سرشناسه : عزیزی عباس 1342 - عنوان و نام پدیدآور : جامع آیات و احادیث موضوعی "بخش فروع دین / مولف عباس عزیزی اراکی
مشخصات نشر : قم نبوغ 1375
مشخصات ظاهری : 2 ج
شابک : 9000 ریال (ج. 1) ؛ 10000 ریال (ج. 1، چاپ سوم) ؛ 16000 ریال (ج. 1، چاپ پنجم ؛ 15000ریال (ج. 2، چاپ اول)
وضعیت فهرست نویسی : برون سپاری
یادداشت : ج. 1 چاپ دوم: پاییز 1375).
یادداشت : ج. 1 (چاپ سوم: زمستان 1375).
یادداشت : ج. 1 (چاپ پنجم: 1379).
یادداشت : ج. 2 (چاپ اول: زمستان 1375).
یادداشت : کتابنامه .
مندرجات : ج 1. جامع آیات و احادیث نماز مشتمل بر 150 آیه و 2000 حدیث - ج 2. جامع آیات و احادیث نماز مشتمل بر 200 آیه و 2000 حدیث .
موضوع : احادیث شیعه -- قرن 14
موضوع : نماز -- احادیث
رده بندی کنگره : BP136/9 /ع 4ج 2 1375
رده بندی دیویی : 297/212
شماره کتابشناسی ملی : م 76-235
و ماخلقت الجن و الانس الا لیعبدون (لیعرفون )
(قرآن کریم )
غایت کمال انسان معرفت خداست و رسیدن به باب معرفت الله ، جز از طریق قرآن و ائمه اطهار - علیهم السلام - میسر نیست ، و بی شک آیینه جان آدمی جز در پرتو این دو ، فروغ نمی یابد و زنگار دل جز با کلام ربوبی و مفسران کلام الهی زدوده نمی شود .
قرآن کریم صحیفه نور و ودیعه الهی است ، نوری که اشعه آن پایان نمی گیرد و چراغی که شعله آن خاموش نمی گردد و
دریایی که به قعر آن نتوان رسید و جاده وسیعی که هرگز گمراهی در آن نیست . پس قرآن معدن علم و مرکز دانش و سرچشمه دریای دانایی و فضیلت است . خداوند با قرآن دانشمندانی را که تشنه فضیلت می باشند سیراب می کند و ائمه اطهار - علیهم السلام - مفسر و ناطق کلام خدا و کشتی نجات در گرداب ضلالت می باشند ، و هر یک از آنها مشعلی هستند در کوره راه تاریک بشریت ، تا راه نجات و هدایت را فراروی انسان بگشایند و او را از خاک تا خدا و از ملک تا ملکوت پرواز دهند . پس سعادت انسان در دنیا و آخرت در گرو ثقل اکبر و ثقل کبیر است و در حدیث معروف ثقلین از رسول خدا - صلی الله علیه وآله و سلم - بیان شده است : (انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی . . . ) .
بدین ترتیب کلام الهی و گفته پیشوایان دین ، نور است و از جهل ، خرافه پرستی و اوهام پرده بر می دارد و آدمی را با حقیقت خالص و ناب آشنا می سازد .
در سر لوحه دستورات هدایتگرانه الهی و سخنان معصومین - علیهم السلام - معراج مؤ من ، نماز قرار دارد و دستوری است که همه انبیاء به آن سفارش کرده اند و وسیله شکر و مایه پاکی و سعادت انسان است . بخش عظیمی از کلام بزرگان دین ، معصومین - علیهم السلام - به همین فریضه مهم تعلق گرفته و سخنان گهربار این عزیزان به انحاء مختلف پیرامون
آن پرتو افشانی می کند .
از این رو ، مؤ سسه فرهنگی نبوغ برخود لازم دانسته است برای نشر فرهنگ نماز کتابهایی را به چاپ برساند . یکی از این کتابها که از اهمیت و امتیازات فراوانی برخوردار است ، کتاب (جامع آیات و احادیث موضوعی ) است که جلد اول و دوم آن در نماز می باشد و در قالب 26 فصل ، شامل 150 آیه و حدود دو هزار حدیث به صورت موضوعی جمع آوری شده است . این کتاب برای همه ، بخصوص قشر طلبه و محققین و دانشجویان و مربیان مفیدو ارزنده خواهد بود .
در اینجا لازم می دانیم از زحمات برادر فاضل حضرت حجه الاسلام عباس عزیزی تشکر نماییم . ایشان کتابهای فراوانی تاءلیف نموده اند که سهم موضوع نماز در آنها 12 عنوان بوده است که ستاد اقامه نماز و این مؤ سسه توفیق نشر آن را داشته اند .
امید است خداوند متعال ما را از نمازگزاران واقعی قرار دهد و نماز را مایه سعادت ما در دنیا و نوری در عالم برزخ و شفیع در روز قیامت برایمان قرار دهد .
مؤ سسه فرهنگی انتشارات نبوغ
گفته های پیشوایان دین ، نور است و پرده از تاریکی برداشته ، جهالت را می زداید و آدمی را با حقیقت ناب ، آشنا می سازد .
وقتی در این آینه شفاف و چشمه زلال معرفت به نظاره و تماشای نماز می نشینیم ، ابعادی تازه تر و سیمایی درخشانتر از نماز را مشاهده می کنیم .
کتاب حاضر ، ما را به این تماشا دعوت کرده ،
دنیایی دیگر از نماز را در برابر دیدگان ما خاکیان ترسیم می کند .
هنگامی که دیده می گشاییم و به این آینه می نگریم ، نماز را چنین می بینیم :
بهترین نردبان قرب ؛
چشمه جوشان خیر و برکت ؛
کلید گشایش مشکلات ؛
شست و شو دهنده دل ؛
روح عرفان و اخلاص ؛
برترین شعار پیامبران و امامان (ع ) .
اینها گوشه ای از افق بیکران نماز در آینه حدیث است .
در این نوشتار ، سخنانی نورانی از قرآن کریم و اولیاء دین در باب نماز ، گردآوری شده و در 26 فصل منظم گشته است و شامل 150 آیه و حدود 2000 حدیث ، غیر از بعد احکام ، می باشد که از اکثر کتب شیعه و سنی جمع آوری شده است .
این تعداد حدیث ، نشان دهنده اهمیت فوق العاده نماز و مظلومیت آن است که در کتابهای مختلف تدوین شده و نمازگزاران ، دستشان از این احادیث کوتاه بوده است ؛ اما با مساعی مؤ سسه انتشارات نبوغ ، که امر طبع و نشر این کتاب را بر عهده گرفته است ، نمازگزاران پی به اهمیت و اسرار نماز خواهند برد که امید است جامعه ، یکپارچه به سوی نماز حرکت کرده و قلمها در راستای این امر مهم به کار افتند و محققین و مؤ لفین و مبلغین برای نشر و ترویج بزرگترین واجب الهی تلاش نمایند .
امتیازات این کتاب از این قرار است :
1 - دسته بندی آیات و احادیث به سبک موضوعی .
2 - اعراب گذاری کامل .
3
- اختصاص عنوان برای هر حدیث .
4 - جمع آوری احادیث از منابع شیعی و سنی با ذکر کامل ماءخذ آن .
5 - ترجمه روان .
6 - نگارش آیات و احادیث با خط درشت .
7 - فهرست اجمالی و تفصیلی عناوین .
خداوند را سپاسگزارم که مرا توفیق داد تا در راستای این مهم قدم بردارم و امیدوارم که سخنان گوهربار ائمه اطهار - علیهم السلام - ما را به بهره کافی برساند .
در خاتمه لازم می دانم از همه کسانی که برای احیاء نماز تلاش می نمایند ، خصوصا از جناب حجه الاسلام آقای قرائتی که دلسوزانه و عاشقانه در این راه گام بر می دارند ، و نیز از برادر گرامی ام حجه الاسلام قربانعلی دهدایی که در ویراستاری این مجموعه همکاری لازم را به عمل آوردند ، و همچنین از برادر عزیزم آقای برقعی و همکاران ایشان در مؤ سسه پژوهش که در حروفچینی و صفحه آرایی زحمت فراوانی را متحمل شدند ، و نیز از مؤ سسه فرهنگی انتشارات نبوغ که برای چاپ و نشر این اثر با بهترین کیفیت اقدام نمودند ، صمیمانه قدردانی و سپاسگزاری نمایم .
(رب اجعلنی مقیم الصلاه و من ذریتی )
عباس عزیزی اراکی
حوزه علمیه قم
خرداد 1375 / شوال 1416
الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوه و اتوا الزکوه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الامور ؛
یاران خدا کسانی هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم نماز را برپا می دارند و زکات را ادا می کنند و امر به معروف
و نهی از منکر می نمایند و پایان همه امور از آن خداست .
(سوره حج ، آیه 41)
واقیموا الصلوه و اتوا الزکوه و ماتقدموا لانفسکم من خیر تجدوه عند الله ان الله بما تعملون بصیر ؛
نماز را برپا دارید و زکات را ادا کنید (با این دو وسیله روح و جسم اجتماع خود را نیرومند سازید و بدانید) هر کار خیری برای خود (در سرای آخرت ) از پیش می فرستید آن را نزد خدا خواهید یافت ، خداوند به اعمال شما آگاه است .
(سوره بقره ، آیه 110)
الذین یؤ منون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون ؛
پرهیزکاران آنهایی هستند که به غیب ایمان می آورند و نماز را برپا می دارند و از تمام نعمتها و مواهبی که به آن هاروزی داده ایم ، انفاق می کنند .
(سوره بقره ، آیه 3)
والمؤ منون و المؤ منات بعضهم اولیاء بعض یاءمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلوه ؛
مردان و زنان با ایمان یار و یاور همدیگرند ، امر به معروف و نهی از منکر می کنند و نماز را برپا می دارند .
والذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلوه و امرهم شوری بینهم ؛
و آنها که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز را برپا داشته و کارهایشان به طریق مشورت در میان آنها صورت می گیرد .
(سوره شوری ، آیه 38)
ولاتصل علی احد منهم مات ابدا و لاتقم علی قبره انهم کفروا بالله و رسوله و ماتوا و هم فاسقون ؛
بر هیچ یک از آنها که بمیرد ، نماز نخوان و بر کنار قبرش (برای دعا و طلب آمرزش ) نایست ؛ چرا که آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حالی که فاسق بودند از دنیا رفتند .
(سوره توبه ، آیه 84)
فاقیموا الصلوه و اتوا الزکوه و اعتصموا بالله هو مولاکم ؛
پس نماز بگذارید و زکات بدهید و به خدا توسل جویید ، اوست مولای شما .
(سوره حج ، آیه 78)
التائبون العابدون الحامدون السائحون الراکعون الساجدون الامرون بالمعروف و الناهون عن المنکر و الحافظون لحدود الله و بشر المؤ منین ؛
(مؤ منان کسانی هستند که ) توبه کنندگان و عبادت کنندگان و سپاس گویان و سیاحت کنندگان و رکوع کنندگان و سجده آوران و آمران به معروف و نهی کنندگان از منکر و حافظان حدود (و مرزهای ) الهی و بشارت بده مؤ منان را .
(سوره توبه ، آیه 12)
والذین یمسکون بالکتاب و اقاموا الصلوه انا لانضیع اجر المصلحین ؛
و آنهایی که به کتاب (خدا) تمسک جویند و نماز را برپا دارند (پاداش بزرگی خواهند داشت زیرا) ما پاداش مصلحان را ضایع نخواهیم کرد .
(سوره اعراف ، آیه 170)
ان الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلوه ؛
کسانی که قرآن تلاوت می کنند و نماز به پای می دارند .
(سوره فاطر ، آیه 26)
لکن الراسخون فی العلم منهم و المؤ منون یؤ منون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و المقیمین الصلوه و المؤ تون الزکوه و المؤ منون بالله والیوم الاخر اولئک سنؤ تیهم اجرا عظیما ؛
ولی دسته ای ازآنها که راسخ در علم اند ، و آنها که ایمان دارند به تمان آن چه بر تو نازل شده و آن چه که پیش از تو نازل گردیده ، ایمان می آورند و آن ها که نماز را برپا می دارند و آنان که زکات می دهندو آن ها که به خدا و روز قیامت ایمان می آورده اند ، به زودی به همه آنان پاداش عظیمی خواهیم داد .
(سوره نساء ، آیه 162)
والذین صبروا ابتغاء وجه ربهم و اقاموا الصلوه و انفقوا مما رزقناهم سرا و علانیه و یدرؤ ن بالحسنه السیئه اولئک لهم عقبی الدار ؛
وهم در طلب رضای خدا راه صبر پیش می گیرند ، نماز به پا می دارند و از آن چه نصیبشان کردیم به فقرا پنهان و آشکار انفاق می کنند و در عوض بدیهای مردم نیکی می کنند ، اینان هستند که عاقبت منزلگاه نیکو یافتند .
(سوره رعد ، آیه 22)
. . . . ولکن البر من امن بالله و الیوم الاخر و الملئکه و الکتاب و النبیین . . . واقام الصلوه . . . ؛
بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خداوند و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده اند . . . و نماز برپا می دارند . . .
(سوره بقره ، آیه 177)
تحبسونهما من بعد الصلوه و فیقسمان بالله . . . ؛
(درصدق آنها شک کردید) آنها را بعد از نماز نگاه می دارید تا سوگند یاد کنند .
(سوره مائده ، آیه 106)
. . . واقیموا الصلوه و اتوا الزکوه و اقرضوا الله قرضا حسنا ؛
نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و به خدا قرض الحسنه دهید .
(سوره مزمل ، آیه 20)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اول ما افترض الله علی امتی ، الصلوات الخمس و اول ما یرفع من اعمالهم ، الصلوات الخمس و اول ما یساءلون عنه ، الصلوات الخمس ؛
اولین چیزی که خداوند بر امت من واجب کرد ، نمازهای پنج گانه است و اولین چیزی که از اعمال ایشان بالا برده می شود ، نمازهای پنج گانه است و اولین چیزی که نسبت به آن مورد سؤ ال واقع می شوند ، نمازهای پنج گانه است .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 1885)
قال علی - علیه السلام - :
اوصیکم بالصلاه و حفظها ، فانها خیرالعمل و هی عمود دینکم ؛
شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش می کنم ، زیرا نماز برترین عمل و ستون و اساس دین شما است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 468 ، بحارالانوار ، ج 82 ، ص 209)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه ، معراج المؤ من ؛
نماز ، معراج مؤ من است .
(کشف الاسرار ، ج 2 ، ص 676 ، سرالصلوه ، ص 7 ، اعتقادات مجلسی ، ص 29)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه نور المؤ من ؛
نماز نور مؤ من است .
(شهاب الاخبار ، ص 50 ، نهج الفصاحه ، ص 396)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
علم الایمان الصلوه ؛
علامت و نشانه ایمان نماز است .
(شهاب الاخبار ، ص 59)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه عماد دینکم ؛
نماز ، پایه و ستون دین شما است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 370)
قال الکاظم - علیه السلام - :
افضل ما یتقرب به العبد الی الله بعد المعرفه به ، الصلوه ؛
بهترین چیزی که بنده بعد از شناخت خدا به وسیله آن به درگاه الهی تقرب پیدا می کند ، نماز است .
(تحف العقول ، ص 455)
قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - :
علم الاسلام الصلاه ؛
نماز ، پرچم اسلام است .
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 279 ، حدیث 1887)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الصلوه قربان المؤ من ؛
همانا نماز خواندن وسیله نزدیکی مؤ من به خداست .
(کنزالعمال ، حدیث 18907)
قال الباقر - علیه السلام - :
بنی الاسلام علی خمس : الصلوه و الزکوه ، و الصوم و الحج و الولایه ؛
اسلام بر روی پنج پایه بنا شده است : نماز ، روزه ، زکات ، حج ، ولایت .
(کافی ، ج 2 ، ص 17)
قال الحسین - علیه السلام - فی قوله تعالی :
(الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاه ) قال : هذه فینا اهل البیت ؛
(در تفسیر آیه ) (کسانی که اگر ما به آنها در زمین قدرت و حکومت دهیم ، نماز را به پا می دارند) این در مورد ما خاندان اهل بیت است .
(بحارالانوار ، ج 24 ، ص 166)
قال الصادق - علیه السلام - :
احب الاعمال الی الله - عز و جل - الصلوه و هی اخر وصایا الانبیاء ؛
نماز ، بهترین کارها نزد خداوند و آخرین وصیتهای پیامبران الهی است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 397)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
موضع الصلوه من الدین کموضع ضع الراءس من الجسد ؛
جایگاه نماز در دین ، مانند جایگاه سر در بدن است .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 18972)
قال علی - علیه السلام - :
لکل شی ء وجه و وجه دینکم الصلاه ؛
هر چیزی دارای سیماست ، سیمای دین شما نماز است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 227)
قال الباقر - علیه السلام - :
ذکر الله لاهل الصلاه اکبر من ذکرهم ایاه ؛ الاتری انه یقول : (اذکرونی اذکرکم ) ؛
یاد خدا برای اهل نماز ، بالاتر از یاد آنها از خداست ؛ آیا نمی بینی که خداوند می فرماید : (مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم ) .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 199)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا اباذر!ان الله جعل قره عینی فی الصلوه و حببها الی کما حبب الی الجائع ، الطعام و الی الظمان ، الماء و ان الجائع اذا اکل شبع و ان الظمان اذا شرب روی و انا لااشبع من الصلوه ؛
ای ابوذر!همانا خداوند نور چشم مرا در نماز قرار داده و نماز را محبوب من نمود ؛ همان گونه که طعام را برای گرسنه و آب را برای تشنه . گرسنه با خوردن سیر ، و تشنه با نوشیدن سیراب می گردد ، اما من هرگز از نماز سیر نمی شومساءله
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 77 ، مستدرک الوسایل ، ج 1 ، ص 174)
قال علی - علیه السلام - :
الله ، الله فی الصلوه ، فانها عمود دینکم ؛
خدا را ، خدا را درباره نماز ؛ چرا که ستون دین شماست .
(نهج البلاغه ، نامه ها ، ص 47)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه مفتاح الجنه ؛
نماز کلید بهشت است .
(نهج الفصاحه ، حدیث 1588)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و اما الصلوه فانه لاخیر فی دین ، لا صلوه فیه ؛
اما نماز ، همانا در دینی که نماز نداشته باشد ، خیری نیست .
(سیره ابن هشام ، ج 3 - 4 ، ص 504)
قال علی - علیه السلام - :
تعاهدوا امر الصلوه و حافظوا علیها و استکثروا منها ؛
نماز را مراعات کنید و محافظت کنید آن را ، و آن را زیاد به جا آورید .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 402 ، نهج البلاغه ، خطبه 199)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان افضل الفرائض بعد المعرفه الصلاه ؛
بهترین واجبات پس از شناخت (خدا) نماز است .
(تفسیر ابوالفتح ، ج 1 ، ص 102)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما عمل ابن ادم شیئا افضل من الصلاه و صلاح ذات البین و خلق حسن ؛
فرزند آدم (انسان ) هیچ عملی انجام نمی دهد که بهتر از نماز و آشتی دادن مردم و خوش اخلاقی باشد .
(نهج الفصاحه ، ص 547 ، حدیث 2651)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لایزال العبد فی صلوه ماانتظر الصلوه ؛
بنده مادام که منتظر نماز است در حال نماز است .
(نهج الفصاحه ، ص 527 ، حدیث 2538)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه خیر موضوع فمن شاء استقل و من شاء استکثر ؛
نماز بهترین چیزی است که مقرر شد ، پس هر که خواهد کم بخواند و هر که خواهد زیاد کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ص 4 و 6 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 308)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه نورالمؤ من و الصلاه نور من الله ؛
نماز نور مؤ من است و نماز نوری از خداوند است .
(جامع احادیث الشیعه ، ص 4 و 15)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قره عینی فی الصلاه ؛
روشنی چشم من در نماز است .
(نهج الفصاحه ، ص 283 ، حدیث 1343 ، بحارالانوار ، ج 82 ، ص 193)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان طاعه الله خدمته من الارض فلیس شی ء من خدمته یعدل الصلاه ؛
پیروی و اطاعت از پروردگار خدمت کردن به او در زمین است و هیچ چیز در خدمت به پروردگار معادل نماز نیست .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 318)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
مثل الصلاه مثل عمود الفسطاط ، اذاثبت العمود ثبتت الاطناب و الاوتاد و الغشاء ، و اذا انکسر العمود لم ینفع وتد و لاطنب و لاغشاء ؛
مثل نماز مانند مثل ستون خیمه است ، هرگاه ستون ثابت باشد طنابها و میخها و پرده ها ثابت و سودمند خواهند بود و هرگاه ستون بشکند و در هم فرو ریزد ، نه میخ نافع است و نه ریسمان سودی دارد و نه پرده ای اثری خواهد داشت .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، شماره 639)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
حافظوا علی الصلوات الخمس فان الله - عزوجل - اذا کان یوم القیامه یدعوا العبد فاول شی ء یساءل عنه ، الصلاه فان جاءبها تامه و الا زخ به فی النار ؛
نمازهای پنج گانه را محافظت کنید ، زیرا روز قیامت که می شود خداوند بنده اش را فرا می خواند و نخستین چیزی که از او می پرسد نماز است ، اگر آن را به طور کامل انجام داده باشد ، (به بهشت می رود) و گرنه در آتش افکنده می شود .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 201 ، جامع الاخبار ، ص 86 و 87)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان افضل الاعمال عند الله یوم القیامه ، الصلوه ؛
همانا بهترین عمل در روز قیامت نزد خداوند ، نماز است .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 7)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه من شرایع الدین ، و فیها مرضاه الرب - عزوجل - فهی منهاج الانبیاء ؛
نماز از سنتهای دین ، و مایه خشنودی پروردگار و راه و روش پیامبران است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 22 ، بحارالانوار ، ج 82 ، ص 231)
قال الباقر - علیه السلام - :
اذا احرم العبد فی صلاته ، اقبل الله علیه بوجهه و یوکل به ملکا یلتقط القران من فیه التقاطا ، فان اعرض الله عنه و وکله الی الملک ؛
آن گاه که بنده در نمازش تکبیره الاحرام گفت ، خداوند به او روی می کند و فرشته ای را ماءمور او می سازد که آیات قرآن را از دهان او بر می چیند . اگر اعراض کرد ، خداوند از او روی می گرداند و او را به فرشته واگذارد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 332)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
. . . و اسهم الاسلام ثلاثه : الصلوه و الصوم و الزکوه ؛
بهره اسلام برای شما سه چیز است : نماز ، روزه ، و زکات .
(نهج الفصاحه ، ص 244 ، حدیث 1212)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الا ان الصلاه مادبه الله فی الارض قد هناها لاهل رحمته فی کل یوم خمس مرات ؛
آگاه باشید نماز سفره گسترده خدا در زمین است که خداوند آن را روزی پنج بار برای اهل رحمتش (افراد شایسته رحمت ) گوارا نموده است .
(مستدرک الوسایل ، ج 1 ، ص 170)
قال الباقر - علیه السلام - :
انما مثل الصلاه لصاحبها ، کمثل رجل دخل علی ذی سلطان فانصت له حتی فرغ من حاجته ، و کذلک المرء المسلم باذن الله - عزوجل - مادام فی الصلاه لم یزل الله - عز و جل - ینظر الیه حتی یفرغ من صلاته ؛
همانا مثل نماز برای نمازگزار ، مثل مردی است که برسلطانی وارد گردد و اظهار حاجت کند ؛ پس آن شخص سلطان ، ساکت و آماده استماع سخنان صاحب حاجت گردد تا اینکه از درخواستش فارغ شود ، همچنین است نمازگزار مسلمان تا هنگامی که به نماز ایستاده ، خداوند نظر مرحمتش را از او قطع نخواهد کرد و انوار الهی شامل اوست تا وقتی که از نمازش فارغ گردد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 231)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه منهاج الانبیاء ؛
نماز راه و روش انبیاء است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 231)
قال علی - علیه السلام - :
احب الاعمال الی الله الصلاه ؛
محبوبترین اعمال نزد خداوند ، نماز است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 233)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
. . . لان الصلاه تسبیح و تهلیل و تحمید و تکبیر و تمجید و تقدیس و قول و دعوه ؛
چون نماز ، تسبیح ، تهلیل ، تحمید ، تکبیر ، تمجید ، تقدیس ، قول ، و دعوت به حق است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 22 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 232)
اوحی الله الی نبیه ، موسی - علیه السلام - علیک بالصلوه فانها بمکان و لها عندی عهد وثیق ؛
خداوند به حضرت موسی (ع ) وحی نمود : بر تو باد نماز ، پس همانا نماز دارای مکان رفیعی و پیمان محکمی پیش من است .
(کلمه الله ، ص 257)
قال علی - علیه السلام - :
المنتظر وقت الصلاه بعد العصر ، زائر الله و حق علی الله - عزوجل - ان یکرم زائره و یعطیه ما سال ؛
هر مسلمانی که منتظر وقت نماز ، بعد از عصر است ، زائر پروردگار می باشد و بر عهده خداوند عزیز و جلیل است که زائر خود را گرامی بدارد و به او هر چه را که خواهد عطا فرماید .
(الخصال باب الثلاثه ، حدیث 127 . جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 78)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه راءس الاسلام ؛
نماز (به منزله ) راءس اسلام است .
(بحارالانوار ، ج 17 ، ص 127 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 367)
قال الصادق - علیه السلام - :
علیک بالصلاه !فان اخر ما اوصی به رسول الله و حث علیه الصلاه ؛
بر تو باد به نماز! زیرا آخرین چیزی که رسول خدا (ص ) به آن سفارش نمود (وانسان ) را بر انجام آن تاءکید نمود ، نماز بود .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 236)
قال علی - علیه السلام - :
ان العبد اذا سجد نادی ابلیس : یا ویله اطاع و عصیت و سجد و ابیت ؛
وقتی که بنده ای سجده کرد ، ابلیس فریاد می زند وای بر من !او اطاعت کرد ، ولی من معصیت کردم ، او سجده کرد و من از این عمل سرباز زدم .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 233)
قال الرضا - علیه السلام - :
ان الصلوه افضل العباده لله :
همانا ، نماز بهترین عبادت برای خداست .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 50)
قال الرضا - علیه السلام - :
ان الصلوه احسن صوره خلقها الله ؛
به درستی نماز نیکوترین صورتی است که خدا آن را خلق کرد .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 50)
فیما اوصی به امیرالمؤ منین - علیه السلام - عند وفاته : الصلوه ، الصلوه ، الصلوه ؛
در آن چیزی که امیرالمؤ منین (ع ) هنگام وفاتش وصیت کرد ، این بود : نماز ، نماز ، نماز .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، 173)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا قام المصلی الی الصلوه ، نزلت علیه الرحمه من اعنان السماء الی اعنان الارض و حفت به الملائکه و : اداه ملک لو یعلم هذا المصلی ما فی الصلاه ما انفتل ؛
هنگامی که انسان به نماز ایستاد ، رحمت خدا از آسمان بر او نازل می شود و ملائکه اطرافش را احاطه می کنند و فرشته ای می گوید : اگر این نمازگزار ارزش نماز را می دانست هیچ گاه از نماز منصرف نمی شد .
(اصول کافی ، ج 3 ، ص 265)
قال الصادق - علیه السلام - :
قال لقمان لابنه : لکل شی ء علامه یعرف بها و یشهد علیها و ان للدین ثلاث علامات : العلم و الایمان و العمل به ، (الی ان قال ) و للعامل ثلاث علامات الصلوه و الصیام و الزکوه ؛ حضرت لقمان به فرزندانش فرمود : برای هر چیزی علامتی است که به وسیله آن علامت شناخته می شود و به او شهادت داده می شود ، به درستی که برای دین سه علامت است : 1 - علم 2 - ایمان ، 3 - عمل به ایمان ، تا آن جا که فرمود : برای عامل به دین سه علامت است : 1 - نماز 2 - روزه ، 3 - زکات .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 183)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
نجوا انفسکم اعملوا و خیر اعمالکم الصلوه ؛
خود رآموزشی از عذاب الهی ) نجات دهید ، و عمل کنید ، که بهترین اعمال شما نماز است
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 175)
قال علی - علیه السلام - :
اوصیکم بالصلوه التی هی عمود الدین و قوام الاسلام فلا تغفلوا عنها ؛
سفارش می کنم شما را به نمازی که ستون دین و قوام اسلام است ؛ پس از نماز غافل نشوید .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 172)
عن ادریس القمی :
سئلت ابا عبدالله - علیه السلام - عن الباقیات الصالحات ، فقال : هی الصلوه فحافظوا علیها ؛
(ادریس قمی میگوید : ) از امام صادق (ع ) در مورد باقیات و صالحات سؤ ال کردم ، امام فرمود : آن نماز است ، پس محافظت بر نماز کنید .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 172)
قال الصادق - علیه السلام - :
اما انه لیس شی ء افضل من الحج الا الصلوه ؛
به درستی که هیچ عملی بالاتر از حج نیست ، مگر نماز .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 26)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان اول ما یسئل عنه العبد اذا وقف بین یدی الله - عز و جل - الصلوات المفروضات و عن الزکاه المفروضه و عن الصیام المفروض ، و عن الحج المفروض و عن ولایتنا اهل البیت ؛
وقتی بنده (فردای قیامت ) در مقابل خدای عز و جل قرار گرفت ، اولین چیزی که از او سؤ ال می کنند ، نمازهای واجب ، زکات واجب ، روزه واجب ، حج واجب و ولایت ما اهل بیت است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 90)
قال الرضا - علیه السلام - :
(الصلوه ) صله الله للعبد بالرحمه ؛
نماز عطیه و احسانی است از طرف خداوند برای بنده ، که از راه رحمت و عنایت بخشیده است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 246)
قال علی - علیه السلام - :
و اقام الصلاه فانها المله ؛
برپا داشتن نماز ، نشانه اصلی دین است .
(نهج البلاغه ، خطبه 110)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه راءس الدین ؛
نماز (به منزله ) سر دین است .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 184)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اول ما یساءلون عنه الصلوات الخمس ؛
اولین چیزی که از انسانها سؤ ال می شود ، نمازهای پنج گانه است .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 18859)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اول ما یرفع من اعمالهم الصلوات الخمس ؛
اولین عملی که از انسانها بالابرده می شود ، نماز پنج گانه است .
(کنز العمال ، ج 7 ، حدیث 18899)
فی مکارم الاخلاق :
عن ابی عبیده الخداء قال : کنت مع الباقر - علیه السلام - فضل بعیری ، فقال - علیه السلام - صل رکعتین ثم کما اقول : اللهم راد الضاله ، مادئا من الضلاله رد علی ضالتی فانها من فضلک و عطائک ، ثم قال - علیه السلام - : یا ابا عبیده تعال فارکب مع ابی جعفر - علیه السلام - فلما یسرنا اذا سواد علی الطریق فقال - علیه السلام - : یا ابا عبیده ! هذا بعیر فاذا هو بعیری ؛
ابی عبیده خداء گفت : با حضرت باقر (ع ) بودم ، مرکبم گم شد . امام - علیه السلام - فرمود : دو رکعت نماز بگذار و بعد بگو : خداوند!تو که گمشده را باز می گردانی ، و از گمراهی به هدایت می آوری گمشده ام را به من بازگردان که آن از احسان و بخشش توست ، بعد امام (ع ) فرمود : ای اباعبیده !پیش آی و سوار شو . با حضرت سوار شدم ، همچنان که راه می پیمودم در راه یک سیاهی به چشم ما خورد ، امام (ع ) فرمود : این شتر توست . چون دقت کردم دریافتم که شتر من است .
(مکارم الاخلاق ، ص 259)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه من افضل اعمال العباد ؛
نماز از بهترین اعمال بندگان است .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 184)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه نور ؛
نماز ، روشنی است .
(میزان الحکمه ، ج 10 ، ص 234)
عن سلمان الفارسی قال :
کنا مع رسول الله صلی الله علیه و اله فی ظل شجره فاخذ غصنا منها فنفضه فتساقط ورقه ، فقال الا تسالونی عما صنعت ؟ فقالوا اخبرنا یا رسول الله . قال : ان العبد المسلم اذا قام الی الصلوه تحاطت خطایاه کما تحاطت ورق هذه الشجره ؛
از سلمان فارسی نقل شده گوید : با پیامبر خدا (ص ) در سایه درختی بودیم ، یک شاخه از آن برداشت و آن را تکان داد تا برگهای آن ریخت ، سپس فرمود : آیا از آن چه کردم نمی پرسید : عرض کردند : یا رسول الله !به ما خبر بده ، فرمود : همانا بنده مسلمان هرگاه که به نماز قیام می کند گناهان او ریخته می شود ، همان طور که برگ این درخت ریخته شد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 30)
قال عیسی بن مریم - علیه السلام - :
یا بنی اسرائیل لاتکثروا الاکل فانه من اکثر الاکل اکثر النوم و من اکثر النوم اقل الصلاه و من اقل الصلاه کتب من الغافلین ؛
ای بنی اسرائیل در خوردن زیاده روی نکنید ، همانا محصول زیاد خوردن بسیار خوابیدن است و هر کس بسیار بخوابد ، نماز و عبادتش کم خواهد بود و آن گاه در زمره غافلان به شمار خواهد آمد .
(تنبیه الخواطر و نزهه النواظر ، ص 38)
جاء رجل الی رسول الله - صلی الله علیه وآله - فقال :
ادع الله ان یدخلنی الجنه ، فقال : اعنی بکثره السجود ؛
مردی به حضور پیامبر اسلام (ص ) آمد و عرض کرد : دعا کن خدا مرا به بهشت داخل کند ، فرمود : مرا با زیادی سجده کردن همراهی کن .
(وسائل الشیعه ، ج 30 ، ص 30)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان عمود الدین الصلاه ، و هی اول ما ینظر فیه من عمل ابن ادم فان صحت نظر فی عمله ، و ان لم تصح لم ینظر فی بقیه عمله ؛
همانا ستون دین نماز است ، و آن اول چیز است که به آن از عمل فرزند آدم رسیدگی می شود . اگر صحیح باشد ، به سایر عمل رسیدگی می شود و اگر صحیح نباشد ، به سایر عملهای او توجهی نمی شود .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 23)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی رکعتین یعلم ما یقول فیهما انصرف و لیس بینه و بین الله - عز و جل - ذنب الا غفره له ؛
هر کس دو رکعت نماز بخواند وبداند چه می گوید ، از نماز فارغ می شود ، در حالی که میان او و میان خدای عز و جل گناهی نیست ، مگر خداوند برای او می بخشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240 ، اصول وافی ، ج 2 ، ص 100)
قال الباقر - علیه السلام - :
وقف ابوذر - رحمه الله علیه - عند حلقه باب الکعبه فوعظ الناس ، ثم قال : حج حجه لعظائم الامور ، و صم یوما لزجره النشور ، و صل رکعتین فی سواد اللیل لوحشه القبور ؛
ابوذر خدا رحمتش کند ، درکنار در کعبه ایستاد و به مردم پند داد ، سپس گفت : حجی برای کارهای بزرگ به جا آور و برای راندن و خروش رستاخیز روزه بگیر ، در تاریکی شب برای وحشت قبر دو رکعت نماز بخوان .
(بحارالانوار ، ج 87 ، ص 160)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه وجه دینکم ؛
نماز سیمای مکتب است .
(فروع کافی ، ج 1 ، ص 270)
قال علی - علیه السلام - :
تعاهدوا امر الصلوه و حافظوا علیها و استکثروا منها و تقربوا بها ؛
مراقب نماز خود باشید و آن را حفظ کنیدو زیاد (نماز مستحبی ) بخوانید و به وسیله آن تقرب جویید .
(نهج البلاغه ، خطبه 190)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه میزان ؛
نماز وسیله سنجش است .
(پرتوی از اسرار نماز ، ص 80)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان اول ما فرض الله علی عباده الصلاه ، و اخر ما یبقی عند الموت الصلاه ، و اول ما یحاسب یوم القیمه الصلاه ، فمن اجاب فقد سهل ما بعده و من لم یجب فقد اشتد ما بعده ؛
همانا اولین فریضه ای که از طرف خداوند بر بندگانش واجب شد نماز بود و آخرین فریضه ای که تا دم مرگ از او ساقط نمی گردد و وجوبش همچنان باقی است نماز است و اولین چیزی که بنده به آن در روز قیامت محاسبه می گردد ، نماز است . پس اگر کسی جواب داد بعد از آن ، کار بر اوآسان می گردد و اگر جواب نداد ، بعد از آن کار بر او سخت می شود .
(لئالی الاخبار ، ج 4 ، ص 8)
قال علی - علیه السلام - :
لایخرج فی سفر یخاف فیه علی دینه و صلاته ؛
در سفری که می ترسید بر دینتان و نمازتان خارج نشوید .
(بحارالانوار ، ج 10 ، ص 108 . میزان الحکمه ، ج 4 ، ص 475)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اظهر امر الاسلام کله صغیره و کبیره و لکن اکثر همک الصلوه ؛
همه دستورات اسلام را از کوچک و بزرگ آشکار کن ، ولی بیشتر همت تو درباره نماز باشد .
