آنچه را از پس ايشان است مى داند، و كارها به خدا بازگردانده مى شود. (76)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، ركوع كنيد و سجده آريد و پروردگارتان را بپرستيد و كار نيكو كنيد، باشد كه رستگار شويد، (77)

و در راه خدا جهاد كنيد چنانكه سزاوار جهاد اوست، او شما را [بر همه امتها] برگزيده است، و بر شما در كار دين هيچ تنگى و دشوارى ننهاده است، اين همان آيين پدرتان ابراهيم است - يا آيين پدرتان ابراهيم را پيروى كنيد - او (خداى) پيش از اين - در كتابهاى پيشين - و در اين [قرآن]

شما را مسلمان ناميد، تا اين پيامبر - محمد (ص) - بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشيد. پس نماز را برپا داريد و زكات بدهيد و به [دين] خدا چنگ زنيد. اوست خداوند و سرپرست شما، پس نيكو خداوند و سرپرست و نيكو ياورى است. (78)

كند و از هر گونه گياه بهجتانگيز بروياند. (5)

و اينها دليل بر آن است كه خدا حق است، مردگان را زنده مي سازد و بر هر كاري تواناست. (6)

و نيز قيامت خواهد آمد، شكي در آن نيست. و خدا همه كساني را كه در گورها هستند زنده مي كند. (7)

از مردم كسي است كه بي هيچ دانشي و هيچ راهنمايي و هيچ كتاب روشني بخشي درباره خدا مجادله مي كند. (8)

گردن را به تكبر به يكسو مي پيچاند تا مردم را از راه خدا گمراه سازد. نصيب او در دنيا خواري است و در روز قيامت عذاب آتش را به او مي چشانيم: (9)

اين كيفر كارهايي است كه پيش از اين كرده اي ، و خدا به بندگانش ستم نمي كند. (10)

و از ميان مردم كسي است كه خدا را با ترديد مي پرستد. اگر خيري به او رسد دلش بدان آرام گيرد، و اگر آزمايشي پيش آيد رخ برتابد. در دنيا و آخرت زيان بيند و آن زياني آشكار است. (11)

سواي خدا كسي را مي خواند كه نه زياني به او مي رساند و نه سودي ، و اين گمراهيي است بي انتها. (12)

كسي را مي خواند كه زيانش نزديكتر از سود اوست. چه بد دوستداري است و چه بد مصاحبي است. (13)

خدا كساني را كه ايمان آورده و كارهاي شايسته كرده اند به بهشتهايي كه در آن نهرها جاري است داخل مي سازد، و خدا هر چه خواهد همان مي كند. (14)

كسي كه مي پندارد كه خدا در دنيا و آخرت ياريش نخواهد

كرد. خويشتن را با ريسماني از سقف بياويزد تا خود را خفه كند و بنگرد كه آيا اين حيله خشمش را از ميان خواهد برد. (15)

بدينسان قرآن را نازل كرديم، با آياتي روشنگر. و خدا هر كس را كه بخواهد هدايت مي كند. (16)

خدا ميان آنان كه ايمان آورده اند و آنان كه كيش يهود يا صابئان يا نصاري يا مجوس برگزيده اند و آنان كه مشرك شده اند، در روز قيامت حكم مي كند. زيرا او بر هر كاري ناظر است. (17)

آيا نديده اي كه هر كس در آسمانها و هر كس كه در زمين است و آفتاب و ماه و ستارگان و كوهها و درختان و جنبندگان و بسياري از مردم خدا را سجده مي كنند؟ و بر بسياري عذاب محقق شده و هر كه را خدا خوار سازد، هيچ كس گراميش نمي دارد. زيرا خدا هر چه بخواهد همان مي كند. (18)

اين دو گروه درباره پروردگارشان به خصومت برخاسته اند. براي آنان كه كافرند جامه هايي از آتش بريده اند و از بالا بر سرشان آب جوشان مي ريزند. (19)

بدان آب جوشان هر چه در درون شكم دارند و نيز پوستهايشان گداخته مي شود. (20)

و نيز براي آنهاست گرزهايي آهنين. (21)

هرگاه كه خواهند از آن عذاب، از آن اندوه بيرون آيند، بار ديگر آنان را بدان بازگردانند كه : بچشيد عذاب آتش سوزنده را. (22)

خدا كساني را كه ايمان آورده و كارهاي شايسته كرده اند به بهشتهايي كه در آن نهرها جاري است داخل مي سازد. در آنجا با دستبندهايي از طلا و مرواريد

آراسته شوند و لباسشان از حرير است. (23)

آنان به آن سخن پاك و به راه خداوند ستودني راهنمايي شده اند. (24)

آنهايي را كه كافر شدند و مردم را از راه خدا و مسجدالحرام -كه براي مردم چه مقيم و چه غريب يكسان است- باز مي دارند و نيز هر كه را در آنجا قصد كجروي يا ستمكاري داشته باشد، عذاب دردآور مي چشانيم. (25)

و مكان خانه را براي ابراهيم آشكار كرديم و گفتيم: هيچ چيز را شريك من مساز و خانه مرا براي طوافكنندگان و به نماز ايستادگان و راكعان و ساجدان پاكيزه بدار. (26)

و مردم را به حج فرا خوان تا پياده يا سوار بر شتران تكيده از راههاي دور نزد تو بيايند. (27)

تا سودهايي را كه از آن آنهاست ببينند و نام خدا را در روزهايي معين به هنگام ذبح چارپاياني كه خدا رزق آنها ساخته ، ياد كنند. پس از آنها بخوريد و بينوايان فقير را نيز اطعام كنيد. (28)

سپس چرك از خود دور كنند و نذرهاي خويش را ادا كنند و بر آن خانه كهنسال طواف كنند. (29)

همچنين هر كس دست از حرام بدارد، در نزد پروردگارش برايش بهتر است. و چارپايان بر شما حلالند مگر آنهايي كه برايتان خوانده شده . پس، از بتهاي پليد و سخن باطل و دروغ اجتناب ورزيد. (30)

روي آوردگان به خدا باشيد و شرك نياوردگان به او، و هر كس كه به خدا شرك آورد، چونان كسي است كه از آسمان فرو افتد و مرغ او را بربايد يا بادش به مكاني دور اندازد. (31)

آري ،

كساني كه شعاير خدا را بزرگ مي شمارند كارشان نشان پرهيزگاري دلهايشان باشد. (32)

از آن شتران قرباني تا زماني معين برايتان سودهاست، سپس جاي قربانيشان در آن خانه كهنسال است. (33)

براي هر امتي رسم قرباني كردني نهاديم تا بدان سبب كه خدا از چارپايان روزيشان داده است، نام او را بر زبان رانند. پس خداي شما خدايي يكتاست، در برابر او تسليم شويد. و تواضعكنندگان را بشارت ده . (34)

آنان كه چون نام خدا برده شود در دل بترسند و بدان هنگام كه به آنها مصيبتي رسد شكيبايانند و نماز گزارانند و از آنچه روزيشان داده ايم انفاق مي كنند. (35)

شتران قرباني را براي شما از شعاير خدا قرار داديم. شما را در آن خيري است. و همچنان كه بر پاي ايستاده اند نام خدا را بر آنها بخوانيد و چون پهلويشان بر زمين رسيد از آنها بخوريد و فقيران قانع و گدايان را اطعام كنيد. اينها را براي شما رام كرديم. باشد كه سپاسگزاري كنيد. (36)

گوشت و خون اين شتران به خدا نمي رسد. آنچه به او مي رسد پرهيزگاري شماست. همچنين آنها را رام شما ساخت تا خدا را به شكرانه آنكه هدايتتان كرده است، به بزرگي ياد كنيد. و نيكوكاران را بشارت ده . (37)

خدا از كساني كه ايمان آورده اند دفاع مي كند، و خدا خيانتكاران ناسپاس را دوست ندارد. (38)

به كساني كه به جنگ بر سرشان تاخت آورده اند و مورد ستم قرار گرفته اند، رخصت داده شد و خدا بر پيروز گردانيدنشان تواناست. (39)

آنهايي كه به ناحق از ديارشان رانده شده

اند جز آن بود كه مي گفتند: پروردگار ما خداي يكتاست؟ و اگر خدا بعضي را به وسيله بعضي ديگر دفع نكرده بود، ديرها و كليساها و كنشتها و مسجدهايي كه نام خدا به فراواني در آن برده مي شود ويران مي گرديد. و خدا هر كس را كه ياريش كند، ياري مي كند و خدا توانا و پيروزمند است. (40)

همان كسان كه اگر در زمين مكانتشان دهيم نماز مي گزارند و زكات مي دهند و امر به معروف و نهي از منكر مي كنند. و سرانجام همه كارها با خداست. (41)

اگر اينان تو را تكذيب كرده اند، پيش از آنها قوم نوح و عاد و ثمود نيز تكذيب كرده اند. (42)

و نيز قوم ابراهيم و قوم لوط. (43)

و مردم مدين. و موسي نيز تكذيب گرديد. من به كافران مهلت دادم. آنگاه آنها را فرو گرفتم. و عقوبت من چگونه بود. (44)

چه بسيار قريه هايي ستمپيشه را هلاك كرديم و سقفهايشان فرو- ريخت و چه بسيار چاهها كه بيكاره ماند و قصرهاي رفيع گچكاري شده ، بي صاحب. (45)

آيا در زمين سير نمي كنند تا صاحب دلهايي گردند كه بدان تعقل كنند و گوشهايي كه بدان بشنوند؟ زيرا چشمها نيستند كه كور مي شوند، بلكه دلهايي كه در سينه ها جاي دارند كور باشند. (46)

از تو به شتاب عذاب مي طلبند و خدا هرگز وعده خود را خلاف نمي كند. و يك روز از روزهاي پروردگار تو برابر با هزار سال است از آن سان كه مي شمريد. (47)

چه بسيار قريه هايي را كه ستمپيشه بودند و

من مهلتشان دادم. آنگاه آنها را فرو گرفتم. و بازگشت همه نزد من است. (48)

بگو: اي مردم، من براي شما بيمدهنده اي آشكارم. (49)

پس آنان را كه ايمان آورده اند و كارهاي شايسته كرده اند، آمرزش و رزقي كرامند است. (50)

و آنان كه در رد آيات ما مي كوشند و مي خواهند ما را به عجز آورند. اهل جهنمند. (51)

ما پيش از تو هيچ رسول يا نبيي را نفرستاديم مگر آنكه چون به خواندن آيات مشغول شد شيطان در سخن او چيزي افكند. و خدا آنچه را كه شيطان افكنده بود نسخ كرد، سپس آيات خويش را استواري بخشيد. و خدا دانا و حكيم است. (52)

چنين شود، تا آنچه شيطان در سخن او افكنده براي كساني كه در قلبهايشان بيماري است و نيز سختدلان، آزمايشي باشد، و ستمكاران در اختلافي بزرگ گرفتارند. (53)

و تا دانش يافتگان بدانند كه قرآن به راستي از جانب پروردگار توست و بدان ايمان بياورند و دلهايشان بدان آرام گيرد. و خدا كساني را كه ايمان آورده اند به راه راست هدايت مي كند. (54)

همواره كافران در آن شك مي كنند تا آنگاه كه قيامت ناگهان بر سرشان فرا رسد يا به عذاب روز بي شادماني گرفتار آيند. (55)

فرمانروايي در آن روز از آن خداست. ميانشان حكم مي كند. پس كساني كه ايمان آورده اند و كارهاي شايسته كرده اند، در بهشتهاي پر نعمتند. (56)

و كساني كه كفر ورزيده اند و آيات ما را دروغ شمرده اند، برايشان عذابي است خوار كننده . (57)

و كساني را كه در راه خدا مهاجرت

كردند، سپس كشته شدند يا خود مردند، خدا به رزقي نيكو روزي مي دهد. زيرا خدا بهترين روزي دهندگان است. (58)

آنان را به جايي در آورد كه از آن خشنود باشند. و هر آينه خدا دانا و شكيباست. (59)

هر كس عقوبت كند همچنان كه او را عقوبت كرده اند، آنگاه بر او ستم كنند، خدا ياريش خواهد كرد. زيرا خدا عفوكننده و آمرزنده است. (60)

اين بدان سبب است كه خدا از شب مي كاهد و به روز مي افزايد و از روز مي كاهد و به شب مي افزايد. و خدا شنوا و بيناست. (61)

اين بدان سبب است كه خدا حق است و آنچه جز او به خدايي مي خوانند باطل است و او بلندمرتبه و بزرگ است. (62)

آيا نديده اي كه خدا از آسمان باران فرستاد و زمين پر سبزه گرديد. هر آينه خدا باريكبين و آگاه است. (63)

از آن اوست آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است. اوست بي نياز و در خور ستايش. (64)

آيا نديده اي كه خدا هر چه را در روي زمين است مسخر شما كرده است و كشتيها را كه در دريا به فرمان او مي روند؟ و آسمان را نگه داشته كه جز به فرمان او بر زمين نيفتد. زيرا خدا را بر مردم رافت و مهرباني است. (65)

اوست آن كه شما را زندگي بخشيد و سپس بميراند و باز زنده مي سازد. و آدمي ناسپاس است. (66)

براي هر امتي آييني نهاديم تا بر آن آيين باشد. پس در اين كار با تو مجادله نكنند و مردم را

به پروردگار خود دعوت كن، زيرا تو به راستي بر راه راست گام مي نهي . (67)

و اگر با تو مجادله كردند، بگو: خدا به هر كاري كه مي كنيد آگاه تر است. (68)

در آنچه مورد اختلاف شماست، خدا در روز قيامت حكم خواهد كرد. (69)

آيا ندانسته اي كه خدا هر چه را كه در آسمانها و زمين است مي داند؟ و اين در كتابي نوشته است، و كاري است بر خدا آسان. (70)

و سواي الله چيزي را مي پرستند كه هيچ دليلي بر وجودش نازل نشده است و هيچ دانشي بدان ندارند. و ستمكاران ياوري ندارند. (71)

چون آيات روشنگر ما بر آنان خوانده شود، نشان انكار را بر چهره كافران مي شناسي ، چنان كه نزديك باشد بر آنان كه آيات را مي خوانند، حمله ور شوند. بگو: آيا شما را به چيزي بدتر از اين آگاه كنم؟ آتش. خدا آن را به كساني كه ايمان نياورده اند وعده داده است و آتش بد سرانجامي است. (72)

اي مردم، مثلي زده شد. بدان گوش دهيد. كساني كه آنها را به جاي الله به خدايي مي خوانيد، اگر همه گرد آيند مگسي را نخواهند آفريد، و اگر مگسي چيزي از آنها بربايد بازستاندنش را نتوانند. طالب و مطلوب هر دو ناتوانند. (73)

خدا را چنان كه سزاي اوست نشناختند. هر آينه خدا نيرومند و پيروز است. (74)

خدا از ميان فرشتگان و مردمان رسولاني بر مي گزيند. هر آينه خدا شنوا و بيناست. (75)

آنچه را كه در پيش رويشان است و آنچه را كه پشت سرشان است مي داند.

و همه كارها بدو باز مي گردد. (76)

اي كساني كه ايمان آورده ايد، ركوع كنيد و سجده كنيد و پروردگارتان را بپرستيد و كارهاي نيك به جاي آوريد، باشد كه رستگار گرديد. (77)

در راه خداوند چنان كه بايد جهاد كنيد. او شما را برگزيد. و برايتان در دين هيچ تنگنايي پديد نياورد. كيش پدرتان ابراهيم است. او پيش از اين و در اين شما را مسلمان ناميد. تا پيامبر بر شما گواه باشد و شما بر ديگر مردم گواه باشيد. پس نماز بگزاريد و زكات بدهيد و به خدا توسل جوييد. اوست مولاي شما. چه مولايي نيكو و چه ياوري نيكو. (78)

مى دهيم، سپس شما را كه كودكى شده ايد [از شكم مادر] بيرون مى آوريم كه به كمال بلوغتان برسيد، و بعضى از شما جانشان گرفته مى شود، و بعضى به حد اعلاى فرتوتى بازبرده شود، چندانكه پس از دانستن [بسيارى چيزها] چيزى نداند، و زمين را پژمرده بينى، آنگاه چون بر آن آب [باران] فرو فرستيم، جنبش يابد و رشد كند، و چه بسيار از گونه هاى خرم بروياند (5)

اين از آن است كه خداوند بر حق است و او مردگان را زنده مى كند و او بر هر كارى تواناست (6)

و اينكه قيامت آمدنى است [و] در آن شكى نيست و خداوند كسانى را كه در گورها خفته اند، بر مى انگيزد (7)

و از مردمان كسى هست كه درباره خداوند بدون دانش و بدون رهنمود و بدون كتابى روشنگر مجادله مى كند (8)

پهلو به تكبر بگرداند تا [مردمان را] از راه خدا گمراه كند. در دنيا خفت و خوارى دارد و در روز قيامت عذاب آتش را به او مى چشانيم (9)

اين به خاطر كار و كردار پيشين توست، و گرنه] خداوند هرگز در حق بندگان ستمگر نيست (10)

و از مردم كسى هست كه خداوند را با دودلى مى پرستد، پس اگر خيرى به او برسد، دلش به آن آرام گيرد، و اگر رنجى به او رسد رويگردان شود، در دنيا و آخرت زيانكار شده است، اين همان زيانكارى آشكار است (11)

به جاى خداوند چيزى به دعا خواند كه نه زيانى به او مى رساند و نه سودى، اين همان گمراهى دور و دراز است (12)

كسى را به دعا مى خواند كه زيانش محتملتر است از سودش، بد

يار و بد دمسازى است (13)

بى گمان خداوند كسانى را كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند، به باغهايى درمى آورد كه جويباران از فرو دست آن جارى است، بى گمان خداوند هرچه خواهد همان تواند كرد (14)

هر كس گمان مى برد كه خداوند هرگز او [پيامبر] را در دنيا و آخرت يارى نمى كند، ريسمانى به سقف خانه [اش] ببندد [و به گردن اندازد] سپس [آن يا نفس خود را] ببرد و بنگرد آيا اين تدبير او مايه خشمش را از بين مى برد (15)

و بدينسان آن را به صورت آياتى روشنگر فرو فرستاديم و خداوند هر كه را خواهد هدايت كند (16)

همانا خداوند در ميان مومنان و يهوديان و صابئين و مسيحيان و مجوس و مشركان در روز قيامت داورى خواهد كرد، بى گمان خداوند بر همه چيز گواه است (17)

آيا نينديشيده اى كه هر كه در آسمانها و زمين است و خورشيد و ماه و ستارگان و كوه ها و درختان و جانوران و بسيارى از مردم، بر خداوند سجده مى برند، و بسيارى هم هستند كه عذاب بر آنان محقق شده است، و هر كس كه خداوند خوارش بدارد، گرامى دارنده اى ندارد، كه خداوند هرچه خواهد همان تواند كرد (18)

اينان حريفانى هستند كه در حق پروردگارشان مجادله كرده اند، اما كسانى كه كفرورزيده اند، بر بالاى آنان جامه هايى از آتش بريده اند [و] از بالاى سرهايشان آب جوش ريخته شود (19)

كه آنچه در درونشان هست و پوستهايشان به آن گداخته مى شود (20)

و گرزهاى آهنينى براى آنان [مهيا] هست (21)

هر بار كه بخواهند از شدت اندوه از آن [جهنم] بيرون روند، به آن بازگردانده شوند [و

گويند] عذاب آتش را بچشيد (22)

بى گمان خداوند كسانى را كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند، به باغهايى درمى آورد كه جويباران از فرودست آن جارى است، در آنجا به دستبندهايى زرين و نيز مرواريد آراسته شوند، و لباسشان در آنجا ابريشم است (23)

و به سخن پاكيزه و راه خداوند ستوده رهنمون شوند (24)

كسانى كه كفر ورزيده و [مردم را] از راه خدا و مسجد الحرام - كه آن را براى مردم اعم از مقيم و مسافر بيابانى نهاده ايم - باز داشته اند [آنان را به عذابى دردناك دچار مى كنيم]، و هر كس در آن از سر ستمگرى آهنگ كژروى كند، به او عذابى دردناك مى چشانيم (25)

و چنين بود كه براى ابراهيم جايگاه خانه كعبه را معين كرديم [و گفتيم] كه براى من هيچگونه شريك مياور و خانه ام را براى غريبان و مقيمان و نمازگزاران پاكيزه بدار (26)

و در ميان مردم براى حج ندا در ده كه پياده و سوار بر هر شتر لاغرى - كه از هر راه دورى مى آيند - رو به سوى تو آورند (27)

تا در منافعى كه براى آنان هست حضور داشته باشند، و نام خداوند را در روزهاى معين بر چارپايان زبان بسته اى كه روزيشان داده ايم، ببرند [و قربانى كنند]، آنگاه از آن بخوريد و به درمانده بينوا هم بخورانيد (28)

آنگاه بايد آلايشهايشان را بزدايند و نذرهايشان را وفا كنند و پيرامون بيت العتيق طواف كنند (29)

چنين است و هر كس شعائر الهى را بزرگ بشمارد، برايش در نزد پروردگارش بهتر است، و بر شما همه چارپايان جز آنچه [حرمت آن] بر شما خوانده

شده است، حلال است، پس از پليدى بتها پرهيز كنيد، و نيز از شهادت دروغ پرهيز كنيد (30)

براى خداوند پاكدين باشيد و به او شرك نورزيد، و هر كس به خداوند شرك ورزد، گويى از آسمان درافتاده و پرنده اى او را در ربوده، يا باد او را به جايى دوردست درانداخته است (31)

چنين است و هر كس شعائر الهى را بزرگ شمارد، آن از پروا و پرهيز دلهاست (32)

در آنها تا زمانى معين براى شما سودهايى هست، آنگاه بازگشتگاه آن بيت العتيق است (33)

و براى هر امتى قربانى اى معين داشته ايم تا نام خدا را، [به هنگام ذبح] بر چارپايان زبان بسته اى كه روزيشان كرده ايم، ببرند، آرى خداى شما خداى يگانه است، در برابر او تسليم باشيد، و به فروتنان بشارت ده (34)

همان كسانى كه چون ياد خدا به ميان آيد، دلهايشان خشيت گيرد، و نيز كسانى كه بر مصائبشان شكيبايى مى ورزند، و برپا دارندگان نماز و كسانى كه از آنچه روزيشان داده ايم مى بخشند (35)

و [قربانى] شتران درشت اندام را براى شما از شعائر الهى گردانده ايم، براى شما در آن خيرى هست، پس در حالى كه به صف و برپا ايستاده اند، نام خداوند را بر آنها ببريد [و قربانى كنيد] و چون پهلوهايشان به خاك رسيد [و بدنشان سرد شد] از آن بخوريد، و به فقير غير سائل و سائل نيز بخورانيد، بدينسان آنها را براى شما رام كرده ايم، باشد كه سپاس بگزاريد (36)

گوشتهاى آنها و خونهايشان هرگز به خداوند نمى رسد، بلكه پرهيزگارى شما به رضاى او نايل مى گردد، بدينسان آنها را براى شما رام كرده ايم تا خداوند را

به خاطر آنكه راهنمايى تان كرده است، تكبير گوييد، و به نيكوكاران بشارت ده (37)

بى گمان خداوند از مومنان دفاع مى كند، بى گمان خداوند هيچ خيانتگر ناسپاسى را دوست ندارد (38)

به كسانى [از مومنان] كه [مشركان] با آنان كارزار كرده اند، رخصت جهاد داده شده است، چرا كه ستم ديده اند، و خداوند بر يارى دادن آنان تواناست (39)

همان كسانى كه از خانه و كاشانه شان به ناحق رانده شده اند، و جز اين نبوده كه گفته اند خداوند پروردگار ماست، و اگر خداوند بعضى از مردم را به دست بعضى ديگر دفع نمى كرد، هم صومعه هاى راهبان و هم معابد [مسيحيان] و هم عبادتگاه ها[ى يهوديان] و هم مساجد [مسلمانان] كه نام خداوند در آنها بسيار ياد مى شود، ويران مى گرديد، و خداوند هر كس را كه دينش را يارى كند، يارى مى دهد، كه خداوند تواناى پيروزمند است (40)

كسانى كه چون در اين سرزمين توانايشان دهيم، نماز را برپا مى دارند و زكات را مى پردازند، و امر به معروف و نهى از منكر مى كنند، و سرانجام كارها با خداوند است (41)

و اگر تو را دروغگو انگاشتند بدان كه قوم نوح و عاد و ثمود هم [پيامبرانشان را] دروغگو انگاشتند (42)

همچنين قوم ابراهيم و قوم لوط (43)

و اهل مدين، و نيز موسى با تكذيب مواجه شد، آنگاه به كافران مهلت و ميدان دادم، سپس فرو گرفتمشان، بنگر كه عقاب من چگونه بوده است (44)

و چه بسيار شهرها را كه چون [مردمش] ستمكار بود، نابود كرديم، و سقفها و ديوارهايش فروريخته است، و چه بسيار چاها كه بى رونق مانده، و نيز چه بسيار قصر استوار و سر به فلك كشيده

(45)

آيا در زمين گردش نكرده اند تا دلهايى داشته باشند كه با آن بينديشند يا گوشهايى كه با آن [حق را] بشنوند، آرى [فقط] ديدگان نيست كه نابينا مى شود، بلكه دلهايى كه در سينه ها هست هم نابينا مى گردد (46)

و از تو عذاب را به شتاب مى خواهند و حال آنكه خداوند هرگز در وعده اش خلاف نمى كند، و يك روز به حساب پروردگارت برابر با هزار سال است از آن دست كه شما مى شماريد (47)

و چه بسيار [اهل] شهرها كه به آنان مهلت و ميدان دادم در حالى كه ستمگر بودند، سپس فرو گرفتمشان، و سير و سرانجام به سوى من است (48)

بگو اى مردم من براى شما هشداردهنده اى آشكارم (49)

بدانيد كسانى كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند از آمرزش و روزى نيك برخوردارند (50)

و كسانى كه در [رد و انكار] آيات ما مقابله كنان [و بى حاصل] مى كوشند، اينان دوزخى اند (51)

و پيش از تو هيچ رسول يا نبى نفرستاديم مگر آنكه چون قرائت [وحى را] آغاز كرد، شيطان در خواندن او اخلال مى كرد، آنگاه خداوند اثر القاى شيطان را مى زدايد، و سپس آيات خويش را استوار مى دارد و خداوند داناى فرزانه است (52)

تا [بدين وسيله] خداوند القاى شيطان را مايه آزمون بيماردلان و سختدلان بگرداند، و بى گمان ستمكاران در ستيزه اى دور و درازند (53)

و تا دانشيافتگان [راستين] بدانند كه آن حق و از سوى پروردگار توست، و به آن ايمان آورند و دلهايشان در برابر آن خاشع شود، و بى گمان خداوند رهنماى مومنان به راه راست است (54)

و كافران همچنان از آن در شك هستند، تا آنكه قيامت

ناگاه فرارسدشان، يا عذاب روزى [سهمگين و] سترون گريبانگيرشان شود (55)

در چنين روزى فرمانروايى خاص خداوند است كه ميان آنان داورى مى كند، آنگاه كسانى كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند، در باغهاى بهشتى پرناز و نعمتاند (56)

و كسانى كه كفر ورزيده اند و آيات ما را دروغ انگاشته اند، اينان عذابى خواركننده [در پيش] دارند (57)

و كسانى كه در راه خدا هجرت كرده اند، سپس كشته شده، يا در گذشته اند، بى گمان خداوند آنان را از روزى نيكو برخوردار مى سازد، و بى گمان خداوند بهترين روزى دهندگان است (58)

بى شك آنان را به جايگاهى كه آن را مى پسندند درآورد، و به راستى خداوند داناى بردبار است (59)

آرى و كسى كه همانند عقابى كه ديده است، [بر ديگران] عقاب روا دارد، سپس بر او ستم رود، خداوند او را يارى مى دهد كه بى گمان خداوند بخشاينده آمرزگار است (60)

اين از آن است كه خداوند از شب مى كاهد و بر روز مى افزايد، و از روز مى كاهد و بر شب مى افزايد، و بى گمان خداوند شنواى بيناست (61)

اين از آن است كه خداوند بر حق است، و آنچه به جاى او مى پرستند باطل است، و همانا خداوند بلندمرتبه و بزرگ است (62)

آيا نينديشيده اى كه خداوند از آسمان آبى فرو فرستاد، آنگاه زمين سبز و خرم گرديد، بى گمان خداوند باريكبين و آگاه است (63)

آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن اوست، و بى گمان خداوند بى نياز ستوده است (64)

آيا نينديشيده اى كه خداوند آنچه در زمين است و كشتى ها را كه در دريا به فرمان او روانند، براى شما رام كرد، و او [اجرام] آسمان

را نگاه مى دارد كه بر زمين نيفتد، مگر به اذن او، بى گمان خداوند به مردم رئوف مهربان است (65)

و اوست كسى كه شما را زنده كرد، سپس شما را مى ميراند، آنگاه دوباره زنده تان مى دارد، بى گمان انسان ناسپاس است (66)

هر امتى را شريعتى مقرر داشته ايم كه ايشان متمسك به آنند، پس نبايد كه با تو در اين امر ستيزه كنند، و به راه پروردگارت بخوان، كه تو بر طريق هدايتى مستقيم هستى (67)

و اگر با تو مجادله كردند بگو خداوند به آنچه مى كنيد داناتر است (68)

خداوند در ميان شما، در آنچه اختلاف داشتيد، در روز قيامت داورى مى كند (69)

آيا نمى دانى كه خداوند آنچه در آسمان و زمين است مى داند، كه اينها در كتابى [مسطور] است، بى گمان اين امر بر خداوند آسان است (70)

و به جاى خداوند چيزى را مى پرستند كه درباره آن برهانى نازل نكرده است، و چيزى را [مى پرستند] كه به آن علم ندارند، و ستمكاران [مشرك] ياورى ندارند (71)

و چون آيات روشنگر ما را بر آنان بخوانند، در چهره هاى كفرپيشگان [نشان] ناخوشايندى مى بينى، نزديك است كه به كسانى كه آيات ما را بر آنان مى خوانند حمله برند، بگو آيا به از اين بدترى [كه در كمين شماست] آگاهتان كنم؟ آن آتش دوزخ است كه خداوند به كافران وعده اش را داده است، و بد سرانجامى است (72)

اى مردم مثلى زده مى شود كه به آن گوش فرادهيد: كسانى كه به جاى خداوند مى پرستيد، اگر هم دست يكى كنند، هرگز مگسى را هم نتوانند آفريد، و اگر مگس چيزى از آنان بربايد، نمى توانند آن را از او بازپس گيرند،

هم پرستنده و هم پرستيده ناتوانند (73)

خداوند را چنانكه سزاوار ارج اوست، ارج نگذاشتند، بى گمان خداوند تواناى پيروزمند است (74)

خداوند از ميان فرشتگان و مردمان، پيامبرانى برمى گزيند، بى گمان خداوند شنواى بيناست (75)

هرچه پيش روى آنان و پشتسرشان است، مى داند، و همه كارها به خداوند بازگردانده مى شود (76)

اى مومنان به ركوع و سجود [/ نماز] بپردازيد و پروردگارتان را بپرستيد، و نيكى كنيد، باشد كه رستگار شويد (77)

و در راه خدا چنانكه سزاوار جهاد اوست جهاد كنيد، او شما را برگزيده است و براى شما در دينتان محظورى قرار نداده است، كه آيين پدرتان ابراهيم است، همو كه شما را از پيش مسلمان ناميد، و در اين [كتاب] هم [مسلمان ناميده شده ايد]، تا سرانجام پيامبر گواه بر شما و شما گواه بر مردمان باشيد، پس نماز برپا داريد و زكات بدهيد و به خداوند پناه بريد، او سرور شماست، چه نيكو سرورى و چه نيكو ياورى (78)

چكه آبى پس از خونى بسته پس از پاره گوشتى جويده تمام آفريده و تمام ناآفريده تا بيان كنيم براى شما و نهيم در رحمها هر چه را خواهيم تا سرآمدى معين پس برون آريمتان كودكى پس تا رسيد نيروهاى خود را و از شما است آنكه دريافت شود (بميرد) و از شما است آنكه بازگردانيده شود بسوى پس ترين عمر (زندگانى) تا نداند پس از دانستن چيزى را و ببينى زمين را فسرده پژمرده تا گاهى كه فرستيم بر آن آب را بجنبد و برآيد و بروياند از هر جفتى زيبا (5)

اين بدان است كه خدا است حقّ و آنكه او زنده كند مردگان را و آنكه او است بر همه چيز توانا (6)

و آنكه ساعت است آينده نيست شكى در آن و آنكه خدا برانگيزد آنان را كه در گورند (7)

و از مردم است آنكه بستيزد در خدا بى دانش و نه راهنمائى و نه نامه اى تابناك (8)

برتابنده پهلوى خويش تا گمراه كند مردم را از راه خدا او را است در دنيا خوارى و چشانيمش روز قيامت عذابى سوزان (9)

اين بدانچه پيش فرستاده است دستهايت و نيست خدا ستمگر بر بندگان (10)

و از مردم است آنكه مى پرستد خدا را بر نوكى (يا كنارى) پس اگر رسدش خوشى برآسايد بدان و اگر رسدش آزمايشى بازگردد بر روى خويش زيانمند است در دنيا و آخرت اين است آن زيان آشكار (11)

مى خواند جز خدا آنچه را نه زيانش رساند و نه سودش دهد اين است آن گمراهى دور (12)

مى خواند آن را كه زيانش نزديكتر است از سودش چه بد سرپرست

و چه بد همدمى است (13)

همانا خدا درآرد آنان را كه ايمان آوردند و كردار شايسته كردند باغهائى كه روان است زير آنها جوى ها همانا خدا مى كند آنچه را مى خواهد (14)

آنكو مى پندارد كه هرگز ياريش نمى كند خدا در دنيا و آخرت پس بكشد ريسمانى بسوى آسمان پس ببرد پس بنگرد آيا مى برد نيرنگ او آنچه را به خشم مى آورد (15)

و بدينسان فرستاديمش آيتهائى روشن و آنكه خدا هدايت مى كند هر كه را خواهد (16)

همانا آنان كه ايمان آوردند و آنان كه جهود شدند و صابيان و ترسايان و مجوس و آنان كه شرك ورزيدند همانا خدا حكم مى كند ميان آنان روز قيامت همانا خدا است بر همه چيز گواه (17)

آيا نديدى كه خدا سجده مى كند برايش آنكه در آسمانها و آنكه در زمين است و مهر و ماه و ستارگان و كوه ها و درخت و جنبندگان و بسيارى از مردم و بسيارى كه فرود آمد (استوار شد) بر او عذاب و آن را كه خوار سازد خدا پس نيستش سرافرازنده اى همانا خدا مى كند آنچه را مى خواهد (18)

اينان دو دشمنند كه ستيزه كردند در پروردگار خويش پس آنان كه كافر شدند بريده شد براى ايشان جامه هائى از آتش ريخته شود از فراز سرهاى ايشان آب جوشان (19)

مى گدازد بدان آنچه در شكمهاى ايشان است و پوستها (20)

و ايشان را است گرزهائى از آهن (21)

هر گاه خواهند برون آيند از آن از اندوهى بازگردانيده شوند در آن و بچشيد عذاب سوزان را (22)

همانا خدا درآرد آنان را كه ايمان آوردند و كردار شايسته كردند باغهائى كه روان است

زير آنها جوى ها زيب داده شوند در آن با دستبندهائى از زر و مرواريد و جامه ايشان است در آن حرير (23)

و رهبرى شدند بسوى پاكيزه از سخن و رهبرى شدند بسوى راه خداوند ستوده (24)

همانا آنان كه كفر ورزيدند و باز مى دارند از راه خدا و مسجد حرام كه گردانيديمش براى مردم يكسان نشيمن گزيده (مانده) در آن و بيابانى (دشت نشين) و آنكه خواهد در آن كجروى را به ستم چشانيمش از عذابى دردناك (25)

و هنگامى كه جايگاه گردانيدم براى ابراهيم جاى خانه را كه شرك نورز به من چيزى را و پاك گردان خانه مرا براى طواف كنندگان و بپاى ايستادگان و ركوع كنندگان سجده كنندگان (26)

و بانگ برآور در مردم به حج آيندت پيادگان و بر هر اشترى لاغر كه مى آيند از هر دره اى ژرف (27)

تا بنگرند سودهائى براى خويش و ببرند نام خدا را در روزهائى دانسته بر آنچه روزيشان داده است از دامهاى چهارپا پس بخوريد از آن و بخورانيد به بينواى درويش (28)

پس تا بگذارند چرك (آلايش) خويش را و وفا كنند به نذرهاى خود و طواف كنند گرد خانه كهن (29)

اين و هر كه بزرگ شمرد حرمتهاى خدا را پس آن بهتر است براى او نزد پروردگارش و حلال شد براى شما چهارپايان مگر آنچه خوانده شود بر شما پس دورى گزينيد از پليدى يعنى بتان و دورى گزينيد از سخن ناروا (30)

يكتاپرستان براى خدا نه شرك ورزندگان بدو و آنكه شرك ورزد به خدا پس گوئيا درافتاده است از آسمان تا بربايدش پرنده يا بپراكندش باد به جائى دور (يا رانده) (31)

اين و

هر كه بزرگ شمرد شعارهاى خدا را همانا آن است از پرهيزكارى دلها (32)

براى شما است در آن سودهائى تا سرآمدى نامبرده سپس فرودگاهش بسوى خانه است كهن (33)

و براى هر ملتى نهاديم پرستشى تا ببرند نام خدا را بر آنچه روزيشان داد از دامهاى چهارپا و خداى شما خداوند يكتا است پس براى او اسلام آريد و مژده ده به فروتنان (34)

آنان كه هر گاه ياد شود خدا بترسد دلهاشان و شكيبايان بر آنچه رسدشان و بپادارندگان نماز و از آنچه روزيشان داديم ببخشند (35)

و اشتران فربه (قربانى) گردانيديم آنها را براى شما از شعارهاى خدا شما را است در آنها خوبيى پس ببريد نام خدا را بر آنها صف آرندگان تا گاهى كه بيفتد پهلوهاى آنها بخوريد از آنها و بخورانيد بينوا و دريوزه را بدينسان رام گردانيديمشان براى شما شايد شما سپاسگزاريد (36)

هرگز نرسد خدا را گوشتها و نه خونهاى آنها و ليكن رسدش پرهيزكارى از شما بدينگونه رام كرديم آنها را براى شما تا بزرگ شمريد خدا را بر آنچه راهبريتان كرد و بشارت ده نيكوكاران (37)

همانا خدا دفاع كند از آنان كه ايمان آوردند همانا خدا دوست ندارد هر خيانتكار ناسپاسى را (38)

رخصت داده شد (يا اعلام شد) بدانان كه پيكار مى شوند كه ستم شدند و همانا خدا است بر يارى آنان توانا (39)

آنان كه برون رانده شدند از خانه هاى خود به ناحقّّ جز آنكه مى گفتند پروردگار ما خدا است و اگر نبود دورساختن خدا مردم را گروهى با گروهى همانا ويران مى شدند پرستشگاه ها و كليساها و نمازها و مسجدهائى كه برده شود

در آنها نام خدا بسيار و البته يارى كند خدا هر كه را ياريش كند همانا خدا است تواناى عزتمند (40)

آنان كه اگر فرمانروائيشان دهيم در زمين بپاى دارند نماز را و بدهند زكات را و فرمان رانند به خوبى و بازدارند از بدى و براى خدا است فرجام كارها (41)

و اگر به دروغ گيرندت همانا به دروغ گرفتيد پيش از ايشان قوم نوح و عاد و ثمود (42)

و قوم ابراهيم و قوم لوط (43)

و ياران مدين و دروغگو شمرده شد موسى پس مهلت دادم به كافران سپس گرفتم ايشان را پس چگونه بود برابرى كردن و انتقام من (44)

و بسا شهرى كه نابودش كرديم و او است ستمگر پس آن است فرود آمده بر پايه هاى خود و چاهى ويران و كاخى افراشته (45)

آيا نگشتند در زمين تا باشدشان دلهائى كه دريابند بدانها يا گوشهائى كه بشنوند بدانها زيرا كور نشوند ديدگان و ليكن كور شوند دلهائى كه درون سينه ها است (46)

و شتاب خواهند از تو در عذاب و هرگز نشكند خدا وعده خود را و همانا روزى نزد پروردگار تو مانند هزار سال است از آنچه مى شمرند (47)

و بسا شهرى كه مهلت داديم بدان حالى كه ستمكار بود و سپس گرفتيم آن را و بسوى من است بازگشت (48)

بگو اى مردم جز اين نيست كه منم براى شما ترساننده اى آشكار (49)

پس آنان كه ايمان آوردند و كردار شايسته كردند براى ايشان است آمرزشى و روزيى گرامى (50)

و آنان كه بشتافتند در آيتهاى ما به عجزآرندگان آنانند ياران دوزخ (51)

و نفرستاديم پيش از

تو فرستاده اى و نه پيمبرى مگر هر گاه آرزو مى كرد مى افكند شيطان در آرزوى او پس برمى انداخت خدا آنچه را شيطان مى افكند سپس استوار مى ساخت خدا آيتهاى خويش را و خدا است داناى حكيم (52)

تا بگرداند آنچه را مى افكند شيطان آزمايشى براى آنان كه در دلهاشان بيمارى است و سنگين دلان و همانا ستمگرانند در دشمنيى دور و دراز (53)

و تا بدانند آنان كه داده شدند دانش را كه آن است حقّ از پروردگار تو پس ايمان آرند بدان پس نرم شود براى آن دلهاشان و همانا خدا راهنماى آنانى است كه ايمان آوردند بسوى راهى راست (54)

و پيوسته باشند آنان كه كفر ورزيدند در شكى از آن تا بيايدشان ساعت ناگهان يا بيايدشان عذاب روزى نازا (بى مانند) (55)

پادشاهى در آن روز از آن خدا است حكم كند ميان ايشان پس آنان كه ايمان آوردند و كردار شايسته كردند در باغستان نعمتند (56)

و آنان كه كفر ورزيدند و تكذيب كردند آيتهاى ما را ايشان را است عذابى خواركننده (57)

و آنان كه از خانمان آواره شدند در راه خدا سپس كشته شدند يا مردند همانا خدا روزيشان دهد روزيى نكو و همانا خدا است بهترين روزى دهندگان (58)

هر آينه درآردشان خدا جايگاهى كه بپسندندش و هر آينه خدا است داناى بردبار (59)

اين و هر كه كيفر دهد مانند آنچه را شكنجه شده است پس ستم شود بر او هر آينه ياريش كند خدا و همانا خدا است درگذرنده آمرزگار (60)

اين بدان است كه خدا فرو مى برد شب را در روز و فرو مى برد روز را در شب و آنكه

خدا است شنواى بينا (61)

اين بدان است كه خدا است حقّ و آنچه مى خوانند جز او است باطل و آنكه خدا است برتر بزرگ (62)

آيا نديدى كه خدا فرستاد از آسمان آبى پس گرديد زمين سرسبز همانا خداوند است نوازنده آگاه (63)

براى او است آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است و همانا خدا است بى نياز ستوده (64)

آيا نديدى كه خدا رام كرد براى شما آنچه در زمين است و كشتى كه مى رود در دريا به فرمانش و نگاه مى دارد آسمان را كه فرود آيد بر زمين مگر با اذن او همانا خدا به مردم است نوازنده مهربان (65)

و او است آنكه زنده كرد شما را پس بميراندتان و سپس زنده سازدتان و همانا انسان است بسيار ناسپاس (66)

براى هر ملتى نهاديم روشى كه ايشانند رونده آن پس نستيزند با تو در كار و برخوان بسوى پروردگار خود كه توئى همانا بر هدايتى راست (67)

و اگر پرخاش كردند با تو بگو خدا داناتر است بدانچه مى كنيد (68)

خدا حكم كند ميان شما روز قيامت در آنچه بوديد در آن اختلاف مى كرديد (69)

آيا ندانستى كه خدا مى داند آنچه در آسمان و زمين است همانا اين است در نامه اى همانا اين است بر خدا آسان (70)

و پرستش كنند جز خدا آنچه را نفرستاد بدان فرمانروايى و آنچه نيستشان بدان دانشى و نيست ستمكاران را ياورى (71)

و هر گاه خوانده شود بر ايشان آيتهاى ما روشن بشناسى در چهره هاى آنان كه كفر ورزيدند بدى را نزديك است بتازند بر آنان كه مى خوانند بر ايشان آيتهاى ما را

بگو آيا آگهيتان دهم به بدتر از اين آتش وعده دادش خدا بدانان كه كفر ورزيدند و بد بازگشتگاهى است (72)

اى مردم زده شد مثلى پس بشنويدش همانا آنان كه مى خوانيد جز خدا هرگز نيافرند مگسى را و هر چند گرد آيند براى آن و اگر بربايدشان مگس چيزى را نستانندش از آن ناتوانند خواهنده و خواسته (73)

ارج نگذاشتند خدا را حقّ ارجمنديش همانا خدا است تواناى عزتمند (74)

خدا بگزيند از فرشتگان فرستادگانى و از مردم همانا خدا است شنواى بينا (75)

داند آنچه پيش روى ايشان و آنچه پشت سر ايشان است و بسوى خدا بازگردانيده شوند كارها (76)

اى آنان كه ايمان آورديد ركوع گزاريد و سجده كنيد و پرستش كنيد پروردگار خود را و بكنيد خوبى را شايد رستگار شويد (77)

و بكوشيد در راه خدا سزاى كوشش او او برگزيد شما را و ننهاد بر شما در دين رنجى را ملت پدر شما ابراهيم او ناميدتان مسلمانان از پيش و در اين (قرآن) تا باشد پيمبر گواهى بر شما و باشيد گواهان بر مردم پس بپا داريد نماز را و بدهيد زكات را و نگهدارى از خدا جوئيد او است سرپرست شما چه خوب سرپرست و چه خوب ياورى است (78)

drunk, yet they will not be drunken, but Allah’s punishment is severe.

3 Among the people are those who dispute about Allah without any knowledge, and follow every froward devil,

4 about whom it has been decreed that should anyone take him for a friend, he will lead him astray, and conduct him toward the punishment of the Blaze.

5 O people! If you are in doubt about the resurrection, [consider that] We indeed created you from dust, then from a drop of [seminal] fluid, then from a clinging mass, then from a fleshy tissue, partly formed and partly unformed, so that We may manifest [Our power] to you. We establish in the wombs whatever We wish for a specified term, then We bring you forth as infants, then [We rear you] so that you may come of age. [Then] there are some of you who are taken away, and there are some of you who are relegated to the nethermost age, so that he knows nothing after [having possessed] some knowledge. And you see the earth torpid, yet when We send down water upon it, it stirs and swells, and grows every delightful kind [of plant].

6 That is because Allah is the Reality and it is He who revives the dead, and He has power over all things,

7 and the Hour is bound to come, there is no doubt in it, and Allah will resurrect those who are in the graves.

8 Among the people are those who dispute concerning Allah without

any knowledge or guidance, or an enlightening Book,

9 turning aside disdainfully to lead [others] astray from the way of Allah. For such there is disgrace in this world, and on the Day of Resurrection We will make him taste the punishment of the burning:

10 ‘That is because of what your hands have sent ahead, and because Allah is not tyrannical to the servants.’

11 And among the people are those who worship Allah on the [very] fringe: if good fortune befalls him, he is content with it; but if an ordeal visits him he makes a turn-about, to become a loser in the world and the Hereafter. That is the manifest loss.

12 He invokes besides Allah that which can bring him neither benefit nor harm. That is extreme error.

13 He invokes someone whose harm is surely likelier than his benefit. Surely an evil ally and an evil companion!

14 Allah will indeed admit those who have faith and do righteous deeds into gardens with streams running in them. Indeed Allah does whatever He desires.

15 Whoever thinks that Allah will not help him in this world and the Hereafter, let him extend a rope to the ceiling and hang himself, and see if his artifice would remove his rage.

16 Thus have We sent it down as manifest signs, and indeed Allah guides whomever He desires.

17 Indeed the faithful, the Jews, the Sabaeans, the Christians, the Magians and the polytheists—Allah will indeed judge between them on the Day of Resurrection.

In-deed Allah is witness to all things.

18 Have you not regarded that to Allah prostrates whoever is in the heavens and who-ever is on the earth, and the sun, the moon, and the stars, the mountains, the trees, and the animals and many of mankind? And for many the punishment has become due. Whomever Allah humiliates will find no one who may bring him honour. Indeed Allah does whatever He wishes.

19 These two contenders contend concerning their Lord. As for those who are faith-less, cloaks of fire will be cut out for them, and boiling water will be poured over their heads,

20 with which their skins and entrails will be fused,

21 and there will be clubs of iron for them.

22 Whenever they desire to leave it out of anguish, they will be turned back into it [and told]: ‘Taste the punishment of the burning!’

23 Indeed Allah will admit those who have faith and do righteous deeds into gardens with streams running in them, adorned therein with bracelets of gold and pearl, and their dress therein will be silk.

24 They shall be guided to the purest speech, and guided to the path of the All-laudable.

25 Indeed those who are faithless and who bar from the way of Allah and the Sacred Mosque, which We have assigned for all the people, the native and the visitor being equal therein—whoever seeks to commit therein sacrilege with the intent of wrongdo-ing, We shall make him taste a painful punishment.

26 When

We settled for Abraham the site of the House [saying], Do not ascribe any partners to Me, and purify My House for those who go around it, and those who stand [in it for prayer], and those who bow and prostrate.

27 And proclaim the Hajj to people: they shall come to you on foot and on lean cam-els coming from distant places,

28 that they may witness the benefits for them, and mention Allah’s Name during the known days over the livestock He has provided them. So eat thereof, and feed the destitute.

29 Then let them do away with their untidiness, and fulfill their vows, and go around the Ancient House.

30 That. And whoever venerates the sacraments of Allah, that is better for him with his Lord. You are permitted [animals of] grazing livestock except for what will be recited to you. So avoid the abomination of idols, and avoid false speech,

31 as persons having pure faith in Allah, not ascribing partners to Him. Whoever ascribes partners to Allah is as though he had fallen from a height to be devoured by vultures, or to be blown away by the wind far and wide.

32 That. And whoever venerates the sacraments of Allah—indeed that arises from the Godwariness of hearts.

33 You may benefit from them until a specified time. Then their place of sacrifice is by the Ancient House.

34 For every nation We have appointed a rite that they might mention Allah’s Name over the livestock He has provided

them. Your God is the One God. So submit to Him. And give good news to the humble

35 —those whose hearts tremble with awe when Allah is mentioned, and who are patient through whatever visits them, and who maintain the prayer and spend out of what We have provided them.

36 We have appointed for you the [sacrificial] camels as one of Allah’s sacraments. There is good for you in them. So mention the Name of Allah over them as they stand. And when they have fallen on their flanks, eat from them, and feed the self-contained needy and the mendicant. Thus have We disposed them for your benefit so that you may give thanks.

37 It is not their flesh or their blood that reaches Allah. Rather it is your Godwariness that reaches Him. Thus has He disposed them for your benefit so that you may mag-nify Allah for His guiding you. And give good news to the virtuous.

38 Allah indeed defends those who have faith. Indeed Allah does not like any ingrate traitor.

39 Those who are fought against are permitted [to fight] because they have been wronged, and Allah is indeed able to help them.

40 —Those who were expelled from their homes unjustly, only because they said, ‘Allah is our Lord.’ Had not Allah repulsed the people from one another, ruin would have befallen the monasteries, churches, synagogues and mosques in which Allah’s Name is mentioned greatly. Allah will surely help those who help Him. Indeed Allah is all-strong,

all-mighty.

41 Those who, if We granted them power in the land, maintain the prayer, give the zakat, and bid what is right and forbid what is wrong. And with Allah rests the out-come of all matters.

42 If they impugn you, the people of Noah have impugned before them and ‘Aad and Thamud

43 [as well as] the people of Abraham and the people of Lot,

44 and the inhabitants of Midian, and Moses was also impugned. But I gave the faith-less a respite, then I seized them and how was My rebuttal!

45 How many towns We have destroyed while they were wrongdoers! So they lie fallen on their trellises, their wells neglected and their lofty palaces [desolate]!

46 Have they not traveled over the land so that they may have hearts by which they may apply reason, or ears by which they may hear? Indeed it is not the eyes that turn blind, but the hearts turn blind—those that are in the breasts!

47 They ask you to hasten the punishment, though Allah shall never break His promise. Indeed a day with your Lord is like a thousand years of your reckoning.

48 To how many a town did I give respite while it was wrongdoing! Then I seized it, and toward Me is the destination.

49 Say, ‘O mankind! I am only a manifest warner to you!’

50 As for those who have faith and do righteous deeds, for them is forgiveness and a noble provision.

51 But as for those

who contend with Our signs, seeking to thwart [their purpose], they shall be the inmates of hell.

52 We did not send before you any apostle or prophet but that when he recited [the scripture] Satan interjected [something] in his recitation. Thereat Allah nullifies what-ever Satan has interjected, [and] then Allah confirms His signs, and Allah is All-knowing, All-wise.

53 That He may make what Satan has thrown in a trial for those in whose hearts is a sickness and those whose hearts have hardened. Indeed the wrongdoers are steeped in extreme defiance.

54 That those who have been given knowledge may know that it is the truth from your Lord, and so they may have faith in it, and their hearts may be humbled before Him. Indeed Allah guides those who have faith to a straight path.

55 Those who are faithless persist in their doubt about it, until the Hour overtakes them suddenly, or they are overtaken by the punishment of an inauspicious day.

56 On that day all sovereignty will belong to Allah: He will judge between them. Then those who have faith and do righteous deeds will be in gardens of bliss,

57 and those who are faithless and who deny Our signs—for such there will be a humiliating punishment.

58 Those who migrate in the way of Allah and then are slain, or die, Allah will surely provide them with a good provision. Allah is indeed the best of providers.

59 He will admit them into an abode they are

pleased with. Indeed Allah is all-knowing, all-forbearing.

60 That; and whoever retaliates with the like of what he has been made to suffer, and then is [again] aggressed against, Allah will surely help him. Indeed Allah is all-excusing, all-forgiving.

61 That is because Allah makes the night pass into the day and makes the day pass into the night, and because Allah is all-hearing, all-seeing.

62 That is because Allah is the Reality, and what they invoke besides Him is nullity, and because Allah is the All-exalted, the All-great.

63 Have you not regarded that Allah sends down water from the sky, whereupon the earth turns green? Indeed Allah is all-attentive, all-aware.

64 To Him belongs whatever is in the heavens and whatever is in the earth, Indeed Allah is the All-sufficient, the All-laudable.

65 Have you not regarded that Allah has disposed for you[r benefit] whatever there is in the earth, and [that] the ships sail at sea by His command, and He sustains the sky lest it should fall on the earth, excepting [when it does so] by His leave? Indeed Allah is most kind and merciful to mankind.

66 It is He who gave you life then He makes you die, then He brings you to life. In-deed man is very ungrateful.

67 For every nation We had appointed a rite [of worship] which they used to ob-serve; so let them not dispute with you about the matter. And invite to your Lord. In-deed you are on a straight guidance.

68 And

if they dispute with you, say, ‘Allah knows best what you are doing.

69 Allah will judge between you on the Day of Resurrection concerning that about which you used to differ.’

70 Do you not know that Allah knows whatever there is in the sky and the earth? That is indeed in a Book. That is indeed easy for Allah.

71 They worship besides Allah that for which He has not sent down any authority, and of which they have no knowledge. And the wrongdoers shall have no helper.

72 When Our manifest signs are recited to them, you perceive denial on the faces of the faithless: they would almost pounce upon those who recite Our signs to them. Say, ‘Shall I inform you about something worse than that? The Fire which Allah has prom-ised the faithless. And it is an evil destination.’

73 O mankind! Listen to a parable that is being drawn: Indeed those whom you invoke besides Allah will never create [even] a fly even if they all rallied to do so! And if a fly should take away something from them, they can not recover that from it. Feeble is the seeker and the sought!

74 They do not regard Allah with the regard due to Him. Indeed Allah is all-strong, all-mighty.

75 Allah chooses messengers from angels and from mankind. Indeed Allah is all-hearing, all-seeing.

76 He knows that which is before them and that which is behind them, and to Allah all matters are returned.

77 O you

who have faith! Bow down and prostrate yourselves, and worship your Lord, and do good, so that you may be felicitous.

78 And wage jihad for the sake of Allah, a jihad which is worthy of Him. He has chosen you and has not placed for you any obstacle in the religion, the faith of your father, Abraham. He named you ‘muslims’ before, and in this, so that the Apostle may be a witness to you, and that you may be witnesses to mankind. So maintain the prayer, give the zakat, and hold fast to Allah. He is your master—an excellent master and an excellent helper.

and incomplete, that We may make clear to you; and We cause what We please to stay (5)

This is because Allah is the Truth and because He gives life to the dead and because He has power over all things (6)

And because the hour is coming, there is no doubt about it; and because Allah shall raise up those who are in the graves. (7)

And among men there is he who disputes about Allah without knowledge and without guidance and without an illuminating book, (8)

Turning away haughtily that he may lead (others) astray from the way of Allah; for him is disgrace in this world, and on the day of resurrection We will make him taste the punishment of burning: (9)

This is due to what your two hands have sent before, and because Allah is not in the least unjust to the servants. (10)

And among men is he who serves Allah (standing) on the verge, so that if good befalls him he is satisfied therewith, but if a trial afflict him he turns back headlong; he loses this world as well as the hereafter; that is a manifest loss. (11)

He calls besides Allah upon that which does not harm him and that which does not profit him, that is the great straying. (12)

He calls upon him whose harm is nearer than his profit; evil certainly is the guardian and evil certainly is the associate. (13)

Surely Allah will cause those who believe and do good deeds to

enter gardens beneath which rivers flow, surely Allah does what He pleases. (14)

Whoever thinks that Allah will not assist him in this life and the hereafter, let him stretch a rope to the ceiling, then let him cut (it) off, then let him see if his struggle will take away that at which he is enraged. (15)

And thus have We revealed it, being clear arguments, and because Allah guides whom He intends. (16)

Surely those who believe and those who are Jews and the Sabeans and the Christians and the Magians and those who associate (others with Allah)-- surely Allah will decide between them on the day of resurrection; surely Allah is a witness over all things. (17)

Do you not see that Allah is He, Whom obeys whoever is in the heavens and whoever is in the earth, and the sun and the moon and the stars, and the mountains and the trees, and the animals and many of the people; and many there are against whom chastisemen (18)

These are two adversaries who dispute about their Lord; then (as to) those who disbelieve, for them are cut out garments of fire, boiling water shall be poured over their heads. (19)

With it shall be melted what is in their bellies and (their) skins as well. (20)

And for them are whips of iron. (21)

Whenever they will desire to go forth from it, from grief, they shall be turned back into it, and taste the chastisement of burning. (22)

Surely Allah

will make those who believe and do good deeds enter gardens beneath which rivers flow; they shall be adorned therein with bracelets of gold and (with) pearls, and their garments therein shall be of silk. (23)

And they are guided to goodly words and they are guided into the path of the Praised One. (24)

Surely (as for) those who disbelieve, and hinder (men) from Allah's way and from the Sacred Mosque which We have made equally for all men, (for) the dweller therein and (for) the visitor, and whoever shall incline therein to wrong unjustly, We will make h (25)

And when We assigned to Ibrahim the place of the House, saying: Do not associate with Me aught, and purify My House for those who make the circuit and stand to pray and bow and prostrate themselves. (26)

And proclaim among men the Pilgrimage: they will come to you on foot and on every lean camel, coming from every remote path, (27)

That they may witness advantages for them and mention the name of Allah during stated days over what He has given them of the cattle quadrupeds, then eat of them and feed the distressed one, the needy. (28)

Then let them accomplish their needful acts of shaving and cleansing, and let them fulfil their vows and let them go round the Ancient House. (29)

That (shall be so); and whoever respects the sacred ordinances of Allah, it is better for him with his Lord; and the cattle are made lawful for you,

except that which is recited to you, therefore avoid the uncleanness of the idols and avoid false words, (30)

Being upright for Allah, not associating aught with Him and whoever associates (others) with Allah, it is as though he had fallen from on high, then the birds snatch him away or the wind carries him off to a far-distant place. (31)

That (shall be so); and whoever respects the signs of Allah, this surely is (the outcome) of the piety of hearts. (32)

You have advantages in them till a fixed time, then their place of sacrifice is the Ancient House. (33)

And to every nation We appointed acts of devotion that they may mention the name of Allah on what He has given them of the cattle quadrupeds; so your god is One God, therefore to Him should you submit, and give good news to the humble, (34)

(To) those whose hearts tremble when Allah is mentioned, and those who are patient under that which afflicts them, and those who keep up prayer, and spend (benevolently) out of what We have given them. (35)

And (as for) the camels, We have made them of the signs of the religion of Allah for you; for you therein is much good; therefore mention the name of Allah on them as they stand in a row, then when they fall down eat of them and feed the poor man who is c (36)

There does not reach Allah their flesh nor their blood, but to Him is

acceptable the guarding (against evil) on your part; thus has He made them subservient to you, that you may magnify Allah because He has guided you aright; and give good news to those w (37)

Surely Allah will defend those who believe; surely Allah does not love any one who is unfaithful, ungrateful. (38)

Permission (to fight) is given to those upon whom war is made because they are oppressed, and most surely Allah is well able to assist them; (39)

Those who have been expelled from their homes without a just cause except that they say: Our Lord is Allah. And had there not been Allah's repelling some people by others, certainly there would have been pulled down cloisters and churches and synagogues a (40)

Those who, should We establish them in the land, will keep up prayer and pay the poor-rate and enjoin good and forbid evil; and Allah's is the end of affairs. (41)

And if they reject you, then already before you did the people of Nuh and Ad and Samood reject (prophets). (42)

And the people of Ibrahim and the people of Lut, (43)

As well as those of Madyan and Musa (too) was rejected, but I gave respite to the unbelievers, then did I overtake them, so how (severe) was My disapproval. (44)

So how many a town did We destroy while it was unjust, so it was fallen down upon its roofs, and (how many a) deserted well and palace raised high. (45)

Have they not travelled in

the land so that they should have hearts with which to understand, or ears with which to hear? For surely it is not the eyes that are blind, but blind are the hearts which are in the breasts. (46)

And they ask you to hasten on the punishment, and Allah will by no means fail in His promise, and surely a day with your Lord is as a thousand years of what you number. (47)

And how many a town to which I gave respite while it was unjust, then I overtook it, and to Me is the return. (48)

Say: O people! I am only a plain warner to you. (49)

Then (as for) those who believe and do good, they shall have forgiveness and an honorable sustenance. (50)

And (as for) those who strive to oppose Our communications, they shall be the inmates of the flaming fire. (51)

And We did not send before you any messenger or prophet, but when he desired, the Shaitan made a suggestion respecting his desire; but Allah annuls that which the Shaitan casts, then does Allah establish His communications, and Allah is Knowing, Wise, (52)

So that He may make what the Shaitan casts a trial for those in whose hearts is disease and those whose hearts are hard; and most surely the unjust are in a great opposition, (53)

And that those who have been given the knowledge may know that it is the truth from your Lord, so they may believe in it and their

hearts may be lowly before it; and most surely Allah is the Guide of those who believe into a right path. (54)

And those who disbelieve shall not cease to be in doubt concerning it until the hour overtakes them suddenly, or there comes on them the chastisement of a destructive day. (55)

The kingdom on that day shall be Allah's; He will judge between them; so those who believe and do good will be in gardens of bliss. (56)

And (as for) those who disbelieve in and reject Our communications, these it is who shall have a disgraceful chastisement. (57)

And (as for) those who fly in Allah's way and are then slain or die, Allah will most certainly grant them a goodly sustenance, and most surely Allah is the best Giver of sustenance. (58)

He will certainly cause them to enter a place of entrance which they shall be well pleased with, and most surely Allah is Knowing, Forbearing. (59)

That (shall be so); and he who retaliates with the like of that with which he has been afflicted and he has been oppressed, Allah will most certainly aid him; most surely Allah is Pardoning, Forgiving. (60)

That is because Allah causes the night to enter into the day and causes the day to enter into the night, and because Allah is Hearing, Seeing. (61)

That is because Allah is the Truth, and that what they call upon besides Him-- that is the falsehood, and because Allah is the High, the Great. (62)

Do you not see that Allah sends down water from the cloud so the earth becomes green? Surely Allah is Benignant, Aware. (63)

His is whatsoever is in the heavens and whatsoever is in the earth; and most surely Allah is the Self-sufficient, the Praised. (64)

Do you not see that Allah has made subservient to you whatsoever is in the earth and the ships running in the sea by His command? And He withholds the heaven from falling on the earth except with His permission; most surely Allah is Compassionate, Mercifu (65)

And He it is Who has brought you to life, then He will cause you to die, then bring you to life (again); most surely man is ungrateful. (66)

To every nation We appointed acts of devotion which they observe, therefore they should not dispute with you about the matter and call to your Lord; most surely you are on a right way. (67)

And if they contend with you, say: Allah best knows what you do. (68)

Allah will judge between you on the day of resurrection respecting that in which you differ. (69)

Do you not know that Allah knows what is in the heaven and the earth? Surely this is in a book; surely this is easy to Allah. (70)

And they serve besides Allah that for which He has not sent any authority, and that of which they have no knowledge; and for the unjust there shall be no helper. (71)

And when Our clear communications are recited

to them you will find denial on the faces of those who disbelieve; they almost spring upon those who recite to them Our communications. Say: Shall I inform you of what is worse than this? The fire; Allah has p (72)

O people! a parable is set forth, therefore listen to it: surely those whom you call upon besides Allah cannot create fly, though they should all gather for it, and should the fly snatch away anything from them, they could not take it back from i weak are (73)

They have not estimated Allah with the estimation that i due to Him; most surely Allah is Strong, Mighty. (74)

Allah chooses messengers from among the angels and from among the men; surely Allah is Hearing, Seeing. (75)

He knows what is before them and what is behind them and to Allah are all affairs turned back. (76)

O you who believe! bow down and prostrate yourselves and serve your Lord, and do good that you may succeed. (77)

And strive hard in (the way of) Allah, (such) a striving a is due to Him; He has chosen you and has not laid upon you an hardship in religion; the faith of your father Ibrahim; He named you Muslims before and in this, that the Messenger may be a bearer of (78)

every nursing mother will neglect whatever she is nursing and every pregnant female will miscarry. You will see men drunk while they have not been drinking. However God's torment is severe!

(3) Some men argue about God without having any knowledge, and they follow every wilful Satan.

(4) It has been written down concerning anyone he befriends that he shall mislead him and guide him to the torment of the Blaze.

(5) O men, if you have ever been in doubt about rising again, well We (first) created you from dust; then from a drop of semen; then from a clot; then from a lump of tissue either shaped or else shapeless, so We might explain [things] to you.. We cause anything We wish to rest in wombs for a stated period; then We bring you forth as infants; eventually you reach full growth. Some of you will pass away [early in life], while others of you will be sent back to the feeblest age of all, so that he will not know a thing after once having had knowledge. You see the barren earth when We send water down upon it, stirring, sprouting and producing every sort of lovely species.

(6) That [comes about] because God is the Truth: He revives the dead and is Capable of everything!

(7) The Hour is coming, there is no doubt about it. God will raise up whoever are in [their] graves.

(8) Yet some men argue about God without having any knowledge or guidance, nor any enlightening

Book,

(9) twisting things around in order to lead [others] astray from God's way. Such a man will have disgrace in this world while We shall let him taste the torment of burning on Resurrection Day.

(10) "That is because of what your hands have sent on ahead." Yet God is no One to harm [His] worshippers.

(11) Some men serve God along the fringes: if some good should happen to him, he accepts it calmly, while if some trial should strike him, he turns over on his face [in despair]. He loses both this world and the Hereafter. That is such an obvious loss!

(12) He appeals to something that neither harms him nor yet benefits him, instead of to God. That is extreme error;

(13) he appeals to someone whose harm is closer than his benefit. How wretched is such a patron; how wretched is such a colleague!

(14) God will show those who believe and perform honorable deeds into gardens through which rivers flow; God does anything He wants.

(15) Let anyone who has been thinking that God will never support him in this world as well as in the Hereafter, [try to] stretch a tent-rope up to the sky; then cut it off. Let him see whether his scheme will take away whatever is irritating him.

(16) Thus We have sent it down as clear signs. God guides anyone He wants to.

(17) God will sort out those who believe, as well as those who have become Jews, Sabeans, Christians, Magians,

from those who associate [others with Him], on Resurrection Day. God is a Witness for everything.

(18) Have you not seen how whoever is in Heaven and whoever is on earth drops down on his knees before God, as well as the sun, moon and stars, the mountains, trees and animals, and many people, even some [of those] deserving torment? Anyone whom God weakens will have no one to honor him. God does anything He wishes.

(19) Both [sets of] these opponents debate about their Lord. Those who disbelieve will have garments tailored out of fire for them; over their heads scalding water will be poured.

(20) Anything in their stomachs as well as their skins will be melted by it.

(21) They will have iron goads:

(22) every time they may want to leave because of [their] gloom, they will be sent back to it: "Taste the torment of burning!"

(23) God will show those who believe and perform honorable deeds into gardens through which rivers flow; there they will be decked out with gold and pearl bracelets while their clothing will be [made of] silk.

(24) They have been guided to a wholesome way of talking as well as guided along the Praiseworthy's road.

(25) Those who disbelieve and obstruct God's way and (block) the Hallowed Mosque which We have granted to mankind on the same footing- whether the one devoted to it[s care] or the nomad-yet We shall let anyone who wants to misuse it wrongfully, taste some painful torment.

(26) Thus

We settled Abraham at the site of the House [saying]: "Do not associate anything with Me, "and purify My house for those who walk around it, and those who stand there [praying], and those who bow down on their knees in worship.

(27) "Proclaim the Pilgrimage among mankind: they will come to you on foot and on every lean [beast of burden]; "let them come from every deep ravine,

(28) to bear witness to the advantages they have, and to mention God's name on appointed days over such heads of livestock as He has provided them with. "So eat some of it and feed the needy pauper.

(29) Then let them attend to their grooming, fulfil their vows, and circle round the Ancient House."

(30) That is [how it should be], and it will be best with one's Lord for anyone who emphasizes God's restrictions. You are permitted livestock except for those which have been listed for you. Avoid the filth of idols and refrain from deceptive speech,

(31) seeking righteously after God, nor associating anything with Him. Anyone who associates anything with God [will feel] as if he had fallen out of the sky and the birds had snatched him away, or the wind had blown him to some faroff place.

(32) That is [how it is]. Anyone who emphasizes God's ceremonies should do so from heartfelt heeding;

(33) you have advantages in them for a fixed period, then their place shall be at the Ancient House.

(34) To every nation We have granted

ritual so they may mention God's name over any heads of livestock He has provided them with. Your God is God Alone, so commit yourself to Him peacefully and proclaim good news to the meek,

(35) whose hearts tremble whenever God is mentioned and are patient with anything that may happen to them, and those who keep up prayer and spend something out of whatever We have provided them with.

(36) Animals' bodies [to be sacrificed] We have granted to you as some of God's symbols. They contain good for you, so mention God's name over them as they are lined up [for slaughter]. Once they slump down on their sides, then eat some of them and feed both the [poor man who is] carefree and the one who insists on it. Thus We have subjected them to you so that you may be thankful.

(37) Neither their meat nor their blood ever reaches God, but heedfulness on your part does reach Him . Thus He has subjected them to you, so that you may magnify God because He has guided you, and proclaim good news to those who act kindly.

(38) God defends those who believe; God does not love every thankless traitor.

(39) Those who have been wronged are permitted to fight [back] -since God is Able to support them-

(40) any who have been driven from their homes unjustly, merely because they say: "Our Lord is God [Alone]." If it were not because God repels some men by means of others, cloisters,

churches, synagogues and mosques where God's name is mentioned frequently would have been demolished. God supports anyone who supports Him-God is Strong, Powerful-

(41) those who, if We established them in the land, would keep up prayer and pay the welfare tax, command what is proper and forbid debauchery. God holds the destiny of things!

(42) If they should reject you, well Noah's folk and 'Ad's and Thamud's (all) rejected [messengers] before them,

(43) and [so did] Abraham's folk and Lot's folk,

(44) -and the inhabitants of Midian; even Moses was rejected! I put up with disbelievers; then I seize them, and how [awful] is My repudiation!

(45) How many towns have We wiped out while they were doing wrong? Their rafters have fallen in, their wells have been abandoned, and [many an] impressive palace as well.

(46) Have they not travelled around the Earth so they may acquire hearts to reason with or ears to listen with? It is not their eyesight which is blind, but their hearts in their breasts which are blind.

(47) They try to make you hurry up the torment! God will never go back on His promise; a day with your Lord is like a thousand years such as those you count by.

(48) How many towns have I put up with while they were doing wrong! Then I have seized them, and towards Me lay the Goal!

(49) SAY: "Mankind, I am merely a clear warner for you

(50) and for those who believe and perform honorable deeds;

they shall have forgiveness and generous provision,

(51) while those who work against Our signs in order to frustrate them, will become the inmates of Hades."

(52) We have never sent any messenger nor any prophet before you unless Satan interfered with his desire even while he desired something. God will cancel out whatever Satan tampers with; then God will decide on His signs. God is Aware, Wise,

(53) so He may set up anything Satan has proposed as a trial for those whose hearts contain malice and whose hearts are hardened-wrongdoers are in such extreme dissension

(54) and so those who have been given knowledge should know that it means Truth from your Lord and they may believe in it, and their hearts yield to it. God acts as a Guide towards a Straight Road for those who believe.

(55) Those who disbelieve will remain in a quandary concerning it until the Hour comes upon them suddenly or the torment of a desolate day reaches them.

(56) Control will belong to God on that day; He will judge between them, and those who believe and perform honorable deeds will be in the gardens of Bliss.

(57) Those who disbelieve and deny Our signs will have humiliating torment.

(58) God will provide handsomely for those who migrate for God's sake, then are killed or die. God is the Best Provider!

(59) He will show them through an entrance they will be pleased with. God is so Aware, Lenient.

(60) Such will it be. God will

support anyone who retaliates insofar as he has suffered , then is set upon again; for God is Pardoning, Forgiving.

(61) That is because God merges night into daylight and merges daylight into night. God is Alert, Observant.

(62) That is because God is Truth, while anything they appeal to instead of Him is false. God is the Sublime, the Great.

(63) Have you not seen how God sends down water from the sky, so the earth becomes verdant next morning? God is so Gracious, Informed.

(64) He holds whatever is in Heaven and whatever is on Earth; God is the Transcendent, the Praiseworthy!

(65) Have you not seen how God has subjected whatever is on earth to you, and the ships that sail at sea by His command? He holds back the sky from falling down on the earth except with His permission. God is so Gentle, Merciful towards mankind.

(66) He is the One Who gives you life, then causes you to die; next He will revive you. Yet man is so ungrateful!

(67) Each nation have We granted ritual they are devoted to, so do not let anyone argue with you about the matter. Appeal to your Lord; for you are following straight guidance.

(68) If they should dispute with you, then say: "God is quite Aware as to what you are doing;

(69) God will judge between you on Resurrection Day concerning what you (all) have been disagreeing about."

(70) Do you not know that God knows whatever is in Heaven

and Earth? That is [contained] in a Book; such a thing is easy for God!

(71) Yet instead of God they worship something for which no authority has been sent down, and about which they have no knowledge. There is no supporter for wrongdoers.

(72) Whenever Our clear signs are recited to them, you will recognize the disgust on the faces of those who disbelieve; they almost pounce upon those who recite Our verses to them! SAY: "Shall I announce something even worse than that to you? The Fire!" God has promised it to those who disbelieve. How awful is such a goal!

(73) O mankind, a parable has been composed, so listen to it! Those whom you appeal to other than to God will never create a fly , even though they combined together to do so. Yet if the fly should snatch anything away from them, they would not even know how to recover it from it. How weak the seeker is, and anything he seeks!

(74) They cannot measure God according to His true power. God is Strong, Powerful.

(75) God selects messengers from both angels and from mankind; God is Alert, Observant.

(76) He knows what lies in front of them and what stands behind them; to God do (all) matters return.

(77) You who believe, bow down and kneel before [Him], and worship your Lord; and do good, so that you may succeed.

(78) Strive for God's sake, the way He should be striven for. He has picked you out

and has not placed any constraint upon you concerning [your] religion, the sect of your forefather Abraham. He has named you Muslims both previously and right now, so the Messenger may be a witness for you, and you may act as witnesses for mankind. Keep up prayer and pay the welfare tax, and cling firmly to God; He is your Protector. What a splendid Protector, and what a splendid Supporter!

back untothe viles state of life, that after knowing somewhat, they may know nothing.And thou beholdest the earth blackened, then, when We send down water uponit, it quivers, and swells, and puts forth herbs of every joyouskind. (5)

That is because God--He is the Truth, and brings the dead to life, and ispowerful over everything, (6)

and because the Hour is coming, no doubt of it, and God shall raise upwhosoever is within the tombs. (7)

And among men there is such a one that disputes concerning God withoutknowledge or guidance, or an illuminating Book, (8)

turning his side to lead astray from God's way; for him is degradation inthis world, and on the Resurrection Day We shall let him taste thechastisement of the burning: (9)

`That is for what thy hands have forwarded and for that God is never unjustunto His servants.' (10)

And among men there is such a one as serves God upon the very edge--if good befalls him he is at rest in it, but if a trial befalls him he turnscompletely over; he loses this world and the world to come; that is indeedthe manifest loss. (11)

He calls, apart from God, upon that which hurts him not, and which neitherprofits him anything; that is indeed the far error (12)

He calls upon him who is likelier to hurt him, rather than to profit him--an evil protector indeed, he, an evil friend! (13)

God shall surely admit those who believe and do righteous deeds into gardensunderneath which rivers flow; surely

God does that He desires. (14)

Whosoever thinks God will not help himin the present world and the world to come,let him stretch up a rope to heaven, then let him sever it, and beholdwhether his guile does away with what enrages him. (15)

Even so We have sent it down as signs, clear signs, and for that God guideswhom He desires. (16)

Surely they that believe, and those of Jewry, the Sabaeans, the Christians,the Magians and the idolaters--God shall distinguish between them on the Dayof Resurrection; assuredly God is witness over everything. (17)

(SUJDAH AYA) @Hast thou not seen how to God bow all who are in the heavensand all who are in the earth, the sun and the moon, the start and themountains, the trees and the beasts, and many of mankind? And many meritthe chastisement; and whom God abases, there is none to honour him. God doeswhatsoever He will. (18)

These are two disputants who have disputed concerning their Lord. As forthe unbelievers, for them garments of fire shall be cut, and there shall bepoured over their heads boiling water (19)

whereby whatsoever is in their bellies and their skins shall bemelted; (20)

for them await hooked iron rods; (21)

as often as they desire in their anguish to come forth from it, they shall berestored into it, and: `Taste the chastisement of the burning!' (22)

God shall surely admit those who believe and do righteous deeds into gardensunderneath which rivers flow; therein they shall be adorned with bracelets ofgold and with

pearls, and their apparel there shall be of silk; (23)

and they shall be guided unto goodly speech, and they shall be guided untothe path of the All-laudable. (24)

Those who disbelieve, and bar from God's way and the Holy Mosque that We haveappointed equal unto men, alike him who cleaves to it and the tent-dweller,and whosoever purposes to violate it wrongfully, We shall let him tastea painful chastisement (25)

And when We settled for Abraham the place of the House: `Thou shall notassociate with Me anything. And do thou purify My House for those that shallgo about it and those that stand, for those that bow andprostrate themselves; (26)

and proclaim among men the Pilgrimage, and they shall come unto thee on footand upon every lean beast, they shall come from every deep ravine (27)

that they may witness things profitable to them and mention God's Name ondays well-known over such beasts of the flocks as He has provided them: "Soeat thereof, and feed the wretched poor." (28)

Let them then finish with their self-neglect and let them fulfil their vows,and go about the Ancient House.' (29)

All that; and whosoever venerates the sacred things of God, it shall bebetter for him with his Lord. And permitted to you are the flocks, exceptthat which is recited to you. And eschew the abomination of idols, andeschew the speaking of falsehood, (30)

being men pure of faith unto God, not associating with Him anything; forwhosoever associates with God anything, it is as though he has fallen

fromheaven and the birds snatch him away, or the wind sweeps him headlong into aplace for away. (31)

All that; and whosoever venerates God's waymarks, that is of the godlinessof the hearts. (32)

There are things therein profitable to you unto a stated term; thereaftertheir lawful place of sacrifice is by the Ancient House. (33)

We have appointed for every nation a holy rite, that they may mention God'sName over such beasts of the flocks as He has provided them. Your God is OneGod, so to Him surrender. And give thou good tidings unto the humble (34)

who, when God is mentioned, their hearts quake, and such as endure patientlywhatever visits them, and who perform the prayer, and expend of what We haveprovided them. (35)

And the beasts of sacrifice--We have appointed them for you as among God'swaymarks; therein is good for you. So mention God's Name over them, standingin ranks; then, when their flanks collapse, eat of them and feed the beggarand the suppliant. So We have subjected them to you; haply you will bethankful (36)

The flesh of them shall not reach God, neither their blood, but godlinessfrom you shall reach Him. So He has subjected them to you, that you maymagnify God for that He has guided you. And give thou good tidings unto thegood-doers. (37)

Assuredly God will defend those who believe; surely God loves not anyungrateful traitor. (38)

Leave is given to those who fight because they were wronged--surely God isable to help them-- (39)

who were expelled from their

habitations without right, except that they say`Our Lord is God.' Had God not driven back the people, some by the means ofothers, there had been destroyed cloisters and churches, oratories andmosques, wherein God's Name is much mentioned. Assuredly God will help himwho helps Him--surely God is All-strong, All-mighty-- (40)

who, if We establish them in the land, perform the prayer, and pay the alms,and bid to honour, and forbid dishonour; and unto God belongs the issueof all affairs. (41)

If they cry lies to thee, so too before them the people of Noah cried lies,and Ad and Thamood, (42)

and the people of Abraham, the people of Lot, (43)

and the men of Midian; to Moses also they cried lies. And I respited theunbelievers, then I seized them; and how was My horror! (44)

How many a city We have destroyed in its evildoing, and now it is fallen downupon its turrets! How many a ruined well, a tall palace! (45)

What, have they not journeyed in the land so that they have hearts tounderstand with or ears to hear with? It is not the eyes that are blind, butblind are the hearts within the breasts. (46)

And they demand of thee to hasten the chastisement! God will not fail Hispromise; and surely a day with thy Lord is as a thousand years of yourcounting. (47)

How many a city I have respited in its evildoing; then I seized it, and toMe was the homecoming. (48)

Say: `O men, I am only for you a

plain warner.' (49)

Those who believe, and do deeds of righteousness--theirs shall be forgivenessand generous provision. (50)

And those who strive against Our signs to void them--they shall be theinhabitants of Hell. (51)

We sent not ever any Messenger or Prophet before thee, but that Satan castinto his fancy, when he was fancying; but God annuls what Satan casts, thenGod confirms His signs--surely God is All-knowing, All-wise-- (52)

that He may make what Satan casts a trial for those in whose hearts issickness, and those whose hearts are hard; and surely the evildoers are inwide schism; (53)

and that they who have been given Knowledge may know that it is the truthfrom thy Lord and believe in it, and so their hearts be humble unto Him; andassuredly God ever guides those who believe to a straight path. (54)

And the unbelievers will not cease to be in doubt of it, until the Hour comeson them suddenly, or there shall come upon them the chastisement ofa barren day. (55)

The Kingdom upon that day shall belong to God, and He shall judge betweenthem. As for those who believe, and do deeds of righteousness, they shall bein Gardens of Bliss. (56)

But as for the unbelievers, who cried lies to Our signs, for them awaitsa humbling chastisement. (57)

And those who emigrated in God's way and were slain, or died, God shallprovide them with a fair provision; and surely God is the best of providers. (58)

He shall admit them by a gate that is well-pleasing to

them; and surely Godis All-knowing, All-clement. (59)

Al that; and whosoever chastises after the manner that he was chastised andthen again is oppressed, assuredly God will help him; surely God isAll-pardoning, All-forgiving. (60)

That is because God makes the night to enter into the day and makes the dayto enter into the night; and that God is All-hearing, All-seeing. (61)

That is because God--He is the Truth, and that they call upon apart fromHim--that is the false; and for that God is the All-high, the All-great. (62)

Hast thou not seen how that God has sent down out of heaven water, and in themorning the earth becomes green? God is All-subtle, All-aware. (63)

To Him belongs all that is in the heavens and in the earth; surely God--He isthe All-sufficient, the All-laudable. (64)

Hast thou not seen how that God has subjected to you all that is in the earthand the ships to run upon the sea at His commandment, and He holds backheaven lest it should fall upon the earth, save by His leave?Surely God is All-gentle to men, All-compassionate. (65)

It is He who gave you life, then He shall make you dead, then He shall giveyou life. Surely man is ungrateful. (66)

We have appointed for every nation a holy rite that they shall perform.Let them not therefore wrangle with thee upon the matter, and do thou summonunto thy Lord; surely thou art upon a straight guidance. (67)

And if they should dispute with thee, do thou say, `God knows very wellwhat

you are doing. (68)

God shall judge between you on the Day of Resurrection touching that whereonyou were at variance.' (69)

Didst thou not know that God knows all that is in heaven and earth? Surelythat is in a Book; surely that for God is an easy matter. (70)

They serve, apart from God, that whereon He has sent down never authorityand that whereof they have no knowledge; and for the evildoers there shall beno helper. (71)

And when Our signs are recited to them, clear signs, thou recognisest in thefaces of the unbelievers denial; wellnigh they rush upon those who recite tothem Our signs. Say: `Shall I tell you of something worse than that? TheFire--God has promised it to the unbelievers--an evil homecoming!' (72)

O men, a similitude is struck; so give you ear to it. Surely those upon whomyou call, apart from God, shall never create a fly, though they bandedtogether to do it; and if a fly should rob them of aught, they would neverrescue it from him. Feeble indeed alike are the seeker and the sought! (73)

They measure not God with His true measure; surely God isAll-strong, All-mighty. (74)

God chooses of the angels Messengers and of mankind; surely God isAll-hearing, All-seeing. (75)

He knows whatsoever is before them and behind them, and unto God all mattersare returned. (76)

(SUJDAH AYA) @O men, bow you down and prostrate yourselves, and serve yourLord, and do good; haply so you shall prosper; (77)

and struggle for God as is His due, for

He has chosen you, and has laid onyou no impediment in your religion, being the creed of your father Abraham;He named you Muslims aforetime and in this, that the Messenger might be awitness against you, and that you might be witnesses against mankind.So perform the prayer, and pay the aims, and hold you fast to God; He is yourProtector--an excellent protector, an excellent Helper. (78)

you growth) that ye attain your full strength. And among you there is he who dieth (young), and among you there is he who is brought back to the most abject time of life, so that, after knowledge, he knoweth naught. And thou (Muhammad) seest the earth barren, but when We send down water thereon, it doth thrill and swell and Put forth every lovely kind (of growth). (5)

That is because Allah, He is the Truth. Lo! He quickeneth the dead, and lo! He is Able to do all things; (6)

And because the Hour will come, there is no doubt thereof; and because Allah will raise those who are in the graves. (7)

And among mankind is he who disputeth concerning Allah without knowledge or guidance or a Scripture giving light. (8)

Turning away in pride to beguile (men) from the way of Allah. For him in this world is ignominy, and on the Day of Resurrection We make him taste the doom of burning. (9)

(And unto him it will be said): This is for that which thy two hands have sent before, and because Allah is no oppressor of His slaves. (10)

And among mankind is he who worshippeth Allah upon a narrow marge so that if good befalleth him he is content therewith, but if a trial befalleth him, he falleth away utterly. He loseth both the world and the Hereafter. That is the sheer loss. (11)

He calleth, beside Allah, unto that which hurteth him not nor benefiteth him.

That is the far error. (12)

He calleth unto him whose harm is nearer than his benefit; verily an evil patron and verity an evil friend! (13)

Lo! Allah causeth those who believe and do good works to enter the Gardens underneath which rivers flow. Lo! Allah doth what He intendeth. (14)

Whoso is wont to think (through envy) that Allah will not give him (Muhammad) victory in the world and the Hereafter (and is enraged at the thought of his victory), let him stretch a rope up to the roof (of his dwelling), and let him hang himself. Then let him see whether his strategy dispelleth that whereat he rageth! (15)

Thus We reveal it as plain revelations, and verily Allah guideth whom He will. (16)

Lo! those who believe (this Revelation), and those who are Jews, and the Sabaeans and the Christians and the Magians and the idolaters. Lo! Allah will decide between them on the Day of Resurrection. Lo! Allah is Witness over all things. (17)

Hast thou not seen that unto Allah payeth adoration whosoever is in the heavens and whosoever is in the earth, and the sun, and the moon, and the stars, and the hills, and the trees, and the beasts, and many of mankind, while there are many unto whom the doom is justly due. He whom Allah scorneth, there is none to give him honor. Lo! Allah doeth what He will. (18)

These twain (the believers and the disbelievers) are two opponents who contend concerning their Lord.

But as for those who disbelieve, garments of fire will be cut out for them; boiling fluid will be poured down on their heads. (19)

Whereby that which is in their bellies, and their skins too, will be melted; (20)

And for them are hooked rods of iron. (21)

Whenever, in their anguish, they would go forth from thence they are driven back therein and (it is said unto them): Taste the doom of burning. (22)

Lo! Allah will cause those who believe and do good works to enter Gardens underneath which rivers flow, wherein they will be allowed armlets of gold, and pearls, and their raiment therein will be silk. (23)

They are guided unto gentle speech; they are guided unto the path of the Glorious One. (24)

Lo! those who disbelieve and bar (men) from the way of Allah and from the Inviolable Place of Worship, which We have appointed for mankind together, the dweller therein and the nomad; whosoever seeketh wrongful partiality therein, him We shall cause to taste a painful doom. (25)

And (remember) when We prepared for Abraham the place of the (holy) House, saying: Ascribe thou no thing as partner unto Me, and purify My House for those who make the round (thereof) and those who stand and those who bow and make prostration. (26)

And proclaim unto mankind the Pilgrimage. They will come unto thee on foot and on every lean camel; they will come from every deep ravine. (27)

That they may witness things that are of

benefit to them, and mention the name of Allah on appointed days over the beast of cattle that He hath bestowed upon them. Then eat thereof and feed therewith the poor unfortunate. (28)

Then let them make an end of their unkemptness and pay their vows and go around the ancient House. (29)

That (is the command). And whoso magnifieth the sacred things of Allah, it will be well for him in the sight of his Lord. The cattle are lawful unto you save that which hath been told you. So shun the filth of idols, and shun lying speech. (30)

Turning unto Allah (only), not ascribing partners unto Him; for whoso ascribeth partners unto Allah, it is as if he had fallen from the sky and the birds had snatched him or the wind had blown him to a far off place. (31)

That (is the command). And whoso magnifieth the offerings consecrated to Allah, it surely is from devotion of the hearts. (32)

Therein are benefits for you for an appointed term; and afterward they are brought for sacrifice unto the ancient House. (33)

And for every nation have We appointed a ritual, that they may mention the name of Allah over the beast of cattle that He hath given them for food; and your God is One God, therefor surrender unto Him. And give good tidings (O Muhammad) to the humble. (34)

Whose hearts fear when Allah is mentioned, and the patient of whatever may befall them, and those who establish worship

and who spend of that We have bestowed on them. (35)

And the camels! We have appointed them among the ceremonies of Allah. Therein ye have much good. So mention the name of Allah over them when they are drawn up in lines. Then when their flanks fall (dead), eat thereof and feed the beggar and the suppliant. Thus have We made them subject unto you, that haply ye may give thanks. (36)

Their flesh and their blood reach not Allah, but the devotion from you reacheth Him. Thus have We made them subject unto you that ye may magnify Allah that He hath guided you. And give good tidings (O Muhammad) to the good. (37)

Lo! Allah defendeth those who are true. Lo! Allah loveth not each treacherous ingrate. (38)

Sanction is given unto those who fight because they have been wronged; and Allah is indeed Able to give them victory; (39)

Those who have been driven from their homes unjustly only because they said: Our Lord is Allah. For had it not been for Allah's repelling some men by means of others, cloisters and churches and oratories and mosques, wherein the name of Allah is oft mentioned, would assuredly have been pulled down. Verily Allah helpeth one who helpeth Him. Lo! Allah is Strong, Almighty. (40)

Those who, if We give them power in the land, establish worship and pay the poor due and enjoin kindness and forbid iniquity. And Allah's is the sequel of events. (41)

If they deny thee (Muhammad), even

so the folk of Noah, and (the tribes of) Aad and Thamud, before thee, denied (Our messengers); (42)

And the folk of Abraham and the folk of Lot; (43)

(And) the dwellers in Midian. And Moses was denied; but I indulged the disbelievers a long while, then I seized them, and how (terrible) was My abhorrence! (44)

How many a township have We destroyed while it was sinful, so that it lieth (to this day) in, and (how many) a deserted well and lofty tower! (45)

Have they not travelled in the land, and have they hearts wherewith to feel and ears wherewith to hear? For indeed it is not the eyes that grow blind, but it is the hearts, which are within the bosoms, that grow blind. (46)

And they will bid thee hasten on the Doom, and Allah faileth not His promise, but lo! a Day with Allah is as a the sand years of what ye reckon. (47)

And how many a township did I suffer long though it was sinful! Than I grasped it. Unto Me is the return. (48)

Say: O mankind! I am only a plain warner unto you. (49)

Those who believe and do good works, for them pardon and a rich provision; (50)

While those who strive to thwart Our revelations, such are rightful owners of the Fire. (51)

Never sent We a messenger or a Prophet before thee but when He recited (the message) Satan proposed (opposition) in respect of that which he recited thereof. But

Allah abolisheth that which Satan proposeth. Then Allah establisheth His revelations. Allah is Knower, Wise; (52)

That He may make that which the devil proposeth a temptation for those in whose hearts is a disease, and those whose hearts are hardened Lo! the evil doers are in open schism. (53)

And that those who have been given knowledge may know that it is the truth from thy Lord, so that they may believe therein and their hearts may submit humbly unto Him. Lo! Allah verily is guiding those who believe unto a right path. (54)

And those who disbelieve will not cease to be in doubt thereof until the Hour come upon them unawares, or there come unto them the doom of a disastrous day. (55)

The Sovereignty on that day will be Allah's. He will judge between them. Then those who believed and did good works will be in Gardens of Delight, (56)

While those who disbelieved and denied Our revelations, for them will be a shameful doom. (57)

Those who fled their homes for the cause of Allah and then were slain or died, Allah verily will provide for them a good provision. Lo! Allah, He verily is Best of all who make provision. (58)

Assuredly He will cause them to enter by an entry that they will love. Lo! Allah verily is knower, Indulgent. (59)

That (is so). And whoso hath retaliated with the like of that which he was made to suffer and then hath (again) been wronged, Allah will succour

him. Lo! Allah verily is, Mild, Forgiving. (60)

That is because Allah maketh the night to pass into the day and maketh the day to pass into the night, and because Allah is Hearer, Seer. (61)

That is because Allah, He is the True, and that whereon they call instead of Him, it is the False, and because Allah, He is the High, the Great. (62)

Seest thou not how Allah sendeth down water from the sky and then the earth becometh green upon the morrow? Lo! Allah is Subtile, Aware. (63)

Unto Him belongeth all that is in the heavens and all that is in the earth. Lo! Allah, He verily is the Absolute, the Owner of Praise. (64)

Hast thou not seem how Allah hath made all that is in the earth subservient unto you? And the sap runneth upon the sea by His command, and He holdeth back the heaven from falling on the earth unless by His leave. Lo! Allah is, for mankind, Full of Pity, Merciful. (65)

And He it is Who gave you life, then He will cause you to die, and then will give you life (again). Lo! man is verily an ingrate. (66)

Unto each nation have We given sacred riles which they are to perform; so let them not dispute with thee of the matter, but summon thou unto thy Lord. Lo! thou indeed followest right guidance. (67)

And if thy wrangle with thee, say: Allah is best aware of what ye do. (68)

Allah will

judge between you on the Day of Resurrection concerning that wherein ye used to differ. (69)

Hast thou not known that Allah knoweth all that is in the heaven and the earth? Lo! it is in a record. Lo! that is easy for Allah. (70)

And they worship instead of Allah that for which no warrant hath been revealed unto them, and that whereof they have no knowledge. For evil doers there is no helper. (71)

And when Our revelations are recited unto them, thou knowest the denial in the faces of those who disbelieve; they all but attack those who recite Our revelations unto them. Say: Shall I proclaim unto you worse than that? The Fire! Allah hath promised it for the who disbelieve. A hapless journey's end! (72)

O mankind! A similitude is coined, so pay ye heed to it: Lo! those on whom ye call beside Allah will never create a fly though they combine together for the purpose. And if the fly took something from them, they could not rescue it from him. So weak are (both) the seeker and the sought! (73)

They measure not Allah His rightful measure. Lo! Allah is Strong, almighty. (74)

Allah chooseth from the angels messengers, and (also) from mankind. Lo! Allah is Nearer, Seer. (75)

He knoweth all that is before them and all that is hind them, and unto Allah all things are returned. (76)

O, ye who believe! Bow down and prostrate yourselves, and worship your Lord, and do good, that haply

ye may prosper. (77)

And strive for Allah with the endeavor which is His right. He hath chosen you and hath not laid upon you in religion any hardship; the faith of your father Abraham (is yours). He hath named you Muslims of old time and in this (Scripture), that the messenger may be a witness against you, and that ye may be witnesses against mankind. So establish worship, pay the poor due, and hold fast to Allah. He is your Protecting Friend. A blessed Patron and a blessed Helper! (78)

unformed in order that We may manifest (Our Power) to you; and We cause whom We will to rest in the wombs for an appointed term then do We bring you out as babes then (foster you) that ye may reach your age of full strength; and some of you are called to die and some are sent back to the feeblest old age so that they know nothing after having known (much). And (further) thou seest the earth barren and lifeless but when We pour down rain on it it is stirred (to life) it swells and it puts forth every kind of beautiful growth (in pairs). (5)

This is so because Allah is the Reality: it is He Who gives life to the dead and it is He Who has power over all things. (6)

And verily the Hour will come: there can be no doubt about it or about (the fact) that Allah will raise up all who are in the graves. (7)

Yet there is among men such a one as disputes about Allah without knowledge without guidance and without a Book of Enlightenment (8)

(Disdainfully) bending his side in order to (lead men) astray from the Path of Allah; for him there is disgrace in this life and on the Day of Judgment we shall make him taste the Penalty of burning (Fire). (9)

(It will be said): "This is because of the deeds which thy hands sent forth for verily Allah is not unjust to His servants. (10)

There

are among men some who serve Allah as it were on the verge: if good befalls them they are therewith well content; but if a trial comes to them they turn on their faces: they lose both this world and the Hereafter: that is loss for all to see! (11)

They call on such deities besides Allah as can neither hurt nor profit them: that is straying far indeed (from the Way)! (12)

(Perhaps) they call on one whose hurt is nearer than his profit: evil indeed is the patron and evil the companion (for help)! (13)

Verily Allah will admit those who believe and work righteous deeds to Gardens beneath which rivers flow: for Allah carries out all that He plans. (14)

If any think that Allah will not help him (His Apostle) in this world and the Hereafter let him stretch out a rope to the ceiling and cut (himself) off: then let him see whether his plan will remove that which enrages (him)! (15)

Thus have We sent down Clear Signs; and verily Allah doth guide whom He will! (16)

Those who believe (in the Quran) those who follow the Jewish (scriptures) and the Sabians Christians Magians and Polytheists Allah will judge between them on the Day of Judgment: for Allah is witness of all things. (17)

Seest thou not that to Allah bow down in worship all things that are in the heavens and on earth the sun the moon the stars; the hills the trees the animals; and a great

number among mankind? But a great number are (also) such as are fit for Punishment: and such as Allah shall disgrace none can rise to honor: for Allah carries out all that He wills. (18)

These two antagonists dispute with each other about their Lord: but those who deny (their Lord) for them will be cut out a garment of Fire: over their heads will be poured out boiling water. (19)

With it will be scalded what is within their bodies as well as (their) skins. (20)

In addition there will be maces of iron (to punish) them. (21)

Every time they wish to get away therefrom from anguish they will be forced back therein and (it will be said) "Taste ye the Penalty of Burning!" (22)

Allah will admit those who believe and work righteous deeds to Gardens beneath which rivers flow: they shall be adorned therein with bracelets of gold and pearls; and their garments there will be of silk. (23)

For they have been guided (in this life) to the purest of speeches; they have been guided to the Path of Him Who is worthy of (all) praise. (24)

As to those who have rejected (Allah) and would keep back (men) from the Way of Allah and from the Sacred Mosque which We have made (open) to (all) men equal is the dweller there and the visitor from the country and any whose purpose therein is profanity or wrong-doing them will We cause to taste of a most grievous Penalty. (25)

Behold!

We gave the site to Abraham of the (Sacred) House (saying): "Associate not any thing (in worship) with Me; and sanctify My House for those who compass it round or stand up or bow or prostrate themselves (therein in prayer). (26)

"And proclaim the Pilgrimage among men: they will come to thee on foot and (mounted) on every kind of camel lean on account of journeys through deep and distant mountain highways; (27)

"That they may witness the benefits (provided) for them and celebrate the name of Allah through the Days appointed over the cattle which He has provided for them (for sacrifice): then eat ye thereof and feed the distressed ones in want. (28)

"Then let them complete the rites prescribed for them perform their vows and (again) circumambulate the Ancient House." (29)

Such (is the Pilgrimage): whoever honors the sacred rites of Allah for him it is good in the sight of his Lord. Lawful to you (for food in pilgrimage) are cattle except those mentioned to you (as exceptions): but shun the abomination of idols and shun the word that is false (30)

Being true in faith to Allah and never assigning partners to Him: if anyone assigns partners to Allah he is as if he had fallen from heaven and been snatched up by birds or the wind had swooped (like a bird on its prey) and thrown him into a far-distant place. (31)

Such (is his state): and whoever holds in honor the Symbols of Allah (in the sacrifice of

animals) such (honor) should come truly from piety of heart. (32)

In them ye have benefits for a term appointed: in the end their place of sacrifice is near the Ancient House. (33)

To every people did We appoint rites (of sacrifice) that they might celebrate the name of Allah over the sustenance He gave them from animals (fit for food) but your Allah is one Allah: submit then your wills to Him (in Islam) and give thou the Good News to those who humble themselves (34)

To those whose hearts when Allah is mentioned are filled with fear who show patient perseverance over their afflictions keep up regular prayer and spend (in charity) out of what we have bestowed upon them. (35)

The sacrificial camels we have made for you as among the Symbols from Allah: in them is (much) good for you: then pronounce the name of Allah over them as they line up (for sacrifice): when they are down on their sides (after slaughter) eat ye thereof and feed such as (beg not but) live in contentment and such as beg with due humility: thus have we made animals subject to you that ye may be grateful. (36)

It is not their meat nor their blood that reaches Allah: it is your piety that reaches Him: He has thus made them subject to you that ye may glorify Allah for His guidance to you: and proclaim the Good News to all who do right. (37)

Verily Allah will defend (from ill) those

who believe: verily Allah loveth not any that is a traitor to faith or shows ingratitude. (38)

To those against whom war is made permission is given (to fight) because they are wronged and verily Allah is Most powerful for their aid (39)

(They are) those who have been expelled from their homes in defiance of right (for no cause) except that they say "Our Lord is Allah." Did not Allah check one set of people by means of another there would surely have been pulled down monasteries churches synagogues and mosques in which the name of Allah is commemorated in abundant measure. Allah will certainly aid those who aid His (cause); for verily Allah is Full of Strength Exalted in Might (Able to enforce His Will). (40)

(They are) those who if We establish them in the land establish regular prayer and give regular charity enjoin the right and forbid wrong: with Allah rests the end (and decision) of (all) affairs. (41)

If they treat thy (mission) as false so did the Peoples before them (with their prophets) the People of Noah and `Ad and Thamud; (42)

Those of Abraham and Lut; (43)

And the Companions of the Madyan people: and Moses was rejected (in the same way). But I granted respite to the Unbelievers and (only) after that did I punish them: but how (terrible) was My rejection (of them)! (44)

How many populations have We destroyed which were given to wrong- doing! They tumbled down on their roofs. And how many wells

are lying idle and neglected and castles lofty and well-built! (45)

Do they not travel through the land so that their hearts (and mind) may thus learn wisdom and their ears may thus learn to hear? Truly it is not their eyes that are blind but their hearts which are in their breasts. (46)

Yet they ask thee to hasten on the Punishment! But Allah will not fail in His promise. Verily a day in the sight of thy Lord is like a thousand years of your reckoning. (47)

And to how many populations did I give respite which were given to wrong-doing? In the end I punished them. To Me is the destination (of all). (48)

Say: "O men! I am (sent) to you only to give a clear warning: (49)

"Those who believe and work righteousness for them is forgiveness and a sustenance most generous. (50)

"But those who strive against Our Signs to frustrate them they will be Companions of the Fire." (51)

Never did We send an apostle or a prophet before thee but when he framed a desire Satan threw some (vanity) into his desire: but Allah will cancel anything (vain) that Satan throws in and Allah will confirm (and establish) His Signs: for Allah is full of knowledge and wisdom: (52)

That He may make the suggestions thrown in by Satan but a trial for those in whose hearts is a disease and who are hardened of heart: verily the wrongdoers are in a schism far (from the Truth):

(53)

And that those on whom knowledge has been bestowed may learn that the (Quran) is the Truth from thy Lord and that they may believe therein and their hearts may be may be made humbly (open) to it: for verily Allah is the Guide of those who believe to the Straight Way. (54)

Those who reject Faith will not cease to be in doubt concerning (Revelation) until the Hour (of Judgment) comes suddenly upon them or there comes to them the Penalty of a Day of Disaster. (55)

On that Day the Dominion will be that of Allah: He will judge between them: so those who believe and work righteous deeds will be in Gardens of Delight. (56)

And for those who reject Faith and deny Our Signs there will be a humiliating Punishment. (57)

Those who leave their homes in the cause of Allah and are then slain or die on them will Allah bestow verily a goodly Provision: truly Allah is He Who bestows the best Provision. (58)

Verily He will admit them to a place with which they shall be well pleased: for Allah is All-Knowing Most Forbearing. (59)

That (is so). And if one has retaliated to no greater extent than the injury he received and is again set upon inordinately Allah will help him: for Allah is One that blots out (sins) and forgives (again and again). (60)

That is because Allah merges Night into Day and He merges Day into Night and verily it is Allah Who hears

and sees (all things). (61)

That is because Allah He is the Reality: and those besides Him whom they invoke they are but vain Falsehood: verily Allah is He Most High Most Great. (62)

Seest thou not that Allah sends down rain from the sky and forthwith the earth becomes clothed with green? For Allah is He Who understands the finest mysteries and is well-acquainted (with them). (63)

To Him belongs all that is in the heavens and on earth: for verily Allah He is Free of all wants Worthy of all praise. (64)

Seest thou not that Allah has made subject to you (men) all that is on the earth and the ships that sail through the sea by His command? He withholds the sky (rain) from falling on the earth except by His leave: for Allah is Most Kind and Most Merciful to man. (65)

It is He Who gave you life will cause you to die and will again give you life: truly man is a most ungrateful creature! (66)

To every People have we appointed rites and ceremonies which they must follow let them not then dispute with thee on the matter but do thou invite (them) to thy Lord: for thou art assuredly on the Right Way. (67)

If they do wrangle with thee say "Allah knows best what it is ye are doing." (68)

"Allah will judge between you on the Day of Judgment concerning the matters in which ye differ." (69)

Knowest thou not that Allah knows all

that is in heaven and on earth? Indeed it is all in a record and that is easy for Allah. (70)

Yet they worship besides Allah things for which no authority has been sent down to them and of which they have (really) no knowledge: for those that do wrong there is no helper. (71)

When Our Clear Signs are rehearsed to them thou wilt notice a denial on the faces of the Unbelievers! They nearly attack with violence those who rehearse Our Signs to them. Say "Shall I tell you of something (far) worse than these Signs? It is the fire (of Hell)! Allah has promised it to the Unbelievers! And evil is that destination!" (72)

O men! Here is a parable set forth! Listen to it! Those on whom besides Allah ye call cannot create (even) a fly if they all met together for the purpose! And if the fly should snatch away anything from them they would have no power to release it from the fly: feeble are those who petition and those whom they petition! (73)

No just estimate have they made of Allah: for Allah is He Who is strong and able to carry out His Will. (74)

Allah chooses Messengers from angels and from men: for Allah is He Who hears and sees (all things). (75)

He knows what is before them and what is behind them: and to Allah go back all questions (for decision). (76)

O ye who believe! bow down prostrate yourselves and adore your Lord;

and do good; that ye may prosper. (77)

And strive in His cause as ye ought to strive (with sincerity and under discipline): He has chosen you and has imposed no difficulties on you in religion; it is the cult of your father Abraham. It is He Who has named you Muslims both before and in this (Revelation); that the Apostle may be a witness for you and ye be witnesses for mankind! So establish regular Prayer give regular Charity and hold fast to Allah! He is your Protector the Best to protect and the Best to help! (78)

les matrices ce que Nous voulons jusqu'à un terme fixé. Puis Nous vous en sortirons [à l'état] de bébé, pour qu'ensuite vous atteignez votre maturité. Il en est parmi vous qui meurent [jeunes] tandis que d'autres parviennent au plus vil de l'âge si bien qu'ils ne savent plus rien de ce qu'ils connaissaient auparavant. De même tu vois la terre desséchée: dès que Nous y faisons descendre de l'eau elle remue, se gonfle, et fait pousser toutes sortes de splendides couples de végétaux.

6. Il en est ainsi parce qu'Allah est la vérité; et c'est Lui qui rend la vie aux morts; et c'est Lui qui est Omnipotent.

7. Et que l'Heure arrivera; pas de doute à son sujet, et qu'Allah ressuscitera ceux qui sont dans les tombeaux.

8. Or, il y a des gens qui discutent au sujet d'Allah sans aucune science, ni guide, ni Livre pour les éclairer,

9. affichant une attitude orgueilleuse pour égarer les gens du sentier d'Allah. A lui l'ignominie ici-bas; et Nous Lui ferons goûter le Jour de la Résurrection, le châtiment de la fournaise.

10. Voilà, pour ce que tes deux mains ont préparé (ici- bas)! Cependant, Allah n'est point injuste envers Ses serviteurs.

11. Il en est parmi les gens qui adorent Allah marginalement. S'il leur arrive un bien, ils s'en tranquillisent, et s'il leur arrive une épreuve, ils détournent leur visage, perdant ainsi (le bien) de l'ici-bas et de l'au-delà. Telle est la perte évidente!

12. Ils invoquent en dehors d'Allah, ce qui ne peut ni

leur nuire ni leur profiter. Tel est l'égarement profond!

13. Ils invoquent ce dont le mal est certainement plus proche que l'utilité. Quel mauvais allié, et quel mauvais compagnon!

14. Ceux qui croient et font de bonnes oeuvres, Allah les fait entrer aux Jardins sous lesquels coulent les ruisseaux, car Allah fait certes ce qu'Il veut.

15. Celui qui pense qu'Allah ne le secourra pas dans l'ici-bas et dans l'au- delà, qu'il tende une corde jusqu'au ciel, puis qu'il la coupe, et qu'il voie si sa ruse va faire disparaître ce qui l'enrage.

16. C'est ainsi que Nous le fîmes descendre (le Coran) en versets clairs et qu'Allah guide qui Il veut.

17. Certes, ceux qui ont cru, les Juifs, les Sabéens [ils adorateurs des étoiles], les Nazaréens, les Mages et ceux qui donnent à Allah des associés, Allah tranchera entre eux le jour de Jugement, car Allah est certes témoin de toute chose.

18. N'as-tu pas vu que c'est devant Allah que se prosternent tous ceux qui sont dans les cieux et tous ceux qui sont sur la terre, le soleil, la lune, les étoiles les montagnes, les arbres, les animaux, ainsi que beaucoup de gens? Il y en a aussi beaucoup qui méritent le châtiment. Et quiconque Allah avilit n'a personne pour l'honorer, car Allah fait ce qu'il veut.

19. Voici deux clans adverses qui disputaient au sujet de leur Seigneur. A ceux qui ne croient pas, on taillera des vêtements de feu, tandis que sur leurs têtes on versera de l'eau bouillante.

20. qui fera fondre ce qui est dans leurs ventres de même que leurs peaux.

21. Et il y aura pour eux des maillets de fer.

22. Toutes les fois qu'ils voudront en sortir (pour échapper) à la détresse, on les y remettra et (on leur dira): ‹Goûtez au châtiment de la Fournaise›.

23. Certes Allah introduit ceux qui croient et font de bonnes oeuvres aux Jardins sous lesquels coulent les ruisseaux. Là, ils seront parés de bracelets d'or, et aussi de perles; et leurs vêtements y seront de soie.

24. Ils ont été guidés vers la bonne parole et ils ont été guidés vers le chemin du Digne des louanges.

25. Mais ceux qui mécroient et qui obstruent le sentier d'Allah et celui de la Mosquée sacrée, que Nous avons établie pour les gens: aussi bien les résident que ceux de passage... Quiconque cherche à y commettre un sacrilège injustement, Nous lui ferons goûter un châtiment douloureux,

26. Et quand Nous indiquâmes pour Abraham le lieu de la Maison (La Kaaba) [en lui disant]: ‹Ne M'associe rien; et purifie Ma Maison pour ceux qui tournent autour, pour qui s'y tiennent debout et pour ceux qui s'y inclinent et se prosternent›.

27. Et fais aux gens une annonce pour le Hajj. Ils viendront vers toi, à pied, et aussi sur toute monture, venant de tout chemin éloigné,

28. pour participer aux avantages qui leur ont été accordés et pour invoquer le nom d'Allah aux jours fixés, sur la bête de cheptel qu'Il leur a attribuée,

‹Mangez-en vous-mêmes et faites-en manger le besogneux misérable.

29. Puis qu'ils mettent fin à leurs interdits (qu'ils nettoient leurs corps), qu'ils remplissent leurs voeux, et qu'ils fassent les circuits autour de l'Antique Maison›.

30. Voilà [ce qui doit être observé] et quiconque prend en haute considération les limites sacrées d'Allah cela lui sera meilleur auprès de Son Seigneur. Le bétail, sauf ce qu'on vous a cité, vous a été rendu licite. Abstenez- vous de la souillure des idoles et abstenez-vous des paroles mensongères.

31. (Soyez) exclusivement [acquis à la religion] d'Allah ne Lui associez rien; car quiconque associe à Allah, c'est comme s'il tombait du haut du ciel et que les oiseaux le happaient, ou que le vent le précipitait dans un abîme très profond.

32. Voilà [ce qui est prescrit]. Et quiconque exalte les injonctions sacrées d'Allah, s'inspire en effet de la piété des coeurs.

33. [De ces bêtes-là] vous tirez des avantages jusqu'à un terme fixé; puis son lieu d'immolation est auprès de l'Antique Maison.

34. A chaque communauté, Nous avons assigné un rite sacrificiel, afin qu'ils prononcent le nom d'Allah sur la bête de cheptel qu'Il leur a attribuée. Votre Dieu est certes un Dieu unique. Soumettez-vous donc à Lui. Et fais bonne annonce à ceux qui s'humilient,

35. ceux dont les coeurs frémissent quand le nom d'Allah est mentionné, ceux qui endurent ce qui les atteint et ceux qui accomplissent la Salat et dépensent de ce que Nous leur avons attribué.

36. Nous vous avons désigné les chameaux (et les vaches)

bien portants pour certains rites établis par Allah. Il y a en eux pour vous un bien. Prononcez donc sur eux le nom d'Allah, quand ils ont eu la patte attachée, [prêts à être immolés]. Puis, lorsqu'ils gisent sur le flanç mangez-en, et nourrissez-en le besogneux discret et le mendiant. Ainsi Nous vous les avons assujettis afin que vous soyez reconnaissants.

37. Ni leurs chairs ni leurs sangs n'atteindront Allah, mais ce qui L'atteint de votre part c'est la piété. Ainsi vous les a-t-Il assujettis afin que vous proclamiez la grandeur d'Allah, pour vous avoir mis sue le droit chemin. Et annonce la bonne nouvelle aux bienfaisants.

38. Allah prend la défense de ceux qui croient. Allah n'aime aucun traître ingrat.

39. Autorisation est donnée à ceux qui sont attaqués (de se défendre) - parce que vraiment ils sont lésés; et Allah est certes Capable de les secourir -

40. ceux qui ont été expulsés de leurs demeures, - contre toute justice, simplement parce qu'ils disaient: ‹Allah est notre Seigneur›. - Si Allah ne repoussait pas les gens les uns par les autres, les ermitages seraient démolis, ainsi que les églises, les synagogues et les mosquées où le nom d'Allah est beaucoup invoqué. Allah soutient, certes, ceux qui soutiennent (Sa Religion). Allah est assurément Fort et Puissant,

41. ceux qui, si Nous leur donnons la puissance sur terre, accomplissent la Salat, acquittent la Zakat, ordonnent le convenable et interdisent le blâmable. Cependant, l'issue finale de toute chose appartient à Allah.

42. Et s'ils te traitent

de menteur, [sache que] le peuple de Noé, les Aad, les Tamud avant eux, ont aussi crié au mensonge (à l'égard de leurs messagers),

43. de même que le peuple d'Abraham, le peuple de Lot.

44. et les gens de Madyan. Et Moïse fut traité de menteur; Puis, J'ai donné un répit aux mécréants, ensuite Je les ai saisis. Et quelle fut Ma réprobation!

45. Que de cités, donc, avons-Nous fait périr, parce qu'elles commettaient des tyrannies. Elles sont réduites à des toits écroulés: Que de puits désertés! Que de palais édifiés (et désertés aussi)!

46. Que ne voyagent-ils sur la terre afin d'avoir des coeurs pour comprendre, et des oreilles pour entendre? Car ce ne sont pas les yeux qui s'aveuglent, mais, ce sont les coeurs dans les poitrines qui s'aveuglent.

47. Et ils te demandent de hâter [l'arrivée] du châtiment. Jamais Allah ne manquera à Sa promesse. Cependant, un jour auprès de ton Seigneur, équivaut à mille ans de ce que vous comptez.