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 129 ، روایت 33)
قال الکاظم - علیه السلام - :
لاتستغنی شیعتنا عن اربع : خمره یصلی علیها ، و خاتم یتختم به و سواک یستاک به و سبحه من طین قبر ابی عبدالله - علیه السلام - ؛
پیروان ما از چهار چیز بی نیاز نیستند :
1 - سجاده ای که بر روی آن نماز خوانده شود .
2 - انگشتری که در انگشت باشد .
3 - مسواکی که با آن دندآنهارا مسواک کنند .
4 - و تسبیحی از خاک مرقد امام حسین (ع ) .
(تهذیب الاحکام ، ج 6 ، ص 75)
سئلت اباعبدالله - علیه السلام - :
عن افضل ما یتقرب به العباد الی ربهم و احب ذلک الی الله - عز و جل - ما هو ؟ فقال : ما اعلم شیئا بعد المعرفه افضل من هذه الصلاه الاتری ان العبد الصالح عیسی بن مریم قال : و اوصانی بالصلاه . . . ؛
از امام صادق - علیه السلام - پرسیدم : برترین چیزی که بندگان می توانند به وسیله آن به درگاه خدا تقرب جویند و محبوبترین آنها وی چیست ؟ فرمود : پس از مسئله معرفت خدا برتر از این نماز چیزی را سراغ ندارمساءله مگر ندیدی که بنده صالح خدا(حضرت مسیح ) گوید : خدا مرا به نماز سفارش کرده . . .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 209)
عن الساباطی عن الامام الصادق - علیه السلام - قال :
اول ما یسئل عن العبد اذا وقف بین یدی الله - عز و جل - الصلوات المفروضات ، و عن الزکاه ، و عن الحج ، و عن الجهاد ، و عن ولایتنا اهل البیت ، فمن اقر بولایتنا اهل البیت ثم مات علیها ، قبلت صلاته و زکاته و صومه و حجه ؛
امام صادق (ع ) در پاسخ عمار ساباطی فرمود : اولین چیزهایی که در پیشگاه خداوند متعال از انسان سؤ ال می شود : نمازهای واجب ، زکات ، روزه ، حج ، جهاد ، و (ولایت ما اهل بیت ) است . و افزود : پس کسی که به ولایت ما اهل بیت ، اقرار و اعتراف دارد و با این اعتقاد از دنیا
برود ، نماز ، زکات ، روزه ، و حج وی مورد پذیرش خداوند متعال قرارمی گیرد .
(معالم زلفی ، باب 98 ، ص 228)
قال الصادق - علیه السلام - :
یا هشام ! افضل ما یتقرب به العبد الی الله بعد معرفه به الصلوه و بر الوالدین و ترک الحسد و العجب و الفخر ؛
بهترین وسیله ای که انسان را به خداوند نزدیک می سازد ، بعد از خداشناسی ، نماز و نیکوکاری به پدرو مادر و ترک رذیله های حسد و عجب و فخرفروشی است .
(تحف العقول ، ص 455)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من عرف الله و عظمه منع فانه من الکلام و بطنه من الطعام و عنا نفسه بالصیام و القیام ؛
کسی که خدا را شناخت و به عظمتش پی برد ، دهان خود را از سخن (بی مورد) ، و شکم را از غذای حرام باز می دارد ، و به استقبال سختی روزه و نماز جهت دریافت پاداش و جلب رضایت حق می شتابد .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 178)
فی الحدیث :
ان ربک یصلی یقول : (سبوح قدوس رب الملئکه و الروح ) ؛
همانا پروردگار تو نماز می گزارد و می فرماید : (منزه و مقدس است پروردگار ملائکه و روح . )
(اصول کافی ، ج 2 ، ص 329)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
شهاده ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله و الاقرار بماجاء من عند الله و اقامه الصلاه و ایتاء الزکاه و حج البیت و صوم رمضان و الولایه لنا و البراءه من عدونا و تکونوا مع الصدیقین ؛
(هشام بن عجلان می گوید : به امام صادق (ع ) گفتم : درباره مساءله ای از شما می پرسم که با احدی به غیر از شما در میان نخواهم گذاشت . (وی افزود) از شما سؤ ال می کنم از ایمان : از پایین ترین درجه آن ، امام صادق (ع ) پاسخ داد : ) ارکان دین و ایمان عبارت است از (شهادت و اقرار به وحدانیت خدا ، و رسالت محمد بن عبدالله (ص ) و اقرار بدانچه که از سوی خداوند متعال مقرر گشته است ، برپا داشتن نماز ، پرداخت زکات ، حج خانه خدا ، روزه ماه مبارک رمضان ، پذیرفتن ولایت ماو دشمنی با دشمنان ما ؛ و اینکه بکوشید تا با راستگویان باشید . (مراد از راستگویان ، ائمه معصومین و پیروان راستین آنهایند) .
(بحارالانوار ، ج 27 ، ص 53)
قال الباقر - علیه السلام - :
ما من عبد من شیعتنا یقوم الی الصلوه الا اکتنفته بعدد من خالفه ملائکه یصلون خلفه و یدعون الله - عز و جل - له حتی یفرغ من صلاته ؛
هیچ بنده ای از پیروان ما نیست که به نماز بایستد ، مگر آن که به اندازه مخالفینش ملائکه پشت سر او نماز می خوانند و در پیشگاه خداوند
متعال برای او دعا می کنند تا از نمازش فارغ شود .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 205)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
امتحنوا شیعتنا عند ثلاث : عند مواقیت الصلاه کیف محافظتهم علیها ، و عند اسرارهم کیف حفظهم لها عند عدونا و الی اموالهم کیف مواساتهم لاخوانهم فیها ؛
شیعیان ما و پیروان ما را به سه مساءله امتحان کنید :
1 - اهمیت به اوقات نماز ، که آیا اول وقت نماز را بر پای می دارند یا خیر ؟
2 - حفظ اسرار ، یعنی در حفظ اسرار و مسائل محرمانه کوشا هستند یاخیر ؟
3 - و از حیث توانمندیهای مالی ، یعنی آیا در مال خود برای برادران دینی سهمی قائلند و دست آنها را می گیرند یا خیر ؟
(خصال صدوق ، ج 1 ، ص 103)
قال الرضا - علیه السلام - :
ان الصلوه افضل العباده لله و هی احسن صوره خلقها الله من اداها بکمالها و تمامها فقد ادی واجب حقها و من تهاون فیها ضرب بها وجهه ؛
همانانماز بهترین شیوه بندگی خداست و آن زیباترین شکلی است که خداوند آن را آفریده ، پس کسی که به طور کامل و تمام آن را به جا آورد حق واجب آن را ادا کرده و کسی که در انجام آن کوتاهی کند خدا آن را به صورتش می زند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 246)
عن العلل باسناده عن اباعبدالله - علیه السلام - فی حدیث طویل یصف صلوه المعراج : قال انزل الله العزیز الجبار علیه محملا من نور فیه اربعون نوعا من انواع النور کانت محدقه حول العرش عرشه تبارک و تعالی تغشی ابصار الناظرین . اما واحد منها فاصفر ؛ فمن اجل ذلک اصفرت الصفره ، و واحد منها احمر ؛ فمن اجل ذلک احمرت الحمره . الی ان قال : فجلس فیه ثم عرج به الی السماء الدنیا فنفرت الملائکه الی اطراف السماء ثم خرت سجدا فقالت : سبوح قدوس ربنا و رب الملائکه و الروح ، ما اشبه هذا النور بنور ربنا!فقال جبرئیل : الله اکبر ، الله اکبر . فسکت الملائکه و فتحت السماء و اجتمعت الملائکه ؛ ثم جائت و سلمت علی النبی - صلی الله علیه وآله - افواجا ، ثم قالت : یا محمد کیف اخوک ؟ قال : بخیر . قالت فان ادرکته فاقراه منا السلامساءله فقال النبی - صلی الله علیه وآله - : اتعرفونه ؟
فقالوا : کیف لم نعرفه و قد اخذ الله - عزوجل - میثاقک و میثاقه منا . . . . ؛
از کتاب علل الشرایع نقل شده است به سندی که آورده از امام صادق (ع ) در حدیثی بلند که در آن نماز معراج را وصف می فرماید ؛ روایت کرده که فرمود : خداوند عزیز جبار بر پیامبر ، محملی از نور فرو فرستاد که چهل نوع از انواع نور در آن بود که گرداگرد عرش خداوند تبارک و تعالی را احاطه کرده بودند آن سان که دیدگان بینندگان را خیره می ساختند . یکی از آن نورها نور زرد بود ، و به این جهت زردی ، زرد شد ؛ و یکی ازنورها سرخ بود ، به این سبب سرخی ، سرخ شد . تا اینکه فرمود : پس پیامبر (ص ) در آن بنشست و سپس به آسمان دنیا عروج کرد ؛ پس ملائکه به اطراف آسمان گریختند و سپس به سجده افتادند و گفتند : (منزه و مقدس است پروردگار ما و پروردگار ملائکه و روح ؛ این نور چه قدر به نور پروردگار ما شبیه است !پس جبرئیل گفت : (الله اکبر) پس ملائکه ساکت شدند و آسمان گشوده شد و ملائکه مجتمع گشته ؛ سپس آمدند و گروه گروه بر پیامبر (ص ) سلام کردند و سپس گفتند : (ای محمد! برادرت چگونه است ؟ ) فرمود : (خوب است ) . گفتند : (چون او را دیدی از جانب ما سلامش برسان ) پس پیامبر (ص ) فرمود : آیا او را می شناسید ؟ گفتند :
(چگونه نشناسیمش در حالی که خداوند عزوجل برای تو و او از ما پیمان گرفته است . )
(بحارالانوار ، ج 18 ، ص 354)
قال علی - علیه السلام - :
ما اهمنی ذنب امهلت بعده حتی اصلی رکعتین ، و اسال الله العافیه ؛
از آن گناه پروایی ندارم که پس از آن فرصت یابم دو رکعت نمازگزارم و از خدا عافیت وسلامتی بطلبم .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 1230)
قال الباقر - علیه السلام - :
الصلاه عمود الدین ، مثلها کمثل عمود الفسطاط اذا ثبت العمود ثبتت الاوتاد الاطناب و اذا مال العمود و انکسر لم یثبت وتد و لاطنب ؛
نماز ستون دین است ، مثل نماز همانند عمود و ستون خیمه است که هرگاه ستون ثابت باشد طنابها و میخها و پرده آن ثابت است . هنگامی که ستون آن کج و شکسته شود هیچ کدام از آنها استوار نمی ماند .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 218 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 369)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما من لیله الا و ملک الموت ینادی یا اهل القبور لمن تغبطون الیوم . . . . فیقول الموتی : انما نغبط المؤ منین فی مساجدهم لانهم یصلون و لا نصلی . . . ؛
هر شب فرشته مرگ ندا می کند : ای اهل قبور!نسبت به چه کسی غبطه می خورید ؟ . . مردگان در جواب گویند : ما به مؤ منانی غبطه می خوریم که در مساجد نماز می خوانند در حالی که ما نماز نمی خوانیم .
(ارشاد القلوب ، ص 65)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الصلوه حجره الله فی الارض ؛
همانا نماز نگهبان الهی در زمین است .
(بحارالانوار ، ج 78 ، ص 199)
قال علی - علیه السلام - :
معاشر الناس ، ان النساءنواقص الایمان . . . فاما نقصان ایمانهن فقعود هن عن الصلوه و الصیام ؛
ای مردم زنان نسبت به مردان ایمان کمتری دارند ، و دلیل بر کمتر بودن ایمان آنها این است که در ایام عادت از نماز و روزه باز نشسته می شوند .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 179)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان احب الاعمال الی الله - عز و جل - الصلاه و البر و الجهاد ؛
همانا محبوبترین اعمال در نزد خداوند : نماز ، نیکی کردن و جهاد در راه خداست .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 27)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
صلاه الرجل تطوعا حیث لایراه الناس تعدل صلاته علی اعین الناس خمسا و عشرین ؛
نماز مرد که به دلخواه درجایی که مردم او را نبینند به جاآورد ، برابر بیست و پنج نماز است که در برابر چشم مردم انجام دهد .
(نهج الفصاحه ، م 1848 ، ص 391)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
بالصلاه یبلغ العبد الی الدرجه العلیاء لان الصلاه تسبیح و تهلیل و تحمید و تکبیر و تمجید و تقدیس و قول و دعوه ؛
به وسیله نماز بنده به درجه عالی و مقام والا می رسد ، زیرا نماز تسبیح و تهلیل و تحمید و تکبیر و تمجید و تقدیس الهی است ، نماز قول حق و دعوت به سوی حق می باشد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 232 . جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 22)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
نوم علی علم خیر من صلاه علی جهل ؛
خواب با علم بهتر از نماز با جهل است .
(نهج الفصاحه ، م 3140 ، ص 633)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه انس فی قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنکر و نکیر ؛
نماز مونس (نمازگزار) در قبر ، فراش نیکو در زیرش ، و پاسخ نمازگزار برای نکیر و منکر می باشد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 232)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه زاد للمؤ من من الدنیا الی الاخره ؛
نماز زاد و توشه مؤ من در دنیا برای آخرت می باشد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 232)
قال الصادق - علیه السلام - :
المنجیات : اطعام الطعام و افشاء السلام و الصلاه باللیل و الناس نیام ؛
عوامل رستگاری : اطعام کردن ، آشکار سلام کردن ، نماز شب خواندن در حالی که مردم آرمیده اند .
(محاسن برقی ، ص 387)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه اجابه للدعاء و قبول للاعمال ؛
نماز موجب اجابت دعا و قبولی اعمال است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 1)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه سلاح علی الکافر ؛
نماز سلاح مؤ من علیه کافر است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 56 و 231)
واقم الصلوه ان الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر و لذکر الله اکبر :
نماز را برپا دار ، زیرا نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند باز می دارد و یاد خدا بسیار بزرگتر است .
(سوره عنکبوت ، آیه 45)
الا بذکر الله تطمئن القلوب ؛
آگاه باشید تنها با یاد خدا دلها آرامش می یابد .
(سوره رعد ، آیه 28)
قد افلح من تزکی ، و ذکر اسم ربه فصلی :
مسلما رستگار می شود کسی که خود را تزکیه کند ، و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند .
(سوره اعلی ، آیات 14 و 15)
و اقم الصلوه لذکری :
نماز را برای یاد من به پا دارید .
(سوره طه ، آیه 14)
انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء فی الخمر و المیسرو یصدکم عن ذکر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهون :
شیطان می خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز بازدارد ، آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهی اکید) خودداری خواهید کرد ؟
(سوره مائده ، آیه 91)
انما المؤ منون الذین اذا ذکر الله و جلت قلوبهم و اذا تلیت علیهم ایاته زادتهم ایمانا و علی ربهم یتوکلون ، الذین یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون ، اولئک هم المؤ منون حقا لهم درجات عند ربهم و مغفره و رزق کریم :
مؤ منان کسانی هستند که هرگاه خدا نزد آنها یاد شود دلهای آنها می ترسد و هرگاه آیات خدا بر آنها تلاوت شود ، ایمانشان بیشتر می گردد و بر پروردگار خود توکل می کنند ، آنان که نماز را به پا می دارند و از آن چه به آنها داده ایم انفاق می کنند و مؤ منان حقیقی آنها هستند ، برای آنان درجات (فوق العاده ای ) نزد پروردگارشان است و برای آنها آمرزش و روزی بی نقص و عیب است .
(سوره انفال ، آیات 2 - 4)
واقم الصلوه طرفی النهار و زلفا من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکری للذاکرین :
نماز بگذار در آغاز و انجام روز و ساعاتی از شب ، زیرا نیکیها ، بدیها را از میان می برند ، این تذکری است برای آنها که اهل تذکرند .
(سوره هود ، آیه 114)
الذین اذا ذکر الله و جلت قلوبهم و الصابرین علی ما اصابهم و المقیمی الصلوه و مما رزقناهم ینفقون :
همانها که وقتی نام خدا برده می شود دلهایشان مملو از خوف پروردگار می گردد ، و آنها که در برابر مصائبی که به آنان می رسد شکیبا و استوارند ، و آنها که نماز برپا می دارند و از آن چه روزیشان دادیم انفاق می کنند .
(سوره حج ، آیه 35)
محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم تریهم رکعا سجدا یبتغون فضلا من الله و رضوانا سیماهم فی وجوههم من اثر السجود . . . . :
محمد فرستاده خدا است و کسانی که با او هستند در برابر کفار سرسخت و شدید ، و در میان خود مهربانند ، آنها را در حال رکوع و سجود می بینی ، آنها همواره فضل خدا و رضای او را می طلبند ، نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است .
(سوره فتح ، آیه 29)
ان الانسان خلق هلوعا ، اذا مسه الشر جروعا ، و اذا مسه الخیر منوعا ، الا المصلین :
انسان حریص و کم طاقت آفریده شد ، هنگامی که بدی به او رسد بی تابی می کند و هنگامی که خوبی به او رسد مانع دیگران می شود ، مگر نمازگزاران .
(سوره معارج ، آیات 19 - 22)
ان الذین امنوا و عملوا الصالحات و اقاموا الصلوه و اتوا الزکوه لهم اجرهم عند ربهم و لاخوف علیهم و لاهم یحزنون :
آنان که اهل ایمان و عمل شایسته هستند و نماز را برپا داشته و زکات می پردازند ، نزد خداوند دارای اجر و بر آنان ترس و غصه ای نخواهد بود .
(سوره بقره ، آیه 277)
فلولا انه کان من المسبحین ، للبث فی بطنه الی یوم یبعثون :
اگر یونس اهل تسبیح نبود ، هر آینه تا قیامت در شکم ماهی مانده بود .
(سوره صافات ، آیات 143 و 144)
احادیث
قال علی - علیه السلام - :
الصلوه قربان کل تقی ؛
نماز خواندن وسیله نزدیکی به خدا است برای هر شخص پرهیزکار .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 367 . بحارالانوار ، ج 10 ، ص 99 . من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 56 ، ح 16)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
مثل الصلوات الخمس کمثل نهر جار عذب علی باب احدکم یغتسل فیه کل یوم خمس مرات فما یبقی ذلک من الدنس ؛
نمازهای پنج گانه به نهر جاری گوارایی می مانند که بر در خانه هایتان روان است و هر روز پنج بار خود را در زلال آن شست و شو می دهید ، دیگر هیچ پلیدی باقی نمی ماند .
(کنز العمال ، ج 7 ، ص 291 ، حدیث 18931)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
خمس صلوات ، من حافظ علیهن کانت له نورا و برهانا و نجاه یوم القیامه ؛
کسی که بر نمازهای پنج گانه محافظت و مراقبت نماید ، این نمازها برای او در قیامت نور و وسیله نجات خواهد بود .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 18862)
قال علی - علیه السلام - :
اذا قام الرجل الی الصلاه اقبل الیه ابلیس ینظر الیه حسدا لما یری من رحمه الله التی تغشاه ؛
هنگامی که کسی به نماز بر می خیزد ، شیطان می آید و به نظر حسادت به او نگاه می کند ، زیرا می بیند که رحمت خدا او را فرا گرفته است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 207)
قال علی - علیه السلام - :
ان الانسان اذا کان فی الصلاه ، فان جسده و ثیابه و کل شی ءحوله یسبح ؛
هنگامی که انسان در حال نماز است ، اندام و جامه او و هر چه پیرامون اوست ، خدا را تسبیح می گویند .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 377 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 213 . علل الشرایع ، ج 1 ، ص 237)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه تسود وجه الشیطان ؛
نماز چهره شیطان را سیاه می کند .
(نهج الفصاحه ، ص 396)
قال علی - علیه السلام - :
الصلوه حصن من سطوات الشیطان ؛
نماز قلعه و دژ محکمی است که نمازگزار را از حملات شیطان نگاه می دارد .
(غررالحکم ، ص 56 ، میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 367)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الصلوه و الصوم و الصدقه و الحج و العمره و کل عمل صالح ینفع المیت حتی ان المیت لیکون فی ضیق فیوسع علیه و یقال : هذا بعمل ابنک فلان او بعمل اخیک فلان اخوه فی الدین ؛
نماز ، روزه ، صدقه ، حج ، عمره ، و نیز هر عمل صالحی برای میت سود دارد ، حتی اگر میت در تنگنا هم باشد ، به واسطه این اعمال ، گشایشی برای او به عمل می آید و به وی می گویند : این گشایش به خاطر عملی است که پسر تو فلانی یا برادر دینی تو فلانی به جا آورده است .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 312)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه من شرایع الدین و فیها مرضاه الرب - عز و جل - و هی منهاج الانبیاء و للمصلی حب الملئکه و هدی و ایمان و نور المعرفه و برکه فی الرزق و راحه للبدن و کراهه للشیطان و سلاح علی الکافر و اجابه للدعاء و قبول للاعمال و زاد للمؤ من من الدنیا الی الاخره و شفیع بینه و بین ملک الموت و انیس فی قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنکر و نکیر و تکون صلاه العبد عند المحشر تاجا علی راسه و نورا علی وجهه و لباسا علی بدنه و سترا بینه و بین النار و حجه بینه و بین الرب - عز و جل - و نجاه لبدنه من النار و جوازا علی الصراط و مفتاحا للجنه و مهورا للحور العین
و ثمنا للجنه بالصلوه یبلغ العبد الی الدرجه العلیان لان الصلاه تسبیح و تهلیل و تکبیر و تمجید و تقدیس و قول و دعوه ؛
1 - نماز از سنتهای دین و مایه خشنودی پروردگار و راه روشن پیامبران است .
2 - نمازگزار از محبت فرشتگان و هدایت و ایمان و نور شناخت و روزی با برکت و راحتی بدن برخوردار است .
3 - نماز مایه ناخشنودی شیطان و سلاحی بر زیان کافر و باعث استجابت دعا و پذیرش اعمال و توشه مؤ من از دنیا به سوی آخرت است .
4 - نماز شفاعت کننده ای میان نمازگزار و فرشته مرگ و همدمی در قبر وی و بستری زیر پهلوی او و پاسخی برای نکیر و منکر است .
5 - نماز آدمی را به هنگام محشر ، ناجی بر سر او و نوری بر سیما و پوشش بر بدنش و حجابی میان او و آتش و حجتی میان وی و پروردگارش می باشد ، باعث رهایی بدن او از آتش است .
6 - نماز وسیله عبور از صراط و کلید بهشت و مهریه حوریان و بهای بهشت است .
7 - آدمی به وسیله نماز به بالاترین درجه می رسد ، زیرا نماز تسبیح و تهلیل و تکبیر و تمجید و تقدیس و دعا و سخن است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 22 - الحکم الزاهره ، ص 276)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاصلوه لمن لم یطع الصلوه ، و طاعه الصلوه ان تنهی عن الفحشاء و المنکر ؛
کسی
که مطیع نماز نباشد ، نمازش کامل نیست و اطاعت از نماز همان دوری از فحشاء و منکر است . (نمازی نیست برای کسی که اطاعت و پیروی از نماز نکند . سپس پیامبر (ص ) می افزاید : طاعت و پیروی از نماز به این است که نماز او را از فحشاء و منکرات و زشتیها باز دارد . )
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 198)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان ملک الموت یدفع الشیطان عن المحافظ علی الصلوه و یلفنه شهاده ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله فی تلک الحاله العظیمه ؛
همانا (ملک الموت ) شیطان را در دم مرگ از کسی که حافظ نماز است ، دور می کند و شهادت بر وحدانیت خدا و رسالت رسول خدا (ص ) را در هنگام هولناک مرگ به او تلقین می کند (توفیق شهادتین پیدا می کند) .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 19)
قال علی - علیه السلام - :
و انهالتحت الذنوب حت الورق ؛
نماز گناهان را مانند ریزش برگ درختان فرو می ریزد .
(نهج البلاغه ، خطبه 199)
عن رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قال الله تعالی : افترضت علی امتک خمس صلوات و عهدت عندی عهدا انه من حافظ علیهن لوقتهن ادخلته الجنه و من لم یحافظ علیهن فلا عهد له عندی ؛
خداوند متعال فرمود : نمازهای پنج گانه را بر امت تو واجب کردم و با خود پیمان بستم که هر کس مراقب آن نمازها و وقت آنها باشد ، او را به بهشت داخل نمایم ، و کسی که مراقب آنها نباشد من تعهدی نسبت به او ندارمساءله
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 279 ، حدیث 18872)
قال الکاظم - علیه السلام - :
یا ابت ان الذی کنت اصلی له اقرب الی منهم یقول الله - عز و جل - : (و نحن اقرب الیه من حبل الورید) ؛
(امام کاظم (ع ) در پاسخ فرمود : ) ای پدر! آن خدایی که من برای او نماز می خوانم از مردم به من نزدیکتر است ، خداوند می فرماید : (و ما از رگ گردن به انسان نزدیکتریم . )
(بحارالانوار ، ج 10 ، ص 204 . مناقب آل ابی طالب ، ج 4 ، ص 311)
قال زین العابدین - علیه السلام - :
و حق الصلاه ان تعلم انهاوفاده الی الله - عز و جل - و انت فیها قائما بین یدی الله - عز و جل - فاذا علمت ذلک قمت مقام العبد الذلیل الحقیر الراغب الراهب الراجی الخائف المسکین المتضرع المعظم لمن کان بین یدیه بالسکون والوقار و تقبل علیها بقلبک و تقیمها بحدودها و حقوقها ؛
و حق نماز این است که بدانی ، آن هجرتی است به سوی خدای عز و جل و تو در حال نماز ، در مقابل خداوند گرانقدر و شکوهمند ایستاده ای . هنگامی که این را دانستی ، در جایگاه بنده خوار کوچک مشتاق نگران امیدوار ترسان بیچاره ای قرار می گیری که آن را که در برابرش ایستاده ای ، بزرگ و با آرامش و هیبت دانسته ، عظمت او را پاس می داری و با قلبت به نماز روی آورده و با تمام حد و مرزها و حقوق لازم برپا می داری .
(میزان الحکمه ، ج 5
، ص 396 . بحارالانوار ، ج 74 ، ص 4)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا اباذر! مادمت فی الصلاه فانک تقرع باب الملک الجبار و من یکثر قرع باب الملک فانه یفتح له ؛
ای ابوذر!تا هنگامی که در نماز هستی درب خانه ملک جبار را می کوبی ، و هر کس درب خانه ملک را بسیار بکوبد ، به رویش باز می شود .
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 80 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 377)
عن الامام المهدی - علیه السلام - :
ما ارغم انف الشیطان بشی ء مثل الصلاه فصلها و ارغم انف الشیطان ؛
هیچ چیز مثل نماز بینی شیطان را به خاک نمی مالد و او را خوار نمی کند ، پس نماز بخوان و بینی شیطان را به خاک بمال .
(بحارالانوار ، ج 53 ، ص 184)
قال علی - علیه السلام - :
لو یعلم المصلی ما یغشاء من الرحمه لما رفع راءسه من السجود ؛
اگر نمازگزار بداند که چقدر از رحمت (خداوند تعالی ) او را فرا گرفته است ، سرش را از سجده بر نمی دارد .
(غررالحکم ، ص 261)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لایزال الشیطان یرعب من بنی ادم ما حافظ علی الصلوات الخمس فاذا ضیعهن تجرء علیه و اوقعه فی العظائم ؛
شیطان پیوسته از فرزندان آدم در وحشت و هراس است تا آن گاه که نمازهایش را به دقت و با شرایط و آداب می خواند . پس اگر نماز را ضایع نموده (و در وقت مقرر آن به جا نیاورد) ، شیطان بر او چیره می شود و او را در گناهان کبیره می اندازد و وی را گرفتار می کند .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 202)
قال علی - علیه السلام - :
الصلوه تنزل الرحمه ؛
نماز رحمت الهی را نازل می کند .
(غررالحکم ، ص 52 ، میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 367)
قال علی - علیه السلام - :
و اعلم ان کل شی ء من عملک تبع لصلاتک ؛
بدان که تمام اعمالت تابع نمازت خواهند بود .
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من لم تنهه صلاته عن الفحشاء و المنکر لم تزده من الله الا بعدا ؛
هرکس که نمازش او را از فحشاء و منکر باز ندارد ، هیچ بهره ای از نماز جز دوری از خدا حاصل نکرده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 198 . شهاب الاخبار ، ص 215)
قالت فاطمه الزهراء - علیهاالسلام - :
(جعل الله ) الصلاه تنزیها لکم عن الکبر ؛
خداوند نماز را جهت دوری شما از کبر و خودپسندی مقرر فرمود .
(اعیان الشیعه ، ج 1 ، ص 316)
قال الرضا - علیه السلام - :
عله الصلاه انهااقرار بالربوبیه الله - عزوجل - و خلع الانداد و قیام بین یدی الجبار جل جلاله بالذل و المسکنه و الخضوع و الاعتراف ، و الطلب للاقاله من سالف الذنوب ، و وضع الوجه علی الارض کل یوم خمس مرات اعظاما لله - عز و جل - و ان یکون ذاکرا غیر ناس و لا بطر ، ویکون خاشعا متذللا راغبا طالبا للزیاده فی الدین و الدنیا ، مع ما فیه من الانزجار و المداومه علی ذکر الله - عز و جل - باللیل و النهار لئلا ینسی العبد سیده و مدبره و خالقه فیبطر و یطغی و یکون فی ذکره لربه و قیامه بین یدیه زاجرا له من المعاصی مانعا من انواع الفساد ؛
1 - نماز اقرار به ربوبیت خدا و نفی هرگونه شریک برای او و ایستادن با کمال خضوع و کوچکی و بیچارگی در پیشگاه خداست .
2 - ایستادنی که با اعتراف به گناه و درخواست آمرزش گناهان پیشین و نهادن صورت بر زمین ، پنج نوبت در شبانه روز به احترام عظمت خدا ، مقرون می باشد .
3 - موجب یاد خدا و دوری از غفلت و سرکشی ، و باعث خشوع ، فروتنی و اشتیاق ، و خواهان طلب افزایش معنوی و مادی است .
4 - نماز انسان را به
مداومت بر ذکر خدا در شب و روز بر می انگیزاند تا بنده ، مولا و آقا و مدبر و آفریدگار خویش را فراموش نکند ، چرا که فراموشکاری موجب طغیان و سرکشی خواهد شد .
5 - انسان در حال نماز ، در پیشگاه خدا و در یاد خدا است و همین حالت او را از گناهان باز می دارد و از انواع تباهیها ، جلوگیری می نماید .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 261 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 376 . وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 4)
قال الباقر - علیه السلام - :
الصلاه بیت الاخلاص ؛
نماز (حقیقی و کامل ) جایگاه و خانه اخلاص است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 375 . بحارالانوار ، ج 78 ، ص 183)
حدیث قدسی :
یقول الله تعالی : المصلی یناجینی ؛
نمازگزار (هنگام خواندن نماز با من ) نجوا می کند .
(کلمه الله ، ص 255)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لو کان علی باب دار احدکم نهر و اغتسل فی کل یوم منه خمس مرات اکان یبقی فی جسده من الدرن شی ء ؟ قلت : لا . قال : فان مثل الصلاه کمثل النهر الجاری کلما صلی صلاه کفرت ما بینهما من الذنوب ؛
- اگر باشد در کنار خانه شما نهری و در آن هر روز پنج نوبت خود را شست و شو دهید ، آیا در بدن شما چیزی از آلودگی می ماند ؟
- هرگز!(انسان از آلودگی پاک می شود) .
- نماز نیز مثل نهر جاری و روانی است که هرگاه برپا می شود گناهان را می شوید و از بین می برد .
(وسائل الشیعه ، ج 2 ، ص 7)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قم فصل فان فی الصلوه شفاء ؛
برخیز نماز به جا آور! پس همانا در نماز شفا است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 28)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه کفاره الخطایا ثم قراء : (ان الحسنات یذهبن السیئات ) ؛
نماز کفاره گناهان می باشد . سپس آن حضرت این آیه را خواند که : (حسنات سیئات را از بین می برد) .
(تفسیر ابوالفتوح رازی ، ج 1 ، ص 248)
قال علی - علیه السلام - :
ان الله - عز و جل - لیهم بعذاب اهل الارض جمیعا حتی لایحاشی منهم احدا اذا عملوا بالمعاصی واجترحوا السیئات ، فاذا نظر الی الشیب ناقلی اقدامهم الی الصلاه و الولدان یتعلمون القرآن رحمهم فاخر ذلک عنهم ؛
اهل زمین چون به عصیان و تبهکاران مبتلا شوند ، خدای عز و جل اراده کند که همه آن ها را بدون استثناء عذاب کند ، اما هنگامی که به سالخوردگان نظر کند که به سوی نماز گام بر می دارند و کودکان که مشغول یادگیری قرآنند ، عفو رحمت خود را به آنان نثار کند و عذاب آنها را تاءخیر اندازد .
(ثواب الاعمال ، ص 66)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا قام العبد المؤ من فی صلاته نظر الله - عز و جل - الیه او قال اقبل الله علیه حتی ینصرف و اظلته الرحمه من فوق راءسه الی افق السماء و الملئکه تحفه من حوله الی افق السماء و کل الله به ملکا قائما علی راءسه یقول له ایها المصلی لو تعلم من ینظر الیک و من تناجی ما التفت و لازلت من موضعک ابدا ؛
هرگاه بنده مؤ من به نماز برخیزد ، خداوند به او نظر می کند (یا فرمود) خداوند به او روی می کند تا از نماز فارغ شود و رحمت از بالای سرش تا افق آسمان بر او سایه می افکند و فرشتگان اطراف او را تا آسمان می پوشانند و خداوند فرشته ای را بر سر او موکل می کند که به او می
گوید ای نمازگزار! اگر بدانی چه کسی به تو نظر می کند و با چه کسی مناجات می کنی ، به چیز دیگری توجه نخواهی کرد و هرگز از جایگاه خود کنار نخواهی رفت .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 10 . وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 21)
قال علی - علیه السلام - :
الصلوات الخمس کفاره لما بینهن ما اجتنب من الکبائر و هی التی قول الله - عز و جل - : (ان الحسنات یذهبن السیئات ) ؛
نمازهای پنج گانه کفاره گناهانی است که میان آنها انجام گرفته است ؛ به شرط آن که از گناهان کبیره اجتناب شده باشد و همین است گفتار خداوند بزرگ : (نیکیها ، بدیها را از بین می برد) .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 10 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 237)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
فان مثل الصلاه کمثل النهر الجاری ، کلما صلی صلاه کفرت ما بینهما من الذنوب ؛
همانا مثل نماز همچون مثل نهر جاری است ، هرگاه آدمی نماز بگذارد گناهانی راکه میان دو نماز او سرزده است می پوشاند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 7)
قال علی - علیه السلام - :
تقرب الی الله سبحانه بالسجود و الرکوع و الخضوع لعظمته و الخشوع ؛
به وسیله سجده و رکوع و خضوع و خشوع در برابر عظمت خدا به او تقرب جوی .
(غررالحکم ، ص 356)
قال علی - علیه السلام - :
عباد الله !ان افضل ما توسل به المتوسلون الی الله جل ذکره ، الایمان بالله و برسله و ما جائت به من عند الله ، و اقام الصلاه فانها المله ؛
ای بندگان خدا! به راستی گرامی ترین چیزی که بندگان صالح به وسیله او به خداوند تقرب می جویند ، ایمان به خدا و پیامبران ، و آن چه که از جانب خداوند آورده اندو اقامه نماز می باشد ، زیرا که نماز ملت است .
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 290 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 375)
قال الصادق - علیه السلام - :
من قبل الله منه صلاه واحده لم یعذبه ؛
اگر خداوند از کسی دو رکعت نمازش را قبول کند ، او را عذاب نمی کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 22)
قال علی - علیه السلام - :
الصلوه حصن الرحمن و مدحره الشیطان ؛
نماز قلعه خدای بسیار مهربان ، و وسیله ای برای دور کردن شیطان است .
(غررالحکم ، ج 2 ، ص 166 ، چاپ دانشگاه )
عن العسکری - علیه السلام - :
فاذا توجه العبد الی مصلاه لیصلی ، قال الله - عزو جل - لملائکته یا ملائکتی الا ترون هذا عبدی کیف قد انقطع عن جمیع الخلائق الی ، و امل رحمتی و جودی و راءفتی اشهدکم انی اخصه برحمتی و کرامتی ؛
زمانی که بنده جانب مصلایش برای نماز می ایستد ، خداوند به ملائکه اش خطاب می کند : ای ملائکه من !آیا نمی بینید بنده من چگونه از جمیع خلق منقطع شده و به طرف من آمده ، در حالی که امیدوار به رحمت وجود و راءفت من است . شاهد می گیرم شما را ، به درستی که رحمت و کرامت خود را مخصوص او گردانم .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 22)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
نوروا منازلکم بالصلاه و قرائه القرآن ؛
به خانه هایتان با خواندن نماز ، و قرائت قران ، نورانیت ببخشید .
(کنزالعمال ، ج 15 ، ص 392 ، حدیث 41518)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما من صلاه یحضر وقتها الا نادی ملک بین یدی الناس : ایها الناس ! قوموا الی نیرانکم التی اوقدتموها علی ظهورکم فاطفئوها بصلاتکم ؛
هیچ نمازی نیست مگر اینکه چون وقت آن فرا می رسد فرشته ای در پیش روی مردمان ندا می کند : ای مردم ! برخیزید به سوی آتشی که بر پشت خودافروخته اید ، تا آن را با نماز خویش خاموش کنید .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 339)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الصلاه تاتی الی المیت فی قبره بصوره شخص انور اللون یونسه فی قبره و یدفع عنه اهوال البرزخ ؛
نماز به صورت انسانی سفید چهره وارد قبر میت شده و با او انس می گیرد و وحشتهای برزخ را از او برطرف می کند .
(لالی الاخبار ، ج 4 ، ص 1 . الحکم الزهراء ، ص 283)
قال علی - علیه السلام - :
فرض الله الایمان تطهیرا من الشرک و الصلوه تنزیها عن الکبر ؛
خداوند ، ایمان را برای پاکسازی انسانها از شرک واجب کرده است ، و نماز را برای پاکسازی از کبر .
(نهج البلاغه ، کلمات قصار 252)
قال الصادق - علیه السلام - :
من اقام فی مسجد بعد صلوته انتظارا للصلوه فهو ضیف الله و حق علی الله ان یکرم ضیفه ؛
کسی که بعد از هر نماز در مسجد بایستد ، در حالیکه انتظار نماز بعدی را می کشد ، پس او مهمان خدا است ، و بر خداست که مهمانش را اکرام کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 78)
قال الباقر - علیه السلام - :
المرء المسلم باذن الله - عز و جل - مادام فی الصلوه لم یزل الله - عز و جل - ینظر الیه حتی یفرغ من صلاته ؛
فرد مسلمان تا هنگامی که به نماز ایستاده خداوند نظر مرحمتش را از او قطع نخواهد کرد و انوار الهی شامل اوست تا وقتی که انسان از نمازش فارغ گردد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 227)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان العبد المسلم اذا قام الی الصلاه تحانت عنه خطایاه کما تحانت ورق هذه الشجره ؛
همانا که بنده مسلمانی وقتی که برای نماز می ایستد ، ساقط می شود از او خطایای او ، چنان که ساقط می شوند برگهای این درخت .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 208)
قال الباقر - علیه السلام - :
فما من مؤ من یوافق تلک الساعه ان یکون ساجدا او راکعا او قائما الا حرم الله جسده علی النار ؛
هیچ مؤ منی نیست که در چنین وقت نماز در حال سجود و یا رکوع یا قیام باشد ، مگر این که خدا جسمش را بر آتش حرام کرده است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 27)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما من رجل یجعل جبهته فی بقعه من بقاع الارض الا شهدت له بها یوم القیامه ؛
هر انسانی که پیشانی خود را برای سجده بر قطعه ای از زمین بگذارد ، آن زمین در روز قیامت به نفع وی شهادت خواهد داد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 474 . مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 175)
فیما اوحی الله الی داود - علیه السلام - :
و کم رکعه طویله فیها بکاء بخشیه قد صلاها صاحبها لاتساوی عندی فتیلا حین نظرت فی قلبه فوجدته ان سلم من الصلاه و برزت له امراءه و عرصت علیه نفسها اجابها و ان عامله مؤ من خانه ؛
خداوند تبارک و تعالی به حضرت داود وحی نمود : چه بسا نمازگزار که رکعتی طولانی با گریه طولانی از خوف پروردگار می خواند که در نزد من به فتیلی ارزش ندارد ؛ چون هنگامی که نظر درقلب او کردم ، دیدم که اگر نمازش را سلام دهد و زنی بر او عرضه شود ، فورا او را اجابت می نماید و یا اگر مؤ منی با او معامله ای کند به او خیانت می کند .
(بحارالانوار ، ج 14 ، ص 43 . عده الداعی ، ص 230)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان العبد اذا سجد فاطال السجود نادی ابلیس ؛
وقتی بنده به سجده افتاد و سجده اش را طول داد ، شیطان فریاد می زند .
(اصول کافی ، ج 3 ، ص 264)
قال الرضا - علیه السلام - :
(الصلوه ) طلب الوصال الی الله من العبد ؛
(نماز) مطالبه وصال و تقرب بنده به سوی خداوند است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 264)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الله یدفع بمن یصلی من شیعتنا عمن لایصلی من شیعتنا و لو اجمعوا علی ترک الصلوه لهلکوا ؛
همانا خداوند به وسیله شیعیانی که نماز به جا می آورند ، از شیعیان بی نماز (بلا) را دفع می کند ، ولی اگر همه تارک نماز بودند ، هر آینه همه هلاک می شدند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 184)
راءی النبی - صلی الله علیه وآله - رجلا یقول : اللهم اغفرلی و لا اراک تفعل فقال له - صلی الله علیه وآله - : لم یسوء ظنک قال : لانی اذنبت فی الجاهلیه و الاسلام فقال - صلی الله علیه وآله - : اما ما اذنبت فی الجاهلیه فقد محاه الایمان و فقلت فی الاسلام ، الصلوه الی الصلوه کفاره لما بینهما ؛
رسول خدا (ص ) مردی را دید که چنین می گوید : خدایا مرا بیامرز و نمی بینم تو را که مرا بیامرزی ، رسول گرامی به او فرمودند : به خدا سوء ظن نداشته باش ، آن مرد گفت : من در جاهلیت (قبل از اسلام ) و بعد از اسلام گناه کردم ، حضرت فرمودند : اما گناهانی که در جاهلیت کردی ، ایمان و اسلام ، آنها را محو کرده است و گناهی که در اسلام مرتکب شده ای ، کفاره گناهان بین دو نماز از این نماز تا نماز بعدی است .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 16)
قال علی - علیه السلام - :
و شبهها رسول الله - صلی الله علیه وآله - بالحمه تکون علی باب الرجل فهو یغتسل منها فی الیوم و اللیله خمس مرات فما عسی ان یبقی علیه من الدرن ؛
پیامبر خدا (ص ) نماز را به چشمه آب گرم که بر در خانه شخص باشد و روزی پنج نوبت خود را در آن شست و شو دهد ، تشبیه کرد و فرمود : آیا با چنین شست و شوها چیزی از آلودگی بر بدن باقی می
ماند .
(نهج البلاغه ، خطبه 199)
قال الصادق - علیه السلام - :
یوتی بشیخ یوم القیامه فیدفع الیه کتابه ظاهره مما یلی الناس و لایری الا مساویا فیطول ذلک علیه ، فیقول : یا رب اءتاءمرنی الی النار ؟ فیقول الجبار جل جلاله : یا شیخ انا استحیی ان اعذبک و قد کنت تصلی لی فی دار الدنیا اذهبوا بعبدی الی الجنه ؛
پیرمردی را در قیامت حاضر می کنند ، سپس پرونده عملش را به دستش می دهند ، پرونده به صورتی است که مردم آن را می بینند و در آن پرونده جز بدیهای او نمی نگرند . این برنامه به طول می انجامد تا پیرمرد به حضرت حق عرض می کند : امر می کنی که مرا به آتش ببرند ؟ خطاب می رسد : ای پیرمرد!من حیا می کنم تو را عذاب کنم ، در حالی که در دنیا برای من نماز خواندی ، ای ملائکه !بنده مرا به بهشت ببرید .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 35 ، بحارالانوار ، ج 82 ، ص 204)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
تحترقون تحترقون فاذا صلیتم الفجر غسلتها ، ثم تحترقون تحترقون فاذا صلیتم الظهر غسلتها ، ثم تحترقون تحترقون فاذا صلیتم العصر غسلتها ، ثم تحترقون فاذا صلیتم المغرب غسلتها ، ثم تحترقون فاذا صلیتم العشاء غسلتها ، ثم تنامون فلایکتب علیکم حتی تغسلوا ؛
اعمالتان ، شما را به دوزخ رهنمون می سازد و گویی آتش شما را در بر گرفته است تا آن که نماز بامداد را به جای آورید
و بدین گونه گناهان شما پاک می گردد ، پس گناهان باز شما را به دوزخ می راند ، تا آن که نماز ظهر را به جای آورید و بدین ترتیب گناهانتان را پاک کنید . باز ارتکاب گناهان شما را مستوجب آتش می کند تا آن که نماز عصر را به جای آورید و گناهانتان را بدین صورت پاک کنید . و بدین ترتیب نماز مغرب گناهان عصر را می زداید و نماز عشاء گناهان پیش از خود را پاک می کند ، سپس به خواب می روید و تا آن گاه که از خواب برخیزید بر شما گناهی نوشته نخواهد شد .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 183 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 224)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان المسلم اذا توضا و صلی الخمس تحاتت خطایاه کما تحاتت الورق ؛
همانا مسلمان هنگامی که وضو می گیرد و نماز پنجگانه را می خواند ، گناهانش می ریزد ؛ مثل این که برگ از شاخه درخت می ریزد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 235)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلوه تنظر و لاتنظر بها ؛
نماز ناظر به همه چیز است و چیزی به نماز نظارت ندارد .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 183)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
تکتب الصلوه علی اربعه اسهم : الی ان قال : فاذا هو اتم رکوعها و سجودها و اتم سهامها صعدت الی السماء لها نور بتلاءلو و فتحت لها ابواب السماء و تقول حافظت علی حفظک الله و تقول الملائکه صلی الله علی صاحب هذه الصلوه و اذا لم یتم سهامها صعدت ولها ظلمه و غلق ابواب السماء دونها و تقول ضیعتنی الله و ضرب بها وجهه ؛
نماز بر چهار قسمت نوشته شده است :
1 - زمانی که نمازگزار رکوع و سجود نمازش را کامل به جا آورد و قسمتهای نماز را که کامل کرد (این نماز) به آسمان صعود می کند ، در حالی که نور از او تلالو می کند و ابواب آسمان برای او گشاده می شود .
2 - (و خطاب به نمازگزار) می گوید ، مرا محافظت کردی خدایت محافظت کند و ملائکه می گویند درود بر صاحب این نماز .
3 - و زمانی که قسمتهای نماز کامل گزارده نشود (به آسمان ) صعود می کند ، در حالی که تاریک و ظلماتی است و ابواب آسمان به رویش بسته می شود .
4 - (و خطاب به نمازگزار) می گوید ضایع کردی مرا ، خدا تو را ضایع کند در این حال نماز را به چهره (این نمازگزار) می زنند
.
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 173)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا قام العبد المؤ من فی صلاته نظر الله - عز و جل - الیه ؛
وقتی که بنده مؤ من به نماز می ایستد ، خداوند سبحان به او نظر می کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 21)
عن عبدالرحمن بن سمره قال :
کنا عند رسول الله - صلی الله علیه وآله - یوما ، فقال : رایت البارحه عجایب فقلنا : یا رسول الله و ما رایت حدثنا به فداک انفسنا و اهلونا و اولادنا (الی ان قال . . . )قال - صلی الله علیه وآله - و رایت رجلا من امتی قد احتوشته ملائکه العذاب فجائته صلوته فمنعته منه ؛
عبدالرحمن بن سمره گفت : روزی خدمت رسول گرامی اسلام (ص ) بودم ، حضرت فرمودند : من دیشب عجایبی دیدم . عرض کردم : یا رسول الله ، چه دیدید ؟ برای ما بیان بفرمایید ، جان و اهل و اولاد ما فدای تو باد! حضرت فرمودند : دیدم مردی از امت مرا که ملائکه عذاب او را محاصره کرده بودند در این حال نمازش آمد و مانع از عذابش شد .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 183)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا قام المصلی الی الصلاه نزلت علیه الرحمه من اعنان السماء الی الارض ؛
زمانی نمازگزار به نماز می ایستد ، از فضای آسمان بر زمین رحمت بر او نازل می شود .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 21)
قال علی - علیه السلام - :
ما اهمنی ذنب امهلت بعده حتی اصلی رکعتین و اسال الله العافیه ؛
گناهی که پس از ارتکاب آن فرصت یافته ام که دو رکعت نماز بخوانم و از خدای بزرگ آمرزش بخواهم مرا غمگین نساخته است .
(نهج البلاغه ، کلمات قصار ، 299)
قال علی - علیه السلام - :
تعاهدوا امر الصلاه و حافظوا علیها ، و استکثروا منه ، و تقربوا بها فانها کانت علی المؤ منین کتاباموقوتا ؛
امر نماز را مراعات کنید و آن را محافظمت نمایید و بسیار به جا آورید و با آن به خدا تقرب جویید ، زیرا نماز (بر مؤ منین فریضه است نوشته شده و وقت آن تعیین گردید .
(نهج البلاغه ، خطبه 199)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان المصلی لیقرع باب الملک : و انه من یدم قرع الباب یوشک ان بفتح له ؛
همانا نمازگزار درب خانه خداوند را می کوبد و هرکس پیوسته دری را بکوبد عاقبت به روی او باز خواهد شد .
(نهج الفصاحه ، ص 827)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان ربکم لرحیم یشکر القلیل ، ان العبد لیصلی الرکعتین یرید بها وجه الله فیدخله الله به الجنه ؛
همانا پروردگار شما مهربان است ، عمل کم را تقدیر می کند ، هر آینه انسان دو رکعت نماز محض خدا به جای آورد ، خداوند به سبب آن نماز ، او را وارد بهشت می کند .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 316)
قال الصادق - علیه السلام - :
هذه الصلوات الخمس المفروضات من اقامهن و حافظ علی مواقیتهن لقی الله یوم القیامه ؛
کسی که این نمازهای پنجگانه را به پا دارد و محافظت از اوقات آن نماید ، پروردگار را روز قیامت ملاقات می کند .
(ثواب الاعمال ، ص 70)
قال الرضا - علیه السلام - :
ان رجلا من اصحاب علی - علیه السلام - یقال له قیس کان یصلی فلما صلی رکعه اقبل اسود قصار فی موضع السجود فلما نحی جبینه عن موضعه ، تطوق الاسود فی عنقه ثم انساب فی قمیصه ؛
مردی از اصحاب علی (ع ) که به او قیس می گفتند ، به نماز ایستاد . وقتی رکعتی خواند ناگهان مار سیاهی آمد ، و در موضع سجده قیس قرار گرفت ، قیس با بی توجهی کامل به رکوع و سجود رفت . وقتی پیشانی از موضع سجده برداشت ، مار به گردن قیس پیچید . سپس از یقه وارد پیراهن او شد . ولی این بنده صالح خدا که حقیقت نماز را دریافته بود به نمازش ادامه داد و آسیبی هم از مار ندید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 246)
فقه الرضا - علیه السلام - سئل بعض العلماء من ال محمد - صلی الله علیه وآله - فقیل له جعلت فداک ما معنی الصلوه فی الحقیقه قال : صله الله للعبد بالرحمه وطلب الوصال الی الله من العبد اذا کان یدخل بالنیه و یکبر بالتعظیم و الاجلال و یقرء بالترتیل و یرکع بالخشوع و یرفع بالتواضع و یسجد بالذل و الخضوع و یتشهد بالاخلاص مع الامل و یسلم بالرحمه و الرغبه ، و ینصرف بالخوف و الرجاء فاذافعل اداها بالحقیقه ؛
از امام رضا (ع ) سؤ ال شد : فدایت شوم معنای حقیقی نماز چیست ؟ امام رضا (ع ) فرمود : نماز صله و موهبتی است از طرف خداوند مهربانی برای بنده از
راه رحمت و عنایت ، و نماز مطالبه وصال و تقرب بنده به سوی خداوند است . وقتی با نیت داخل نماز گردید ، و با تعظیم و اجلال هرچه بیشتر برای خداوند تکبیر گفت ، و با ترتیل قرائت کرد و با خشوع رکوع کرد ، و با تواضع از رکوع بلند شد و با ذلت و خضوع سر به سجده گذاشت ، و با اخلاص و آرزو تشهد خواند ، سپس نمازش را با رغبتی تمام و با امید به رحمت واسعه الهی سلام دادو به پایان رساند ، در حالی که بین خوف و رجاء باشد (چون نمی داند که آیا نمازش مقبول درگاه حضرت حق قرار گرفته یا خیر ؟ ) پس هرگاه چنین نمازی به جا آورد ، رعایت مسائل یاد شده را نموده ، نمازی با حقیقت به جا آورده است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 246 . مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 264)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
علم الایمان الصلاه ، اول ما یحاسب علیه الصلاه ، ان اول ما فرض الله علی عباده الصلاه و اخر ما یبقی عند الموت الصلاه ، و اول ما یحاسب به یوم القیامه الصلاه فمن اجاب فقد سهل علیه ما بعده ، و من لم یجب فقد اشتد ما بعده ؛
نشانه ایمان نماز است ، اول آن چه از آن حساب می شود نماز است ، همانا اول آن چه خداوند بر بندگانش واجب کرده نماز است ، آخر آن چه هنگام مرگ (برای یاری می ماند) نماز است ،
اول چیزی که روز قیامت به حساب آن رسیدگی می شود نماز است ، هرکس جواب داد ما بعد آن آسان شده است ، و هرکس نتواند جواب دهد ما بعد آن سخت تر خواهد شد .
(اصول وافی ، ج 2 ، ص 65)
قال ابوالحسن الرضا - علیه السلام - :
. . . . و انی اقبلت یوما من الفرع فحضرت الصلاه فنزلت ، فصرت الی ثمامه ، فلما صلیت رکعه اقبل افعی نحوی فاقبلت علی صلابتی لم اخففها ، و لم یتنقص منها شی ء فدنا منی ثم رجع الی ثمامه ، فلما فرغت من صلاتی و لم اخفف دعائی دعوت بعضهم معی فقلت دونک الافعی ، تحت الثمامه فقتله ، و من لم یخف الا الله کفاه ؛
همانا من نیز روزی در فرع بودم ، وقت نماز فرا رسید ، پس من پیاده شدم و رفتم به سوی بوته (ثمامه ) ، (در بیابان عربستان گاهی بوته ای به قدر یک درخت وجود دارد که از سایه اش به خوبی می توان استفاده کرد) . همین که به نماز ایستادم و دو رکعتی خواندم ، یک افعی نزدیک آمد ودر کنارم قرار گرفت . و من متوجه نماز شدم و از آن نکاستم و کم نکردم افعی به من نزدیک شد و سپس به طرف بوته برگشت . وقتی که از نماز فارغ شدم و دعا و تعقیباتم را نیز تخفیف نداده بودم ، بعضی یارانم را که همراه ما بودند ، فرا خواندم و گفتم : پشت سر شم زیر بوته افعی است . پس او را
کشتند ، آن گاه امام (ع ) فرمود : هر کس از غیر خدا نترسد ، خداوند او را کفایت می نماید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 246)
قال الصادق - علیه السلام - :
کان علی - علیه السلام - اذا اماله امر فزع قام الی الصلاه ثم تلا هذه الایه (استعینوا بالصبر و الصلاه ) ؛
شیوه علی (ع ) چنان بود که چون مشکل مهمی برای او پیش می آمد ، به نماز می ایستاد و این آیه را می خواند : ( . . . واستعینوا بالصبر و الصلاه ) .
(تفسیر درالمنثور ، ج 1 ، ص 67)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لیکن اکثر همک الصلاه ، فانها راءس الاسلام بعد الاقرار بالدین ؛
بیشترین سعی و قصد تو نماز باشد ، زیرا آن پس از اقرار بدین سر اسلام است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 366 . بحارالانوار ، ج 77 ، ص 127)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
مثل الصلاه مثل عمود الفسطاط ، اذا ثبت العمود نفعت الاطناب و الاوتاد و الغشاء ، و اذا انکسر العمود لم ینفع طنب و لا وتد و لاغشاء ؛
نماز مانند ستون خیمه است ، هرگاه که ستون ثابت شد طنابها و میخها و پوشش فایده می دهد ، و آن گاه که ستون شکسته شد طناب و نه میخ و نه پوشش فایده نمی دهد .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 266)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لیست الصلاه قیامک و قعودک ، انما الصلاه اخلاصک و ان ترید بها الله وحده ؛
نماز برخاستن و نشستن تو نیست ، جز این نیست نماز خالص قرار دادن تو است و این که به آن خشنودی تنها خدا را بخواهی .
(اصول وافی ، ج 2 ، ص 109 . شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ، ج 1 ، ص 325)
قال الصادق - علیه السلام - :
مایمنع احدکم اذا دخل علیه غم من غموم الدنیا ان یتوضا ثم یدخل المسجد فیرکع رکعتین یدعوالله فیهما ، اما سمعت الله تعالی یقول : (واستعینوا بالصبر و الصلاه ) ؛
چه مانعی دارد که چون یکی از شما غم و اندوهی از غمهای دنیا بر او درآمد ، وضو بگیرد و به مسجد برود و دو رکعت نماز بخواند و برای رفع اندوه خود خدا را بخواند مگر نشنیده ای که خدا می فرماید : (واستعینوا بالصبر و الصلاه ) .
(مجمع البیان ، ج 1 ، ص 100 . وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 263)
قال الصادق - علیه السلام - :
للمصلی ثلاث خصال : اذا قام فی صلاته یتناثر علی البر من اعناق السماء الی مغرق راءسه و تحف به الملائکه من تحت قدمیه الی اعناق السماء و ملک ینادی : ایها المصلی !لو تعلم من تناجی ما انفتلت ؛
برای نمازگزار سه فایده است :
1 - هرگاه به نماز می ایستد از بالای فضا تا فرق سر او نیکوییها ریزش دارد .
2 - فرشتگان از زیر پا تا بالای آسمان بر او احاطه دارند .
3 - فرشته ای به او ندا می دهد که ای نمازگزار!اگر بدانی با که مناجات می کنی ، نماز را به پایان نمی بردی .
(ثواب الاعمال ، ص 62 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 206)
عن ابوذر - رحمه الله علیه - قال :
یا رسول الله !امرتنی بالصلاه . فما الصلاه ؟ قال : خیر موضوع فمن شاء اقل و من شاء اکثر ؛
ابوذر به پیامبر (ص ) عرض کرد : یا رسول الله امر کن مرا به نماز ، و گفت : نماز چیست ؟ فرمود : بهترین چیز است ، هرکس بخواهد کم به جا می آورد یا زیاد انجام می دهد .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 368)
قال الباقر - علیه السلام - :
ان ملک الموت قال لرسول الله - صلی الله علیه وآله - : ما من اهل بیت مدر و لاشعر فی بر و لا بحر الا و انا اتصفحهم فی کل یوم خمس مرات عند مواقیت الصلاه ؛
همانا ، ملک الموت به رسول خدا (ص ) گفت : هیچ اهل خانه ای و صاحب جامه ای در خشکی و دریا نیست ، مگر این که من در هر روز پنج بار هنگام نماز از آنها می گذرم .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 79)
قال علی - علیه السلام - :
ان الزکاه جعلت مع الصلاه قربانا لاهل الاسلام ؛
همانا زکات همراه نماز مایه تقرب مسلمانان به خداوند است .
(نهج البلاغه ، ص 199)
قال الصادق - علیه السلام - :
من احب ان یعلم اقبلت صلاته ام لم تقبل فلینظر هل منعته صلاته عن الفحشاء و المنکر فبقدر ما منعته قبلت منه ؛
هرکس دوست دارد بداند نمازش قبول شد یا نه ، ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتی بازداشته یا نه ؟ پس به هر قدر که نمازش او را از گناه بازداشته به همان اندازه نمازش قبول شده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 198)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان المسلم اذا توضا فاحسن الوضوء ثم صلی الصلوات الخمس تحاتت خطایاه کما تحاتت هذا الورق ؛
هنگامی که مسلمان وضو بگیرد و خوب وضو بگیرد ، سپس نمازهای پنجگاه را به جا آورϠ، گناهان او فرو می ریزد ، همان گونه که برگهای این شاخه فرو ریخت .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 319)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا اشتد الحر فابردوا بالصلاه فان الحر من فیح جهنم ؛
هر وقت گرما و شدت آن بر شما سخت گرفت ، توسط نماز آن را خنک کنید ؛ زیرا گرما و حرارت از جوشش جهنم است .
(بحارالانوار ، ج 80 ، ص 15)
روی ان فتی من الانصار کان یصلی الصلاه مع رسول الله و یرتکب الفواحش فوصف ذلک لرسول الله - صلی الله علیه وآله - فقال ان الصلاته تنهاه یوما ما ، فلم یلبث ان تاب ؛
روایت شده جوانی از قصار در نماز جماعت با پیامبر خدا (ص ) شرکت می کرد ، ولی کارهای زشت را نیز مرتکب می شد . به حضرت رسول (ص ) خبر دادند ، حضرت فرمود : بالاخره نمازش روزی او را نجات خواهد داد و از کارهای زشت بازش می دارد ، پس مدتی نگذشت که جوان توبه کرد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 198)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی رکعتین و لم یحدث فیها نفسه بشی ء من امور الدنیا غفر الله له ذنوبه ؛
کسیکه دو رکعت نماز بخواند ، بدون آن که به فکر کارهای دنیا باشد خداوند گناهانش را می آمرزد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240)
قال عن حذیفه : کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا حزبه امر فرع الی الصلاه ؛
شیوه رسول خدا (ص ) چنان بود که چنانچه مشکلی برای او پیش می آمد ، به نماز پناه می برد و از آن استعانت می جست .
(تفسیر درالمنثور ، ج 1 ، ص 67)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا کان یوم القیامه یدعی بالعبد فاول شی ء یسئل عنه الصلاه فاذا جاء بها تامه و الا زخ فی النار ؛
هنگامی که روز قیامت فرا می رسد ، اولین چیزی که از انسان سؤ ال می کنند نماز است ، اگر انسان نماز را کامل به جا آورد (در رحمت حق قرار می گیرد) و اگر چنین نباشد ، وی را به درون آتش می افکنند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 16)
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
کان علی - علیه السلام - اذا هاله شی ، فزع الی الصلاه ، ثم تلی هذه الایه (استعینوا بالصبر و الصلاه ) ؛
هنگامی که برای امیرالمؤ منین (ع ) مشکلی پیش می آمد ، به نماز پناه می برد (ناراحتی خود را به طریق نماز جبران می کرد) و آیه (استعینوا بالصبر و الصلاه ) را تلاوت می کرد .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 263)
قال الباقر - علیه السلام - :
اذا استقبل المصلی القبله استقبل الرحمن بوجهه ؛
آن گاه که نمازگزار رو به قبله نماید ، خداوند رحمان به صورتش رو می آورد .
(اصول وافی ، ج 2 ، ص 58)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا بنی ادم ! فاطفئوا عنکم ما او قد تموه علی انفسکم فیقومون فیتطهرون ، فتسقط خطایاهم من اعینهم و یصلون فیغفر لهم ما بینهما ثم توقدون فیما بین ذلک . فاذا کان عند صلاه الاولی نادی یا بنی ادم ، قوموا فاطفئوا ما اوقدتم علی انفسکم فیقومون و یتطهرون ، و یصلون فیغفر لهم ما بینهما ، فاذا حضرت العصر فمثل ذلک ، فاذا حضرت المغرب فمثل ذلک ، فاذا حضرت العتمه ، فمثل ذلک فینامون و قد غفرلهم ، ثم قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - فمدلج فی خیر و مدلج فی شر ؛
ای فرزندان آدم ! آتشی را که با دست خود افروخته اید خاموش کنید پس بر می خیزند و وضو می گیرند ؛ بعد از آن ، گناهان و معاصی شان ساقط می شود ، و آن هنگام که نماز می خوانند ، هرچه از زشتیها ، که در مابین دو نماز مرتکب شده اند ، بخشوده می شود ؛ مجددا در مابین دو نماز آتش می افروزند . همین که هنگام نماز ظهر فرا رسد . منادی حق ندا دردهد که ای انسانها برخیزید ، و آتشی را که برای سوزاندن خویش برافروخته اید خاموش کنید ، پس بر می خیزند و وضو می گیرند
و نماز به جا می آورند ، آن گاه هرچه که در مابین دو نماز مرتکب شده بودند بخشوده می شود . و هرگاه وقت نماز عصر فرا رسد ، چنین است که در نماز ظهر گذشت ، (یعنی ، با اقامه نماز عصر ، گناهان گذشته وی آمرزیده می گردد) و با فرارسیدن وقت نماز مغرب و اقامه آن ، معصیتهای قبل از مغرب او آمرزیده می شود . سپس می خوابند در حالی که آمرزیده شده اند و چیزی از گناهان بر آنان نیست . بعد از آن گروهی در راه خیر سیر می کنند و گروهی در راه شر .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 224)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی رکعتین یعلم ما یقول فیهما انصرف و لیس بینه و بین الله - عز و جل - ذنب الا غفره له ؛
کسی که دو رکعت نماز به جاآورد و بداند که (در نماز) چه می گوید ، و بعد از اتمام هر نماز گناهی بین او و خداوند باشد خدا او را می بخشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا قمت الی الصلاه و توجهت و قراءت ام الکتاب و ماتیسر من السور ، ثم رکعت ، فاتممت رکوعها و سجودها و تشهدت و سلمت ، غفر لک کل ذنب فیما بینک و بین الصلاه التی قدمتها الی الصلاه المؤ خره فهذا لک فی صلاتک ؛
هرگاه به نماز ایستادی و توجه کردی (به سوی خداوند و با حضور قلب ، به پیشگاه او قرار گرفتی ) و فاتحه الکتاب را قرائت نمودی و در حد امکان و میسور ، از سوره های (کوچک ویا بزرگ ) قرآن خواندی ، سپس رکوع و سجود تام و تمامی انجام دادی ، آن گاه تشهد و سلام دادی ، اثر این نماز تو ، آمرزش تمامی گناهانت می باشد که در مابین دو نمازت می باشد ، آن نمازی که قبلا به جای آوردی و نمازی که بعدا خواندی . پس آن چه از نماز عاید تو می گردد ، همانا آمرزش کلیه گناهانت می باشد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 205)
تفسیر الامام - علیه السلام - قال : قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی الخمس کفر الله عنه من الذنوب ما بین کل صلاتین ، و کان کمن علی بابه نهر جار یغتسل فیه خمس مرات لاتبقی علیه من الذنوب شیئا ، الا الموبقات التی هی ججد النبوه او الامامه ، او ظلم اخوانه المؤ منین او ترک التقیه حتی یضر لنفسه و اخوانه المؤ منین ؛
کسی که نماز پنجگانه یومیه را به جا می
آورد ، خداوند همه گناهان او را ، که در ما بین دو نماز برای او پیش می آید ، و مثل کسی است که در جلو خانه اش نهر آبی جاری باشد و او روزانه پنج بار در آن شستشو نماید ، دیگر گناهی بر او باقی نخواهد گذاشت ، مگر گناهان مهلک ، مانند انکار رسالت ، امامت ، ظلم و ستم به برادران ایمانی ، و یا ترک تقیه تا آن جا که ضروری به او یا برادران مؤ من او برسد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 219)
عن امیرالمؤ منین - علیه السلام - قال :
اذا راءی احدکم امرئه تعجبه فلیات اهله فان عند اهله مثل ما راءی و لا یجعلن للشیطان علی قلبه سبیلا لیصرف بصره عنها فاذا لم تکن له زوجه فلیصل رکعتین و یحمدالله من فضله فانه یبیح له برحمته ما یغنیه ؛
هرگاه زنی نظر کسی را جلب کرد ، فورا با همسرش نزدیکی کند ، زیرا زنان مانند یکدیگر هستند و شیطان را در خود راه ندهد ؛ و اگر کسی دارای همسر نیست ، دو رکعت نماز گزارد و به حمد الهی بپردازد و از خداوند بخواهد برای او همسری فراهم آورد .
(نورالثقلین ، ج 3 ، ص 589)
قال الصادق - علیه السلام - :
اعلم ان الصلاه حجزه الله فی الارض ، فمن احب ان یعلم ما یدرک من نفع صلاته ، فلینظر فان کانت صلاته حجزته عن الفواحش و المنکر فانما ادرک من نفعها بقدر ما احتجز ، و من احب ان یعلم ما له عند الله فلیعلم ما لله عنده ، و من خلا بعمل فلینظر فیه ، فان کان حسنا جمیلا فلیمض علیه ، و ان کان سیئا قبیحا فلیجتنبه ؛ فان الله - عز و جل - اولی بالوفاء و الزیاده . من عمل سیئه فی السر فلیعمل حسنه فی السر و من عمل سیئه فی العلانیه فلیعمل حسنه فی العلانیه ؛
آگاه باشید ، همانا نماز حاجز و حائلی است از طرف خداوند در روی زمین ، پس آن کسی که دوست دارد بداند که چه قدر از منافع نمازش را درک کرده ، پس دقت کند
و بنگرد که اگر نمازش حاجز و حائل بین او فواحش و منکرات است ، پس از منافع نماز به قدری که از گناه و فواحش دوری کرده ، درک نموده و بهره برده است . اگر کسی می خواهد بداند چه قدر مقام نزد خداوند دارد . نگاه کند ببیند خداوند متعال نزد او چه قدر مقام دارد ؟ وکسی که عملی را انجام داده پس به دقت در عملش ، بنگرد اگر آن عمل شایسته و نیکو و خالص بود ، پس او را ادامه دهد واگر عمل بد و زشتی بود دیگر تکرار نکند و از آن رقم اعمال به شدت اجتناب کند ، که اگر چنین کند به راستی که خداوند - عز و جل - به وفا و زیاد کردن روزیش و برآوردن حاجاتش سزاوارتر است . کسی که در خلوت مرتکب گناهی می شود ، پس باید در خلوت ، حسنه و کار شایسته ای نیز انجام دهد . و چنانچه کسی در جلوت و انظارمردم گناهی کرد ، پس باید آشکارا کار نیکی را نیز انجام دهد .
(بحارالانوار ، ج 78 ، ص 199)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا علی : سبعه من کن فیه فقد استکمل حقیقه الایمان و ابواب الجنه مفتحه له ؛ من اسبغ وضوئه ، واحسن صلاته ، و ادی زکوه ماله ، و کف غضبه و سجن لسانه ، و استغفر لذنبه ، و ادی النصیحه لاهل بیته ؛
پیامبر اکرم (ص ) فرمود : ای علی !هفت خصلت است که در هر کس باشد حقیقت
ایمان را دریافته ، و درهای بهشت به سوی او گشوده می گردد .
اول : کسی که وضوی کامل و شایسته بگیرد .
دوم : نمازش را نیکو ادا کند (و جمیع شرایط قبولی نماز را رعایت نماید) .
سوم : زکات مالش را بپردازد . (اموالش را تزکیه کند) .
چهارم : خشم خویش را فرو برده و کظم غیظ کن و از اعمال خشم و عصبانیت خود جلوگیری کند .
پنجم : زبانش را(از هر چه باطل و ناحق است ) ببندد و حبس کند .
ششم : بر گناهان خویش استغفار نماید .
هفتم : نصایح و اندرز و راهنماییهای لازم را در حق اهل بیت و فرزندانش مضایقه نکند ، و حق اهل و عیال و اولاد خویش را از نظر نصیحت و هدایت و ارشاد ، ادا نماید .
(مکارم الاخلاق ، ج 2 ، ص 387)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه جواز علی الصراط ؛
نماز جواز عبور از صراط است .
(بحارالانوار ، ج 98 ، ص 168)
قال الصادق - علیه السلام - :
یدخل علی المیت فی قبره الصلاه و الصوم و الحج و الصدقه و البر و الدعاء ، و یکتب اجره للذی یفعله و للمیت ؛
نماز و روزه و صدقه و نیکی و دعا برای میت در قبر او داخل می شود ، و اجر و پاداش این امور را برای میت و آن را انجام می دهد ، نوشته می شود .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 62)
قال الصادق - علیه السلام - :
انظر اذا قمت الی الله فان الشیطان ابعد مایکون من الانسان اذا قام الی الصلاه ؛
بنگر آن گاه که به درگاه خداوند (برای خدا) می ایستی ، زیرا شیطان هیچ گاه از انسان دورتر از آن وقتی که به نماز می ایستد ، نیست .
(جامع الاخبار ، ص 211 . بحارالانوار ، ج 91 ، ص 243)
قال علی - علیه السلام - :
و عن ذلک ما حرس الله عباده المؤ منین بالصلوات و الزکوات ؛
و از اینجاست که خداوند با نمازها و زکاتها و سختکوشی در نماز ، از بندگان با ایمانش پاسداری می کند .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 798)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
فی قول الله - عز و جل - : (و استعینوا بالصبر و الصلوه ) قال : یعنی بالصبر : الصوم ؛ و قال : اذا نزلت بالرجل النازله او الشدیده فلیصم فان الله - عز و جل - یقول : (استعینوا بالصبر و الصلاه ) ؛
امام صادق (ع ) در تفسیر آیه فوق فرمود : خداوند متعال در قرآن می فرماید : (از روزه و نماز استعانت جویید) و مراد از (صبر) در این آیه (روزه ) است . و سپس فرمود : و هرگاه دشواری و مشکلی سخت به کسی روی آورد . (روزه ) بدارد ، زیرا خداوند متعال می گوید : (یاری طلبید و استعانت جویید از روزه و نماز) .