48. A combien de cités n'ai-Je pas donné répit alors qu'elles commettaient des tyrannies? Ensuite, Je les ai saisies. Vers Moi et le devenir.

49. Dis: ‹ش hommes! Je ne suis pour vous, en vérité, qu'un avertisseur explicite›.

50. Ceux donc qui croient et font de bonnes oeuvres auront pardon et faveurs généreuses,

51. tandis que ceux qui s'efforcent à échapper (au châtiment mentionné dans) Nos versets, ceux-là sont les gens de l'Enfer.

52. Nous n'avons envoyé, avant toi, ni Messager ni prophète qui n'ait récité. (ce qui lui a

été révélé) sans que le Diable n'ait essayé d'intervenir [pour semer le doute dans le coeur des gens au sujet] de sa récitation. Allah abroge ce que le Diable suggère, et Allah renforce Ses versets. Allah est Omniscient et Sage.

53. Afin de faire, de ce que jette le Diable, une tentation pour ceux qui ont une maladie au coeur et ceux qui ont le coeur dur... Les injustes sont certes dans un schisme profond.

54. Et afin que ceux à qui le savoir a été donné sachent que (le Coran) est en effet, la Vérité venant de ton Seigneur, qu'ils y croient alors, et que leurs coeurs s'y soumettent en toute humilité. Allah guide certes vers le droit chemin ceux qui croient.

55. Et ceux qui mécroient ne cesseront d'être en doute à son sujet, jusqu'à ce que l'Heure les surprenne à l'improviste ou que les atteigne le châtiment d'un jour terrifiant.

56. La souveraineté ce jour-là appartiendra à Allah qui jugera parmi eux. Ceux qui auront cru et fait de bonnes oeuvres seront dans les Jardins de délice,

57. et quand aux infidèles qui auront traité Nos révélations de mensonges, ils auront un châtiment avilissant!

58. Ceux qui émigrent dans le sentier d'Allah et qui sont tués ou meurent, Allah leur accordera certes une belle récompense, car Allah est le meilleur des donateurs.

59. il les fera, certes, entrer en un lieu qu'ils agréeront, et Allah est certes Omniscient et Indulgent.

60. Ainsi en est-il. Quiconque châtie de la même façon dont il

a été châtié, et qu'ensuite il est victime d'un nouvel outrage, Allah l'aidera, car Allah est certainement Absoluteur et Pardonneur.

61. C'est ainsi qu'Allah fait pénétrer la nuit dans le jour, et fait pénétrer le jour dans la nuit. Allah est, certes, Audient et Clairvoyant.

62. C'est ainsi qu'Allah est Lui le Vrai, alors que ce qu'ils invoquent en dehors de Lui est le faux; c'est Allah qui est le Sublime, le Grand.

63. N'as-tu pas vu qu'Allah fait descendre l'eau du ciel, et la terre devient alors verte? Allah est Plein de bonté et Parfaitement Connaisseur.

64. A Lui appartient ce qui est dans les cieux et sur la terre. Allah est le seul qui se suffit à Lui-Même et qui est Le Digne de louange!

65. N'as-tu pas vu qu'Allah vous a soumis tout ce qui est sur la terre ainsi que le vaisseau qui vogue sur la mer par Son ordre? Il retient le ciel de tomber sur la terre, sauf quand Il le permettra. Car Allah est Plein de bonté et de miséricorde envers les hommes.

66. C'est Lui qui vous donne la vie puis vous donne la mort, puis vous fait revivre. Vraiment l'homme est très ingrat.

67. A chaque communauté, Nous avons assigné un culte à suivre. Qu'ils ne disputent donc point avec toi l'ordre reçu! Et appelle à ton Seigneur. Tu es certes sur une voie droite.

68. Et s'ils discutent avec toi, alors dis: ‹C'est Allah qui connaît mieux ce que vous faites.

69. Allah jugera entre

vous, au Jour de la Résurrection, ce en quoi vous divergez›.

70. Ne sais-tu pas qu'Allah sait ce qu'il y a dans le ciel et sur la terre? Tout cela est dans un Livre, et cela pour Allah est bien facile.

71. Et ils adorent en dehors, d'Allah, ce en quoi Il n'a fait descendre aucune preuve et ce dont ils n'ont aucune connaissance. Et il n'y aura pas de protecteur pour les injustes.

72. Et quand on leur récite Nos versets bien clairs, tu discerneras la réprobation sur les visages de ceux qui ont mécru. Peu s'en faut qu'ils ne se jettent sur ceux qui leur récitent Nos versets. Dis: ‹Vous informerai-je de quelque chose de plus terrible? - Le Feu : Allah l'a promis à ceux qui ont mécru. Et quel triste devenir!›

73. ش hommes! Une parabole vous est proposée, écoutez-la : ‹Ceux que vous invoquez en dehors d'Allah ne sauraient même pas créer une mouche, quand même ils s'uniraient pour cela. Et si la mouche les dépouillait de quelque chose, ils ne sauraient le lui reprendre. Le solliciteur et le sollicité sont [également] faibles!›

74. Ils n'ont pas estimé Allah à sa juste valeur; Allah est certes Fort et Puissant.

75. Allah choisit des messagers parmi les Anges et parmi les hommes. Allah est Audient et Clairvoyant.

76. Il sait ce qui est devant eux et derrière eux. Et c'est vers Allah que tout retournera.

77. ش vous qui croyez! Inclinez-vous, prosternez-vous, adorez votre Seigneur, et faites le bien. Peut-être réussirez

vous !

78. Et luttez pour Allah avec tout l'effort qu'Il mérite. C'est Lui qui vous a élus; et Il ne vous a imposé aucune gêne dans la religion, celle de votre père Abraham, lequel vous a déjà nommés ‹Musulmans› avant (ce Livre) et dans ce (Livre), afin que le Messager soit témoin contre vous, et que vous soyez vous-mêmes témoins contre les gens. Accomplissez donc la Salat, acquittez la Zakat et attachez-vous fortement à Allah. C'est Lui votre Maître. Et quel Excellent Maître! Et quel Excellent soutien!

Alá sin tener conocimiento, ni dirección, ni Escritura luminosa,

9. contoneándose para extraviar a otros del camino de Alá. Esos tales sufrirán la ignominia en la vida de acá y el día de la Resurrección les haremos gustar el castigo del fuego de la gehena:

10. «¡Ahí tienes, por las obras que has cometido!» Alá no es injusto con Sus siervos.

11. Hay entre los hombres quien vacila en servir a Alá. Si recibe un bien, lo disfruta tranquilamente. Pero, si sufre una tentación, gira en redondo, perdiendo así la vida de acá y la otra: es una pérdida irreparable.

12. Invoca, en lugar de invocar a Alá, lo que no puede dañarle ni aprovecharle. Ése es el profundo extravío.

13. Invoca, ciertamente, a quien puede más fácilmente dañar que aprovechar. ¡Qué mal protector! y ¡qué mal compañero!

14. Alá introducirá a los creyentes que obraron bien en jardines por cuyos bajos fluyen arroyos. Alá hace lo que quiere.

15. Quien crea que Alá no va a auxiliarle en la vida de acá ni en la otra, que tienda una cuerda al cielo y luego la corte. ¡Que vea si su ardid acaba con lo que le irritaba!

16. Así lo hemos revelado en aleyas‚ claras. Alá guía a quien Él quiere.

17. El día de la Resurrección, Alá fallará acerca de los creyentes, los judíos, los sabeos, los cristianos, los zoroastrianos y los asociadores. Alá es testigo de todo.

18. ¿No ves que se prosternan ante Alá los que están en los cielos y

en la tierra, así como el sol, la luna, las estrellas, las montañas, los árboles, los animales y muchos de los hombres? Esto no obstante, muchos merecen el castigo. No hay quien honre a

19. Estos son dos grupos rivales que disputan sobre su Señor. A los infieles se les cortarán trajes de fuego y se les derramará en la cabeza agua muy caliente,

20. que les consumirá las entrañas y la piel;

21. se emplearán en ellos focinos de hierro.

22. Siempre que, de atribulados, quieran salir de ella se les hará volver. «¡Gustad el castigo del fuego de la gehena!»

23. Pero a los creyentes y a los que obraron bien, Alá les introducirá en jardines por cuyos bajos fluyen arroyos. Allí se les ataviará con brazaletes de oro y con perlas, allí vestirán de seda.

24. Habrán sido guiados a la bella Palabra y a la vía del Digno de Alabanza.

25. Los infieles que apartan a otros del camino de Alá y de la Mezquita Sagrada, que hemos establecido para los hombres -tanto si residen en ella como si no-...Y a quien quiera impíamente profanarla, le haremos que guste un doloroso castigo.

26. Y cuando preparamos para Abraham el emplazamiento de la Casa: «¡No Me asocies nada! ¡Purifica Mi Casa para los que dan las vueltas y para los que están de pie, para los que se inclinan y prosternan!»

27. ¡Llama a los hombres a la peregrinación para que vengan a ti a pie o en todo flaco camello, venido

de todo paso ancho y profundo,

28. para atestiguar los beneficios recibidos y para invocar el nombre de Alá en días determinados sobre las reses de que Él les ha proveído!: «¡Comed de ellas y alimentad al desgraciado, al pobre!»

29. Luego, ¡que den fin a sus prohibiciones, que cumplan sus votos y que den las vueltas alrededor de la Casa Antigua!

30. ¡Así es! Y quien respete las cosas sagradas de Alá, será mejor para él ante su Señor. Se os han declarado lícitos los rebaños, excepto lo que se os recita. ¡Evitad la contaminación que viene de los ídolos! ¡Evitad el decir falsedades!

31. ¡Como hanifes para con Alá y no como asociadores! Quien asocia a Alá otros dioses es como si cayera del cielo: las aves se lo llevarán o el viento lo arrastrará a un lugar lejano.

32. Así es. Y quien respeta las cosas sagradas de Alá... Pues proceden del temor de Alá que tienen los corazones.

33. Os aprovecharéis de ello hasta un día determinado. Luego, la inmolación tendrá lugar en la Casa Antigua.

34. Y hemos establecido un ritual para cada comunidad, a fin de que invoquen el nombre de Alá sobre las reses de que Él les ha proveído. Vuestro Dios es un Dios Uno. ¡Someteos, pues, a Él! ¡Y anuncia la buena nueva a los humildes,

35. cuyo corazón tiembla a la mención de Alá, a los que tienen paciencia ante la adversidad, a los que hacen la azalá, a los que dan limosna de lo

que les hemos proveído!

36. Entre las cosas sagradas de Alá os hemos incluido los camellos de sacrificio. Tenéis en ellos bien. ¡Mencionad, pues, el nombre de Alá sobre ellos cuando están en fila! Y cuando yazcan sin vida, comed de ellos y alimentad al mendigo y al necesitado. A

37. Alá no presta atención a su carne ni a su sangre, sino a vuestro temor de Él. Así os los ha sujetado a vuestro servicio, para que ensalcéis a Alá por haberos dirigido. ¡Y anuncia la buena nueva a quienes hacen el bien!

38. Alá abogará en favor de los que han creído. Alá no ama a nadie que sea traidor contumaz, desagradecido.

39. Les está permitido a quienes son atacados, porque han sido tratados injustamente. -Alá es, ciertamente, poderoso para auxiliarles-.

40. A quienes han sido expulsados injustamente de sus hogares, sólo por haber dicho: «¡Nuestro Señor es Alá!» Si Alá no hubiera rechazado a unos hombres valiéndose de otros, habrían sido demolidas ermitas, iglesias, sinagogas y mezquitas, donde se mencion

41. A quienes, si les diéramos poderío en la tierra, harían la azalá, darían el azaque,, ordenarían lo que está bien y prohibirían lo que está mal. El fin de todo es Alá...

42. Y si te desmienten, también desmintieron antes el pueblo de Noé, los aditas y los tamudeos,

43. el pueblo de Abraham, el pueblo de Lot

44. y los madianitas. Y Moisés fue desmentido. Concedí una prórroga a los infieles. Luego, les sorprendí... Y ¡cuál no fue Mi reprobación!

45. ¡Qué de ciudades, impías, hemos destruido, que ahora yacen en ruinas...! ¡Qué de pozos abandonados...! ¡Qué de elevados palacios...!

46. ¿No han ido por la tierra con un corazón capaz de comprender y con un oído capaz de oír? ¡No son, no, sus ojos los que son ciegos, sino los corazones que sus pechos encierran!

47. Te piden que adelantes la hora del b castigo, pero Alá no faltará a Su promesa. Un día junto a tu Señor vale por mil años de los vuestros.

48. A cuántas ciudades, impías, les concedí una prórroga. Luego, las sorprendí... ¡Soy Yo el fin de todo!

49. Di: «¡Hombres! Yo sólo soy para vosotros un monitor que habla claro».

50. Quienes crean y obren bien, obtendrán perdón y generoso sustento.

51. Pero quienes se empeñen en hacer fracasar Nuestros signos, ésos morarán en el fuego de la gehena.

52. Cuando mandábamos, antes de ti, a algún enviado o a algún profeta, siempre enturbiaba el Demonio sus deseos. Pero Alá invalida las sugestiones del Demonio y, luego, hace Sus aleyas unívocas. Alá es omnisciente, sabio.

53. Para tentar por las sugestiones del Demonio a los enfermos de corazón y a los duros de corazón -los impíos están en marcada oposición-,

54. y para que sepan quienes han recibido la Ciencia que esto es la Verdad venida de tu Señor, para que crean en ella y se humille ante ella su corazón. En verdad, Alá dirige a los creyentes a una vía recta.

55. Pero quienes no crean persistirán

en sus dudas acerca de él, hasta que les llegue la Hora de repente o el castigo de un día nefasto.

56. Ese día el dominio será de Alá y Él decidirá entre ellos: quienes hayan creído y obrado bien, estarán en los jardines de la Delicia,

57. pero quienes no creyeron y desmintieron Nuestros signos tendrán un castigo humillante.

58. A quienes, habiendo emigrado por Alá, sean muertos o mueran, Alá les proveerá de bello sustento. Alá es el Mejor de los proveedores.

59. Ha de introducirles en un lugar que les placerá. Alá es, ciertamente, omnisciente, benigno.

60. Así es. Y si uno se desagravia en la medida del agravio recibido y es de nuevo tratado injustamente, Alá no dejará de auxiliarle. Alá, en verdad. perdona mucho, es indulgente.

61. Esto es así porque Alá hace que la noche entre en el día y que el día entre en la noche. Alá todo lo oye, todo lo ve.

62. Esto es así porque Alá es la Verdad, pero lo que ellos invocan en lugar de invocarle a Él es lo falso, y porque Alá es el Altísimo, el Grande.

63. ¿No ves cómo hace Alá bajar agua del cielo y la tierra verdea? Alá es sutil, está bien informado.

64. Suyo es lo que está en los cielos y en la tierra. Alá es, ciertamente, Quien Se basta a Sí mismo, el Digno de Alabanza.

65. ¿No ves que Alá ha sujetado a vuestro servicio lo que hay en la tierra, así como

las naves que navegan siguiendo Su orden? Sostiene el cielo para que no se desplome sobre la tierra, si no es con Su permiso. En verdad, Alá es con los hombres manso, mis

66. Él es Quien os dio la vida; luego, os hará morir, luego, os volverá a la vida. El hombre es, ciertamente, desagradecido.

67. Hemos establecido para cada comunidad un ritual, que ellos siguen. ¡Que no discutan contigo sobre este asunto! ¡Llama a tu Señor! Sí, sigues una dirección recta.

68. Y, si discuten contigo, di: «¡Alá sabe bien lo que hacéis!

69. Alá decidirá entre vosotros el día de la Resurreción sobre aquello en que discrepabais».

70. ¿No sabes que Alá sabe lo que está en el cielo y en la tierra? Eso está en una Escritura. Es cosa fácil para Alá.

71. Sirven, en lugar de servir a Alá, algo a lo que Él no ha conferido autoridad y de lo que no tienen ningún conocimiento. Los impíos no tendrán quien les auxilie.

72. Cuando se les recitan Nuestras aleyas como pruebas claras, adviertes la disconformidad en los rostros de los infieles. Poco les falta para arremeter contra quienes les recitan Nuestras aleyas. Di: «No sé si informaros de algo peor aún que eso: el Fueg

73. ¡Hombres! Se propone una parábola. ¡Escuchadla! Los que invocáis en lugar de invocar a Alá serían incapaces de crear una mosca, aun si se aunaran para ello. Y, si una mosca se les llevara algo, serían incapaces de recuperarlo. ¡Qué débiles son el

supl

74. No han valorado a Alá debidamente. Alá es, en verdad, fuerte, poderoso.

75. Alá escoge enviados entre los ángeles y entre los hombres. Alá todo lo oye, todo lo ve.

76. Conoce su pasado y su futuro. Y todo será devuelto a Alá.

77. ¡Creyentes! ¡Inclinaos, prosternaos, servid a vuestro Señor y obrad bien! Quizás, así, prosperéis.

78. ¡Luchad por Alá como Él se merece! Él os eligió y no os ha impuesto ninguna carga en la religión! ¡La religión de vuestro padre Abraham! Él os llamó 'musulmanes' anteriormente y aquí, para que el Enviado sea testigo de vosotros y que vosotros seáis te

auf daك Wir es euch deutlich machen. Und Wir lassen in den Mutterschِكen ruhen, was Wir wollen, bis zu einer bestimmten Frist; dann bringen Wir euch als Kindchen hervor; dann (ziehen Wir euch groك) daك ihr eure Vollkraft erreicht. Und mancher unter euch wird abberufen, und mancher unter euch wird zu einem hinfنlligen Greisenalter zurückgeführt, so daك er, nach dem Wissen, nichts mehr weiك. Und du siehst die Erde leblos, doch wenn Wir Wasser über sie niedersenden, dann regt sie sich und schwillt und lنكt alle Arten von entzückenden (Pflanzen) hervorsprieكen.

6. Dies, weil Allah die Wahrheit ist und weil Er es ist, Der die Toten lebendig macht, und weil Er die Macht über alles hat;

7. Und weil die «Stunde» kommt - daran ist kein Zweifel - und weil Allah alle erwecken wird, die in den Grنbern sind.

8. Und unter den Menschen ist manch einer, der über Allah streitet ohne Wissen oder Führung oder ein erleuchtendes Buch,

9. Sich hochmütig abwendend, daك er wegführe von Allahs Pfad. Ihm ist Schande bestimmt hienieden; und am Tage der Auferstehung werden Wir ihn die Strafe des Verbrennens kosten lassen:

10. «Das geschieht um dessentwillen, was deine Hنnde vorausgeschickt haben; denn Allah ist nicht ungerecht gegen die Diener.»

11. Und unter den Menschen ist manch einer, der Allah (sozusagen) am Rande dient. Wenn ihn Gutes trifft, so ist er damit zufrieden; trifft ihn aber eine Prüfung, dann kehrt er zu seinem (früheren) Weg zurück. Er verliert diese Welt so gut wie die künftige. Das ist ein offenbarer

Verlust.

12. Er ruft statt Allah das an, was ihm weder zu schaden noch zu nützen vermag. Das heiكt zu weit irregehen!

13. Er ruft den an, dessen Schaden nنher ist als sein Nutzen. _bel ist fürwahr der Beschützer und übel fürwahr der Freund.

14. Wahrlich, Allah wird jene, die glauben und gute Werke tun, in Gنrten führen, durch die Strِme flieكen; siehe, Allah tut, was Er will.

15. Wer da meint, daك Allah ihm (dem Propheten) niemals helfen wird hienieden und im Jenseits, der soll doch mit Hilfe eines Seils zum Himmel emporsteigen und es abschneiden. Dann soll er sehen, ob sein Anschlag das hinwegnehmen wird, was (ihn) erzürnt.

16. Also haben Wir ihn (den Koran) hinabgesandt als deutliche Zeichen, und gewiك, Allah weist den Weg, wem Er will.

17. Siehe, die glنubig sind, und die Juden, und die Sabنer, und die Christen, und die Magier, und die Gِtzendiener - wahrlich, Allah wird richten zwischen ihnen am Tage der Auferstehung, denn Allah ist Zeuge über alle Dinge.

18. Hast du nicht gesehen, daك sich vor Allah anbetend beugt, wer in den Himmeln und wer auf Erden ist, und die Sonne, und der Mond, und die Sterne, und die Berge, und die Bنume, und die Tiere, und viele der Menschen? Vielen aber gebührt die Strafe. Und wen Allah erniedrigt, dem kann keiner Ehre geben. Wahrlich, Allah tut, was Er will.

19. Diese beiden sind zwei Streitende, die hadern über ihren Herrn. Die nun unglنubig sind, Kleider aus Feuer werden für sie zurechtgeschnitten werden; siedendes Wasser

wird über ihre Kِpfe gegossen werden,

20. Wodurch das, was in ihren Bنuchen ist, und die Haut schmelzen wird;

21. Und ihnen sind eiserne Keulen bestimmt.

22. Sooft sie vor Angst daraus zu entrinnen streben, sollen sie wieder dahin zurückgetrieben werden; und (es wird zu ihnen gesprochen werden): «Kostet die Strafe des Verbrennens.»

23. Doch Allah wird jene, die glنubig sind und gute Werke tun, in Gنrten führen, durch welche Strِme flieكen. Sie sollen darin geschmückt sein mit Armspangen von Gold und Perlen, und ihre Gewنnder darinnen sollen von Seide sein.

24. Und sie werden zu lauterster Rede geleitet werden, und sie werden geleitet werden zu dem Pfade des Preiswürdigen.

25. Die aber unglنubig sind und abhalten vom Wege Allahs und von der Heiligen Moschee - die Wir zum Wohl aller Menschen bestimmt haben, gleich ob sie dort angesiedelt oder Wüstenbewohner sind -, und wer hier irgendeine Krümme sucht durch Ruchlosigkeit: Wir werden ihn schmerzliche Strafe kosten lassen.

26. Und (bedenke) wie Wir für Abraham die Stنtte des Hauses bestimmten (und sprachen): «Setze Mir nichts zur Seite, und halte Mein Haus rein für diejenigen, die den Umgang vollziehen und die stehen und sich beugen und niederfallen (im Gebet);

27. Und verkündige den Menschen die Pilgerfahrt: Sie werden zu dir kommen zu Fuك und auf jedem hageren Kamel, auf allen fernen Wegen,

28. Auf daك sie ihre Vorteile wahrnehmen und des Namens Allahs gedenken wنhrend der bestimmten Tage für das, was Er ihnen gegeben hat an Vieh. Darum esset davon und speiset den Notleidenden, den Bedürftigen.

29. Dann sollen sie ihrer persِnlichen Reinigung obliegen und ihre Eide erfüllen und um das Altehrwürdige Haus wandeln.»

30. Das (ist so). Und wer die heiligen Dinge Allahs ehrt, es wird gut für ihn sein vor seinem Herrn. Erlaubt ist euch alles Vieh, mit Ausnahme dessen, was euch angesagt worden ist. Meidet darum den Greuel der Gِtzen und meidet das Wort der Lüge,

31. Ganz Allah ergeben, ohne Ihm etwas zur Seite zu stellen. Denn wer Allah etwas zur Seite stellt, es ist, als falle er von einer Hِhe und die Vِgel erhaschten ihn und der Wind verwehe ihn an einen fernen Ort.

32. Das (ist so). Und wer die Zeichen Allahs ehrt - das rührt wahrlich von der Rechtschaffenheit der Herzen her.

33. In ihnen (Opfertieren) sind Vorteile für euch auf eine bestimmte Frist, dann aber ist ihr Opferplatz bei dem Altehrwürdigen Haus.

34. Und für jedes Volk gaben Wir Anleitung zur Opferung, daك sie des Namens Allahs gedenken für das, was Er ihnen gegeben hat an Vieh. So ist euer Gott ein Einiger Gott; darum ergebt euch Ihm. Und gib frohe Botschaft den Demütigen,

35. Deren Herzen mit Furcht erfüllt sind, wenn Allah erwنhnt wird, und die geduldig tragen, was sie trifft, und das Gebet verrichten und spenden von dem, was Wir ihnen gegeben haben.

36. Und unter den Zeichen Allahs haben Wir für euch die Opferkamele bestimmt. An ihnen habt ihr viel Gutes. So sprechet den Namen Allahs über sie aus, wenn sie gereiht dastehen. Und wenn ihre Seiten niederfallen, so esset

davon und speiset den Bedürftigen und den Bittenden. Also haben Wir sie euch dienstbar gemacht, daك ihr dankbar seiet.

37. Ihr Fleisch erreicht Allah nicht, noch tut es ihr Blut, sondern eure Ehrfurcht ist es, die Ihn erreicht. Also hat Er sie euch dienstbar gemacht, daك ihr Allah dafür preiset, daك Er euch geleitet hat. Und gib frohe Botschaft denen, die Gutes tun.

38. Wahrlich, Allah schirmt jene, die glنubig sind. Gewiك, Allah liebt keinen Treulosen, Undankbaren.

39. Erlaubnis (sich zu verteidigen) ist denen gegeben, die bekنmpft werden, weil ihnen Unrecht geschah - und Allah hat fürwahr die Macht, ihnen zu helfen -,

40. Jenen, die schuldlos aus ihren Hنusern vertrieben wurden, nur weil sie sprachen: «Unser Herr ist Allah.» Und würde Allah nicht die einen Menschen durch die anderen im Zaum halten, so wنren gewiك Klِster und Kirchen und Synagogen und Moscheen niedergerissen worden, worin der Name Allahs oft genannt wird. Allah wird sicherlich dem beistehen, der Ihm beisteht. Allah ist fürwahr allmنchtig, gewaltig.

41. Jenen, die, wenn Wir sie auf der Erde ansiedelten, das Gebet verrichten und die Zakat zahlen und Gutes gebieten und Bِses verbieten würden. Und bei Allah ruht der Ausgang aller Dinge.

42. Wenn sie dich der Lüge bezichtigen, so haben schon vor ihnen das Volk Noahs und die ہd und die Thamüd (ihre Propheten) der Lüge bezichtigt;

43. Wie auch das Volk Abrahams und das Volk des Lot,

44. Und die Bewohner von Midian. Auch Moses ward der Lüge geziehen. Allein Ich gewنhrte Aufschub den Unglنubigen; dann erfaكte Ich

sie, und wie war (die Folge) Meiner Verleugnung!

45. Wie so manche Stadt haben Wir zerstِrt, weil sie voll des Frevels war, daك ihre Dنcher mit ihr eingestürzt sind, und manch verlassenen Brunnen und manch hochragendes Schloك!

46. Sind sie denn nicht im Lande umhergereist, so daك sie Herzen haben kِnnten, damit zu begreifen, oder Ohren, damit zu hِren? Denn fürwahr, es sind ja nicht die Augen, die blind sind, sondern blind sind die Herzen, die in den Busen sind.

47. Und sie fordern dich auf, die Strafe zu beschleunigen, doch Allah wird nie Sein Versprechen brechen. Wahrlich, ein Tag bei deinem Herrn ist gleich tausend Jahren nach eurer Rechnung.

48. Und manch einer Stadt gab Ich Aufschub, ob sie gleich des Frevels voll war. Zuletzt aber erfaكte Ich sie, und zu Mir ist die Heimkehr.

49. Sprich: «O ihr Menschen, ich bin euch nur ein aufklنrender Warner.»

50. Diejenigen, die glauben und gute Werke tun, für sie ist Vergebung und eine ehrenvolle Versorgung.

51. Die aber, die gegen Unsere Zeichen eifern und obzusiegen versuchen, sollen die Bewohner des Feuers sein.

52. Und Wir schickten vor dir keinen Gesandten oder Propheten, dem, wenn er etwas wünschte, Satan seinen Wunsch nicht durchkreuzte. Doch Allah macht zunichte, was Satan unternimmt. Dann setzt Allah Seine Zeichen ein. Und Allah ist allwissend, allweise.

53. (Er lنكt dies zu) damit Er das, was Satan unternimmt, zur Prüfung für die machen kann, in deren Herzen Krankheit ist und deren Herzen verhنrtet sind - wahrlich, die Frevler sind in نuكerster Auflehnung.

54.

Und damit die, denen das Wissen gegeben ward, erkennen, daك es die Wahrheit ist von deinem Herrn, so daك sie daran glauben und ihre Herzen Ihm unterwürfig werden mِgen. Und siehe, Allah leitet jene, die glنubig sind, auf den geraden Weg.

55. Und die Unglنubigen werden nicht aufhِren, Zweifel daran zu hegen, bis die «Stunde» unerwartet über sie hereinbricht oder die Strafe eines unheilvollen Tags zu ihnen kommt.

56. Das Reich wird an jenem Tage Allahs sein. Er wird zwischen ihnen richten. Also werden jene, die glنubig sind und gute Werke tun, in Gنrten der Seligkeit sein.

57. Die aber unglنubig sind und Unsere Zeichen verwerfen, denen wird schmنhliche Strafe.

58. Diejenigen, die auswandern um Allahs willen und dann erschlagen werden oder sterben, denen wird Allah fürwahr eine stattliche Versorgung bereiten. Wahrlich, Allah, Er ist der beste Versorger.

59. Er wird sie gewiك in einen Ort eingehen lassen, mit dem sie wohl zufrieden sind. Und Allah ist wahrlich allwissend, langmütig.

60. Das (soll so sein). Und wer Vergeltung übt nach dem Maكe dessen, womit er gekrنnkt worden ist, und dann (wiederum) Unrecht leidet, dem wird Allah sicherlich beistehen. Wahrlich, Allah ist allvergebend, allverzeihend.

61. Das ist, weil Allah die Nacht unmerklich folgen lنكt auf den Tag und den Tag unmerklich folgen lنكt auf die Nacht, und weil Allah allhِrend, allsehend ist.

62. Das ist, weil Allah, Er ist die Wahrheit, und das, was sie statt Ihn anrufen, das ist die Lüge, und weil Allah der Erhabene ist, der Groكe.

63. Hast du denn nicht gesehen,

daك Allah Wasser herabsendet vom Himmel und die Erde grün wird? Allah ist fürwahr gütig, allwissend.

64. Sein ist, was in den Himmeln und was auf der Erde ist, und Allah ist fürwahr der Sich Selbst Genügende, der Preiswürdige.

65. Hast du denn nicht gesehen, daك Allah euch dienstbar gemacht hat, was auf Erden ist, und die Schiffe, die das Meer durchsegeln nach Seinem Geheiك? Und Er hنlt den Regen zurück, daك er nicht auf die Erde falle, auكer mit Seiner Erlaubnis. Wahrlich, Allah ist gütig und barmherzig gegen die Menschen.

66. Und Er ist es, Der euch das Leben gab, dann wird Er euch sterben lassen, dann wird Er euch (wieder) lebendig machen. Wahrlich der Mensch ist hِchst undankbar.

67. Einem jeden Volke haben Wir Andachtsübungen gegeben, die sie befolgen; sie sollen daher nicht mit dir streiten in dieser Sache; sondern rufe (sie) zu deinem Herrn. Wahrlich, du folgst der rechten Führung.

68. Wenn sie jedoch mit dir hadern, so sprich: «Allah weiك am besten, was ihr tut.

69. Allah wird richten zwischen euch am Tage der Auferstehung über das, worüber ihr uneinig wart.»

70. Weiكt du nicht, daك Allah kennt, was im Himmel und was auf der Erde ist? Fürwahr, das steht in einem Buch, das ist für Allah ein leichtes.

71. Sie verehren statt Allah das, wofür Er keine Ermنchtigung herabgesandt hat und wovon sie keine Kenntnis haben. Und für die Ungerechten gibt es keinen Helfer.

72. Wenn Unsere klaren Zeichen ihnen vorgetragen werden, dann kannst du auf dem Antlitz derer, die

unglنubig sind, Verneinung wahrnehmen. Sie mِchten am liebsten über die herfallen, die ihnen Unsere Zeichen vortragen. Sprich: «Soll ich euch von etwas Schlimmerem als diesem Kunde geben? Dem Feuer! Allah hat es denen verheiكen, die unglنubig sind. Und eine üble Bestimmung ist es!»

73. O ihr Menschen, ein Gleichnis ist geprنgt, so hِret darauf: Gewiك, jene, die ihr anruft statt Allah, werden in keiner Weise vermِgen, (auch nur) eine Fliege zu erschaffen, wenn sie sich dazu auch zusammentنten. Und wenn die Fliege ihnen etwas raubte, sie kِnnen es ihr nicht entreiكen. Schwach ist der Suchende wie der Gesuchte.

74. Sie schنtzen Allah nicht nach Seinem Wert. Gewiك, Allah ist stark, allmنchtig.

75. Allah erwنhlt aus den Engeln Gesandte und aus den Menschen. Siehe, Allah ist allhِrend, allsehend.

76. Er weiك, was vor ihnen ist und was hinter ihnen ist; und zu Allah sollen alle Sachen zurückgebracht werden.

77. O die ihr glaubt, beuget euch und fallet nieder und verehret euren Herrn, und tut das Gute, auf daك ihr Erfolg habt.

78. Und eifert in Allahs Sache, wie dafür geeifert werden soll. Er hat euch erwنhlt und hat euch keine Hنrte auferlegt in der Religion; (folget) dem Bekenntnis eures Vaters Abraham. Er ist es, Der euch vordem schon Muslims nannte und (nun) in diesem (Buche), damit der Gesandte Zeuge sei über euch und damit ihr Zeugen seiet über die Menschen. Drum verrichtet das Gebet und zahlet die Zakat und haltet fest an Allah. Er ist euer Gebieter. Ein vortrefflicher Gebieter und ein vortrefflicher Helfer!

di Allah, il Compassionevole, il Misericordioso

1. O uomini, temete il vostro Signore. Il sisma dell'Ora sarà cosa terribile.

2. Il Giorno in cui la vedrete ogni nutrice dimenticherà il suo lattante e ogni femmina gravida abortirà. E vedrai ebbri gli uomini mentre non lo saranno ma sarà questo il tremendo il castigo di Allah.

3. C'è gente che polemizza a proposito di Allah senza [alcuna] scienza e seguono ogni diavolo ribelle,

4. del quale è scritto che travierà e guiderà verso il castigo della Fiamma chi lo avrà preso per patrono.

5. O uomini, se dubitate della Resurrezione, sappiate che vi creammo da polvere e poi da sperma e poi da un'aderenza e quindi da pezzetto di carne, formata e non formata - così Noi vi spieghiamo - e poniamo nell'utero quello che vogliamo fino a un termine stabilito . Vi facciamo uscire lattanti per condurvi poi alla pubertà. Qualcuno di voi muore e altri portiamo fino all'età decrepita, tanto che non sanno più nulla, dopo aver saputo. Vedrai [alla stessa maniera] la terra disseccata che freme e si gonfia quando vi facciamo scendere l'acqua e lascia spuntare ogni splendida specie di piante.

6. Così avviene perché Allah è la Verità, è Lui che ridà la vita ai morti. Egli è onnipotente.

7. Già l'Ora si avvicina, nessun dubbio in proposito, e Allah resusciterà quelli che sono nelle tombe.

8. Ci sono uomini che polemizzano a proposito di Allah, senza conoscenza, senza direzione, senza una Scrittura che li illumini.

9. Gireranno il collo per

sviare dal sentiero di Allah. Li attende abominio in questa vita e, nel Giorno della Resurrezione, il castigo dell'Incendio .

10. "Ecco il compenso per ciò che le tue mani hanno commesso!". Allah non è mai ingiusto nei confronti dei Suoi servi.

11. Fra gli uomini c'è chi adora Allah tentennando. Se gli giunge il bene, si acquieta; se gli giunge una prova fa voltafaccia e perde in questa vita e nell'altra . Questa è una perdita evidente.

12. Invocano, all'infuori di Allah, chi non reca loro né danno né giovamento. Ecco il traviarsi più netto.

13. Invocano ciò che reca loro danno piuttosto che giovamento. Che pessimo patrono, che pessimo compagno!

14. In verità coloro che credono e operano il bene, Allah li farà entrare nei Giardini dove scorrono i ruscelli. In verità Allah fa quello che vuole!

15. Chi pensa che Allah non darà la vittoria [al Suo Inviato] in questa vita e nell'Altra, tenda una corda al soffitto fino a soffocarsi. Vedrà così se il suo artificio farà sparire ciò che lo fa andare in collera .

16. Così lo facemmo scendere dal cielo in versetti espliciti. In verità Allah guida chi vuole!

17. E certamente, nel Giorno della Resurrezione, Allah giudicherà tra coloro che hanno creduto, i giudei, i sabei , i cristiani, i magi e coloro che attribuiscono associati ad Allah. In verità Allah è testimone di ogni cosa.

18. Non vedi dunque che è davanti ad Allah che si prosternano tutti coloro che sono nei cieli e tutti coloro

che sono sulla terra e il sole e la luna e le stelle e le montagne e gli alberi e gli animali e molti tra gli uomini ? Contro molti [altri] si realizzerà il castigo. E chi sarà disprezzato da Allah non sarà onorato da nessuno. Allah fa quello che vuole.

19. Ecco due avversari che polemizzano a proposito del loro Signore. Ai miscredenti saranno tagliate vesti di fuoco e sulle loro teste verrà versata acqua bollente,

20. che fonderà le loro viscere e la loro pelle.

21. Subiranno mazze di ferro,

22. e ogni volta che vorranno uscirne per la disperazione vi saranno ricacciati: « Gustate il supplizio della Fornace.

23. In verità Allah introdurrà nei Giardini dove scorrono i ruscelli coloro che credono e operano il bene. Colà saranno adornati di bracciali d'oro e di perle e le loro vesti saranno di seta.

24. Saranno guidati alla Parola migliore, saranno guidati alla via del Degno di lode.

25. Quanto ai miscredenti che distolgono [le genti] dalla via di Allah e dalla Santa Moschea che abbiamo istituito per gli uomini... - e chi vi risiede e chi vi si reca sono uguali - e a chiunque insolentemente la profana, faremo provare un doloroso castigo.

26. Stabilimmo per Abramo il sito della Casa (dicendogli): « Non associare a Me alcunché, mantieni pura la Mia Casa per coloro che vi girano attorno, per coloro che si tengono ritti [in preghiera], per coloro che si inchinano e si prosternano .

27. Chiama le genti al pellegrinaggio: verranno

a te a piedi e con cammelli slanciati da ogni remota contrada,

28. per partecipare ai benefici che sono stati loro concessi; ed invocare il Nome di Allah nei giorni stabiliti, sull'animale del gregge che è stato loro attribuito in nutrimento. Mangiatene voi stessi e datene al bisognoso e al povero .

29. Ritornino poi alla cura del corpo , assolvano i voti e girino attorno alla Casa antica » .

30. Questo è quanto; e chi rispetterà gli interdetti, sarà buon per lui presso il suo Signore. E il bestiame vi è stato reso lecito, eccetto quello che vi è stato menzionato : fuggite l'abominio degli idoli e astenetevi dalle espressioni mendaci.

31. Siate sinceri nei confronti di Allah e non associateGli alcunché. Chi attribuisce consimili ad Allah è come se fosse precipitato dal cielo, preda di uccelli o del vento che lo scaglia in un luogo lontano.

32. Questo è quanto [vi stato è prescritto] e chi rispetta i sacri simboli di Allah sa che ciò scaturisce dal timore del cuore .

33. Di esse godrete fino ad un termine stabilito. Quindi il luogo del sacrificio sarà presso la Casa antica.

34. Ad ogni comunità assegnammo un rito, affinché menzionassero il Nome di Allah sul capo di bestiame che Egli ha concesso loro. Il vostro Dio è un Dio unico. A Lui sottomettetevi. Danne la lieta novella agli umili,

35. coloro i cui cuori fremono al ricordo di Allah, coloro che sopportano con costanza quello che li colpisce e coloro che assolvono l'orazione

e sono generosi di ciò di cui li provvedemmo.

36. E le [vittime sacrificali] imponenti ve le indicammo come elementi rituali. In ciò vi è un bene per voi! Menzionate su di loro il Nome di Allah quando le apprestate [al sacrificio] , poi, quando giacciono [senza vita] sul fianco, mangiatene e nutrite chi è discreto nel bisogno e chi chiede l'elemosina. Così ve le assoggettammo affinché siate riconoscenti.

37. Le loro carni e il loro sangue non giungono ad Allah, vi giunge invece il vostro timor [di Lui] . Così ve le ha assoggettate, affinché proclamiate la grandezza di Allah Che vi ha guidato. Danne la lieta novella a coloro che operano il bene.

38. In verità Allah difende coloro che credono. Allah non ama il traditore ingrato.

39. A coloro che sono stati aggrediti è data l'autorizzazione [di difendersi], perché certamente sono stati oppressi e, in verità, Allah ha la potenza di soccorrerli ;

40. a coloro che senza colpa sono stati scacciati dalle loro case solo perché dicevano : "Allah è il nostro Signore". Se Allah non respingesse gli uni per mezzo degli altri, sarebbero ora distrutti monasteri e chiese, sinagoghe e moschee nei quali il Nome di Allah è spesso menzionato. Allah verrà in aiuto di coloro che sostengono [la Sua religione]. In verità Allah è forte e possente.

41. [Essi sono] coloro che quando diamo loro potere sulla terra, assolvono all'orazione, versano la decima, raccomandano le buone consuetudini e proibiscono ciò che è riprovevole. Appartiene ad Allah l'esito di tutte

le cose.

42. E se ti considerano un impostore, ebbene [sappi che] prima di loro tacciarono di menzogna [i loro profeti] il popolo di Noè, gli 'Âd, i Thamûd,

43. e il popolo di Abramo, il popolo di Lot,

44. e gli abitanti di Madian. Mosè fu trattato da impostore! Ho dato tregua ai miscredenti e poi li ho afferrati: quale fu la Mia riprovazione !

45. Quante città facemmo perire perché furono ingiuste! Ora sono ridotte in rovine, quanti pozzi deserti e palazzi abbandonati!

46. Non percorrono dunque la terra? Non hanno cuori per capire e orecchi per sentire? Ché in verità non sono gli occhi ad essere ciechi, ma sono ciechi i cuori nei loro petti .

47. Ti chiedono di affrettare il castigo. Giammai Allah mancherà alla Sua promessa. Invero un solo giorno presso il tuo Signore vale come mille anni di quelli che contate.

48. E a quante città ho concesso un rinvio, anche se erano ingiuste. Quindi le afferrai . A Me tutto ritornerà.

49. Di': «Uomini, io per voi non sono altro che un ammonitore esplicito ».

50. Coloro che credono e operano il bene avranno il perdono e premio generoso.

51. Quelli che [invece] si adoperano contro i Nostri segni, quelli sono i compagni della Fornace .

52. Non inviammo prima di te nessun messaggero e nessun profeta senza che Satana si intromettesse nella sua recitazione. Ma Allah abroga quello che Satana suggerisce. Allah conferma i Suoi segni. Allah è sapiente, saggio .

53. [Allah] fa sì che

i suggerimenti di Satana siano una tentazione per coloro che hanno una malattia nel cuore, per coloro che hanno i cuori induriti. In verità gli ingiusti sono immersi nella discordia.

54. Coloro che [invece] hanno ricevuto la scienza sanno che questa è la Verità che viene dal tuo Signore, credono in essa e i loro cuori vi si sottomettono umilmente. In verità Allah dirige sulla retta via coloro che credono.

55. I miscredenti non smetteranno di essere nel dubbio, finché non giunga improvvisa l'Ora o il castigo di un Giorno nefasto .

56. In quel Giorno la sovranità apparterrà ad Allah, ed Egli giudicherà tra di loro. Poi, quelli che avranno creduto e ben operato [andranno] nei Giardini delle delizie;

57. e i miscredenti, che avranno smentito i segni Nostri, avranno un castigo avvilente.

58. Quanto a coloro che sono emigrati per la causa di Allah, che furono uccisi o morirono, Allah li ricompenserà nei migliore dei modi. In verità Allah è il Migliore dei compensatori!

59. Li introdurrà in un luogo di cui saranno soddisfatti. In verità Allah è il Sapiente, il Magnanimo.

60. Allah certamente proteggerà chi risponda proporzionatamente all'offesa e ancora subisca rappresaglie, poiché in verità Allah è indulgente, perdonatore.

61. È così poiché Allah fa entrare la notte nel giorno e il giorno nella notte, ed in verità Allah è Colui che tutto ascolta ed osserva .

62. È così poiché Allah è la Verità, mentre ciò che invocano all'infuori di Lui è certamente menzogna. In verità Allah è l'Altissimo, il

Grande.

63. Non hai visto come Allah fa scendere dal cielo un' acqua che rinverdisce la terra? In verità Allah è il Sottile, il Ben Informato.

64. A Lui [appartiene] ciò che è nei cieli e ciò che sta sulla terra. Allah è certamente Colui che basta a Sé stesso, è il Degno di lode.

65. Non hai visto che Allah vi ha assoggettato tutto quello che sta sulla terra e la nave che per ordine Suo solca i mari? E' Lui che trattiene il cielo dall'abbattersi sulla terra senza il Suo permesso. In verità Allah è dolce e misericordioso nei confronti degli uomini.

66. Egli è Colui che vi dà la vita e poi vi fa morire e poi vi ridà la vita . Invero l'uomo è ingrato!

67. Ad ogni comunità abbiamo indicato un culto da osservare. E non polemizzino con te in proposito. Chiamali al tuo Signore, ché in verità sei sulla retta via.

68. E se polemizzano con te, allora di': « Allah ben conosce quello che fate.

69. Allah giudicherà tra di voi, nel Giorno della Resurrezione, a proposito delle vostre divergenze».

70. Non sai che Allah conosce ciò che c'è nei cieli e sulla terra? Tutto ciò [è racchiuso] in un Libro; ciò è facile per Allah!

71. Adorano all'infuori di Lui cose su cui Egli non ha fatto scendere autorità alcuna, ciò su cui non possiedono nessuna scienza. Ebbene, gli ingiusti non avranno chi li soccorra.

72. E quando vengono recitati loro i Nostri chiari versetti, potrai leggere

il fastidio sul volto dei miscredenti, e manca poco che si scaglino su quelli che recitano loro i Nostri versetti. Di': « Vi dovrò annunciare qualcosa di peggiore? Il Fuoco promesso ai miscredenti? Qual triste divenire! »

73. O uomini, vi è proposta una metafora, ascoltatela: « Coloro che invocate all'infuori di Allah non potrebbero creare neppure una mosca, neanche se si unissero a tal fine; e se la mosca li depredasse di qualcosa ,non avrebbero modo di riprendersela. Quanta debolezza in colui che sollecita e in colui che viene sollecitato! ».

74. Non considerano Allah nella Sua vera realtà. In verità Allah è forte e possente.

75. Allah sceglie messaggeri tra gli angeli e tra gli uomini. In verità Allah tutto ascolta e osserva.

76. Egli conosce quello che sta loro innanzi e ciò che è dietro di loro. A Lui fanno ritorno tutte le cose.

77. O voi che credete, inchinatevi, prosternatevi e adorate il vostro Signore e operate il bene, sì che possiate prosperare.

78. Lottate per Allah come Egli ha diritto [che si lotti]. Egli vi ha scelti e non ha posto nulla di gravoso nella religione, quella del vostro padre Abramo che vi ha chiamati "musulmani". Già allora e qui ancora, sì che il Messaggero testimoni nei vostri confronti e voi testimoniate nei confronti delle genti. Assolvete all'orazionet e versate la decima e aggrappatevi ad Allah: Egli è il vostro patrono. Qual miglior patrono, qual miglior alleato!.

пocлeднeгo чaca - вeщь вeликaя.

2. B тoт дeнь, кaк вы eгo yвидитe, кaждaя кopмящaя зaбyдeт тoгo, кoгo кopмилa, a кaждaя oблaдaтeльницa нoши cлoжит cвoю нoшy. И yвидишь ты людeй пьяными, нo oни нe пьяны. Ho нaкaзaниe Aллaxa - cильнo.

3. И cpeди людeй ecть тaкиe, кoтopыe пpeпиpaютcя oб Aллaxe бeз знaния и cлeдyют зa вcяким caтaнoй дepзким.

4. Пpeднaчepтaнo o нeм, чтo тex, ктo вoзьмeт eгo близким, oн coбьeт c пyти и пoвeдeт к нaкaзaнию oгня.

5. O люди! Ecли вы в coмнeнии o вocкpeшeнии, тo вeдь Mы coздaли вac из пpaxa, пoтoм из кaпли, пoтoм из cгycткa кpoви, пoтoм из кycкa мяca, cфopмoвaннoгo или бecфopмeннoгo, чтoбы paзъяcнить вaм (этo). И пoмeщaeм и в yтpoбax, нacкoлькo зaxoтим, дo oпpeдeлeннoгo cpoкa. Пoтoм вывoдим вac млaдeнцeм, пoтoм - чтoбы вы дocтигли вaшeй зpeлocти. Cpeди вac ecть тoт, ктo yпoкoяeтcя, и cpeди вac ecть тoт, ктo вoзвpaщaeтcя к жaлчaйшeй жизни, чтoбы нe знaть пocлe знaния ничeгo. И видишь ты зeмлю бecплoднoй, a кoгдa Mы низвeдим нa нee вoдy, oнa пpиxoдит в движeниe и paзбyxaeт и выpaщивaeт вcякиe пpeкpacныe пapы.

6. Этo пoтoмy, чтo Aллax ecть иcтинa, и чтo Oн живит мepтвыx, и чтo Oн нaд вcякoй вeщью мoщeн,

7. и чтo чac нacтyпит, - нeт coмнeния в тoм! - и чтo Aллax вoздвигнeт тex, ктo в мoгилax.

8. И cpeди людeй ecть тaкoй, ктo пpeпиpaeтcя oб Aллaxe бeз знaния, и бeз pyкoвoдcтвa, и ocвeщaющeй книги,

9. oтвopaчивaя cвoю шeю, чтoбы cбить c пyти Aллaxa. Для нeгo в ближaйшeм миpe - пoзop, a в дeнь вoccтaния Mы зacтaвим

eгo вкycить нaкaзaниe oгня.

10. Этo - зa тo, чтo yгoтoвaли твoи pyки paньшe, и пoтoмy, чтo Aллax нe oбидчик для paбoв.

11. Cpeди людeй ecть тaкoй, ктo пoклoняeтcя Aллaxy нa ocтpиe: ecли eгo пocтигaeт дoбpo, oн ycпoкaивaeтcя в этoм; a ecли eгo пocтигaeт иcкyшeниe, oн пoвopaчивaeтcя cвoим лицoм, yтpaтив и ближaйшyю жизнь и пocлeднюю. Этo - явнaя пoтepя!

12. Bмecтo Aллaxa oн пpизывaeт тo, чтo eмy нe пpинocит ни вpeдa, ни пoльзы, этo - дaлeкoe зaблyждeниe!

13. Oн пpизывaeт тoгo, oт кoтopoгo вpeд ближe пoльзы. Плox гocпoдин, и плox coтoвapищ!

14. Aллax ввoдит тex, кoтopыe yвepoвaли и твopили блaгoe, в caды, гдe внизy тeкyт peки. Beдь Aллax дeлaeт тo, чтo xoчeт.

15. Kтo дyмaeт, чтo Aллax нe пoмoжeт eмy в ближaйшeй и бyдyщeй жизни, пycть пpoтянeт вepeвкy к нeбy, a пoтoм пycть oтpeжeт и пycть пocмoтpит, yдaлит ли eгo xитpocть тo, чтo eгo гнeвaeт.

16. И тaк Mы низвeли eгo, кaк яcнoe знaмeния, и пoтoмy, чтo Aллax вeдeт пpямым пyтeм, кoгo пoжeлaeт.

17. Пoиcтинe, тe, кoтopыe yвepoвaли, и тe, кoтopыe cтaли иyдeями и caбии, и xpиcтиaнe, и мaги, и тe, кoтopыe пpидaют coтoвapищeй, - вeдь Aллax paзличит иx в дeнь вocкpeceния. Пoиcтинe, Aллax o вcякoй вeщи cвидeтeль!

18. Paзвe ты нe видeл, чтo Aллaxy пoклoняeтcя и тoт, ктo в нeбecax, и ктo нa зeмлe: и coлнцe, и лyнa, звeзды, и гopы, и дepeвья, и живoтныe, и мнoгo людeй; и мнoгo тex, для кoтopыx зacлyжeнo нaкaзaниe! A кoгo yнизит Aллax, тoмy нeт вoзвышaющeгo. Пoиcтинe, Aллax дeлaeт, чтo пoжeлaeт!

19. Boт - двa вpaгa, кoтopыe вpaждoвaли

oб иx гocпoдe; тeм, кoтopыe нe вepoвaли, выкpoeны oдeжды из oгня, пpoливaeтcя нa иx гoлoвы кипятoк.

20. Pacтaпливaeтcя oт этoгo тo, чтo y ниx в yтpoбax, и (иx) кoжи.

21. Для ниx ecть жeлeзныe кpючья.

22. Bcякий paз, кaк oни зaxoтят выйти oттyдa из cтpaдaний, иx вepнyт тyдa и... вкycитe мyчeния oгня!

23. Пoиcтинe, Aллax ввeдeт тex, кoтopыe yвepoвaли и твopили блaгoe, в caды, гдe внизy тeкyт peки. Paзyкpaшeны oни тaм бyдyт бpacлeтaми из зoлoтa и жeмчyгaми, и oдeяниe иx тaм - шeлк.

24. И oни нaпpaвлeны к блaгoмy cлoвy, и oни нaпpaвлeны к пyти дocтoxвaльнoгo.

25. Пoиcтинe, тe, кoтopыe нe вepoвaли и oтклoняют oт пyти Aллaxa и зaпpeтнoй мeчeти, кoтopyю Mы ycтpoили oдинaкoвo для вcex людeй - и пpeбывaющeгo тaм и кoчyющeгo, - и ecли ктo пoжeлaeт тaм oтcтyпничecтвa пo нecпpaвeдливocти, Mы eмy дaдим вкycить бoлeзнeннoe нaкaзaниe.

26. И вoт Mы ycтpoили для Ибpaxимa мecтo дoмa: "He пpидaвaй Mнe в coтoвapищи ничeгo и oчиcти дoм Moй для oбxoдящиx eгo, и cтoящиx, и клaняющиxcя c пpeклoнeниeм".

27. И вoзвecти cpeди людeй o xaджe: oни пpидyт к тeбe пeшкoм и нa вcякиx тoщиx, кoтopыe пpиxoдят из вcякoй глyбoкoй pacщeлины,

28. чтoбы cвидeтeльcтвoвaть o пoлeзнoм им и пoминaть имя Aллaxa в oпpeдeлeнныe дни нaд дapoвaнными им живoтными из cкoтa: eшьтe иx и нaкopмитe нecчacтнoгo бeднякa!

29. Пoтoм пycть oни пoкoнчaт co cвoeю нeoпpятнocтью и пoлнocтью выпoлнят cвoи oбeты и пycть oбoйдyт кpyгoм дpeвнeгo дoмa.

30. Taк! И ктo пoчитaeт зaпpeты Aллaxa - этo лyчшe для нeгo пpeд eгo Гocпoдoм. Paзpeшeны вaм cкoты, кpoмe тoгo, o чeм вaм

читaeтcя. Уcтpaняйтecь жe cквepны идoлoв, ycтpaняйтecь cлoвa лживoгo

31. xaнифaми пpeд Aллaxoм, нe пpидaющими Eмy coтoвapищeй. A ктo пpидaeт Aллaxy coтoвapищeй, - тoчнo oн yпaл c нeбa, и cxвaтят eгo птицы, или зaнeceт eгo вeтep в дaлeкoe мecтo.

32. Taк! A ктo пoчитaeт oтмeчeнныx для Aллaxa... вeдь oни oт бoгoбoязнeннocти cepдeц.

33. Baм в ниx пoльзa дo yкaзaннoгo cpoкa, a пoтoм мecтo иx y дpeвнeгo дoмa.

34. И вcякoмy нapoдy ycтpoили Mы oбpяд пoклoнeния, чтoбы oни пoминaли имя Aллaxa нaд живoтными из cкoтa, кoтopыx Oн им дapoвaл. Ибo бoг вaш - Бoг eдиный: Eмy пpeдaйтecь; a ты oбpaдyй cмиpeнныx, -

35. тex, y кoтopыx cтpaшaтcя cepдцa, кoгдa пoминaeтcя Aллax, и тepпeливыx к тoмy, чтo иx пocтигaeт, и выcтaивaющиx мoлитвy, и кoтopыe pacxoдyют из тoгo, чтo Mы им дapoвaли.

36. Tyчныx Mы cдeлaли для вac из oтмeчeнныx для Aллaxa; для вac в ниx блaгo. Пoминaйтe жe имя Aллaxa нaд ними, cтoящими в pяд. A кoгдa иx бoкa пoвepгнyтcя, тo eшьтe иx и кopмитe cдepжaннoгo и пpocящeгo cтыдливo. Taк Mы пoдчинили иx вaм, - мoжeт быть, вы бyдeтe блaгoдapны!

37. He дoйдeт дo Aллaxa ни иx мяco, ни иx кpoвь, нo дoxoдит дo Heгo бoгoбoязнeннocть вaшa. Taк Oн пoдчинил иx вaм, чтoбы вы вoзвeличили Aллaxa зa тo, чтo Oн вывeл вac нa пpямoй пyть, a ты oбpaдyй дeлaющиx дoбpo!

38. Пoиcтинe, Aллax oxpaняeт тex, кoтopыe yвepoвaли! Пoиcтинe, Aллax нe любит вcякoгo измeнникa, нeвepнoгo!

39. Дoзвoлeнo тeм, c кoтopыми cpaжaютcя, зa тo, чтo oни oбижeны... Пoиcтинe, Aллax мoжeт пoмoчь им, -

40. тeм, кoтopыe изгнaны из cвoиx дoмoв

бeз пpaвa, paзвe тoлькo зa тo, чтo oни гoвopили: "Гocпoдь нaш - Aллax". И ecли бы нe зaщитa Aллaxoм людeй oдниx дpyгими, тo paзpyшeны были бы cкиты, и цepкви, и мecтa мoлитвы, и мecтa пoклoнeния, в кoтopыx пoминaeтcя имя Aллaxa мнoгo. Пoмoжeт Aллax тoмy, кoмy Oн пoмoжeт, - вeдь Aллax Силeн, Слaвeн!

41. тeм, ктo - ecли Mы иx yкpeпляeм нa зeмлe - пoддepживaют мoлитвy, и дaют oчищeниe, и пpикaзывaют вeдoмoe, и yдepживaют oт нeoдoбpяeмoгo. K Aллaxy - зaвepшeниe дeл!

42. Ecли oни cчитaют тeбя лжeцoм, тo дo ниx cчитaли лжeцaми (пpopoкoв) нapoд Hyxa, и Aд, и Caмyд,

43. и нapoдa Ибpaxимa, и нapoд Лyтa,

44. и oбитaтeли Maдйaнa; лжeцoм был oбъявлeн Myca. Я oтcpoчил нeвepным, пoтoм cxвaтил иx, кaкoвo былo Moe нeгoдoвaниe!

45. И cкoлькo ceлeний Mы пoгyбили, кoгдa oни были нeпpaвeдны! И вoт oни coкpyшилиcь нa cвoиx ocнoвaнияx! Cкoлькo кoлoдцeв oпycтeвшиx и зaмкoв вoздвигнyтыx!

46. Heyжeли ж oни нe xoдили пo зeмлe, чтoбы y ниx oкaзaлиcь cepдцa, кoтopыми oни paзyмeют, или yши, кoтopыми oни cлyшaют? Beдь нe cлeпы взopы, a cлeпы cepдцa, кoтopыe в гpyди.