(روضه المتقین ، ج 3 ، ص 260 و 228)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا وقع الانسان فی قبره . . . . کان الصلوه عن یمینه و الزکوه عن شماله و البر ظل علیه ، قال الصبر للصلوه و الزکوه و البر : دونکم صاحبکم فان عجزتم عنه فانا دونه ؛
هنگامی که انسان در قبر خود قرار گرفت ، (نماز) در طرف راست و زکات در طرف چپ وی قرار می گیرند ، و نیکیهایش بر سر وی سایه می گسترانند ؛ در این هنگام ، (صبر) به نماز و زکات و نیکیهای وی می گوید : صاحب خود را دریابید و اگر عاجز ماندید من او را کفایت می کنم و با او خواهم بود .
(سفینه البحار ، صبر ، ج 2 ، ص
5)
فی الحدیث :
الحج افضل من الصلاه و الصیام ، لان المصلی انما یشتغل عن اهله ساعه و الصائم بیاض یوم و ان الحاج . . . یطیل غیبته عن اهله . . . ؛
در حدیث آمده است که : (حج ) برتر از نماز و روزه است ، زیرا انسان نمازگزار فقط در فرصتی کوتاه از لذات خود صرفنظر می کند ، وروزه دار هم از صبح تا غروب از آن دست می کشد ولی حاجی ، در فرصتی طولانی ، از زن (و فرزند) خود چشم می پوشد .
(بحارالانوار ، ج 99 ، ص 18)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و تکون صلاه العبد عند المحشر تاجا علی راءسه و نورا علی وجهه و لباسا علی بدنه و سترا بینه و بین النار ؛
نماز بنده در محشر تاجی است بر سر او ، و موجب نورانیت صورتش ، لباس برای بدن وی ، و ساتر و حایل بین او و آتش جهنم است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 231)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه شفیع بینه و بین ملک الموت ؛
نماز شفیع نمازگزار در نزد ملک الموت است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 232)
و فی الحدیث
قال الله تعالی : یا ادم انما امرت الملائکه بتعظیمک بالسجود لک اذکنت وعاء لهذه الانوار و لو کنت سالتنی بهم قبل خطیئتک ان اعصمک منها و ان افطنک لدواعی عدوک ابلیس حتی تحرز منها لکنت قد جعلت ذلک ؛
در حدیث آمده است : که خداوند متعال به آدم فرمود : ای آدم البته به عنوان عظمت تو فرشتگان را دستور دادم تا در برابرت سجده کنند به خاطر آن که در ذات و سرشت تو نور ولایت جای دارد .
(بحارالانوار ، ج 11 ، ص 192)
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
فی التوریه مکتوب : یابن ادم ، تفرغ لعبادتی ، املاقلبک غنی و لا اکلک الی طلبک ، و علی ان اسد فاقتک و املاقلبک خوفا منی ، و ان لا تفرغ لعبادتی ، املاقلبک شغلا بالدنیا ثم لااسد فافتک و اکلک الی طلبک ؛
در تورات نوشته شده است : ای پسر آدم ، فارغ شو از برای عبادت من ، تا پر کنم قلب تو را از بی نیازی و واگذار نکنم تو را به سوی طلب خویش ، و بر من است که ببندم راه فقر تو را و پر کنم دل تو را از خوف خویش و اگر فارغ نشوی برای عبادتم ، پر کنم دول تو را از اشتغال به دنیا پس از آن نبندم فقر تو را و واگذارم تو را به سوی طلبت .
(اصول کافی ، ج 2 ، ص 83)
قال علی - علیه السلام - :
الصلاه قربان کل تقی ، و الحج جهاد کل ضعیف ، و لکل شی ء زکاه و زکاه البدن الصیام ، و جهاد المراه حسن التبعل ؛
نماز وسیله تقرب و نزدیک شدن هر پارسایی به خداست ، و حج ، جهاد افراد ناتوان است ، هرچیزی زکات دارد و زکات و پاک کردن بدن ، روزه گرفتن است . جهاد زن هم خوب شوهرداری کردن می باشد .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 1152)
حدیث قدسی :
قسمت الصلوه بینی و بین عبدی : فنصفها لی ، و نصفها لعبدی ، فاذا قال : (بسم الله الرحمن الرحیم ) یقول الله : ذکرنی عبدی . و اذا قال : (الحمد لله ) یقول الله : حمدنی عبدی و اثنی علی . و هو معنی (سمع الله لمن حمده ) و اذا قال : (الرحمن الرحیم ) یقول الله : عظمتی عبدی . و اذا قال : (مالک یوم الدین ) یقول الله : مجدنی عبدی (و فی روایه : فوض الی عبدی ) و اذا قال : (ایاک نعبد و ایاک نستعین ) یقول الله : هذا بینی و بین عبدی . و اذا قال : (اهدنا الصراط المستقیم ) یقول الله : هذا لعبدی و لعبدی ما سئل ؛
من نماز را بین خود و بنده ام تقسیم کرده ام ، نیمی از آن من است و نیمش از آن بنده ام . پس چون بنده گفت : (بسم الله الرحمن الرحیم ) ، خدا گوید : (بنده ام مرا یاد کرد) و چون
بنده گفت : (الحمد لله ) خدا فرماید : (بنده ام مرا سپاس گزارد و ستایش گفت ) . و این است معنی (سمع الله لمن حمده ) و چون گفت : (الرحمن الرحیم ) خداوند گوید : (بنده ام مرا تعظیم کرد) . و چون گفت : (مالک یوم الدین ) خدا گوید : (بنده ام مرا تمجید کرد) . (و در روایتی دیگر ، کار خود را به من واگذار کرد) . و چون گفت : (ایاک نعبد و ایاک نستعین ) خدا می فرماید : (این بین من و بنده من است ) . و چون گفت : (اهدنا الصراط المستقیم ) خداوند می فرماید : (این از آن بنده من است و بنده ام آن چه بخواهد از آن اوست ) .
(المحجه البیضاء ، ج 1 ، ص 388)
قال الصادق - علیه السلام - :
اعلم ان الصلوه حجزه الله فی الارض فمن احب ان یعلم ما یدرک من نفع صلوته فلینظر فان کانت صلوته حجرته عن الفواحش و المنکر فانما ادرک من نفعها بقدر ما احتجر ؛
بدان حقیقت نماز نگهبان الهی در زمین است پس کسی که می خواهد بداند چه بهره ای از نماز می برد باید ملاحظه کند که نماز چه اندازه او را از زشتی و بدی ما حفظ می کند و به همان اندازه که حفظ می کند بهره برده است .
(بحارالانوار ، ج 78 ، ص 199)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه . . . مفتاحا للجنه و مهورا لحور العین و ثمنا للجنه ؛
نماز موجب فتح و گشایش ابواب جنت برای او می باشد و مهریه حورالعین و ثمن و بهای بهشت است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 231)
قال علی - علیه السلام - :
و قد عرف حقها (الصلوه ) رجال من المؤ منین الذین تشغلهم عنها زینه متاع ، و لاقره عین من ولد و لا مال ، یقول الله سبحانه : (رجال لا تلهیهم تجاره و لا بیع عن ذکر الله و اقام الصلوه و ایتاء الزکوه ) ؛
حق نماز را مؤ منین شناخته اند که نه زینت های دنیا ، نه نور چشمی ها از فرزند و مال ، آنان را از عبادت پروردگارشان باز نمی دارد زیرا که خداوند سبحان میگوید : (مردانی هستند که تجارت و داد و ستد آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات باز نمی دارد) .
(نهج البلاغه ، خطبه ، 199)
قال علی - علیه السلام - :
و عن ذلک ما حرس الله عبده المؤ منین بالصلوات و الزکوات ، و مجاهده الصیام فی الایام المفروضات . . . لما فی ذلک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعا ؛
خداوند بندگان با ایمانش را از تبهکاری و ستمگری و گردنکشی به وسیله نمازها و زکات ها و سعی در گرفتن روزه ها در روزه هایی که واجب نموده است ، حفظ می کند . . . . ؛ زیرا در نماز انسان صورتهای آزاده و نیکو را از روی فروتنی در پیشگاه الهی بر خاک می مالد .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 798)
قال الباقر - علیه السلام - :
اذا احرم العبد المسلم فی صلوته ، اقبل الله الیه بوجهه و وکل به ملکا یلتقط القران من فیه التقاطا فاذا اعرض ، اعرض الله عنه و وکله الی الملک ؛
هنگامی که بنده ای مسلمان تکبیره الاحرام نماز را می گوید ، خداوند به طرف او توجه می کند ، و موکل می کند بر او ملکی را تا آن چه که قرائت می کند از او دریافت کند ، پس وقتی از نماز فارغ شد خداوند او را به همان ملک می سپارد .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 173)
عن امیرالمؤ منین - علیه السلام - انه قال :
و الوجه الاخر (الله اکبر) فیه نفی کیفیته ؛ کانه یقول (ای المؤ ذن ) : الله اجل من ان یدرک الواصفون قدر صفته الذی هو موصوف به ؛ انما یصفه الواصفون صفته علی قدرهم لاقدر عظمته و جلاله . تعالی الله عن ان یدرک الواصفون صفته علوا کبیرا ؛
وجه دیگر (الله اکبر) این است که کیفیت و چگونگی را از او نفی می کند ؛ گویی اذان گوینده می گوید : (خدا والاتر از آن است که وصف کنندگان صفت او را(آن چنان که هست ) ادراک کند) . وصف کنندگان به قدر ادراک خود او را وصف می کنند نه به قدر عظمت و جلال او . خدا بسیار برتر از آن است که وصف گویان صفت او را دریابند . . . .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 131)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا رفع یدیه و قال : (الله اکبر) و اثنی علی الله ، قال الله تعالی لملائکته : یا عبادی ! اما ترونه کیف کبرنی و عظمنی و نزهنی عن ان یکون لی شریک او شبیه او نظیر و رفع یده و تبرء عما یقوله اعدائی من الاشراک بی ؟ اشهدکم انی ساکبره و اعظمه فی دار جلالی و انزهه فی متنزمات دار کرامتی و ابرئه من اثامه و من ذنوبه ومن عذاب جهنم و من نیرآنها ؛
پس وقتی که نمازگزار دو دستش را(جهت گفتن ) : (الله اکبر) بالا برد و ثنای خدا گوید ، خدای تعالی به ملائکه خود
چنین میفرماید : ای عبادت کنندگان من !آیا نمی بینید بنده ام را که چگونه مرا بزرگ و عظیم شمرد و از شریک و تشبیه و نظیر پاک دانست و دستش را(هنگام گفتن تکبیر) بلند کرد و دوری جست از گفته های دشمنان من که برای من شریک قائلند ؟ شما را شاهد می گیرم ، به درستی که به زودی من او را در دار جلالم بزرگ و عظیم خواهم کرد و پاک می گردانم او را در پاکیزگی دار کرامتم و او را از گناهان پاک می سازم و از عذاب جهنم وآتش آن او را حفظ می کنم .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
و اذا قال (بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین ) فقرا فاتحه الکتاب و سوره قال الله تعالی لملائکته اما ترون عبدی ؟ هذا کیف تلذذ بقرائه کلامی ؟ اشهدکم یا ملائکتی لاقولن له یوم القیامه اقرا فی جنانی و ارق فی درجاتی فلایزال یقرء و یرقی بعدد کل حرف درجه من ذهب و درجه من فضه و درجه من لؤ لؤ و درجه من جوهر و درجه من زبرجد اخضر و درجه من زمرد اخضر و درجه من نور رب العزه ؛
و زمانی که (بسم الله الرحمن الرحیم ، الحمدلله رب العالمین ) را قرائت کرد و فاتحه الکتاب و سوره خواند ، خداوند تعالی خطاب به ملائکه خود می گوید : آیا این بنده مرا نمی بینید چگونه با قرائت کلام من لذت می برد ؟ شما را شاهد می گیرم ، ای
ملائکه من هر آینه در روز قیامت به او خواهم گفت : در بهشت من قرائت کن و به درجات (بالا) ارتقاء پیدا کن ؛ پس او دائم قرائت خواهد نمود و به عدد هر حرف ، درجه ای از طلا ، درجه ای از نقره ، درجه ای از لؤ لؤ ، درجه ای از جوهر ، درجه ای از زبرجد سبز ، درجه ای از زمرد سبز و درجه ای از نور رب العزه به او عطا خواهد شد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا رکع قال الله تعالی لملائکته : یا ملائکتی !اما ترون کیف تواضع لجلال عظمتی ؟ اشهدکم لاعظمته فی دار کبریائی و جلالی ؛
پس وقتی (نمازگزار) رکوع رفت ، خداوند تبارک و تعالی خطاب به ملائکه می کند و می گوید : (ای ملائکه من !آیا نمی بینید (بنده نمازگزار) چگونه برای بزرگی و عظمت من تواضع می کند ؟ شما را گواه می گیرم ، که هر آینه او را در دار کبریائی و جلال خودم بزرگ سازم ) .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا رفع راءسه من الرکوع قال الله تعالی لملائکته : اما ترون یا ملائکتی کیف یقول : ارتفع عن اعدائک لما اتواضع لاولیائک و انتصب لخدمتک اشهدکم یا ملائکتی !لاجعلن ، جمیل العاقبه له و لاصبرنه الی جنانی ؛
پس هنگامی که (نمازگزار) سرش را از رکوع بلند کرد ، خداوند خطاب به ملائکه خود می کند و می گوید : آیا نمی بینید ای ملائکه من !چگونه این بنده ام می گوید (خدایا) سرم را در مقابل دشمنان تو بلند کردم ، چنانچه در مقابل دوستان تو تواضع نمودم و خود را برای خدمت تو آماده ساختم ؟ شما را گواه می گیرم ای ملائکه من !هر آینه عاقبت زیبا و خوبی برای او قرار خواهم داد و بهشتم را برای او قرار خواهم داد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا سجد قال الله تعالی لملائکته : یا ملائکتی !اما ترون کیف تواضع بعد ارتقائه ؟ و قال لی : و ان کنت جلیلا مکینا فی دنیاک ، فانا ذلیل عند الحق اذا ظهرلی ؟ سوف ارفعه بالحق و ادفع به الباطل ؛
هنگامی که (نمازگزار) سجده کرد خداوند خطاب به ملائکه خود فرمود : ای ملائکه من !آیا نمی بینید که چگونه بنده ام بعد از ارتقاء تواضع می کند و برای من می گوید : اگر تو صاحب جلالت و مکنت در دنیا هستی ، پس من خوار در نزد تو هستم ؟ (خداوند فرماید) به زودی او را از طریق
حق بالا می برم و به وسیله او باطل را دفع می کنم .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال الصادق - علیه السلام - :
التشهد ثناء علی الله تعالی : فکن عبد له فی السر خاضعا له فی الفعل ، کما انک عبد له بالقول و الدعوی . وصل صدق لسانک بصفاء صدق سرک ؛ فانه خلقک عبدا و امرک ان تعبده بقلبک و لسانک و جوارحک ، و ان تحقق عبودیتک له بربوبیته لک ، و تعلم ان نواصی الخلق بیده ، فلیس لهم نفس و لالحظ الا بقدرته و مشیته ، و هم عاجزون عن اتیان اقل شی ء فی مملکته الا باذنه و ارادته . قال الله - عز و جل - (و ربک یخلق ما یشاء و یختار ما کان لهم الخیره من امرهم سبحان الله و تعالی عما یشرکون ) . فکن عبدا شاکرا بالفعل ، کما انک عبد ذاکر بالقول والدعوی . و صل صدق لسانک بصفاء سرک ؛ فانه خلقک ؛ فعز و جل ان یکون اراده و مشیه لاحد الا بسابق ارادته و مشیته . فاستعمل العبودیه فی الرضا بحکمه و بالعباده فی اداء اوامره . و قد امرک بالصلوه علی نبیه محمد - صلی الله علیه وآله - فاوصل صلوته و طاعته بطاعته و شهادته بشهادته . و انظر لایفوتک برکات معرفه حرمته ، فتحرم عن فائده صلوته و امره بالاستغفار لک و الشفاعه فیک ان اتیت بالواجب فی الامر و النهی و السنن و الاداب ؛ و تعلم جلیل مرتبته عند الله - عز و جل - ؛
تشهد ستایش خداوند
تعالی است ؛ پس در باطن و ضمیر ، بنده او و در عمل و کردار ، خاضع برای او باش ، همچنان که در سخن و ادعا بنده او هستی . و راستی زبانت را به صفای صدق ضمیرت بپیوند ، که او تو را بنده آفریده و دستورت داده تا با قلب و زبان و (همه ) اعضا و جوارحت عبادتش کنی و بدان جهت که او پروردگار تو است ، بندگی او نمایی ، و بدانی که اختیار و سرنوشت خلق به دست اوست و کس را یارای هیچ نفسی و نیم نگاهی جز به توان و خواست او نیست و جز با اجازه و اراده او قادر به انجام کوچکترین کاری در مملکت او نمی باشند . خداوند عز و جل فرموده : (پروردگار تو آن چه بخواهد می آفریند و انتخاب و اختیار می کند و آنان را در کارهایشان گزینش و انتخاب نیست ، منزه و برتر است خدا از آن چه شکر می ورزند) پس بنده سپاسگزار خدا باش در عمل ، آن سان که به زبان و ادعا ذکر او گویی . و راستی زبانت را به صفای ضمیرت بپیوند که او تو را آفریده (و از درونت آگاه است ) پس برتر و والاتر از آن است که کسی را بدون آن که نخست او اراده کند ، اراده ای باشد ؛ پس باتسلیم و رضا به فرمان او باش و یا عبادت کردن به وسیله انجام اوامرش بندگی به جای آر . و تو را به صلوات بر پیامبرش محمد (ص ) امر کرده ،
پس نماز خدا را با صلوات بر پیامبر (ص ) و طاعت او را با طاعت آن حضرت و شهادت (به وحدانیت ) او را به شهادت (به رسالت ) آن جناب وصل کن ؛ و بنگر که برکات معرفت حرمت آن جناب از دستت نرود تا از بهره درود فرستادن او (اشاره به آیه 103 سوره توبه ) و از امر خداوند به آن جناب که اگر به آن چه فعل یا ترکش واجب است و به سنن و آداب عمل کنی و مرتبت بلند او را نزد خداوند بدانی ، برایت استغفار کند و درباره ات شفاعت نماید (اشاره به آیه 159 سوره آل عمران و آیات دیگر) محروم گردی ) .
(مصباح الشریعه ، باب 17 ، بحارالانوار ، ج 82 ، ص 284)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا رفع راءسه من السجده الاولی قال تعالی : یا ملائکتی !اما ترونه کیف قال : (و انی و ان تواضعت لک فسوف اخلط الانتصاب فی طاعتک بالذل بین یدیک ) ؛
سپس زمانی که سر از سجده اول برداشت ، خداوند خطاب به ملائکه اش می گوید : ای ملائکه من !آیا نمی بینید او را چگونه می گوید : و به درستی که من به زودی تواضع در مقابلت را با ذل و کوچکی خواهم گمارد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا سجد ثانیه : قال الله تعالی لملائکته : اما ترون عبدی هذآموزشی کیف عاد الی التواضع لی ؟ لاعیدن الیه رحمتی ؛
و هنگامی که سجده دوم را به جا آورد ، خداوند تعالی خطاب به ملائکه خود می گوید : آیا این بنده مرا نمی بینید چگونه برای من تجدید تواضع نمود ؟ هر آینه رحمت خود را برای او اعاده خواهم کرد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا رفع راسه قائما قال الله تعالی : یا ملائکتی !لا رفعته بتواضعه کما ارتفع الی صلاته ؛
پس زمانی که سرش را(سجده دوم ) بلند کرد و ایستاد ، خداوند تعالی می گوید : ای ملائکه من !هر آینه او را به خاطر تواضعش در مقابل من رفعت خواهم داد ، چنان که نماز او به سوی من بالا خواهد آمد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال علی - علیه السلام - :
طول القنوت و السجود ینجی من عذاب النار ؛
قنوت و سجده طولانی در نماز ، نمازگزار را از عذاب آتش نجات می دهد .
(تصنیف غررالحکم ، ص 175 ، حدیث 3353)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
ثم لایزال یقول الله لملائکته - هکذا فی کل رکعه - حتی اذا قعد للتشهد الاول و التشهد الثانی ، قال الله تعالی یا ملائکتی قد قضی خدمتی و عبادتی و قد ثنی علی و یصلی علی محمد نبی لاثنین علیه فی ملکوت السموات و الارض و لاصلین علی روحه فی الارواح فاذا صلی علی امیرالمؤ منین - علیه السلام - فی صلاته : قال الله له : یا عبدی !لاصلین علیک کما صلیت علیه و لاجعلنه شفیعک کما استشفعت به ؛
سپس مدام خداوند تعالی - در هر رکعت از نمازی که بنده می خواند - خطاب به ملائکه چنین خواهد گفت ؛ تا زمانی که برای تشهد اول و تشهد دوم نشست ، در این هنگام خدای تعالی می گوید : ای ملائکه من !به تحقیق به جاآورد بنده من خدمت و عبادت مرا و اکنون نشسته و ثنای مرا می کند و درود بر محمدپیغمبر من می فرستد هرآینه بر او ثنا می فرستم در ملکوت آسمانها و زمین و هر آینه درود بر روح او می فرستم و زمانی که درود بر امیرالمؤ منین (ع ) در نمازش فرستاد ، خدا به او می گوید : ای بنده من !هر آینه من بر تو درود می فرستم ، کما این که تو
بر علی درود می فرستی ، هر آینه او را شفیع تو قرار می دهم ، چنانچه تو به وسیله او طلب شفاعت کردی .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال الصادق - علیه السلام - :
معنی السلام فی دبر کل صلوه الامان ؛ من ادی امر الله و سنه نبیه - صلی الله علیه و اله - خاشعا منه قلبه ، فله الامان من بلاء الدنیا و برائه من عذاب الآخره . و السلام اسم من اسماء الله تعالی ، اودعه خلقه لیستعملوا معناه فی المعاملات و الامانات و الاضافات ، و تصدیق مصاحبتهم فیما بینهم و صحه معاشرتهم . و اذا اردت ان تضع السلام موضعه و تودی معناه فاتق الله ، و لیسلم منک دینک و قلبک و عقلک ، و لاتدنسها بظلمه المعاصی ؛ و لتسلم حفظتک ، لاتبرمهم و لاتملهم و توحشهم منک بسوء معاملتک معهم ، ثم صدیقک ثم عدوک . فان من لم یسلم منه من هو الاقرب الیه فالابعد اولی . و من لایضع السلام مواضعه هذه ، فلا سلام و لاتسلیم (خ ل : سلم ) و کان کاذبا فی سلامه و ان افشاه فی الخلق ؛
معنای سلام در پایان هر نماز ، امان است ؛ یعنی ، هر کس امر خدا و سنت پیامبرش را با خشوع قلبی در مقابل خدا به جای آورد ، از بلای دنیا در امان و از عذاب آخرت بر کنار است . و (سلام ) نامی از نامهای خداوند تبارک و تعالی است که میان خلق خود به ودیعت نهاده تا معنا و محتوای آن
را در داد و ستدها ، امنتداری ها و در روابط با هم ، و برای تاءیید و تصدیق همنشینها و صحت آمیزش و معاشرتشان به کار ببرند . اگر خواستی (سلام ) را جای خود نهی و (حق ) معنای آن را ادا کنی ، باید از خدا پروا کنی و دین ، دل و عقلت از (گزند و آسیب ) خودت در سلامت باشد و آنها را به تیرگی گناهان نیالایی ؛ و باید فرشتگان نگهبانت را سلامت بداری ، آنها را نیازاری و ملولشان نسازی و با بدرفتاری با ایشان آنان را از خود نترسانی ؛ آن گاه دوستت و سپس دشمنت (باید از جانب تو در سلام باشند) که هر کس نزدیکترین کس به او از دست او در سلامت نباشد ، به طریق اولی دورترین کس از او در سلامت نخواهد بود . و هر که سلام را در جایگاههایش ننهد ، (او را) نه سلامی است و نه تسلیمی . و در سلام گفتنش دروغگو است هرچند بلند و آشکار در میان مردم سلام بگوید .
(مصباح الشریعه ، باب 18 ، بحارالانوار ، ج 82 ، ص 307)
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره :
فاذا سلم من صلاته ، سلم الله علیه و سلم علیه ملائکته ؛
پس زمانی که بنده نمازش را سلام داد ، خداوند و ملائکه بر او سلام می فرستند .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
. . . و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل غروبها و من انای اللیل فسبح و اطراف النهار لعلک ترضی ؛
قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن و همچنین در اثناء شب و اطراف روز تسبیح و حمد پروردگارت را به جاآور تا خشنود شوی .
(سوره طه ، آیه 130)
فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون ، وله الحمد فی السموات و الارض و عشیا و حین تظهرون ؛
پس (به فکر آن روز بزرگ باشید) خدا را هنگام شام و صبحگاه در نماز مغرب و صبح تسبیح و ستایش گویید و سپاس اهل عالم در آسمانها و زمین مخصوص اوست و شما نیز در تاریکی شب و نیمه روز (در نماز عشاء و ظهر و عصر) به ستایش او مشغول شوید .
(سوره روم ، آیات 17 و 18)
فاقیموا الصلوه ان الصلوه کانت علی المؤ منین کتابا موقوتا ؛
نماز را برپا دارید که راستی نماز وظیفه ثابت و معینی است برای مؤ منان .
(سوره نساء ، آیه 103)
حافظوا علی الصلوات و الصلوه الوسطی و قوموا لله قانتین ؛
در انجام همه نمازها و نماز میانی (ظهر) کوشش و مواظبت کنید ، در حال عبادت و خضوع کنان برای خدا به پا خیزید .
(سوره بقره ، آیه 238)
اقم الصلوه لدلوک الشمس الی غسق اللیل و قران الفجر ان قران الفجر کان مشهودا ؛
نماز را وقت زوال آفتاب تا اول تاریکی شب به یادآر و نماز صبح را نیز به جای آر ، که آن به حقیقت مشهود نظر فرشتگان شب و فرشتگان روز است .
اننی انا الله لا اله الا انا فاعبدنی و اقم الصلوه لذکری ؛
من الله هستم ، معبودی جز من نیست ، مرا پرستش کن و نماز را برای یاد من به پا دار .
(سوره طه ، آیه 14)
احادیث
قال الصادق - علیه السلام - :
صلاه فریضه ، خیر من عشرین حجه . . . ؛
نماز واجب ، بهتر از بیست حج مستحبی است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 339 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 227)
عن الحسن بن علی - علیه السلام - :
ان من طلب العباده تزکی لها و اذا اضرت النوافل بالفریضه فارفضوها ؛
هرکس طلب عبادت دارد ، دل را برای آن پاک می کند ، و هرگاه نمازهای مستحبی به نمازهای واجب ضرر رسانید (باعث آسیب رسانی به یکی ازصفات و ابعاد نمازهای واجب شد) نمازهای مستحبی را ترک کنید .
(تحف العقول ، ص 267)
عن زراره قال : سالت اباجعفر - علیه السلام - :
عما فرض الله - عز و جل - من الصلاه ؟ فقال : خمس صلوات فی اللیل و النهار ؛
زراره می گوید : از حضرت امام باقر (ع ) سؤ ال کردم که خداوند عز و جل چه مقدار نماز را واجب کرد ؟ آن حضرت فرمودند : پنج نماز را واجب کرد .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 205)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قال الله تعالی : (لاینجوا منی عبدی الا باداء ما افترضت علیه ) ؛
خداوند فرموده است : (بنده ام از من نجات نمی یابد ، مگر با ادای آن چه که بر او واجب کرده ام ) .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 398)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا لقیت الله بالصلوات الخمس المفروضات لم یسالک عما سوی ذلک ؛
هنگامی که خداوند را با نماز پنجگانه واجب ملاقات کردی ، سؤ ال از شما نمی شود ؛ مگر از نمازهای پنجگانه .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 5)
قال الصادق - علیه السلام - :
شیعتنا اهل الورع و الاجتهاد و اهل الوفاء و الامانه و اهل الزهد و العباده و اصحاب الاحدی و خمسین رکعه فی الیوم و اللیله ؛
شیعیان ما اهل تقوی و پاکدامنی و کوشش و جدیت اند و مردمی با وفا و امین اند و اهل زهد و عبادتند و کسانی هستند که درشبانه روز پنجاه و یک رکعت نماز می خوانند .
(بحارالانوار ، ج 68 ، ص 167)
قال الرضا - علیه السلام - :
اعلم ان افضل الفرائض بعد معرفه الله - جل و عز - الصلوه الخمس ؛
بدان که افضل واجبات بعد از معرفت خدای عز و جل نماز پنجگانه است .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 175)
قال الرضا - علیه السلام - :
ان الله - عز و جل - انما فرض علی الناس فی الیوم و اللیله سبع عشر رکعه ، من انی بها ، لم یسئله الله - عز و جل - عما سواها ؛
همانا خداوند عز و جل در شبانه روز هفده رکعت نماز بر مردم واجب کرده است کسی که آن را به جا آورد خداوند غیر از نماز از او سؤ ال نمی کند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 176)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اول ما افترض الله علی امتی ، الصلوات الخمس ؛
اولین چیزی که خداوند بر امت من واجب کرد ، نمازهای پنجگانه است .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 18851)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الله فرض الزکوه کما فرض الصلاه ؛
خدا زکات را واجب کرد ، همان طور که نماز را واجب کرد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 3)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و اما صلاه الفجر فان الشمس اذا طلعت تطلع علی قرن شیطان فامرنی ربی ان اصلی قبل طلوع الشمس صلاه الغداه و قبل ان یسجد لها الکافر لتسجد امتی الله - عز و جل - و سرعتها احب الی الله - عز و جل - و هی الصلاه التی تشهدها ملائکه اللیل و ملائکه النهار ؛
اما نماز صبح ، پس هنگامی که آفتاب طلوع کرد ، مثل اینکه بر شاخهای شیطان طلوع می کند . پروردگارم مرا امر نموده که قبل از طلوع خورشید و قبل از آن که کافر برای آفتاب سجده کند ، نماز صبح بخوانم ؛ تا آن که امتم برای خداوند سجده نمایند ، و زود به جای آوردن آن در پیشگاه خداوند محبوبتر است . این نمازی است که ملائکه شب و روز شاهد آن می باشند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 9)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الشمس عند الزوال لها حلقه تدخل فیها فاذا دخلت فیها زالت الشمس فیسبح کل شی ء دون العرش بحمد ربی جل جلاله و هی الساعه التی یصلی علی فیها ربی جل جلاله ففرض الله علی و علی امتی فیها الصلاه و قال : اقم الصلاه لدلوک الشمس الی غسق اللیل و هی الساعه التی یؤ تی فیها بجهنم یوم القیامه فما من مؤ من یوافق تلک الساعه ان یکون ساجدا او راکعا او قائما الا حرم الله جسده علی النار ؛
(عده ای از رسول خدا (ص ) علت نمازهای پنجگانه را
که در پنج وقت از شبانه روز واجب شد ، پرسیدند . حضرت فرمود : علت وجوب نماز ظهر از این قرار است : ) همانا در هنگام زوال آفتاب ، همه چیز دراین عالم خلقت خداوند سبحان را تسبیح می گویند و به حمد خدا مشغول می شوند مگر عرش خدا ، و دراین موقع خداوند بر من درود می فرستد ، در این ساعت خداوند نماز را بر من و امتم واجب ساخت که در قرآن مجید آمده است ، نماز را وقت زوال آفتاب تا اول تاریکی شب به پا دار ، و این ساعتی است که جهنمیان را در قیامت به جهنم وارد می کنند ، پس در این ساعت هر مؤ منی در حال رکوع یا سجود یا قیام مشغول باشد خداوند سبحان جسدش را بر آتش جهنم حرام می گرداند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 8)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و اما صلاه العصر فهی الساعه التی اکل ادم فیها من الشجره فاخرجه الله - عز و جل - من الجنه ، فامره الله ذریته بهذه الصلاه الی یوم القیامه و اختارها الله لامتی فهی من احب الصلوات الی الله - عز و جل - و اوصانی ان احفظها من بین الصلوات ؛
اما (علت وجوب ) نماز عصر ، و آن در ساعتی است که حضرت آدم از آن میوه که از خوردن آن نهی شده بود ، خورد و خداوند او را از بهشت خارج کرد . پس خداوند ذریه حضرت آدم را امر به نماز عصر نمود
، و خداوند سبحان این نماز عصر را برای امت من نیز اختیار نمود و این نماز از محبوبترین نمازها در نزد خداوند است و مرا سفارش نمود به حفظ بیشتر این نماز در بین نمازهای یومیه .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 8)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و اما صلاه المغرب ، فهی الساعه التی تاب الله - عز و جل - فیها علی ادم و کان بین ما اکل من الشجره و بین ما تاب الله - عز و جل - علیه ثلاث ماه سنه من ایام الدنیا و فی ایام الاخره یوم کالف سنه مما بین العصر الی العشاء و صلی ادم علیه السلام ثلاث رکعات رکعه لخطیئته و رکعه لخطیئه حوا و رکعه لتوبته ففرض الله - عز و جل - هذه الثلاث رکعات علی امتی و هی الساعه التی یستجاب فیها الدعاء فوعدنی ربی - عز و جل - ان یستجیب لمن دعاه فیها و هی الصلاه التی امرنی ربی بها فی قوله تعالی : (فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون ) ؛
(اما علت وجوب نماز مغرب ) و آن در ساعتی است که خداوند سبحان توبه حضرت آدم را در آن ساعت قبول نمود ، و پذیرفتن توبه آدم بعد از سیصد سال پس از خوردن حضرت آدم از آن میوه درخت که نهی شده بود ، طول کشید و در روزهای آخر یک روز که بین نماز عصر و عشاء مانند هزار سال بود و حضرت آدم سه رکعت نماز مغرب به جا آورد ، رکعتی برای خطای
خویش و رکعتی برای خطای همسرش حوا و رکعتی برای قبول توبه اش ، پس خداوند این سه رکعت را برای امتم واجب کرد . در هنگام مغرب دعاء مستجاب می شود ، پروردگارم به من وعده داده که دعای مؤ منین را در این وقت مستجاب نماید و این همان نمازی است که خداوند در قرآن مرا به آن امر نموده و فرمود خدا را هنگام شام و صبحگاه در نماز مغرب و صبح تسبیح و ستایش گویید .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 8)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و اما صلاه العشاء الاخره ، فان للقبر ظلمه و لیوم القیامه ظلمه امرنی ربی - عز و جل - و امتی بهذه الصلاه لتنور القبر و لیعطینی و امتی النور علی الصراط و ما من قدم مشت الی صلاه العتمه الا حرم الله - عز و جل - جسدها علی النار و هی الصلاه التی اختارها الله تقدس ذکره للمرسلین قبلی ؛
اما نماز عشاء ، پس همانا در قبر و در روز قیامت تاریکی همه جا را فرا گرفته است ؛ لذا پروردگارم به من و امتم به نماز عشاء امر فرمود ، برای نورانیت قبر وروشن ساختن آن ، و این که به من و به امتم نوری روی صراط عطا فرماید ، و هر کس قدمی در راه نماز عشاء بردارد ، خداوند بدنش را از آتش جهنم حرام می گرداند و این نمازی است که پروردگار آن را برای مرسلین و انبیای قبل از من اختیار نمود .
(وسائل الشیعه ، ج
3 ، ص 9)
قال الباقر - علیه السلام - :
انما تقبل النافله بعد قبول الفریضه ؛
همانا ، نماز مستحبی زمانی مورد قبول است که نماز واجب مورد قبول واقع شود .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 20)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قال الله تعالی : افترضت علی امتک خمس صلوات ؛
خداوند متعال فرمود : نمازهای پنجگانه را بر امت تو واجب کردم .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 1887)
عن ابی محمد الحسن بن علی العسکری - علیه السلام - انه قال :
علامات المؤ من خمس ، صلاه الخمسین ، و زیاره الاربعین و التختم فی الیمین ، و تعفیر الجبین و الجهر (بسم الله الرحمن الرحیم ) ؛
علایم و نشانه های مؤ من پنج چیز است :
1 - خواندن 51 رکعت نماز در شبانه روز (17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت نافله )
2 - زیارت اربعین امام حسین (ع ) .
3 - انگشتر به دست راست کردن .
4 - پیشانی بر خاک نهادن .
5 - بلند گفتن (بسم الله الرحمن الرحیم ) در نمازها .
(وسائل الشیعه ، ج 10 ، ص 373)
قال الباقر - علیه السلام - :
عن الفرض فی الصلاه ، الوقت و الطهور و القبله و التوجه و الرکوع و السجود و الدعاء ؛
آن چه در نماز واجب است ، عبارت است از : 1 - وقت نماز 2 - طهارت 3- قبله ، 4 - توجه داشتن 5 - رکوع 6 - سجود 7 - دعا .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 80)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الله - عز و جل - فرض علیکم الصلوات فی احب الاوقات الیه ، فاسئلوا الله حوائجکم عقیب فرائضکم ؛
به درستی که خداوند نمازهای واجب را در محبوبترین اوقات واجب کرد ، پس حاجات خود را بعد از نمازهایتان بخواهید .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 324)
قال عن ابی حمزه :
سمعته - علیه السلام - یقول : قال الرب تعالی : اذا صلیت ما افترضت علیک فانت اعبد الناس ؛
ابی حمزه گفت : از امام (ع ) شنیدم که فرمود : خداوند میفرماید : آن وقتی که نماز را بر تو واجب کردم . به جا آوردی ، پس عابدترین مردم هستی .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 183)
قال الرضا - علیه السلام - :
انما جعل اصل الصلوه رکعتین و زید علی بعضها رکعه و علی بعضها رکعتان و لم یزد علی بعضها شی ء ، لان اصل الصلوه انما هی رکعه واحده ، لان اصل العدد واحد ؛ فاذا نقصت من واحد فلیست هی صلوه ، فعلم الله - عز و جل - ان العباد لایودون تلک الرکعه الواحده التی لاصلوه اقل منها بکمالها و تمامها و الاقبال الیها ، فقرن الیها رکعه اخری لیتم بالثانیه ما نقص من الاولی ؛ ففرض الله - عز و جل - اصل الصلوه رکعتین ، ثم علم رسول الله - صلی الله علیه و اله - ، ان العباد لایودون هاتین الرکعتین بتمام ما امروا به و کماله ، فضم الی الظهر و العصر و العشاء الاخره رکعتین لیکون فیها تمام الرکعتین الاولتین . . . ؛
همانا اصل نماز دو رکعت مقرر گردید و بر بعضی یک رکعت و بر بعضی دیگر دو رکعت افزوده شد و بر بعضی دیگر هیچ افزوده نشد ؛ بدان جهت که اصل نماز فقط یک رکعت است ، زیرا اصل ، عدد یک است . پس اگر نمازی از یک
رکعت کمتر بشود ، نماز نیست ؛ پس (چون ) خدای عز و جل می دانست که بندگان همین یک رکعت را ، که کمتر از آن نمازی نیست ، به نحو کامل و تام به جای نیاورده و بدان رو نمی آورند ، یک رکعت دیگر به آن منضم کرد تا نقصان رکعت اول با به جا آوردن رکعت دوم (جبران و) تمام شود ؛ از این رو خداوند عز و جل اصل نماز را دو رکعت ، واجب کرد . آن گاه رسول خدا (ص ) دانست که بندگان خدا همین دو رکعت را به طور کامل و تواءم با آن چه بدان امر شده اند به جا نمی آورند ، پس به هر یک از نمازهای ظهر و عصر و عشاء دو رکعت افزود تا با به جا آوردن دو رکعت آخر ، دو رکعت اول به تمامه انجام شده باشد .
(عیون الاخبار ، ج 2 ، ص 107 . وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 38)
. . . و لاتجهر بصلاتک و لاتخافت بها و ابتغ بین ذلک سبیلا ؛
و در نماز نه صدا را بسیار بلند و نه بسیار آهسته گردان ، بلکه حد متوسط را اختیار کن .
(سوره اسراء ، آیه 110)
والذین هم علی صلاتهم یحافظون ؛
مصلین کسانی هستند که مواظب نماز خویشتن اند و همه اوقات نماز را حفظ می کنند .
(سوره معارج ، آیه 34)
واجعلوا بیوتکم قبله و اقیموا الصلوه ؛
خانه هایتان را مقابل یکدیگر قرار دهید و نماز را برپا دارید .
(سوره یونس ، آیه 87)
قل ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی الله رب العالمین ، لاشریک له و بذلک امرت و انا اول المسلمین :
بگو همانا نماز و تمام عبادات و زندگی و مرگ من همه برای خداوند پروردگار جهانیان است . شریکی برای او نیست و به همین دستور یافته ام و من نخستین مسلمان هستم .
(سوره انعام ، آیه 162 و 163)
یا ایها الذین امنوا لاتقربوا الصلوه و انتم سکاری حتی تعلموا ما تقولون ؛
ای کسانی که ایمان آورده اید در حالیکه مست هستید به نماز نزدیک نشوید تابدانید چه میگویید .
(سوره نساء ، آیه 43)
و اذا ضربتم فی الارض فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصلوه . . . ؛
و هنگامی که سفر کنید گناهی بر شما نیست که نماز را کوتاه کنید .
(سوره نساء ، آیه 101)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
علم الاسلام الصلاه فمن فرع لها قبله و حافظ علیها بحدها و وقتها و سنتها فهو مؤ من ؛
نماز ، پرچم اسلام است ، مؤ من واقعی کسی است که دل به آن دهد و مراقب حدود و آداب وقت آن باشد .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 1887)
قال الصادق - علیه السلام - :
السجود علی تربه الحسین - علیه السلام - یخرق الحجب السبع ؛
سجده بر تربت امام حسین (ع ) هفت پرده و مانع را می شکافد .
(بحارالانوار ، ج 101 ، ص 135)
عن الامام علی - علیه السلام - :
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - (ان عمود الدین الصلوه و هی اول ما ینظر فیه من عمل ابن ادم فان صحت نظر فی عمله و ان لم یصح لم ینظر فی بقیه عمله ) ؛
رسول خدا (ص ) فرمود : (ستون دین نماز می باشد ، و از میان اعمال انسان (در روز قیامت ) نماز اولین عملی است که مورد رسیدگی قرار می گیرد ؛ اگر صحیح بود ، سایر اعمال نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت ، و گرنه باقی اعمال نیز مردود خواهد بود .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 374)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاصلوه الا بطهور ؛
نماز درست نیست ؛ مگر باطهارت (وضو ، غسل ، تیمم ) .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 261)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لو لا ان اشق علی امتی ، لامرتهم بالسواک مع کل صلوه ؛
اگر بر امت من سخت و دشوار نبود ، هرآینه به آن ها دستور می دادم که با هر نماز مسواک بزنند .
(میزان الحکمه ، ج 4 ، ص 597)
کان الحسن بن علی - علیه السلام - اذا قام الی الصلوه لبس اجود ثیابه ، فقیل له یابن رسول الله تلبس اجود ثیابک ، فقال : ان الله جمیل یحب الجمال فاتحل لربی و هو یقول : (خذوا زینتکم عند کل مسجد) ؛
حضرت مجتبی (ع ) بهترین جامه های خود را در موقع نماز بر تن می کرد . کسانی که از آن حضرت سبب این کار را پرسش کردند ، در جواب فرمود : خداوند جمیل است و جمال و زیبایی را دوست دارد ، به این جهت خود را در پیشگاه الهی زینت می کنم ، خداوند امر فرموده که : (با زینتهای خود در مساجد حاضر شوید) .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 331)
قال الصادق - علیه السلام - :
رکعتان یصلیها المتعطر ، افضل من سبعین رکعه یصلیها غیر متعطر ؛
دو رکعت نماز با عطر ، بهتر است از هفتاد رکعت نماز کسی که عطر نزده است .
(مکارم الاخلاق ، ص 42)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رکعتین بسواک ، احب الی الله - عز و جل - من سبعین رکعه بغیر سواک ؛
دو رکعت نماز با دندانهای مسواک زده ، نزد خداوند از هفتاد رکعت نماز بدون مسواک بهتر است .
(سفینه البحار ، ج 1 ، ص 675)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اسبغ وضوء و احسن صلوته و ادی زکوه ماله و خزن لسانه و کف غضبه و استغفر لذنبه و ادی النصیحه لاهل بیت رسوله فقد استکمل حقائق الایمان و ابواب الجنه مفتحه له ؛ هر که خوب وضو سازد و نمازش را درست بخواند و زکات مالش رابپردازد و زبانش را نگاه دارد و جلو خشم خویش را بگیرد و برای گناهش آمرزش جوید و برای خاندان پیغمبرش خیرخواهی کند ، حقایق ایمان را کامل کرده و درهای بهشت برایش باز است .
(امالی شیخ صدوق ، ص 333)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
انتظار الصلوه بعد الصلوه کنز من کنوز الجنه ؛
انتظار کشیدن از نماز تا نماز دیگر ، گنجی است از گنجهای بهشت .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 78)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اطولکم قنوتا فی دار الدنیا اطولکم راحه یوم القیامه فی الموقف ؛
هر کسی از شما قنوتش در این دنیا طولانی تر باشد ، در آخرت در موقف محشر راحتی او بیشتر خواهد بود .
(ثواب الاعمال ، ص 59)
قال الباقر - علیه السلام - :
من قال فی رکوعه و سجوده و قیامه : (اللهم صل علی محمد و آل محمد) کتب الله له ذلک بمثل الرکوع و السجود و القیام ؛
هرکسی در رکوع و سجود و قیام خود بگوید : (اللهم صل علی محمد و آل محمد) خدا ثواب آن را مانند ثواب رکوع و سجود و قیام برای او می نویسد .
(ثواب الاعمال ، ص 61)
قال علی - علیه السلام - :
من صلی باذان و اقامه صلی خلفه صف من الملئکه ، لایری طرفاه و من صلی باقامه صلی خلفه ملک ؛
هرکس نمازش را با اذان و اقامه بخواند ، صفی از فرشتگان پشت سر او به نماز می ایستند که دو طرف آن صف دیده نمی شود و هر کس که نماز خود را با اقامه تنها بخواند ، یک فرشته پشت سر او نماز می گزارد .
قال علی - علیه السلام - :
النظیف من الثیاب یذهب الهم و الحزن و هو طهور للصلاه ؛
لباس تمیز غم و ناراحتی را برطرف کرده و آن لباس پاک (مناسب )نماز است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 346)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الجلوس فی المسجد لانتظار الصلوه عباده ؛
نشستن در مسجد به انتظار نماز عبادت است .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 384)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا دخلت المسجد و القوم یصلون فلا تسلم علیهم و سلم علی النبی - صلی الله علیه وآله - ثم اقبل علی صلاتک و اذا دخلت علی قوم جلوس یتحدثون فسلم علیهم ؛
هنگامی که داخل مسجدی شدی و زمانی که مردم مشغول نماز هستند ، بر آنها سلام نکن ، بلکه بر رسول خدا (ص ) سلام کن و مشغول نماز شو ، ولی وقتی وارد بر گروهی شدی که مشغول صحبت هستند ، بر آن ها سلام کن .
(بحارالانوار ، ج 76 ، ص 8)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاتسلموآموزشی . . . و لا علی المصلی و ذلک لان المصلی لایستطیع ان یرد السلام لان التسلیم من المسلم تطوع و الرد علیه فریضه ؛
بر سه گروه لازم نیست سلام داده شود که یکی از آن ها نمازگزار است ، چون او آمادگی پاسخ دادن را ندارد ، در صورتی که سلام بر سلام کننده مستحب است و پاسخ دادن آن واجب است .
(بحارالانوار ، ج 76 ، ص 9)
قال الصادق - علیه السلام - :
خیر لباسک ما لایشغلک عن الله - عز و جل - بل یقربک من شکره و ذکره و طاعته ؛
نیکوترین لباس آن است که تو را از یاد خدا غافل نکند (مشغول به غیر ننماید) ، بلکه به شکر و ذکر و طاعتش نزدیک کند .
(مصباح الشریعه ، الباب السابع ، فی اللناس )
قال الصادق - علیه السلام - :
انه کره ان یصلی و علیه ثوب فیه تماثیل ؛
از امام صادق (ع ) روایت شده است که آن حضرت کراهت داشت از اینکه با لباسی که در آن تصویری هست نماز بخواند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 317)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان من تمام الصوم اعطاء الزکوه (لفطره ) کما ان الصلاه علی النبی - صلی الله علیه و اله و سلم - من تمام الصلاه ؛
همانا پرداخت زکات فطره (در آخر ماه رمضان ، مایه تمامیت روزه می باشد ، چنان که صلوات بر محمد (و آل او) باعث تمامیت نماز است (یعنی نماز با صلوات و روزه با زکات فطره کامل می شود .
(وسائل الشیعه ، ج 6 ، ص 221)
قال الصادق - علیه السلام - :
عن زراره ابی بصیر قال : قلنا له : الرجل یشک کثیرا ، فی صلاته حتی لا یدری کم صلی و لا ما بقی علیه ؟ قال : یعید قلناله : فانه یکثر علیه ذلک کلما عاد شک قال : یمضی فی شکه : ثم قال : لاتعودوا الخبیث انفسکم بنقض الصلاه فتطمعوه فان الشیطان خبیث یعتاد لما عدد فلیمض احدکم فی الوهم و لایکثرن نقض الصلاه فانه اذا فعل ذلک مرات لم یعد الیه الشک ، قال زراره : ثم قال : انما یرید الخبیث ان یطاع فاذا عصی لم یعد الی احدکم ؛
زراره و ابوبصیر می گویند : از امام (امام صادق یا امام باقر علیهماالسلام )پرسیدم : اگر شخصی در نماز شک کند تا آن جا که نداند چند رکعت خوانده و چقدر باقی مانده است ؟ حضرت فرمود : اعاده کند . عرض کردم او همواره شک می کند ، حتی اگر نماز را اعاده کند . حضرت فرمود : به شکش اعتنا نکند . آن گاه فرمود : شیطان پلید را
با شکستن نماز عادت ندهید (که شما را فریب بدهد و به وسوسه بیندازد) ، زیرا با این کار ، او در شما طمع می کند ، شیطان خبیث و پلید است و به آن چه عادت داده شد ، عادت می کند . پس هرگاه برای یکی از شما وهم و اشتباهی حاصل شود ، به آن اعتنا نکنید و خیلی نماز را نشکنید ، چرا که اگر چند بار چنین کرد دیگر شک برای او نمی آید . زراره گفت که آن گاه حضرت فرمود : آن (شیطان ) خبیث می خواهد که اطاعت شود پس اگر از او اطاعت نشد ، باز خواهد گشت .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 270)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الوضوء مفتاح الصلاه ؛
وضو کلید و وسیله افتتاح نماز است .
(نهج الفصاحه ، حدیث 1588)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
جعلت لی الارض مسجدا و طهورا ؛
همانا زمین برای من سجده گاه و پاک کننده قرار داده شده است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 593)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاتتم صلاه الا بزکوه ؛
نماز کسی کامل نمی شود مگر با پرداخت زکات .
(بحارالانوار ، ج 96 ، ص 29)
قال علی - علیه السلام - :
من لم یاءخذ اهبه الصلوه قبل وقتها فما وقرها ؛
کسی که قببل از نماز خود را برای اقامه نماز آماده نکند ، به نماز بی احترامی نموده است .
(شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج 20 ، باب 768 ، ص 329)
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - : لما اسری بی الی السماء مضیت باقوام ترضح رؤ سهم بالصخر ، فقلت : من هولاء یا جبرئیل ؟ فقال : هولاء الذین ینامون عن صلاه العشاء ؛
از امام صادق (ع ) نقل شده که پیامبر خدا (ص ) فرمود : آن گاه که مرا به آسمان بردند ، به جماعتی گذشتم سرهای آن ها با سنگ کوفته می شد ، گفتم ای جبرئیل اینها کیانند ؟ گفت : اینها آنانند که قبل از خواندن نماز عشاء می خوابند .
(بحارالانوار ، ج 2 ، ص 213)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا قمت الی الصلاه فقل اللهم انی اقدم الیک محمدا - صلی الله علیه وآله - بین یدی حاجتی ، و اتوجه به الیک ، فاجعلنی به وجیها عندک فی الدنیا و الاخره و من المقربین ، اجعل صلاتی به مقبوله و ذنبی به مغفورا و دعایی به مستجابا ، انک انت الغفور الرحیم ؛
هرگاه به نماز ایستادی ، پس بگو : بار خدایا من محمد (ص ) را به شفاعت برای برآورده شدن حاجتم به سوی تو آوردم و به وسیله او به سوی تو توجه نمودم ؛ پس مرا به حرمت و عظمت او در دنیا و آخرت وجیه و آبرومند گردان و از مقربین درگاهت قرار بده ، پروردگارا به حرمت پیامبرت نمازم را مقبول فرما ، و گناهانم را بیامرز ، و دعایم را مستجاب گردان که به راستی تو آمرزنده مهربانی .
(میزان الحکمه ،
ج 5 ، ص 378)
قال ادریس - علیه السلام - :
اذا دخلتم فی الصلاه فاصرفوا لها خواطرکم و افکارکم و ادعوا الله دعاء طاهرا متفرغا و سلوه مصالحکم و منافعکم بخضوع و خشوع و طاعه و استکانه ، و اذا رکعتم و سجدتم فابعدوا عن نفوسکم افکار الدنیا و هواجس السوء و افعال الشر ، و اعتقاد المکر ، و ما کل السحت ، و العدوان ، و الاحقاد ، و اطرحوا بینکم ذلک کله ؛
هرگاه به نماز وارد شدید ، خاطر و افکارتان را به نماز اختصاص دهید (و به چیزی غیر از نماز نیندیشید) و از خدا بخواهید و دعا کنید دعایی پاک در حالی که از همه چیز غیر از خدا فارغ باشید . و با خضوع و خشوع و اطاعت و استعانت مصالح و منافع خود را از خداوند درخواست نمایید . و هنگام رکوع و سجود ، افکار دنیوی و خیالات باطل و ناشایسته و زشتیها را از جانتان دور کنید . عقیده ناسالم و مکارانه نداشته باشید . از غذای حرام بپرهیزید . دشمنی و کینه توزی و حسد را از خود دور کنید . تمام این بدیها و زشتیها را از خود دور کنید و دنبال خیالات باطل نروید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 252)
قال علی - علیه السلام - :
الصبر ثلاثه : الصبر علی المصیبه ، و الصبر علی الطاعه ، والصبر علی المعصیه ؛
صبر بر سه گونه است : صبر در هنگام مصیبت ، و صبر بر سختی اطاعت ، و صبر در هنگام معصیت (حفظ خود از ارتکاب گناه ) .
(تحف
العقول ، ص 146)
قال علی - علیه السلام - :
لاتصلی المراءه عطلا ؛
زن بدون زینت نماز نخواند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 325)
قال زراره :
اذا قمت فی الصلاه فعلیک بالاقبال علی صلاتک ؛ فانما لک من الصلاه ما اقبلت علیه بقلبک ، و لاتعبث فیها بیدک و لابراءسک ، و لابلحیتک ، و لاتحدث نفسک ، و لاتتشئاب و لا تمط ؛
هرگاه به نماز ایستادی پس بر تو باد ، به توجه کامل به نمازت ؛ چون آن مقدار از نمازت که باتوجه باشد برای تو مفید خواهد بود . در نماز با دست و سر و ریش خویش بازی مکن و در دل به کاری حدیث نفس مکن ، (مثلا به بازار روی و خرید و فروش و داد و ستد کنی ) و در حین نماز دهن دره نکش و قامت کشی مکن (و از هرچه که با شاءن نماز حقیقی ناسازگار است اجتناب کن ؛ زیرا به هر اندازه ای که نمازگزار در نماز به سوی خداوند روی آورد ، به همان مقدار نمازش پذیرفته و بقیه مطرود می گردد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 220)
قال الصادق - علیه السلام - :
للصلوه اربعه الاف حد ؛
برای نماز چهار هزار حد است .
(فلاح السائل ، ص 23)
قال علی - علیه السلام - :
نوم علی یقین خیر من صلاه فی شک ؛
خوابیدن با علم و یقین بهتر از نماز و نیایش خدا با شک و تردید است .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 1130)
عن الرضا - علیه السلام - :
انما امر بالوضوء لیکون العبد طاهرا اذا قام بین یدی الجبار و عند مناجاته ایاه مطیعا له فیما امره تقیا من الادناس و النجاسه مع ما فیه من ذهاب الکسل و طرد النعاس و تزکیه الفؤ اد للقیام بین یدی الجبار و انما وجب علی الوجه و الیدین و الراءس و الرجلین لان العبد اذا قام بین یدی الجبار فانما ینکشف من جوارحه و یظهر ما وجب فیه الوضوء و ذلک انه بوجهه یسجد و یخضع و بیده یسئل و یرغب و یرهب و یتبتل و براءسه یستقبله فی رکوعه و سجوده و برجلیه یقوم و یقعد ؛
همانا امر شده است به وضو تا آن که بنده پاک باشد هنگامی که می ایستد مقابل خدای جبار و وقت مناجات نمودن او حق را و برای آن که مطیع باشد در آن چه او را امر فرموده و پاکیزه باشد از گناهان و نجاست با آن که در آن است فواید دیگر از قبیل برطرف شدن کسالت و رفع شدن چرت و پاکیزه شدن دل برای ایستادن در مقابل خدای جبار و همانا واجب شد بر رو و دو دست و سر و دو پا ، زیرا بنده وقتی که در حضور حضرت جبار ایستاد ، همانا منکشف می شود از جوارح او ، و ظاهر گردد
آن چه که وضو در آن واجب شود ، زیرا با رویش سجده کند و خضوع نماید و با دستش سؤ ال و رغبت و رهبت نماید و منقطع به حق شود و با سرش استقبال کند حق را در رکوع و سجود ، و با پاهایش بایستد و بنشیند .
(عیون اخبار الرضا ، ج 2 ، ص 104)
قال الصادق - علیه السلام - :
لایتم الصلوه الا لذی طهر سابغ و تمام بالغ غیر نازغ و لازائغ عرف ؛ فاخبت فثبت و هو واقف بین الیاءس و الطمع و الصبر و الجزع کان الوعد له صنع و الوعید به وقع بذل عرضه و تمثل عرضه و بذل فی الله المهجه و تنکب الیه المحجه غیر مرتغم بارتغام یقطع علائق الاهتمام بغیر من له قصد و الیه وفد و منه استرفد فاذا اتی بذلک کانت هی التی تنهی عن الفحشاء و المنکر ؛
نماز به کمال نمی رسد جز برای نمازگزاری که دارای طهارتی همه جانبه و تمامیتی رسا باشد ، نه دیگران را اغوا کند و نه خود از حق منحرف گردد ، (خدا را) شناخته و سر تسلیم فرود آورده استقامت و ثبات در پیش گیرد ، بین نومیدی (از رحمت خدا) و طمع (به رحمت او) و میان شکیبایی و بی تابی ایستاده باشد ، گویی وعده نیکوی خدا برایش عملی شده و وعده عذاب بر او واقع گشته ، مال و متاع خود را(در راه خدا) بذل نموده و هدف خود را(از عبادت ) پیش رو قرار داده و در راه خدا خون خود را ارزانی کرده و در
راه به سوی خداوند نموده و از ماسوای او روی گرداند ، در بینی بر خاک نهادن هیچ ناخوشایندی و کراهتی در دل ندارد ، رشته های پیوند را به غیر آن کسی که او را قصد کرده و به سویش روانه شده و از او عطا و یاری طلبیده گسسته است قطع کند ، پس چون چنین نمازی به جای آورد ، این همان نمازی است که از فحشاء و منکر باز می دارد .
(فلاح السائل ، ص 23)
قال الرضا - علیه السلام - :
اذا اردت ان تقوم الی الصلاه فلا تقم الیها متکاسلا و لا متناعسا و لا مستعجلا و لا متلاهیا و لکن تاتیها علی السکون و الوقار و التوده و علیک الخشوع و الخضوع متواضعا لله - عز و جل - متخاشعا علیک خشیه و سیماء الخوف راجیا خائفا بالطمانینه علی الوجل و الحذر فقف بین یدیه کالعبد الابق المذنب بین یدی مولاه فصف قدمیک و انصب نفسک و لاتلتفت یمینا و شمالا و تحسب کانک تراه فان لم تکن تراه فانه یراک و لاتعبث بلحیتک و لابشی ء من جوارحک و لاتفرقع اصابعک و لاتحک بدنک و لاتولع بانفک و لا بثوبک و لا تصلی و انت متلنم و لایجوز للنساء الصلاه و هن متنقبات و یکون بصرک فی موضع سجودک مادمت قائما و اظهر علیک الجزع و الهلع و الخوف و ارغب مع ذلک الی الله - عز و جل - و لا تتک مره علی رجلک و مره علی الاخری و تصلی صلاه مودع تری انک لا تصلی ابدا و اعلم انک بین یدی
الجبار و لاتعبث بشی ء من الاشیاء و لاتحدث لنفسک و افرغ قلبک و لیکن شغلک فی صلوتک ، و ارسل یدیک الصقهما بفخذیک فاذا افتحت الصلاه فکبر و ارفع یدیک بحذاء اذنیک و لاتجاوز بابهامیک حذاء اذنیک و لاترفع یدیک بالدعاء فی المکتوبه حتی تجاوز بهما راءسک و لاباس بذلک فی النافله و الوتر فاذا رکعت فالقم رکبتیک براحتک ، و تفرج بین اصابعک و اقبض علیها و اذا رفعت راسک من الرکوع فانصب قائما حتی ترجع مفاصلک کلها الی المکان ثم اسجد وضع جبیتک علی الارض و رغم علی راحتیک و اضمم اصابعک وضعهما مستقبل القبله و اذا جلست فلا تجلس علی یمینک و لکن انصب یمینک و اقعد علی الیتیک و لا تضع یدک بعضه علی بعضه لکن ارسلهما ارسالا فان ذلک تکفیر اهل الکتاب و لا تتمطی فی صلاتک و لاتتجشا و امنعهما بجهدک و طاقتک فاذا عطست فقل الحمدلله و لا تطا موضع سجودک و لاتتقدم مره و لاتتاخر اخری و لاتصل و بک شی ء من الاخبثین و ان کنت فی الصلاه فوجدت غمزا فانصرف الا ان یکون شیئا تصبر علیه من غیر اضرار بالصلاه . و اقبل علی الله بجمیع القلب و بوجهک حتی یقبل الله علیک ، و اسبغ الوضوء ، و عفر جبینک فی التراب و اذا اقبلت علی صلاتک اقبل الله علیک بوجهه و اذا عرضت اعرض الله عنک ؛
1 - هنگامی که اراده نمودی برای انجام نماز ، پس با بی رغبتی ، کسالت ، خواب آلودگی ، عجله و . . . مشغول به چیزی نماز ، به جا نیاور
2 - با
حالت حضور قلب و سکون و آرامش و تاءنی ، مشغول نماز شو .
3 - بر شما باد در نماز به صورت خشوع و خضوع
4 - در پیشگاه الهی چنان خاضع و خاضع باش که خشیت و خوف از سیمای تو ظاهر گردد ، و به وسیله طمانینه خوف و رجاء در تو ظهور پیدا کند .
5 - از کثرت ترس و ورعی که بر قلبت عارض گردیده است ، پس در این حالت مقابل پروردگارت چون بنده فراری گناهکار که در مقابل مولایش قرار گرفته بایست .
6 - قدمهایت را منظم کن و خود را برای اطاعت از مولایت مستعد و مهیا ساز .
7 - و به چپ و راست توجه مکن .
8 - و خدا را مثل این که تو را می بیند به حساب آور ، زیرا اگر تو خدا را نمی بینی همانا خدا تو را می بیند .
9- با ریش و سایر اعضا و جوارحت و با جامه ات بازی مکن .
10 - در حال گرفتگی بینی نماز نخوان .
11 - و برای زنان نیزدرست نیست که با نقاب و دو بند نماز بخوانند .
12 - چشمت را در هنگامی که ایستاده ای به موضع سجده بینداز .
13 - و در هنگام نماز از خودت جزع و هول و ترس از خدا ظاهر کن و با این حالات مخصوص ، نشان بده که تو راغب الی الله هستی و به خدا عشق می ورزی .
14 - در حال قیام گامی به این پا و گاهی به آن پا تکیه
مکن .
15 - نمازی به جا آورد مثل اینکه نماز وداع است که دیگر موفق به ادای آن نمی شوی .
16 - بدان که همانا تو در برابر خداوند جبار هستی ، بنابراین با چیزی از اشیاء به بازی مشغول مشو و حدیث نفس مکن و قلبت را از همه چیز غیر از یاد خدا و عبادت او فارغ کن ، و فقط باید به کارنماز بپردازی .
17 - هنگام نماز در حال قیام دستهایت را روی رانهای پایت قرار بده .
18 - و در شروع نمازت تکبیر بگوی .
19 - و دستهایت را تا نرمه گوشت بلند کن ، به طوری که انگشتهای ابهامت از گوش و مقابل آن تجاوز نکند .
20 - و در قنوت نماز واجب دستهایت از سر تجاوز نکند و اما در نماز نافله و وتر مانعی نیست .
21 - هرگاه به رکوع رفتی ، پس دستهایت را به زانوهایت بگذار و انگشتانت را بگشا و دستهایت را جمع نموده از محاذی زانوها و پاها خارج مکن .
22 - هنگام برخاستن از رکوع به تمام قامت بایست تا آن که مفاصلت تماما به مکان اصلی خود برگردد ، و عروق و رگها جا به جا شود .
23 - در سجده جبین و پیشانی و کف دستهایت را بر زمین بگذار .
24 - و انگشتان دستهایت را هنگام سجده ببند و به طرف قبله قرارش ده .
25 - و هرگاه نشستی ، پس به قسمت راست بدن ننشین ، بلکه طرف راست را بلند نموده و بر طرف چپ بگذار
و بر رانهای خود بنشین .
26 - دست روی دست مگذار ، بلکه دستهایت را آزاد کن و مستقیم بر رانهاقرارش بده زیرا این عمل دست روی دست گذاشتن ، عمل اهل کتاب است .
27 - در هنگام نماز خمیازه مکش و دست و پا را دراز مکن و آروغ نزن ، و هرگاه این دو ، تو را فشار آوردند با جد و جهد از خود دفع کن و تحمل نما .
28 - هرگاه عطسه زدی ، (الحمد لله ) بگو .
29 - در موضع سجده ات حرکت نکن و راه مرو و به جلو وعقب نرو و ثابت و بدون حرکت باش .
30 - و در حالی که در فشار از ادرار و مدفوع هستی به نماز نایست و اگر در نماز بودی و احساس فشار و ناراحتی از آن ها نمودی ، پس از نماز منصرف شو ، مگر این که خفیف باشد که توان تحمل آن را بدون زیان و ضرر به نمازت داشته باشی .
31 - وقتی که به نماز ایستادی با تمام توجه قلبی و با همه وجودت به خداوند روی آور ، تا خدا نیز به تو روی آورد .
32 - و هرگاه خواستی برای نماز وضو بگیری وضویی کامل بساز .
33 - و هرگاه خواستی سجده کنی پیشانیت را بر خاک بگذار .
34 - هرگاه به نمازت روی آوردی و با توجه و حضور کامل قلبی به نماز ایستادی و آداب و شرایط نماز را حفظ کردی و باهمه وجودت به سوی خدا رفتی او نیز با همه
رحمت و مغفرت و عنایتش به تو روی خواهد آورد . و هرگاه از خدا روگردان شدی و اعراض کردی خداوند نیز از تو روگردان شود .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 204)
یا ایها الذین امنوا ارکعوا و اسجدوا و اعبدوا ربکم و افعلوا الخیر لعلکم تفلحون ؛
ای اهل ایمان !در برابر خدا رکوع و سجود به جا آرید ، و حضرت او را در تمام شئون حیات بنده و فرمانبردار باشید و هر کار خیری را انجام دهید تا به رستگاری و فلاح و پیروزی و نجات برسید .
(سوره حج ، آیه 77)
الذی یریک حین تقوم ، و تقلبک فی الساجدین ؛
همان کسی که تو را به هنگامی که (برای عبادت ) بر می خیزی می بیند ، و حرکت تو را در میان سجده کنندگان مشاهده می کند .
(سوره شعراء ، آیات 218 و 219)
. . . فاستغفر ربه و خر راکعا و اناب . . . ؛
. . . از این رو ، از پروردگار خویش طلب آمرزش نمود و به سجده افتاد و توبه کرد .
(سوره ص ، آیه 24)
واسجد و اقترب ؛
سجده نما و به خداتقرب جوی .
(سوره علق ، آیه 19)
احادیث
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا استقبلت القبله فانس من الدنیا و ما فیها و الخلق و ما هم فیه و استفرغ قلبک عن کل شاغل یشغلک عن الله ؛
هنگامی که برای نماز به جانب قبله ایستادی ، دنیا و آن چه در آن است را فراموش کن و قلب خود را از هر گونه سرگرم کننده ای که تو را از خدا بازدارد ، فارغ ساز .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 396)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الله یحشر الناس علی نیاتهم یوم القیامه ؛
خداوند در روز قیامت ، مردم را بر نیتهایشان محشور می کند .
(بحارالانوار ، ج 70 ، ص 209)
قال الصادق - علیه السلام - :
فاذا کبرت فاستصغر ما بین السموات العلی و الثری دون کبریائه ؛
هرگاه تکبیره الاحرام گفتی ، همه چیز را از آن چه در آسمان و زمین است درمقابل خدای کبیر و متعال ، کوچک و ناچیز بشمار ، مگر کبریایی و بزرگی خداوند متعال را .
(مصباح الشریعه ، ص 91)
حدیث قدسی :
قسمت الصلوه بینی و بین عبدی فنصفها لی و نصفها لعبدی ؛
من نماز را میان خود وبنده ام تقسیم کرده ام ، پس نیمی از آن ، از آن من است و نیمی دیگر از آن بنده ام .
(بحارالانوار ، ج 92 ، ص 226)
عن . . . :
قلت لابی عبدالله - علیه السلام - الرجل یدخل فی الصلوه فیجود صلاته و یحسنها رجاء ان یستجر بعض من یراه الی هواه ؟ قال : لیس هو من الریاء ؛
از امام صادق (ع ) پرسیدم اگر کسی نمازش را با قرائت زیبا و نیکو به جا آورد ، به امید آن که حاضران که او را می بینند مجذوب شده و راه او را در پیش گیرند (آیا به نمازش اشکال وارد می شود ؟ ) فرمود : این از مصادیق ریا نیست .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 56)
قال الصادق - علیه السلام - :
من قرا مائه ایه یصلی بها فی لیله کتب الله - عز و جل - له بها قنوت لیله ؛
هر کس در یک شب یکصد آیه از قرآن را در نمازی بخواند ، خدا به این وسیله برای او عبادت سراسر شب بنویسد .
(الکافی ، ج 2 ، ص 445)
قال الحسین - علیه السلام - :
من قرا ایه من کتاب الله - عز و جل - فی صلاته قائما یکتب له بکل حرف مائه حسنه ؛
کسی که آیه ای از قرآن را ایستاده در نماز خود بخواند ، به هر حرفی صد حسنه برای او نوشته می شود .
(الکافی ، ج 2 ، ص 447)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قراءه القران فی الصلاه افضل من قراءه القران فی غیر الصلاه ؛
قرائت قرآن در نماز افضل است از غیرنماز .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 292)
قال الباقر - علیه السلام - :
من اتم رکوعه لم یدخله وحشه القبر ؛
هر که رکوعش تمام و کامل باشد دچار وحشت قبر نمی شود .
(مواعظ العددیه ، ص 243)
قال الصادق - علیه السلام - :
لایرکع عبدلله رکوعا علی الحقیقه ، الا زینه الله تعالی بنور بهائه و اظله فی ضلال کبریائه و کساه کسوه اصفیائه ؛
هیچ بنده ای برای خدا به حقیقت رکوع نکند ، مگر آن که خداوند تعالی او را به نور جمال خود بیاراید و در سایه کبریایی اش جای دهد و جامه برگزیدگانش بپوشاند .
(مصباح الشریعه ، ص 14)
قال الصادق - علیه السلام - :
و علیکم بطول الرکوع و السجود فان احدکم اذا طال الرکوع و السجود یهتف ابلیس من خلفه ، فقال یا ویلتاه !اطاعوا و عصیت و سجدوا و ابیت ؛
بر شما باد به طول رکوع و سجده ، که هرگاه یکی از شما رکوع و سجده اش طول بکشد شیطان به دنبال او فریاد می زند : وای بر من ! او اطاعت کرد و من معصیت کردم او سجده کرد و من سر باز زدم .
(بحارالانوار ، ج 78 ، ص 199 ، مواعظ العددیه ، ص 242)
قال علی - علیه السلام - :
لویعلم المصلی ما یغشاه من جلال الله ما سره ان یرفع راسه من السجود ؛
اگر نمازگزار بداند چه اندازه مشمول جلال الهی است ، هرگز راضی نمی شود که سر از سجده بردارد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 207 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 379)
قال الصادق - علیه السلام - :
ما خسر و الله من اتی بحقیقه السجود و لو کان فی العمر مره واحده ؛
به خدا قسم کسی که حق سجود را به جای آورد و سجده حقیقی کند به هیج عنوانی زیان متوجه او نشود ، گرچه در تمام مدت عمر چنین سجودی را یک بار به جای آورد .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 136)
قال الصادق - علیه السلام - :
اقرب ما یکون العبد الی الله - عز و جل - و هو مساجد ، قال الله - عز و جل - : (و اسجد و اقترب ) ؛
نزدیکترین حالت بنده به خداوند بزرگ وقتی است که در سجده است خداوند فرمود : (سجده کن و تقرب جوی ) .
(روضه المتقین ، ج 2 ، ص 38)
قال علی - علیه السلام - :
السجود الجسمانی هو وضع عتائق الوجوه علی التراب و استقبال الارض بالراحتین و الکفین و اطراف القدمین مع خشوع القلب و اخلاص النیه ؛
سجده کردن بدنی ، گذاشتن جاهای نیکوی صورتها بر خاک و روی آوردن به زمین به دو کف دست و کناره های دو پا ، همراه خشوع دل و پاکی نیت است .