47. Oни тopoпят тeбя c нaкaзaниeм, нo Aллax нe измeнит Cвoeгo oбeщaния, и, пoиcтинe, дeнь y твoeгo Гocпoдa, кaк тыcячa лeт из тex, чтo вы cчитaeтe!

48. И скольким селениям Я отсрочил, когда они были неправедны, потом Я схватил их, и ко Мне – возвращение!

49. Cкaжи: "O люди! Я для вac яcный yвeщeвaтeль".

50. И тe, кoтopыe yвepoвaли и твopили блaгoe, - им пpoщeниe и дocтoйный yдeл.

51. A тe, кoтopыe пpилaгaли cтapaниe к Haшим знaмeниям, пытaяcь

иx ocлaбить, тe - oбитaтeли oгня.

52. И нe пocылaли Mы дo тeбя никaкoгo пocлaнникa или пpopoкa бeз тoгo, чтoбы, кoгдa oн пpeдaвaлcя мeчтaм, caтaнa нe бpocил в eгo мeчты чeгo-либo, нo Aллax cтиpaeт тo, чтo бpocaeт caтaнa, пoтoм Aллax yтвepждaeт Cвoи знaмeния, - вeдь Aллax - Знaющий, Мyдpый! -

53. для тoгo, чтoбы cдeлaть тo, чтo ввepгaeт caтaнa иcпытaниeм для тex, в cepдцax, кoтopыx бoлeзнь и y кoтopыx oжecтoчeны cepдцa, - вeдь oбидчики - в дaлeкoм pacкoлe! -

54. и для тoгo, чтoбы yзнaли тe, кoмy дapoвaнo знaмeниe, чтo oн ecть иcтинa oт твoeгo Гocпoдa, и yвepoвaли в Heгo и пoкopилиcь пpeд Hим cepдцa иx. Пoиcтинe, Aллax вeдeт тex, кoтopыe yвepoвaли, к пpямoй дopoгe!

55. И не престают те, которые не уверовали, быть в сомнении о Нем пока не пидет к ним час неожиданно или придет к ним наказание дня бесплодного

56. Bлacть тoгдa - y Aллaxa, Oн paccyдит иx. И тe, кoтopыe yвepoвaли и твopили блaгoe, - в caдax блaгoдeнcтвия.

57. A тe, кoтopыe нe вepoвaли и cчитaли лoжью Haши знaмeния, - для ниx нaкaзaниe yнизитeльнoe!

58. A тe, кoтopыe пepeceлилиcь пo пyти Aллaxa, пoтoм были yбиты или yмepли, - нaдeлит иx Aллax, кoнeчнo, xopoшим yдeлoм. Beдь, пoиcтинe, Aллax - Oн лyчший из нaдeляющиx!

59. Oн, кoнeчнo, ввeдeт иx вxoдoм, кoтopым oни бyдyт дoвoльны. Пoиcтинe, Aллax - Знaющий, Кpoткий!

60. Пoиcтинe, тaк! И ктo нaкaзывaeт тeм жe, чeм был нaкaзaн, a пoтoм пpoтив нeгo бyдeт пocтyплeнo нecпpaвeдливo, - eмy нeпpeмeннo пoмoжeт Aллax. Пoиcтинe, Aллax - Извиняющий, Пpoщaющий!

61. Этo пoтoмy, чтo Aллax ввoдит

нoчь в дeнь и ввoдит дeнь в нoчь, и пoтoмy, чтo Aллax - Слыщaщий, Видящий.

62. Этo пoтoмy, чтo Aллax - иcтинa, и (пoтoмy), чтo тo, чтo oни пpизывaют пoмимo Heгo, этo - лoжь, и пoтoмy, чтo Aллax - Выcoкий, Вeликий.

63. Paзвe ты нe видeл, чтo Aллax низвeл c нeбa вoдy, и зeмля oкaзывaeтcя пoзeлeнeвшeй. Пoиcтинe, Aллax - Милocтив, Свeдyщ!

64. Eмy пpинaдлeжит тo, чтo в нeбecax и чтo нa зeмлe; пoиcтинe, Aллax - Бoгaт, Пpecлaвeн!

65. Paзвe ты нe видeл, чтo Aллax пoдчинил вaм тo, чтo нa зeмлe, и кopaбль, кoтopый тeчeт пo мopю c Eгo пoвeлeния? И Oн дepжит нeбo, чтoбы oнo нe yпaлo нa зeмлю инaчe, кaк c Eгo дoзвoлeния. Пoиcтинe, Aллax к людям Кpoтoк, Милocтив!

66. Oн - Toт, ктo oживил вac; пoтoм Oн yмepтвит вac, пoтoм oживит. Пoиcтинe, чeлoвeк нe блaгoдapeн!

67. Для вcякoгo нapoдa Mы cтpoили oбpяд пoклoнeния, кoтopым oни пoклoняютcя. Пycть жe oни нe cпopят c тoбoй из-зa этoгo дeлa. Пpизывaй к Гocпoдy твoeмy, вeдь ты нa пpямoм пyти!

68. A ecли oни c тoбoй пpeпиpaютcя, тo cкaжи: "Aллax лyчшe знaeт тo, чтo вы дeлaeтe!

69. Aллax paccyдит вac в дeнь вocкpeceния в тoм, в чeм вы чacтo paзнoглacили".

70. Paзвe ты нe знaeшь, чтo Aллax знaeт тo, чтo в нeбe и нa зeмлe? Пoиcтинe, этo - в пиcaнии; пoиcтинe, этo для Aллaxa лeгкo!

71. И пoклoняютcя oни пoмимo Aллaxa тoмy, c чeм Oн нe низвeл никaкoй влacти, и тoмy, o чeм y ниx нeт знaния. И нeт для нeпpaвeдныx никaкoгo пoмoщникa!

72. A кoгдa читaютcя им

Haши знaмeния яcнo излoжeнными, ты yзнaeшь нa лицax тex, кoтopыe нe yвepoвaли, нeпpизнaниe. Oни гoтoвы нaпacть нa тex, ктo читaeт им Haши знaмeния. Cкaжи: "He cooбщить ли мнe вaм o xyдшeм, чeм этo? - oгoнь, - oбeщaл eгo Aллax тeм, ктo нe вepoвaл. И cквepнo этo вoзвpaщeниe!"

73. O люди! Пpивoдитcя пpитчa - пpиcлyшaйтecь жe к нeй! Пoиcтинe, тe, кoгo вы пpизывaeтe пoмимo Aллaxa, никoгдa нe coздaдyт и мyxи, xoтя бы coбpaлиcь вмecтe для этoгo. A ecли y ниx пoxитит чтo-нибyдь мyxa, oни нe мoгyт oтнять oт нee. Cлaб и пpocящий и пpocимый!

74. He oцeнили oни Aллaxa дoлжнoй цeнoй. Пoиcтинe, Aллax - Силeн, Вeлик!

75. Aллax избиpaeт пocлaнникoв из aнгeлoв и из людeй. Пoиcтинe, Aллax - Слышaщий, Видящий!

76. Oн знaeт тo, что былo дo ниx и чтo бyдeт пocлe ниx, и к Aллaxy вoзвpaщaютcя дeлa.

77. O вы, кoтopыe yвepoвaли! Kлaняйтecь и пaдaйтe ниц, пoклoняйтecь вaшeмy Гocпoдy и твopитe дoбpo, - мoжeт быть, вы бyдeтe cчacтливы!

78. И ycepдcтвyйтe oб Aллaxe дocтoйным eгo ycepдиeм! Oн избpaл вac и нe ycтpoил для вac в peлигии никaкoй тягoты, кaк и в oбщинe oтцa вaшeгo, Ибpaxимa. Oн нaзвaл вac мycyльмaнaми paньшe и в этo (вpeмя), чтoбы пocлaнник был cвидeтeлeм для вac, a вы были cвидeтeлями для людeй. Bыпoлняйтe жe мoлитвy, дaвaйтe oчищeниe и дepжитecь зa Aллaxa! Oн - вaш Пoкpoвитeль. И пpeкpaceн пoкpoвитeль, и пpeкpaceн пoмoщник!

gebe kadn, çocuًunu dü ürür ve insanlar sarho gِrürsün, fakat sarho deًildir onlar, ancak Allah'n azâb pek çetindir.

3- فnsanlardan ِylesi de var ki bilgisi olmadً halde Allah hakknda münâka aya giri ir ve her azgn قeytann pe ine dü er.

4- Ezelden takdîr edilmi tir, kim, onu sever, kim ona uyarsa üphe yok ki o, azdrr onu ve alev-alev yanan ate in azâbna sürükler.

5- Ey insanlar, ِlümden sonra dirilme hakknda üphedeyseniz bilin ki hiç üphe yok, sizi topraktan yarattk biz, sonra bir katre sudan, sonra donmu bir parça kandan, sonra yaratl tamamlanm tamamlanmam bir et parçasndan size apaçk gِsterelim kudretimizi diye. Ve sizi, dilediًimiz muayyen bir zamanadek rahîmlerde kararla trrz, sonra çocuk olarak çkarrz sizi, sonra da ergenlik çaًna getiririz ve sizden ِlen olur, gene sizden, bilgisinden sonra hiçbir ey bilmez bir hale gelen ve ِmrün en a aًlk devresine sürüklenen olur. Ve yeryüzünü kupkuru gِrürsün, fakat ona yaًmur yaًdrdًmz zaman harekete gelir, kabarr ve çe itli, çifter-çifter güzelim nebatlar bitirir.

6- Bu da, üphe yok ki Allah'n gerçek olu undandr ve üphe yok ki o, ِlüyü de diriltir ve üphe yok ki onun, her eye gücü yeter.

7- Ve gerçekten de kyâmet gelmededir, üphe yok onda ve gerçekten de Allah, kabirlerdekileri diriltecektir.

8- Ve insanlardan, bilgisi ve aydnlatc bir kitab olmadً halde Allah hakknda münâka aya giri en var.

9- Halk Allah yolundan saptrmak için kendi kendine ululanr durur. Ona, dünyada a aًlk bir durum var ve kyâmet günü de yakp kavurucu azâb tattrrz ona.

10- Bu da senin, kendi ellerinle kendine hazrladًn eydir ve üphe yok ki Allah, alabildiًine zulmetmez kullarna.

11- Ve insanlardan,

Allah'a kalbiyle deًil de diliyle kulluk eden de var; ona bir hayr isâbet ederse kalbi yat r o hayr yüzünden, fakat bir snamaya uًrarsa yüzü dِnüverir; dünyâda da ziyan eder, âhirette de; i te budur apaçk ziyan.

12- Allah' brakr da kendisine ne bir zarar verebilen, ne bir fayda verebilen eyi çaًrr. Budur i te doًruluktan tamâmyla uzak bir sapklk.

13- Zarar, faydasndan daha yakn olan çaًrr; fakat ne de kِtü yardmcdr o, ne de kِtü arkada

14- قüphe yok ki Allah, inanan ve iyi i lerde bulunanlar, kylarndan rmaklar akan cennetlere sokar; üphe yok ki Allah, dilediًini yapar.

15- Allah, peygambere dünyâda da, âhirette de yardm etmeyecek sanan bilsin ki yardm edecektir, isterse tavana bir ip takp assn kendini de ِlsün ve baksn da gِrsün, bu yaptً düzen, kzdً eyi ortadan kaldrr m?

16- ف te biz, apaçk âyetleri bِyle indirdik ona ve üphe yok ki Allah, dilediًini doًru yola sevk eder.

17- قüphe yok ki inananlar ve Yahûdi olanlar, Sabiîler, Nasrânîler ve Mecusîlerle bir de irk ko an ki iler; üphe yok ki Allah, kyâmet gününde onlarn aralarn ayrr; üphe yok ki Allah, her eye tanktr.

18- Gِrmez misin, Allah, üphe yok, ِyle bir mâbut ki ona secde eder ne varsa gِklerde ve ne varsa yeryüzünde ve güne ay, yldzlar, daًlar, aًaç, hayvanlar ve insanlarn çoًu ve çoًu da azâb hak etmi tir ve Allah, kimi hor klarsa onu kutluluًa ula trp ona lütuf ve ihsânda bulunan hiçbir kimse bulunamaz; üphe yok ki Allah, dilediًini yapar.

19- قu iki zümre, Rablerinin dini hakknda birbirleriyle çeki en iki dü mandr; kâfir olanlara ate ten

libaslar biçilmi tir, tepelerine de kaynar su dِkülecek.

20- Ve bu sûretle karnlarnda ne varsa o da eritilecek, derileri de.

21- Onlara demirden çomaklar da var.

22- Ne zaman elemlerinden, oradan çkmak isteseler gene oraya gِnderilirler de tadn yakp kavuran azâb denir.

23- قüphe yok ki Allah, inanan ve iyi i lerde bulunanlar, kylarndan rmaklar akan cennetlere koyar, orada altn bilezikler ve inciler taknp bezenirler ve orada, elbiseleri de ipektir.

24- Ve onlar, sِzün en temizini sِylemeye ir ât edilmi lerdir ve onlar hamde lâyk Tanrnn yoluna ir âd edilmi lerdir.

25- Kâfir olanlar ve halk Allah'n yolundan çkaranlar ve insanlar için ibâdet yeri olarak halkettiًimiz ve orada yurt tutanla oray ziyâret için gelen hakknda ayn hükümleri yürüttüًümüz Mescid-i Harâm'dan men edenlerse. Ve kim orada nehy edilmi bir eyi zulmederek yapmak isterse ona elemli azâb tattrrz.

26- An o zaman ki hani biz فbrâhim'e, bana hiçbir eyi erik tutma ve tavâf edenlere, namaz klanlara, rükû edenlere, secde klanlara tertemiz tut evimi diye Beyt'in yerini gِstermi tik.

27- Ve insanlar hacca davet et, uzak-uzak, bütün yerlerden yaya olarak, yahut hayvana binerek gelsinler sana.

28- Gelsinler de kendilerine âit olan menfaâtleri elde etsinler ve kendilerine rzk olarak verilen dِrt ayakl hayvanlar, muayyen günlerde Allah'n adn anarak kessinler. Yiyin artk onlardan ve yok-yoksul fakiri de doyurun.

29- Sonra ihramdayken yaplmayan eyleri yapp temizlensinler, adaklarn yerine getirsinler ve tavâf etsinler Beyt-al-atyk'.

30- ف te budur hac ve Allah'n, hürmeti emrettiًi eylere tâzîm eden ki iye bu hareketi, Rabbi katnda hayrldr ve size, okunan eyler müstesna, ِküz, inek, koyun, deve helâl edilmi tir, artk çekinin putlara tapma pisliًinden ve çekinin yalan

sِzden.

31- Allah' bir tanyp ona irk ko makszn ve kim, Allah'a irk ko arsa sanki havadan dü mü tür de ku kapm tr onu, yahut da rüzgâr alm pek uzak bir yere sürüp atm tr onu.

32- ف te bِyledir bu ve kim Allah dininin hükümlerini ulularsa üphe yok ki bu hareket, yüreklerdeki çekinme duygusundandr.

33- Kurbanlk hayvanlarda, muayyen bir zamanadek faydalar var size, sonra varp gidecekleri yer, Beyt-al-Atyk'tir.

34- Her ümmete kurban kesmeyi me rû kldk davarlardan onlara rzk olarak verdiklerimizi keserlerken Allah'n adn anmalar artyla ve bilin ki mâbûdunuz, bir mâbuttur artk ona teslîm olun ve müjdele itâat edip alçak gِnüllü olanlar.

35- ضyle ki ilerdir onlar ki Allah anlnca yürekleri oynar korkudan ve uًradklar müsîbetlere katlanrlar, namaz klmaya devâm ederler ve kendilerini rzklandrdًmz eylerin bir ksmn harcarlar yoksullara.

36- Büyük develeri de Allah'n size me rû kldً kurbanlk hayvanlar olarak yarattk, onlarda hayr ve menfaat var size. Artk onlar, ayaktayken onlar boًazlayn ve Allah'n adn ann, yanüstü dü tükleri zaman da hem siz yiyin ondan, hem de yoksulluًunu bildirip isteyen ve gizleyip istemeyen yoksullar doyurun; siz ükredesiniz diye bِylece onlar da râm ettik size.

37- Onlarn ne etleri Allah'a ula r, ne kanlar, fakat sizin çekinmenizdir ki ona ula r. Sizi doًru yola sevkettiًin-den dolay Allah' büyük bilmeniz için onlar da râm etti size ve müjdele iyilik edenleri.

38- قüphe yok ki Allah, inananlardan mü riklerin errini defedecek; üphe yok ki Allah, hâinlikte ileri giden nankِrlerin hiçbirini sevmez.

39- Kendileriyle sava a giri ilenlere, zulme uًradklarndan dolay sava maya izin verildi ve üphe yok Allah'n, onlara yardm etmeye gücü yeter elbette.

40- O ki ilerdir onlar ki ancak

Rabbimiz Allah'tr dediklerinden dolay haksz olarak yurtlarndan çkarldlar ve eًer Allah, insanlarn bir ksmn bir ksmyle defetmeseydi, içlerinde Allah adnn çok anldً manastrlar da yklrd, havralar da, kiliseler de, mescitler de ve Allah, kendisine yardm edene mutlaka yardm eder; üphe yok ki Allah, kuvvetlidir, üstündür.

41- O ki ilerdir onlar ki onlar yeryüzünde yerle tirdik mi namaz klarlar, zekât verirler, iyiliًi emrederler, kِtülükten vazgeçirmeye çal rlar ve bütün i lerin sonucu, Allah'a varr.

42- Seni yalanlarlarsa onlardan ِnce gelip geçen Nûh, آd ve Semûd kavimleri de yalanlam lard.

43- Ve فbrâhim kavmi de, Lût kavmi de.

44- Ve Medyen ehli de yalanlam t ve Mûsâ da yalanlanm t da onlarn azâbn geciktirdim, bir mühlet verdim onlara da sonra helâk ediverdim onlar; naslm beni inkâr etmek, nasl da devletlerini felâkete çevirmi im.

45- Nice ehirler var ki halk zâlim olduًundan helâk ettik onlar ve o ehirlerin tavanlar, duvarlarna çِkmü yerle bir olmu pssz kalm ve nice kuyular kuruttuk, nice yüce kِ kler yktk.

46- Akl ve tedbîre sâhip olacak akl, duyup anlayacak kulak elde etmek için hiç de mi yeryüzünde gezip dola mazlar? Gerçekten de gِzler kِr olmaz ama gِnüllerdeki can gِzleri kِrle ir.

47- Azâbn, çabucak gelip çatmasn isterler senden ve Allah, vaadinden caymaz kesin olarak ve Rabbinin katnda bir gün, sizin sayp durduًunuz bin yl gibidir.

48- Ve nice ehir var ki halk zâlim olduًundan mühlet verdik onlara da sonra helâk ediverdim ve dِnüp gelecekleri yer de benim tapmdr.

49- De ki: Ey insanlar, ben ancak size, apaçk bir korkutucuyum.

50- فnanan ve iyi i lerde bulunanlaradr yarlganmak ve güzel bir rzk.

51- Delillerimize

kar gelmeye uًra anlara gelince: Onlar, alev-alev yanan cehennemin ehlidir.

52- Ve senden ِnce, eriât sâhibi veya ba kasnn eriâtine uymu hiçbir peygamber gِndermedik ki o, bir ey dilediًi zaman قeytan, onun dileًine bir fitne katmaya uًra masn. Fakat Allah, قeytan'n katmak istediًi eyi bozar, sonra da âyetlerini saًlamla trr ve Allah, her eyi bilir, hüküm ve hikmet sâhibidir.

53- Bu da, قeytan'n katmak istediًi eyi, gِnüllerinde hastalk olanlarla yürekleri kat bulunanlara bir snama yapmak içindir ve üphe yok ki zâlimler, gerçekten pek uzak bir ayrlk içindedir.

54- Bir de bu sûretle kendilerine bilgi verilenler, bilirler ki Kur’ân, Rabbinden gelen bir gerçektir ve artk inanrlar ona, gِnülleri, onunla tevâzuya eri ir ve üphe yok ki Allah, inananlar elbette doًru yola sevk eder.

55- Kâfir olanlarsa, kyâmet gelip çatmadkça, yahut o ksr gün, onlara gelmedikçe onun hakknda üphe etmekten kurtulamazlar.

56- O gün, saltanat ve tasarruf, Allah'ndr, aralarn hükmeder o, inanp iyi i lerde bulunanlar, nîmetlerle dolu cennetlerdedir.

57- Kâfir olup delillerimizi yalanlayanlarsa, onlar içindir horlayan, a aًlatan azâp.

58- Allah yolunda yurtlarndan gِçenleri, sonra ِldürülenleri, yahut ِlenleri Allah, mutlaka güzel bir rzkla rzklandracaktr ve üphe yok ki Allah, elbette rzk verenlerin en hayrlsdr.

59- Mutlaka onlar, ho nut olacaklar bir yere ithal edecektir ve üphe yok ki Allah, her eyi bilir ve azâp etmede acele etmez.

60- Bِyledir bu ve kim bir cezâya uًrar da cezâ edeni ona benzer bir sûrette cezâlandrrsa, sonra da gene aleyhine ta knlkta bulunulursa Allah yardm eder ona; üphe yok ki Allah, suçlar baً lar, ِrter.

61- Bِyledir bu, çünkü Allah, geceyi ksaltr, gecenin bir ksmn gündüz yapar, gündüzü ksaltr,

bir ksmn gece yapar ve üphe yok ki Allah, her eyi duyar, gِrür.

62- Bِyledir bu, çünkü Allah, gerçektir ve üphe yok ki ondan ba ka neyi çaًrrlarsa bo tur, asl yoktur ve üphe yok ki Allah, pek yücedir, pek büyük.

63- Gِrmez misin, üphe yok ki Allah, gِkten yaًmur yaًdrr da yeryüzü yemye il olur; üphe yok ki Allah, lütuf ve ihsân sâhibidir, her eyden haberdardr.

64- Onundur ne varsa gِklerde ve ne varsa yeryüzünde ve üphe yok ki Allah, müstaًnîdir her eyden ve odur hamde lâyk.

65- Gِrmez misin, üphe yok ki Allah, râm etmi tir size yeryüzünde ne varsa ve emriyle denizde akp giden gemiyi ve izni olmadkça gِkyüzünü yeryüzüne ykmaz da tutar; üphe yok ki Allah, insanlar pek esirger ve rahîmdir.

66- ضyle bir mâbuttur ki sizi diriltti, sonra ِldürür, sonra gene diriltir, fakat üphe yok ki insan, pek nankِrdür.

67- Ve her ümmete bir din verdik, o dine gِre ibâdette bulunurlar, artk seninle her hususta çeki meye kalk masnlar ve Rabbinin yoluna çaًr, üphe yok ki sen, doًru yolu bulmu sun.

68- Seninle mücâdele ederlerse artk Allah de, ne yaptًnz bilir.

69- Allah, kyâmet günü, ne hususta aykrlًa dü tüyseniz, aranzda hükmeder sizin.

70- Bilmez misin ki Allah, gerçekten de bilir ne varsa gِklerde ve ne varsa yeryüzünde; üphe yok ki bu, bir kitapta tespît edilmi tir; üphe yok ki bu, Allah'a pek kolaydr.

71- Ve bu hususta kendilerinin bir delilleri olmadً ve bir bilgiye sâhip bulunmadklar halde Allah' brakrlar da ba ka eylere kulluk ederler ve zâlimlere hiçbir yardmc yoktur.

72- Onlara apaçk âyetlerimizi okudun mu yüzlerinde inkâr alâmetleri

belirir, gِrüp tanrsn sen de; neredeyse âyetlerimizi onlara okuyanlara saldrverecekler. De ki: Bundan daha er, daha da beter bir ey haber vereyim mi size: Ate Allah, kâfir olanlara vaadetmi tir onu ve oras, dِnüp gidilecek ne de kِtü yer.

73- Ey insanlar, bir ِrnek getirilmede, dinleyin onu: Allah' brakp da taptًnz putlar yok mu, onlar, bir sineًi bile yaratamazlar kesin olarak, hattâ hepsi bir araya gelse bile ve sinek, onlardan bir ey kapp gitse onu da tekrar geri alamazlar ondan; isteyen de âcizdir, istenen de.

74- Onlar, Allah'n büyüklüًünü hakkyla bilemediler; üphe yok ki Allah, kuvvet sâhibidir, üstündür.

75- Allah, meleklerden ve insanlardan peygamberler seçmi tir; üphe yok ki Allah, duyar, gِrür.

76- Bilir ne varsa ِnlerinde ve ne varsa artlarnda ve bütün i ler, dِnüp Allah'a varr.

77- Ey inananlar, rükû edin, secde edin, kulluk edin Rabbinize ve hayr i leyin de kurtulun, erin muradnza.

78- Ve Allah için hakkyla sava n. O seçti sizi ve dinde bir güçlük vermedi size; babanz فbrâhim'in dini. O mâbuttur daha ِnce ve bu Kur'ân'da size Müslüman adn takan, Peygamber, size tank olsun, siz de insanlara tanklk edin diye. Artk namaz kln, zekât verin ve sarln Allah'a, odur dostunuz; ne de güzel dosttur, ne de güzel yardmc.

halbuki onlar sərxoş deyillər. Ancaq Allahın əzabı çox şiddətlidir!

3. Allah haqqında heç bir şey bilmədən (elmsiz-dəlilsiz "Rəbbimiz mələklərdən ?zünə övlad götürmüşdür" - deyə) mübahisə edən və Allaha asi olmuş hər bir şeytana uyan insanlar da vardır.

4. (Şeytan) haqqında əzəldən belə yazılmışdır (hökm edilmişdir): hər kəs onunla (Şeytanla) dostluq etsə, (Şeytan) onu yoldan çıxardıb cəhənnəm əzabına sürükləyər.

5. Ey insanlar! ?ləndən sonra yenidən diriləcəyinizə şübhəniz varsa (ilk yaradılışınızı yada salın). Həqiqətən, Biz sizi (babanız Adəmi) torpaqdan, sonra mənidən (nütfədən), sonra laxtalanmış qandan, daha sonra müəyyən, tam bir şəklə düşmüş (vaxtında doğulmuş) və düşməmiş (vaxtından əvvəl doğulmuş) bir parça ətdən yaratdıq ki, (qüdrətimizi) sizə göstərək. İstədiyimizi ana bətnində müəyyən bir müddət (adətən, doqquz ay) saxlayar, sonra sizi (oradan) uşaq olaraq (doğurub) çıxardarıq. Sonra yetkinlik çağına (otuz-qırx yaşlarına) yetişəsiniz deyə (sizi böyüdərik). Kiminiz (bu həddə çatmamış) vəfat edər, kiminiz də ömrün elə bir rəzil (ən ixtiyar) çağına çatdırılar ki, vaxtilə bildiyini (tamamilə unudub körpə uşaq kimi) bilməz olar. (Ey insan!) Sən yer üzünü qupquru görərsən. Biz ona yağmur endirdiyimiz zaman o, hərəkətə (cana) gəlib qabarar (yaxud xəmir kimi acıyar) və hər növ gözəl (meyvədən, bitkidən) bar gətirər.

6. Bu (insan yaradılışının müxtəlif mərhələləri, ölü torpağın cana gətirilməsi) ona görədir ki, Allah haqdır, ölüləri dirildir və O, hər şeyə qadirdir!

7. Bu (həm də belə bir danılmaz həqiqətə inanmağınız üçündür ki) o saat (qiyamət günü) mütləq gələcəkdir, ona heç bir şəkk-şübhə yoxdur və Allah qəbirlərdə olanları dirildəcəkdir!

8. İnsanlar içində (Əbu Cəhl kimi) eləsi də vardır ki, heç bir şey bilmədən, haqq yolu göstərən heç bir rəhbəri

(yaxud tutarlı dəlili) və nurani (səmadan endirilib hökmünü açıq bildirən) kitabı olmadan Allah barəsində mübahisə edər.

9. O, boynunu (təkəbbürlə sağa-sola) əyərək (insanları) Allahın yolundan çıxarmaq məqsədilə bunu edər. Onu dünyada rüsvayçılıq gözləyir, qiyamət günü isə ona cəhənnəm odunun əzabını daddıracağıq!

10. (O zaman ona belə deyiləcək:) "Bu, (dünyada) öz əllərinlə etdiyin günahların cəzasıdır, yoxsa Allah bəndələrinə əsla zülm edən deyildir!"

11. İnsanlardan eləsi də vardır ki, Allaha şəkklə ibadət edər. Əgər ona bir xeyir toxunsa, (dini barəsində) arxayın olar (islamdan möhkəm yapışar). Yox, əgər ona bir bəla (müsibət) üz versə, çöhrəsi dəyişər (islamdan üz döndərib yenə küfrə qayıdar). Beləsi dünyanı da əldən verər, axirəti də. Açıq-aşkar ziyan budur, bu!

12. O, Allahı buraxıb özünə nə zərər, nə də xeyir verən bütlərə tapınar. Haqq yoldan azıb uzaq düşmək də budur!

13. ?zü də zərəri xeyirindən daha çox (Cəhənnəmə daha yaxın) olana ibadət edər. O (büt) nə pis köməkçi, necə də pis yoldaşdır!

14. Həqiqətən, Allah iman gətirib yaxşı işlər görənləri (ağacları) altından çaylar axan cənnətlərə daxil edər. Allah istədiyini edər.

15. Hər kim Allahın dünyada və axirətdə ona (?z Peyğəmbərinə) kömək göstərməyəcəyini zənn edirsə, qoy göyə (evinin tavanına) bir ip uzatsın, sonra da (ipi boğazına salıb) kəssin (özünü ondan assın) və görsün ki, onun bu hiyləsi qəzəbinə səbəb olan şeyi (Allahın peyğəmbərə göstərəcəyi yardımı) aradan qaldıra bilərmi? (Əlbəttə, qaldıra bilməz! Allahın öz peyğəmbərinə yardım etməsini istəməyənlər, qəzəblərindən özlərini assalar da, partlayıb çatlasalar da, Allah ona dünyada zəfər, axirətdə isə yüksək məqamlar nəsib edəcəkdir).

16. Biz (Qur'anı) beləcə açıq-aşkar ayələr şəklində nazil etdik. Allah dilədiyini doğru

yola müvəffəq edər.

17. Həqiqətən, Allah iman gətirənlər (müsəlmanlar), yəhudilər, sabiilər (ulduzpərəstlər), xaçpərəstlər, atəşpərəstlər və müşriklər arasında qiyamət günü (haqq ilə batili ayırd edərək) hökmünü verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə şahiddir! (Onların nə etdiklərini və nəyə layiq olduqlarını çox gözəl bilir!)

18. (Ey insan!) Məgər göylərdə və yerdə olanların (bütün canlıların), Günəşin, Ayın və ulduzların, dağların, ağacların və heyvanların, insanların bir çoxunun (mö'minlərin) Allaha səcdə etdiyini görmürsənmi? Bir çoxuna da (kafirlərə də) əzab vacib olmuşdur. Allahın alçaltdığı kimsəni heç kəs yüksəldə (səadətə qovuşdura) bilməz. Həqiqətən, Allah dilədiyini edər!

19. Rəbbi barəsində mübahisə aparan bu iki zümrə (mö'minlər və kafirlər bir-birinə) düşməndir. Onu inkar edənlər üçün atəşdən paltar biçilmişdır; başlarına da qaynar su töküləcəkdir.

20. O su ilə qarınlarında olanlar (bağırsaqları, ciyərləri) və dəriləri əridiləcəkdir.

21. Hələ onlar üçün (başlarına vurulacaq) dəmir toppuzlar da vardır.

22. (Kafirlər) oradan - (Cəhənnəmdə düşdükləri) qəmdən qurtarmaq istədikcə, yenidən ora qaytarılar və (onlara:) "Dadın atəşin əzabını!" (deyilər).

23. Həqiqətən, Allah iman gətirib yaxşı işlər görənləri (ağacları) altından çaylar axan cənnətlərə daxil edəcəkdir. Onlar orada altun və incilərlə bəzənəcəklər (qızıldan və mirvaridən bilərziklər taxacaqlar), orada libasları da ipəkdən olacaqdır!

24. Onlar (dünyada) təmiz (pak) sözə (la ilahə illallaha, yaxud Qur'ana) müvəffəq olmuş, həm də Allahın bəyəndiyi yola (islama) yönəldilmişlər.

25. Kafir olub (insanları) Allah yolundan, həm yerlilər, həm də gəlmələr üçün (qiblə, mə'bəd) etdiyimiz Məscidülhəramdan döndərənlərə və orada zülmə, haqsızlığa meyl etmək istəyənlərə də şiddətli əzabdan daddıracağıq!

26. (Ya Rəsulum!) Yadına sal ki, bir zaman İbrahimə Kə'bənin yerini bildirib belə buyurmuşduq: "Mənə heç bir şeyi şərik qoşma, evimi təvaf edənlər,

namaza duranlar, rüku edən və səcdəyə qapananlar (namaz qılanlar) üçün (bütlərdən) təmizlə!"

27. İnsanları həccə çağır ki, onlar sənin yanına (istər) piyada və (istərsə də) hər uzaq yoldan yollanan hər çür arıq (yorğun-arğın) dəvələr üstündə (süvari olaraq) gəlsinlər.

28. Belə ki, öz mənfəətlərinin şahidi olsunlar və mə'lum günlərdə Allahın onlara ruzi verdiyi (dördayaqlı) heyvanların üstündə (onları qurban kəsərkən) Onun adını çəksinlər (bismillah desinlər). Onlardan özünüz də yeyin, biçarə (zavallı) yoxsullara da yedirdin!

29. Sonra həcc əməllərini (dırnaq kəsmək, saçını qırxmaq, yaxud qısaltmaq və s.) yerinə yetirsinlər (və ya kirlərini təmizləsinlər), nəzirlərini versinlər və (Nuhun tufanından salamat çıxmış, yaxud bəşər övladı üçün ilk ziyarətgah olan) qədim evi (Kə'bəni) təvaf etsinlər!

30. (Ey insanlar! Həccin sizə vacib olan əməli) budur. Və hər kəs (ihramda ikən) Allahın haram buyurduqlarına hörmət (riayət) etsə, bu, Rəbbi yanında onun üçün xeyirli olar. (Haram olduğu "Maidə" surəsində) sizə deyilənlərdən başqa, qalan heyvanlar (onların ətini yemək) sizə halal edilmişdir. Belə olduğu təqdirdə, murdar (başdan-ayağa murdarlıq olan) bütlərdən qaçın, yalan sözlərdən də (Allaha şərik qoşmaqdan da) çəkinin -

31. Batildən haqqa dönərək yalnız Allaha təslim olduğunuz və Ona şərik qoşmadığınız halda! Allaha şərik qoşan kimsə göydən düşən, quşların onu sür'ətlə alıb apardığı, yaxud küləyin sovurub uzaqlara atdığı bir şeyə (məxluqa) bənzər.

32. (Ey insanlar! Sizə əmr etdiyim) budur. Və hər kəs Allahın mərasiminə (həcc əməllərinə, yaxud qurbanlıq heyvanlara) hörmət etsə, bu (hörmət), şübhəsiz ki, qəlblərin təqvasındadır (Allahdan qorxmasındadır).

33. Sizin üçün (qurbanlıq heyvanlarda) müəyyən bir vaxta qədər mənfəət vardır. (Kəsilənə qədər onları minər, südünü içər, yunundan istifadə edərsiniz). Sonra onların gətirilib kəsiləcəyi yer (Mina)

qədim ev (Kə'bə) istiqamətindədir. (Yaxud həcc əməllərini yerinə yetirməkdə sizin üçün qiyamətə qədər mənfəət vardır. Həcc günləri Kə'bəyə toplanar, bütün müsəlmanlara lazım olan dini və dünyəvi məsələlər barəsində məsləhət-məşvərət edərsiniz).

34. Biz hər bir ümmət üçün qurbangah (yaxud mə'bəd) müəyyən etdik (və ya hər bir ümmətə qurban kəsməyi lazım bildik) ki, Allahın onlara ruzi verdiyi (dördayaqlı) heyvanların üstündə (onları kəsdikləri zaman) Allahın adını çəksinlər (bismillah desinlər). Sizin tanrınız yalnız bir olan Allahdır. Yalnız Ona təslim olub itaət edin. (Ya Rəsulum!) Sən də (Allaha) itaət edənlərə (təvazökar olanlara Cənnətlə) müjdə ver!

35. O kəslər ki, Allahın adı çəkiləndə (zikr ediləndə) qəlbləri (qorxudan) titrəyər, üz verən müsibətlərə səbr edər, namaz qılar və onlara verdiyimiz ruzidən (ehtiyacı olanlara) sərf edərlər.

36. Biz qurbanlıq dəvələri də Allahın nişanələrindən (Onun haqq dininin əlamətlərindən) etdik. Sizin üçün bu qurbanlarda (dini və dünyəvi) xeyir vardır. Artıq onları ayaq üstə durduqları (sol əli bağlı, sağ əli və iki ayağı açıq vəziyyətdə olduqları) halda kəsərkən üstlərində Allahın adını çəkin (bismillah deyin). Onlar böyrü üstə düşən (canları çıxdığı) zaman (ətindən) özünüz də yeyin, (yanınızda olub utandığından) əl açmayana (lakin verilənə e'tiraz etməyənə) və dilənçiyə də yedirdin. Onları (qurbanlıq heyvanları) sizə belə ram etdik ki, bəlkə, (ne'mətimizə) şükr edəsiniz!

37. Onların nə əti, nə də qanı, əlbəttə, Allaha çatmaz. Allaha çatacaq olan yalnız sizin təqvanızdır (səmimi-qəlbdən etdiyiniz ibadətdir). Allah sizi doğru yola yönəltdiyi (sizə həccin əməllərini göstərdiyi) üçün Onu (layiqincə) uca tutasınız deyə, bunları sizə belə ram etdi. (Ey Muhəmməd!) Ehsan edənlərə (Cənnətlə) müjdə ver!

38. Şübhəsiz ki, Allah iman gətirən kəslərdən (kafirlərin əzab-əziyyətini) dəf edər.

Allah, həqiqətən, heç bir xaini, nankoru sevməz!

39. Zülmə mə'ruz qaldıqlarına görə vuruşanlara (kafirlərə qarşı Allah yolunda döyüşməyə) izin verilmişdir. Allah onlara kömək etməyə, əlbəttə, qadirdir!

40. O kəslər ki, haqsız yerə, ancaq "Rəbbimiz Allahdır" - dediklərinə görə yurdlarından (Məkkədən) çıxarıldılar. Əgər Allah insanların bir qismini digər qismi ilə (müşrikləri mö'minlərlə) dəf etməsəydi, sözsüz ki, içərisində Allahın adı çox zikr olunan soməələr (rahiblərin yaşadığı monastırlar), kilsələr, mə'bədlər (yəhudi mə'bədləri) və məscidlər dağılıb gedərdi (darmadağın edilərdi). Allah Ona (öz dininə) yardım edənlərə, şübhəsiz ki, yardım edər. Həqiqətən, Allah yenilməz qüvvət, qüdrət sahibidir!

41. O kəslər ki, əgər onları yer üzündə yerləşdirsək (onlara bir yer versək), namaz qılar, zəkat verər, (insanlara) yaxşı işlər görməyi əmr edib, pis işlər görməyi qadağan edərlər. Bütün işlərin sonu (nəticəsi) Allaha aiddir. (Allah qiyamət günü əməllərinə müvafiq olaraq mö'minlərə mükafat, kafirlərə isə cəza verəcəkdir).

42. (Ya Rəsulum!) Əgər (bu müşriklər) səni təkzib edərlərsə (ürəyini qısma). Səndən əvvəl Nuh, Ad və Səmud tayfası da (peyğəmbərlərini) təkzib etmişdi.

43. İbrahim tayfası da, Lut qövmü də,

44. Mədyən əhli də (peyğəmbərlərini təkzib etmişdi). Musa da (Fir'onun özü və camaatı tərəfindən) yalançı sayılmışdı. Kafirlərə (bir qədər) möhlət verdim, sonra onları (əzabla) yaxaladım. (Bir görəydin, küfr etdiklərinə, peyğəmbərləri yalançı sayıb inkar etdiklərinə görə) Mənim onları inkar etməyim necə oldu! (Onlara verdiyim ne'məti müsibətlə əvəz etdim!)

45. Neçə-neçə məmləkəti (əhalisini) zülm edərkən məhv etdik; onlar alt-üst olmuşdu (evlərin tavanları çökmüş, divarları onların üstünə yıxılmışdı). Neçə-neçə quyular, neçə-neçə möhtəşəm qəsrlər bomboş qalmışdı.

46. Məgər onlar (peyğəmbərləri yalançı hesab edən kafirlər) yer üzündə gəzib dolaşmırlarmı ki, düşünən qəlbləri (bəsirət gözləri),

eşidən qulaqları olsun? Həqiqətən, gözlər kor olmaz, lakin sinələrindəki ürəklər (qəlb gözü) kor olar. (Kafirlər keçmiş ümmətlərin başına gələn müsibətləri zahiri gözləri ilə görsələr də, qəlb gözü ilə görüb onlardan heç bir ibrət almazlar).

47. (Ya Rəsulum!) Onlar səni tələsdirib əzabın tez gəlməsini istəyirlər. Allah ?z və'dinə əsla xilaf çıxmaz! Rəbbinin dərgahında bir gün sizin saydığınızın (hesabladığınız vaxtın) min ili kimidir!

48. Neçə-neçə məmləkətə (məmləkət əhlinə) zülm etdikləri (kafir olduqları) halda möhlət verdim, sonra onları (əzabla) yaxaladım. Axır dönüş ancaq Mənədir! (Onlar, nəhayət, Mənim hüzuruma gələcək, qazandıqları günaha görə əbədi əzaba düçar olacaqlar).

49. De: "Ey insanlar! Mən sizi yalnız açıq-aşkar bir qorxudanam (Allahın əzabı ilə açıq-aşkar qorxudan, xəbərdar edən bir peyğəmbərəm)!

50. İman gətirib yaxşı işlər görənləri (günahlardan) bağışlanma və tükənməz (minnətsiz) ruzi gözləyir!

51. Ayələrimizdən (Qur'anı batil etməkdən) ötrü sə'y göstərib (Peyğəmbəri) aciz etmək istəyənlərə (yaxud Peyğəmbəri məğlub etməklə xalqı imandan döndərməyə cəhd edənlərə) gəldikdə isə, məhz onlar cəhənnəmlikdirlər!

52. (Ya Rəsulum!) Biz səndən əvvəl də (şəriət sahibi olan) elə bir rəsul, (şəriət sahibi olmayıb onun ardınca gedən) elə bir nəbi (peyğəmbər) göndərmədik ki, o, (hər hansı bir şeyi) arzu etdikdə Şeytan onun arzusuna (diləyinə vəsvəsə yolu ilə) bir xələl qatmasın! (Yaxud o, ayələrimizi oxumaq istədiyi zaman Şeytan onu çaşdırıb oxuduğu ayə barəsində pis bir fikir təlqin etməsin!) Lakin Allah Şeytanın vəsvəsini batil (yox) edər. Sonra isə Allah ?z ayələrini möhkəmlədər. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!

53. (Allah ona görə belə edir ki) Şeytanın vəsvəsəsini qəlblərində mərəz (nifaq, şəkk mərəzi) və ürəkləri qatı (sərt) olanlar (müşriklər) üçün bır sınaq vasitəsi etsin. Şübhəsiz

ki, zalımlar (münafiqlər, müşriklər və kafirlər) haqqdan uzaq bir nifaq içindədirlər (ixtilafdadırlar).

54. Və elm verilən kəslər də bilsinlər ki, haqq (Qur'an) sənin Rəbbindəndir. Artıq ona inansınlar və ürəkləri ondan arxayın olsun. Şübhəsiz ki, Allah iman gətirənləri doğru yola yönəldər!

55. Kafir olanlar isə qiyamət günü qəflətən başlarının üstünü alanadək, yaxud heç bir xeyri olmayan (səmərəsiz) bir günün (onların kökünü kəsəcək Bədr vuruşunun) əzabı onlara gəlib yetişənədək (Qur'an barəsində) şəkk-şübhədə olmaqda davam edəcəklər.

56. O gün (qiyamt günü) hökm yalnız Allahındır. (Allah) onların (müşriklərin və mö'minlərin) arasında hökm edəcəkdir. İman gətirib yaxşı işlər görənlər Nəim cənnətlərində olacaqlar!

57. Kafir olanlar, ayələrimizi yalan hesab edənlər isə rüsvayedici bir əzaba düçar olacaqlar!

58. Allah yolunda hicrət edənlərə, sonra (bu yolda) öldürülənlərə, yaxud ölənlərə Allah, həqiqətən, gözəl ruzi (cənnət ruzisi) verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah ruzi verənlərin ən yaxşısıdır!

59. (Allah) onları razı qalacaqları (xoşhal olacaqları) bir yerə (Cənnətə) daxil edəcəkdir. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) biləndir, (bəndələrinə qarşı) həlimdir!

60. (Allahın hökmü) budur. Və hər kim özünə verilən cəza kimi cəza versə, sonra yenə də (müşriklərin müsəlmanları Məkkədən qovduqları kimi) təcavüzə mə'ruz qalsa, şübhəsiz ki, Allah ona kömək edər. Həqiqətən, Allah (özünümüdafiə məqsədilə düşməndən intiqam alan mö'min bəndəsini) əfv edəndir, bağışlayandır!

61. Bu belədir. (Allah zalıma qarşı, zalımın zülmündən xilas olmaq üçün məzluma kömək edər, çünki O, hər şeyə qadirdir). Necə ki, Allah gecəni gündüzə, güzdüzü də gecəyə qatar. (Allah bəndələrinin mənafeyi naminə bə'zən insanlar daha çox ruzi qazana bilsinlər deyə, gündüzü qısaldıb gecəni uzadar). Allah (hər şeyi) eşidəndir, görəndir!

62. Bu belədir. Cünki Allah haqq, (müşriklərin) Ondan başqa

ibadət etdikləri (bütlər, tanrılar) isə batildir. Həqiqətən, Allah (hər şeydən) ucadır, böyükdür! (Allahın allahlığı öz-özlüyündə mövcud olduğu üçün O haqq, bütlərin tanrılığı öz-özlüyündə mövcud olmadığı üçün onlar batildir. Buna görə də yalnız Allaha ibadət edilməlidir!)

63. (Ya Rəsulum!) Məgər Allahın göydən yağmur endirdiyini və yer üzünün (onunla) yamyaşıl olduğunu görmürsənmi? Həqiqətən, Allah (gözlənilməyən yerdən ruzi yetirməklə bəndələrinə) lütfkardır, (onların hər işindən) xəbərdardır.

64. Göylərdə və yerdə nə varsa, Hamısı Onundur (Onun qüdrətindən yaranmış əsərdir). Həqiqətən, Allah ehtiyacsızdır, (hər çür) şükürə, tə'rifə layiqdir! (Hər işi bəyəniləndir!)

65. (Ya Rəsulum!) Məgər Allahın yerdə olanları (heyvanları), dənizdə Onun əmrilə üzən gəmiləri sizə ram etdiyini və Onun izni olmadan yerə düşə bilməməsi üçün göyü tutub saxladığını görmürsənmi? Həqiqətən, Allah insanlara şəfqətlidir, mərhəmətlidir!

66. Sizi (əzəl başdan) dirildən, sonra (əcəliniz çatanda) öldürəcək, daha sonra (qiyamət günü) yenə dirildəcək məhz Odur.

67. Biz (keçmişdən bəri) hər ümmət üçün bir şəriət müəyyən etdik ki, ona əməl edərlər. Elə isə (müşriklər) bu işdə (din, şəriət işində, yaxud qurbanlıqlar barəsində) səninlə mübahisə etməsinlər. (Ya Rəsulum!) Sən onları öz Rəbbinə (ibadət etməyə, Onun hökmlərini yerinə yetirməyə) də'vət et. Şübhəsiz ki, sən doğru yoldasan (dindəsən).

68. (Ya Rəsulum!) Əgər (müşriklər öz kəsdiyiniz qurbanların ətindən yediyiniz halda, bəs Allahın öldürdüyü, yə'ni öz əcəli ilə ölmüş heyvanların ətini niyə yemirsiniz deyə) səninlə mübahisə etsələr, (onlara) belə cavab ver: "Allah sizin nə etdiyinizi daha yaxşı bilir!

69. İxtilafda olduğunuz məsələlər barəsində Allah qiyamət günü aranızda öz hökmünü verəcəkdir!"

70. (Ya Rəsulum!) Məgər bilmirsənmi ki, Allah göydə və yerdə nə varsa (hamısını) bilir? Həqiqətən, bu, (lövhi-məhfuz deyilən) bir kitabdadır. Şübhəsiz

ki, bu (bütün bunları bilmək) Allah üçün asandır!

71. (Müşriklər) Allahı qoyub elə bir şeyə ibadət edərlər ki, (Allah Ona ibadət edilməsi haqda) heç bir dəlil nazil etməmişdir. Və (müşriklərin) ona dair heç bir biliyi də (dəlili-sübutu da) yoxdur. Zalımlara (müşriklərə) heç bir yardım edən olmaz!

72. Ayələrimiz onlara açıq-aşkar surətdə oxunduğu zaman (yaxud açıq-aşkar ayələrimiz oxunduqda) kafir olanların çöhrəsində bir ikrah (nifrət) sezərsən. Onlar ayələrimizi oxuyanların üstünə az qala hücum çəksinlər. (Ya Rəsulum!) De: "Sizə bundan (Qur'an oxunduğu zaman etdiyiniz nalayiq hərəkətlərdən) daha pisini xəbər verimmi? - Cəhənnəm (odu)! Allah onu kafirlərə və'd etmişdir. O nə pis məskəndir! (Nə pis qayıdış yeridir!)"

73. Ey insanlar! Bir məsəl çəkildi, ona qulaq asın! Şübhəsiz ki, Allahdan qeyri ibadət etdiyiniz bütlər heç bir milçək də yarada bilməzlər - lap hamısı bunun üçün bir yerə yığışsa belə! Əgər milçək onlardan (bütlərin üstündə olanlardan) bir şey götürüb aparsa, onu milçəkdən geri ala bilməzlər. İstəyən də aciz, istənilən də! (Bütlər də aciz, milçək də, yaxud bütlərə ibadət edən də aciz, ibadət edilən bütlər də!)

74. (Müşriklər) Allahı layiqincə qiymətləndirmədilər (uca tutmadılar). Həqiqətən, Allah yenilməz qüvvət sahibi, qüdrət sahibidir!

75. Allah mələklərdən də elçilər (peyğəmbərlər) seçər, insanlardan da. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) eşidəndir, görəndir!

76. (Allah) onların önlərindəkini də, arxalarındakını da (nə etdiklərini və nə edəcəklərini) bilir. Bütün işlər (nəticə e'tibarilə axirətdə) Allaha qayıdar! (Qiyamət günü bütün məxluqat öz əməlləri ilə birlikdə Allahın hüzurunda duracaqdır).

77. Ey iman gətirənlər! (Namaz qıldıqda) rüku edin, səcdəyə qapanın; Rəbbinizə ibadət edin və yaxşı işlər görün ki, nicat tapasınız! (Mətləbinizə yetişəsiniz!)

78. (Ey mö'minlər!) Allah

yolunda layiqincə cihad edin. O (?z dini üçün) sizi seçdi və dində sizin üçün heç bir çətinlik yeri qoymadı - atanız İbrahimin dini (dinində olduğu) kimi. (Ey Muhəmməd ümməti!) Allah bundan (Qur'an nazil olmamışdan) əvvəl də, bunda (Qur'anda) da sizə müsəlman adını verdi ki, (qiyamət günü) Peyğəmbər (dinin təbliği, sizin ona iman gətirməyiniz, itaət etməyiniz barədə) sizə, siz də (əvvəlki peyğəmbərlərin Allahın hökmlərini öz ümmətlərinə çatdırdıqları halda) insanlara şahid olasınız. Elə isə (vaxtlı-vaxtında) namaz qılın, zəkat verin və Allaha sığının. (Allah) sizin ixtiyar sahibinizdir. O nə yaxşı ixtiyar sahibi, necə də gözəl imdada yetəndir!