(غررالحکم ، ج 2 ، ص 165 ، چاپ دانشگاه )
قال علی - علیه السلام - :
والسجود النفسانی فراغ القلب من الفانیات و الاقبال بکنه الهمه علی الباقیات و خلع الکبر و الحمیه و قطع العلائق الدنیویه و التعلی بالخلائق النبویه ؛
سجده نفسانی (که روح سجده است ) ، رها بودن دل از امور فناپذیر و روی آوردن با تمام وجود به امور جاودان و کندن کبر و تعصب بیجا و قطع همه علایق دنیوی و آراسته شدن به اخلاق نبوی است .
(غررالحکم ، ج 2 ، ص 165 ، چاپ دانشگاه )
قال الصادق - علیه السلام - :
لاتنظروا الی طول رکوع الرجل و سجوده ، فان ذلک شی ء اعتاده فلو ترکه استوحش لذلک و لکن انظروا الی صدق حدیثه و اداء امانته ؛
به رکوع و سجده های طولانی افراد نگاه نکنید ، زیرا ممکن است به آن عادت کرده باشند و برای او یک امر عادی شده باشد ؛ و اگر آن را ترک کنند وحشت کنند ، بلکه راستگویی و امانتداری او رابنگر .
(تفسیر نورالثقلین ، ج 1 ، ص 496 ، اصول کافی ج 2 ، ص 105)
قال الصادق - علیه السلام - :
التشهد ، ثناء علی الله تعالی ؛
تشهد ، ستایش خداوند بلند مرتبه است .
(مصباح الشریعه ، باب هفتم )
قال علی - علیه السلام - :
ان الانسان کان فی الصلوه فان جسده و ثیابه و کل شی ء حوله یسبح ؛
هنگامی که انسان مشغول نماز است ، و بدن و لباس و هرچه پیرامون اوست خدا را تسبیح می گویند .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 213)
قال الصادق - علیه السلام - :
معنی السلام فی کل صلوه ، الامان ، ای من ادی امر الله و سنه نبیه - صلی الله علیه و آله - خاشعا منه قلبه فله الامان من بلاء الدنیا و برائه من عذاب الاخره ؛
معنی (سلام ) در پایان نماز ، امان است ، یعنی هر کس که امر خدا و سنت پیامبرش را با خشوع قلب به جای آورد ، از بلای دنیا در امان ، و از عذاب آخرت بر کنار است .
(مصباح الشریعه ، باب سلام )
قال علی - علیه السلام - :
و لما فی ذلک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق کرائم الجوارح بالارض تصاغرا ؛
هنگامی که انسان نماز می خواند ، ساییدن گونه ها به خاک نشانه تواضع و گذاردن اعضاء شریف بر زمین دلیل کوچک و حقارت است .
(نهج البلاغه ، خطبه 192)
قال علی - علیه السلام - :
اقرب ما یکون العبد من الله اذا سجد ؛
نزدیکترین چیزی که بنده را به خدا نزدیک می کند سجده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 233)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اعطانی الله - عز و جل - فاتحه الکتاب ؛
خداوند سوره حمد را به من عطا کرده است .
(امالی شیخ صدوق ، ص 117)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و لاصلاه لمن لا یتم رکوعها و سجودها ؛
نمازگزاری که رکوع و سجودش را ناقص انجام دهد ، آن نمازش ، نماز نیست .
(بحارالانوار ، ج 29 ، ص 198)
قال علی - علیه السلام - :
نعم العباده السجود و الرکوع ؛
سجود و رکوع در پیشگاه الهی ، خوب عبادتی است .
(تصنیف غررالحکم ، ص 175)
قال علی - علیه السلام - :
لایقرب من الله سبحانه الا کثره السجود و الرکوع ؛
چیزی جز کثرت سجود و رکوع ، شخص را به تقرب خداوند سبحان نرساند .
(تصنیف غررالحکم ، ص 175)
قال الصادق - علیه السلام - :
ایما مؤ من سجد الله سجده لشکر نعمه غیر صلاه ، کتب الله له بها عشر حسنات و مما عنه عشر سیئات و رفع له عشر درجات فی الجنان ؛
هر مؤ منی در غیر از حال نماز سجده شکری جهت نعمتی به جای آورد ، خداوند به آن خاطر ده حسنه برای او بنویسد و ده گناه از نامه عملش پاک کند و ده درجه برای او در بهشت بالا ببرد .
(ثواب الاعمال ، ص 83)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و اذا اردت ان یحشرک الله معی فاطل السجود بین یدی الله الواحد القهار ؛
و اگر خواستی خداوند تو را با من محشور سازد ، سجده در پیشگاه خدای یکتای قهار را طولانی کن .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 164)
قال الصادق - علیه السلام - :
اقرب ما یکون العبد الی الله و هو ساجد ؛
نزدیکترین حالات بنده به پروردگار سجده است .
(ثواب الاعمال ، ص 60)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ولکل شی ء انف و انف الصلاه التکبیر ؛
برای هر چیزی مقدمه ای است و مقدمه نماز ، تکبیراست .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 16)
عن الباقر - علیه السلام - قال :
اذا استقبل المصلی القبله استقبل الرحمان بوجهه ، لا اله غیره ؛
آن گاه که نمازگزار رو به قبله کرد ، پروردگار عالم به صورتش رو آورد ، جز او خدایی نیست .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 219)
عن جعفر بن محمد - علیه السلام - قال :
اذا رفعت راسک من الرکوع فقل : سمع الله لمن حمده ؛
هنگامی که سر از رکوع بر می دارید بگویید : (سمع الله لمن حمده ) .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 115)
عن زراره قال :
سالت اباجعفر - علیه السلام - عن الفرض فی الصلاه فقال : الوقت ، و الطهور ، و القبله ، و التوجه ، و الرکوع ، و السجود ، و الدعاء . قلت : ما سوی ذلک ؟ فقال : سنه فی فریضه ؛
از زراره نقل شده ، بگوید : از امام باقر (ع ) از واجب در نماز پرسیدم ؟ فرمود : وقت است ، طهارت است ، قبله است ، توجه است ، رکوع و سجود است و دعاست . عرض کردم : غیر از اینها ؟ فرمود : سنتی است در واجب .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 80)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان العبد اذا احال السجود حیث لایراه احد ، قال الشیطان و اویلاه اطاعوا و عصیت و سجدوا و ابیت ؛
به درستی انسان هنگامی که سجده را طولانی کرد فریاد شیطان بلند می شود که : وای بر من آنها اطاعت خدا کردند و من عصیان کردم آنان سجده کردند و من نافرمانی کردم .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 163)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
انما الاعمال بالنیات ؛
همانا کارها بر اساس نیتها است .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 381)
قال الباقر - علیه السلام - :
اتی رجل الی رسول الله - صلی الله علیه وآله - فقال یا رسول الله !ادع الله لی ان یدخلنی الجنه ، فقال له : اعنی علیه بکثره السجود ؛
مردی خدمت رسول خدا (ص ) رسید و عرض کرد : ای پیامبر خدا! از خدا بخواه که مرا بهشتی کند . حضرت فرمود : مشروط بر اینکه در این دعا ، برای رسیدن به بهشت ، مرا به کثرت سجده (برای خدا) یاری کنی .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 233)
قال الرضا - علیه السلام - :
امر الناس بالقراءه فی الصلوه لئلا یکون القران مهجورا مضیعا ؛
مردم به خواندن حمد و سوره در نماز به این جهت موظف شده اند که قرآن مجید متروک و ضایع نشود .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 84)
قال عن الامام الهادی - علیه السلام - :
(بسم الله الرحمن الرحیم ) اقرب الی اسم الله الاعظم من سواد العین الی بیاضها ؛
(بسم الله الرحمن الرحیم ) به اسم اعظم خدا از فاصله سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیکتر است .
(تحف العقول ، ص 487)
کان الصادق - علیه السلام - لایسجد الا علی تربه الحسین - علیه السلام - تذللا لله و استکانه الیه ؛
امام صادق (ع ) جز بر تربت حسین (ع ) به خاک دیگری سجده نمی کرد و این کار را از سر خشوع و خضوع برای خدا می کرد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 608)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا اباذر!ما من رجل یجعل جبهته فی بقعه من بقاع الارض الا شهدت له بها یوم القیامه ؛
ای اباذر! هیچ کس صورت و پیشانی بر قطعه ای از قطعات زمین نمی گذارد ، مگر اینکه آن قطعه زمین شهادت می دهد که آن شخص در آن برای خدا سجده کرده و در آن دعا و نماز خوانده و مناجات کرده ، و او را با این شهادت سرافراز و مفتخر می سازد و بهشتی می نماید در حدیث است که : در جاهای مختلف زمین نماز بخوانید ، تا در قیامت برای شما شهادت دهند .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 234)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لکل شی ء انف و انف الصلاه التکبیر ؛
هر چیزی را بینی باشد و بینی نماز شما تکبیر است .
(کافی ، ج 3 ، ص 270)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
قال ابلیس خمسه اشیاء لیس لی فیهن حیله و سائر الناس فی قبضتی : من اعتصم بالله من نیته الصادقه فاتکل علیه فی جمیع اموره و من کثر تسبیحه فی لیله و نهاره ، و من رضی لاخیه المومن ما یرضاه لنفسه و من لم یجزع علی المصیبه حین یصیبه و من رضی بما قسم الله له ؛
ابلیس گفت : پنج کس را نمی توانم مورد حیله و فریب خویش قرار دهم و آن پنج نفر عبارتند از : کسی که با نیت خالص به خدا پناه ببرد و در همه امور به او تکیه کند ، کسی که در شبانه روز ذکر و تسبیح فراوان گوید و کسی که برای برادر مومن خود می پسندد آن چه را برای خود می پسندد ، و کسی که در مصیبتی که بر او روی شد جرع نکند و شکیبا باشد ، و کسی که بدانچه خدا برای او مقرر داشت ، راضی باشد .
(المواعظ العددیه ، ص 162)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
جاء رجل الی رسول الله - صلی الله علیه وآله - فقال : یا رسول الله !کثرت ذنوبی و ضعف عملی فقال رسول الله - صلی الله علیه وآله - : اکثر السجود فانه یحط الذنوب کما یحط الریح ورق الشجر ؛
مردی پیش پیامبر (ص ) آمد و گفت : یا رسول الله !گناهانم بی شمار است ولی عمل نیک من اندک است ، پیامبر (ص ) فرمود : سجده فراوان به جای آور ؛ زیرا سجده گناهان را
دور می سازد ، همچنان که باد برگ درخت را می ریزاند .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 162 . امالی صدوق ، ج 76 ، حدیث 11)
عن الصادق - علیه السلام - :
اذا کبرت فاستصغر ما بین العلا و الثری دون کبریائه ؛ فان الله اذا اطلع علی قلب العبد و هو یکبر و فی قلبه عارض عن حقیقه تکبیره قال : یا کاذب ، اتخدعنی ؟ و عزتی و جلالی لاحرمنک حلاوه ذکری و لاحجبنک عن قربی و المساره بمناجاتی . فاعتبر انت قلبک حین صلوتک فان کنت تجد حلاوتها و فی نفسک سرورها و بهجتها و قلبک مسرورا بمناجاته ملتذ بمخاطباته ، فاعلم انه قد صدقک فی تکبیرک له ؛ و الا فقد عرفت من سلب لذه المناجاء و حرمان حلاوه العباده ، انه دلیل علی تکذیب الله لک و طردک عن بابه ؛
چون تکبیر (نماز) را گفتی ، آن چه را ما بین آسمان و زمین است ، درمقابل کبریاء خدا کوچک و ناچیز شمار که اگر خداوند بر قلب بنده ، زمانی که تکبیر می گوید ، بنگرد و در دل او چیزی باشد که از حقیقت معنای تکبیر بازش می دارد ، به او گوید : (ای دروغگو آیا مرا می فریبی ؟ به عزت وجلالم سوگند که از شیرینی یاد خود محرومت کنم و از قرب به خود و شادمانی مناجاتم محجوبت سازم ) . پس به هنگام نمازگزاردنت دل خود را بیازما ، اگر شیرینی نماز را و در (عمق ) جان ، سرور و بهجت (حاصل از) آن را می یابی و
دلت از راز و نیاز با او شادمان است و از گفتگو با او لذت می برد ، بدان که خداوند ، تو را در تکبیری که برزبان رانده ای ، تصدیق فرموده است ؛ و گرنه ، بدان که فقدان لذت مناجات و محرومیت از شیرینی عبادت دلیل بر این است که خداوند تو را(در تکبیرت ) دروغگو دانسته و از درگاه خود رانده است .
(مصباح الشریعه ، باب 13 . بحارالانوار ، ج 81 ، ص 230)
عن مصباح الشریعه ، قال الصادق - علیه السلام - :
لایرکع عبدالله رکوعا علی الحقیقه ، الا زینه الله تعالی بنور بهائه و اظله فی ظلال کبریائه و کساه کسوه اصفیائه . و الرکوع اول و السجودثان ، فمن اتی بمعنی الاول صلح للثانی . و فی الرکوع ادب و فی السجود قرب ، و من لایحسن الادب لایصلح للقرب . فارکع رکوع خاضع لله بقلبه متذلل وجل تحت سلطانه ؛ خافض له بجوارحه خفض خائف حزن علی ما یفوته من فائده الراکعین . و حکی ان الربیع ابن خثیم کان یسهر باللیل الی الفجر فی رکعه واحده ؛ فاذا هو اصبح رفع (خ ل : تزفر) و قال : اه !سبق المخلصون و قطع بنا . و استوف رکوعک باستواء ظهرک ، و انحط عن همتک فی القیام بخدمته الا بعونه ، و فر بالقلب من وساوس الشیطان و خدائعه و مکائده ؛ فان الله تعالی یرفع عباده بقدر تواضعهم له و یهدیهم الی اصول التواضع و الخضوع بقدر اطلاع عظمته علی سرائرهم ؛
از کتاب مصباح الشریعه نقل است که امام صادق
(ع ) فرمود : هیچ بنده ای برای خدا به حقیقت رکوع نکند مگر آن که خداوند تعالی او را به نور جمال خویش بیاراید و در سایه کبریایش درآورد و جامه برگزیدگانش بپوشاند . رکوع (مرحله ) اول است و سجود (مرحله ) دوم ؛ هرکس معنی و حقیقت اولی را به جای آورد ، شایستگی دومی را یافته است . در љØǘȠادب (عبودیت ) است و در سجود قرب (به معبود) است ؛ و کسی که به نیکی ، ادب نگزارد ، قربت را نشاید . پس رکوع کن همانند رکوع کسی که قلبا خاضع برای خداست و تحت سلطه او ذلیل و بیمناک می باشد ؛ و چون راکعی از بیم و اندوه از دست دادن بهره راکعان (حقیقی ) تن فرود آورد ، اعضای خود را فرود بیاور . و از ربیع بن خثیم حکایت شده است که با یک رکوع شب را به صبح می رساند و چون به صبح میرسید (صبح می کرد) قامت راست می کرد (نسخه : ناله می کرد) و می گفت : (آه !مخلصان پیشی گرفتند و ما از راه ماندیم ) . و رکوع خود را کامل انجام ده به اینکه پشت خود را هموار کنی ؛ و از این (پندار) که به (قدرت و) همت خود به خدمت او قیام کنی فرود آی (که این امکان ندارد) جز به یاری او . و قلب را از وسوسه های شیطان و فریبها و نیرنگهایش فراری ده که خداوند تعالی بندگان خود را به میزانی که در برابر او کرنش کنند بلند می کند ؛
و آنان را به هر اندازه که عظمتش بر باطنهایشان پرتو افکنده ، به حقیقت فروتنی و کرنش (در برابرخود) هدایت می فرماید .
(مصباح الشریعه ، باب 15 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 108)
قال الصادق - علیه السلام - :
فقال : ارفع راسک . فرفعت راسی ؛ فنظرت الی شی ء ذهب منه عقلی ؛ فاستقبلت الارض بوجهی و یدی فالهمت ان قلت : (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) لعلو ما رایت . فقلتها سبعا ، فرجعت الی نفسی . کلما قلت واجده منها ، تجلی عنی الغشی ؛ فقعدت فصار السجود فیه (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) . و صارت القعده بین السجدتین استراحه من الغشی و علو ما رایت . فالهمنی ربی - عز و جل - و طالبتنی نفسی ان ارفع راسی ؛ فرفعت فنظرت الی ذلک العلو فغشی علی ، فخررت لوجهی و استقبلت الارض بوجهی و یدی و قلت : (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) . فقلتها سبعا ؛ ثم رفعت راسی فقعدت قبل القیام لاثنی النظر فی العلو . فمن اجل ذلک صارت سجدتین و رکعه و من اجل ذلک صار القعود قبل القیام قعده خفیفه ؛
پس فرمود : (سربردار) سر برداشتم ، چیزی دیدم که از آن عقلم از سر رفت ، و به صورت و دو دست بر زمین قرار گرفتم ؛ پس الهام شده به سبب علو آن چه دیدم گفتم : (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) (منزه است پروردگار برتر من و سپاس او راست ) . این را هفت بار گفتم ؛ پس به
خود آمدم . هر بار که می گفتم حالت غشوه از من باز می شد ، آن گاه نشستم : از این رو ذکر (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) در سجده قرار داده شد . و نشستن بین دو سجده ، استراحتی شد از آن غشوه و عظمت و والایی آن چه دیدم . پس پروردگارم عز و جل به من الهام فرمود و خود نیز خواستم سربلند کنم ، سربرداشتم و به آن علو و عظمت نگریستم و بیهوش شدم و بر زمین افتادم و با صورت و دو دست رو به زمین کردم و گفتم : (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) این را هفت مرتبه گفتم ، آن گاه سر برداشتم و پیش از ایستادن نشستم تا بار دیگر به آن علو و عظمت نظر کنم ) از این رو (در هر رکت نماز) دو سجده و یک رکوع مقرر شد و نیز نشستن قبل از قیام ، نشستنی کوتاه مقرر گردید .
(علل الشرایع ، ج 2 ، ص 312)
فی الحدیث :
لما نزل قوله سبحانه : سبح اسم ربک الاعلی ) قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - اجعلوها فی سجودکم ؛
هنگامی که کلام الهی (سبح اسم ربک الاعلی ) نازل گشت ، رسول الله (ص ) فرمود : (آن را در سجودتان قراردهید) یعنی (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) .
(بحارالانوار ، ج 58 ، ص 34)
عن مصباح الشریعه ، قال الصادق - علیه السلام - :
ما خسر و الله من اتی بحقیقه السجود و لو کان فی العمر مره واحده . و ما افلح من خلا بربه فی مثل ذلک الحال تشبیها بمخادع نفسه غافلا لاهیا عما اعده الله للساجدین من انس العاجل و راحه الاجل . و لا بعد عن الله ابدا من احسن تقربه فی السجود . و لا قرب الیه ابدا من اساء ادبه و ضیع حرمته بتعلق قلبه بسواه فی حال سجوده . فاسجد سجود متواضع لله تعالی ذلیل ، علم انه خلق من تراب یطاه الخلق . و انه اتخذک من نطفه یستقذرها کل احد ؛ و کون و لم یکن . و قد جعل الله معنی السجود سبب التقرب الیه بالقلب و السر و الروح فمن قرب منه بعد من غیره ؛ الاتری فی الظاهر انه لا یستوی حال السجود الا بالتواری عن جمیع الاشیاء و الاحتجاب عن کل ما تراه العیون ؟ کذلک امر الباطن . فمن کان قلبه متعلقا فی صلوته بشی ء دون الله تعالی ، فهو قریب من ذلک الشی ء بعید عن حقیقه ما اراد الله منه فی صلوته . قال الله - عز
و جل - : (ما جعل الله لرجل من قلبین فی جوفه ) . و قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - قال الله تعالی : لا اطلع علی قلب عبد فاعلم فیه حب الاخلاص لطاعتی لوجهی و ابتغاء مرضاتی ، الا لولیت تقویمه و سیاسته . و من اشتغل بغیری فهو من المستهزئین بنفسه ؛ و مکتوب اسمه فی دیوان الخاسرین ؛
به خدا سوگند!آن کس که هر چند یک بار در تمام عمر ، حقیقت سجده را به جای آورد ، زیان نبرد ؛ و آن کس که همانند کسی که خود را می فریبد ، با حالت غفلت و بازیچه گرفتن آن چه خدا برای سجده کنندگان فراهم نموده است ، یعنی انس (با او) در حال (دنیا) ، و راحت و آسایش در آینده (آخرت ) ، با پروردگار خود خلوت کند ، رستگار نشد . و کسی که در سجده به خدا نیکو تقرب جست ، از خدا دور نشد . و کسی که به خدا سوء ادب کرد و با دلبستگی به غیر او در سجده ، حرمت او را از بین برد ، به مقام قرب او نرسد ؛ پس سجده کن (همانند) سجده کسی که در برابر خداوند تعالی متواضع و خوار است و می داند که از خاکی آفریده شده که خلق بر آن پا می نهند و خدا او را از نطفه ای که همه آن را کثیف و نجس می دانند آفریده ؛ و می داند که نبود ، و (به دست آفریدگار) به وجود آمد . و همانا خداوند معنای (حقیقت
) سجده را سبب نزدیکی جستن به او با قلب و باطن و جان قرار داد ؛ پس کسی که به او نزدیک شود ، از غیر او دور گردد . آیا نمی بینی که در ظاهر سجده شکل نمی گیرد مگر با آن که همه چیز از نظرت پنهان گردد و هر چه دیدگان می بینند از تو محجوب شود ؟ همچنین است امر باطن ؛ پس هر کس در نماز ؛ دلبستگی به چیزی جز خدا داشته باشد ، به همان چیز نزدیک ، و از حقیقت آن چه خداوند در نماز او از او خواسته ، دور است . خداوند عز و جل فرموده است : (خداوند برای احدی دو قلب در باطنش قرار نداده است ) . و رسول الله (ص ) فرمود : (خداوند تعالی فرموده است : بر قلب بنده ای واقف نشوم که در آن حب طاعت مخلصانه برای من و جهت کسب رضای من بدانم (بیابم ) ، مگر آن که (خود) تنظیم و تدبیر امور او را متصدی شوم . و هر کس به غیر من دل مشغول دارد از آنهاست که خویشتن را به مسخره گرفته اند ، و نامش در دفتر زیانکاران نوشته و ثبت است .
(مصباح الشریعه ، باب 16 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 136)
عن العلل باسناده عن هشام بن الحکم عن ابی الحسن موسی - علیهماالسلام - قال :
قلت : لای عله صار التکبیر فی الافتتاح سبع تکبیرات افضل ؟ فقال : یا هشام ، ان الله خلق السموات سبعا و الارضین سبعا و الحجب سبعا
؛ فلما اسری بالنبی صلی الله علیه و اله فکان من ربه کقاب قوسین او ادنی رفع له حجاب من حجبه ، فکبر رسول الله - صلی الله علیه وآله - و جعل یقول الکلمات التی فی الافتتاح ؛ فلما رفع له الثانی ، کبر ؛ فلم یزل کذلک حتی بلغ حجب فکبر سبع تکبیرات . فلذلک العله تکبر للافتتاح فی الصلوه سبع تکبیرات ؛
از کتاب علل الشرایع به سندی که آورده ، از هشام بن حکم روایت کرد که از ابوالحسن موسی بن جعفر (ع ) پرسیدم : (چرا در افتتاح نماز (گفتن ) هفت تکبیر دارای فضیلت بیشتر شده است ؟ فرمود : (ای هشام ، خدا آسمانها را هفت . زمینها را هفت و حجابها را هفتگانه آفرید ؛ پس چون پیامبر (ص ) را به معراج برد و قرب او به پروردگارش به اندازه فاصله دو کمان یا نزدیکتر باشد ، یک حجاب از حجابهایش برداشته شد ؛ پیامبر (ص ) تکبیر گفت و آغاز نمود به گفتن کلمات افتتاحیه نماز ؛ پس چون حجاب دوم برایش برداشته شد ، تکبیر گفت ؛ و به همین منوال (گذشت ) تا به هفت حجاب رسید ؛ پس آن جناب هفت تکبیر گفت . بدین علت برای افتتاح نماز هفت تکبیر گفته می شود .
(علل الشرایع ، ص 322 ، باب 30 ، حدیث 4)
منها ما روی عن النبی - صلی الله علیه وآله - انه قال لجابر بن عبدالله الانصاری :
یا جابر! الا اعلمک افضل سوره انزلها الله فی کتابه ؟ فقال له جابر : بلی بابی انت
و امی یا رسول الله !علمنیها . قال : فعلمه (الحمد) ام الکتاب . ثم قال : یا جابر! الا اخبرک عنها ؟ قال : بلی ، بابی انت و امی یا رسول الله !اخبرنی . قال : هی شفاء من کل داء الا السام ؛
از پیامبر (ص ) روایت شده که به جابر بن عبدالله انصاری فرمود : ای جابر ، آیا برترین سوره ای را که خدا در کتابش نازل فرموده به تو نیاموزم ؟ جابر عرض کرد : آری پدر و مادرم فدای تو باد ای رسول خدا ، آن را به من بیاموز . پس رسول الله سوره (حمد) (ام الکتاب ) را به او تعلیم داد و فرمود : ای جابر آیا آگاهت نسازم از این سوره ؟ عرض کرد : چرا ، پدر و مادرم فدای تو باد یا رسول الله ! از آن مرا باخبر ساز . فرمود : آن شفای هر دردی است جز مرگ .
(تفسیر عیاشی ، ج 1 ، ص 20 ، حدیث 9)
روی فی التوحید عن الرضا - علیه السلام - حین سئل عن تفسیر (البسمله ) قال :
معنی قول القائل : بسم الله ، ای اسم علی نفسی سمه من سمات الله ، و هی العباده . قال الراوی فقلت له : ما السمه ؟ قال : العلامه ؛
در کتاب توحید از امام رضا (ع ) روایت شده است که وقتی تفسیر (بسمله ) (بسم الله ) از حضرتش سؤ ال شد ، فرمود : معنای اینکه گوینده می گوید (بسم
الله ) ، این است که من بر خود (سمه ) (نشانه ای ) از سمات خدا می نهم ؛ و آن نشانه عبارت است . راوی گفت پرسیدم : سمه یعنی چه ؟ فرمود : (نشانه ) .
(التوحید ، ص 229 ، باب 31)
واستعینوا بالصبر و الصلوه و انهالکبیره الا علی الخاشعین ؛
در زندگی از صبر ونماز کمک گیرید ، هرچند نماز کار مشکلی است مگر برای فروتنها .
(سوره بقره ، آیه 45)
قد افلح المؤ منون ، الذینهم فی صلاتهم خاشعون ؛
مؤ منان رستگار شدند ، آنها که درنمازشان خاشع هستند .
(سوره مؤ منون ، آیات 1 و 2)
حافظوا علی الصلوات و الصلوه الوسطی و قوموا لله قانتین :
در انجام همه نمازها و نماز میانی (ظهر) کوشش و مواظبت کنید ، در حال عبادت و خضوع کنان برای خدا به پا خیزید .
(سوره بقره ، آیه 238)
احادیث
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الخشوع زینه الصلاه ؛
خشوع ، زینت و زیور نماز است .
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 131)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الرجلین من امتی لیقومان الی الصلاه و رکوعهما و سجودهما واحد و ان ما بین صلاتیهما ما بین السماء و الارض ؛
دو نفر از امتم به نماز بر می خیزند و رکوع و سجود را مانند هم به جای می آورند ، اما تفاوت میان نماز آنها از زمین تا آسمان است (و این سخن اشاره به مرتبه خشوع آن ها است ) .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 341)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا کنت فی صلاتک فعلیک بالخشوع و الاقبال علی صلاتک فان الله تعالی یقول : (الذین هم فی صلاتهم خاشعون ) ؛
هرگاه در حال نماز بودی ، بر تو باد به خشوع و توجه کامل به نماز ، چون خداوند در قرآن می فرماید : (اهل ایمان کسانی هستند که در نماز خشوع می ورزند) .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 300 ، میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 379 . بحارالانوار ، ج 84 ، ص 84 ، ص 260)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
مازاد خشوع الجسد علی ما فی القلب فهو عندنا نفاق ؛
هرگاه خشوع بدن بر خشوع قلب و توجه آن به نماز افزون شد ، این عمل نزد ما دورویی محسوب می گردد .
(تفسیر صافی ، ج 2 ، تفسیر سوره مؤ منون ، ص 126)
قال علی - علیه السلام - :
یاکمیل !لیس الشاءن ان تصلی و تصوم و تتصدق ، الشاءن ان تکون الصلاه فعلت بقلب نقی و عمل عند الله مرضی و خشوع سوی ؛
ای کمیل !مهم نیست که نماز بخوانی و روزه بگیری و صدقه بدهی . مهم این است که نماز با قلبی پاک انجام پذیرد و مورد قبول خداوند باشد و با خشوع و خاکساری اداء شود .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 266)
سئل النبی - صلی الله علیه وآله - :
ما الخشوع ؟ قال : التواضع فی الصلاه و ان یقبل العبد بقلبه کله علی ربه . . . . ؛
از پیامبر اکرم (ص ) سؤ ال شد : خشوع چیست ؟ فرمود : فروتنی و خاکساری در نماز و اینکه بنده با تمام قلبش به سوی خدا برود . . . .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 264)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لیس لک من صلاتک الا ما احضرت فیه قلبک ؛
نیست برای تو از نماز ، مگر قلب تو در حال نماز باشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 259)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
بنیت الصلوه علی اربعه اسهم سهم منها اسباع الوضوء ، و سهم منها الرکوع و سهم منها السجود و سهم منها الخشوع ؛
نماز بر چهار بخش بنا شد :
1 - گرفتن وضوی کامل
2 - رکوع .
3 - سجود .
4 - خشوع .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 265)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اعبد الله کانک تراه فان کنت لاتراه فانه یراک ؛
عبادت کن خداوند تعالی را ، چنانچه گویا او را می بینی ، و اگر تو او را نمی بینی او تو را می بیند .
(نهج الفصاحه ، ص 65 . سرالصلوه ، ص 26 . مکارم الاخلاق ، ص 459)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا قام العبد الی الصلوه فکان هواه و قلبه الی الله تعالی انصرف کیوم ولدته امه ؛
هنگامی که انسان برای نماز می ایستد ، اگر همه توجه اش و قلبش به سوی خدا باشد ، در حالی نمازش تمام می شود ، که مثل روزی است که پاک به دنیا آمده .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 382)
قال الصادق - علیه السلام - :
لیس من مومن یقبل بقلبه فی صلوته الی الله الا اقبل الله الیه بوجهه و اقبل بقلوب المومنین الیه بالمحبه له بعد حب الله - عز و جل - ایاه ؛
مؤ منی نیست که در نمازش با حضور قلب به خداوند توجه کند ، مگر این که خداوند به او رو می کند ، و بعد از محبت خداوند عز و جل در دل ، قلوب مؤ منین را به سوی او متوجه می کند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 265)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان العبد اذا اشتغل بالصلاه و جاءه الشیطان و قال له : اذکر کذا اذکر کذا حتی یضل الرجل ان یدری کم صلی ؛
نمازگزار وقتی مشغول نماز است ، شیطان به سراغش می آید و به او می گوید : این را به یاد بیاور ، آن را یاد بیاور تا این که انسان را گمراه کند و فراموش کند که چند رکعت نماز خوانده است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 259)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
صل صلوه مودع تری انک لاتصلی بعد ما صلوه ابدا ؛
آن چنان نماز بگزار که گویی آخرین نماز توست و دیگر هرگز نمازی نخواهی خواند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 264)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رکعتان مقتصدتان فی تفکر خیر من قیام لیله و القلب لاه ؛
دو رکعت نماز همراه با تفکر و حضور قلب ارزشمندتر از یک شب زنده داری با دل سرگردان و بدون توجه است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 390 . بحارالانوار ، ج 74 ، ص 82 . مکارم الاخلاق ، ص 465)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی رکعتین یعلم ما یقول فیهما انصرف و لیس بینه و بین الله ذنب ؛
کسی که آگاهانه و با توجه به مفاهیم ، دو رکعت نماز بخواند ، در حالی نمازش را به پایان می برد که میان او و خدایش هیچ گناهی نمانده است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 391 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 687)
رای النبی - صلی الله علیه وآله - رجلا یعبث بلحیته فی صلاته فقال : (اما انه لو خشع قلبه لخشعت جوارجه ) ؛
پیامبر اکرم (ص ) دیدند مردی در حال نماز با ریش خود بازی می کند ، فرمودند : (اگر قلب او خشوع می داشت قطعا همه اعضایش نیز خاشع می بود . )
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 386 . بحارالانوار ، ج 84 ، ص 228)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی رکعتین و لم یحدث فیهما نفسه بشی ء من امور الدنیا غفر الله له ذنوبه ؛
کسی که دو رکعت نماز بخواند و در آن دو رکعت ، قلب خود را به چیزی از امور دنیا مشغول نکند ، خداوند گناهانش را می آمرزد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 249)
قال علی - علیه السلام - :
اذا قام احدکم الی الصلوه فلیصل صلوه مودع ؛
هرگاه یکی از شما به نماز ایستد ، باید مانند کسی که با نماز وداع می کند ، نماز بخواند
(غررالحکم ، ص 129)
قال علی - علیه السلام - :
من اتی الصلاه عارفا بحقها غفر الله له ؛
کسی که نماز به جا آورد در حالی که عارف به حق آن باشد ، خداوند او را می آمرزد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 207 . تحف العقول ، ص 117)
قال الامام - علیه السلام - :
اذا توجه المؤ من الی مصلاه لیصلی قال الله - عزو جل - لملائکته یا ملائکتی الا ترون الی عبدی ؟ هذا قد انقطع عن جمیع الخلائق الی ، و امل رحمتی و جودی و رافتی ؛ اشهدکم انی اخصه برحمتی و کراماتی ؛
وقتی مومن به خاطر نماز متوجه مصلای خود می شود ، خدای عز و جل به ملائکه خود می گوید : ای ملائکه من آیا به سوی بنده من نگاه نمی کنید ؟ که از جمیع خلایق بریده و به سوی من توجه نموده و آرزوی رحمت وجود و راءفت مرا دارد ، شما (ملائکه ) را شاهد می گیرم که رحمت و کرامتم را مخصوص او قرار دادم .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رکعه من عالم بالله خیر من الف رکعه من متجاهل ؛
یک رکعت نماز کسی که متوجه خدا باشد ، بهتر از هزار رکعت کسی است که از خدا غافل باشد .