ہم نے تم كو (پہلي بار بھي تو) پيدا كيا تھا (يعني ابتدا ميں) مٹي سے پھر اس سے نطفہ بنا كر۔ پھر اس سے خون كا لوتھڑا بنا كر۔ پھر اس سے بوٹي بنا كر جس كي بناوٹ كامل بھي ہوتي ہے اور ناقص بھي تاكہ تم پر (اپني خالقيت) ظاہر كرديں۔ اور ہم جس كو چاہتے ہيں ايك ميعاد مقرر تك پيٹ ميں ٹھہرائے ركھتے ہيں پھر تم كو بچہ بنا كر نكالتے ہيں۔ پھر تم جواني كو پہنچتے ہو۔ اور بعض (قبل از پيري مرجاتے ہيں اور بعض شيخ فالي ہوجاتے اور بڑھاپے كي) نہايت خراب عمر كي طرف لوٹائے جاتے ہيں كہ بہت كچھ جاننے كے بعد بالكل بيعلم ہوجاتے ہيں۔ اور (اے ديكھنے والے) تو ديكھتا ہے (كہ ايك وقت ميں) زمين خشك (پڑي ہوتي ہے) پھر جب ہم اس پر مينہ برساتے ہيں تو شاداب ہوجاتي اور ابھرنے لگتي ہے اور طرح طرح كي بارونق چيزيں اُگاتي ہے

6. ان قدرتوں سے ظاہر ہے كہ خدا ہي (قادر مطلق ہے جو) برحق ہے اور يہ كہ وہ مردوں كو زندہ كرديتا ہے۔ اور يہ كہ وہ ہر چيز پر قدرت ركھتا ہے

7. اور يہ كہ قيامت آنے والي ہے۔ اس ميں كچھ شك نہيں۔ اور يہ كہ خدا سب لوگوں كو جو قبروں ميں ہيں جلا اٹھائے گا

8. اور لوگوں ميں كوئي ايسا بھي ہے جو خدا (كي شان) ميں بغير علم (ودانش) كے اور بغير ہدايت كے اور بغير كتاب روشن كے جھگڑتا ہے

9. (اور تكبر سے) گردن موڑ ليتا (ہے) تاكہ (لوگوں كو) خدا

كے رستے سے گمراہ كردے۔ اس كے لئے دنيا ميں ذلت ہے۔ اور قيامت كے دن ہم اسے عذاب (آتش) سوزاں كا مزہ چكھائيں گے

10. (اے سركش) يہ اس (كفر) كي سزا ہے جو تيرے ہاتھوں نے آگے بھيجا ہے اور خدا اپنے بندوں پر ظلم كرنے والا نہيں

11. اور لوگوں ميں بعض ايسا بھي ہے جو كنارے پر (كھڑا ہو كر) خدا كي عبادت كرتا ہے۔ اگر اس كو كوئي (دنياوي) فائدہ پہنچے تو اس كے سبب مطمئن ہوجائے اور اگر كوئي آفت پڑے تو منہ كے بل لوٹ جائے (يعني پھر كافر ہوجائے) اس نے دنيا ميں بھي نقصان اٹھايا اور آخرت ميں بھي۔ يہي تو نقصان صريح ہے

12. يہ خدا كے سوا ايسي چيز كو پكارتا ہے جو نہ اسے نقصان پہنچائے اور نہ فائدہ دے سكے۔ يہي تو پرلے درجے كي گمراہي ہے

13. (بلكہ) ايسے شخص كو پكارتا ہے جس كا نقصان فائدہ سے زيادہ قريب ہے۔ ايسا دوست برا بھي اور ايسا ہم صحبت بھي برا

14. جو لوگ ايمان لائے اور عمل نيك كرتے رہے خدا ان كو بہشتوں ميں داخل كرے گا جن كے نيچے نہريں چل رہيں ہيں۔ كچھ شك نہيں كہ خدا جو چاہتا ہے كرتا ہے

15. جو شخص يہ گمان كرتا ہے كہ خدا اس كو دنيا اور آخرت ميں مدد نہيں دے گا تو اس كو چاہيئے كہ اوپر كي طرف (يعني اپنے گھر كي چھت ميں) ايك رسي باندھے پھر (اس سے اپنا) گلا گھونٹ لے۔ پھر ديكھے كہ آيا يہ تدبير اس كے غصے كو دور كرديتي

ہے

16. اور اسي طرح ہم نے اس قرآن كو اُتارا ہے (جس كي تمام) باتيں كھلي ہوئي (ہيں) اور يہ (ياد ركھو) كہ خدا جس كو چاہتا ہے ہدايات ديتا ہے

17. جو لوگ مومن (يعني مسلمان) ہيں اور جو يہودي ہيں اور ستارہ پرست اور عيسائي اور مجوسي اور مشرك۔ خدا ان (سب) ميں قيامت كے دن فيصلہ كردے گا۔ بيشك خدا ہر چيز سے باخبر ہے

18. كيا تم نے نہيں ديكھا كہ جو (مخلوق) آسمانوں ميں ہے اور جو زمين ميں ہے اور سورج اور چاند ستارے اور پہاڑ اور درخت اور چار پائے اور بہت سے انسان خدا كو سجدہ كرتے ہيں۔ اور بہت سے ايسے ہيں جن پر عذاب ثابت ہوچكا ہے۔ اور جس شخص كو خدا ذليل كرے اس كو عزت دينے والا نہيں۔ بيشك خدا جو چاہتا ہے كرتا ہے

19. يہ دو (فريق) ايك دوسرے كے دشمن اپنے پروردگار (كے بارے) ميں جھگڑتے ہيں۔ تو كافر ہيں ان كے لئے آگ كے كپڑے قطع كئے جائيں گے (اور) ان كے سروں پر جلتا ہوا پاني ڈالا جائے گا

20. اس سے ان كے پيٹ كے اندر كي چيزيں اور كھاليں گل جائيں گي

21. اور ان (كے مارنے ٹھوكنے) كے لئے لوہے كے ہتھوڑے ہوں گے

22. جب وہ چاہيں گے كہ اس رنج (وتكليف) كي وجہ سے دوزخ سے نكل جائيں تو پھر اسي ميں لوٹا ديئے جائيں گے۔ اور (كہا جائے گا كہ) جلنے كے عذاب كا مزہ چكھتے رہو

23. جو لوگ ايمان لائے اور عمل نيك كرتے رہے خدا ان كو بہشتوں

ميں داخل كرے گا جن كے تلے نہريں بہہ رہيں ہيں۔ وہاں ان كو سونے كے كنگن پہنائے جائيں گے اور موتي۔ اور وہاں ان كا لباس ريشمي ہوگا

24. اور ان كو پاكيزہ كلام كي ہدايت كي گئي اور (خدائے) حميد كي راہ بتائي گئي

25. جو لوگ كافر ہيں اور (لوگوں كو) خدا كے رستے سے اور مسجد محترم سے جسے ہم نے لوگوں كے لئے يكساں (عبادت گاہ) بنايا ہے روكتے ہيں۔ خواہ وہاں كے رہنے والے ہوں يا باہر سے آنے والے۔ اور جو اس ميں شرارت سے كج روي (وكفر) كرنا چاہے اس كو ہم درد دينے والے عذاب كا مزہ چكھائيں گے۔

26. (اور ايك وقت تھا) جب ہم نے ابراہيم كے لئے خانہ كعبہ كو مقرر كيا (اور ارشاد فرمايا) كہ ميرے ساتھ كسي چيز كو شريك نہ كيجيو اور طواف كرنے والوں اور قيام كرنے والوں اور ركوع كرنے والوں (اور) سجدہ كرنے والوں كے لئے ميرے گھر كو صاف ركھا كرو

27. اور لوگوں ميں حج كے لئے ندا كر دو كہ تمہاري پيدل اور دبلے دبلے اونٹوں پر جو دور دراز رستوں سے چلے آتے ہو (سوار ہو كر) چلے آئيں

28. تاكہ اپنے فائدے كے كاموں كے لئے حاضر ہوں۔ اور (قرباني كے) ايام معلوم ميں چہار پاياں مويشي (كے ذبح كے وقت) جو خدا نے ان كو ديئے ہيں ان پر خدا كا نام ليں۔ اس ميں سے تم خود بھي كھاؤ اور فقير درماندہ كو بھي كھلاؤ

29. پھر چاہيئے كہ لوگ اپنا ميل كچيل دور كريں اور نذريں پوري كريں اور

خانہ قديم (يعني بيت الله) كا طواف كريں

30. يہ (ہمارا حكم ہے) جو شخص ادب كي چيزوں كي جو خدا نے مقرر كي ہيں عظمت ركھے تو يہ پروردگار كے نزديك اس كے حق ميں بہتر ہے۔ اور تمہارے لئے مويشي حلال كرديئے گئے ہيں۔ سوا ان كے جو تمہيں پڑھ كر سنائے جاتے ہيں تو بتوں كي پليدي سے بچو اور جھوٹي بات سے اجتناب كرو

31. صرف ايك خدا كے ہو كر اس كے ساتھ شريك نہ ٹھيرا كر۔ اور جو شخص (كسي كو) خدا كے ساتھ شريك مقرر كرے تو وہ گويا ايسا ہے جيسے آسمان سے گر پڑے پھر اس كو پرندے اُچك لے جائيں يا ہوا كسي دور جگہ اُڑا كر پھينك دے

32. (يہ ہمارا حكم ہے) اور جو شخص ادب كي چيزوں كي جو خدا نے مقرر كي ہيں عظمت ركھے تو يہ (فعل) دلوں كي پرہيزگاري ميں سے ہے

33. ان ميں ايك وقت مقرر تك تمہارے لئے فائدے ہيں پھر ان كو خانہ قديم (يعني بيت الله) تك پہنچانا (اور ذبح ہونا) ہے

34. اور ہم نے ہر اُمت كے لئے قرباني كا طريق مقرر كرديا ہے تاكہ جو مويشي چارپائے خدا نے ان كو ديئے ہيں (ان كے ذبح كرنے كے وقت) ان پر خدا كا نام ليں۔ سو تمہارا معبود ايك ہي ہے تو اسي كے فرمانبردار ہوجاؤ۔ اور عاجزي كرنے والوں كو خوشخبري سنادو

35. يہ وہ لوگ ہيں كہ جب خدا كا نام ليا جاتا ہے تو ان كے دل ڈر جاتے ہيں اور جب ان پر مصيبت پڑتي ہے تو

صبر كرتے ہيں اور نماز آداب سے پڑھتے ہيں اور جو (مال) ہم نے ان كو عطا فرمايا ہے (اس ميں سے) (نيك كاموں ميں) خرچ كرتے ہيں

36. اور قرباني كے اونٹوں كو بھي ہم نے تمہارے لئے شعائر خدا مقرر كيا ہے۔ ان ميں تمہارے لئے فائدے ہيں۔ تو (قرباني كرنے كے وقت) قطار باندھ كر ان پر خدا كا نام لو۔ جب پہلو كے بل گر پڑيں تو ان ميں سے كھاؤ اور قناعت سے بيٹھ رہنے والوں اور سوال كرنے والوں كو بھي كھلاؤ۔ اس طرح ہم نے ان كو تمہارے زيرفرمان كرديا ہے تاكہ تم شكر كرو

37. خدا تك نہ اُن كا گوشت پہنچتا ہے اور نہ خون۔ بلكہ اس تك تمہاري پرہيزگاري پہنچتي ہے۔ اسي طرح خدا نے ان كو تمہارا مسخر كر ديا ہے تاكہ اس بات كے بدلے كہ اس نے تم كو ہدايت بخشي ہے اسے بزرگي سے ياد كرو۔ اور (اے پيغمبر) نيكوكاروں كو خوشخبري سنا دو

38. خدا تو مومنوں سے ان كے دشمنوں كو ہٹاتا رہتا ہے۔ بيشك خدا كسي خيانت كرنے والے اور كفران نعمت كرنے والے كو دوست نہيں ركھتا۔

39. جن مسلمانوں سے (خواہ مخواہ) لڑائي كي جاتي ہے ان كو اجازت ہے (كہ وہ بھي لڑيں) كيونكہ ان پر ظلم ہو رہا ہے۔ اور خدا (ان كي مدد كرے گا وہ) يقيناً ان كي مدد پر قادر ہے

40. يہ وہ لوگ ہيں كہ اپنے گھروں سے ناحق نكال ديئے گئے (انہوں نے كچھ قصور نہيں كيا) ہاں يہ كہتے ہيں كہ ہمارا پروردگار خدا ہے۔ اور اگر

خدا لوگوں كو ايك دوسرے سے نہ ہٹاتا رہتا تو (راہبوں كے) صومعے اور (عيسائيوں كے) گرجے اور (يہوديوں كے) عبادت خانے اور (مسلمانوں كي) مسجديں جن ميں خدا كا بہت سا ذكر كيا جاتا ہے ويران ہوچكي ہوتيں۔ اور جو شخص خدا كي مدد كرتا ہے خدا اس كي ضرور مدد كرتا ہے۔ بيشك خدا توانا اور غالب ہے

41. يہ وہ لوگ ہيں كہ اگر ہم ان كو ملك ميں دسترس ديں تو نماز پڑھيں اور زكوٰة ادا كريں اور نيك كام كرنے كا حكم ديں اور برے كاموں سے منع كريں اور سب كاموں كا انجام خدا ہي كے اختيار ميں ہے

42. اور اگر يہ لوگ تم كو جھٹلاتے ہيں ان سے پہلے نوح كي قوم اور عاد وثمود بھي (اپنے پيغمبروں كو) جھٹلا چكے ہيں

43. اور قوم ابراہيم اور قوم لوط بھي

44. اور مدين كے رہنے والے بھي۔ اور موسيٰ بھي تو جھٹلائے جاچكے ہيں ليكن ميں كافروں كو مہلت ديتا رہا پھر ان كو پكڑ ليا۔ تو (ديكھ لو) كہ ميرا عذاب كيسا (سخت) تھا

45. اور بہت سي بستياں ہيں كہ ہم نے ان كو تباہ كر ڈالا كہ وہ نافرمان تھيں۔ سو وہ اپني چھتوں پر گري پڑي ہيں۔ اور (بہت سے) كنوئيں بيكار اور (بہت سے) محل ويران پڑے ہيں

46. كيا ان لوگوں نے ملك ميں سير نہيں كي تاكہ ان كے دل (ايسے) ہوتے كہ ان سے سمجھ سكتے۔ اور كان (ايسے) ہوتے كہ ان سے سن سكتے۔ بات يہ ہے كہ آنكھيں اندھي نہيں ہوتيں بلكہ دل جو سينوں ميں ہيں

(وہ) اندھے ہوتے ہيں

47. اور (يہ لوگ) تم سے عذاب كے لئے جلدي كر رہے ہيں اور خدا اپنا وعدہ ہرگز خلاف نہيں كرے گا۔ اور بيشك تمہارے پروردگار كے نزديك ايك روز تمہارے حساب كے رو سے ہزار برس كے برابر ہے

48. اور بہت سي بستياں ہيں كہ ميں ان كو مہلت ديتا رہا اور وہ نافرمان تھيں۔ پھر ميں نے ان كو پكڑ ليا۔ اور ميري طرف ہي لوٹ كر آنا ہے

49. (اے پيغمبر) كہہ دو كہ لوگو! ميں تم كو كھلم كھلا نصيحت كرنے والا ہوں

50. تو جو لوگ ايمان لائے اور نيك كام كئے ان كے لئے بخشش اور آبرو كي روزي ہے

51. اور جن لوگوں نے ہماري آيتوں ميں (اپنے زعم باطل ميں) ہميں عاجز كرنے كے لئے سعي كي، وہ اہل دوزخ ہيں

52. اور ہم نے تم سے پہلے كوئي رسول اور نبي نہيں بھيجا مگر (اس كا يہ حال تھا كہ) جب وہ كوئي آرزو كرتا تھا تو شيطان اس كي آرزو ميں (وسوسہ) ڈال ديتا تھا۔ تو جو (وسوسہ) شيطان ڈالتا ہے خدا اس كو دور كرديتا ہے۔ پھر خدا اپني آيتوں كو مضبوط كرديتا ہے۔ اور خدا علم والا اور حكمت والا ہے

53. غرض (اس سے) يہ ہے كہ جو (وسوسہ) شيطان ڈالتا ہے اس كو ان لوگوں كے لئے جن كے دلوں ميں بيماري ہے اور جن كے دل سخت ہيں ذريعہ آزمائش ٹھہرائے۔ بيشك ظالم پرلے درجے كي مخالفت ميں ہيں

54. اور يہ بھي غرض ہے كہ جن لوگوں كو علم عطا ہوا ہے وہ جان

ليں كہ وہ (يعني وحي) تمہارے پروردگار كي طرف سے حق ہے تو وہ اس پر ايمان لائيں اور ان كے دل خدا كے آگے عاجزي كريں۔ اور جو لوگ ايمان لائے ہيں خدا ان كو سيدھے رستے كي طرف ہدايت كرتا ہے

55. اور كافر لوگ ہميشہ اس سے شك ميں رہيں گے يہاں تك كہ قيامت ان پر ناگہاں آجائے يا ايك نامبارك دن كا عذاب ان پر واقع ہو

56. اس روز بادشاہي خدا ہي كي ہوگي۔ اور ان ميں فيصلہ كردے گا تو جو لوگ ايمان لائے اور عمل نيك كرتے رہے وہ نعمت كے باغوں ميں ہوں گے

57. اور جو كافر ہوئے اور ہماري آيتوں كو جھٹلاتے رہے ان كے لئے ذليل كرنے والا عذاب ہوگا

58. اور جن لوگوں نے خدا كي راہ ميں ہجرت كي پھر مارے گئے يا مر گئے۔ ان كو خدا اچھي روزي دے گا۔ اور بيشك خدا سب سے بہتر رزق دينے والا ہے

59. وہ ان كو ايسے مقام ميں داخل كرے گا جسے وہ پسند كريں گے۔ اور خدا تو جاننے والا (اور) بردبار ہے

60. يہ (بات خدا كے ہاں ٹھہر چكي ہے) اور جو شخص (كسي كو) اتني ہي ايذا دے جتني ايذا اس كو دي گئي پھر اس شخص پر زيادتي كي جائے تو خدا اس كي مدد كرے گا۔ بيشك خدا معاف كرنے والا اور بخشنے والا ہے

61. يہ اس لئے كہ خدا رات كو دن ميں داخل كرديتا ہے اور دن كو رات ميں داخل كرتا ہے۔ اور خدا تو سننے والا ديكھنے والا ہے

62. يہ اس لئے كہ خدا ہي برحق ہے اور جس چيز كو (كافر) خدا كے سوا پكارتے ہيں وہ باطل ہے اور اس لئے خدا رفيع الشان اور بڑا ہے

63. كيا تم نہيں ديكھتے كہ خدا آسمان سے مينہ برساتا ہے تو زمين سرسبز ہوجاتي ہے۔ بيشك خدا باريك بين اور خبردار ہے

64. جو كچھ آسمانوں ميں ہے اور جو كچھ زمين ميں ہے اسي كا ہے۔ اور بيشك خدا بينياز اور قابل ستائش ہے۔

65. كيا تم نہيں ديكھتے كہ جتني چيزيں زمين ميں ہيں (سب) خدا نے تمہارے زيرفرمان كر ركھي ہيں اور كشتياں (بھي) جو اسي كے حكم سے دريا ميں چلتي ہيں۔ اور وہ آسمان كو تھامے رہتا ہے كہ زمين پر (نہ) گڑ پڑے مگر اس كے حكم سے۔ بيشك خدا لوگوں پر نہايت شفقت كرنے والا مہربان ہے

66. اور وہي تو ہے جس نے تم كو حيات بخشي۔ پھر تم كو مارتا ہے۔ پھر تمہيں زندہ بھي كرے گا۔ اور انسان تو بڑا ناشكر ہے

67. ہم نے ہر ايك اُمت كے لئے ايك شريعت مقرر كردي ہے جس پر وہ چلتے ہيں تو يہ لوگ تم سے اس امر ميں جھگڑا نہ كريں اور تم (لوگوں كو) اپنے پروردگار كي طرف بلاتے رہو۔ بيشك تم سيدھے رستے پر ہو

68. اور اگر يہ تم سے جھگڑا كريں تو كہہ دو كہ جو عمل تم كرتے ہو خدا ان سے خوب واقف ہے

69. جن باتوں ميں تم اختلاف كرتے ہو خدا تم ميں قيامت كے روز ان كا فيصلہ كردے گا

70. كيا تم

نہيں جانتے كہ جو كچھ آسمان اور زمين ميں ہے خدا اس كو جانتا ہے۔ يہ (سب كچھ) كتاب ميں (لكھا ہوا) ہے۔ بيشك يہ سب خدا كو آسان ہے

71. اور (يہ لوگ) خدا كے سوا ايسي چيزوں كي عبادت كرتے ہيں جن كي اس نے كوئي سند نازل نہيں فرمائي اور نہ ان كے پاس اس كي كوئي دليل ہے۔ اور ظالموں كا كوئي بھي مددگار نہيں ہوگا

72. اور جب ان كو ہماري آيتيں پڑھ كر سنائي جاتي تو (ان كي شكل بگڑ جاتي ہے اور) تم ان كے چہروں ميں صاف طور پر ناخوشي (كے آثار) ديكھتے ہو۔ قريب ہوتے ہيں كہ جو لوگ ان كو ہماري آيتيں پڑھ كر سناتے ہيں ان پر حملہ كرديں۔ كہہ دو كہ ميں تم كو اس سے بھي بري چيز بتاؤں؟ وہ دوزخ كي آگ ہے۔ جس كا خدا نے كافروں سے وعدہ كيا ہے۔ اور وہ برا ٹھكانا ہے

73. لوگو! ايك مثال بيان كي جاتي ہے اسے غور سے سنو۔ كہ جن لوگوں كو تم خدا كے سوا پكارتے ہو وہ ايك مكھي بھي نہيں بنا سكتے اگرچہ اس كے لئے سب مجتمع ہوجائيں۔ اور اگر ان سے مكھي كوئي چيز لے جائے تو اسے اس سے چھڑا نہيں سكتے۔ طالب اور مطلوب (يعني عابد اور معبود دونوں) گئے گزرے ہيں

74. ان لوگوں نے خدا كي قدر جيسي كرني چاہيئے تھي نہيں كي۔ كچھ شك نہيں كہ خدا زبردست اور غالب ہے

75. خدا فرشتوں ميں سے پيغام پہنچانے والے منتخب كرليتا ہے اور انسانوں ميں سے بھي۔ بيشك خدا سننے

والا (اور) ديكھنے والا ہے

76. جو ان كے آگے ہے اور جن ان كے پيچھے ہے وہ اس سے واقف ہے۔ اور سب كاموں كا رجوع خدا ہي كي طرف ہے

77. مومنو! ركوع كرتے اور سجدے كرتے اور اپنے پروردگار كي عبادت كرتے رہو اور نيك كام كرو تاكہ فلاح پاؤ

78. اور خدا (كي راہ) ميں جہاد كرو جيسا جہاد كرنے كا حق ہے۔ اس نے تم كو برگزيدہ كيا ہے اور تم پر دين كي (كسي بات) ميں تنگي نہيں كي۔ (اور تمہارے لئے) تمہارے باپ ابراہيم كا دين (پسند كيا) اُسي نے پہلے (يعني پہلي كتابوں ميں) تمہارا نام مسلمان ركھا تھا اور اس كتاب ميں بھي (وہي نام ركھا ہے تو جہاد كرو) تاكہ پيغمبر تمہارے بارے ميں شاہد ہوں۔ اور تم لوگوں كے مقابلے ميں شاہد اور نماز پڑھو اور زكوٰة دو اور خدا كے دين كي (رسي كو) پكڑے رہو۔ وہي تمہارا دوست ہے۔ اور خوب دوست اور خوب مددگار ہے

$ (49)

$ (50)

$ (51)

$ (52)

$ (53)

$ (54)

$ (55)

$ (56)

$ (57)

$ (58)

$ (59)

$ (60)

$ (61)

$ (62)

$ (63)

$ (64)

$ (65)

$ (66)

$ (67)

$ (68)

$ (69)

$ (70)

$ (71)

$ (72)

$ (73)

$ (74)

$ (75)

$ (76)

$ (77)

$ (78)

rastî me hûn di cara yekem da ji xwelîyê (bi termî) afirandine, paşê (me hûn ji ava hindikê bin mayî) afirandine; (ava şûna xwe da dimîne: sivikê wê diçe û giranê wê di şûna xwe da dimîne, me hûn ji wê ava hin-dik mayî afirandi¬ne). Paşê (me hûn ji wan) zûrîyên, ku di nava wê avê da mabûne (afirandine) û paşe jî ji xerêfka avgoşt (afirandine; ava goşt gava sar dibe, dimeyî dibe xerêfk, zûrî jî gava hev digirin; wekî avgoştê dimeyîn dibine xe¬rêfk). Ji bo ku em (hêza xwe) ji bona we ra dîyar bikin; em (ewê xerêfkê ya pêk) tînin (dane heyîkî dihelin) ya jî ewê (xerêfkê ji malberxka dayîk a wê davêjine) der-va. Tişta em bivên, ku ewî bixne heyî: em ewî di mal-berxka dîya wî da heya danê navdayî dihe¬lin: paşê em we bi zartî (ji malberxka dîya we da) derdixin, paşê (ji bo ku hûn bigêhêjne) sedra xwe (di zanîn û his da, me hûn me-zin kirin) û hinek ji we hene! (ku hêj zar in) dimirin, hi-nek jî ji we hene! Heya danê wusa dimîne, ku (di wî danî da dixurufe) îdî ji piştî zanîna (xwe ya berê) qe tu tiştî nizane. (Hûn ça di van gavan da temtêla xwe diguhurin, wusa jî heyîyên mayî têne guhurandinê) tu dibînî, ku ze-mîn hişk bûye (mirîye) rût maye; îdî gava em avê li ser zemîn da dihênirin, zemîn diricife û gij dibe, ji hemî zone (hêşnaîyan: zone) rind hêşîn dike.

6. Eva (afirandina meriv û hêşnayan) wusa ne. Loma bi rastî

Yezdan bi xweber (hebûnake) maf e, hey ewa mirya zindî dike. Loma bi rastî ewa li ser hemî tiştî şîye.

7. Û qe tu dudilî tune ye wê danê rabûna hemî tiştî were. Loma bi rastî Yezdanê hemî tiştên (veşartî) di goran da, wê rake, bişîne (civînê).

8. Hinek ji kesan hene! Ku qe tu zanîn û rêberî û pir¬tûk jî jê ra tune ye, dîsa di mafê (hebûna) Yezdan da tekoşînê dike.

9. Ji bo ku rêya Yezdan li ber kesan wunda bike (bi quretî xwe dimilmîne, li çep û rastê xwe, xwe dihejîne, tekoşîna xwe ra dom dike). Ji bona vî ra di cîhane da riswabûneke mezin heye, di roya (ra¬bûna hemî da jî) emê bi wî şapata şewatê bidine çeşne (tam) kirinê.

10. Bi sedema wan kedên, ku her du destê te kirîye, di pêş da şandîye, eva şapata hanê bi serê te da hatîye. Loma bi rastî Yezdan ji bo¬na bendeyên xwe ra cewrkar nîne.

11. Ji kesan hinek jî hene, perestîya Yezdan ji alîyekî da dikin (bi hemî ola wî bawer nakin), heke ji wî ra qencîyek hatibe, ewa bi wê qencîyê dihewe (qînata wî pê çêdi¬be). Heke ji wî ra aşîtek hatibe; hema li ser çavê xwe dikebe (dest davêje olan, bi xirabîya wan mijûl dibe). Ewî di cîhan û di para da jî (axiret) zîyan kirîye. Zîyana ber çavî eva ye.

12. (Ewan dest ji perestîya Yezdan berdane) perestîya wan tiştên pêştirê Yezdan dikin, ku ewan tiştan jî ji wî ra ne kar û ne jî zirar didin.

Rêwundabûna dûr eva ye.

13. Ewan perestîya wan tiştên, ku zîyana wan ji kara wan pirtir nêzîkê wan e, dikin. Bi rastî perestîya wan çiqa sikê serkarîtîyê ye û çiqa sikê hevaltîyê ye!

14. Ewanê bawer kirine û karê aştî kirine hene! Bi rastî Yez¬dan ewan dixe wan bihiştên di binê (darê wan da) çem dikişin. Loma Yezdan çi bivê, bi rastî ewî dike.

15. (Bi rastî Yezdan di cîhan û di para da, wê arîkarîya "Muhemmed" Pêxember bike). Kê goman bike, ku Yez-dan di cîhan û para da jî arîkarîya "Muhemmed” nake, îdî (gava dêna xwe dayê, ku Yezdan naha da arîkarîya pêxemberê xwe dike, hêrsa wî ji arîkardanê tê) ji bona hêrsdanîna xwe ra, bira serî li hemî çaran bixe; Ji bona xeniqandina xwe bira bendekî jor da dirêj bi¬ke, paşê bira xwe darda bike (xwe ji zemin raqetîne) îdî bira mêze bike; gelo ew hêrsa wî ye ku ji arîkarîya Yezdan hatîye bi vê endeza wî da, dikare arîkarîya Yezdan ji (pêxember) bide para da?

16. Bi vî awaî me "Quran" bi berate-ne xwûyaî hinartîye. Bi rastî Yezdan ji kîja-nî ra biv e, ewî tîne rîya rast.

17. Bi rastî ewan 6 bawerkine û ewan, 6 Cuhû û ewan 6 Mexînî û Sterk perest O Agir perest Q ewan e Hevrî çeker hene! , (ewan bira bi hev ra tekoşîn e bikin). Bi ras¬tî Yezdan e di roya rabûna hemî da, we di ı nava wan da berewanî bike. Loma bi rastî Yezdan li ser hemî tiştî dîdevane.

18. Maqey tu nabînî!

çi kesne di azman O di zemîn da hene Q roj Q hîv û sterk û çîya ' û dar û rawer û pire ji merivan hemî ji bona Yez¬dan ra kunde di bin? Le şapat ji bona pire meri¬van mafbûye. Loma bi rastî Yezdan kîjanî riswa bike, îdî ji bona wî ra tu-kes rûmet nagire. Bi rastî Yezdan çi bive, ewî dike.

19. Evanan du deste-ne; di maf e Xuda e xwe da bi hev ra tekoşîn kiri-ne. îdî ji bona we (dest a) file ra kincekî j i agir hatî-ye birîn e. Li ser ser e wan da, kem û xwûna kelyaî te rokirin e.

20. Bi we (kem O xwûna kelyaî) tişta di zi-ke wan da heyî bi teve çerm e wan va, tene biha-tin e.

21. Ji bona (wan zebanîne doje ra) topizne j i hesin hene.

22. Çiqa ewan (filan) vane, ku ji agir derkebin (îdî kovana şapat e ne kişinin, ewan zebanîyan bi wan topizan li ser e wan xistine, dîsa ewan filan) li bal we kovana agir da zivirandine (ji wan ra aha gotine,) "Hûn (gelî filan!) çeşna şapata şewat e bi¬kin."

23. Ewan e bawerkirine û kar e aştî kirine hene! bi rastî ew behişta, ku (di bin e dare we da) cem di kisin hene! Yezdan e ewan bixe wura, ewan di we (behişte da) bi bazinne ji zer û lalan tene xemlandin e. Kence wan bi xweber jî (di behişte da) ji hevirmûşin. bide para da?

24. Ewan (bawerkeran di cihane da) li bal paqij

e gotinan da; (ku ewa jî Peyva yekîtîye "laîlahe îlle-lah") e çûne. ewan li bal rîyaraste peşin van da çûne.

25. Bi rastî ewan e bûne file hene! ewanan (kesan) ji rîya Yezdan didine para da (nahelin meriv vrerne rî-ya Yezdan) wusa nahelin jî ku (meriv werne sertedana we) mizgevta (binav) mescid el heram; ku me ewa miz-gevta xistîye şuna (perestîya) hemî kesan, îdî ewan ke¬san çi (di bajar e Melce da) runiştîbin, çi (Welat e) dûr e (Meke da bin) hatibine (Mek e) yeke (qe tu raqetana nîvek a wan tuneye). Ke bive jî ku (di Meke da) cewre bi rik bike (merivan ji sertedana we bide para da) bira bi zane! em e bi wî şapata dilsoz bidne çeşne kirin e.

26. Di gava, ku me ji bona "îbrahîm ra" şuna xenîye (miz-gevt) daye dîyarkin e (ku here ke¬der e di para da li bal wura da bi fetile) me j i îbrahîm ra (aha) go-tîye; "(îbrahîm! tu) qe tu tiştîji bona min ra bi hevrîtî negire û tu xenîye min ji bona sertedanvanan û ji bona wan e li pîya (perestî di¬kin) û jibona kuz (rûkû) ker û kundekeran, paqij bike."

27. Û (ibrahim!) tu jî ji bo-na sertedana (xenî) eazî hemî me¬rivan bike, îdî (ji pişti gazî kirin e) we merive peya û yajî siwarî di hemî alyan da (dûr u nezîk da) werne bal te.

28. (Meriv e werin) ji bo ku dîdevanîya qendne ji bona wan ra hene, bikin. (Yezdan) ji bona wan ra tariş bi rozînî daye, li

ser wan tarişan (dema gorîkirine da-Qurban) nev e Yezdan bira bi xwûnin. îdî hûn ji (goş-te) wan (goryan) bi xun û hûn ji bona wan hevcene xe-zan ra jî bidne xarin e.

29. Pas e (sinbel û neynûk û paqijîna maî pek bî-nin) qırejîyan bavejin. Û görme xwe bi cî bînin, û (Li dora) xenîye kevin çerx bikin.

30. Kîjan qedeğe û ne dirustîne Yezdan bi rfl-metî bici bine, îdî eva pek anîna van (Qedeğan) li bal Xuda e wî ji bona wî ra çetire. (Gelî kesan!) ji peştir e (wan tarişne) ku li ser we da (nav û temtela wan di beratan da) te xwandin e (goşte) hemî tan¬san ji bona we ra dûrûst bûye, îdî hûn xwe ji pîsaya (perestiya) ji Pûtan ten bi parisînin, hûn xwe ji go-tin e be binî jî bi parisînin.

31. (GeB kesan!) hûn xurî ji bona Yezdan ra (Peres-û") bi kin û hûn hevrîyan (di perestîya xwe da) ji bona wî ra çe nekin. Ke ji bona Yezdan ra hevrîyan çe bike, nı di¬be qey ewa di jor da dikebe, çûk ewî di girin dibin, yajî "ba" wekî (kelkelokan) ewî dibe, daveje kaşekî dûr.

32. (Evan biryame bön ahanin); le kîjan (bi vasati hec û gorîye xwe) wekî gotin e Yezdan pek bîne, be dndiB (eva pek anîna) ji parizaya dilane.

33.Ji bona wera di wan tansan da heyadanekînavdanî (ji şîr û hirya wan) ker halin heye. Pas e şnna »an (larisne gorîye) Li bal xaıuye kevne: (û wura da goryan y bikin).

34. ji bo ku

ewan nav e Yezdan û ser wan tarişne, ku me ji bona wan ra bi rozinî da-ye; ewan jî (ewan tarpan bi gorin je dikin) bînin, mî ji bona her ko-mekî ra dye jddnısa wan gorîyan çe kirîye. îdî (hım bi zanin eefi kesan!) Xuda e we yet e bi teneye, hûn ji wîbi tene raperesnbi km. (Muhem-med!) tu ewan e giran e (ku perestî¬ya Yezdan bi ten e dikin bi behişt e) bide mizgîn dan e.

35. Evan e (giran, salix e wan ahane). Gav a (nav 6) Yezdan (te go¬tin e) dil e wan (ji ursa) di lerize û gav a aşîtek bi ser wan da hatibe, di hember e we aşîte da hew dikin û nimej e dikin û ji wan rozîne me ji wan ra daye, ewan jîji bona (hew-can ra) didin.

36. Me ji bona we ra deve jî asdye berata "OL"a Yezdan.(Hûn di kara ji wac devan jî goryan bi. din). Ji bona we ra di wan devan da qencî hene. (Gav a jekirina wan da-van da hûn herdu pae wan 6) peşî-yi birez giredin, nav k Yezdan li ser wan bînin (pas e \k bikin). te gav a ewan ketne xare (bi hemî can e wan derket) hûn ji goşte wan bi xwun u bi xezan e hewce ra û bi xwastiyan ra jî bidne xwarin e. Bi vî awa e me ewa (gonyan) ji bona we ra semerin kirî¬ye, loma bide, ku hûn spazî bi kin.

37.LomabirastîDegoştewaDDejîXwunawaıı(goryan), na gihejne Yezdan, k ewa Xuda parizaya we heye! ewa

di giheje Yezdan. Ji bo ku hûn bi mezinvanî spaaya Yezdan bikin, me (rîy' lıildana wan goryan) bi vî awaî ji bona we ra hesaî kirîye.Yezdan) bivî awaî (riya) hildana wan (gorîyan) daye nîşan e we. (Muhem-med!) tu mizgîn k bide qendkaran (ku ji wan ra qend hene). ^'Sı-^Sn lato evanîtaveniame'nenei'îezdan ewan (ji ende zene filan) di parisîne. Loma bi rasû" Yezdan ji henû evîxan e pm file hiz nake.

38. Bi rastî ewan 6 bawerkirine hene! Yezdan ewan (ji ende-zene filan) di parisîne. Loma bi rastı" Yezdan ji hemî evîxan e pir ( file hiz nake.

39. Ewan (bawerkeme, ku file) bi wan ra qirîn e di¬kin hene! ji bona wan ra dustûra qirîna (bi filan ra) hatîye dayîn e. Loma bi rastî li wan (bawerkaran) cewr hatîye ki¬rin 6. B6 dudiu Yezdan li ser arîkarya wan di şîye.

40. Ji ber, ku ewan (bawerkeran) dibêjin, "Xuda e me, Yezdan e " be mafî ewan ji Welat e wan hatine der-xistin e. Heke Yezdan hinekî merivan, bi hinek (merivne bi hez) neda parizandin e, we çûexane û kenîşte O der û mejgah û mizgevt e; ku nav 6 Yezdan di wan da pir te hildan e, bi hatina hilşandin e. Bi rastî ke arî karya (01 a) Yezdan bike, Yezdan jî arîkarya wî dike. Loma bi rastî Yezdan bihez e servatîye.

41. Heke em ji bona (wan ba¬werkeran ra) di zemîn da seroktî û paydarî pek bînin jî (dîsa ewan na-kebine rîya cewr karan, we dîsa ewan e) nimej bikin û baca mal e

xwe bidin û ewan 6 ferman a bi qen-cîyan û parizandina ji sikatîyan bi¬kin. Bi rastî encama boyeran ji bona Yezdan rane.

42. (Muhemmed!) heke ewan (komaine te) te didine derewderan-din e, îdî (bi zane) bi sond! ewan e beryawan da, ku komal e NûhûAd û Semûd

43. O komal e ibrahim û ko¬mal e Lût

44. Û komal e (nmiştîne bajar e) Medyene jî (evan Peyğembeme xwe) dane derewderandin e. (Wusa) Musa jî hatîye derewderandin e. îdî min jî j i bona filan ra fırset daye (Heya hi¬nek danan ewan jîne.) Paşe min ewan (bi şapatan) girtin. (Tu meze bike) nonkorya wan bi min ra ka çane!

45. (Tu meze bike) çiqa Welat hebune, ku me (runiştîne wan) tesqele kirine, ewan (rûniştîyan) li xwe cewr kiribun, îdî (me jî) Welat e wan zer û zeber kir: bîre wan be xaye mane û koşke wan xaB mane.

46. Maqey ewan qe di zemîn da nagerin; ka (di berya wan da çiqa Welat hatine teşqelekirin e, ku bi çav k xwe ewan ka-vilan bi binin)? Ji boku ji wan (kavilan) dil k, wan bi pisporî his nûde, yajî ji bona wan ra gûtme wusa hebin, bi wan gu-han (şîretan bi dil û canva) bibehen. Loma bi rastî çav e (ser-yan, ji bona gîhandina tiştan) kor nabin; (meriv e be çav jî di karin li ser tiştan remana xwe diyar bikm). Le bi rastî ko-raya raste (îdî ramana li ser tiştan, be wî çenabe); koraya dil e singadane (loma pisporî ji bona merivan ra be gehîna dilan

çenabe).

47. (Muhemmed! ewan filan) ji te hatina şapat e bi lez di xwazin; (ji te ra dibejin, "heke tu di doza xwe da rastî, ka bira a, di naha da ewa şapata bi me da were.") Û Yezdan bi rastî ji peymana dayî, xwe para nade. (Heke hinekî ewe şapat e para bide jî, we peymana xweve dayî, be dudilî pek bîne, qe bun leza balina we Dekin). Loma royek li bal Xuda e te wekî hezar sal e hun dilûjmirin, he-ye (gav u dem li bal wî tuneye, ev hijmara han e li bal we da heye).

48. Çiqa welatî hebûne, cewrkar bûne jî, dîsa me ji bona wan ra firset dabu (ewan di jîyan) le pas da me ewan (nişkeva bi şapatan) girtin. Şixwa feda da»ve jî B bal me dane.

49. (Muhemmed! tu ji wan ra aha) beje, "Gelî kesan! bi rasn ez ji bona we ra hey dahişyareid ber ça-vî me."

50. Ewan e bawerkirine û kar e aştf kirine nene! ji bona wan ra ba-ğisandin û rozîne be paşî hene.

51. Le ewan e bi lez didine ber-hev, ji bo ku beratene me (li bal me-rivan) be zar bikin (tu keş bi wan beraten bawer nekin) hene! ewanan hevrîne dojene.

52. (Muhemmed!) me çiqa di berya te da Peyğemberek (li bal ko-mal e wî da) şandibe (ewî Peyğem-berî ji bona komal e xwe ra) çivabe û (lava kiribe) Pelîd hey (di vîn û la-va kirina wî da) tevdanî çekirîye. îdî (j i piştî ve tekilkirina Pelîd) Yezdan eve tevdana

Pelîd ji nav a (vîn û la-vakirina Peyğember) radike û pûç dike; pas e Yezdan beratene xwe bi hez dike. Bi rastî Yezdan pir zane bijejkeye.

53. (Yezdan evan tiştan dike) ji bo ku ewan kirine Pe- ı lîd, ji bona wan e ku di dil e wan da nexwaşî heye û ji bo¬na wan e dilhişk ra bixe kovan û ceribandin. Loma bi rastî " cewrkar di newekhevbûna dûr e (ji Yezdan) danin.

54. Û ji bo ku ewan e, ji bona wan ra zanîn hatîye bi zanin, ku bi rastî eva (Qurana) mafeke ji Xuda e te (hatîye) îdî bi we (Quran e) bawer '• bikin û îdî dil e wan ji bona (Quran era) rûmet-darbe. Loma Yezdan ji bona wan e bawerkirine, beledîya rîyarast dike.

55. bi vîra jî ewan e bûne file hene! ewanan heya niş- L keva dan e rabûna hemîtî, yajî şapata roya bedûmda, bi wan da neyî, ewan e hey di (mafîtîya Qurane eda) dudil ^ bibin û biçin.

56. Di we roye da seroktî hey ji bona Yezdan rane. Ewa (di we roye da) di nîveka wan da berewanî dike. îdî ewan e bawerkirine û kar e aştî kirine he-ne! ewan di behisla qencîyan danin.

57. Ewan e bûne file û beratene me dane de-rewderandin e hene! îdîji bona wan ra şapateke ris-wabûnî heye.

58. Le ewan e ji bona rîya Yezdan ji (Welat e xwe) bar kirine (çûne) pas e hatibne kuştin e, yajî (di we re da) miribin, hene! Yezdan e wana bi gen¬ce rojîna

bide xwarin e (ewan xam bike). Loma bi rastî Yezdan gençtir e rojîn darane.

59. (Yezdan e) ewan bixe cîyekî wusa, ku ewan bi wî (d-yî) qayîl bibin. Bi rastî Yezdan pir zan e mehrîvane.

60. Ewan (biryame, ku me ji bona te ra gotine, wusanin) le kîjan (keş e) ku ji bona wî ra (cefa hatibe kirin e; ewa jî (tûla xwe) wekî cefadan a xwe (ji ce¬fa kar e) hilde; (ji cefadana xwe purtir tûl e hilnede) pas e dîsa cefakar) erîş, bi ser wî da anîbe (cefa dabe wî), Yezdan e bi ras¬tî we arîkarya wî bike. Loma bi rastî Yezdan pir bağişkar e ve-şortekare.

61. Wusane! (Yezdan ji ke ra biv e, arîkarya wî di¬ke). Loma bi rastî Yezdan (hinek tiştan, bi ser hinek tiştne maîra serva tîne; çi bi-ve ewî dike. Yezdan) şev e di roye da û roye jî di seve da derbas dike (li hev di peçe), bi rastî Yezdan di behe Q di bîne.

62. Evan (kirine Yezdan) wusanin! Loma bi rastî Yezdan j i ber xwe heye (li bal heyan da qe hewce nîne) maf jî evaye. Le ewan tişt¬ne, ku ewan (filan) ji peştir e Yezdan ji wan ra (perestî dikin) hene! ewan pûçin. Bi rastî Yezdan pir bilind e gewreye.

63. Ma qey tu nabînî? ku bi rastî Yezdan aveke wusa di jor da hinartîye; îdî bi we av e zemîn heşîn bûye. Loma bi rastî Yezdan bi hûr û giran, hemûşkan ra jî agahdare.

64. Çi tiştne di azman û di zemîn da

hene! he-mî ji bona wî ranin. Loma bi rastî ewe pir zengîn e peşin van heye! Ewa Yezdan bi xwebere.

65. Ma qey tu nabanî ku bi rastî Yezdan çi tiştîne di ze-nîn da heyî û ewa keleka bi fermana wî di derya e da di kişe ji bona we ra semerm kirîye (ewan li ferman a we ra çav nerî dikin, nûn ça biven, ewan wusa dikin), ji bona, ku azman nekebe ser zemîn, ewî azman girtîye (azman) hey bi dustûra wî dikebe (ser zemîn). Bi rastî Yezdan ji bona kesan mehrîvan e dilovîne.

66. Ew e we zende dike û pas e we dimrîne û pas e (dîsa) we zende dike heye! ewa Yezdan e. Bi rastî meriv pir nonkorin.

67. (Muhemmed!) bi rastî me ji bona hemî koman ra rez-berî çekirîye. Ewan (koman) di riya wan rezbeme xwe da di cin. îdî bira ewan (koman, di maf e rezberya OL e da) bi tera tekoşîn e nekin. (Muhemmed!) tu ewan (koman) gazî bal (perestîya) Xu-da e xwe bike. Loma bi rastî ewa rez¬berya (ku tu li bal Xuda da di çî) ewa rezberyeke raste.

68. Heke ewan (koman dîsa di maf e OL e da) bi te ra tekoşîn e bi kin tu (ji wan ra aha) beje, "Yezdan bi tişte nûn dikin, çetir di zane."

69. Hey Yezdan e di roya rabû-na hemî da, di wî tişt e, ku hûn di wan da newekhevbûne we berewanî bike.

70. Ma qey tu ni zanî, ku bi rastî Yezdan bi hemî tiştne di

azman O zemîn da heyî di zane? Loma bi rastî eva (za-nîn a bi van tiştan) di zanîna Yezdan da parisîne. Bi rastî eva (kirina han e) li ser Yez¬dan hesaye.

71. Ewan (filan: dest ji perestîya Yezdan berdane) ji tişt e wusa ra perestî dikin, ku (Yezdan) ji bona perestîya wan ra, qe tu berate ne hinartîye, qe ji bona ' wan (filan jî, di maf e perestîya wan tiştan da \ ji peştir e gumanan) tu zanîn tuneye. Ji bona cewrkaran qe tu arîkar tuneye.

72. Gava beratene mene huzwartî li ser < wan tene xwendin e; tu di rûye wan e bûne fi¬le da, rik O nonkorîye nîyas dikî. (wusa rik e • wan te) nezîk dibe, ku eriş e beherne ser wan e ku beratene me di xwûnin (xwe bavejne ser wan). Tu (ji bona wan ra aha) beje, "ez ji bo- ' na we ra ji tiştne hej ji van dijwartir bejim? l Ewa (sapa) agire. Yezdan ewa (agira) ji bona wan e bûne file ra peymandaye. Ewa çiqa şû-neke şike!"

73. Gelî kesan! (ji bona we ra) hecwe-kîyek hatîye anîn e, îdî hûn j i bona we (hec-wekîye ra) guhdarî bikin. Ewan e, ku hûn ji peştir e Yezdan (lavaye) ji wan dikin, hene! ewan hemî ji bona (aferandina meşekî) li hev bicivin jî dîsa nikarin meşekî bi af erinin. He-ke meş ji wan (perestvan û lavadaran) tişte-ki rake, ewan nikarin (xwe ji we meş e) bi parisînin. Xwastevan û xwastin herduk jî be-wec bûne.

74.Ewan wekî babetya Yezdan,

biwî nizan bûne. Bi rastî Yezdan bi hez e servahatîye.

75. Bi rastî Yezdan ji fereşte û ji kesan; Saîyan hil dibejere. Bi rastî Yezdan bihîstok e dîtokere.

76. Yezdan bi tişt 6, ku ewan (peş da kirine) Q bi tişt e, ku (ewane) para da bikin, di zane. Şixwa (he¬mî) boyer li bal Yezdan da dizvirin.

77. Gelî kesan! hûn xwe ji bona Xuda e xwe ra kuz bi kin û kunde beherin û perestîya wî bikin. Hûn qencîyan bikin, loma bi rastî hîvî heye, ku hûn bi gi-hejne armance xwe (felat bibin).

78. (Gelî kesan!) hûn di riya Yezdan da wekî ba¬betya wî tekoşîn e bikin. Loma ewî hûn (dinava he-yan da) hilbijartine; ji bo¬na we ra di OL e da qe tu tengaî dernexistî-ye (OL a we jî wekî) OL a bav e weyî îbra-hîm (fire kirîye). (Yezdan) di berya (ve Quran e da, di wan Purtûkne bere da jî) ça di ve (Quran e bi xweber da jî) nav e we Misilman dayîne. (Yezdan eva nava li we danîye) ji bo ku Peyğember bibe Şahid e ser we û hûn jî bibine Şahid e ser kesan. îdî hûn nimejbikin û baca (mal e xwe) bidin û hûn (bi OL a) Yez¬dan bigirin . Ewa serkar e weye. îdî ewa çi-qa qenc e serkarane û çiqa e arîkarane!

itu, lalailah semua wanita yang menyusui anaknya dari anak yang disusuinya dan gugurlah kandungan segala wanita yang hamil, dan kamu lihat manusia dalam keadaan mabuk, padahal sebenarnya mereka tidak mabuk, akan tetapi azab Allah itu sangat keras.(2)

Di antara manusia ada orang yang membantah tentang Allah tanpa ilmu pengetahuan dan mengikuti setiap setan yang sangat jahat,(3)

Yang telah ditetapkan terhadap setan itu, bahwa barang siapa yang berkawan dengan dia, tentu dia akan menyesatkannya, dan membawanya ke azab neraka.(4)

Hai manusia, jika kamu dalam keraguan tentang kebangkitan (dari kubur), maka (ketahuilah) sesungguhnya Kami telah menjadikan kamu dari tanah, kemudian dari setetes mani, kemudian dari segumpal darah, kemudian dari segumpal daging yang sempurna kejadiannya dan yang tidak sempurna, agar Kami jelaskan kepada kamu dan Kami tetapkan dalam rahim, apa yang Kami kehendaki sampai waktu yang sudah ditentukan, kemudian Kami keluarkan kamu sebagai bayi, kemudian (dengan berangsur- angsur) kamu sampailah kepada kedewasaan, dan di antara kamu ada yang diwafatkan dan (ada pula) di antara kamu yang dipanjangkan umurnya sampai pikun, supaya dia tidak mengetahui lagi sesuatupun yang dahulunya telah diketahuinya. Dan kamu lihat bumi ini kering, kemudian apabila telah Kami turunkan air di atasnya, hiduplah bumi itu dan suburlah dan menumbuhkan berbagai macam tumbuh- tumbuhan yang indah.(5)

Yang demikian itu, karena sesungguhnya Allah, Dialah yang hak dan sesungguhnya Dialah yang menghidupkan segala yang mati dan sesungguhnya Allah Maha Kuasa atas segala suatu,(6)

dan sesungguhnya hari kiamat itu pastilah datang, tak ada keraguan padanya; dan bahwasanya Allah membangkitkan semua orang di dalam kubur.(7)

Dan di antara manusia ada orang-

orang yang membantah tentang Allah tanpa ilmu pengetahuan, tanpa petunjuk dan tanpa kitab (wahyu) yang bercahaya,(8)

dengan memalingkan lambungnya untuk menyesatkan manusia dari jalan Allah. Ia mendapat kehinaan di dunia dan di hari kiamat Kami merasakan kepadanya azab neraka yang membakar.(9)

(Akan dikatakan kepadanya):" Yang demikian itu, adalah disebabkan perbuatan yang dikerjakan oleh kedua tangan kamu dahulu dan sesungguhnya Allah sekali- kali bukanlah penganiaya hamba- hamba- Nya".(10)

Dan di antara manusia ada orang yang menyembah Allah dengan berada di tepi; maka jika ia memperoleh kebaikan, tetaplah ia dalam keadaan itu, dan jika ia ditimpa oleh suatu bencana, berbaliklah ia ke belakang. Rugilah ia di dunia dan di akhirat. Yang demikian itu adalah kerugian yang nyata.(11)

Ia menyeru selain Allah, sesuatu yang tidak dapat memberi mudarat dan tidak(pula)memberi manfaat kepadanya. Yang demikian itu adalah kesesatan yang jauh.(12)

Ia menyeru sesuatu yang sebenarnya mudaratnya lebih dekat dari manfaatnya. Sesungguhnya yang diserunya itu adalah sejahat- jahat penolong dan sejahat- jahat kawan.(13)

Sesungguhnya Allah memasukkan orang- orang yang beriman dan mengerjakan amal yang saleh ke dalam surga- surga yang di bawahnya mengalir sungai- sungai. Sesungguhnya Allah berbuat apa yang Dia kehendaki.(14)

Barangsiapa yang menyangka bahwa Allah sekali- kali tiada menolongnya (Muhammad) di dunia dan akhirat, maka hendaklah ia merentangkan tali ke langit, kemudian hendaklah ia melaluinya, kemudian hendaklah ia pikirkan apakah tipu dayanya itu dapat melenyapkan apa yang menyakitkan hatinya.(15)

Dan demikianlah Kami telah menurunkan Al Quran yang merupakan ayat- ayat yang nyata; dan bahwasanya Allah memberikan petunjuk kepada siapa yang Dia kehendaki.(16)

Sesungguhnya orang- orang beriman, orang- orang

Yahudi, orang- orang Shaabi- iin, orang- orang Nasrani, orang- orang Majusi dan orang- orang musyrik, Allah akan memberi keputusan di antara mereka pada hari kiamat. Sesungguhnya Allah menyaksikan segala sesuatu.(17)

Apakah kamu tiada mengetahui, bahwa kepada Allah bersujud apa yang ada di langit, di bumi, matahari, bulan, bintang, gunung, pohon- pohonan, binatang- binatang yang melata dan sebagian besar daripada manusia Dan banyak di antara manusia yang telah ditetapkan azab atasnya. Dan barang siapa yang dihinakan Allah maka tidak seorang pun yang memuliakannya. Sesungguhnya Allah berbuat apa yang Dia kehendaki.(18)

Inilah dua golongan (golongan mukmin dan golongan kafir) yang bertengkar, mereka saling bertengkar mengenai Tuhan mereka. Maka orang kafir akan dibuatkan untuk mereka pakaian- pakaian dari api neraka. Disiramkan air yang sedang mendidih ke atas kepala mereka.(19)

Dengan air itu dihancur luluhkan segala apa yang ada dalam perut mereka dan juga kulit (mereka). (20)

Dan untuk mereka cambuk- cambuk dari besi.(21)

Setiap kali mereka hendak keluar dari neraka lantaran kesengsaraan mereka, niscaya mereka dikembalikan ke dalamnya. (Kepada mereka dikatakan):" Rasailah azab yang membakar ini".(22)

Sesungguhnya Allah memasukkan orang- orang beriman dan mengerjakan amal yang saleh ke dalam surga- surga yang dibawahnya mengalir sungai- sungai. Di surga itu mereka diberi perhiasan dengan gelang- gelang dari emas dan mutiara, dan pakaian mereka adalah sutera.(23)

Dan mereka diberi petunjuk kepada ucapan- ucapan yang baik dan ditunjuki(pula)kepada jalan (Allah) yang terpuji.(24)

Sesungguhnya orang- orang yang kafir dan menghalangi manusia dari jalan Allah dan Masjidilharam yang telah Kami jadikan untuk semua manusia, baik yang bermukim di situ maupun di padang pasir

dan siapa yang bermaksud di dalamnya melakukan kejahatan secara lalim, niscaya akan Kami rasakan kepadanya sebahagian siksa yang pedih.(25)

Dan (ingatlah), ketika Kami memberikan tempat kepada Ibrahim di tempat Baitullah (dengan mengatakan):" Janganlah kamu memperserikatkan sesuatu pun dengan Aku dan sucikanlah rumah- Ku ini bagi orang- orang yang tawaf, dan orang- orang yang beribadah dan orang- orang yang rukuk dan sujud.(26)

Dan berserulah kepada manusia untuk mengerjakan haji, niscaya mereka akan datang kepadamu dengan berjalan kaki, dan mengendarai unta yang kurus yang datang dari segenap penjuru yang jauh,(27)

supaya mereka menyaksikan berbagai manfaat bagi mereka dan supaya mereka menyebut nama Allah pada h ari yang telah ditentukan atas rezeki yang Allah telah berikan kepada mereka berupa binatang ternak. Maka makanlah sebahagian daripadanya dan (sebahagian lagi) berikanlah untuk dimakan orang- orang yang sengsara lagi fakir.(28)

Kemudian hendaklah mereka menghilangkan kotoran yang ada pada badan mereka dan hendaklah mereka menyempurnakan nazar- nazar mereka dan hendaklah mereka melakukan tawaf sekeliling rumah yang tua itu (Baitullah).(29)

Demikianlah (perintah Allah). Dan barang siapa mengagungkan apa- apa yang terhormat di sisi Allah maka itu adalah lebih baik baginya di sisi Tuhannya. Dan telah dihalalkan bagi kamu semua binatang ternak, terkecuali yang diterangkan kepadamu keharamannya, maka jauhilah olehmu berhala- berhala yang najis itu dan jauhilah perkataan- perkataan dusta.(30)

Dengan ikhlas kepada Allah, tidak mempersekutukan sesuatu dengan Dia. Barang siapa mempersekutukan sesuatu dengan Allah, maka adalah ia seolah- olah jatuh dari langit lalu disambar oleh burung, atau diterbangkan angin ke tempat yang jauh.(31)

Demikianlah (perintah Allah). Dan barang siapa mengagungkan syiar- syiar Allah,

maka sesungguhnya itu timbul dari ketakwaan hati.(32)

Bagi kamu pada binatang- binatang hadyu, itu ada beberapa manfaat, sampai kepada waktu yang ditentukan, kemudian tempat wajib (serta akhir masa) menyembelihnya ialah setelah sampai ke Baitul Atiq (Baitullah).(33)

Dan bagi tiap- tiap umat telah Kami syariatkan penyembelihan (kurban), supaya mereka menyebut nama Allah terhadap binatang ternak yang telah direzekikan Allah kepada mereka, maka Tuhanmu ialah Tuhan Yang Maha Esa, karena itu berserah dirilah kamu kepada- Nya. Dan berilah kabar gembira kepada orang- orang yang tunduk patuh (kepada Allah),(34)

(yaitu) orang- orang yang apabila disebut nama Allah gemetarlah hati mereka, orang- orang yang sabar terhadap apa yang menimpa mereka, orang- orang yang mendirikan sembahyang dan orang- orang yang menafkahkan sebagian dari apa yang telah Kami rezekikan kepada mereka.(35)

Dan telah Kami jadikan untuk kamu unta- unta itu sebahagian dari syiar Allah, kamu memperoleh kebaikan yang banyak padanya, maka sebutlah olehmu nama Allah ketika kamu menyembelihnya dalam keadaan berdiri (dan telah terikat). Kemudian apabila telah roboh (mati), maka makanlah sebagiannya dan beri makanlah orang yang rela dengan apa yang ada padanya (yang tidak meminta- minta) dan orang yang meminta. Demikianlah Kami telah menundukkan unta- unta itu kepada kamu, mudah- mudahan kamu bersyukur.(36)

Daging- daging unta dan darahnya itu sekali- kali tidak dapat mencapai (keridaan) Allah, tetapi ketakwaan dari kamulah yang dapat mencapainya. Demikianlah Allah telah menundukkannya untuk kamu supaya kamu mengagungkan Allah terhadap hidayah- Nya kepada kamu. Dan berilah kabar gembira kepada orang- orang yang berbuat baik.(37)

Sesungguhnya Allah membela orang- orang yang telah beriman. Sesungguhnya Allah tidak menyukai

tiap- tiap orang yang berkhianat lagi mengingkari nikmat.(38)

Telah diizinkan (berperang) bagi orang- orang yang diperangi, karena sesungguhnya mereka telah dianiaya. Dan sesungguhnya Allah, benar- benar Maha Kuasa menolong mereka itu.(39)

(yaitu) orang- orang yang telah diusir dari kampung halaman mereka tanpa alasan yang benar, kecuali karena mereka berkata:" Tuhan kami hanyalah Allah". Dan sekiranya Allah tiada menolak (keganasan) sebagian manusia dengan sebagian yang lain, tentulah telah dirobohkan biara- biara Nasrani, gereja- gereja, rumah- rumah ibadah orang Yahudi dan mesjid- mesjid, yang di dalamnya banyak disebut nama Allah. Sesungguhnya Allah pasti menolong orang yang menolong (agama)- Nya. Sesungguhnya Allah benar- benar Maha Kuat lagi Maha Perkasa.(40)

(yaitu) orang- orang yang jika Kami teguhkan kedudukan mereka di muka bumi, niscaya mereka mendirikan sembahyang, menunaikan zakat, menyuruh berbuat yang makruf dan mencegah dari perbuatan yang mungkar; dan kepada Allah- lah kembali segala urusan.(41)

Dan jika mereka (orang- orang musyrik) mendustakan kamu, maka sesungguhnya telah mendustakan juga sebelum mereka kaum Nuh, Ad dan Tsamud.(42)

Dan kaum Ibrahim dan kaum Lut,(43)

dan penduduk Madyan, dan telah didustakan Musa, lalu Aku tangguhkan (azab- Ku) untuk orang- orang kafir, kemudian Aku azab mereka, maka (lihatlah) bagaimana besarnya kebencian- Ku (kepada mereka itu).(44)

Berapa banyak kota yang Kami telah membinasakannya, yang penduduknya dalam keadaan lalim, maka (tembok- tembok) kota itu roboh menutupi atap- atapnya dan (berapa banyak pula) sumur yang telah ditinggalkan dan istana yang tinggi,(45)

maka apakah mereka tidak berjalan di muka bumi, lalu mereka mempunyai hati yang dengan itu mereka dapat memahami atau mempunyai telinga yang dengan itu mereka dapat

mendengar Karena sesungguhnya bukanlah mata itu yang buta, tetapi yang buta, ialah hati yang di dalam dada.(46)

Dan mereka meminta kepadamu agar azab itu disegerakan, padahal Allah sekali- kali tidak akan menyalahi janji- Nya. Sesungguhnya sehari di sisi Tuhanmu adalah seperti seribu tahun menurut perhitunganmu.(47)

Dan berapalah banyaknya kota yang Aku tangguhkan (azab- Ku) kepadanya, yang penduduknya berbuat lalim, kemudian Aku azab mereka, dan hanya kepada- Ku lah kembalinya (segala sesuatu).(48)

Katakanlah:" Hai manusia, sesungguhnya aku adalah seorang pemberi peringatan yang nyata kepada kamu".(49)

Maka orang- orang yang beriman dan mengerjakan amal- amal yang saleh, bagi mereka ampunan dan rezeki yang mulia.(50)

Dan orang- orang yang berusaha dengan maksud menentang ayat- ayat Kami dengan melemahkan) kemauan untuk beriman (; mereka itu adalah penghuni- penghuni neraka.(51)

Dan Kami tidak mengutus sebelum kamu seorang rasul pun dan tidak(pula)seorang nabi, melainkan apabila ia mempunyai sesuatu keinginan, setan pun memasukkan godaan- godaan terhadap keinginan itu, Allah menghilangkan apa yang dimasukkan oleh setan itu, dan Allah menguatkan ayat- ayat- Nya. Dan Allah Maha Mengetahui lagi Maha Bijaksana,(52)

Agar Dia menjadikan apa yang dimasukkan oleh setan itu, sebagai cobaan bagi orang- orang yang di dalam hatinya ada penyakit dan yang kasar hatinya. Dan sesungguhnya orang- orang yang lalim itu, benar- benar dalam permusuhan yang sangat,(53)

Dan agar orang- orang yang telah diberi ilmu, meyakini bahwasanya Al Quran itulah yang hak dari Tuhanmu lalu mereka beriman dan tunduk hati mereka kepadanya, dan sesungguhnya Allah adalah Pemberi petunjuk bagi orang- orang yang beriman kepada jalan yang lurus.(54)

Dan senantiasalah orang- orang kafir itu

berada dalam keragu- raguan terhadap Al Quran, hingga datang kepada mereka saat (kematiannya) dengan tiba- tiba atau datang kepada mereka azab hari kiamat.(55)

Kekuasaan di hari itu ada pada Allah, Dia memberi keputusan di antara mereka. Maka orang- orang yang beriman dan beramal saleh adalah di dalam surga yang penuh kenikmatan.(56)

Dan orang- orang yang kafir dan mendustakan ayat- ayat Kami, maka bagi mereka azab yang menghinakan.(57)

Dan orang- orang yang berhijrah di jalan Allah, kemudian mereka dibunuh atau mati, benar- benar Allah akan memberikan kepada mereka rezeki yang baik (surga). Dan sesungguhnya Allah adalah sebaik- baik pemberi rezeki.(58)

Sesungguhnya Allah akan memasukkan mereka ke dalam suatu tempat (surga) yang mereka menyukainya. Dan sesungguhnya Allah Maha Mengetahui lagi Maha Penyantun.(59)

Demikianlah, dan barang siapa membalas seimbang dengan penganiayaan yang pernah ia derita kemudian ia dianiaya lagi, pasti Allah akan menolongnya. Sesungguhnya Allah benar- benar Maha Pemaaf lagi Maha Pengampun.(60)

Yang demikian itu, adalah karena sesungguhnya Allah (kuasa) memasukkan malam ke dalam siang dan memasukkan siang ke dalam malam dan bahwasanya Allah Maha Mendengar lagi Maha Melihat.(61)

(Kuasa Allah) yang demikian itu, adalah karena sesungguhnya Allah, Dialah (Tuhan) Yang Hak dan sesungguhnya apa saja yang mereka seru selain Allah, itulah yang batil, dan sesungguhnya Allah, Dialah Yang Maha Tinggi lagi Maha Besar.(62)

Apakah kamu tiada melihat, bahwasanya Allah menurunkan air dari langit, lalu jadilah bumi itu hijau Sesungguhnya Allah Maha Halus lagi Maha Mengetahui.(63)

Kepunyaan Allah- lah segala yang ada di langit dan segala yang ada di bumi. Dan sesungguhnya Allah benar- benar Maha Kaya lagi

Maha Terpuji.(64)

Apakah kamu tiada melihat bahwasanya Allah menundukkan bagimu apa yang ada di bumi dan bahtera yang berlayar di lautan dengan perintah- Nya. Dan Dia menahan (benda- benda) langit jatuh ke bumi, melainkan dengan izin- Nya Sesungguhnya Allah benar- benar Maha Pengasih lagi Maha Penyayang kepada Manusia.(65)

Dan Dialah Allah yang telah menghidupkan kamu, kemudian mematikan kamu, kemudian menghidupkan kamu (lagi), sesungguhnya manusia itu, benar- benar sangat mengingkari nikmat.(66)

Bagi tiap- tiap umat telah Kami tetapkan syariat tertentu yang mereka lakukan, maka janganlah sekali- kali mereka membantah kamu dalam urusan (syariat) ini dan serulah kepada (agama) Tuhanmu. Sesungguhnya kamu benar- benar berada pada jalan yang lurus.(67)

Dan jika mereka membantah kamu, maka katakanlah:" Allah lebih mengetahui tentang apa yang kamu kerjakan".(68)

Allah akan mengadili di antara kamu pada hari kiamat tentang apa yang kamu dahulu selalu berselisih padanya.(69)

Apakah kamu tidak mengetahui bahwa sesungguhnya Allah mengetahui apa saja yang ada di langit dan di bumi; bahwasanya yang demikian itu terdapat dalam sebuah kitab (Lohmahfuz) Sesungguhnya yang demikian itu amat mudah bagi Allah.(70)

Dan mereka menyembah selain Allah, apa yang Allah tidak menurunkan keterangan tentang itu, dan apa yang mereka sendiri tiada mempunyai pengetahuan terhadapnya. Dan bagi orang- orang yang lalim sekali- kali tidak ada seorang penolong pun.(71)

Dan apabila dibacakan di hadapan mereka ayat- ayat Kami yang terang, niscaya kamu melihat tanda- tanda keingkaran pada muka orang- orang yang kafir itu. Hampir- hampir mereka menyerang orang- orang yang membacakan ayat- ayat Kami di hadapan mereka. Katakanlah:" Apakah akan aku kabarkan kepadamu yang lebih buruk

daripada itu, yaitu neraka". Allah telah mengancamkannya kepada orang- orang yang kafir. Dan neraka itu adalah seburuk- buruknya tempat kembali.(72)

Hai manusia, telah dibuat perumpamaan, maka dengarkanlah olehmu perumpamaan itu. Sesungguhnya segala yang kamu seru selain Allah sekali- kali tidak dapat menciptakan seekor lalat pun, walaupun mereka bersatu untuk menciptakannya. Dan jika lalat itu merampas sesuatu dari mereka, tiadalah mereka dapat merebutnya kembali dari lalat itu. Amat lemahlah yang menyembah dan amat lemah) pulalah (yang disembah.(73)

Mereka tidak mengenal Allah dengan sebenar- benarnya. Sesungguhnya Allah benar- benar Maha Kuat lagi Maha Perkasa.(74)

Allah memilih utusan- utusan (Nya) dari malaikat dan dari manusia; sesungguhnya Allah Maha Mendengar lagi Maha Melihat.(75)

Allah mengetahui apa yang di hadapan mereka dan apa yang di belakang mereka. Dan hanya kepada Allah dikembalikan semua urusan.(76)

Hai orang- orang yang beriman, rukuklah kamu, sujudlah kamu, sembahlah Tuhanmu dan perbuatlah kebaikan, supaya kamu mendapat kemenangan.(77)

Dan berjihadlah kamu pada jalan Allah dengan jihad yang sebenar- benarnya. Dia telah memilih kamu dan Dia sekali- kali tidak menjadikan untuk kamu dalam agama suatu kesempitan. (Ikutilah) agama orang tuamu Ibrahim. Dia (Allah) telah menamai kamu sekalian orang- orang muslim dari dahulu, dan (begitu pula) dalam (Al Quran) ini, supaya Rasul itu menjadi saksi atas dirimu dan supaya kamu semua menjadi saksi atas segenap manusia, maka dirikanlah sembahyang, tunaikanlah zakat dan berpeganglah kamu pada tali Allah. Dia adalah Pelindungmu, maka Dialah sebaik- baik Pelindung dan sebaik- baik Penolong.(78)

kiamat itu suatu perkara yang amat besar. (1)

Pada hari kamu melihat (peristiwa-peristiwa yang mengerikan) itu, tiap-tiap ibu penyusu akan melupakan anak yang disusukannya, dan tiap-tiap perempuan yang mengandung akan gugurkan anak yang dikandungnya; dan engkau akan melihat manusia mabuk, padahal mereka sebenarnya tidak mabuk, tetapi azab Allah amatlah berat, mengerikan. (2)

Dan ada di antara manusia yang membantah perkara-perkara yang berhubung dengan Allah dengan tidak berdasarkan sebarang pengetahuan, dan ia menurut tiap-tiap syaitan yang telah sebati dengan kejahatan. (3)

Yang telah ditetapkan kepada (tiap-tiap) syaitan itu, bahawa sesiapa yang berketuakan dia, maka sesungguhnya ia akan menyesatkannya dan memimpinnya kepada azab neraka. (4)

Wahai umat manusia, sekiranya kamu menaruh syak (ragu-ragu) tentang kebangkitan makhluk (hidup semula pada hari kiamat), maka (perhatilah kepada tingkatan kejadian manusia) kerana sebenarnya Kami telah menciptakan kamu dari tanah, kemudian dari setitik air benih, kemudian dari sebuku darah beku, kemudian dari seketul daging yang disempurnakan kejadiannya dan yang tidak disempurnakan; (Kami jadikan secara yang demikian) kerana Kami hendak menerangkan kepada kamu (kekuasaan Kami); dan Kami pula menetapkan dalam kandungan rahim (ibu yang mengandung itu) apa yang Kami rancangkan hingga ke suatu masa yang ditentukan lahirnya; kemudian Kami mengeluarkan kamu berupa kanak-kanak; kemudian (kamu dipelihara) hingga sampai ke peringkat umur dewasa; dan (dalam pada itu) ada di antara kamu yang dimatikan (semasa kecil atau semasa dewasa) dan ada pula yang dilanjutkan umurnya ke peringkat tua nyanyuk sehingga ia tidak mengetahui lagi akan sesuatu yang telah diketahuinya dahulu. Dan (ingatlah satu bukti lagi); Engkau melihat bumi itu kering, kemudian apabila Kami menurunkan hujan

menimpanya, bergeraklah tanahnya (dengan tumbuh-tumbuhan yang merecup tumbuh), dan gembur membusutlah ia, serta ia pula menumbuhkan berjenis-jenis tanaman yang indah permai. (5)

(Kedua-dua kenyataan) yang tersebut membuktikan bahawa sesungguhnya Allah jualah Tuhan Yang Sebenar-benarnya (yang berhak disembah), dan sesungguhnya Dia lah yang menghidupkan makhluk-makhluk yang mati, dan Dia lah jua Yang Maha Kuasa atas tiap-tiap sesuatu. (6)

Dan bahawa sesungguhnya hari kiamat itu tetap akan datang, tidak ada sebarang syak padanya, dan bahawa sesungguhnya Allah akan membangkitkan (menghidupkan semula) orang-orang yang di dalam kubur. (7)

Dan ada di antara manusia yang membantah dalam perkara-perkara yang berhubung dengan Allah dengan tidak berdasarkan sebarang pengetahuan, dan tidak berdasarkan sebarang keterangan, dan tidak juga berdasarkan mana-mana Kitab Allah yang menerangi kebenaran; (8)

Ia membantah sambil memalingkan sebelah badannya dengan sombong angkuh sehingga menghalang dirinya dan orang lain dari jalan ugama Allah; ia akan beroleh kehinaan di dunia, dan Kami akan merasakannya azab yang membakar pada hari kiamat kelak; (9)

(Dengan dikatakan kepadanya): "Azab yang demikian ini ialah disebabkan perbuatan tanganmu sendiri, kerana sesungguhnya Allah tidak sekali-kali berlaku zalim kepada hamba-hambaNya". (10)

Dan ada di antara manusia yang menyembah Allah dengan sikap dan pendirian yang tidak tetap, iaitu kalau ia beroleh kebaikan, senanglah hatinya dengan keadaan itu; dan kalau pula ia ditimpa fitnah kesusahan, berbaliklah ia semula (kepada kekufurannya). (Dengan sikapnya itu) rugilah ia akan dunia dan akhirat, itulah kerugian yang terang nyata. (11)

Ia menyeru dan menyembah makhluk-makhluk yang lain dari Allah, yang tidak dapat membahayakannya dan tidak dapat mendatangkan kebaikan kepadanya; itulah kesesatan yang jauh terpesong. (12)

Ia menyeru dan menyembah makhluk yang - dengan perbuatan demikian - mudaratnya lebih dekat dari manfaat yang diharapkannya; demi sesungguhnya seburuk-buruk penolong dan seburuk-buruk sahabat karib ialah makhluk yang diseru dan disembahnya itu. (13)

Sesungguhnya Allah akan memasukkan orang-orang yang beriman dan beramal soleh ke dalam Syurga yang mengalir di bawahnya beberapa sungai; sesungguhnya Allah melakukan apa yang ditentukanNya. (14)

Sesiapa yang menyangka bahawa Allah tidak sekali-kali akan menolong Nabi Muhammad dalam dunia ini dan di akhirat kelak, maka hendaklah ia menghulurkan tali (serta mengikatnya) di bumbong rumahnya, kemudian hendaklah ia menjerut lehernya (supaya ia mati tercekek); dalam pada itu hendaklah ia memikirkan lebih dahulu, adakah tipu dayanya itu dapat menghapuskan sebab-sebab yang menimbulkan kemarahannya? (15)

Dan demikianlah pula Kami menurunkan Al-Quran itu sebagai ayat-ayat keterangan yang jelas nyata; dan sesungguhnya Allah memberi hidayah petunjuk kepada sesiapa yang dikehendakiNya (menurut peraturan dan undang-undangNya). (16)

Bahawasanya orang-orang yang beriman, dan orang-orang Yahudi, dan orang-orang Saabiein, dan orang-orang Nasrani, dan orang-orang Majusi, serta orang-orang Musyrik, sesungguhnya Allah akan memutuskan hukumNya di antara mereka pada hari kiamat, kerana sesungguhnya Allah sentiasa Memerhati dan Menyaksikan tiap-tiap sesuatu. (17)

Tidakkah engkau mengetahui bahawa segala yang ada di langit dan di bumi tunduk sujud kepada Allah dan (di antaranya termasuklah) matahari dan bulan, dan bintang-bintang, dan gunung-ganang, dan pokok-pokok kayu, dan binatang-binatang, serta sebahagian besar dari manusia? Dan banyak pula (di antara manusia) yang berhak ditimpa azab (disebabkan kekufurannya dan maksiatnya); dan (ingatlah) sesiapa yang dihinakan oleh Allah maka ia tidak akan beroleh sesiapapun yang dapat memuliakannya. Sesungguhnya Allah tetap melakukan

apa yang dirancangkanNya. (18)

Inilah dua golongan (mukmin dan kafir) yang berbantah-bantahan tentang Tuhan mereka. Maka orang-orang yang kafir akan disediakan untuk mereka pakaian dari api neraka, serta dicurahkan atas kepala mereka air panas yang menggelegak, (19)

Yang dengannya dihancurkan apa yang ada dalam perut mereka, dan juga kulit badan mereka. (20)

Dan mereka pula disediakan batang-batang besi untuk menyeksa mereka. (21)

Tiap-tiap kali mereka hendak keluar dari neraka itu, disebabkan mereka menderita azabnya, mereka dikembalikan padanya, serta dikatakan: "Rasalah kamu azab seksa yang membakar!" (22)

Sesungguhnya Allah akan memasukkan orang-orang yang beriman dan beramal soleh ke dalam Syurga yang mengalir padanya beberapa sungai; mereka dihiaskan di situ dengan gelang-gelang emas dan mutiara, dan pakaian mereka di situ dari sutera. (23)

Dan mereka diberi petunjuk kepada mengucapkan kata-kata yang baik, serta diberi petunjuk ke jalan Allah Yang Amat Terpuji. (24)

Sesungguhnya (amatlah zalim) orang-orang yang kafir serta menghalangi manusia dari jalan Allah (ugama Islam), dan dari memasuki Masjid Al-Haraam (Makkah) yang Kami jadikan dia tempat beribadat untuk seluruh umat manusia (yang beriman) - sama ada yang tinggal menetap di situ atau yang datang berziarah; dan sesiapa yang berazam melakukan di situ sebarang perbuatan yang di larang dengan cara yang zalim, Kami akan merasakannya azab yang tidak terperi sakitnya. (25)

Dan (ingatkanlah peristiwa) ketika Kami tentukan bagi Nabi Ibrahim tempat Kaabah (untuk membinanya, lalu Kami berfirman kepadanya): "Janganlah engkau sekutukan sesuatu pun denganKu, dan bersihkanlah rumahKu (Kaabah ini) bagi orang-orang yang tawaf, dan orang-orang yang berdiri dan yang rukuk serta yang sujud (mengerjakan sembahyang). (26)

"Dan

serukanlah umat manusia untuk mengerjakan ibadat Haji, nescaya mereka akan datang ke (rumah Tuhan) mu dengan berjalan kaki, dan dengan menunggang berjenis-jenis unta yang kurus yang datangnya dari berbagai jalan (dan ceruk rantau) yang jauh. (27)

"Supaya mereka menyaksikan berbagai perkara yang mendatangkan faedah kepada mereka serta memperingati dan menyebut nama Allah, pada hari-hari yang tertentu, kerana pengurniaanNya kepada mereka dengan binatang-binatang ternak (untuk dijadikan korban); dengan yang demikian makanlah kamu dari (daging) binatang-binatang korban itu dan berilah makan kepada orang yang susah, yang fakir miskin. (28)

"Kemudian hendaklah mereka membersihkan dirinya dan hendaklah mereka menyempurnakan nazar-nazarnya, dan hendaklah mereka tawaf akan Baitullah (Kaabah) yang tua sejarahnya itu". (29)

Itulah yang wajib dipatuhi; dan sesiapa yang menghormati hukum-hukum Allah maka yang demikian menjadi kebaikan baginya di sisi Tuhannya. Dan dihalalkan bagi kamu binatang-binatang ternak, kecuali yang dibacakan kepada kamu (tentang haramnya), maka jauhilah kekotoran syirik yang disebabkan oleh penyembahan berhala, serta jauhilah perkataan yang dusta, - (30)

(Amalkanlah perkara-perkara itu) dengan tulus ikhlas kepada Allah, serta tidak mempersekutukan sesuatu pun denganNya; dan sesiapa yang mempersekutukan sesuatu yang lain dengan Allah maka seolah-olah dia jatuh dari langit lalu disambar oleh burung, atau dihumbankan oleh angin ke tempat yang jauh (yang membinasakan). (31)

Demikianlah (ajaran Allah); dan sesiapa yang menghormati Syiar-syiar ugama Allah maka (dia lah orang yang bertaqwa) kerana sesungguhnya perbuatan itu satu kesan dari sifat-sifat taqwa hati orang mukmin. (32)

Kamu beroleh berbagai-bagai faedah dan kegunaan pada binatang ternak itu hingga ke suatu masa yang tertentu (bagi menyembelihnya); kemudian waktu menyembelihnya ketika sampai di tanah

haram Baitullah yang tua sejarahnya itu. (33)

Dan bagi tiap-tiap umat, Kami syariatkan ibadat menyembelih korban (atau lain-lainnya) supaya mereka menyebut nama Allah sebagai bersyukur akan pengurniaanNya kepada mereka; binatang-binatang ternak yang disembelih itu. Kerana Tuhan kamu semua ialah Tuhan Yang Maha Esa, maka hendaklah kamu tunduk taat kepadaNya; dan sampaikanlah berita gembira (wahai Muhammad) kepada orang-orang yang tunduk taat - (34)

Iaitu orang-orang yang apabila disebut nama Allah, gerun gementarlah hati mereka, dan orang-orang yang sabar (cekal hati) terhadap kesusahan yang menimpa mereka, dan orang-orang yang mendirikan sembahyang, serta orang-orang yang mendermakan sebahagian dari rezeki yang Kami berikan kepadanya. (35)

Dan Kami jadikan unta (yang dihadiahkan kepada fakir miskin Makkah itu) sebahagian dari syiar ugama Allah untuk kamu; pada menyembelih unta yang tersebut ada kebaikan bagi kamu; oleh itu sebutlah nama Allah (semasa menyembelihnya) ketika ia berdiri di atas tiga kakinya maka apabila ia tumbang (serta putus nyawanya), makanlah sebahagian daripadanya, dan berilah (bahagian yang lain) kepada orang-orang yang tidak meminta dan yang meminta. Demikianlah Kami mudahkan dia untuk kamu (menguasainya dan menyembelihnya) supaya kamu bersyukur. (36)

Daging dan darah binatang korban atau hadiah itu tidak sekali-kali akan sampai kepada Allah, tetapi yang sampai kepadaNya ialah amal yang ikhlas yang berdasarkan taqwa dari kamu. Demikianlah Ia memudahkan binatang-binatang itu bagi kamu supaya kamu membesarkan Allah kerana mendapat nikmat petunjukNya. Dan sampaikanlah berita gembira (dengan balasan yang sebaik-baiknya) kepada orang-orang yang berusaha supaya baik amalnya. (37)

Sesungguhnya Allah membela orang-orang yang beriman; sesungguhnya Allah tidak suka kepada tiap-tiap seorang yang khianat, lagi tidak bersyukur. (38)

Diizinkan berperang bagi orang-orang (Islam) yang diperangi (oleh golongan penceroboh), kerana sesungguhnya mereka telah dianiaya; dan sesungguhnya Allah Amat Berkuasa untuk menolong mereka (mencapai kemenangan). (39)

Iaitu mereka yang diusir dari kampung halamannya dengan tidak berdasarkan sebarang alasan yang benar, (mereka diusir) semata-mata kerana mereka berkata: "Tuhan kami ialah Allah". Dan kalaulah Allah tidak mendorong setengah manusia menentang pencerobohan setengahnya yang lain, nescaya runtuhlah tempat-tempat pertapaan serta gereja-gereja (kaum Nasrani), dan tempat-tempat sembahyang (kaum Yahudi), dan juga masjid-masjid (orang Islam) yang sentiasa disebut nama Allah banyak-banyak padanya dan sesungguhnya Allah akan menolong sesiapa yang menolong ugamaNya (ugama Islam); sesungguhnya Allah Maha Kuat, lagi Maha Kuasa; - (40)

Iaitu mereka (umat Islam) yang jika Kami berikan mereka kekuasaan memerintah di bumi nescaya mereka mendirikan sembahyang serta memberi zakat, dan mereka menyuruh berbuat kebaikan serta melarang dari melakukan kejahatan dan perkara yang mungkar. Dan (ingatlah) bagi Allah jualah kesudahan segala urusan. (41)

Dan jika mereka (yang kafir itu) mendustakanmu (wahai Muhammad), maka (yang demikian tidaklah pelik) kerana sesungguhnya sebelum mereka: Kaum Nabi Nuh, dan Aad (kaum Nabi Hud), serta Thamud (kaum Nabi Soleh) telah juga mendustakan Rasul masing-masing; (42)

Dan (demikian juga) kaum Nabi Ibrahim dan kaum Nabi Lut; (43)

Dan juga penduduk Madyan; dan Nabi Musa juga telah didustakan; maka Aku memberi tempoh kepada orang-orang kafir itu, kemudian Aku menimpakan mereka dengan azab seksa. Dengan yang demikian perhatikanlah bagaimana buruknya kesan kemurkaanKu. (44)

Maka bukan sedikit negeri-negeri yang Kami binasakan dengan sebab kezaliman penduduknya, lalu runtuh ranaplah bangunan-bangunannya; dan bukan sedikit pula telaga yang telah terbiar,

dan istana yang tersergam (telah kosong, ditinggalkan). (45)

Oleh itu, bukankah ada baiknya mereka mengembara di muka bumi supaya - dengan melihat kesan-kesan yang tersebut - mereka menjadi orang-orang yang ada hati yang dengannya mereka dapat memahami, atau ada telinga yang dengannya mereka dapat mendengar? (Tetapi kalaulah mereka mengembara pun tidak juga berguna) kerana keadaan yang sebenarnya bukanlah mata kepala yang buta, tetapi yang buta itu ialah mata hati yang ada di dalam dada. (46)

Dan mereka meminta kepadamu (wahai Muhammad) menyegerakan kedatangan azab, padahal Allah tidak sekali-kali akan memungkiri janjiNya; dan (katakanlah kepada mereka): sesungguhnya satu hari dari hari-hari azab di sisi Tuhanmu adalah menyamai seribu tahun dari yang kamu hitung. (47)

Dan bukan sedikit negeri-negeri yang Aku beri tempoh, sedang penduduknya berlaku zalim; kemudian Aku menimpakannya dengan azab seksa; dan (ingatlah) kepada Akulah tempat kembali. (48)

Katakanlah (wahai Muhammad): "Wahai sekalian manusia, aku tidak lain hanyalah seorang Rasul pemberi amaran yang menjelaskan keterangan-keterangan kepada kamu". (49)

Maka orang-orang yang beriman dan beramal soleh akan beroleh keampunan dan limpah kurnia yang mulia. (50)

Dan (sebaliknya) orang-orang yang berusaha menentang dan membatalkan ayat-ayat keterangan Kami, mereka itulah ahli neraka. (51)

Dan tidaklah Kami mengutuskan sebelummu seorang Rasul atau seorang Nabi melainkan apabila ia bercita-cita (supaya kaumnya beriman kepada ugama Allah yang dibawanya), maka Syaitan pun melemparkan hasutannya mengenai usaha Rasul atau Nabi itu mencapai cita-citanya; oleh itu, Allah segera menghapuskan apa yang telah diganggu oleh Syaitan, kemudian Allah menetapkan ayat-ayatNya dengan kukuhnya; dan Allah Maha Mengetahui, lagi Maha Bijaksana. (52)

(Yang demikian) kerana Allah hendak

menjadikan hasutan Syaitan itu sebagai satu fitnah cubaan bagi orang-orang yang ada penyakit kufur ingkar dalam hati mereka, dan yang hatinya keras membatu; dan sesungguhnya mereka yang zalim itu sentiasa berada dalam pertentangan yang jauh dari kebenaran. (53)

Dan juga supaya orang-orang yang beroleh ilmu mengetahui bahawa ayat-ayat keterangan itu benar dari Tuhanmu, lalu mereka beriman kepadanya, sehingga tunduk taatlah hati mereka mematuhinya; dan sesungguhnya Allah sentiasa memimpin orang-orang yang beriman ke jalan yang lurus. (54)

Dan orang-orang kafir tetap di dalam keraguan terhadap Al-Quran hingga datang kepada mereka saat kiamat secara mengejut, atau datang kepada mereka azab hari yang tidak ada kebaikan untuk mereka. (55)

Kuasa pemerintahan pada hari kiamat itu tertentu bagi Allah. Ia akan menghukum di antara mereka. Maka orang-orang yang beriman dan beramal soleh ditempatkan di dalam Syurga yang penuh dengan segala nikmat dan kesenangan; (56)

Dan orang-orang yang kafir serta mendustakan ayat-ayat keterangan kami, maka mereka beroleh azab seksa yang menghina. (57)

Dan orang-orang yang berhijrah pada jalan Allah, kemudian mereka terbunuh atau mati, sudah tentu Allah akan mengurniakan kepada mereka limpah kurnia yang baik. Dan (ingatlah) sesungguhnya Allah adalah sebaik-baik pemberi limpah kurnia. (58)

Sudah tentu Allah akan memasukkan mereka (yang tersebut itu) ke tempat yang mereka sukai (Syurga), dan sesungguhnya Allah Maha Mengetahui, lagi Maha Penyabar. (59)

Demikianlah (janji balasan Allah yang melimpah-limpah itu). Dan sesiapa yang membalas kejahatan orang, sama seperti yang dilakukan kepadanya, kemudian ia dianiaya lagi, demi sesungguhnya Allah akan menolongnya. (Dalam pada itu ingatlah) sesungguhnya Allah Maha Pemaaf, lagi Maha Pengampun. (60)

(Pertolongan yang

dijanjikan Allah tetap berlaku) kerana Allah berkuasa menukar gantikan sesuatu keadaan sebagaimana kuasaNya memasukkan malam pada siang dan memasukkan siang pada malam (silih berganti); dan (ingatlah) sesungguhnya Allah Maha Mendengar, lagi Maha Melihat. (61)

Bersifatnya Allah dengan kekuasaan dan luas ilmu pengetahuan itu kerana bahawasanya Allah, Dia lah sahaja Tuhan Yang Sebenar-benarnya, dan bahawa segala yang mereka sembah selain dari Allah itulah yang nyata palsunya. Dan (ingatlah) sesungguhnya Allah jualah Yang Maha Tinggi keadaanNya, lagi Maha Besar (kekuasaanNya) (62)

Tidakkah engkau melihat bahawa Allah telah menurunkan hujan dari langit, lalu menjadilah bumi ini hijau subur (dengan sebabnya)? Sesungguhnya Allah Maha Halus serta lemah-lembut (urusan tadbirNya), lagi Maha Mendalam pengetahuanNya (akan hal-ehwal sekalian makhlukNya). (63)

Segala yang ada di langit dan di bumi adalah kepunyaanNya. Dan sesungguhnya Allah, Dia lah jua Yang Maha Kaya, lagi Maha Terpuji. (64)

Tidakkah engkau melihat bahawa Allah telah memudahkan apa yang ada di bumi untuk kegunaan kamu, dan (demikian juga) kapal-kapal yang belayar di laut dengan perintahNya? Dan Ia pula menahan langit daripada runtuh menimpa bumi, kecuali dengan izinNya; sesungguhnya Allah Amat melimpah belas kasihanNya dan rahmatNya kepada umat manusia. (65)

Dan Dia lah yang menghidupkan kamu, kemudian Ia mematikan kamu, kemudian Ia menghidupkan kamu semula. Sesungguhnya manusia sangatlah tidak bersyukur. (66)

Bagi tiap-tiap umat, Kami adakan satu syariat yang tertentu untuk mereka ikuti dan jalankan, maka janganlah ahli-ahli syariat yang lain membantahmu dalam urusan syariaatmu; dan serulah (wahai Muhammad) umat manusia kepada ugama Tuhanmu, kerana sesungguhnya engkau adalah berada di atas jalan yang lurus. (67)

Dan jika mereka mengemukakan

bantahan kepadamu, maka katakanlah: "Allah Amat" mengetahui akan apa yang kamu lakukan. (68)

"Allah akan menghukum di antara kamu semua pada hari kiamat, mengenai apa yang kamu berselisihan padanya". (69)

Bukankah engkau telah mengetahui bahawasanya Allah mengetahui segala yang ada di langit dan di bumi? Sesungguhnya yang demikian itu ada tertulis di dalam Kitab (Lauh Mahfuz); sesungguhnya hal itu amatlah mudah bagi Allah. (70)

Dan mereka menyembah yang lain dari Allah iaitu benda-benda yang Allah tidak menurunkan sebarang keterangan membenarkannya, dan yang mereka tidak mempunyai sebarang pengetahuan mengenainya dan (ingatlah) tiadalah bagi orang-orang yang zalim (dengan perbuatan syirik) itu sesiapapun yang dapat memberikan pertolongan (di dunia dan di akhirat). (71)

Dan apabila dibacakan kepada mereka ayat-ayat Kami yang jelas nyata, engkau akan dapat melihat pada muka orang-orang yang kafir itu tanda marah dan benci, hampir-hampir mereka hendak menerkam dan menyerang orang-orang yang membacakan ayat-ayat Kami kepada mereka. Katakanlah (wahai Muhammad): "Jika demikian, mahukah, aku khabarkan kepada kamu: yang lebih buruk lagi daripada apa yang telah menyebabkan kemarahan kamu itu? Ialah neraka yang telah dijanjikan oleh Allah kepada orang-orang yang kafir, dan itulah seburuk-buruk tempat kembali! " (72)

Wahai umat manusia, inilah diberikan satu misal perbandingan, maka dengarlah mengenainya dengan bersungguh-sungguh. Sebenarnya mereka yang kamu seru dan sembah, yang lain dari Allah itu, tidak sekali-kali akan dapat mencipta seekor lalat walaupun mereka berhimpun beramai-ramai untuk membuatnya; dan jika lalat itu mengambil sesuatu dari mereka, mereka tidak dapat mengambilnya balik daripadanya. (Kedua-duanya lemah belaka), lemah yang meminta (dari mendapat hajatnya), dan lemah yang diminta (daripada menunaikannya). (73)

Mereka (yang kafir musyrik) itu tidak menghormati Allah menurut penghormatan yang selayaknya (sebagaimana yang ditetapkanNya); sesungguhnya Allah adalah Maha Kuat, lagi Maha Kuasa. (74)

Allah memilih utusan-utusanNya dari malaikat dan dari manusia; sesungguhnya Allah Maha Mendengar, lagi Maha Mengetahui. (75)

Ia mengetahui apa yang ada di hadapan mereka dan apa yang ada di belakang mereka; dan kepada Allah jualah kembalinya segala urusan. (76)

Wahai orang-orang yang beriman, rukuklah serta sujudlah (mengerjakan sembahyang), dan beribadatlah kepada Tuhan kamu (dengan mentauhidkanNya), serta kerjakanlah amal-amal kebajikan; supaya kamu berjaya (di dunia dan di akhirat). (77)

Dan berjihadlah kamu pada jalan Allah dengan jihad yang sebenar-benarnya Dia lah yang memilih kamu (untuk mengerjakan suruhan ugamanya); dan Ia tidak menjadikan kamu menanggung sesuatu keberatan dan susah payah dalam perkara ugama, ugama bapa kamu Ibrahim. Ia menamakan kamu: "orang-orang Islam" semenjak dahulu dan di dalam (Al-Quran) ini, supaya Rasulullah (Muhammad) menjadi saksi yang menerangkan kebenaran perbuatan kamu, dan supaya kamu pula layak menjadi orang-orang yang memberi keterangan kepada umat manusia (tentang yang benar dan yang salah). Oleh itu, dirikanlah sembahyang, dan berilah zakat, serta berpegang teguhlah kamu kepada Allah! Dia lah Pelindung kamu. Maka (Allah yang demikian sifatNya) Dia lah sahaja sebaik-baik Pelindung dan sebaik-baik Pemberi pertolongan. (78)

Na katika watu yuko anayebishana juu ya Mwenyeezi Mungu pasipo elimu, na anamfuata kila shetani asi.

4. Ameandikiwa ya kwamba atakayemfanya (shetani) kuwa kiongozi, basi kwa hakika yeye atampoteza na kumpeleka kwenye adhabu ya Moto uwakao,

5. Enyi watu! Ikiwa nyinyi mna shaka ya kufufuliwa basi kwa hakika tulikuumbeni kwa udongo, kisha kwa manii kisha kwa pande la damu, kisha kwa kipande cha nyama kilichoumbika na kisichoumbika, ili tukubainishieni, nasi tunakikalisha matumboni tunachokitaka mpaka muda uliowekwa, (utimie) kisha tunakutoweni kwa hali ya utoto, kisha (tunakuleeni) ili mfikie baleghe yenu. Na katika nyinyi yuko anayefishwa, na katika nyinyi yuko anayerudishwa kwenye umri dhalili hata asijue chochote baada ya kujua. Na unaiona ardhi kavu lakini tunapoyateremsha maji juu yake inastawi na kurutubika na kuotesha kila namna ya mimea mizuri.

6. Hayo ni kwa sababu Mwenyeezi Mungu ndiye haki, na kwamba yeye huwahuisha wafu, na kwamba yeye ni Mwenye uwezo juu ya kila kitu.

7. Na kwa hakika Kiyama kitakuja hapana shaka ndani yake, na kwa hakika Mwenyeezi Mungu atawafufua walio makaburini.

8. Na katika watu yuko anayejadili juu ya Mwenyeezi Mungu bila elimu wala muongozo wala kitabu chenye nuru.

9. Ageuzaye shingo yake ili kupoteza (watu) katika njia ya Mwenyeezi Mungu atapata fedheha duniani na tutamuonjesha siku ya Kiyama adhabu ya kuungua.

10. Hayo ni kwa sababu ya yale iliyotanguliza mikono yako miwili, na bila shaka Mwenyeezi Mungu si dhalimu kwa waja.

11. Na katika watu yuko anayemwabudu Mwenyeezi Mungu ukingoni, basi kama ikimfikia kheri hutulia kwayo, na kama ukimfikia msukosuko hugeuza uso wake. Amepata khasara ya

dunia na Akhera, hiyo ndiyo khasara dhahiri.

12. Anaomba badala ya Mwenyeezi Mungu, kile kisichomdhuru wala kisichomfaa, huo ndio upotovu ulio mbali.

13. Wanamuomba yule ambaye bila shaka dhara yake iko karibu zaidi kuliko nafuu yake, kwa hakika (huyo) ni mlinzi mbaya na ni rafiki mbaya.

14, Bila shaka Mwenyeezi Mungu atawaingiza wale walioamini na kufanya vitendo vizuri katika Bustani zipitazo mito chini yake, kwa hakika Mwenyeezi Mungu hufanya atakavyo.

15. Anayedhaniya kwamba Mwenyeezi Mungu hatamnusuru (Mtume) katika dunia na akhera, basi afunge kitanzi juu kisha ajinyonge, na aone je, hila yake yaweza kuyaondoa yale yaliyomghadhibisha?

16. Na hivyo ndivyo tuliiteremsha (Qur'an) kuwa ni Aya zilizo wazi, na bila shaka Mwenyeezi Mungu humuongoza anayetaka.

17. Hakika wale walioamini na ambao ni Mayahudi na Wasabai na Wakristo na Majusi na wale washirikishao, bila shaka Mwenyeezi Mungu atawapambanua baina yao siku ya Kiyama, hakika Mwenyeezi Mungu ni Shahidi juu ya kila kitu.

18. Je, huoni kwamba Mwenyeezi Mungu kinamsujudia kila kilichomo mbinguni na kilichomo ardhini na jua na mwezi na nyota na milima na miti na wanyama na wengi miongoni mwa watu? Na wengi imewalazimu adhabu, na anayefedheheshwa na Mwenyeezi Mungu hana wa kumheshimu basi hakuna ampaye heshima, bila shaka Mwenyeezi Mungu hufanya apendayo.

19. Hawa mahasimu wawili waliohasimiana kwa ajili ya Mola wao, lakini wale waliokufuru wamekatiwa nguo za moto, yatamiminwa juu ya vichwa vyao maji yachemkayo.

20. Kwa (maji) hayo vitayayushwa vilivyomo matumboni mwao na ngozi.

21. Na kwa ajili yao (yatakuwapo) marungu ya chuma.

22. Kila mara watakapotaka kutoka humo kwa sababu ya uchungu,

watarudishwa humo na kuambiwa: lonjeni adhabu ya kuungua.

23. Hakika Mwenyeezi Mungu atawaingiza wale walioamini na kufanya vitendo vizuri (katika) Bustani zipitazo mito chini yake, humo watavishwa bangili za dhahabu, na lulu na mavazi yao humo yatakuwa ya hariri.

24. Na kuongozwa kwenye maneno mazuri na kuongozwa kwenye njia ya Mwenye kuhimidiwa.

25. Hakika wale waliokufuru na kuwazuilia (wengine) njia ya Mwenyeezi Mungu na Msikiti Mtukufu ambao tumeufanya kwa ajili ya watu wote sawa sawa kwa wakaao humo na wageni, na atakayetaka kufanya upotovu humo kwa dhulma tutamuonjesha adhabu yenye kuumiza.

26. Na (Kumbuka) tulipomkalisha Ibrahimu mahala penye Nyumba, kwamba usinishirikishe na chochote na uisafishe Nyumba yangu kwa ajili ya waizungukao na wasimamao na wainamao na wasujudao.

27. Na utangaze kwa watu habari za Hija watakujia (wengine) kwa miguu na (wengine) juu ya kila mnyama wakija toka kila njia ya mbali.

28. Ili washuhudie manufaa yao na kulitaja jina la Mwenyeezi Mungu katika siku zinazojulikana juu ya yale aliyowaruzuku, nao ni wanyama wenye miguu minne, na kuleni katika wanyama hao na mlisheni mwenye shida, fakiri.

29. Kisha wajisafishe taka zao, na watimize nadhiri zao, na waizunguke Nyumba ya kale.

30. Hivyo ndivyo, na anayevitukuza vitu vitakatifu vya Mwenyeezi Mungu basi hiyo ni kheri kwake, mbele ya Mola wake. Na mmehalalishiwa wanyama isipokuwa wale mnaosomewa, basi jiepusheni na uchafu wa masanamu na jiepusheni na usemi wa uongo.

31. Kwa kumtakasia (imani) Mwenyeezi Mungu bila kumshirikisha, na anayemshirikisha Mwenyeezi Mungu basi ni kama kwamba ameporomoka kutoka mbinguni, kisha ndege wakamnyakua au upepo ukamtupa mahala pa mbali.

32.

Hivyo ndivyo, na anayeziheshimu alama za Mwenyeezi Mungu basi hayo ni katika unyenyekevu wa nyoyo.

33. Katika hayo yamo manufaa kwa ajili yenu mpaka muda maalumu, kisha mahala pa kuchinjiwa kwake ni kwenye Nyumba ya kale.

34. Na kila umma tumewafanyia mahala pa kuchinjia mihanga ya ibada ili walitaje jina la Mwenyeezi Mungu juu ya vile walivyo ruzukiwa katika wanyama wenye miguu minne, basi Mungu wenu ni Mungu Mmoja kwa hiyo mnyenyekeeni kwake, na waambie khabari njema wanyenyekevu.

35. Ambao anapotajwa Mwenyeezi Mungu nyoyo zao hutetemeka, na wanaovumilia juu ya yale yanayowapata na wanaoshika swala na katika vile tulivyowaruzuku wanatoa.

36. Na ngamia (wa sadaka) tumekufanyieni kuwa katika alama za Mwenyeezi Mungu kwao mnayo kheri, basi litajeni jina la Mwenyeezi Mungu juu yao wasimamapo safu safu, Na waangukapo ubavu, basi kuleni katika hao na mlishe (fukara) aliyekinai na aombaye. Hivyo ndivyo tumewatiisha kwa ajili yenu ili mpate kushukuru.

37. Nyama zao hazimfikii Mwenyeezi Mungu wala damu zao, lakini unamfikia ucha Mungu wenu. Hivyo ndivyo amewatiisha kwenu, ili mumtukuze Mwenyeezi Mungu kwa sababu amekuongozeni, na wape khabari njema wafanyao mema.

38. Hakika Mwenyeezi Mungu huwalinda wale walioamini, bila shaka Mwenyeezi Mungu hampendi kila haini, asiye shukuru.

39. Imeruhusiwa (kupigana) kwa wale wanaopigwa, kwa sababu wamedhulumiwa, na kwa hakika Mwenyeezi Mungu anao uwezo wa kuwasaidia.

40. Ambao wametolewa majumbani mwao pasipo haki ila kwa sababu wanasema Mola wetu ni Mwenyeezi Mungu. Na kama Mwenyeezi Mungu asingeliwakinga watu baadhi yao kwa wengine, bila shaka yangelivunjwa mahekalu na makanisa, na masinagogi, na misikiti ambamo jina la Mwenyeezi Mungu hutajwa

kwa wingi. Na bila shaka Mwenyeezi Mungu humsaidia yule anayemsaidia Yeye. Hakika Mwenyeezi Mungu ni Mwenye nguvu Mtukufu.

42. Wale Ambao tukiwapa madaraka katika nchi husimamisha swala na hutoa Zaka na huamrisha yaliyo mema na hukataza yaliyo mabaya, na kwa Mwenyeezi Mungu ndiko mwisho wa mambo. (41)

42. Na kama wakikukadhibisha basi walikadhibisha kabla yao watu wa Nuhu na Adi na Thamudi.

43. Na watu wa Ibrahimu na watu wa Luti.

44. Na watu wa Madyan, na Musa (pia) alikadhibishwa lakini niliwana muda makafiri kisha nikawaadhibu, basi ilikuwaje adhabu yangu!

45. Basi ni miji mingapi tuliiangamiza iliyokuwa ikidhulumu ikaanguka juu ya mapaa yake, na visima vingapi vilivyoachwa na majumba (yaliyokuwa) madhubuti?

46. Je, hawatembei katika ardhi ili wapate nyoyo (akili) za kufahamia, au masikio ya kusikilia? Kwa hakika macho hayakupofuka, bali nyoyo ambazo zimo vifuani ndizo zinazopofuka.

47. Na wanakuhimiza ulete adhabu lakini Mwenyeezi Mungu hatavunja ahadi yake na kwa hakika siku moja kwa Mola wako ni kama miaka elfu mnayoihesabu.

48. Na miji mingapi niliyoipa muda na hali ilikuwa ikidhulumu? kisha nikaitia mkononi? na kwangu ndiko marudio.

49. Sema: Enyi watu! Bila shaka mimi kwa ajili yenu ni muonyaji niliye dhahiri.

50. Basi wale walioamini na wakafanya vitendo vizuri watapata msamaha riziki yenye heshima.

51. Na wale wanaojitahidi kuzipinga Aya zetu hao ndio watu wa Motoni.

52. Na hatukumtuma kabla yako Mtume wala Nabii ila anaposoma, shetani alitia (fitina) katika masomo yake. Lakini Mwenyeezi Mungu huondoa anayoyatia shetani, kisha Mwenyeezi Mungu huzimakinisha Aya zake, na Mwenyeezi Mungu ni Mjuzi, Mwenye hekima.

53. Ili alifanye

lile analotia shetani kuwa ni fitna kwa wale wenye maradhi nyoyoni mwao na ambao nyoyo zao ni ngumu, na bila shaka madhalimu wamo katika uhalifu wa mbali.

54. Na ili wajue wale waliopewa elimu ya kwamba hiyo ni haki iliyotokana kwa Mola wako na waiamini, na zinyenyekee kwake nyoyo zao. Na kwa hakika Mwenyeezi Mungu ndiye awaongozaye wale walioamini kwenye njia iliyonyooka.

55. Na wataendelea wale waliokufuru kuwa katika wasi wasi kwa hilo mpaka Kiyama kiwafikie kwa ghafla, au iwafikie adhabu ya siku isiyokuwa na kheri.

56. Ufalme siku hiyo utakuwa wa Mwenyeezi Mungu, atahukumu baina yao. Basi wale walioamini na wakafanya vitendo vizuri watakuwa katika Bustani zenye neema.

57. Na wale waliokufuru na kuzikadhibisha Aya zetu basi hao watapata adhabu yenye kufedhehesha.

58. Na wale waliohama katika njia ya Mwenyeezi Mungu kisha wakauawa au wakafa, bila shaka Mwenyeezi Mungu atawaruzuku riziki njema, na hakika Mwenyeezi Mungu ni Mbora wa wanaoruzuku.

59. Lazima atawaingiza, mahala watakapoparidhia, na bila shaka Mwenyeezi Mungu ni Mjuzi, Mpole.

60. Hivyo ndivyo, na ajilipizaye kisasi sawa na dhara aliyotiwa, kisha akadhulumiwa, bila shaka Mwenyeezi Mungu atamsaidia, hakika Mwenyeezi Mungu ni Mwingi wa msamaha, Mwingi wa maghufira.

61. Hayo ni kwa sababu Mwenyeezi Mungu huingiza usiku katika mchana, na huingiza mchana katika usiku, na kwamba Mwenyeezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mwenye kuona.

62. Hayo ni kwa sababu Mwenyeezi Mungu ndiye Haki, na kwamba wale wanaowaabudu badala yake ni baatil, na kwamba Mwenyeezi Mungu ndiye aliye Juu, Mkubwa.

63. Je, Huoni kwamba Mwenyeezi Mungu huteremsha maji kutoka mawinguni na ardhi inakuwa kijani.

Hakika Mwenyeezi Mungu ni Mwenye kujua yaliyofichikana na Mwenye kujua yaliyo dhahiri.

64. Ni vyake vilivyomo mbinguni na vilivyomo ardhini, na hakika Mwenyeezi Mungu ni Mkwasi, Mwenye kusifiwa.

65. Je, huoni kwamba Mwenyeezi Mungu amevitiisha kwa ajili yenu vilivyo ardhini, na majahazi yanayopita baharini kwa amri yake, na ameishikilia mbingu isianguke juu ya ardhi ila kwa idhini yake. Kwa hakika Mwenyeezi Mung kawa watu ni Mpole, Mwenye kurehemu.

66. Naye ndiye aliyekuhuisheni kisha akakufisheni, kisha atakufufueni, hakika mwanadamu ni mwenye kukufuru sana.

67. Kila umma tumeujaalia kawaida ya ibada wanayoishika, basi wasikugombeze katika jambo hili, na uite kwa Mola wako, bila shaka wewe uko juu ya muongozo ulio sawa.

68. Na kama wakijadiliana nawe, basi waambie: Mwenyeezi Mungu anajua sana mnayoyatenda.

69. Mwenyeezi Mungu atahukumu baina yenu siku ya Kiyama katika yale mliyokuwa mkikhitilafiana.

70. Je, hujui kuwa Mwenyeezi Mungu anajua yaliyoko mbinguni na ardhini? Bila shaka hayo yamo Kitabuni, hakika hayo kwa Mwenyeezi Mungu ni mepesi.

71. Na wanawaabudu badala ya Mwenyeezi Mungu (miungu) ambao (Mwenyeezi Mungu) hakuteremsha dalili kwao, na ambavyo hawana ujuzi navyo, na madhalimu hawatakuwa na msaidizi.

72. Na wanaposomewa Aya zetu zilizo wazi, utaona chuki juu ya nyuso za wale waliokufuru, wanakaribia kuwashambulia wale wanaowasomea Aya zetu. Sema je, nikuambieni yaliyo mabaya zaidi kuliko hayo? Ni Moto Mwenyeezi Mungu aliowaahidia wale waliokufuru na ni marudio mabaya.

73. Enyi watu! umepigwa mfano, basi usikilizeni: Hakika wale mnaowaomba badala ya Mwenyeezi Mungu hawawezi kuumba inzi japo wakikusanyika kwa jambo hili, na kama inzi akiwanyang'anya chochote hawawezi kukipata kwake, amedhoofika atakaye na anayetakiwa.

74. Hawakumuadhimisha Mwenyeezi Mungu kama anavyostahiki kuadhimishwa. Hakika Mwenyeezi Mungu bila shaka ni Mwenye nguvu, Mwenye kushinda.

75. Mwenveezi Mungu huchagua Wajumbe miongoni mwa Malaika na miongoni mwa watu,kwa hakika Mwenyeezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mwenye kuona.

76. Anajua yaliyo mbele yao na yaliyo nyuma yao, na kwa Mwenyeezi Mungu ndiko yatarejeshwa mambo.

77. Enyi mlioamini! rukuuni na sujuduni na mwabuduni Mola wenu na fanyeni mema ili mpate kufaulu.

78. Na ipiganieni (dini ya) Mwenyeezi Mungu kama inavyostahiki. Yeye amekuchagueni wala hakuweka juu yenu uzito katika dini, (nayo) ni mila ya baba yenu Ibrahimu, yeye aliyekuiteni Waislamu tangu zamani na katika Qur'an hii, ili awe Mtume shahidi yenu na nyinyi muwe mashahidi juu ya watu kwa hiyo simamisheni swala na toeni zaka na shikamaneni kwa ajili ya Mwenyeezi Mungu. Yeye ndiye Mola wenu, basi ni Mola mwema alioje, na Msaidizi mwema alioje!

دارد كه از آن بر مى آيد مشركين هنوز شوكت و نيرويى داشته اند. ______________________________________________________ صفحه ى 477

و نيز مؤمنين را به امثال نماز، حج، عمل خير، اذن در قتال و جهاد مخاطب قرار داده، و آيات آن داراى سياقى است كه مى فهماند مؤمنين جمعيتى بوده اند كه اجتماعشان تازه تشكيل شده، و روى پاى خود ايستاده، و مختصرى عده و عده و شوكت به دست آورده اند.

با اين بيان به طور قطع بايد گفت كه اين سوره در مدينه نازل شده، چيزى كه هست نزول آن در اوايل هجرت و قبل از جنگ بدر بوده است. و غرض سوره بيان اصول دين است، البته با بيانى تفصيلى كه مشرك و موحد هر دو از آن بهره مند شوند. و نيز فروع آن، ولى بيانش در فروع به طور اجمال است، و تنها مؤمنين موحد از آن استفاده مى كنند، چون تفاصيل احكام فرعى در روزگارى كه اين سوره نازل مى شده هنوز تشريع نشده بود، و به همين جهت در اين سوره كليات فروع دين از قبيل نماز و حج را بيان كرده است.

و از آنجايى كه دعوت مشركين به اصول دين توحيد از طريق انذار صورت مى گرفته، و نيز وادارى مؤمنين به اجمال فروع دين به لسان امر به تقوى بوده، و قهرا سخن از روز قيامت به ميان آمده، لذا گفتار را در آن فراز بسط داده، و در آغاز سوره، زلزله روز قيامت- كه از علامتهاى آن است و به وسيله آن زمين ويران شده، و كوه ها فرو مى ريزد- را خاطر نشان ساخته است.

" يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ ءٌ عَظِيمٌ" كلمه" زلزله" و" زلزال" به

معناى شدت حركت است به حالتى كه هول انگيز باشد.

و گويا از طريق اشتقاق كبير از ماده" زل" كه به معناى" زلق" است گرفته شده، و به منظور مبالغه و اشاره به تكرار آن تكرار شده است، و اين در واژه هاى مشابه" زل" شايع و زياد است، مثل" ذب" و" ذبذب"،" دم" و" دمدم"،" كب" و" كبكب"،" دك" و" دكدك"،" رف" و" رفرف" و ....

خطاب در آيه شريفه كه فرمود" يا أَيُّهَا النَّاسُ" شامل جميع مردم، از كافر و مؤمن، مرد و زن، حاضر و غايب، و موجودين در عصر نزول آيه، و آنهايى كه بعدا به وجود مى آيند مى شود. و حاضرين در عصر خطاب و در مجلس خطاب وسيله پيوستگى با همه است، چون همه در نوع انسانيت مشتركند.

[اشاره به مفاد كلى سوره حج و بيان آيات تهديد به قيامت كه زلزله اش" شَيْ ءٌ عَظِيمٌ" است و در آن روز" تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ" و ...]

در اين خطاب مردم را امر كرده كه از پروردگارشان بپرهيزند، كافر بپرهيزد، ايمان آورد، مؤمن بپرهيزد از كيفر مخالفت اوامر و نواهى او در فروع انديشه كند. و آن گاه امر مزبور را تعليل كرده به اينكه چون زلزله قيامت امر عظيمى است. و ناگفته پيدا است كه دعوت در اين آيه دعوت از راه انذار و تهديد است. ______________________________________________________ صفحه ى 478

و اگر زلزله را اضافه به ساعت كرد، و فرموده:" زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ" بدين جهت است كه زلزله از علامتهاى قيامت است. بعضى از مفسرين «1» گفته اند: مراد از زلزله ساعت، شدت قيامت و هول آن است. و اين گفتار از جهت عبارت و لفظ آيه خيلى بعيد

است.

" يَوْمَ تَرَوْنَها تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ" كلمه" ذهول" به معناى اين است كه با دهشت از چيزى بگذرى و بروى. و كلمه" حمل"- به فتح حاء- به معناى سنگينى و ثقلى است كه آدمى در باطن حمل كند، مانند فرزند در شكم. و" حمل"- به كسر حاء- به معناى سنگينى و ثقلى است كه در ظاهر بدن حمل شود، مانند بار شتر- اين سخن از راغب است «2».

و در مجمع البيان گفته:" حمل"- به فتح حاء- به معناى آن چيزى است كه در شكم يا بر سر درخت باشد، و" حمل"- به كسر حاء- به معناى آن چيزى است كه بر پشت و يا بر سر آدمى باشد «3».

در كشاف گفته: اگر كسى بپرسد چرا در آيه شريفه فرموده" مرضعة" و نفرموده" مرضع"؟ در پاسخ مى گوييم: براى اينكه" مرضعة" با" مرضع" در معنا فرق دارد.

" مرضعة" آن زنى است كه در حال شير دادن باشد و پستان را به دهان كودك گذاشته باشد.

و كودكش در حال مكيدن باشد. و اما" مرضع" آن زنى است كه شانيت اين كار را داشته باشد، هر چند كه الآن مشغول شير دادن نباشد. در آيه شريفه كلمه" مرضعة" را به كار برده تا دلالت كند بر اينكه دهشت و هول قيامت، آن چنان سخت است كه وقتى ناگهانى مى رسد، مادرى كه پستان در دهان بچه اش گذاشته آن را از دهان او بيرون مى كشد.

آن گاه گفته: اگر بگويى چرا اول فرمود:" ترون" و سپس فرمود:" ترى"، اول جمع آورد، و بار دوم مفرد؟ در پاسخ مى گوييم: براى اينكه رؤيت در اول مربوط شده به زلزله، كه قبلا آن

را به رخ همه مردم مى كشيد، لذا به همه فرمود:" ترون: مى بينيد" و اما در آخر آيه معلق شده به يك چيز، و آن هم حالت مستى مردم است، پس بايد يك يك مردم را بيننده حال سايرين فرض كرد، لذا آن را مفرد آورده «4».

در جمله" وَ تَرَى النَّاسَ سُكارى وَ ما هُمْ بِسُكارى مى فرمايد مست نيستند، در حالى _______________

(1) روح المعانى، ج 17، ص 111 و 112.

(2) مفردات راغب، ماده" حمل".

(3) مجمع البيان، ج 7، ص 69.

(4) تفسير كشاف، ج 3، ص 142. ______________________________________________________ صفحه ى 479

كه خودش قبلا فرموده بود كه" ايشان را مست مى بينى" و اين بدان منظور است كه دلالت كند بر اينكه مستى ايشان و اينكه عقلهايشان را از دست داده و دچار دهشت و حيرت شده اند، از شراب نيست، بلكه از شدت عذاب خدا است كه ايشان را به آن حالت افكنده هم چنان كه خداى عز و جل فرموده:" إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ" «1».

و ظاهر آيه اين است كه اين زلزله قبل از نفخه اولى صور كه خدا از آن در آيه" وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرى فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُونَ" «2» خبر داده، واقع مى شود، چون آيه مورد بحث مردم را در حال عادى فرض كرده كه ناگهانى و بى مقدمه زلزله ساعت رخ مى دهد، و حال ايشان از مشاهده آن دگرگون گشته، به آن صورت كه آيه شريفه شرح داده، در مى آيند. و اين قبل از نفخه اولى است، كه مردم با آن مى ميرند، نه نفخه دوم، چون قبل از نفخه

دوم، مردم زنده اى در روى زمين وجود ندارد.

بعضى از مفسرين «3» گفته اند: اين آيه شدت عذاب را تمثيل كرده، نه اينكه واقعا همانطور كه فرموده تحقق يابد، و معنايش اين است كه: اگر در اين ميان بيننده اى باشد كه صحنه را ببيند، به چنين حالى در خواهد آمد.

و ليكن اين حرف صحيح نيست، براى اينكه با سياق آيه كه سياق انذار به عذاب ناگهانى و بى سابقه است نمى سازد، و شنونده از انذار به عذابى كه از آن آگاهى ندارد، و تنها به او بگويند: اگر كسى آنجا باشد چنين و چنان مى شود، آن طور كه بايد نمى ترسد.

بحث روايتى [(روايتى در ذيل آيه:" يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ ءٌ عَظِيمٌ" و سخن پيامبر (صلّى الله عليه وآله) بعد از نزول اين آيه)]

در الدر المنثور است كه سعيد بن منصور، احمد، عبد بن حميد، و ترمذى (وى حديث را صحيح دانسته) و نسايى، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم، و حاكم (وى نيز حديث را صحيح دانسته) و ابن مردويه، از طرقى از حسن و غير او، از عمران بن حصين، روايت كرده اند كه گفت: وقتى آيه" يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ ءٌ عَظِيمٌ _______________

(1) گرفتن او دردناك و شديد است. سوره هود، آيه 102.

(2) و صيحه صور اسرافيل بدمند پس هر كه در آسمانها و زمين است همه يكسر مدهوش مرگ شوند، مگر آن كس كه خدا ابقاى او را خواسته باشد. آن گاه صيحه ديگرى در آن دميده شود كه ناگاه خلايق همه برخيزند و نظاره كنند. سوره زمر، آيه 68.

(3) روح المعانى، ج 17، ص 112. ______________________________________________________

صفحه ى 480

وَ لكِنَّ عَذابَ اللَّهِ شَدِيدٌ" نازل شد، رسول خدا (ص) در سفر بود، پس رو به اصحاب خود كرده فرمود: هيچ مى دانيد اين چه روزى است؟ عرضه داشتند: خدا و رسولش داناتر است. فرمود: اين روزى است كه خدا به آدم مى فرمايد: برخيز برخاستن آتش. مى گويد:

پروردگارا برخاستن آتش يعنى چه؟ مى فرمايد: از هر هزار نفر نهصد و نود و نه نفر به سوى آتش، و يك نفر به سوى بهشت.

مسلمانان شروع كردند به گريه، حضرت فرمود: به هم نزديك شويد و به سوى رشد برويد چون هيچ نبوتى نبود مگر آنكه قبل از آن جاهليتى بوده، آتش هر چه از جاهليت گرفت كه گرفته، و اگر كامل نشد از منافقين مى گيرد، و مثل شما نيست مگر مثل رنگ مخالفى كه در بازوى حيوان و يا مثل خالى است كه در پهلوى شتر باشيد. آن گاه فرمود: من اميدوارم كه شما يك چهارم اهل بهشت باشيد. پس ياران تكبير گفتند. آن گاه فرمود: من اميدوارم كه شما يك سوم اهل بهشت باشيد. باز تكبير گفتند. آن گاه فرمود: من خيلى اميدوارم كه شما نصف اهل بهشت باشد. باز تكبير گفتند، راوى مى گويد نفهميدم دو ثلث را هم فرمود يا نه «1».