(نهج الفصاحه ، ص 350)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من عرف من علی یمینه و شماله متعمدا فی الصلوه فلا صلوه له ؛
هرکس در نماز ، عمدا آن چه را که در جانب راست و چپ است بشناسد ت نماز او نماز نیست ، (یعنی نماز او کامل نخواهد بود) .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 320)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاتلتفتوا فی صلاتکم فانه لاصلاه لملتفت و قال - صلی الله علیه وآله - : اما یخاف الذی یحوله وجهه فی الصلاه ان یحول الله وجهه وجه حمار ؛
در حال نماز به کسی یا چیزی توجه نداشته باشید ، پس به درستی که نماز این طور کامل نیست ، و همچنین فرمود : آیا نمی ترسد آن کس که صورتش را در نماز به طرف چیزی بر می گرداند خداوند صورتش را همچون حمار قرار دهد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 211)
قال الصادق - علیه السلام - :
و انی لاحب للرجل منکم المومن اذا قام فی صلاه فریضه ان یقبل بقلبه الی الله و لایشغل قلبه بامر الدنیا ، فلیس من مومن یقبل بقلبه فی صلاته الی الله اقبل الله الیه بوجهه و اقبل بقلوب المؤ منین الیه بالمحبه له بعد حب الله - عز و جل - ایاه ؛
به درستی من مؤ منی از شما را دوست دارم که وقتی به نماز واجب می ایستد با قلبش به سوی خدا متوجه گردد و قلب خود را در حال نماز به دنیا مشغول نسازد ، پس هیچ مؤ منی نیست که با قلب خود در نمازش به سوی الله برود ، مگر این که خداوند با همه الطافش به او رو می آورد و بعد از آن قلوب همه مومنین هم از راه راءفت و مهربانی به سوی او رو می آورند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 686
. ثواب الاعمال ، ص 163)
قال الباقر - علیه السلام - :
علیک بالاقبال علی صلاتک فانما یحسب لک منها ما اقبلت علیه منها بقلبک و لا تعبث فیها بیدیک و لا براسک و لا بلحیتک و لا تحدث نفسک و لا تتثاءب و لا تتمطا و لا تکفر . . . ؛
بر تو باد توجه کامل به نمازت ، پس همانا ، آن مقدار که در نماز حضور قلب داشته باشی ، حساب می شود ، در نماز با دست و سر و ریش خویش بازی مکن ، و در نماز با خودت صحبت نکن و خمیازه نکش . . .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 201)
قال الصادق - علیه السلام - :
لیس من عبد مؤ من یقبل بقلبه علی الله - عز و جل - فی صلوته و دعائه الا اقبل الله - عز و جل - علیه بقلوب المؤ منین الیه ؛
همانا بنده مؤ منی نیست که با قلبش در نماز و دعاء به خدا رو کند ، مگر اینکه خداوند قلبهای مؤ منین را به طرف او متوجه کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 5 ، ص 30)
قال علی - علیه السلام - :
لیخشع الرجل فی صلوته فانه من خشع قلبه الله - عز و جل - خشعت جوارحه فلا یعبث بشی ء فی الصلوه ؛
مرد باید در نماز خود خاشع باشد ، پس وقتی قلبش برای خدا خاشع شد ، اعضاء و جوارحش نیز خاشع است ، با چیزی (در حال نماز) بازی نمی کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 5 ، ص 37)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من لم یتم وضوئه و رکوعه و خشوعه ، فصلوته خداج یعنی ناقصه غیر تامه ؛
کسی که وضو و رکوع و خشوعش در نماز کامل نیست ، نمازش (خداج ) است ، یعنی ناقص است و تمام نیست .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 44)
فی حدیث وصیه النبی - صلی الله علیه وآله - لعلی - علیه السلام - :
یا علی !کره الله - عزوجل - لامتی العبث فی الصلوه ؛
رسول خدا (ص ) در وصیتی به علی (ع ) فرمود : یا علی !خداوند از امت من که در حال نماز بازی می کنند ، کراهت دارد .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 5 ، ص 47)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی صلوه لایذکر فیها شیئا من امر الدنیا ، لا یسئل الله شیئا ، الا اعطاه ؛
کسی که نماز می خواند ، در حال نماز هیچ چیز از امور دنیایی به یادش نیاید (فقط خداوند در نظرش باشد) ، در این صورت هر چیزی از خداوند بخواهد ، به او عطا می کند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 265)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا قام العبد الی الصلاه اقبل الله - عز و جل - علیه بوجهه فلا یزال مقبلا علیه حتی یلتفت ثلاث مرات فاذا التفت ثلاث مرات اعرض عنه ؛
وقتی بنده به نماز ایستاد خداوند متعال به او توجه می کند و توجهش را از او قطع نمی کند تا موقعی که سه مرتبه از یاد خدا غافل گردد ، در این هنگام خداوند سبحان نیز از او اعراض خواهد کرد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 241)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
مثل الصلوه و اعمال بنی ادم کرجل اتی مراغه فاتار علیه منها حتی امتلاء ترابا و دنسا ثم عمد الی غدیر ماء طیب فاغتسل به فیذهب عنهه التراب و الدنس ، کذلک الصلوات الخمس تغسل عن العبد الذنوب اذا صلی الله من قلبه ؛
مثل نماز و اعمال آدم مثل مردی است که در خاک بغلتد آن چنان که سراپایش را خاک و کثافات فراگیرد ، سپس به طرف آبگیری که آبش پاک است برود و در آن غسل نماید و خود را شست و شو دهد و خاک و کثافات را از خود دور کند . این چنین است نماز پنجگانه ، زمانی که بنده با حضور قلب خدا را عبادت کند ، کثافات گناه از وی شسته می شود .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 183)
عن محمد بن علی بن الحسین - علیهم السلام - قال :
قلت لابی عبدالله - علیه السلام - : انی رایت علی بن الحسین اذا قام الی الصلوه ، غشی لونه لون اخر ، فقال لی : والله ان علی بن الحسین کان یعرف الذی یقوم بین یدیه ؛
امام سجاد (ع ) را دیدم که هنگامی که به نماز ایستاد ، چهره اش را رنگی دیگر پوشاند . امام صادق (ع ) به من فرمود : (به خدا قسم ، علی بن الحسین (ع ) کسی را که برای او نماز می کرد ، می شناخت ) .
(علل الشرائع ، ص 88 ، به نقل از وسائل الشیعه ، ج 4 ،
ص 685)
قال علی - علیه السلام - :
لا یقومن احدکم فی الصلاه متکاسلا و لا ناعسا و لا یفکرن فی نفسه فانه بین یدی ربه و انما للعبد من صلاته ما اقبل علیه منها بقلبه ؛
در حال کسالت و چرت زدن نماز نخوانید و در حال نماز به فکر خودتان نباشید ، زیرادر محضر خدا ایستاده اید ، به درستی که آن مقدار از نماز بنده قبول می شود که قلبا به خدا توجه داشته باشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 239 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 687)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان العبد لترفع له من صلاته نصفها او ثلثها او ربعها او خمسها و ما یرفع له الا ما اقبل علیه بقلبه . . . . ؛
همانا از نماز بنده نصفش یا یک سوم ، یا یک چهارم یا یک پنجم برای او بالا می رود ، و آن مقداری که از نماز حضور قلب داشته باشد ، بالا می رود . . .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 238)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لا یقبل الله صلاه عبد لایحضر قلبه مع یدیه ؛
خداوند نماز بنده ای را که قلبش همراه بدنش در نماز حاضر نیست قبول نمی کند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 242)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ایما عبد التفت فی صلاته قال الله : یا عبدی الی من تقصد و من تطلب اربا غیری ترید او رقیبا سوای تطلب ؛ او جوادا خلای تبغی و انا اکرم الاکرمین و اجود الاجودین و افضل المعطین اثیبک ثوابا لا یحضی قدره اقبل علی فانی علیک مقبل و ملائکتی علیک مقبلون فان اقبل زال عنه اثم ما کان منه فان التفت ثانیه اعاد الله له مقالته فان اقبل علی صلاته غفر الله له و تجاوز عنه ما کان منه فان التفت ثالثه اعاد الله له مقالته فان اقبل علی صلاته غفر الله له ما تقدم من ذنبه فان التفت رابعه اعرض الله عنه و اعرضت الملائکه عنه و یقول و لیتک یا عبدی الی ما تولیت ؛
هر بنده ای که در حال نماز به غیر خدا التفات کند ، خدا به او می گوید : ای بنده من !چه کسی را قصد کرده ای و او را طلب می کنی ؟ آیا جز من پروردگار و نگهبانی را می جویی ؟ آیا غیر از من بخشنده دیگری را طلب میکنی ؟ ! در صورتی که من کریمترین کریمان و بخشنده ترین بخشندگان و بهترین عطاکنندگان هستم ، ثوابی را به تو عطا می نمایم که به شمارش نمی آید
، به من توجه داشته باش ، زیرا من و فرشتگانم به تو توجه داریم . پس اگر نمازگزار به خدا توجه کرد ، گناهان گذشته اش محو می شود . اگر دوباره به غیر خدا التفات کرد ، خداوند متعال مجددا او را مانند سابق مورد خطاب قرار میدهد . اگر به نمازش توجه کرد ، گناه غفلت از نماز آمرزیده می شود و آثارش زائل می گردد . اگر برای سومین مرتبه از توجه به نماز منصرف شد ، خداوند متعال هم خطاب سابق را تکرار می کند . اگر به نماز توجه کرد ، این مرتبه هم گناهش بخشیده می شود ، پس اگر در دفعه چهارم باز هم از توجه به نماز انصراف پیدا کرد ، در این صورت خدا و ملائکه از وی اعراض می کنند و خدا به او می گوید تو را در ولایت چیزی قرار دادم که به آن علاقه داری .
(بحارلانوار ، ج 84 ، ص 244)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان العبد لیصلی الصلاه لایکتب له سدسها و لاعشرها ، و انما یکتب للعبد من صلاته ما عقل منها ؛
به درستی بنده نماز می خواند برای او ، نه یک ششم آن و نه یک دهم آن نوشته نمی شود ، جز این نیست که برای بنده از نمازش آن مقدار نوشته می شود که به آن توجه کرده است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 237 . اصول کافی ، ج 2 ، ص 105)
اهدی الی رسول الله - صلی الله علیه وآله - ناقتان عظیمتان ، فجعل احدیهما لمن یصلی رکعتین لایهم فیهما بشی ء من امر الدنیا و لم یجبه احد سوی علی - علیه السلام - فاعطاه کلتیهما ؛
به پیامبر (ص ) دو شتر هدیه دادند ، پیامبر (ص ) یکی ازدو شتر را هدیه قرار داد برای کسی که دو رکعت نماز به جای آورد و چیزی از امور دنیا را به خاطر نیاورد و به فکر چیزی از دنیا نیفتد . کسی به پیامبر (ص ) پاسخ مثبت نداد (یعنی کسی چنین نمازی را که در آن هیچ به فکر دنیا و مافیها نیفتد ، نخواند) به جز حضرت علی (ع ) که پاسخ مثبت داد . پیامبر (ص ) هر دو شتر را به علی (ع ) مرحمت فرمود .
(بحارالانوار ، ج 41 ، ص 18)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
صل صلاه مودع کانک تراه ، فان کنت لاتراه ؛
آن چنان نماز به جا آور که گویی خدا را می بینی . اگر تو او را نمی بینی ، او تو را می بیند .
(نهج الفصاحه ، حدیث 1844)
قال الباقر - علیه السلام - :
اذا قام المؤ من فی الصلوه ، بعث الله الحور العین حتی یحدقن به ، فاذا انصرف و لم یسئل الله منهن شیئا انصرفن متعجبات ؛
هنگامی که (نمازگزار) مؤ من به نماز می ایستد ، خداوند حورالعین را به طرفش می فرستد آن چنان که دور نمازگزار را می گیرند و به او نگاه می کنند ، پس وقتی نمازگزار نمازش را تمام کرد و از خدا چیزی نخواست ، حورالعین با تعجب از او دور می شوند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 27)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رکعتان خفیفتان فی تفکر خیر من قیام لیله ؛
دو رکعت نماز سبک ، در صورتی که همراه با تفکر و اندیشه باشد ، بهتر ازعبادت سراسر یک شب است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 391)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
انما یکتب للعبد من صلاته ما عقل منها ؛
از نماز بنده آن مقداری را که تعقل کرده ، برایش نوشته می شود .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 398)
قال الصادق - علیه السلام - :
لو یعلم هذا المصلی ما فی الصلاه ما انفتل ؛
اگر نمازگزار بداند در نماز چه چیزی است ، هیچگاه التفاتی و توجهی به چیزی نخواهد داشت .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 21)
قال الرضا - علیه السلام - :
حضور القلب و افراغ الجوارح ، و ذل المقام بین یدی الله - تبارک و تعالی - و یجعل الجنه عن یمینه و النار یراها عن یساره و الصراط بین یدیه و الله امامه ؛
از امام رضا (ع ) سؤ ال شد ، آداب نماز چیست ؟ امام فرمود : حضور قلب و آزاد گذاشتن جوارح (بازی نکردن با آنان ) و خوار شمردن خود در پیشگاه خدای تعالی و قراردادن بهشت سمت راست و آتش جهنم را سمت چپ و صراط را در مقابل مشاهده کردن و خدا را در مقابل خود دیدن .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 264)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاینظر الله الی الصلوه لایحضر الرجل فیها قلبه مع بدنه ؛
خداوند نمازی را که در آن حضور قلب نباشد ، نظر نخواهد کرد .
(اسرارالصلوه ، ص 118)
و عن فقه الرضا - علیه السلام - :
فاذا اردت ان تقوم الی الصلوه ، فلا تقم الیها متکاسلا و لامتناعسا و لا مستعجلا و لامتلاهیا ؛ ولکن تاتیها علی السکون و الوقار و التوده و علیک بالخشوع و الخضوع متواضعا لله - عز و جل - متخاشعا ؛ علیک الخشیه و سیماء الخوف راجیا خائفا بالطمانینه علی الوجل و الحذر ؛ فقف بین یدیه کالعبد الابق المذنب بین یدی مولاه . فصف قدمیک ، و انصب نفسک ؛ و لاتلتفت یمینا و شمالا ؛ و تحسب کانک تراه ؛ فان لم تکن تراه ، فانه یراک . . . ؛
چون خواستی به نماز بایستی با حال کسالت ، خواب آلودگی ، شتاب و لهو و بازی مایست ؛ بلکه با آرامش و وقار نماز را به جای آور . و بر تو باد که (در نماز) خاشع و خاضع باشی و برای خدا تواضع کنی و خشوع و خوف را بر خود هموار سازی در آن حال که بین بیم و امید ایستاده باشی و پیوسته نگران و محترز باشی . پس ، بسان بنده ای گریخته و گنهکار که (بازگشته ) در محضر مولایش ایستاده ، در پیشگاه خدا بایست ؛ پاهای خود را کنار هم نه و قامتت را راست نگهدار و به راست و چپ روی مگردان ؛ و چنین
بدان که گویی خدا را می بینی ؛ که اگر تو او را نمی بینی او تو را می بیند . . . .
(مستدرک الوسائل ، کتاب الصلوه ، باب 1 ، حدیث 7)
قال الصادق - علیه السلام - :
و انی لاحب للرجل منکم المؤ من اذا قام فی صلاه فریضه ان یقبل بقلبه الی الله . و لایشغل قلبه بامر الدنیا ، فلیس من مؤ من یقبل بقلبه فی صلاته الی الله الا اقبل الله الیه بوجهه و اقبل بقلوب المؤ منین الیه بالمحبه له بعد حب الله ایاه ؛
همانا من مؤ منی از شما را دوست دارم که وقتی به نماز فریضه می ایستد ، با قلبش به سوی خدا متوجه گردد و قلب خود را در نماز به دنیا مشغول نسازد ، پس هیچ مومنی نیست که با قلب خود در نمازش به سوی الله برود ، مگر اینکه خداوند با همه الطافش به او رو می آورد و بعد از آن قلوب همه مومنین هم از راه راءفت و مهربانی به سوی او رو می آورد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا صلیت ، صلاه مودع یخاف ان لایعود الیها ابدا ، ثم اصرف ببصرک الی موضع سجودک ، فلو تعلم من عن یمینک و شمالک ، لاحسنت صلاتک ، و اعلم انک بین یدی من یراک و لاتراه ؛
وقتی که مشغول نماز می شوی ، مثل کسی که وداع کند با نماز وترس آن دارد که دیگر به آن نرسد نماز بخوان ، پس از آن چشمت را بدوز به موضع سجودت تو اگر بدانی کسی در راست و چپ هست نمازت را نیکو به جای می آوری ، بدان که تو پیش روی کسی ایستادی که او تو را
می بیند و تو او را نمی بینی .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 685)
قال زین العابدین - علیه السلام - :
ان العبد لایقبل من صلاته الا ما اقبل علیه منها بقلبه ؛
به درستی که نماز انسان قبول نمی شود ، مگر دلش در حال نماز پیش خداوند باشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 237)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لایقبل الله صلاه امری ء لایحضر فیها قلبه ؛
خداوند نمازی را که در آن حضور قلب نباشد نمی پذیرد .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 59)
قال الصادق - علیه السلام - :
من توضا فاحسن الوضوء ثم صلی رکعتین فاتم رکوعها و سجودها ثم جلس فاثنی علی الله و صلی علی رسول الله - صلی الله علیه وآله - ثم ساءل الله حاجته ، فقد طلب الخیر من مظانه و من طلب الخیر من مظانه لم یجب ؛
هرکس وضوی خوب بگیرد و دو رکعت نماز با رکوع و سجود کامل به جای آورد و با خدای خود خلوت کند و بر رسول خدا (ص ) درود فرستد ، سپس حاجت خود را از خدا درخواست نماید ، به تحقیق که در زمان مناسبش درخواست کرده و هرکس چنین نماید ، هرگز ناامید و ناموفق نخواهد بود .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 324)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
خیارکم الینکم مناکب فی الصلوه ؛
بهترین شما کسی است که شانه هایش در نماز افتاده تر باشد .
(بحار ، ج 84 ، ص 262)
روی ان النبی - صلی الله علیه وآله - کان اذا قام الی الصلوه کانه ثوب ملقی ؛
پیامبر اسلام (ص ) هر وقت به نماز می ایستاد ، گویا جامه ای پهن شده بر روی زمین بود .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 381 . بحار ، ج 84 ، ص 248)
انه کان اذا دخل الصلاه کانه بناء ثابت او عمودقائم لا یتحرک ، و کان ربما رکع او سجد فیقع الطیر علیه و لم یطق احد ان یحکی صلاه رسول الله - صلی الله علیه وآله - الا علی بن ابیطالب و علی بن الحسین - علیهما صلواه المصلین - ؛
همانا امیرالمؤ منین (ع ) هنگامی که داخل نماز می شد ، همچون بنایی ثابت و استوار و بدون تحرک بود ، و یا همانند عمودی ایستاده بود که هیچ گونه تحرکی نداشت ، و بسا رکوع و سجودش ، طولانی می شد و بدن مبارکش از بس بی حرکت بود که گاهی مرغی بر پشت مبارک آن حضرت می نشست ، و احدی جز علی بن ابی طالب (ع ) و علی بن الحسین (ع ) طاقت نداشت که مانند رسول خدا (ص ) نماز بخواند .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 382)
قال الصادق - علیه السلام - :
و کان علی - علیه السلام - اذا قام الی الصلوه فقال : (وجهت وجهی للذی فطر السموات و الارض ) تغیر لونه حتی یعرف ذلک فی وجهه ؛
هنگامی که علی (ع ) به نماز می ایستاد ، این آیه شریفه را می خواند : (رو می آورم با تمام وجودم به کسی که آسمانها و زمین را آفرید) و رنگ مبارک حضرتش تغییر می کرد ، به طوری که تغییر حالت و دگرگونی از صورت مبارکش به خوبی مشاهده می گشت .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 381)
کانت فاطمه - علیهاالسلام - تنهج فی الصلاه فی خیفه الله تعالی ؛
فاطمه زهرا (س ) در حال نماز از شدت ترس نفسش به شماره می افتاد .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 258 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 382)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الحسن بن علی - علیه السلام - کان اذا قام فی صلاته ترتعد فرائضه بین یدی ربه - عز و جل - و کان اذا ذکر الجنه و النار اضطرب اضطراب السلیم ؛
وقتی امام حسن مجتبی (ع ) به نماز می ایستاد ، تن مبارک حضرتش در مقابل پروردگار می لرزید و هرگاه یاد بهشت و جهنم می نمود ، چون مار گزیده مضطرب و پریشان می شد و به خود می پیچید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 258 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 382)
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
کان علی بن الحسین - علیهماالسلام - اذا قام الی الصلاه ، تغیر لونه . فاذا سجد لم یرفع راءسه حتی یرفض عرقا ؛
امام سجاد (ع ) وقتی به نماز می ایستاد رنگش دگرگون می شد و چون به سجده می رفت سربر نمی داشت تا آن که عرق از وی می ریخت .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 300)
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
کان ابی یقول کان علی بن الحسین - علیه السلام - اذا قام الی الصلوه ، کانه ساق شجر لایتحرک منه شی ء الا ما حرکت الریح منه ؛
امام سجاد (ع ) وقتی به نماز می ایستاد ، گویی شاخه درخت بود که جز آن چه باد از او به حرکت درآورد چیزی از او تکان نخورد .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 300 ، حدیث 4)
کانا ابوجعفر و ابوعبدالله - علیهماالسلام - اذا قاما الی الصلاه تغیرت الوانهما حمره و مره صفره کانما یناجیان شی ء یریانه ؛
هنگامی که امام باقر و امام صادق - علیهماالسلام - به نماز می ایستادند ، رنگ صورتشان گاهی قرمز می شد و گاهی زرد می گشت و مثل اینکه دو بزرگوار با کسی که باچشم او را می بینند مناجات می کردند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 248)
و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا و ما جعلنا القبله التی کنت علیها الا لنعلم من یتبع الرسول ممن ینقلب علی عقبیه و ان کانت لکبیره الا علی الذین هدی الله و ما کان الله لیضیع ایمانکم ان الله بالناس لروف رحیم ؛
همان گونه (که قبله نما ، یک قبله میانه است ) شما را نیز امت میانه ای قرار دادیم (در حد اعتدال ، میان افراط و تفریط) تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم بر شما گواه است و ما آن قبله ای را که قبلا بر آن بودی ، تنها برای این قرار دادیم که افرادی که از پیامبر پیروی می کنند ، از آنها به جاهلیت باز می گردند ، مشخص شوند و مسلما این حکم ، جز بر کسانی که خداوند آنها را هدایت کرده ، دشوار بود (این را نیز بدانید که نمازهای شما در برابر قبله سابق صحیح بوده است ) و خدا هرگز ایمان (به نماز) شما را ضایع نمی گرداند ، زیرا خداوند نسبت به مردم رحیم و مهربان است .
(سوره بقره
، آیه 143)
قال الصادق - علیه السلام - :
قال الله تبارک و تعالی : انما اقبل الصلاه لمن تواضع لعظمتی ، و یکف نفسه عن الشهوات من اجلی و یقطع نهاره بذکری ، و لایتعاظم علی خلقی و یطعم الجائع و یکسوا العاری ، و یرحم المصاب و یؤ وی الغریب . . . ؛
خداوند متعال فرمود : نماز کسی را می پذیرم که :
1 - در مقابل عظمت من خاضع باشد .
2 - از خواسته های نفسانی به خاطر من خود را دور کند .
3 - روزش را با یاد من به پایان برد .
4 - بر بندگانم بزرگی نفروشد .
5 - به گرسنه غذا دهد .
6 - برهنه را بپوشاند .
7 - به مصیبت دیده مهربانی کند .
8 - غریب را پناه دهد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 242 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 386)
قال الصادق - علیه السلام - :
من قبل الله منه صلاه واحده لم یعذبه ؛
اگر خداوند از کسی یک نماز بپذیرد او را عذاب نمی کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 23 . محجه البیضاء ، ص 339)
قال الصادق - علیه السلام - :
من احب ان یعلم اقبلت صلاته ام لم تقبل فلینظر هل منعته صلاته من الفحشاء و المنکر فبقدر ما منعته قبلت منه ؛
هرکس دوست دارد بداند نمازش قبول شد یا نه ، ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتی باز داشته یا نه ؟ پس به هر قدر که نمازش او را از گناه بازداشته ، به همان اندازه نمازش قبول شده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 198)
قال الصادق - علیه السلام - :
اول ما یحاسب به العبد ، الصلاه فان قبلت قبل سائر عمله و اذا ردت رد علیه سائر عمله ؛
نخستین چیزی که از بنده حسابرسی می شود نماز است ، پس اگر نماز پذیرفته شد اعمال دیگرش نیز پذیرفته می شود . اگر نمازش رد شود ، بقیه اعمال او هم قبول نخواهد شد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 23 . فلاح السائل ، ص 127 . من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، باب 30 ، حدیث 5)
قال زین العابدین - علیه السلام - :
ان العبد لایقبل من صلاته الا ما اقبل علیه منها بقلبه ؛
همانا نماز بنده پذیرفته نمی شود ، مگر آن چه را که باقلبش به نماز توجه کرد .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 688 . المواعظ العددیه ، ص 270)
قال الباقر - علیه السلام - :
علیک بالاقبال علی صلاتک فانما یحسب لک منها ما اقبلت علیه ؛
در نماز توجه به خدا داشته باش ، زیرا از نماز آن مقدار قبول می شود که تو به آن توجه داری .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 354)
قال الصادق - علیه السلام - :
والله انکم لتعرفون من جیرانکم و اصحابکم من لو کان یصلی لبعضکم ما قبلها منه لاستخفافه بها ان الله لا یقبل الا الحسن فکیف یقبل ما یستخف به ؟
قسم به خدا ، از همسایگان و دوستان خود کسانی را می شناسید که اگر برای بعضی ازشما نمازی بخوانند از او قبول نخواهید کرد ، به علت استخفاف و بی اعتنایی که بر آن روا داشته ، همانا خداوند چیز نیکو و شایسته را فقط می پذیرد ، پس چگونه بپذیرد عبادتی را که به آن بی توجهی شده است ؟
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 387)
قال الصادق - علیه السلام - :
والله انه لیاتی علی الرجل خمسون سنه ، و ما قبل الله صلاه واحده فای شی ء اشد من هذا ؛
قسم به خدا ، از زندگی انسان پنجاه سال بگذرد (و نماز نخوانده باشد) ، ولی خداوند یک نماز او را قبول نمی کند ، چه چیزی سخت تر از این !
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 387)
عن علی بن الحسین - علیه السلام - :
- فی جواب سائل ساله عن حدود الصلاه . . . قال : و ما سبب قبولها ؟ قال - علیه السلام - ولایتنا و البراءه من اعدائنا ؛
- در پاسخ کسی که پرسید حدود نماز . . . و چه چیزی سبب قبولی نماز است - فرمود : (ولایت ما اهل بیت ، و برائت از دشمنان ما) .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 386)
قال علی - علیه السلام - :
یا کمیل !انظر فیما تصلی و علی ما تصلی و ان لم تکن من وجهه و حله فلا قبول ؛
علی (ع ) خطاب به کمیل فرمود : ای کمیل ! نگاه کن ببین که در چه چیز نماز می گزاری و برروی چه چیز به نمازایستادی . اگر آن چیزی را که برای نمازت استفاده می کنی ، حلال و مباح نباشد ، نمازت قبول نیست .
(تحف العقول ، ص 187)
اوحی الله الی داود - علیه السلام - :
کم من رکعه طویله فیها بکاء بخشیه قد صلاها صاحبها ، لاتساوی عندی فتیلا حین نظرت فی قلبه فوجدته ان سلم من الصلوه و برزت له امراه و عرضت علیه نفسهااجابها و ان عامله مومن خانه ؛
چه بسیار رکعتهای طولانی خاشعانه که نمازگزاری انجام داده باشد ، اما نزد من به اندازه فتیلی نمی ارزد ، وقتی من به قلب او نظر کرده می بینم تا از سلام نماز فارغ شد اگر زنی خود را به او عرضه نماید ، او را اجابت خواهد کرد و اگر مومنی با او معامله کند ، به او خیانت خواهد نمود .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 386 . بحارالانوار ، ج 84 ، ص 257)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
انما یکتب للعبد من صلاته ما عقل منها ؛
از نماز یک بنده ، تنها به آن اندازه ای که می فهمد ثواب نوشته می شود .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 264)
قال الباقر - علیه السلام - :
اذا ما ادی الرجل صلاه واحده تامه قبلت جمیع صلاته ؛
وقتی که انسان یک نماز کامل و تام به جا آورد ، همه نمازهای او مورد قبول می شود .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 20)
قال الصادق - علیه السلام - :
اربعه لاتقبل لهم صلوه : الامام الجائر و الرجل یوم القوم و هم له کارهون و العبد الابق من موالیه من غیر ضروره و المرئه تخرج من بیت زوجها بغیر اذنه ؛
چهار گروه هستند که نمازشان قبول نیست :
1 - پیشوای جائر .
2 - مردی که امامت نماز جماعتی را به عهده می گیرد که جماعت از امامت او کراهت دارد .
3 - عبدی که بدون ضرورت از مولایش فرار کند .
4 - زنی که بدون اجازه شوهرش از خانه بیرون رود .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 5 ، ص 52)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اول ما ینظر فی عمل العبد فی یوم القیامه فی صلوته فان قبلت نظر فی غیرها و ان لم تقبل لم ینظر فی عمله بشی ء ؛
اولین چیزی که روز قیامت ، به عمل انسان نگاه می کند ، نماز است . اگر نماز قبول شدبه اعمال دیگر هم نگاه می کنند ، و اگر نماز مورد قبول واقع نشد ، به هیچ عمل دیگر آن توجه نمی کنند .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 374 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 227)
قال الصادق - علیه السلام - :
ایما امراه باتت و زوجها علیها ساخط فی حق ، لم تقبل منها صلوه حتی یرضی عنها ؛
هر زنی که شب بخوابد در حالی که شوهرش به خاطر (مطلب ) حقی از وی خشمگین باشد ، هیچ نمازی از او قبول نمی شود ، مگر آن که شوهرش از او راضی شود .
(فروع کافی ، ج 5 ، ص 507)
قال الباقر - علیه السلام - :
و ان افسدها کلها لم یقبل منه شی ء منها و لم تحسب له نافله و لا فریضه ؛
اگر همه نمازهایش فاسد بود ، هیچ چیزی از آن نمازها مورد قبول نیست ، و نه نماز مستحب حساب می شود نه واجب .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 20)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
. . . ان منها (الصلاه ) لما یلف کما یلف الثوب الخلق ، فیضرب بها وجه صاحبها و انما لک من صلاتک ما اقبلک علیه بقلبک ؛
بعضی نمازها همانند لباس کهنه پیچیده و بر سر صاحبش کوبیده می شود ، به درستی که آن مقدار از نماز تو قبول می شود که به خدا توجه قلبی داشته باشی .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 260)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان من الصلاه لما یقبل نصفها و ثلثها و ربعها و خمسها الی العشر ؛
گاهی نصف نماز ، گاهی ثلث آن و گاه ربع و گاهی خمس ، تا ده یک آن قبول می شود .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 260)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لو صلیتم حتی تکونوا کالاوتار و صمتم حتی تکونوا کالحنایا لم یقبل الله منکم الا بورع ؛
اگر آن قدر نماز بخوانید تا همچون زه کمان شوید ، و آن قدر روزه بگیرید تا همچون کمان خم شوید ، خدا از شما قبول نمی کند ، مگر این که انسان با ورع باشید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 258)
قال الرضا - علیه السلام - :
اذا کان یوم القیامه یدعی بالعبد فاول شی ء یسئل عنه الصلاه فاذا جاء بها تامه و الا زخ فی النار ؛
وقتی قیامت شود بنده را می خوانند اول چیزی که از او می پرسند نماز است ، پس اگر نمازش را تام و تمام به جا آورده باشد ، نجات می یابد ، و اگر نمازش را با شرایط و آداب صحت یا قبولی آن به جا نیاورده باشد ، او را به آتش می افکنند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 19)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اغتاب مسلما او مسلمه لم یقبل الله صلوته و لا صیامه اربعین یوما و لیله الا ان یغفر له صاحبه ؛
هر کس غیبت مرد یا زن مسلمانی را کند ، تا چهل شبانه روز نماز و روزه اش پذیرفته نیست ، مگر این که غیبت شونده او را ببخشد .
(بحارالانوار ، ج 75 ، ص 258)
قال الصادق - علیه السلام - :
من نظر الی ابویه نظر ماقت ، و هما ظالمان لم یقبل الله له صلاه ؛
هرکه به پدر و مادر نگاه تند و خشم آلود کند ، اگرچه به وی ستم کرده باشند ، خداوند نمازش را نمی پذیرد .
(جامع السعادات ، ج 2 ، ص 351)
قال علی - علیه السلام - :
انما هو عید لمن قبل الله صیامه ، و شکر قیامه ، و کل یوم لا یعصی الله فیه فهو یوم عید ؛
امروز عید کسی است که خداوند روزه اش را قبول کرده ، و نمازش را سپاس گزارده ، و هرروز که در آن نافرمانی خدا نشود ، عید واقعی آن روز است .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 1286)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اکل لقمه حرام لم یقبل له صلواه اربعین لیله و لم تستجب له دعوه اربعین صباحا ؛
کسی که لقمه حرام بخورد ، تا چهل شب نماز او قبول نمی شود و دعای وی نیز تا چهل روز به اجابت نمی رسد .
(دارالسلام نوری ، ج 4 ، ص 213)
قال الرضا - علیه السلام - :
ان الله - عز و جل - امر بثلاثه مقرون بها ثلاثه اخری : امر بالصلوه و الزکاه فمن صلی و لم یزک لم تقبل منه صلاته و امر بالشکر له و للوالدین فمن لم یشکر والدیه لم یشکر الله و امر باتقاء الله و صله الرحم . فمن لم یصل رحمه لم یتق الله - عز و جل - :
سه چیز با سه چیز همراه است :
1 - نمازگزاری که به او زکات تعلق گیرد و نپردازد ، نمازش پذیرفته نیست .
2 - و به سپاسگزاری برای خود و پدر و مادر فرمان داد : آن که سپاس پدر و مادر نکند ، هرگاه خدا را سپاس کند پذیرفته نیست .
3 - به پرهیزکاری از خدا و پیوند با خویشاوند فرمان داد . آن که پیوند با خویشان ندارد از خدا بیمناک نیست .
(بحارالانوار ، ج 96 ، ص 12 . الخصال ، ج 1 ، ص 55)
قال الصادق - علیه السلام - :
الصلاه وکل بها ملک لیس له عمل غیرها ، فاذا فرغ منها قبضها ثم صعد بها فان کانت مما تقبل قبلت و ان کانت مما لایقبل قیل له : ردها علی عبدی ، فینزل بها حتی یضرب بها وجهه ثم یقول : اف لک !لایزال لک عمل یعنینی ؛
برای نماز فرشته ای انتخاب شده که جز آن کاری ندارد ، زمانی که نمازگزار از نماز فارغ شود ، آن فرشته آن را می گیرد و به آسمان می برد ، و هرگاه از قبول شدنیها باشد
پذیرفته می گردد ، اگر نه به فرشته گفته می شود آن را به صاحبش بازگردان . پس وی با آن نماز فرود آید و آن را بر روی صاحبش بکوبد و گوید : اف بر تو باد!که همواره از تو عملی صادر می شود که مرا به زحمت می اندازد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 17)
عن النبی - صلی الله علیه وآله - قال :
ان من الصلوه لما یقبل نصفها و ثلثها و ربعها و خمسها الی العشر ؛ و ان منها لما تلف ، کما یلف الثوب الخلق ، فیضرب بها وجه صاحبها ؛ و ان مالک من صلوتک الا ما اقبلت علیه بقلبک ؛
نمازی هست که نصف آن پذیرفته می شود و نمازی هست که یک سوم یا یک چهارم یا یک پنجم . . . تا یک دهم آن قبول می گردد و نمازی است که چون جامه کهنه درهم پیچیده شده بر چهره به جای آورنده اش زده می شود . همانا از نمازت برای تو (نتیجه ای ) نیست جز آن مقدار که در آن اقبال و حضور قلب داشته ای .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 260 . کتاب الصلوه ، باب 38 ، حدیث 59)
قال الرضا - علیه السلام - :
من صلی و لم یزک لم تقبل صلوته ؛
هر کس نماز بخواند ، ولی زکات و مالیات اسلامی نپردازد ، نمازش قبول نمی شود .
(بحارالانوار ، ج 96 ، ص 12)
قال رجل لزین العابدین - علیه السلام - :
ما سبب قبولها ؟ قال : ولایتنا و البرائه من اعدائنا ؛
شخصی از امام سجاد (ع ) سؤ ال نمود : ملاک قبولی نماز چیست ؟ امام (ع ) فرمود : ولایت ما و برائت از دشمنان ما .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 245)
عن النبی - صلی الله علیه وآله - قال :
یا علی !شارب الخمر لایقبل - عز و جل - صلاته اربعین یوما فان مات فی الاربعین مات کافرا ؛
ای علی !نماز آدم شرابخوار تا چهل روز پذیرفته نیست و اگر در ظرف چهل روز بمیرد ، کافر از دنیا رفته است .
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 47)
انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء فی الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهون ؛
شیطان می خواهد درمیان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز بازدارد ، آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهی اکید) خودداری خواهید کرد ؟
(سوره مائده ، آیه 91)
رجال لاتلهیهم تجاره و لابیع عن ذکر الله و اقام الصلوه و ایتاء الزکوه ؛
مردانی که نه تجارت و نه معامله ، آنها را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و ادای زکات غافل نمی کند .
(سوره نور ، آیه 37)
ارایت الذی ینهی ، عبدا اذا صلی ؛
به من خیر ده آیا کسی نهی میکند بنده ای را که مشغول نماز است ؟
(سوره علق ، 9 و 10)
قال الصادق - علیه السلام - :
من نظر الی ابویه نظر ماقت و هما ظالمان له لم یقبل الله له صلوه ؛
هر کس با چشم بغض و کینه به پدر و مادر خود که به وی ستم کرده اند ، نگاه کند ، نمازش در پیشگاه الهی نامقبول است .
(اصول کافی ، ج 2 ، ص 349)
جاء رجل الی امیرالمؤ منین - علیه السلام - فقال : یاامیرالمؤ منین انی قد حرمت الصلاه باللیل ، فقال امیرالمؤ منین - علیه السلام - : انت رجل قد قیدتک ذنوبک ؛
مردی نزد امیرالمؤ منین (ع ) آمد و گفت : ای امیرمؤ منان ! من از نماز شب محروم شدم . علی (ع ) فرمود : تو مردی هستی که گناهانت تو را زندانی (اسیر) کرده است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 422)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ثلاثه لاتجاوز صلاتهم اذانهم : العبد الابق حتی یرجع و امراه باتت و زوجها علیها ساخط و امام قوم و هم لها کارهون ؛
سه نفر نمازشان از گوشهایشان بالاتر نمی رود :
1 - بنده فراری تا باز گردد .
2 - زنی که شب بخوابد و شوهرش بر او خشمگین باشد .
3 - و پیشوای قومی که آن قوم از او متنفر باشند .
(نهج الفصاحه ، ص 248 ، حدیث 1222)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاتقبل صلوه شارب الخمر اربعین یوما الا ان یتوب ؛
نماز شرابخوار تا چهل روز مقبول نخواهد شد ، مگر این که توبه کند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 317 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 388)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی صلوه یرائی بها فقد اشرک ؛
کسی که برای خودنمایی نماز بخواند ، مشرک است .
(تفسیر قرطبی ، ج 10 ، ص 71)
عن النبی - علیه السلام - :
ان الله ملکا ینادی علی بیت المقدس کل لیله : من اکل حراما ما لم یقبل الله منه صرفا و لاعدلا و الصرف ، النافله و العدل ، الفریضه ؛
همانا برای خداوند (از جانب ایشان ) فرشته ای که هر شب بر بیت المقدس پیام می دهد ، آن کسی که حرامی (اندک مال حرامی ) بخورد ، خداوند از او نه صرفی و نه عدلی را قبول خواهد کرد . صرف نماز نافله است و عدل ، نماز واجب .