مؤلف: اين روايت به طرق بسيارى ديگر از عمران، ابن عباس، ابى سعيد خدرى، ابى موسى و انس، نقل شده كه البته در متن آنها اختلافى هست، از همه آن متون معتدل تر همين روايتى است كه ما ايراد كرديم.

و در تفسير قمى در ذيل آيه" وَ تَرَى النَّاسَ سُكارى فرمودند: يعنى از شدت اندوه و فزع عقلشان زايل گشته، دچار حيرت مى شوند «2».

_______________

(1) الدر

المنثور، ج 4، ص 343.

(2) تفسير قمى، ج 2، ص 78. صفحه ى 482

ترجمه آيات بعضى مردم در باره خدا بدون علم مجادله مى كنند و پيرو شيطانهاى شرورند (3).

بر شيطان مقرر شد كه هر كس با او دوستى كند به ضلالتش افكند و به سوى آتش سوزانش راهبر شود (4).

اى مردم اگر در باره زندگى پس از مرگ در شكيد ما شما را از خاك آفريديم آن گاه از نطفه آن گاه از خون بسته سپس از پاره اى گوشت كه يا تصوير به خود گرفته و يا نگرفته. تا براى شما توضيح دهيم و هر چه خواهيم در رحم ها قرار دهيم تا مدتى معين، پس آن گاه شما را كودكى بيرون آريم تا به قوت و نيروى خويش برسيد. آن گاه بعضى از شما هستند كه در همين حد از عمر وفات يابند و بعضى از شما به پست ترين دوران عمر برسند، و آن دوران پيرى است كه پس از سالها دانستن، چيزى نداند، (نمونه ديگرى از قيامت اينكه) تو زمين را مى بينى كه در زمستان افسرده است چون باران بهارى بر آن نازل كنيم به جنب و جوش در مى آيد و از همه گياهان بهجت آور نر و ماده بروياند (5).

زيرا خدا حق است و حق تنها اوست، و او مردگان را زنده مى كند و او به همه چيز تواناست (6).

رستاخيز آمدنى است و شك در آن نيست و خدا خفتگان قبور را زنده مى كند (7).

از جمله مردم كسانى هستند كه در باره خدا بدون علم و هدايت و كتابى روشن مجادله مى كنند (8).

و بزرگى مى فروشند تا مردم را از راه خدا گمراه كنند. در اين

دنيا ذلت و خفتى و در قيامت عذاب سوزانى دارند كه به ايشان مى چشانيم (9).

و مى گوييم اين عذاب به خاطر اعمالى است كه از پيش كرده ايد كه خدا با بندگان ستم پيشه نيست (10).

و از جمله مردم كسانى هستند كه خدا را به بعضى از شرايط و در بعضى فرضها مى پرستند اگر خيرى به او برسد آرامش مى يابد و اگر شر و فقر به او رسد روى بگرداند، چنين كسانى در دنيا و آخرت زيان مى كنند كه زيان آشكار همين است (11).

غير خدا چيزى را مى پرستند و مى خواند كه نه زيانش رساند و نه سودش دهد و ضلالت بى انتها همين است (12). ______________________________________________________ صفحه ى 483

كسى را مى خواند كه ضررش از نفعش زودتر مى رسد، و اين چه بد معبود و همدمى است كه او را بپرستند (13).

خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند به بهشت هايى در آورد كه جويها در آن روان است كه خدا هر چه بخواهد مى كند (14).

هر كه گمان دارد كه خدا پيغمبر را در دنيا و آخرت نصرت نمى دهد ريسمانى به آسمان كشد آن گاه آن را قطع كند و ببيند آيا نيرنگش آن چيزى را كه باعث خشم او شده از بين مى برد (15).

اين چنين، قرآن را آيه هاى روشن نازل كرديم و خدا هر كه را كه خواهد هدايت كند (16).

بيان آيات [وصف الحال سه صنف از مردم: اصرار كنندگان بر باطل، متزلزلان در راه حق و مؤمنان

اين آيات اصنافى از مردم را معرفى مى كند و مى فرمايد: بعضى مصر بر باطل، و مجادله كنند، در برابر حقند، و بعضى در باره حق متزلزلند، و بعضى ديگر مؤمنند.

و در باره هر صنفى وصف الحالى ذكر مى كند: دسته اول و دوم را گمراه دانسته و گمراهيشان را بيان مى كند و از بدى سرانجامشان خبر مى دهد، و صنف سوم را راه يافته در دنيا، و متنعم در آخرت مى داند.

" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ مَرِيدٍ" كلمه" مريد" به معناى پليد است. و بعضى «1» گفته اند: به معناى كسى است كه يكسره و به كلى فاسد و از خير عارى باشد. و" مجادله در خدا بدون علم" به معناى اين است كه در مسائلى كه برگشتش به صفات و افعال خدا باشد سخنانى بر اساس جهل و بدون علم بزنند و در باره آن اصرار هم بورزند.

" وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ مَرِيدٍ"- اين جمله بيان مسلك مشركين در اعتقاد و عمل است، هم چنان كه جمله قبلى بيان مسلك ايشان در حرف زدن بود، گويى كه فرموده: بعضى از مردم در باره خدا بدون علم حرف مى زنند و بر جهل خود اصرار هم مى ورزند و به هر باطلى معتقد شده، به آن عمل هم مى كنند، و چون شيطان محرك و هادى آدميان به سوى باطل است پس در حقيقت اين گونه اشخاص به اغواى شيطان متمايل به وى شده اند، و در هر اعتقاد و عمل او را پيروى مى كنند.

_______________

(1) روح المعانى، ج 17، ص 114. ______________________________________________________ صفحه ى 484

در آيه شريفه پيروى شيطان به جاى اعتقاد و عمل به كار رفته، تا دلالت كند بر چگونگى و حقيقت مطلب و در نتيجه زمينه فراهم شود براى آيه بعدى كه مى فرمايد:" شيطان از طريق بهشت گمراهش مى كند، و به

سوى عذاب آتش رهنمون مى شود".

و اگر فرمود:" وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ" و نفرمود" و يتبع الشيطان المريد" كه همان ابليس باشد، براى اين است كه دلالت كند بر اينكه شيطان انواع و اقسام و فنونى از ضلالت را دارد، چون ابواب باطل مختلف است، و بر هر بابى شيطانى، از قبيل ابليس، و ذريه اش و شيطانهايى از آدميان هستند كه به سوى ضلالت دعوت مى كنند، و اولياى گمراهشان از ايشان تقليد و پيروى مى كنند، هر چند كه تمامى تسويلات، و وسوسه هاى آنان منتهى به استاد همه شان ابليس ملعون مى شود.

و جمله" وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ" در عين حال كنايه از اين نيز هست كه گمراهان در پيروى باطل به جايى نمى رسند كه توقف كنند، براى اينكه استعداد پذيرش حق در آنها كشته شده، و قلبشان مطبوع بر باطل گشته. و خلاصه جمله مذكور به كنايه معنايى را مى رساند كه آيه" وَ إِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا وَ إِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا" «1» در مقام بيان آن است.

[مراد از اينكه در باره پيروى از شيطان فرمود:" كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ ..."]

" كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَ يَهْدِيهِ إِلى عَذابِ السَّعِيرِ" كلمه" تولى" به معناى اين است كه كسى را براى پيروى ولى خود بگيرى. و كلمه" فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ" مبتدايى است كه خبرش حذف شده و معنايش اين است كه: پيروى مى كند هر شيطان پليدى را كه از جمله صفاتش يكى اين است كه بر او نوشته شده كه هر كس او را ولى خود بگيرد و پيرويش كند، اضلال و هدايتش او را به سوى عذاب سعير،

ثابت و لازم است.

و مراد از اينكه فرمود" بر او نوشته شده كه ..." اين است كه قضاى الهى در حق وى چنين رانده شده كه اولا پيروان خود را گمراه كند، و ثانيا ايشان را داخل آتش سازد و اين دو قضا كه در حق وى رانده شده همان است كه آيه" إِنَّ عِبادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغاوِينَ وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ" «2» آن را بيان مى كند، كه توضيح آن در جلد دوازدهم اين كتاب گذشت.

_______________

(1) سوره اعراف، آيه 146.

(2) و هرگز ترا بر بندگان من تسلط و غلبه نخواهد بود ليكن سلطه تو بر مردم نادان گمراهى است كه پيرو تو شوند. و البته وعده گاه جميع آن مردم گمراه آتش دوزخ خواهد بود. سوره حجر، آيات 41 و 42. ______________________________________________________ صفحه ى 485

و از آنچه گذشت ضعف كلام بعضى «1» از مفسرين روشن مى شود كه گفته اند: معناى آيه اين است كه هر كه شيطان را ولى خود بگيرد خدا او را گمراه مى كند، زيرا از كلام خداى عز و جل هيچ شاهدى بر اين معنا نيست، و در كلام خدا دليلى كه دلالت كند بر اينكه چنين قضايى عليه پيروان شيطان رانده شده باشد نيست، آنچه در كلام خداى تعالى آمده اين است كه قضاى رانده شده كه هر كس شيطان را ولى خود بگيرد و پيرويش كند خدا شيطان را بر او مسلط كند، تا گمراهش سازد، نه اينكه خداوند خودش مستقيما او را گمراه كند.

علاوه بر اينكه لازمه اين معنا اين است كه مرجع ضميرها مختلف باشد، ضمير" فانه" بدون جهت به خداى تعالى برگردد، در

حالى كه اسمى از خداى تعالى قبلا ذكر نشده.

از اين ضعيف تر قول كسى است كه گفته: معناى آيه اين است كه: بر اين شخص كه در باره خدا بدون علم جدال مى كند نوشته شده كه هر كه او را دوست بدارد او گمراهش كند. خلاصه ضميرها را به موصول در" مَنْ يُجادِلُ" برگردانده، كه ضعف اين كلام براى خواننده روشن است.

از آيه شريفه بر مى آيد كه قضايى كه عليه ابليس رانده شده تنها براى او نيست، بلكه بر او و قبيله و ذريه و اعوان اوست. و ديگر اينكه گمراه كردن آنان و هدايتشان به سوى عذاب سعير همه فعل ابليس است. اين نكته نيز مخفى نيست كه جمع ميان كلمه" يضله" و كلمه" يهديه" در آيه شريفه خالى از لطف نيست.

[رفع ريب و ترديد در بعث و نشور، با بيان چگونگى خلقت انسان و گياه

" يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ... شَيْئاً" مراد از" بعث" زنده كردن مردگان و بازگشت به سوى خداى سبحان است، و اين روشن است. و كلمه" علقة" به معناى قطعه اى خون خشكيده است. و كلمه" مضغة" به معناى قطعه اى گوشت جويده شده است، و" مخلقة" به طورى كه گفته اند «2» به معناى تام الخلقه است، و" غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ" يعنى آنكه هنوز خلقتش تمام نشده، و اين كلام با تصوير جنين كه ملازم با نفخ روح در آن است منطبق مى شود. و بنا بر اين معنا، كلام كسى كه گفته" تخليق" به معناى" تصوير" است، با آيه منطبق مى گردد.

مقصود از جمله" لِنُبَيِّنَ لَكُمْ" بر حسب ظاهر سياق، اين است كه تا

برايتان بيان كنيم كه بعث ممكن است، و شك و شبهه را از دلهايتان زايل نماييم، چون مشاهده انتقال خاكى _______________

(1) تفسير ابو الفتوح رازى، ج 8، ص 71.

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 71 و منهج الصادقين، ج 6، ص 136. ______________________________________________________ صفحه ى 486

مرده به صورت نطفه، و سپس به صورت علقه، و آن گاه مضغه، و در آخر انسان زنده، براى هيچكس شكى نمى گذارد در اينكه زنده شدن مرده نيز ممكن است، و به همين جهت جمله مورد بحث را در اينجاى آيه قرار داد، نه در آخر آن.

" وَ نُقِرُّ فِي الْأَرْحامِ ما نَشاءُ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى" يعنى ما در ارحام آنچه از جنين ها بخواهيم مستقر مى سازيم، و آن را سقط نمى كنيم تا مدت حمل شود، آن گاه شما را بيرون مى آوريم، در حالى كه طفل باشيد.

در مجمع البيان گفته: يعنى ما شما را از شكم مادرانتان بيرون مى آوريم در حالى كه طفليد. و كلمه" طفل" به معناى انسان صغير است. و اگر كلمه مذكور را مفرد آورده با اينكه مقصود جمع است، بدينجهت است كه اين كلمه مصدر است، و در مصدر مفرد به جاى جمع استعمال مى شود، مثل اينكه هم مى گويند" رجل عدل" و هم مى گويند" رجال عدل" «1».

بعضى «2» از مفسرين در پاسخ اين سؤال گفته اند: خواسته بفرمايد ما يك يك شما را طفل بيرون مى آوريم. و مقصود از" بلوغ اشد" حالت نيرومند شدن اعضا و قواى بدنى است. در جمله" وَ مِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّى وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلى أَرْذَلِ الْعُمُرِ" مقابله ميان دو جمله به كار رفته، و اين مقابله دلالت مى كند بر اينكه جمله اول مقيد

به قيدى است كه آن را از دومى متمايز مى كند، و آن قيد در تقدير است، و تقدير كلام چنين است:" و منكم من يتوفى من قبل ان يرد الى ارذل العمر و منكم من يرد الى ارذل العمر" و مراد از" أَرْذَلِ الْعُمُرِ" ناچيزتر و پست ترين دوران زندگى است كه قهرا با دوران پيروى منطبق مى شود، زيرا اگر با ساير دوره ها مقايسه شود حقيرترين دوران حيات است.

" لِكَيْلا يَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئاً"- يعنى تا به حدى برسند كه بعد از يك دوره دانايى ديگر چيزى ندانند، البته چيز قابل اعتنايى كه اساس زندگى بر آن است. لام" لكيلا" لام غايت است، يعنى امر بشر منتهى مى شود به ضعف قوا و مشاعر، به طورى كه از علم كه نفيس ترين محصول زندگى است، چيز قابل اعتنايى برايش نماند.

" وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَيْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ" راغب مى گويد: وقتى گفته مى شود" همدت النار" معنايش اين است كه آتش _______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 71.

(2) تفسير لاهيجى، ج 3، ص 161. ______________________________________________________ صفحه ى 487

خاموش شد، و از همين باب است" ارض هامدة" يعنى بدون گياه و نيز" نبات هامد" يعنى گياه خشك. در كلام خداى تعالى هم آمده كه مى فرمايد:" وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَةً" «1» و قريب به همين معنا است كلام كسى «2» كه آن را به" ارض هالكة- زمين هلاك كننده" معنا كرده است.

راغب مى گويد:" هز" به معناى تحريك به حركت شديد است. وقتى گفته مى شود:" هززت الرمح" معنايش اين است كه من نيزه را به شدت تكان دادم، و نيز" اهتز النبات" به

معناى اين است كه گياه از شدت سرسبزى تكان بخورد «3».

باز راغب در باره كلمه" ربت" گفته:" ربا" به معناى زياد شد و بلند شد مى باشد، هم چنان كه در قرآن فرموده:" فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَيْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ" يعنى وقتى آب را بر آن نازل مى كنيم، تكان مى خورد و بلند مى شود اين بود كلام راغب البته با تلخيص «4».

" وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ"- يعنى زمين بعد از آنكه ما بر آن آب نازل كرديم از هر صنف از اصناف گياهان داراى بهجت- يعنى خوش رنگ، و داراى برگ و گل خندان- برويانيد. ممكن هم هست منظور از" زوج" معناى مقابل فرد باشد، براى اينكه در جاهاى ديگر كلام خداى تعالى اين معنا ثابت شده، كه گياهان نيز ازدواج دارند، هم چنان كه براى آنها حيات و زندگى اثبات شده و علوم تجربى امروز نيز با آن موافق است.

و حاصل معنا اين است كه: زمين در روياندن گياهان و رشد دادن آنها، اثرى دارد نظير اثر رحم در روياندن فرزند كه آن را از خاك گرفته به صورت نطفه، و سپس علقه، آن گاه مضغه، آن گاه انسانى زنده در مى آورد.

" ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّهُ يُحْيِ الْمَوْتى وَ أَنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ" كلمه" ذلك" اشاره به مطالبى است كه در آيه قبلى آمده بود، و آن خلقت انسان و گياه بود. و تدبير امر آنها از نظر حدوث و بقاء، و هم از نظر خلقت و تدبير، امرى است داراى واقعيت كه كسى نمى تواند در آنها ترديد كند. آنچه از سياق بر مى آيد اين است كه مراد از" حق"،

خود حق است، يعنى وصفى نيست كه قائم مقام موصوف حذف شده و خبر" ان" بوده باشد، بلكه مى خواهد بفرمايد:

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" همد".

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 71.

(3) مفردات راغب، ماده" هزز".

(4) مفردات راغب، ماده" ربو". ______________________________________________________ صفحه ى 488

خداى تعالى خود حق است، حقى كه هر موجودى را تحقق مى دهد و در همه چيز نظام، حق جارى مى كند. پس همين كه خداى تعالى حق است و هر چيزى تحققش به او است، سبب شده كه اين موجودات و نظامهاى حقه جارى در آن به وجود آيد، و همه اينها كشف مى كند از اينكه او حق است.

جمله" وَ أَنَّهُ يُحْيِ الْمَوْتى عطف است به ما قبلش كه در آيه قبلى ذكر شده بود، و آن عبارت بود از انتقال خاك مرده از حالى به حالى و رساندنش به مرحله انسانى زنده. و نيز انتقال زمين مرده به وسيله آب به صورت نباتى زنده، و اين كار هم چنان ادامه دارد، به خاطر اينكه او كارش زنده كردن مردگان است.

و جمله" وَ أَنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ" مانند جمله قبلى عطف است بر جملات سابق. و مراد اين است كه آنچه ما بيان كرديم همه به خاطر اين بوده كه خدا بر هر چيز قادر است، چون ايجاد انسان و نبات و تدبير امر آنها در ايجاد و ابقاء، مرتبط به وجود و نظامى است كه در عالم جريان دارد، و همانطور كه ايجاد وجود و نظام عالم، جز با داشتن قدرت ميسر نمى شود، همچنين داشتن قدرت بر آن دو كار جز با داشتن قدرت بر هر چيز ميسر نمى شود. پس ايجاد انسان و

نبات و تدبير امر آن دو، به خاطر عموم قدرت او است، و به تفسير ديگر: خلقت و تدبير انسان و نبات كشف مى كند از عموم قدرت او.

" وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ".

اين دو جمله عطف است بر" ان" در جمله" ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ".

[تفصيلى در مورد استنتاج پنج نتيجه از بيان كيفيت خلقت انسان و نبات

در اينجا سؤالى پيش مى آيد و آن اين است كه چرا از خلقت انسان و نبات تنها پنج نتيجه اى كه در آيه شريفه آمده گرفته شده؟ و نتايج ديگرى- از قبيل ربوبيت خدا و نداشتن شريك، و عليم و منعم و جواد بودن او، و ...- كه همه در باب توحيد اهميت دارند را ذكر نكرده؟.

جواب اين سؤال اين است: به طورى كه از سياق- كه در مقام اثبات بعث است- بر مى آيد، و نيز به طورى كه از عرضه كردن اين آيات بر ساير آيات مثبته بعث استفاده مى شود، مى توان گفت اين آيه مى خواهد مساله بعث را از طريق اثبات حقيت خدا اثبات كند، البته حقيت على الاطلاق، زيرا از حق محض جز فعل حق خالى از باطل سر نمى زند، و اگر عالم ديگرى نباشد كه آدمى در آن يا قرين با سعادتش، و يا شقاوتش زندگى كند، و به همين خلقت و ايجاد و سپس نابودى اكتفاء نموده، يكسره انسانهايى را خلق كند و بميراند، كارى لعب و بيهوده انجام داده، و بيهوده كارى باطل است. پس همين كه مى دانيم او حق است و ______________________________________________________ صفحه ى 489

جز حق عمل نمى كند، مى فهميم كه نشاه اى ديگر هست، و اين ملازمه

بسيار روشن است، براى اينكه اين زندگى دنيايى با مرگ تمام مى شود، پس بايد يك زندگى ديگرى باشد كه باقى باشد و دستخوش مرگ نگردد.

پس آيه شريفه، يعنى جمله" فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ... ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ" در همان مجراى آيه" وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما لاعِبِينَ ما خَلَقْناهُما إِلَّا بِالْحَقِّ" «1» و آيه" وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلًا ذلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا" «2» و امثال آن- يعنى آياتى كه متعرض اثبات معادند مى باشد.

تنها فرقى كه ميان آيه مورد بحث و آن آيات هست، اين است كه گفتيم: آيه مورد بحث مطلب را از راه حق مطلق بودن خدا اثبات مى كند، و آن آيات از راه حقيت فعل خدا، هر چند كه حقيت خدا مستلزم حقيت فعل او نيز هست.

آن گاه چون ممكن بود كسى توهم كند كه اصلا زنده كردن مردگان محال است، و در نتيجه برهان سودى نبخشد لذا آن توهم را دفع نموده، فرمود:" وَ أَنَّهُ يُحْيِ الْمَوْتى پس اينكه مى بينيم خداوند خاك مرده را زنده نموده، انسانى جاندار مى كند، و زمين مرده را زنده مى سازد، ديگر جاى ترديد در امكان بعث باقى نمى ماند.

اين جمله هم جارى مجراى آيه شريفه" قالَ مَنْ يُحْيِ الْعِظامَ وَ هِيَ رَمِيمٌ، قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ «3» و ساير آياتى است كه امكان بعث و احياى بار دوم را از راه وقوع مثل آن در بار اول اثبات مى كند، مى باشد.

و باز چون ممكن بود كسى توهم كند كه امكان احياى براى بار دوم مستلزم وقوع آن نيست، و بعيد است كه قدرت خدا

متعلق چنين كار دشوارى شود، لذا اين توهم را هم دفع نموده، فرمود:" وَ أَنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ" چون در اين جمله قدرت خدا را مطلق و غير متناهى معرفى نموده، و قدرت غير متناهى نسبتش به احياى اول و دوم يكسان است، و نيز نسبت به _______________

(1) نيافريديم آسمانها و زمين را براى سرگرمى و بازى، نيافريديمشان مگر به حق. سوره دخان، آيه 39.

(2) ما آسمان و زمين و آنچه بين آن دو است را باطل نيافريديم، اين پندار كسانى است كه كافر شدند، سوره ص، آيه 27.

(3) گفت اين استخوانها را كه پوسيده چه كسى زنده مى كند؟ بگو همان كس كه بار اول ايجادش كرد زنده اش مى سازد. سوره يس، آيه 79 و 78. ______________________________________________________ صفحه ى 490

كارى كه فى نفسه دشوار و يا آسان باشد به يك حد است، پس قدرت او آميخته با عجز نيست، و دستخوش كندى و خستگى نمى گردد.

اين جمله هم جارى مجراى آيه شريفه" أَ فَعَيِينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ" «1» و آيه" إِنَّ الَّذِي أَحْياها لَمُحْيِ الْمَوْتى إِنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ" «2» و ساير آياتى است كه بعث را از راه عموم قدرت و نامتناهى بودن آن اثبات مى كند مى باشد.

پس اين نكته ها كه در جمله" ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ ..." است، سه نتيجه است كه از آيه سابق بر آن استخراج شده، و غرض همه يكى است، و آن يادآورى دليلى است كه بعث را اثبات مى كند. و جمله اخير كه مى فرمود:" وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ" متضمن آن است.

آيه قبلى تنها مساله بعث مردگان، و ظرفى كه در آن مبعوث

مى شوند را ذكر مى كرد، ولى بيان نمى كرد كه آن ظرف چه وقت است. آيه مورد بحث آن را معين نموده، و فرموده:

ظرف آن، ساعت است. و اگر نفرمود: خدا ساعت را مى آورد. و آمدن را به خود ساعت نسبت داد، شايد از اين جهت بوده كه ناگهانى بودن آن را در نظر گرفته، كه اعتبار هيچ علمى به آن تعلق نمى گيرد. همانطور كه فرموده" لا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً".

پس اگر نسبتش را به فاعل (خدا) نداده، مانند تعيين نكردن وقت آن، در آيه" قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ" «3» و آيه" إِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ أَكادُ أُخْفِيها" «4» همه مبالغه در اخفاء آن و تاييد ناگهانى بودن آن است.

و نام قيامت و آمدن ناگهانى اش در كلام خداى تعالى بسيار آمده، و در هيچ جا فاعل و آورنده آن ذكر نشده، بلكه همه جا از آن بمانند" آتية- خواهد آمد"،" تاتيهم- قيامتشان خواهد آمد"" قائمة"، و" تقوم"، و مانند اينها تعبير شده.

و اما مظروف را كه عبارت است از احياى انسانهاى مرده، در جمله" وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ" ذكر كرده.

حال اگر بگويى: نتيجه حجت مذكور بعث همه موجودات است، نه تنها انسان، براى _______________

(1) مگر از خلقت اول به ستوه آمديم. سوره ق، آيه 15.

(2) آن كس كه آن را زنده كرده زنده كننده مردگان است، كه او بر هر چيز قادر است. سوره حم سجده، آيه 39.

(3) بگو علم به وقت آن نزد پروردگار من است. سوره اعراف، آيه 187.

(4) قيامت آمدنى است و من بنا دارم پنهانش كنم. سوره طه، آيه 15. ______________________________________________________ صفحه ى 491

اينكه فعل بدون غايت لغو و باطل است، و

اين لغو اختصاص به خلقت انسانها ندارد، بلكه خلقت غير انسان را هم شامل است، ليكن آيه شريفه اين نتيجه را تنها نسبت به انسانها گرفته است.

در جواب مى گوييم: اگر آيه شريفه نتيجه را تنها نسبت به انسانها گرفته، منافات ندارد كه نظير آن نتيجه در غير آدمى هم ثابت باشد، زيرا آيه شريفه در مقام و سياقى است كه بعث انسانها در آن مورد گفتگو و حاجت است. علاوه بر اينكه ممكن هم هست گفته شود: معاد نداشتن غير آدمى مستلزم آن نيست كه خلقت آنها لغو و باطل باشد براى اينكه خلقت آنها به خاطر آدميان بوده پس غايت و نتيجه خلقت همه موجودات وجود آدميان و نتيجه خلقت آدميان بعث آنان است.

اين بود آنچه كه تدبر در آيات سه گانه مورد بحث و سياق آنها و نيز عرضه آنها بر ساير آيات داله بر معاد با تفنن بسيارى كه در آنها است آن را دست مى دهد. با اين جواب كه ما داديم وجه اينكه چرا از ميان همه نتائج تنها نتائج مذكور كه بر حسب لفظ پنج نتيجه است معلوم گرديد و اين نتائج كه گفتيم بر حسب ظاهر لفظ پنج تاست در حقيقت سه نتيجه است كه در آيه دومى از آيه اول استخراج شده و يك نتيجه هم در آيه سومى از سه نتيجه نامبرده در آيه دومى استخراج شده است.

با اين بيان يك نكته ديگر نيز روشن مى شود و آن بيجا بودن شبهه تكرار است كه بعضى دچارش شده اند و آن شبهه اين است كه از جمله" وَ أَنَّهُ يُحْيِ الْمَوْتى و جمله" وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ" و جمله"

وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ" و جملات ديگر توهم شده است.

مفسرين در تفسير آيات سه گانه و بيان حجت آنها وجوه بسيار مختلفى آورده اند كه هيچ فايده اى در نقل آنها نيست و در همه آن وجوه مقدماتى اضافه كرده اند كه به كلى از مفاد آيه اجنبى است، و علاوه بر اينكه اجنبى است در نظم آيه و سلامت بيان و استقامت حجت آن اخلال نيز وارد مى كند و به همين جهت از ذكر آن صرفنظر كرديم اگر كسى بخواهد به آنها وقوف يابد بايد به تفاسير مطول مراجعه كند.

[مقصود از" علم" و" هدى" در آيه:" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً ..."]

" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ" اين آيه صنف ديگر از مردم روى گردان از حق را يادآور مى شود. در تفسير كشف الكشاف به طورى كه نقل كرده اند گفته: از نظر نظم و مقام روشن تر اين به نظر مى رسد كه بگوييم اين آيه در باره پيشوايان و مقلدين- به فتحه لام- و آيه قبلى كه مى فرمود" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ ... مَرِيدٍ" در باره مقلدين- به كسر لام- است. اين بود خلاصه نظريه كشف ______________________________________________________ صفحه ى 492

الكشاف «1».

و حق هم همان است به دليل اينكه در ذيل آن آيه مى فرمايد:" لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ" هم چنان كه در ذيل آيه قبلى فرمود:" وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ مَرِيدٍ" چون اضلال، كار مقلد- به فتحه لام- و متابعت كار مقلد- به كسر لام- است. ترديدى كه در آيه ميان" علم" و" هدايت" و" كتاب" آمده با اينكه هر

يك از آنها شامل دو شق ديگر مى شود خود دليل بر اين است كه مراد از علم هر علمى نيست تا شامل هدايت و كتاب هم بشود بلكه مراد علم مخصوصى است، هم چنان كه مراد از هدايت، هدايت مخصوصى است. و اما اينكه آن علم چه علمى و آن هدايت چه هدايتى است؟ بعضى «2» گفته اند: مراد از علم، علم ضرورى و بديهى است، و مراد از هدايت، استدلال و فكر صحيحى است كه آدمى را به سوى معرفت راه بنمايد، و مراد از" كِتابٍ مُنِيرٍ"، وحى آسمانى است، كه حق را اظهار مى كند.

ليكن اين حرف صحيح به نظر نمى رسد، زيرا هيچ دليلى نيست بر اينكه علم را در آيه حمل بر علم بديهى و ضرورى كنيم. علاوه بر اينكه مجادله كردن در مساله توحيد، و خداشناسى- چه اينكه مراد از آن اصرار در بحث باشد، و يا مجادله به معناى اصطلاحى، يعنى قياس تشكيل شده از مشهورات و مسلمات- خود يكى از طرق استدلال است، و علم ضرورى به هيچ وجه استدلال نمى خواهد.

از اين توجيه كه بگذريم، آنچه ممكن است در باره اين تعبير بگوييم اين است كه:

مراد از علم، علم حاصل از حجت عقلى باشد، و مراد از هدايت، علم حاصل از هدايت الهى باشد، كه تنها نصيب كسانى مى شود كه در بندگى و عبادت خدا خلوص به خرج داده، دل به نور معرفت او روشن كرده باشند. و يا به عكس، يعنى به عنايتى ديگر مراد از علم، هدايت الهى، و مراد از هدايت، علم از طريق حجت عقلى باشد، و مراد از كتاب منير، وحى الهى، و از طريق نبوت

باشد. و اين طرق سه گانه به سوى مطلق علم است كه يكى از راه عقل، و دومى از راه چشم، و سومى از راه گوش به دست مى آيد، و اين همان است كه در آيه شريفه" وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا" «3» بدان اشاره مى كند، و به هر حال خدا داناتر است.

_______________

(1) كشف الكشاف.

(2) منهج الصادقين، ج 6، ص 139.

(3) سوره اسرى، آيه 36. ______________________________________________________ صفحه ى 493

" ثانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ... عَذابَ الْحَرِيقِ" كلمه:" ثنى" به معناى شكستن است و كلمه" عطف"- به كسر عين- به معناى پهلو است. و شكستن پهلو كنايه از روگرداندن است، گويى كسى كه از چيزى روى مى گرداند، يك پهلوى خود را خم مى كند و مى شكند.

جمله" لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ" متعلق به جمله" يجادل" است، و لام در آن براى تعليل است، و معناى آن اين است كه: در باره خدا از روى جهل جدال مى كند و اظهار اعراض و استكبار مى كند، تا به اين وسيله به غرض خود كه اضلال مردم است برسد، و اينها همان رؤساى مشركين هستند كه ديگران از ايشان پيروى مى كنند.

جمله" لَهُ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَ الْحَرِيقِ" تهديد ايشان است به خزى، يعنى خوارى و ذلت و رسوايى در دنيا- همانطور كه ديديم سرانجام كار مشركين قريش، البته رؤساى ايشان به همانجا كشيده شد- و نيز تهديد به عذاب اخروى است.

" ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ يَداكَ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ" كلمه" ذلك" اشاره به مطالبى است كه در آيه قبلى بود، يعنى تهديد

رؤساى مشركين به خوارى در دنيا و عذاب در آخرت. و حرف" باء" در جمله" بِما قَدَّمَتْ" باء مقابله است مثل بايى كه ما در جمله" بعث هذا بهذا- فروختم اين را در مقابل آن" مى آوريم. ممكن هم هست باء سببيت باشد. و معناى آيه بنا بر احتمال اول چنين مى شود آنچه تو از خزى و عذاب مى بينى سزاى همان كارهايى است كه در دنيا كردى. و بنا بر احتمال دومى: به سبب آن مجادله بدون علم و هدايت و كتاب كه در دنيا كردى و در باره خدا بدون علم و هدايت و كتاب اعراض و استكبار ورزيدى تا مردم را گمراه كنى اين خزى و عذاب را مى بينى. البته در اين كلام التفاتى از غيبت به خطاب به كار رفته تا ملامت و عتاب را بر آنان تسجيل كرده باشد.

جمله" وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ" عطف بر جمله" بِما قَدَّمَتْ" است و معنايش اين است كه: (اينكه گفتيم آنچه مى بينى سزاى كرده هاى خود تو است) بدان جهت است كه خدا بر بنده خود ظلم نمى كند بلكه با هر يك از آنان معامله اى مى كند كه خود مستحق آن باشند و با عمل خود و به زبان حال خواستار آن باشند.

" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ ..."

كلمه" حرف" و نيز كلمه" طرف" و كلمه" جانب" به يك معنا است. و كلمه" اطمينان" به معناى آرامش و سكونت است و" فتنة" به طورى كه گفته اند «1» به معناى محنت _______________

(1) كشاف، ج 3، ص 149 و روح البيان، ج 6، ص 11. ______________________________________________________ صفحه ى 494

يعنى امتحان است. و كلمه" انقلاب" به معناى

برگشتن است.

[وصف صنفى ديگر كه دين را براى دنيايشان مى خواهند و در آزمايش ها روى مى گردانند (وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ ...)]

اين آيه صنف ديگرى از اصناف مردم بى ايمان و غير صالح را بر مى شمارد و آنها كسانى هستند كه خداى سبحان را مى پرستند اما يك طرفى نه از هر طرف، به تعبيرى: به يك فرض و تقدير مى پرستند و اما بر ساير تقادير نمى پرستند و آن فرضى كه بر آن فرض خدا را مى پرستند در صورتى است كه پرستش او خير دنيا برايشان داشته باشد. و معلوم است كه لازمه اين طور پرستش اين است كه دين را براى دنيا استخدام كنند اگر سودى مادى داشت پرستش خدا را استمرار دهند و بدان دل ببندد و اطمينان يابند و اما اگر دچار فتنه و امتحان شوند روى گردانيده به عقب برگردند به طورى كه حتى به چپ و راست هم ننگرند و از دين خدا مرتد شوند و آن را شوم بدانند و يا اگر شوم هم ندانند به اميد نجات از آن آزمايش و مهلكه از دين خدا روى بگردانند و اين روش عادت آنان در پرستش بتها نيز هست يعنى بت را مى پرستند تا به خير مورد آرزوى خود برسند و يا به شفاعت آنها از شر دنيايى رهايى و نجات يابند. و اينكه گفتيم از شر دنيايى بدان جهت است كه بت پرستان معتقد به آخرت نيستند.

آن گاه مى فرمايد: اين سرگردان هايى كه تكيه گاهى ندارند، و هر دم رو به سويى دارند، به خاطر وقوعشان در محنت و مهلكه، زيانكار در دنيا، و به خاطر روى گرداندنشان از خدا و دين، و

ارتداد و كفر، زيانكار در آخرت هستند، زيانكارى آشكار.

اين آن معنايى است كه تدبر در معناى آيه آن را دست مى دهد. و بنا بر اين معنا جمله" يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ"، از قبيل استعاره به كنايه، و جمله" فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ ..." تفسير و تفصيل براى جمله" يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ" خواهد بود. و جمله" خَسِرَ الدُّنْيا" اشاره به خسران دنيايى آنان به خاطر دچار شدن به فتنه،" وَ الْآخِرَةَ" اشاره به خسران آخرتى آنان به خاطر روى گرداندن از دين است.

" يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِيدُ" مدعو در اينجا بت است كه به خاطر نداشتن شعور و اراده، هيچ نفع و ضررى براى عابدش ندارد، و عابدش اگر به نفعى و يا ضررى مى رسد از ناحيه عبادت است كه فعل خود او است.

" يَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلى وَ لَبِئْسَ الْعَشِيرُ" كلمه" مولى" به معناى ولى و ياور است. و كلمه" عشير" به معناى مصاحب و معاشر است.

در تركيب جملات آيه گفته اند كه جمله" يدعو" به معناى" يقول- مى گويد" و جمله ______________________________________________________ صفحه ى 495

" لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ ..." مقول آن قول است، و كلمه" لمن" مبتدايى است كه لام ابتدا بر سرش در آمده، و خود آن كلمه موصوله، وصله آن جمله" ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ" مى باشد، و جمله" لَبِئْسَ الْمَوْلى وَ لَبِئْسَ الْعَشِيرُ" جواب قسم حذف شده، و قائم مقام خبرى است كه خود بر آن دلالت مى كند.

و معناى آيه اين است كه: كسى كه بتها را مى پرستد، روز قيامت خودش بتها را چنين توصيف مى كند كه

آنچه من در دنيا مولى و عشير خود گرفتم، ضررش بيشتر از سودش بود، و خدايى كه ضررش از سودش بيشتر باشد، بد مولى و بد عشيرى است، سوگند مى خورم كه بد مولى و بد عشيرى است.

و اگر فرمود ضررش نزديك تر از سودش است، بدين جهت است كه روز قيامت آثار سوء بت پرستى را كه همان عذاب جاودان و هلاكت ابدى است مشاهده مى كند." إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ..."

بعد از آنكه اصنافى از مردم را ذكر كرد كه يك دسته پيشوايان كفرند، كه ديگران را به دنبال خود مى كشانند، و در باره خدا بدون علم جدال مى كنند، و دسته دوم پيروان ايشانند كه دنبال هر شيطانى را مى گيرند و مانند پيشوايانشان جدال مى كنند و هر دم در خيالاتى هستند كه خدا را از هر راهى كه سود مادى داشت مى پرستند، و آن گاه ايشان را به وصف ضلالت و خسران توصيف نموده اينك در اين جمله در مقابل آنان صنف ديگرى را هم ذكر مى كند و عبارتند از مؤمنين صالح كه آنان را به داشتن مثواى كريم و سرانجام نيكو توصيف نموده مى فرمايد كه خدا اين سرانجام را براى آنان خواسته است. و ذكر اين اصناف مقدمه و زمينه چينى براى قضاوتى است كه در ذيل آيات خواهد آمد.

[معنى و مفاد آيه:" مَنْ كانَ يَظُنُّ أَنْ لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ ..." و وجوهى كه در باره آن گفته اند]

" مَنْ كانَ يَظُنُّ أَنْ لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّماءِ ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ كَيْدُهُ ما يَغِيظُ" در مجمع البيان گفته: كلمه" سبب" به

معناى هر چيزى است كه با آن و به وسيله آن چيز ديگرى را به دست مى آورند و به همين جهت است كه طناب را سبب مى گويند (كه به وسيله آن آب از چاه بيرون مى آورند) و طريق را سبب مى گويند (چون به وسيله آن به مقصد مى رسند) و درب را سبب مى گويند (چون به وسيله آن وارد خانه مى شوند) «1» و مراد خداى _______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 73. ______________________________________________________ صفحه ى 496

تعالى از" سبب" در اين آيه همان معناى اول يعنى طناب است. كلمه" قطع" به معناى بريدن و از جمله معانى آن اختناق است و گويا از اين باب اختناق را قطع مى گويند كه مستلزم قطع نفس است. مفسرين «1» گفته اند ضمير در" لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ" به رسول خدا بر مى گردد چون مشركين مكه مى پنداشتند دينى كه وى آورده دروغى و نو ظهور است كه اساس محكمى ندارد و به همين جهت دعوتش منتشر نمى شود، و نزد خدا هم منزلتى ندارد تا او پشتيبانش باشد. ولى وقتى كه آن جناب به مدينه مهاجرت فرمود و خدا نصرتش داد و دينش عالم گير شد و آوازه اش همه جا پيچيد اين حادثه غير منتظره سخت ايشان را به خشم آورد لذا خدا در اين آيه ايشان را نكوهش كرده و اشاره مى كند كه ياور او خدا است و چون ياور او خداست خشم ايشان پايان نمى پذيرد و لو خود را خفه كنند. پس نقشه هاى ايشان هم اثرى نخواهد داشت. و معناى آيه اين است كه: هر كه از مشركين خيال كند كه خدا او را يارى نمى كند و در دنيا نام پيغمبر خود را بلند

نمى كند و دين او را گسترش نمى دهد و در آخرت او را مشمول مغفرت و رحمت خود نمى گرداند و گروندگان به وى را نيز وا مى گذارد، آن گاه به خاطر همين خيال وقتى مى بيند كه خدا او را يارى كرده دچار خشم مى شود، چنين كسى طنابى بگيرد. و با آن به بلندى برود- مثل كسى كه با طناب به درخت بلندى بالا مى رود- آن گاه با همان طناب خود را خفه كند، بعد ببيند آيا كيد و حيله اش خشمش را مى نشاند يا خير؟.

و اين معنا معناى خوبى است كه سياق آيات قبلى، و نزول اين سوره به اندك مدتى بعد از هجرت، يعنى در ايامى كه مشركين هنوز قدرت و شوكت خود را داشتند آن را تاييد مى كند.

ولى بعضى «2» از مفسرين گفته اند كه ضمير مذكور به كلمه" من" بر مى گردد، و معناى قطع هم قطع مسافت و بريدن راه است و مقصود از" مد سبب به سوى آسمان" بالا رفتن به آسمان به منظور ابطال حكم خدا است. و معناى آيه اين است كه: كسى كه مى پندارد كه خدا در دنيا و آخرت ياريش نمى كند، به آسمان بالا رود و آن گاه مسافت را بپيمايد، و سپس ببيند آيا كيد و مكرش حكم خداى را كه مايه خشم او شده از بين مى برد يا نه؟.

و اين حرف صحيح نيست و شايد مقصودشان اين باشد كه مراد از آيه شريفه اين باشد كه بفرمايد: بر هر انسانى لازم است كه در امور دنيا و آخرت خود اميدوار خدا باشد، و اگر

_______________

(1) روح المعانى، ج 17، ص 126 به نقل از ابن عباس كلبى.

(2) تفسير ابو

الفتوح رازى، ج 8، ص 78. ______________________________________________________ صفحه ى 497

اميدوار او نباشد و خيال كند كه خدا او را يارى نمى كند و به خاطر همين خيال دچار غيظ شود پس هر نقشه كه مى تواند بريزد كه نقشه اش سودى به حالش نخواهد داشت.

بعضى «1» ديگر گفته اند كه ضمير مذكور به موصول بر مى گردد، هم چنان كه در قول سابق به آن بر مى گشت، و مراد از" نصرت" رزق است. وقتى مى گويند:" ارض منصورة"، معنايش زمين باران ديده است، و معناى آيه همان معنايى است كه در قول سابق گذشت.

چيزى كه هست قول دومى از قول سابق به اعتبار عقلى نزديك تر و بهتر است، ليكن اشكالى بر هر دو قول متوجه است، و آن اين است كه لازمه هر دو قول اين است كه آيه شريفه متصل به آيات قبلش نباشد. اشكال ديگر اينكه اگر اين دو قول صحيح بود جا داشت بفرمايد:" من ظن ان لن ينصره اللَّه ..." نه اينكه بفرمايد:" مَنْ كانَ يَظُنُّ" زيرا تعبير دومى كه در قرآن آمده استمرار ظن در گذشته را مى رساند و همين تعبير مؤيد قول اول است.

" وَ كَذلِكَ أَنْزَلْناهُ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ أَنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يُرِيدُ" در سابق مكرر گذشت كه كلمه" كذلك: اين چنين" از باب تشبيه كلى به فرد است، با اينكه فرد مصداق كلى است، ولى به اين اعتبار كه ميان كلى و فرد تباين فرض شده باشد، و اين اعتبار به خاطر اين است كه بفهماند حكم جارى در فرد مفروض در ساير افراد نيز جريان دارد، مثل كسى كه به حسن و جواد كه مشغول صحبت كردن، و قدم زدن هستند اشاره

كرده بگويد: انسان بايد اينطور باشد، يعنى حكم و طريقه حرف زدن و تكلم كه در اين دو نفر جريان دارد بايد در همه جريان يابد. پس معناى آيه اين مى شود كه: ما قرآن را در حالى كه آياتى روشن و واضح الدلاله است نازل كرديم، هم چنان كه آيات سابقه بر اين سوره نيز واضح بود.

جمله" وَ أَنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يُرِيدُ" خبرى است براى مبتداى حذف شده، و تقدير آن" و الامر ان اللَّه يهدى من يريد" است، و معنايش اين است كه مطلب از اين قرار است كه خدا هر كه را بخواهد هدايت مى كند، و اما كسى كه او نخواهد هدايت كند، ديگر هدايت كننده اى برايش نخواهد بود. پس صرف اينكه آيات الهى بينات واضحة الدلاله هستند در هدايت شنونده كافى نيست، مگر آنكه خدا بخواهد هدايتش كند.

بعضى «2» از مفسرين گفته اند: جمله مذكور عطف است بر ضمير در" انزلناه" و تقدير

_______________

(1) ابو الفتوح رازى، ج 8، ص 78.

(2) تفسير لاهيجى، ج 3، ص 167. ______________________________________________________ صفحه ى 498

كلام" وَ كَذلِكَ أَنْزَلْناهُ ... أَنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يُرِيدُ" است، ولى وجه اول صدر و ذيل آيه را بهتر متصل مى سازد، و اين خود روشن است.

بحث روايتى [رواياتى در باره مراد از" مُخَلَّقَةٍ وَ غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ" و جمله:" نُقِرُّ فِي الْأَرْحامِ ما نَشاءُ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى" در آيه:" يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ ..."]

در تفسير قمى در ذيل جمله" وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ مَرِيدٍ" فرموده:" مريد" به معناى خبيث است «1».

و در الدر المنثور است كه: ابن ابى حاتم از ابى زيد روايت كرده كه در ذيل آيه" وَ مِنَ النَّاسِ

مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ" گفته: اين آيه در باره نضر بن حارث نازل شد «2».

مؤلف: اين روايت را الدر المنثور «3» از ابن جرير و ابن منذر از ابن جريح نيز روايت كرده. و ظاهرا منظور وى تطبيق نضر بن حارث با عنوان كلى آيه است، همانطور كه روش راويانى كه متعرض اسباب نزول شده اند همين است كه به جاى اينكه بگويند: فلان مورد يكى از مصاديق آيه است، مى گويند: آيه در باره فلان مورد نازل شده. و بنا بر اين، گفتار مجاهد كه گفته است آيه بعدى كه مى فرمايد:" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً" در باره نضر بن حارث نازل شده از روايت گذشته بهتر است، چون شخص مزبور از معاريف قوم خود بوده، و آيه دوم همانطور كه گفتيم در باره بزرگان ضلالت و پيشوايان كفر، و آيه اول در باره پيروان ايشان است.

و در تفسير قمى در ذيل جمله" مُخَلَّقَةٍ وَ غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ" از امام (ع) نقل كرده كه فرمود:" مخلقة" جنين كامل الخلقه است، و" غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ" جنينى است كه ناقص سقط شود «4».

و در الدر المنثور است كه احمد، بخارى، مسلم، ابو داوود، ترمذى، نسايى، ابن ماجه، ابن منذر، ابن ابى حاتم، و بيهقى- در كتاب شعب الايمان- از عبد اللَّه بن مسعود روايت كرده اند كه گفت: رسول خدا (ص) كه پيغمبرى صادق و مصدق _______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 78.

(2) الدر المنثور ج 4، ص 344 و در اين كتاب به جاى (ابى زيد) (ابى مالك) مى باشد.

(3) الدر المنثور، ج 4، ص 344.

(4) تفسير قمى، ج 2، ص 78.

______________________________________________________ صفحه ى 499

است براى ما صحبت كرد كه خلقت هر يك از شما در شكم مادر بعد از چهل روز در حالى كه نطفه است شروع مى شود و به صورت علقه در مى آيد، چهل روز هم علقه است، آن گاه به صورت مضغه در مى آيد، چهل روز هم مضغه است، آن گاه خداوند فرشته خود را مى فرستد تا در آن نفخ روح كند و دستور مى دهد تا مقدر او را در چهار جهت بنويسد: يكى رزق، دوم اجل و مدت عمر، سوم عمل، چهارم سعادت و شقاوت.

به آن خدايى كه غير او خدايى نيست، بعضى از شما عمل اهل بهشت را انجام مى دهد تا جايى كه ميان او و بهشت بيش از يك ذراع فاصله نماند، ولى آن نوشته از عمل او پيشى گرفته، كار خود را مى كند و با ارتكاب چند عمل از اعمال اهل دوزخ او را دوزخى مى كند. و بعضى از شما عمل اهل جهنم را مرتكب مى شود تا جايى كه ميان او و آتش دوزخ بيش از يك ذراع فاصله نماند، ولى آن نوشته از عمل او پيشى گرفته كار خود را مى كند، يعنى او را موفق به چند عمل از اعمال اهل بهشت مى سازد و به همان وسيله او را بهشتى مى كند «1».

مؤلف: اين روايت به طرق ديگرى نيز از ابن مسعود، ابن عباس، انس و حذيفة بن اسيد روايت شده «2»، البته در متن آنها اختلاف هست. در بعضى از آنها- يعنى روايت ابن جرير از ابن مسعود- آمده كه به فرشته گفته مى شود: راه بيفت به سوى ام الكتاب و از روى آن كتاب نسخه اى از اوصاف اين

نطفه بردار. پس فرشته نزد ام الكتاب مى رود و از آن كتاب از مطالبى كه در باره آن نطفه است نسخه برداشته، تمامى صفات آن را مى گيرد ....

از طرق شيعه از ائمه اهل بيت (ع) نيز قريب به اين مضمون رواياتى رسيده، مانند آن روايتى كه در قرب الاسناد حميرى از احمد بن محمد، از احمد بن ابى نصر، از حضرت رضا (ع) نقل شده كه در آن آمده: پس همين كه چهار ماهش تمام شد، خداى تبارك و تعالى دو فرشته خلاق مى فرستد تا او را صورتگرى كنند و رزق و مدت عمرش، و شقاوت و سعادتش را بنويسند ... «3».

ما در تفسير اول سوره آل عمران حديث كافى از امام باقر (ع) را كه در باره تصوير جنين و نوشتن مقدرات او است، نقل كرديم. و در آن داشت كه آن دو ملك تمامى مقدرات آن طفل را از روى لوحى كه در پيشانى مادرش مى خورد نسخه برداشته و در آخر هر

_______________

(1) الدر المنثور، ج 4، ص 344.

(2) الدر المنثور، ج 4، ص 345.

(3) قرب الاسناد. ______________________________________________________ صفحه ى 500

مقدرى كه مى نويسند شرط مى كنند كه اگر بدايى حاصل نشود و گر نه اين مقدر تغيير مى كند ... «1».

و در اين معنا روايات ديگرى نيز هست و مقتضاى اين حديث و هر حديثى كه بدين معنا باشد اين است كه هر مقدرى كه براى كودك نوشته مى شود قابل تغيير است هم چنان كه مقتضاى روايات وارده از طرف اهل سنت كه گذشت خلاف اين معنا است ولى به هر حال منافاتى ميان اين دو مدلول نيست براى اينكه براى هر چيز- و از آن جمله

براى آدميان- بهره اى از لوح محفوظى است كه هرگز دچار تغيير و تبديل نمى شود و نيز بهره اى از لوح محو و اثبات دارد كه قابل تغيير و تبديل هست و بنا بر اين، قضاهاى رانده شده دو نوع است قضاى حتمى و غير حتمى كه خداى تعالى در باره آن دو فرموده:" يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ" «2».

و ما، در گذشته گفتارى پيرامون معناى قضا گذرانديم و در آنجا روشن كرديم كه لوح قضا هر چه باشد با نظام عليت و معلوليت منطبق است كه به دو سلسله منحل مى شود يكى سلسله علل تامه و معلولات آنها كه هيچ قابل تغيير و تبديل نيست و ديگرى سلسله علل ناقصه و معلولهاى آن كه اين سلسله تغيير و تبديل مى پذيرد. و گويا طايفه اول از روايات به قضاهاى حتمى جنين و دسته دوم به قضاهاى غير حتمى او اشاره مى كنند و ما اين معنا را نيز توضيح داديم كه حتميت قضا منافاتى با اختياريت افعال آدمى ندارد كه خواننده عزيز بايد متوجه اين نكته باشد.

و در كافى به سند خود از سلام بن مستنير روايت كرده كه گفت: از امام ابو جعفر (ع) از معناى آيه" مُخَلَّقَةٍ وَ غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ" پرسش نمودم فرمود:" مخلقه" عبارتند از همان ذره هايى كه خدا در پشت آدم قرار داده و از آنها پيمان گرفته و سپس به پشت مردان و رحم زنان روانشان كرد و آنان همان افرادى از انسانهايند كه به دنيا مى آيند تا از آن پيمان پرسش شوند، و اما" غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ" عبارتند از هر انسانى كه خداوند در هنگام خلقت ذره در

پشت آدم قرارشان نداد و در نتيجه يا به صورت نطفه هدر رفته از بين مى روند يا اگر هم صورت انسانى به خود بگيرند هنوز به كمال نرسيده و قبل از نفخ روح سقط مى شوند «3».

مؤلف: در گذشته، يعنى در بحث روايتى كه در ذيل" آيه ذر" در سوره اعراف عنوان _______________

(1) كافى.

(2) خداوند هر چه را بخواهد محو و هر چه را بخواهد اثبات مى كند و نزد او است ام الكتاب.

سوره رعد، آيه 39.

(3) كافى ______________________________________________________ صفحه ى 501

كرديم توضيحى براى اين حديث گذشت.

و در تفسير قمى به سند خود از على بن مغيره از امام صادق، از پدر بزرگوارش نقل كرده كه فرمود: وقتى آدمى به سن صد سالگى رسد" به ارذل العمر" رسيده است «1».

[چند روايت در ذيل آيه:" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ" كه در باره طالبان دين براى دنيا است

مؤلف: در تفسير سوره نحل در ذيل آيه هفتم پاره اى روايات در اين معنا ذكر كرديم.

و در الدر المنثور است كه ابن ابى حاتم و ابن مردويه، به سند صحيح از ابن عباس روايت كرده اند كه گفت: مردمى از اعراب بودند كه نزد رسول خدا (ص) مى آمدند و اسلام مى آوردند، و چون به ديار خود بر مى گشتند اگر آن سالشان سال پر باران و پر حاصل و پر نتاج مى بود مى گفتند: دين ما دين صالحى است و به آن تمسك مى كردند. و اگر آن سالشان سال بى باران و قحطى و مصيبت زا مى بود مى گفتند: اين دين كه ما اختيار كرديم هيچ خير و بركتى ندارد، و بدين جهت بود كه آيه شريفه" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى

حَرْفٍ" نازل شد «2».

مؤلف: اين معنا به غير اين، از طريق ابن عباس نيز روايت شده.

و در كافى به سند خود از زراره از امام ابى جعفر (ع) روايت كرده كه گفت: از آن جناب از معناى كلام خداى عز و جل پرسيدم كه مى فرمايد:" وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ" فرمود: بله مردمى هستند كه خدا را به يگانگى مى پرستند و از پرستش غير خدا دست بر مى دارند و از شرك بيرون مى شوند، ولى نمى دانند كه محمد (ص) رسول خدا است. اينها كسانى هستند كه خدا را به يك طرف مى پرستند، يعنى با شك در نبوت محمد و حقانيت آنچه آورده، و مى گويند: ما صبر مى كنيم ببينيم اموالمان زياد مى شود و عافيت در بدن و فرزند مى يابيم، يا نه، اگر اموالمان زياد شد و خود و فرزندانمان قرين عافيت شديم آن وقت مى فهميم كه اين مرد صادق، و رسول خدا (ص) است، و اما اگر نشد به دين سابق خود بر مى گرديم. لذا خداى تعالى در باره آنان مى فرمايد:" فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ" يعنى اگر عافيتى در دنياى خود يافت به آن دين اطمينان مى يابد" وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ" يعنى اگر دچار بلايى در خود شد" انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ"، با شك خود به سوى شرك قبليش بر مى گردد" خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ" فرمود: مقصود از" انقلاب" همين است كه مشرك مى شود، و غير خدا را

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 79.

(2) الدر المنثور، ج 4، ص 346. ______________________________________________________ صفحه ى 502

مى خواند و مى پرستد ... «1».

مؤلف: اين روايت

را صدوق در كتاب توحيد خود با مختصر اختلافى نقل كرده «2».

و در الدر المنثور است كه فاريابى، عبد بن حميد، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم، و حاكم- وى حديث را صحيح دانسته- و ابن مردويه از ابن عباس روايت كرده اند كه در ذيل آيه" مَنْ كانَ يَظُنُّ أَنْ لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ" گفته: يعنى كسى كه بپندارد كه خدا، محمد (ص) را در دنيا و آخرت يارى نمى كند،" فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّماءِ" يعنى طنابى به سقف خانه خود بياويزد" ثُمَّ لْيَقْطَعْ" پس خود را خفه كند تا بميرد «3».

مؤلف: هر چند اين حرف تفسيرى است از ابن عباس و ليكن در حقيقت معناى شان نزول را در بر دارد و به همين جهت ما آن را نقل كرديم.

_______________

(1) اصول كافى، ج 2، ص 413.

(2) توحيد صدوق.

(3) الدر المنثور، ج 4، ص 347. صفحه ى 504

مگر ندانى كه هر كه در آسمانها و در زمين هست با خورشيد و ماه و ستارگان و كوه ها و درختان و جانوران و بسيارى مردمان خدا را سجده مى كنند و بسيارى نيز عذاب بر آنها محقق شده و هر كس كه خدا خوارش كند ديگر كسى نيست كه او را گرامى بدارد كه خدا هر چه بخواهد مى كند (18).

اين دو طايفه دشمنان هم هستند كه در مورد پروردگارشان با يكديگر مخاصمه كرده اند، و كسانى كه كافرند برايشان جامه هايى از آتش بريده شده و از بالاى سرهايشان آب جوشان ريخته مى شود (19).

كه امعاء ايشان را با پوستها بگدازد (20).

و برايشان گرزهايى آهنين آماده است (21).

هر وقت بخواهند از آن شدت و محنت در آيند بدان باز گردانيده شوند (گويند) عذاب

سوزان را بچشيد (22).

خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند به بهشتهايى مى برد كه در آن جويها روان است، در آنجا دستبندها از طلا و مرواريد زيور كنند و لباسشان در آنجا ديبا خواهد بود (23).

آنان به گفتار نيك هدايت شده اند و به راه ستوده رهنمايى گشته اند (24).

بيان آيات بعد از آنكه در آيات سابق اختلاف مردم و خصومت آنان را در باره خداى سبحان نقل كرد كه يكى تابع پيشوايى گمراه كننده است و ديگرى پيشوايى است گمراه كننده كه بدون علم در باره خدا جدال مى كند، و يكى ديگر مذبذب و سرگردانى است كه خدا را در يك صورت مى پرستد و در ساير صور به شرك قبلى خود بر مى گردد و ديگرى به خداى سبحان ايمان دارد و عمل صالح مى كند، اينك در اين آيات مى فرمايد كه خدا عليه ايشان شهادت مى دهد و به زودى در روز قيامت ميان آنان داورى مى كند در حالى كه همه خاضع و مقهور او هستند و در برابر عظمت و كبرياى او به سجده در مى آيند، سجده حقيقى- و لو اينكه بعضى از اينان يعنى آنهايى كه عذاب بر آنان حتمى شده بر حسب ظاهر از سجده امتناع كنند- آن گاه اجر مؤمنين و كيفر غير مؤمنين را بعد از فصل قضاء در قيامت بيان مى كند.

[مراد از" الَّذِينَ آمَنُوا"،" الَّذِينَ هادُوا"،" نصارى"،" صابئين"،" مجوس" و" الَّذِينَ أَشْرَكُوا" كه فرمود:" خدا در قيامت بين آنان حكم به حق مى كند"]

" إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ الصَّابِئِينَ وَ النَّصارى وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ ..."

مراد از" الَّذِينَ آمَنُوا" به

قرينه مقابله كسانى است كه به محمد بن عبد اللَّه (ص) و كتاب و قرآن ايمان آوردند. و مراد از" وَ الَّذِينَ هادُوا" گروندگان به موسى و ______________________________________________________ صفحه ى 505

پيامبران قبل از موسى است كه در موسى توقف كردند و كتابشان تورات است. كه بخت نصر پادشاه بابل وقتى در اواسط قرن هفتم بر آنان مستولى شد قبل از مسيح آن را سوزانيد و مدتها به كلى نابود شد تا آنكه عزراى كاهن در اوايل قرن ششم قبل از مسيح در روزگارى كه كورش پادشاه ايران بابل را فتح نموده و بنى اسرائيل را از اسارت نجات داده به سرزمين مقدس برگردانيد آن را به رشته تحرير در آورد.

و مراد از" صابئين" پرستندگان كواكب نيست به دليل خود آيه كه ميان صابئين و مشركين مقابله انداخته بلكه- به طورى كه بعضى گفته اند- صابئين عبارتند از معتقدين به كيشى كه حد وسط ميان يهوديت و مجوسيت است و كتابى دارند كه آن را به حضرت يحيى بن زكرياى پيغمبر نسبت داده اند، و امروز عامه مردم ايشان را (صابئى) مى گويند، و ما در ذيل آيه شريفه" إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئِينَ" «1» بحثى در باره صابئين گذرانديم.

و مراد از" نصارى" گروندگان به مسيح، عيسى بن مريم (ع) و پيامبران قبل از وى، و كتب مقدسه انجيل هاى چهارگانه (لوقا، مرقس، متى و يوحنا) و كتب عهد قديم است، البته آن مقدار از كتب عهد قديم كه كليسا آن را مقدس بداند، ليكن قرآن كريم مى فرمايد: كتاب مسيحيان تنها آن انجيلى است كه به عيسى نازل شد.

و منظور از" مجوس" قوم معروفى هستند كه

به زرتشت گرويده، كتاب مقدسشان" اوستا" نام دارد. چيزى كه هست تاريخ حيات زرتشت و زمان ظهور او بسيار مبهم است، به طورى كه مى توان گفت به كلى منقطع است. اين قوم كتاب مقدس خود را در داستان استيلاى اسكندر بر ايران به كلى از دست دادند، و حتى يك نسخه از آن نماند، تا آنكه در زمان ملوك ساسانى مجددا به رشته تحرير در آمد، و به همين جهت ممكن نيست بر واقعيت مذهب ايشان وقوف يافت. آنچه مسلم است، مجوسيان معتقد هستند كه براى تدبير عالم دو مبدأ است، يكى مبدأ خير، و ديگرى مبدأ شر. اولى نامش" يزدان" و دومى" اهريمن" و يا اولى" نور"، و دومى" ظلمت" است. و نيز مسلم است كه ايشان ملائكه را مقدس دانسته، بدون اينكه مانند بت پرستان براى آنها بتى درست كنند، به آنها توسل و تقرب مى جويند. و نيز مسلم است كه عناصر بسيطه- و مخصوصا آتش را- مقدس مى دارند. و در قديم الايام مجوسيان در ايران و چين و هند و غير آنها آتشكده هايى داشتند كه وجود همه عالم را مستند به _______________

(1) سوره بقره، آيه 62. ______________________________________________________ صفحه ى 506

" اهورامزدا" دانسته، او را ايجاد كننده همه مى دانستند.

و اما مراد از" مشركين" در" وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا" همان وثنى ها هستند كه بت مى پرستيدند، و اصول مذاهب آنها سه است: يكى مذهب وثنيت صابئه، و يكى وثنيت برهمائيه، و يكى بودايى. البته اين سه مذهب اصول مذاهب مشركين است، و گر نه اقوام ديگرى هستند كه از اصنام هر چه بخواهند و به هر نحوى بخواهند مى پرستند، بدون اينكه پرستش خود را بر اصل منظمى استوار

سازند، مانند بت پرستان حجاز، و طوائفى در اطراف معموره جهان، كه گفتار مفصل و شرح عقايدشان در جلد دهم اين كتاب گذشت.

" إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ"- مقصود از اين" فصل" فصل قضاء و حكم به حق در مسائلى است كه صاحبان اين مذاهب در آن اختلاف داشته اند، تا محق آنان از مبطل جدا شود، آن چنان كه هيچ ساترى در ميان نماند، و هيچ حاجبى جلو آن حكم به حق را نگيرد.

و اگر كلمه" ان" در اين آيه شريفه تكرار شده براى تاكيد است، چون ميان" ان"، اول، و خبرش زياد فاصله شده، لذا دوباره" ان" را تكرار فرموده تا تاكيد، اثر خود را ببخشد.

نظير اين تكرار در سوره نحل آمده:" ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هاجَرُوا مِنْ بَعْدِ ما فُتِنُوا ثُمَّ جاهَدُوا وَ صَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ" «1» و نيز در همان سوره اين تكرار آمده، مى فرمايد:" ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ، وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ" «2».

" إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ شَهِيدٌ"- اين جمله تعليل آن فصل است كه چگونه فصل به حق است.

" أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ ..."

ظاهرا خطاب در جمله" أَ لَمْ تَرَ" به همه كسانى است كه مى توانند ببينند و صلاحيت خطاب را دارند، و منظور از ديدن در اينجا، دانستن است. البته ممكن هم هست بگوييم خطاب مختص به رسول خدا (ص) است، و مقصود از رؤيت، رؤيت قلبى است، هم چنان

كه در باره آن فرموده:" ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى أَ فَتُمارُونَهُ عَلى ما يَرى «3».

_______________

(1) سوره نحل، آيه 110.

(2) سوره نحل، آيه 119.

(3) دل در آنچه ديد دروغ نگفت، آيا در آنچه وى ديد با او مى ستيزيد. سوره نجم، آيات، 11 و 12. ______________________________________________________ صفحه ى 507

[سجده (خضوع و تذلل) تكوينى موجودات در برابر خدا و سجده تشريعى بسيارى از مردم و استكبار بسيارى ديگر كه:" حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ"]

و اينكه در آيه مورد بحث سجده را به غير عقلا از قبيل خورشيد و ماه و ستارگان و كوه ها نسبت داده، خود دليل بر اين است كه مراد از آن، سجده تكوينى است، نه سجده تشريعى و تكليفى. و سجده تكوينى عبارت است از تذلل و اظهار كوچكى در مقابل عزت و كبريايى خداى عز و جل، و در تحت قهر و سلطنت او. و لازمه آن اين است كه كلمه" من" در جمله" مَنْ فِي الْأَرْضِ" شامل نوع انسان، از مؤمن و كافر، بشود چون در سجده تكوينى و تذلل وجودى، استثنايى نيست.

و اگر در زمره سجده كنندگان خود آسمان و زمين را نام نبرد، با اينكه حكم سجده تكوينى شامل آنها نيز هست، مى فهماند كه معناى كلام اين است كه مخلوقات علوى و سفلى چه آنها كه عقل دارند و چه آنها كه ندارند، در وجودشان خاضع و متذلل در برابر عزت و كبريايى خدايند، و مدام با هستى خود به طور تكوين و اضطرار سجده مى كنند.

جمله:" وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ" عطف است بر جمله" مَنْ فِي السَّماواتِ ..." و معنايش اين است كه: سجده مى كند براى او هر كس كه در

آسمانها و زمين است و نيز سجده مى كند براى او بسيارى از مردم. و اگر سجده آدمى را به بسيارى از آنان نسبت داد، خود دليلى است بر اينكه منظور از اين سجده نوع ديگرى از سجده و غير از سجده سابق است، چون اگر همان مقصود بود، تمامى افراد بشر در آن سجده شركت دارند. پس اين نوع سجده همان سجده تشريعى، و اختيارى و به رو افتادن به زمين براى تجسم تذلل است، تا آن تذلل و عبوديت تكوينى و ذاتى را اظهار كنند.

و در جمله" وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ" با جمله قبلى مقابله افتاده و اين مقابله مى رساند كه معناى آن اين است كه مقصود از آن بسيارى كه عذاب بر آنان حتمى شده كسانى هستند كه از سجده سر مى تابند، چيزى كه هست اثر سرپيچى كه همان عذاب است در جاى خود آن ذكر شده، و اگر ثبوت عذاب در جاى خوددارى از سجده ذكر شده، براى اين است كه دلالت كند بر اينكه اين عذاب عين همان عمل ايشان است، كه به صورت عذاب به ايشان بر مى گردد. و نيز براى اين است كه زمينه را براى جمله بعدى كه مى فرمايد" وَ مَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ" فراهم سازد، چون جمله مذكور دلالت مى كند بر اينكه ثبوت عذاب براى آنان به دنبال سرپيچى آنان از سجده، خوارى و ذلت است كه ديگر دنبالش كرامت و خيرى نخواهد بود.

پس امتناع آنان از سجود، به مشيت خدا عذاب را براى ايشان به دنبال دارد، و آن عذاب هم عبارت است از خوارى و ذلتى كه بعد از آن كرامتى

تا ابد نخواهد بود، براى اينكه ______________________________________________________ صفحه ى 508

همه خيرها، و خير همه اش به دست خدا است، هم چنان كه فرموده:" بِيَدِكَ الْخَيْرُ" «1» و با اين حال اگر او خير را از شخصى دريغ بدارد، ديگر كسى نيست كه خير را به آن شخص برساند.

جمله" إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ" كنايه است از عموم قدرت خدا، و تعليلى است براى مطالب قبل كه يكى اثبات عذاب بود براى مستكبرين از سجده براى خدا، و يكى اهانت آنان بود، اهانتى كه بعد از آن كرامتى نباشد.

پس معناى آيه- و خدا داناتر است- اين مى شود كه: خدا در روز قيامت ميان مردمى كه با هم اختلاف داشتند حكم مى كند و آنها را از يكديگر متمايز و جدا مى سازد. تو كه خوب مى دانى كه موجودات علوى و سفلى همه با تكوين و هستى خود در برابر خدا تذلل و خضوع دارند و تنها بشر است كه بسيارى از آنان در مقام عبوديت برخاسته، خضوع و عبوديت ذاتى خود را اظهار مى دارند و بعضى از ايشان از اين اظهار استنكاف مى ورزند، و اين دسته كسانى هستند كه عذاب بر آنان حتمى شده، و خدا خوارشان مى سازد، خواريى كه بعد از آن ديگر كرامتى نباشد، و او بر هر چه بخواهد قادر است و آنچه بخواهد مى كند.

با اين معنايى كه براى آيه كرديم وجه اتصالش به ما قبل روشن گرديد.

" هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيابٌ مِنْ نارٍ يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الْحَمِيمُ" اشاره با كلمه" هذان" به دو طايفه اى است كه جمله" إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ" و جمله بعدى اش:" وَ كَثِيرٌ مِنَ

النَّاسِ وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ" بر آن دو دلالت مى كرد.

[تمامى مذاهب مختلف به دو دسته:" محق" و" مبطل" منقسمند و همه اختلافاتشان به اختلاف در ربوبيت خدا بر مى گردد]

و از اينكه اختلاف كنندگان بشر را با اينكه اديان آنان و مذاهبشان بسيار است، منحصر در دو طايفه كرده فهميده مى شود كه برگشت تمامى اديان مختلف به دو طايفه است، يكى حق و يكى باطل، چون اگر اين دو جامع را در نظر نگيريم، به هيچ معناى ديگرى نمى توانيم مذاهب مختلف عالم را در تحت آن معنا دو تا كنيم. و محق و مبطل در عالم دو طايفه هستند در مقابل هم، يكى به حق ايمان دارد و ديگرى به آن كفر مى ورزد. پس طوائف مذكور در آيه هم، با همه اختلافى كه در اقوال آنان است منحصر در دو خصمند، و با اينكه دو خصم هستند، اقوال مختلفى بيشتر از دو تا دارند. بنا بر اين خوب مى توان فهميد كه تعبير" خَصْمانِ اخْتَصَمُوا" چقدر جالب و پر معنا است. از يك طرف اهل خصومت را تثنيه آورده،

_______________

(1) سوره آل عمران، آيه 26. ______________________________________________________ صفحه ى 509

و از سوى ديگر خصومتشان را به صورت جمع تعبير كرده، و آن گاه خصومتشان را در بارها پروردگارشان دانسته و فهمانده كه اختلافشان در وصف ربوبيت خداى تعالى بوده، و در نتيجه فهمانده است كه برگشت تمامى اختلافات مذاهب هر قدر هم كه زياد باشند در يك مساله است، و آن وصف ربوبيت خدا است.

پاره اى رب خود را به اسماء و صفاتى توصيف مى كنند كه او مستحق و سزاوار آنها است و هم افعالى به او نسبت مى دهند كه

لايق ساحت اوست، و به آن اوصافى كه گفتيم ايمان دارند. اينها اهل حقند، و بر طبق همين اوصاف، و آنچه آن اوصاف اقتضاء دارند عمل مى كنند، و در نتيجه اعمالشان جز صالحات چيزى نيست.

پاره اى ديگر او را به آنچه از اسماء و صفات كه مستحق و سزاوار است توصيف نمى كنند، مثلا براى او شريك يا فرزند قائل مى شوند و در نتيجه وحدانيت او را منكر مى گردند، و يا صنع و ايجاد عالم را به طبيعت و يا دهر نسبت مى دهند، و يا منكر رسالت و نبوت، و يا رسالت بعضى از رسل، و يا منكر يكى از ضروريات دين حق مى شوند، و در نتيجه به حق كفر مى ورزند و آن را مى پوشانند، (چون كفر همان پوشاندن حق است)، و اين كافر و آن مؤمن به آن معنايى كه گفتيم عبارتند از" خصمان".

آن گاه شروع كرده، در بيان كيفر و سزاى آن دو خصم، و عاقبت امر هر يك از آن دو، و نخست كيفر كفار را بيان نموده، مى فرمايد:" فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيابٌ مِنْ نارٍ يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الْحَمِيمُ" يعنى براى كفار لباس از آتش مى برند، و از بالاى سرشان آب جوش بر سرشان مى ريزند.

" يُصْهَرُ بِهِ ما فِي بُطُونِهِمْ وَ الْجُلُودُ" كلمه" صهر" به معناى آب كردن است، و معناى آيه اين است كه با آن آب جوش آنچه در داخل جوف ايشان، از معده و روده و غيره است، همه آب مى شود.

" وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدِيدٍ" كلمه" مقامع" جمع" مقمعة" و" مقمعة" به معناى پتك و گرز است.

" كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا

عَذابَ الْحَرِيقِ" ضمير" منها" به آتش بر مى گردد، و كلمه" من غم" بيان آن است. و ممكن هم هست كلمه" من" به معناى سببيت باشد. و كلمه" حريق" به معناى" محرق- سوزاننده" است، مانند" اليم" كه به معناى" مولم- دردآور" است. ______________________________________________________ صفحه ى 510

" إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا ..."

كلمه" اساور" به طورى كه گفته اند جمع" اسورة" است، و" اسورة" خود جمع" سوار" است، و" سوار" به طورى كه راغب «1» گفته معرب" دستواره" است. و بقيه كلمات آيه روشن است.

" وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى صِراطِ الْحَمِيدِ"" قول طيب" كلامى است كه در آن خبائث نباشد. و" كلام خبيث" به معناى كلامى است كه يكى از اقسام باطل در آن باشد، و خداى تعالى قول طيب مؤمنين را يك جا جمع نموده، و فرموده:" دَعْواهُمْ فِيها سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ" «2».

پس معناى اينكه فرمود" به سوى قول طيب هدايت شدند" اين است كه خداوند وسيله را براى چنين سخنى برايشان فراهم نمود. و هدايتشان به صراط حميد- حميد يكى از اسماء خداست- اين است كه از ايشان جز افعال پسنديده سر نزند، هم چنان كه جز كلام طيب از دهان ايشان بيرون نمى آيد.

ميان آيه مورد بحث و آيه" كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِيقِ" مقابله اى است، كه خواننده عزيز خود آن را درك مى كند.

بحث روايتى [روايتى در باره مجوس

در كتاب توحيد به سند خود از اصبغ بن نباته از على (ع) روايت كرده كه در حديثى فرموده: قبل از اينكه مرا از

دست بدهيد از من پرسش كنيد. اشعث ابن قيس برخاست و گفت: يا امير المؤمنين از مجوس چطور بايد جزيه گرفت، با اينكه آنها اهل كتاب نيستند، و پيغمبرى به سوى ايشان گسيل نشده؟ فرمود: بله اى اشعث خداوند به سوى آنان كتاب و رسولى فرستاد، تا آنكه وقتى پادشاهى در شبى مست شد و با دختر خود هم بستر گرديد.

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" سور".

(2) يعنى آرمان و شعارشان در بهشت كلمه" سبحانك" است و تحيتشان به يكديگر سلام است و آخرين آرمانشان كلمه" الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ" است. سوره يونس، آيه 10. ______________________________________________________ صفحه ى 511

چون صبح شد خبر در ميان مردم انتشار يافت، همه جلوى خانه او گرد آمده گفتند: تو دين ما را آلوده كرده، و از بين بردى، بايد بيرون شوى، تا تو را با زدن حد پاك كنيم. پادشاه به ايشان گفت همه جمع شويد و به سخن من گوش فرا دهيد، اگر ديديد كه هيچ راهى جز حد زدن نيست آن وقت خود دانيد، هر كارى مى خواهيد بكنيد.

و چون همه گرد آمدند به ايشان گفت: هيچ مى دانيد كه خداى تعالى هيچ بنده اى را گرامى تر از پدر و مادر ما، آدم و حوا نيافريده؟ گفتند: بله، درست است. گفت مگر نبود كه او دختران خود را به پسران خود داد؟ گفتند، درست است، و همين دين ما باشد؟ همگى بر پيروى چنين مسلكى هم پيمان شدند، خداوند هر علمى كه داشتند از سينه شان محو كرد و كتابى كه در بينشان بود از ميانشان برداشت؟ و در نتيجه مجوس كافر و اهل آتشند كه بدون حساب وارد آتش مى شوند، ولى منافقين حالشان

شديدتر از ايشان است؟ اشعث گفت: به خدا سوگند مثل اين جواب از كسى نشنيدم، و به خدا سوگند ديگر چنين پرسشى را تكرار نمى كنم «1».

مؤلف: اينكه امام (ع) فرمود:" منافقين حالشان بدتر است" منظورش تعريض به اشعث منافق است. و اما اينكه مجوسيان اهل كتابند، روايات ديگرى نيز بر وفقش هست، و در آنها آمده كه پيغمبرى داشتند و او را كشتند و كتابش را سوزاندند.

و در الدر المنثور در تفسير جمله" إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ" آمده كه ابن ابى حاتم، و لالكايى- در كتاب سنت- و خلعى در- كتاب فوائدش- از على (ع) روايت كرده اند كه شخصى از جنابش پرسيد: در ميان ما مردى است كه در باره مشيت بحث مى كند. حضرت فرمود: اى عبد اللَّه خداوند تو را براى آنچه خود مى خواست خلق كرد، و يا براى آنچه تو مى خواستى؟ عبد اللَّه گفت: براى آنچه كه خودش مى خواسته. حضرت فرمود:

مثلا اگر تو را مريض مى كند، وقتى مريض مى كند كه خودش خواسته باشد، و يا وقتى كه تو خواسته باشى؟ گفت: وقتى خودش خواسته باشد. باز فرمود: بعد از آنكه مريضت كرد وقتى بهبوديت مى دهد كه خودش خواسته باشد، يا تو خواسته باشى؟ گفت: وقتى خودش خواسته باشد. باز پرسيد تو را وقتى به بهشت مى برد كه خودش خواسته باشد، يا تو خواسته باشى؟ گفت: بلكه وقتى خودش خواسته باشد. فرمود: به خدا سوگند اگر غير اين جواب مى گفتى آن عضوت را كه ديدگانت در آن است با شمشير مى زدم «2».

_______________

(1) توحيد صدوق، ص 306.

(2) الدر المنثور، ج 4، ص 348. ______________________________________________________ صفحه ى 512

[توضيحى در باره مشيت خداوند و اينكه در روايت

آمده است: هر كه معتقد باشد به اينكه خدا از ازل مريد بوده موحد نيست

مؤلف: اين روايت را صدوق هم در كتاب توحيد به سند خود از عبد اللَّه بن ميمون قداح از جعفر بن محمد از پدرش (ع) روايت كرده، و در آن نام بهشت نيامده، تنها آمده كه" وقتى تو را داخل مى كند كه خودش خواسته باشد يا تو خواسته باشى" «1».

در سابق، در جلد اول اين كتاب، در تفسير آيه" وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِينَ" روايت ديگرى در اين معنا با شرحش گذشت.

و در توحيد به سند خود از سليمان بن جعفر جعفرى روايت كرده كه گفت: حضرت رضا (ع) فرمود: مشيت يكى از صفات افعال است، پس هر كه معتقد باشد كه خدا از ازل مريد و شائى (خواهنده) بوده موحد نيست «2».

[تمامى مذاهب مختلف به دو دسته:" محق" و" مبطل" منقسمند و همه اختلافاتشان به اختلاف در ربوبيت خدا بر مى گردد]

مؤلف: در اينكه بار دوم فرمود" پس هر كه معتقد باشد كه خدا از ازل مريد و شائى بوده موحد نيست" اشاره است به اينكه اراده و مشيت يك چيز است، و همين طور هم هست، چون مشيت وقتى آدمى به آن موصوف مى شود كه آدمى فاعلى در نظر گرفته شود، كه مى داند چه مى كند، و چه كرده است، و همين معنا وقتى اراده ناميده مى شود كه فاعليت فعل تماميت و كمال يافته باشد، به طورى كه فعل از آن منفك نشود.

و به هر حال اراده و مشيت وصفى است خارج از ذات و عارض بر ذات، و به همين جهت خداى تعالى آن طور كه به صفات

ذاتى اش از قبيل علم و قدرت موصوف مى شود، به اراده و مشيت موصوف نمى شود، چون ذات او منزه از تغيير است، و با عروض عوارض دگرگون نمى شود. پس اراده و مشيت از صفات فعل او، و منتزع از فعل او، و يا از جمع شدن اسباب ناقصه كه مجموع علت تامه است مى شود.

پس اينكه مى گوييم خدا اراده كرد چنين و چنان كند، معنايش اين است كه اگر چنين و چنان كرد با علم به صلاحيت آن كرد، و مى دانست كه مصلحت انجام آن بيشتر از مصلحت ترك آن است. و يا معنايش اين است كه وسيله و اسباب آن را با علم به صلاحيت آن فراهم نمود.

و چون اراده به آن معنايى كه در خود ما است غير از ذات خدا است، لذا اگر كسى بگويد خدا لا يزال مريد بوده، لازمه گفتارش اين مى شود كه غير از ذات خدا چيز ديگرى هم ازلى بوده، چيزى كه مخلوق او نبوده، بلكه با او بوده است، و اين با توحيد منافات دارد.

_______________

(1) توحيد صدوق، ص 337.

(2) توحيد صدوق، ص 338. ______________________________________________________ صفحه ى 513

و اما اگر كسى اراده را به آن معنا كه در خود ما است نگيرد، بلكه بگويد معناى اراده علم به اصلح است، در اين صورت مانعى ندارد كه بگويد خدا از ازل مريد بوده چون علم جزء ذات خداست، چيزى كه هست در اين صورت اراده را صفت جداگانه اى در مقابل علم و حيات و قدرت گرفتن وجهى ندارد.

و در الدر المنثور است كه سعيد بن منصور، ابن ابى شيبه، عبد بن حميد، بخارى، مسلم، ترمذى، ابن ماجه، ابن جرير، ابن منذر، ابن

ابى حاتم، ابن مردويه، و بيهقى- در كتاب دلائل- از ابو ذر روايت كرده اند كه وى سوگند مى خورد كه آيه" هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ ... إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يُرِيدُ"، در باره سه نفر از مسلمانان و سه نفر از كفار نازل شد كه در جنگ بدر با هم روبرو شدند و هماوردى كردند. از مسلمانان حمزة بن عبد المطلب و عبيدة بن حارث و على بن ابى طالب. و از كفار عتبه، و شيبه، فرزندان ربيعه، و وليد بن عتبه بودند.

على (ع) فرمود: من اول كسى هستم كه در روز قيامت براى خصومت روى زانو مى نشينم «1».

مؤلف: صاحب الدر المنثور «2» اين روايت را نيز از عده اى از اصحاب جوامع از قيس بن سعد بن عباده و از ابن عباس و ديگران نقل كرده. و در مجمع البيان آن را از ابو ذر و عطاء نقل كرده است «3».

[چند روايت در ذيل آيه:" هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ"]

و در خصال از نضر بن مالك روايت كرده كه گفت: من به حسين بن على (ع) عرضه داشتم: يا ابا عبد اللَّه! در معناى" هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ" حديثى بفرما. فرمود: منظور بنى اميه و ما هستيم كه در پيشگاه عدل الهى مخاصمه خواهيم كرد. ما خداى را تصديق نموديم و آنان تكذيب كردند. پس" خصمان" در روز قيامت ماييم «4».

مؤلف: اين روايت نمى خواهد بفرمايد، شان نزول آيه ما هستيم، بلكه مى خواهد بفرمايد يكى از مصاديق" خصمان" ماييم.

نظير اين روايت، روايتى است كه كافى به سند خود از ابن ابى حمزه از امام باقر (ع) آورده كه فرمود: براى كسانى كه به ولايت على

كفر ورزيدند جامه اى از آتش _______________

(1، 2) الدر المنثور، ج 4، ص 348.

(3) مجمع البيان، ج 7، ص 77.

(4) خصال صدوق، ص 32. ______________________________________________________ صفحه ى 514

بريده مى شود «1».

و در تفسير قمى در ذيل جمله" وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ" گفته كه مقصود از" قول طيب" توحيد و اخلاص است. و در معناى جمله" وَ هُدُوا إِلى صِراطِ الْحَمِيدِ" فرموده، صراط حميد ولايت است «2».

مؤلف: و در محاسن به سند خود از ضريس از امام باقر روايتى به اين معنا آورده است «3».

و در مجمع البيان آمده كه از رسول خدا (ص) روايت شده كه فرموده:

هيچ كس به قدر خداى عز و جل حمد را دوست نمى دارد «4».

_______________

(1) اصول كافى، ج 1، ص 422.

(2) تفسير قمى، ج 2، ص 83.

(3) محاسن برقى، ج 1، ص 169، ط قم.

(4) مجمع البيان، ج 7، ص 78. صفحه ى 516

ترجمه آيات كسانى كه كفر ورزيدند و از راه خدا و مسجد الحرام كه ما آن را براى همه مردم معبد قرار داديم و مقيم و مسافر در آن يكسان است باز مى دارند بدانند كه ما به هر كس از ايشان كه بخواهد در آنجا تجاوزى و ستمى بكند عذابى دردناك خواهيم داد (25).

و چون ابراهيم را آن روز كه اين خانه نبود در جاى اين خانه جا داديم (و مقرر داشتيم) چيزى را با من شريك نپندارد و خانه ام را براى طواف كنندگان و مقيمان و سجده گزاران پاكيزه دارد (26).

و به او گفتيم مردم را نداى حج ده تا پياده سوى تو آيند و سوار بر مركب هاى لاغر شده از دورى راه از دره هاى عميق بيايند (27).

تا شاهد منافع

خويشتن باشند و نام خدا را در ايامى معين ياد كنند كه ما شما را از حيوانات روزى داديم، از آن بخوريد و به درمانده فقير نيز بخورانيد (28).

آن گاه كثافاتى كه در حال احرام بر ايشان است بسترند و به نذرهايشان وفا كنند و بر اين خانه كهن طواف كنند (29).

آرى اين چنين، و هر كس حرمت يافتگان خداى را بزرگ بدارد همان براى او نزد پروردگارشان عمل نيكى محسوب مى شود، و خدا چارپايان را بر شما حلال كرده مگر آنچه كه برايتان خوانده شود.

پس، از پليدى بتها كناره گيرى كنيد و از گفتار دروغ اجتناب ورزيد (30).

مخلصان خدا باشيد نه مشركان او، و هر كه به خدا شرك آورد چنان است كه از آسمان در افتاده مرغان او را بربايند، و يا باد او را به جايى دوردست برد (31).

چنين، و هر كس قربانى هاى خدا را بزرگ دارد اين از پرهيزگارى دلها است (32).

شما را تا مدتى از آن منفعت ها است، سپس زمان رنج آن تا برگشتن به خانه كعبه ادامه دارد (33).

براى هر امتى عبادتى داديم تا نام خدا را بر حيوانات بسته زبان كه روزيشان كرده است ياد كنند، پس معبود شما خداى يگانه است، مطيع او شويد و فروتنان را بشارت ده (34).

همان كسانى كه چون نام خدا برده شود دلهايشان بترسد كه بر حادثات صبورند و نماز بپا دارند و از آنچه روزيشان داديم انفاق كنند (35). ______________________________________________________ صفحه ى 517

و قربانيها را براى شما از مراسم حج قرار داديم كه غذايتان نيز هست نام خدا را در آن حال كه به پا ايستاده اند بر آنها ياد كنيد و چون پهلو به

زمين نهادند از گوشتشان بخوريد و به فقير و سائل هم بخورانيد. اين چنين، حيوانات را به خدمت شما گرفتيم شايد سپاس داريد (36).

گوشت قربانى و خون آن به خدا نمى رسد، چنين، حيوانات را به خدمت شما گرفتيم تا خدا را براى هدايتى كه شما را كرده، بزرگ شماريد و نيكوكاران را بشارت بده (37).

بيان آيات [برابرى همه مؤمنين در عبادت در مسجد الحرام و تهديد كسانى كه راه خدا و مسجد الحرام را مى بندند]

اين آيات مزاحمت و جلوگيرى كفار مشرك از ورود مؤمنين به مسجد الحرام را ذكر مى كند، و تهديدى كه به ايشان نموده نقل مى كند. و اشاره اى دارد به تشريع حج خانه خدا براى اولين بار در عهد ابراهيم، و ماموريت او به اينكه حج را در ميان مردم اعلام بدارد. و نيز پاره اى از احكام حج را بيان مى كند.

" إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ" كلمه" صد" به معناى جلوگيرى است. و كلمه" سواء" مصدر به معناى فاعل است.

و" عكوف در مكان" به معناى اقامت در آن است. و كلمه" بادى" از" بدو" و به معناى ظهور است. و مراد از آن به طورى كه گفته اند كسى است كه مقيم مكه نباشد، بلكه از خارج وارد مكه شود. و كلمه" الحاد" به معناى ميل به خلاف استقامت است، و اصل آن كجى پاى حيوان بوده.

و مراد از جمله" فَالَّذِينَ كَفَرُوا" مشركين مكه است كه به نبوت رسول خدا (ص) كفر ورزيدند و در اول بعثت، يعنى قبل از هجرت، مانع از گرويدن مردم به اسلام مى شدند. و مقصود از" سبيل اللَّه" همان اسلام

است، و نيز مؤمنين را از داخل شدن به مسجد الحرام، براى طواف كعبه، و نماز خواندن در آن و ساير عبادات باز مى داشتند. پس جمله" يصدون" استمرار را مى رساند، و عطف آن بر فعل ماضى" كفروا" ضررى به اين افاده نمى رساند، و معناى آيه اين است: آنهايى كه قبلا كفر ورزيدند و بر جلوگيرى مردم از راه خدا و جلوگيرى مؤمنين از مسجد الحرام مداومت نمودند.

و با اين بيان روشن مى شود كه: جمله" وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ" عطف است بر جمله" سَبِيلِ اللَّهِ"، و مراد از جلوگيرى مؤمنين از اداى عبادات، مناسك در كعبه است، و لازمه اين ______________________________________________________ صفحه ى 518

جلوگيرى اين بوده كه نگذارند كسى هم از خارج وارد مكه شود.

و با اين بيان روشن مى گردد كه منظور از جمله" الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ"- كه وصف مسجد الحرام است- اين است كه" جعلناه لعبادة الناس- آن را محل عبادت مردم قرار داديم"، نه اينكه ملك آن را به مردم واگذار نموديم. پس به حكم اين آيه، مردم مالك اين معنا هستند كه در مسجد الحرام عبادت كنند، و كسى نتواند از ايشان جلوگيرى كند. و اگر اينطور تعبير فرموده براى اين است كه بفهماند عبادت مردم در مسجد الحرام حق ايشان است، و جلوگيرى ايشان، تعدى در حق و الحاد به ظلم است. هم چنان كه اضافه" سبيل" به كلمه" اللَّه" براى افاده اين معنا است كه جلوگيرى مردم از عبادت در مسجد تعدى به حق خدا است.

مؤيد اين معنا اين است كه بعد از جمله مورد بحث فرموده:" سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ" يعنى اهل آن و خارجى هايى كه داخل آن مى شوند، در اينكه

حق دارند در آن مسجد عبادت كنند برابرند.

و مراد از اقامت در آن، و در خارج آن، يا اقامت در مكه و در خارج مكه به طور مجاز عقلى است. و يا از اين باب است كه ملازم بودن مسجد براى عبادت آن است كه از خارج وارد آن شوند.

" وَ مَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلِيمٍ" اين جمله كيفر كسى كه مردم را در اين حق ظلم مى كند بيان مى فرمايد، و لازمه آن تحريم اين عمل، يعنى بازدارى مردم از دخول مسجد براى عبادت است. و مفعول" يرد" حذف شده تا دلالت بر عموم كند. و حرف" باء" در" بالحاد" براى ملابست، و در" بظلم" براى سببيت است. جمله مورد بحث دلالت مى كند بر اينكه خبر" ان" در جمله" إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا" چيست.

و معناى آيه اين است كه: كسانى كه كافر شدند و همواره مردم را از راه خدا، كه همان دين اسلام است، باز مى دارند و مؤمنين را از ورود به مسجد الحرام كه ما آن را معبدى براى مردم قرار داديم كه عاكف و بادى در آن برابرند، جلوگيرى مى كنند بدانها از عذاب مى چشانيم چون آنها با مردم با الحاد و ظلم مواجه مى شوند و كسى كه چنين باشد ما از عذابى دردناك بدو مى چشانيم.

مفسرين در اعراب مفردات آيه و جملات آن گفته هاى بسيار زيادى دارند، و شايد آنچه ما آورديم مناسب ترين وجه نسبت به سياق آيه باشد. ______________________________________________________ صفحه ى 519

[معبد شدن كعبه براى مردم و مقصود از دستور الهى به ابراهيم (عليه السلام):" وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ ..."]

" وَ إِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بِي

شَيْئاً وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْقائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ"" بوء له مكانا كذا" معنايش اين است كه براى او فلان مكان را مهيا كرد، تا مرجع و بازگشت گاه او باشد و همواره بدانجا برگردد. و كلمه" مكان" به معناى محل استقرار هر چيزى است. بنا بر اين" مكان خانه" قطعه اى است از زمين كه خانه كعبه در آن بنا شده، و مراد از" قائمين" آن طور كه از سياق استفاده مى شود، كسانى هستند كه خود را براى عبادت خدا و نماز به تعب مى اندازند. و كلمه" ركع" جمع" راكع" است، مانند" سجد" كه جمع" ساجد" است. و همچنين" ركوع" و" سجود" نيز جمع راكع و ساجد است.

كلمه" اذ" در جمله" وَ إِذْ بَوَّأْنا ..." ظرفى است متعلق به مقدر، و تقدير آن" اذكر وقت كذا" است. و در اين جمله داستان معبد شدن كعبه براى مردم را بيان مى كند، تا همه بهتر بفهمند، كه چطور جلوگيرى مردم از عبادت در آن الحاد به ظلم است.

و اينكه خداى تعالى مكان بيت را براى ابراهيم (ع) تبوئه قرار داد معنايش اين است كه آن را مرجع براى عبادت قرار داد، تا عبادت كنندگان آنجا را خانه عبادت خود قرار دهند. و اين كه خانه را هم به خود نسبت داد، و فرمود:" وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ- پاك كن خانه ام را" اشاره به همين قرار داد دارد.

و بدون ترديد اين قرارداد عبارت بوده از وحى به ابراهيم كه تو اين مكان را مكان و مرجع براى عبادتم بكن. پس معناى" بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ" اين است كه: ما وحى كرديم به ابراهيم كه براى عبادتم قصد اين

مكان كن. به عبارتى ديگر مرا در اين مكان عبادت كن.

با اين بيان روشن گرديد كه كلمه" ان" در جمله" أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً" تفسيرى است كه وحى سابق را به اعتبار اينكه از مقوله قول بوده، تفسير مى كند و ديگر احتياجى به تقدير" وحى كرديم كه" و يا" گفتيم" و امثال آن نيست.

و نيز روشن شد كه مقصود از جمله" أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً" البته در خصوص اين سياق، نهى از شرك به طور مطلق نيست، هر چند شرك به طور مطلق مورد نهى است، ولى مقصود نهى از خصوص شرك در عبادت است، چون كسى كه به زيارت كعبه مى رود مقصودش عبادت است. و به عبارتى روشن تر: نهى از شرك در اعمال حج، از قبيل تلبيه براى بتها اهلال براى آنها و امثال آن است.

و همچنين معناى جمله" وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ ..." اين است كه وحى كرديم كه خانه مرا براى ______________________________________________________ صفحه ى 520

طواف كنندگان و نمازگزاران و راكعان و ساجدان تطهير كن. و تطهير هر چيز به معناى اين است كه آن را آن چنان از كثافات و پليديها پاك كنند و به حالتى برگردانند كه طبع اولى اقتضاى آن حالت را دارد. و منظور از اينكه بيت را به خود نسبت داده، فرمود:" بيتى"، اين است كه بفهماند اين خانه مخصوص عبادت من است.

و تطهير معبد، به همان جهت كه معبد است، اين است كه آن را از اعمال زشت و پليديها كه مايه فساد عبادت است پاك كنند، و چنين پليدى همان شرك و مظاهر شرك يعنى بتها است. پس تطهير خانه خدا، يا منزه داشتن آن از

خصوص پليديهاى معنوى است، و ابراهيم (ع) مامور شده كه طريقه عبادت را به نحوى كه خالى از قذارت شرك باشد به مردم تعليم دهد، همانطور كه خودش مامور به چنين عبادتى شده بود، و يا تطهير آن از مطلق نجاسات، و پليديها چه مادى و چه معنوى است.

ليكن از اين دو احتمال آنكه با سياق آيه نزديكى بيشترى دارد همان احتمال اول است، و حاصل تطهير معبد، از ارجاس و پليديهاى معنوى، براى پرستندگان كه از دور و نزديك قصد آن مى كنند، اين است كه عبادتى براى آنان وضع كند كه خالص براى خدا باشد، و مشوب به شائبه شرك نباشد در آنجا تنها خدا را بپرستند و چيزى را شريك او نكنند، پس بنا بر آنچه سياق افاده مى كند معناى آيه اين مى شود كه به ياد آور زمانى را كه به ابراهيم وحى كرديم كه در خانه من مرا پرستش كن به اينكه آن را مرجع عبادت من كنى و چيزى را در عبادت من شريك نسازى و براى كسانى كه قصد خانه من مى كنند عبادتى تشريع كنى كه خالى از شائبه شرك باشد. در اين آيه اشعارى به اين معنا دارد كه عمده عبادت قاصدان كعبه طواف و نماز و ركوع و سجود است و نيز اشعارى به اين معنا است كه ركوع و سجود مثل دو متلازم، هميشه با هم هستند و هيچ وقت از يكديگر جدا نمى شوند. از جمله حرف هايى كه در تفسير اين آيه زده اند يكى اين است كه معناى" بوأنا" (قلنا تبوأ) است يكى ديگر اين است كه گفته اند معنايش" اعلمنا" است يكى ديگر اينكه كلمه (ان) در

جمله" أَنْ لا تُشْرِكْ ..." مصدريه است يكى ديگر اينكه مخففه از (ان) با تشديد است يكى ديگر اينكه گفته اند: مراد از طائفين طارئين يعنى واردين از خارج و مراد از قائمين مقيمين و اهل مكه است ديگر اينكه مراد از قائمين و ركع و سجود همه نمازگزاران است ولى همه اين اقوال بعيد است.

" وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالًا وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ" كلمه" اذن" امر از" تاذين" و به معناى اعلام كردن با صداى بلند است و به همين ______________________________________________________ صفحه ى 521

جهت ديگران آن را به ندا تفسير كرده اند. و كلمه" حج" در اصل لغت به معناى قصد است و اگر عمل مخصوص در بيت الحرام را كه اولين بار ابراهيم (ع) آن را تشريع نمود و در شريعت محمدى (ص) نيز جريان يافت حج ناميده اند به همين جهت است كه هر كس بخواهد اين عمل را انجام دهد قصد خانه خدا مى كند. و كلمه" رجال" جمع" راجل پياده" است كه در مقابل" راكب- سواره" است. و كلمه" ضامر" به معناى لاغرى است كه از زياد راه رفتن لاغر شده باشد. و كلمه" فج" به طورى كه گفته اند «1» به معناى راه دور است.

" وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ"- يعنى در ميان مردم ندا كن كه قصد خانه كنند و يا عمل حج را انجام دهند. اين جمله عطف است بر جمله" لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً" و مخاطب در آن ابراهيم (ع) است. و اينكه بعضى «2» از مفسرين مخاطب به آن را رسول خدا (ص) دانسته اند از سياق آيات بعيد است.

" يَأْتُوكَ رِجالًا ..."- اين

جمله جواب امر است. يعنى در ميان مردم اعلام كن كه اگر اعلام كنى مردم چه پياده و چه سوار بر اشتران لاغر از هر راه دورى خواهند آمد. و لفظ" كل" در امثال اين موارد معناى كثرت را افاده مى كند، نه معناى استغراق و كليت را.

" لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ ..."

لام بر سر جمله مورد بحث لام تعليل، و يا لام غايت است. و اين جار و مجرور متعلق است به جمله" ياتوك" يعنى اگر اعلام كنى مى آيند، به سوى تو، براى اينكه منافع خود را مشاهده كنند. و بنا بر اينكه لام غايت باشد معنا اين مى شود كه: مى آيند به سوى تو و منافع خود را مشاهده مى كنند.

[توضيحى در مورد منافع دنيوى و اخروى حج

در اين جمله" منافع" مطلق ذكر شده، و نفرموده منافع دنيايى، و يا اخروى، چون منافع دو نوع است يكى دنيوى كه در همين زندگى اجتماعى دنيا سود بخشيده، و زندگى آدمى را صفا مى دهد و حوائج گوناگون او را بر آورده، نواقص مختلف آن را بر طرف مى سازد، مانند تجارت، سياست، امارت، تدبير، و اقسام رسوم و آداب و سنن، و عادات، و انواع تعاون و ياريهاى اجتماعى، و غير آن.

و معلوم است كه وقتى اقوام و امتهاى مختلف از مناطق مختلف زمين با همه تفاوتها

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 81.

(2) روح المعانى، ج 17، ص 142. ______________________________________________________ صفحه ى 522

كه در انساب و رنگ و سنن و آداب آنها هست در يك جا جمع شده، و سپس يكديگر را شناختند، و معلوم شد كه كلمه همه واحده و آن، كلمه

حق است، و معبود همه يكى است و او خداى عز و جل است، و وجهه همه يكى است و آن كعبه است، اين اتحاد روحى آنها به اتحاد جسمى و آن وحدت كلمه، ايشان را به تشابه در عمل مى كشاند. اين از آن ديگرى آنچه مى پسندد مى آموزد، و آن ديگرى نيز خوبيهاى اين را مى گيرد، و اين به كمك آن مى شتابد و در حل مشكلات آن قوم كمر مى بندد و به اندازه مقدور خود ياريش مى دهد، در نتيجه جامعه هاى كوچك به صورت يك جامعه بزرگ مبدل مى شود، آن وقت نيروهاى جزئى نيز به نيروى كلى مبدل مى شود كه كوه هاى بلند هم در مقابل آن نمى تواند مقاومت كند، و هيچ دشمن نيرومندى حريف آن نمى شود. و جان كلام اينكه: هيچ راهى به سوى حل مشكلات به مانند تعاضد و تعاون نيست، و هيچ راهى به سوى تعاون چون تفاهم نيست و هيچ راهى به سوى تفاهم مانند تفاهم دينى نيست.

نوع دوم از منافع، منافع اخروى است كه همان وجود انواع تقرب ها به سوى خدا است. تقرب هايى كه عبوديت آدمى را مجسم سازد، و اثرش در عمل و گفتار آدمى هويدا گردد. و عمل حج با مناسكى كه دارد انواع عبادتها و توجه به خدا را شامل و متضمن است، چون مشتمل است بر ترك تعدادى از لذايذ زندگى، و كارهاى دنيايى و كوششها براى دنيا، و تحمل مشقت ها، و طواف پيرامون خانه او، و نماز و قربانى، و انفاق و روزه، و غير آن.

در سابق هم گفتيم كه عمل حج با اركان و اجزايى كه دارد يك دوره كامل مسير ابراهيم خليل (ع) در مراحل

توحيد، و نفى شرك، و اخلاص عبوديت او را مجسم مى سازد.

به همين بيان روشن مى شود كه چرا فرمود:" در ميان مردم حج را اعلام كن تا به سويت بيايند"، چون معناى آمدن مردم به سوى ابراهيم، اين است كه مردم به سوى خانه اى كه او بنا كرده بيايند و آن را زيارت كنند. و آمدنشان مستلزم اين است كه اين منافع اخروى و دنيوى را مشاهده كنند، و وقتى مشاهده كردند، علاقمند به آن خانه مى شوند، چون خلقت انسان به گونه اى است كه منفعت را دوست دارد.

[توضيح مفردات و جملات آيات مربوط به مناسك حج

" وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ" راغب گفته: كلمه" بهيمه" به معناى حيوان بى زبان است. و از اين جهت بهيمه اش خوانده اند كه در صوت آن ابهام است و كسى نمى داند از اين صدا كه مى كند چه منظورى دارد. و ليكن هر چند در اصل لغت عام است، ولى در متعارف تنها به معناى حيوانات بى ______________________________________________________ صفحه ى 523

زبان غير درنده به كار مى رود و در قرآن كريم هم آنجا كه فرموده:" أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعامِ" به همين معنا است، يعنى شامل درندگان نيست «1».

و نيز در باره كلمه" نعم" گفته: اين كلمه تنها در خصوص شتر استعمال مى شود، و جمع آن" انعام" مى آيد. و اگر شتر را به اين نام ناميده اند، بدين جهت است كه اين حيوان در نظر اعراب از بزرگترين نعمت ها به شمار مى رود، اين اختصاصى كه گفتيم در خصوص مفرد اين كلمه است. و اما جمع آن" انعام" در شتر و گاو و گوسفند، هر سه استعمال مى شود، البته

به شرطى كه شتر هم در ميان باشد، يعنى به گاو تنها و گوسفند تنها، و يا گاو و گوسفند انعام نمى گويند، ولى به هر سه انعام مى گويند «2».

پس مراد از" بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ" انواع سه گانه مذكور يعنى شتر و گاو و گوسفند است، البته گوسفند هم اعم از بز و ميش است، و اضافه" بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ" اضافه بيانيه است.

و جمله مورد بحث يعنى جمله" و يذكروا ..."، عطف بر جمله" يشهدوا" است، و معنايش اين مى شود: تا ببينند منافع خود را، و تا ياد آرند نام خدا را در ايامى معين يعنى ايام تشريق- روز ده و يازده و دوازده و سيزده ذى الحجه- ائمه اهل بيت (ع) ايام معلومات را به همين ايام تفسير كرده اند.

و ظاهر جمله" عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ" اين است كه متعلق به جمله" يذكروا" باشد، و جمله" مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ" بيان موصول" ما" بوده باشد. و مراد از" ذكر نام خدا بر بهيمه" ذكر آن در هنگام ذبح گوسفند و يا نحر شتر است. و اين عمل بر خلاف عمل مشركين است كه گوسفند و شتر را در راه بتهاى خود قربانى مى كردند.

زمخشرى گفته: جمله" وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ ..." كنايه از ذبح و نحر است «3» ولى اين گفتار از اين نظر بعيد است كه مى دانيم در اين كلام عنايت خاصى به ذكر اسم خداى تعالى هست، و اگر عبارت را كنايه بگيريم، در كنايه عنايت تنها متوجه مكنى عنه (منظور واقعى) است، نه خود كنايه. و از كلام بعضى از مفسرين «4» بر مى آيد كه خواسته اند بگويند: مراد مطلق ذكر خدا در ايام حج است، نه

تنها بردن نام خدا در هنگام ذبح. ولى اين حرف صحيح نيست.

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" بهم".

(2) مفردات راغب، ماده" نعم".

(3) تفسير كشاف، ج 3، ص 153.

(4) مجمع البيان، ج 7، ص 81 و منهج الصادقين، ج 6، ص 157 و ابو الفتوح رازى، ج 8، ص 95. ______________________________________________________ صفحه ى 524

" فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِيرَ" كلمه" بائس" از" بؤس" است كه به معناى شدت فقر و احتياج است. و اين آيه شريفه مشتمل بر دو نوع حكم است يكى ترخيصى كه همان امر به خوردن از قربانى است و يكى الزامى كه عبارت است از اطعام به فقير.

" ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ".

كلمه" تفث" به معناى چرك بدن است. و" قضاى تفث" به معناى زايل كردن هر چيزى است كه به خاطر احرام در بدن پيدا شده، مانند ناخن، مو، و امثال آن. و قضاى تفث، كنايه است از بيرون شدن از احرام و مقصود از جمله" وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ" اتمام هر تكليفى است كه با نذر و امثال آن به گردنشان آمده. و مراد از" وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ" بنا بر آنچه در تفسير ائمه اهل بيت (ع) آمده، طواف نساء است، چون خروج از احرام به طورى كه همه محرمات احرام حلال شود جز با طواف نساء صورت نمى گيرد و طواف نساء آخرين عمل حج است كه بعد از آن تمامى محرمات حلال مى شود.

و منظور از" بيت عتيق" كعبه است كه به خاطر قديمى بودنش به اين نام ناميده شده، چون اولين خانه اى كه براى عبادت خدا در زمين ساخته شد همين كعبه بوده هم چنان كه

قرآن كريم هم فرموده:" إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدىً لِلْعالَمِينَ" «1» و امروز قريب چهار هزار سال از عمر اين خانه مى گذرد و هنوز آباد و معمور است. و در آن روزهايى كه آيات مورد بحث نازل مى شود بيش از دو هزار و پانصد سال از عمر آن گذشته بود.

" ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ" كلمه" حرمت" به معناى هر چيزى است كه هتك و اهانت به آن جايز نباشد، و رعايت حرمتش لازم باشد. و كلمه" اوثان" جمع" وثن" است كه به معناى" بت" مى باشد.

و كلمه" زور" به معناى انحراف از حق است، و به همين جهت دروغ را نيز" زور" مى گويند، و همچنين هر سخن باطل ديگرى را.

و كلمه" ذلك" در تقدير" الامر ذلك" است، يعنى آنچه ما براى ابراهيم و مردم بعد از وى تشريع كرديم و مناسكى كه براى حج مقرر داشتيم اين ها است كه ذكر كرده و بدان اشاره نموديم. و به عبارت ساده تر بعد از آنكه بيان كرد كه مناسك حج عبارت است از

_______________

(1) اولين خانه اى كه براى مردم بنا نهاده شد، هر آينه آن خانه اى است كه در مكه است، خانه اى است مبارك و مايه هدايت عالميان، سوره آل عمران، آيه 96. ______________________________________________________ صفحه ى 525

احرام، طواف، نماز، قربانى، اخلاص و اجتناب از شرك، با كلمه" ذلك" فرمود: اين بود آنچه در زمان ابراهيم و به زبان او براى مردم تشريع كرديم.

و جمله" وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ"، تحريك و تشويق مردم است به تعظيم حرمات خدا. و" حرمات خدا" همان امورى است كه از

آنها نهى فرموده، و براى آنها حدودى معين كرده كه مردم از آن حدود تجاوز نكنند، و به ما وراء آنها قدم نگذارند، پس تعظيم آن حدود همين است كه از آنها تجاوز نكنند.

آنچه از سياق بر مى آيد اين است كه اين جمله مقدمه و زمينه چينى باشد براى آيه بعد كه مى فرمايد:" وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ"، چون اگر اين جمله را به جمله قبلى ضميمه كنيم اين معنا را مى فهماند كه انعام- در عين اينكه از جمله رزقهايى است كه خدا به مردم داده و بر ايشان حلال كرده- حدودى هم براى آن معين نموده كه نبايد از آن تجاوز شود، و جمله استثنايى" إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ" به آن حدود اشاره مى كند.

و منظور از اينكه فرمود:" إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ- مگر آنچه برايتان خوانده مى شود" استمرار تلاوت است، يعنى همه را در همين سوره برايتان مى خوانيم، زيرا خوردنيهاى حرام همه در سوره انعام نازل شده و نزول آن در مكه بوده و نيز در سوره نحل كه در اواخر دوره قبل از هجرت و اوائل دوره بعد از هجرت، در مكه و مدينه نازل شده و نيز در سوره بقره آمده كه آن نيز در اوايل هجرت، يعنى شش ماه بعد از هجرت (به طورى كه روايات مى گويند) نازل شده و با اين حال، ديگر معنا ندارد ما كلمه" يتلى" را براى استقبال بگيريم و مانند بعضى «1» از مفسرين آن را اشاره به آيه سوره مائده بدانيم كه بعدا نازل مى شود.

و آياتى كه گفتيم خوردنيهاى حرام را بيان مى كند، هر چند كه يكى از محرمات را، ميته و خون

و گوشت خوك و آنچه براى غير خدا ذبح شده، نام برده است و ليكن در آيه مورد بحث به دليل سياق ما قبل و ما بعد آن، عنايت به خصوص ذبح شده براى غير خدا است، چون مشركين در حج خود براى بتها قربانى مى كردند، با اينكه از سنن ابراهيم (ع) تنها سنت حج در ميان آنان باقى مانده بود، آن را هم به اين صورت در آورده بودند كه بتهايى بر بام كعبه، و عده اى را بالاى صفا و مروه و عده اى را در منى نصب كرده و قربانيهاى خود را به نام آنها ذبح مى كردند. پس اجتناب از اين عمل منظور نظر آيه است، هر چند كه خوردن ميته و خون و گوشت خنزير هم از جمله محرمات خدا باشند.

_______________

(1) كشاف، ج 3، ص 154. ______________________________________________________ صفحه ى 526

مؤيد اين معنا علاوه بر آنچه گذشت اين است كه كلام را با جمله" فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ" تعقيب كرده، چون اجتناب از اوثان و اجتناب از سخن باطل هر چند كه از مصاديق تعظيم" حُرُماتِ اللَّهِ" است و به همين جهت آن را بر جمله" وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ ..." تفريع كرده و فرموده:" فاجتنبوا ..." ليكن نامبردن اين دو تا از ميان همه محرمات، و حرمات خدا در سياق آيات حج جز براى اين نبوده كه در عمل حج اين دو تا مورد ابتلاى آن روز بوده، و مشركين در باره تقرب به بتها و قربانى كردن براى آنها و به نام آنها اصرار مى ورزيدند.

با اين بيان روشن شد كه جمله" فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ

الزُّورِ" نهى عامى است از تقرب به بتها و قول باطل كه در مورد خاص حج به كار رفته و به همين جهت بوده كه با فاى تفريع آمده است.

و اگر حكم اجتناب را نخست معلق بر" رجس" كرد، و سپس آن رجس را با جمله" من الاوثان" بيان نمود، و از اول نفرمود:" فاجتنبوا من الاوثان" براى اين بود، كه به علت حكم هم اشاره كرده باشد كه علت وجوب اجتناب اين است كه" اوثان"،" رجس" هستند.

و نيز اگر اجتناب را معلق بر خود اوثان كرد، نه به عبادت و تقرب و توجه و يا لمس آنها و يا امثال اين عناوين، با اينكه همه مى دانيم كه اجتناب در حقيقت متعلق به اين گونه عناوين است نه به عين بتها، براى اين بود كه در تعبير از اجتناب مبالغه فرموده باشد.

از آنچه گذشت روشن گرديد كه كلمه" من" در جمله" من الاوثان" بيانيه است، ولى بعضى از مفسرين «1» آن را ابتدايى گرفته و گفته اند: معناى آيه اين است كه رجس را كه از پرستش بتها شروع مى شود اجتناب كنيد، (و خلاصه اولين رجسى كه اجتنابش واجب است پرستش بتها است).

بعضى «2» ديگر آن را تبعيضى گرفته، گفته اند معناى آيه اين است كه: بعضى از جهات اوثان را كه همان عبادت آنها است اجتناب كنيد. ولى در اين دو وجه تكلفى است كه بر خواننده پوشيده نيست، و معناى آيه را از استقامت و روانى مى اندازد.

" حُنَفاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَكَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ ..."

" حنفاء" جمع" حنيف" است و حنيف به معناى چيزهايى است كه از

دو طرف _______________

(1) كشاف، ج 3، ص 155 روح المعانى، ج 17، ص 148.

(2) روح المعانى، ج 17، ص 148. ______________________________________________________ صفحه ى 527

(افراط و تفريط)، به وسط مى آيند، و بدان سو متمايل مى شوند. و معناى اينكه مردمى براى خدا حنفاء باشند اين است كه از اغيار (يعنى آلهه و بتها) به سوى خدا مايل گردند. و لذا اين جمله و جمله" غَيْرَ مُشْرِكِينَ" يك معنا را افاده مى كند.

و اين دو جمله، يعنى جمله" حُنَفاءَ لِلَّهِ" و جمله" غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ" هر دو حال از فاعل" فاجتنبوا" هستند، و آن را چنين معنا مى دهند: شما از اوثان و قربانى كردن براى آنها اجتناب كنيد در حالى كه از غير خدا مايل به سوى خدا باشيد، و در حج خود به او شرك نورزيد، چون مشركين در عمل حج اينطور تلبيه مى گفتند:" لبيك، لا شريك لك الا شريكا هو لك، تملكه و ما ملك" يعنى لبيك اى خدا، شريكى براى تو نيست، مگر شريكى كه مال خود تو است، تو هم آن را مالكى و هم ما يملك آن را مالكى.