(بحارالانوار ، ج 103 ، ص 16)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا اتی الشیطان احدکم و هو فی صلوته فقال : انک مرائی فلیطل صلوته ما بداله ما لم یفته وقت فریضه ؛
اگر کسی در نماز باشد و شیطان او را به ریاکاری وسوسه و متهم کند ، تا وقت باقی است هر چه می خواهد نمازش را طولانی کند .
(بحارالانوار ، ج 69 ، ص 295)
قال الصادق - علیه السلام - :
. . . و لاصلوه لمن لا زکوه له ؛
. . . و کسی که زکات خود را نمی پذیرد ، نمازش پذیرفته نیست .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 252)
قال النبی - صلی الله علیه وآله - :
ثلاثه لایتقبل الله - عز و جل - لهم بالحفظ ، رجل نزل فی بیت خرب ، و رجل صلی علی قارعه الطریق و رجل ارسل راحلته و لم یستوثق منها ؛
سه طایفه هستند که خداوند دعای آنها را برای حفظ و سلامتی نمی پذیرد :
1 - کسی که زیر دیوار و سقف شکسته منزل کند .
2 - کسی که در وسط جاده نماز بخواند .
3 - کسی که مرکب خود را رها کند و آن را نبندد .
(الخصال ، ج 1 ، ص 141 . بحارالانوار ، ج 76 ، ص 157)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اغتاب مسلما او مسلمه لم یقبل الله صلوته و لاصیامه اربعین یوما و لیله الا ان یغفر له صاحبه ؛
هر کس که غیبت مرد یا زن مسلمانی را کند ، تا چهل شبانه روز نماز و روزه اش پذیرفته نیست ، مگر این که غیبت شونده او را ببخشاید .
(بحارالانوار ، ج 75 ، ص 258)
قال الباقر - علیه السلام - :
لا تقم الی الصلاه متکاسلا و لامتناعسا و لامتثاقلا ؛
در حال کسالت و خواب آلودگی و سنگینی به نماز نایستید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 23)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان العبد اذا اشتغل بالصلاه جاءه الشیطان و قال له : اذکر کذا ، اذکر کذا ، حتی یضل الرجل ان یدری کم صلی ؛
هنگامی که نمازگزار مشغول نماز شد ، شیطان پیش او می آید و به او می گوید ، فلان چیز را به یاد آور ، فلان چیز را به یاد آور ، تا آن جا که او را آن چنان گم و غافل می کند که او حیران می شود درمورد این که در کجای نماز است (حواس انسان را پرت می کند) .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 256)
قال الکاظم - علیه السلام - :
لاتصم صوما یمنعک من الصلوه ، فان الصلوه احب الی الله من الصیام ؛
روزه ای را که مانع انجام نماز می شود نگیر ، چرا که نماز در پیشگاه خدا بهتر ازروزه است .
(مستدرک الوسائل چاپ جدید ، ج 2 ، ص 43)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الرجل لیکذب الکذبه فیحرم بها صلاه اللیل ؛
همانا مردی دروغ می گوید ، پس به خاطر آن دروغگویی از نماز شب محروم می شود .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 422)
فیما اوحی الله الی داود : لربما صلی العبد فاضرب بها وجهه و احجب عنی صوته اتدری من ذلک یا داود ؟ ذلک الذی یکثر الالتفات الی حرم المؤ منین بعین الفسق و ذلک الذی حدثته نفسه لو ولی امرالضرب فیه الاعناق ظلما ؛
خداوند تبارک و تعالی به حضرت داود (ع ) وحی نمود که : ای داوود چه بسا بنده ای به نماز می ایستد و نماز می خواند و من آن نماز را به صورتش می زنم و صدایش را از خودم دور داشته به طوری که صدای قرائتش به من نرسد . ای داوود! آیا می دانی آن نمازگزار کیست ؟ او کسی است که زیاد به خانه ها و حریم مؤ منین با چشم فسق نگاه می کند و این کسی است که نفسش او را وسوسه می کند به اینکه اگر امیر و حاکم بر مردم بشود از راه ظلم گردنها را بزند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 257)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من کان له امرئه توذیه لم یقبل الله صلاتها و لاحسنه من عملها حتی تعینه و ترضیه و ان صامت الدهر . . . و علی الرجل مثل ذلک الوزر اذا کان لها مؤ ذیا ظالما ؛
کسی که همسر خود را بیازارد ، نماز و اعمال نیک او مورد پذیرش الهی قرار نمی گیرد ، مگر آن که به کمک او بپردازد و رضایتش را جلب کند ، گرچه همشه روزه دار باشد والبته شوهر نیز دارای همین نوع از عقاب است و در صورتی که همسر
خویش را بیازارد و به او ظلم روا دارد .
(وسائل الشیعه ، ج 14 ، ص 116)
قال الباقر - علیه السلام - :
ما لک من صلاتک الا ما اقبلت علیه فیها ، فان اوهمها کلها او غفل عن ادائها لفت فضرب بها وجه صاحبها ؛
از نمازت جز آن چه در آن رو آوردی به آن ، اگر همه آنها را غلط انجام بدهد ، یا از انجام آن غافل شود پیچیده شود ، سپس آن را بر صورت صاحب آن می زنند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240 . اصول وافی ، ج 2 ، ص 106)
قال علی - علیه السلام - :
لاقربه بالنوافل اذا اضرت بالفرائض ؛
نوافل و مستحبات اگر به واجبات ضرر برساند موجب تقرب به درگاه خدای تعالی نخواهند بود .
(غررالحکم ، ص 345)
قال امامنا الباقر - علیه السلام - :
من شرب الخمر فسکر منها لم یقبل الله صلاته اربعین یوما فان ترک الصلاه فی هذه الایام ضوعف علیه العذاب لترک الصلاه ؛
کسی که شراب بنوشد و مست شود ، تا چهل روز ، نماز او قبول نیست ؛ پس اگر نمازی را در این روزها ترک کند ، عقاب و کیفر وی نیز چند برابر است .
(ثواب الاعمال ، ص 551)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاصلاه لحاقن و لاحاقب ؛
کسی که در حال خودداری از بول و با باد معده نماز بخواند ، نمازش کامل نیست .
(المحجه البیضاء ، ج 1 ، ص 254)
قال علی - علیه السلام - :
و ایاکم و البطنه فانها مقساه للقلب و مکسله عن الصلوه و مفسده للحسد ؛
از پرخوری دوری کنید که موجب قساوت قلب و باعث کسالت از اقامه نماز و سبب تباهی بدن است .
(غررالحکم ، ص 80)
قال الصادق - علیه السلام - :
یجاء بعبد القیامه قد صلی فیقول : یا رب صلیت ابتغاء وجهک ، فیقال له : بل صلیت لیقال ما احسن صلاه فلان ؟ اذهبوا به الی النار . . . ؛
چون روز قیامت فرا رسد ، بنده ای را می آورند که اهل نماز بوده و خود نیز چنین ادعا می کند به وی می گویند : تو بدان جهت نمازگزاردی که تو را ستایش کنند ، پس به ملائکه دستور می رسد اورا به سوی آتش ببرید .
(بحارالانوار ، ج 62 ، ص 301)
قال علی - علیه السلام - :
لایقبل الله الصلاه ممن منع الزکاه ؛
هر کس مانع دادن زکات شود ، نمازش قبول نمی شود .
(بحارالانوار ، ج 96 ، ص 29)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اغتاب مسلما او مسلمه لم یقبل الله صلاته و لا صیامه اربعین یوما الا ان یغفر له صاحبه - من اغتاب فی شهر رمضان لم یوجر علی صیامه ؛
کسی که غیبت شخص روزه داری نماید خداوند متعال نماز و روزه وی را تا چهل روز مورد پسند قرار نمی دهد ، مگر آن که غیبت شونده از وی راضی شود . (و افزود : ) کسی که در ماه رمضان غیبت کند از روزه داری خویش اجری به دست نمی آورد .
(جامع الاخبار صدوق ، فصل الغیبه )
عن الباقر - علیه السلام - :
ما عصی الله بشی ء اشد من شرب المسکر ان احدهم یدع الصلاه الفریضه و یثب علی امه و ابنته و اخته و هو لا یعقل ؛
گناهی بدتر از شرب خمر ، نیست و شرابخوار ، در حال مستی ، نماز واجب را رها و با مادر و خواهر و دخترش همبستر می شود ؛ زیرا او در آن حال اندیشه خود را از دست داده است .
(وسائل الشیعه ، ج 17 ، ص 250)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من شرب الخمر لم تقبل له صلاه اربعین لیله فان عاد فاربعین لیله من یوم شربها فان مات فی تلک الاربعین لیله من غیر توبه سقاه الله یوم القیامه من طینه خبال ؛
کسی که شراب می نوشد نماز وی تا چهل شبانه روز مقبول نیست و اگر بار دیگر لب به شراب زد باز هم تا چهل شب و اگر بدون (توبه ) در این اوقات بمیرد ، خداوند متعال وی را از خاک فاسد سیراب خواهد ساخت .
(تفسیر القمی ، ج 1 ، ص 181)
عن ابی جعفر و ابی عبدالله - علیهما السلام - :
انما لک من صلاتک ما اقبلت علیه منها ، فان اوهمها کلها ، او غفل عن ادابها ، لغت فضرب بها وجه صاحبها ؛
همانا از نماز تو ، آن مقدار قبول می شود که در آن ، توجه داشته ای پس اگر شخص ، از تمامش غافل شود یا از آدابش غافل شود آن نماز ، مچاله می شود و بر روی خواننده آن پرتاب می شود .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 363)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی صلوه یرائی بها فقد اشرک ؛
کسی که برای خودنمایی نماز بخواند مشرک است .
(بحارالانوار ، ج 67 ، ص 222)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لایقبل الله صلاه خمسه نفر . الابق من سیده و امراه لایرضی عنها زوجها و مدمن الخمر و العاق و اکل الربا ؛
خداوند نماز پنج گروه را نمی پذیرد :
1 - بنده ای که از نزد مولای خود فرار کرده است .
2 - زنی که شوهرش از وی راضی نیست .
3 - شرابخوار و دائم الخمر .
4 - کسی که عاق والدین شده است .
5 - رباخوار .
(مستدرک الوسائل ، ج 13 ، ص 332)
فویل للمصلین ، الذینهم عن صلاتهم ساهون :
پس وای بر نمازگزاران ، آن هایی که در نمازشان سهل انگارند .
(سوره ماعون ، آیات 4 و 5)
ان المنافقین یخادعون الله و هو خادعهم و اذا قاموا الی الصلوه قاموا کسالی :
منافقان می خواهند خدا را فریب دهند در حالی که او آن ها را فریب می دهد و هنگامی که به نماز ایستد از روی کسالت می ایستند .
(سوره نساء ، آیه 142)
ولایاتون الصلوه و هم کسالی :
منافقان نماز نمی خوانند مگر با کسالت و بی حالی .
(سوره توبه ، آیه 54)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاینال شفاعتنا من استخف بالصلاه ؛
هرکس نماز را سبک بشمارد ، به شفاعت ما دست نخواهد یافت .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 270 ، حدیث 15)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا قام العبد الی الصلاه اقبل الله - عز و جل - علیه بوجهه فلا یزال مقبلا علیه حتی یلتفت ثلاث مرات فاذا التفت ثلاث مرات اعرض عنه 4
وقتی بنده به نماز ایستاد ، خداوند متعال به وی توجه می کند و توجه اش را از او قطع نمی کند تا موقعی که سه مرتبه از یاد خدا غافل گردد ، در این هنگام خداوند سبحان نیز از او اعراض خواهد کرد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 241)
قال علی - علیه السلام - :
ان اسرق الناس من سرق من صلاته ؛
دزدترین مردم کسی است که از نمازش کم بگذارد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 222)
قال النبی - صلی الله علیه وآله - :
اسرق الناس فاالذی یسرق من صلاته فصلاته تلف کما یلف الثوب الخلق فیضرب بها وجهه ؛ دزدترین مردم کسی است که به خاطر سرعت و شتابزدگی از نماز خود کم کند ، نماز چنین انسانی ، همچون جامه مندرسی در هم پیچیده شده ، به صورت او پرتاب می گردد .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 406)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
مثل الذی لایتم صلاته کمثل حبلی حملت حتی اذا دنا نفاسها اسقطت فلا هی ذات حمل ولا ذات ولد ؛
مثل آن کسی که نمازش را کامل به جا نمی آورد ، مثل زن حامله ای است که (نه ماه ) حملش را نگهداری کرده تا نزدیک زایمان بچه را سقط کرده است . پس این چنین زن را نه زن حامله می گویند و نه زن صاحب فرزند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 173)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه عماد الدین ، فمن ترک صلاته متعمدا فقد هدم دینه ، و من ترک اوقاتها یدخل الویل ، و الویل واد فی جهنم کمال قال الله تعالی : (ویل للمصلین ، الذینهم عن صلاتهم ساهون ) ؛
نماز ستون دین است ، پس کسی که عمدا نمازش را ترک کند به تحقیق که دینش را منهدم کرده است و کسی نمازش را در وقتش به جا نیاورد داخل (ویل ) می شود ، و (ویل ) چاهی است در جهنم که خداوند می فرماید : (وای برای نمازگزارانی که از نماز خویش غفلت دارند) .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 202 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 402)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
. . . لاصلوه لمن لایتم رکوعها و سجودها ؛
کسی که رکوع و سجودش را ناتمام و شتابزده به جا می آورد ، نمازش پذیرفته نیست .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 253)
قال الصادق - علیه السلام - :
ایاکم ان یستخف احدکم بصلاته ؛
بپرهیزید از این که یکی از شما نماز را سبک بشمارید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 236)
قال الباقر - علیه السلام - :
لا تقم الی الصلوه متکاسلا و لامتناعسا و لامتثاقلا فانها من خلل النفاق ؛
با حال مستی و خواب آلوده و کاهلانه نماز را به جا نیاور ، که اینها از روزنه های نفاق است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 398 . بحارالانوار ، ج 84 ، ص 231)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لیس منی من استخف بصلاته لایرد علی الحوض لاوالله ؛
کسی که نماز را سبک شمارد از من نیست ، به خدا سوگند که بر حوض (کوثر در قیامت ) مرا ملاقات نخواهد کرد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 15 . من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، باب 29 ، حدیث 18)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان العبد اذا عجل فقام لحاجته یقول الله تبارک و تعالی : (اما یعلم عبدی انی انا اقضی الحوائج ) ؛
زمانی که بنده برای رفع حاجت خود نمازش را با عجله بخواند ، خداوند می فرماید : (آیا بنده من نمیداند که حاجت او را من برآورده می کنم ) .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 24)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا قام العبد فی الصلاه فخفف صلاته قال الله تعالی لملائکته : اما ترون الی عبدی کانه یری ان قضاء حوائجه بید غیری ، اما یعلم ان قضاء حوائجه بیدی ؛
هرگاه بنده برای نماز به پا خیزد و نمازش را سبک ادا کند ، خداوند به فرشتگان خود می فرماید : آیا به بنده من نمی نگرید که گویا برآوردن حاجتهایش را به دست دیگری غیر از من می بیند آیا نمی داند که برآوردن حوایج او به دست من است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 341 . تهذیب ، ج 1 ، ص 204)
قال الصادق - علیه السلام - :
والله انه لیاتی علی الرجل خمسون سنه ما قبل الله منه صلاه واحده ، فای شی ء اشد من هذا ، و الله انکم لتعرفون من جیرانکم و اصحابکم من لو کان یصلی لبعضکم ما قبلها منه لاستخفافه بها ، ان الله لایقبل الا الحسن فکیف یقبل ما استخف به ؛
به خدا سوگند ممکن است پنجاه سال بر انسان بگذرد و خداوند یک نماز از او نپذیرد و چه چیزی سخت تر از این است ، سوگند به خدا که شما از همسایگان و یاران خویش کسی را می شناسید که اگر برای یکی از شما نماز بگذارد به سبب سبک شمردنش آن را نمی پذیرد و خداوند جز خوب را قبول نمی کند و چگونه ممکن است چیزی را که خفیف شمرده شده است بپذیرد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 15 . محجه البیضاء ، ج 1
، ص 341)
قال الرضا - علیه السلام - :
. . . و ایاک ان تکسل عنها (الصلوه ) او تتوانی فیها او تتوانی بحقها او تضیع حدها و حدودها او تنقرها نقر الدیک او تستخف بها او تشتغل عنها بشی ء من عرض الدنیا او تصلی بغیر وقتها ، و قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - لیس منی من استخف بصلوته لا یرد علی الحوض لا والله ؛
بپرهیزید از این که در نماز سستی و تنبلی کنید و یا حدودش را ضایع کنید یا از روی دستپاچگی رکوع و سجده نماز را آن چنان به جا آورید که گویی همچون خروس منقار می زنید یا این که نماز را سبک بشمارید یا این که به جای نماز به امور دنیوی مشغول شوید و یا در غیر وقت نماز بخوانید ، در هر حال رسول خدا فرمود : از من نیست کسی که نمازش را سبک بشمارد . قسم به خدا بر حوض کوثر بر من نخواهد رسید .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 172)
قال الصادق - علیه السلام - :
ایاکم و الکسل ، ان ربکم رحیم ، یشکر القلیل ، ان الرجل لیصلی الرکعتین تطوعا یرید بهما وجه الله فیدخله الله بهما الجنه ؛
از سستی دوری کنید ، زیرا پروردگار شما مهربان است ، اندک را می پذیرد ، هر آینه مرد دو رکعت نماز مستحبی می خواند ، و با آن دو خدا را اراده می کند ، و خداوند به سبب این دو رکعت ، او را به بهشت داخل می کند .
(وسائل
الشیعه ، ج 3 ، ص 30 . اصول وافی ، ج 2 ، ص 61)
قال الصادق - علیه السلام - :
ابصر علی بن ابی طالب - علیه السلام - رجلا ینقر صلاته فقال : منذکم صلیت بهذه الصلاه ؟ فقال له الرجل : منذ کذا و کذا فقال : مثلک عند الله مثل الغراب اذا نقر لومت مت علی غیر مله ابی القاسم محمد - صلی الله علیه وآله - ثم قال علی - علیه السلام - : ان اسرق الناس من سرق من صلاته ؛
علی (ع ) به مردی که نمازش را به سرعت می خواند ، نگاه کرد امام سؤ ال کرد از چه وقتی این طور نماز می خوانی ؟ مرد پاسخ داد : از فلان وقت تا به حال . امام فرمودند : مثل (نماز خواندن ) تو در پیش خداوند مثل کلاغی است که (بسرعت ) از زمین دانه می چیند ، اگر تو به این حالت بمیری ، مرده ای به غیر دین پیامبر اسلام ، امام فرمودند : همانا که دزدترین مردم کسی است که از نمازش بدزدد(یعنی کم کند) .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 24)
قال النبی - صلی الله علیه وآله - :
لایزال الشیطان یرعب من بنی ادم حافظ علی الصلوات الخمس ، فاذا ضیعهن تجرا علیه و اوقعه فی العظائم ؛
شیطان همواره از فرزند آدم می ترسد مادامی که بر نمازهای پنجگانه مواظبت می کند ، آن گاه که آنهارا ضایع کرد بر وی جری می شود و او را بر گناهان بزرگ داخل می کند .
(کافی ، ج 2 ، ص 386)
قال النبی - صلی الله علیه وآله - :
لاتضیعوا صلاتکم ، فان من ضیع صلاته حشره الله مع قارون و فرعون و هامان - لعنهم الله و اخزاهم ، - و کان حقا علی الله ان یدخله النار مع المنافقین ، فالویل لمن لم یحافظ صلاته ؛
نماز خودتان را ضایع نکنید ، به حقیقت هر کس نماز خویش را ضایع کند ، خداوند عز و جل او را با قارون و فرعون و هامون محشور می کند ، خداوند به آنان لعنت کند و آنها را رسوا سازد ، و بر خدا لازم است آن ها را با منافقها به آتش داخل کند ، پس وای بر کسی که به نمازش مواظب نباشد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 202)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاینال شفاعتی من اخر الصلوه بعد وقتها ؛
کسی که نماز را از وقتش تاءخیر بیندازد ، (فردای قیامت ) به شفاعت من خواهد رسید .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 20)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان شفاعتنا لاتنال مستخفا بالصلاه ؛
همانا شفاعت ما به کسی که نمازش را سبک بشمارد ، نمی رسد .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 227)
عن سیده النساء فاطمه - سلام الله علیها - ابنه سید الانبیاء - صلی الله علیه وآله - :
انها سالت اباها محمدا - صلی الله علیه وآله - فقالت : یا ابتاه !ما لمن تهاون بصلاته من الرجال و النساء ؟ قال : یا فاطمه ! من تهاون بصلاته من الرجال و النساء ابتلاه الله بخمسه عشر ، خصله ست منها فی دار الدنیا و ثلاث عند موته و ثلاث فی قبره و ثلاث فی القیامه اذا خرج من قبره و اما اللواتی تصیبه فی دار الدنیا : یرفع الله البرکه من عمره ، و یرفع الله البرکه من رزقه یمحوا الله - عز و جل - سیماء الصالحین من وجهه ، و کل عمل یعمله لایوجر علیه ، و لایرفع دعاوه الی السماء و السادسه لیس له حظ فی دعاء الصالحین . و اما اللواتی تصیبه عند موته : فاولهن انه یموت ذلیلا و الثانیه جائعا و الثالثه یموت عطشا فلو سقی من النار الدنیا لم یرو عطشه و اما اللواتی تصیبه فی قبره : فاولهن یوکل الله به ملکا یزعجه فی قبره و الثانیه یضیق علیه قبره و الثالثه تکون الظلمه فی قبره و اما اللواتی تصیبه یوم القیامه اذا خرج من قبره : فاولهن ان یوکل الله به ملکا یسحبه علی وجهه و الخلائق ینظرون الیه و الثانیه یحاسب حسابا شدیدا و الثالثه لاینظر الله الیه و
لا یزکیه و له عذاب الیم ؛
فاطمه زهرا (س ) از پدر بزرگوارش پرسید : پدر جان ، یا رسول الله !زنان و مردانی که نسبت به نماز بی اعتنا هستند و نماز را سبک می شمارند ، چه عواقبی را در پیش دارند ؟ رسول خدا (ص ) فرمود : ای فاطمه جان !هر کس از مردان و زنان نمازش را سبک بشمارد خداوند او را به پانزده بلا مبتلا می سازد : شش مورد در دنیا ، سه مورد در وقت مرگ ، و سه مورد آنها در قبر و سه مورد در قیامت زمانی که از قبر خارج شود :
الف ) اما آن شش بلاهایی که دردنیا دامنگیرش می شود :
1 - خداوند برکت را از عمرش می برد .
2 - خداوند برکت را از رزقش می برد .
3 - خداوند عز و جل سیمای صالحین را از چهره اش محو می کند
4 - هر عملی که انجام می دهد پاداش داده نمی شود .
5 - دعایش به آسمان نمی رود .
6 - بهره ای از صالحین برای او نیست .
ب ) اما آن سه بلاهایی که هنگام مرگ گرفتارش خواهد شد :
1 - ذلیل از دنیا می رود
2 - هنگام مرگ در حال گرسنگی خواهد بود .
3 - تشنه از دنیا خواهد رفت اگرچه آب همه نهرهای دنیا را به او بدهند .
ج ) اما آن سه بلایی که در قبر دامنگیرش می شود :
1 - خداوند ملکی در قبر برای او می گمارد تا او را زجر دهند
.
2 - قبرش برای او تنگ خواهد شد .
3 - گرفتار ظلمت و تاریکی قبر خواهد شد .
د) اما آن سه بلایی که درروز قیامت گرفتار خواهد شد :
1 - خداوند ملکی را موکل می سازد او را با صورت بر روی زمین بکشد ، در حالی که خلائق تماشا می کنند .
2 - محاسه اعمالش به سختی انجام می شود .
3 - خدا به نظر لطف به او نمی نگرد و برای اوست عذاب همیشگی .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 44)
قال الباقر - علیه السلام - :
بینا رسول الله - صلی الله علیه وآله - جالس فی المسجد اذا دخل رجل فقام فصلی فلم یتم رکوعه و لاسجوده فقال - صلی الله علیه وآله - : نقر کنقر الغراب لئن مات هذا و هکذا صلاته لیموتن علی غیر دینی ؛
هنگامی که پیامبر (ص ) در مسجد نشسته بود ، ناگهان مردی وارد شد و به نماز ایستاد ، لیکن رکوع و سجود را کامل به جا نیاورد . پیامبر (ص ) فرمود : مانند کلاغ منقار بر زمین زد ، اگر این مرد بمیرد و نمازش به همین گونه باشد ، بر غیر دین من مرده است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 340)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من تهاون بصلاته . . . یرفع الله البرکه من عمره و من رزقه و یمحو الله تعالی سیماء الصالحین من وجهه و کل عمل یعمله لایوجر علیه و لا یرتفع دعائه الی السماء و لیس له حظ فی دعاء الصالحین و یموت ذلیلا و جائعا و عطشائا ؛
هر کس نسبت به نمازش کوتاهی کند ، خداوند متعال برکت را از عمر و مال او بر می دارد و سیمای شایستگان را از چهره اش می زداید ، هرکاری که انجام می دهد پاداشی نخواهد داشت دعایش مستجاب نمی شود ، بهره ای از دعای نیکوکاران برای او نیست ، هنگام مرگ با احساس خواری ، گرسنگی و تشنگی از دنیا می رود .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 21)
قال علی - علیه السلام - :
لایقومن احدکم فی الصلاه متکاسلا و لاناعسا و لایفکرن فی نفسه فانه بین یدی ربه - عز و جل - ؛
هیچ وقت (نمازگزار) هنگام نماز با حالت کسالت و خستگی و در حال چرت به نماز نایستد و نمازگزار در خود فکر نکند ، زیرا در برابر پروردگار بزرگ خود ایستاده است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 239)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
حافظوا علی الصلوات ، فان الله تعالی : اذا کان یوم القیامه یاتی بالعبد ، فاول شی ء یسئله عنه الصلاه ، فان جاء بها تامه ، و الا زخ فی النار ؛
بر نمازها مواظبت کنید ؛ زیرا آن گاه که روز قیامت شد ، خداوند عز و جل بنده را می آورد و اول چیزی که از او سؤ ال می کند نماز است ؛ اگر آن را کامل ادا کرده باشد اهل نجات است ، و گرنه به آتش انداخته می شود .
(اصول کافی ، ج 2 ، ص 70)
عن ابی جعفر - علیه السلام - قال :
لا تتهاون بصلاتک فان النبی - صلی الله علیه وآله - قال عند موته لیس انی من استخف بصلاته ؛
سستی مکن در امر نمازت ، زیرا که رسول خدا (ص ) فرمود : - در هنگام رحلت - نیست از من کسی که خفیف شمارد نمازش .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 269 ، حدیث 7)
الذین هم علی صلاتهم دائمون :
آنان که همواره نمازشان را می خوانند و هرگز نماز را ترک نمی کنند .
(سوره معارج ، آیه 23)
و اذا قیل لهم ارکعوا لایرکعون :
و هنگامی که به آنها گفته شود رکوع کنید ، رکوع نمی کنند .
(سوره مرسلات ، آیه 48)
یتساءلون عن المجرمین ، ما سلککم فی سقر ، قالوا لم نک من المصلین :
(اهل بهشت ) سؤ ال می کنند از مجرمان چه چیز شما را به دوزخ فرستاد ، می گویند ما از نمازگزاران نبودیم .
(سوره مدثر ، آیات 40 - 43)
فلا صدق و لاصلی :
(او هرگز) نه تصدیق کرد و نه نماز خواند .
(سوره قیامت ، آیه 31)
ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین :
آنان که از عبادت کردن به خداوند تکبر می ورزند ، هرچه زودتر ذلیلانه به جهنم فرو خواهند رفت .
(سوره غافر ، آیه 60)
و اذ قلنا للملئکه اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس ابی و استکبر و کان من الکافرین :
و هنگامی که به فرشتگان گفتیم برای آدم سجده و خضوع کنید ، همگی سجده کردند جز شیطان ، که سر باز زد و تکبر ورزید (و به خاطر نافرمانی و تکبر) از کافران شد .
(سوره بقره ، آیه 34)
فان خفتم فرجالا او رکبانا فاذا امنتم فاذکروا الله کما علمکم ما لم تکونوا تعلمون :
و اگر (به خاطر جنگ یا خطر دیگری ) بترسید (نماز را) در حال سواره و یا پیاده انجام دهید ، اما وقتی امنیت خود را بازیافتید ، خدا را یاد کنید (نماز را به طور معمول بخوانید) آن چنان که به شما تعلیم داد چیزهایی را که نمی دانستید .
(سوره بقره ، آیه 239)
احادیث
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ترک صلاته متعمدا فقد هدم دینه ؛
کسی که عملا نمازش را ترک کند ، به تحقیق که دینش را منهدم کرده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 202 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 402)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اعان تارک الصلوه بلقمه او کسوه فکانما قتل سبعین نبیا اولهم ادم و اخرهم محمد ؛
کسی که ترک کننده نماز را به دادن طعامی یا لباسی یاری کند ، مثل این است که هفتاد پیغبر را کشته ، که اول آنها آدم ، و آخر آن ها محمد (ص ) است .
(لئالی الاخبار ، ص 395)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ترک صلاته حتی تفوته من غیر عذر فقد حبط عمله ؛
کسی که نمازش را بدون عذر ترک کند (نخواند) تا وقت آن بگذرد ، عمل او نابود شده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 203 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 403)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
بین العبد و بین الکفر ترک الصلاه ؛
فاصله کفر و بندگی ترک نماز است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 202 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 403)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
تارک الصلاه ملعون فی التوراه ملعون فی الانجیل ملعون فی الزبور ملعون فی القران ملعون فی لسان جبرئیل ملعون فی لسان میکائیل ملعون فی لسان اسرافیل ملعون فی لسان محمد ؛ ترک کننده نماز در تورات و انجیل و زبور و قرآن مورد لعنت قرار گرفته و به زبان جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و محمد (ص ) ملعون است .
(انوار الهدایه ، ص 197 ، الحکم الزاهره ، ص 294)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اما الصلاه فلا خیر فی دین لا صلاه فیه ؛
دینی که در او نماز نباشد ، فایده و خیری ندارد (خیری در آن نیست ) .
(سیره ابن هشام ، ج 3 - 4 ، ص 504)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما بین المسلم و بین ان یکفر الا ان یترک الصلاه الفریضه متعمدا او یتهاون بها فلا یصلیها ؛
فاصله بین مسلمان و بین کفرش چیزی جز ترک نماز واجب نیست که یا عمدا ترک نماید و اصلا قبول نداشته باشد و یا از بی اعتنایی نماز نخواند .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 216 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 402)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ترک صلوه لایرجو ثوابها و لایخاف عقابها فلاابالی ایموت یهودیا و نصرانیا او مجوسیا ؛ کسی که نماز را ترک کند ، امید به پاداش نمازش نمی باشد و از عذاب آن نیز ترسناک نیست ، پس باکی نیست که یهودی بمیرد ، یا نصرانی ، یا مجوسی .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 203 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 403
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ترک الصلاه متعمدا کتب اسمه علی باب النار ممن یدخلها ؛
هرکس عمدا نمازش را ترک کند ، بر درب جهنم نامش از دوزخیان نوشته می شود .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 19090)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ترک الصلوه متعمدا فقد کفر ؛
هرکس عمدا نمازش را ترک کند ، کفر ورزیده است .
(لئالی الاخبار ، ص 394)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لیس بین العبد و الشرک الا ترک الصلوه فاذا ترکها فقد اشرک ؛
میان بنده و شرک جز ترک نماز فاصله نیست و چون نماز را ترک کند ، مشرک است .
(نهج الفصاحه ، ص 506)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان تارک الصلوه کافر ؛
همانا ترک کننده نماز واجب ، کافر است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 28)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
بین الایمان و الکفر ترک الصلاه ؛
فاصله میان ایمان و کفر ، نماز نخواندن است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 402 . کنزالعمال ، حدیث 18869)
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
ان الله یدفع بمن یصلی من شیعتنا عمن لایصلی من شیعتنا و لو اجمعوا علی ترک الصلوه لهلکوا ؛
همانا ، خداوند به وسیله شیعیان نمازگزار ما از شیعیان بی نماز ما (بلا را) دفع می کند ، ولی اگر همه تارک نماز بودند هر آینه همه هلاک می شدند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 184)
قال علی - علیه السلام - :
الا تسمعون الی جواب اهل النار حین سئلوا (ما سلککم فی سقر ؟ قالوا : لم نک من المصلین ) ؛
آیا به پاسخ اهل دوزخ گوش فرا نمی دهید که وقتی از آن ها می پرسند : (چه چیز شما را گرفتار دوزخ ساخت ؟ می گویند : ما از نمازگزاران نبودیم ) .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 224 . نهج البلاغه ، خطبه 190)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه عماد الدین ، فمن ترک صلاته متعمدا فقد هدم دینه و من ترک اوقاتها یدخل الویل ، و الویل واد فی جهنم کما قال الله تعالی : (ویل للمصلین ، الذینهم عن صلاتهم ساهون ) ؛
نماز ستون دین است ، پس کسی که نمازش را عمدا ترک کند دینش را منهدم کرده است ، و کسی که اوقات نماز را ترک کند داخل در (ویل ) می شود و ویل وادی است در جهنم چنان که خدا فرمود : ویل جای نمازگزاران است آن نمازگزارانی که در نماز خود سهو کننده و غافلند .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 202)
عن ابی جعفر - علیه السلام - :
ان رجلا ذکر له رجلا فقال : انهتک وارتکب المحارم و استخف بالفرائض حتی انه ترک الصلوه و کان متکئا فاستوی جالسا و قال : سبحان الله !ترک الصلوه المکتوبه ؟ ان ترک الصلوه المکتوبه عند الله عظیم ؛
مردی در پیش امام باقر (ع ) از حالت مردی یاد نمود : مردی است بی پروا! مرتکب محارم می شود ، و واجباتش را سبک می شمارد ، حتی نمازش را ترک می کند ، امام باقر (ع ) از حال تکیه به نشسته شده ، فرمود : (سبحان الله !نماز واجب را ترک کرد ؟ همانا ترک نماز واجب نزد خدا بزرگ است ) .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 172)
قال علی - علیه السلام - :
اللهم العن من ترک الصلوه متعمدا ؛
خدایا لعنت کن کسی را که عمدا نماز را ترک کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 76)
قال عن سعده بن صدقه انه :
سئل ابوعبدالله - علیه السلام - ما بال الزانی لاتسمیه کافرا و تارک الصلاه تسمیه کافرا و ما الحجه فی ذلک ؟ فقال : لان الزانی و ما اشبهه انما یفعل ذلک لمکان الشهوه لانما نغلبه و تارک الصلوه لایترکها الا اسخفافا بها و ذلک لانک لاتجد الزانی یاتی المراه الا و هو مستلذ لاتیانه ایاها قاصدا الیها و کل من ترک الصلاه قاصدا لترکها فلیس یکون قصده لترکها اللذه فاذا نفیت اللذه وقع الاستخفاف و اذا وقع الاستخفاف وقع الکفر ؛
سعده از حضرت امام صادق (ع ) پرسید : چرا زانی را کافر نمی دانید و تارک نماز را کافر می دانید ، حضرت در پاسخ فرمودند چون شخص زناکار و شبیه آن (شارب خمر ، قمارباز و . . . ) از جهت لذتی که در آن عمل است و آن لذت غالب می گردد بر نفسشان ، آن عمل را انجام می دهند ؛ ولی تارک نماز ، نماز را ترک نمی کند مگر از جهت سبک شمردن و بی اعتنایی کردن به آن و نیز هر زانی از عمل خود لذت می برد و به خاطر قصد لذت آن عمل را انجام میدهد ، ولی هیچ تارک نمازی را ترک نماز لذت نمی برد ؛ بنابراین فقط به عنوان سبک شمردن نماز ، نماز را ترک می نماید
. وقتی نماز سبک شمرده شد کفر می آید .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 28)
قال الصادق - علیه السلام - :
جاء رجل الی النبی - صلی الله علیه وآله - فقال : یا رسول الله !اوصینی ، فقال : لاتدع الصلاه متعمدا فان من ترکها متعمدا فقد برئت منه مله الاسلام ؛
مردی پیش رسول خدا (ص ) آمد و عرض کرد : یا رسول الله !مرا نصیحتی بفرمایید ، حضرت فرمود : نماز را عمدا رها مکن ، کسی که عمدا نماز را ترک کند ملت اسلام از او بیزار است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 29)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ترک الصلوه متعمدا من غیر عله فقد برء من ذمه الله و ذمه رسوله ؛
کسی که نماز را عمدا و بدون علت ترک کند از امان خداو رسولش دور خواهد بود .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 75)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الجفاء کل الجفاء و الکفر من سمع منادی الله تعالی ینادی بالصلاه و یدعوه الی الفلاح فلا یجیبه ؛
نشان خشونت و کفر (نفاق ) آن است که کسی منادی خدا را بشنود که به نماز ندا می دهد و وی را به رستگاری می خواند و دعوت او را اجابت نکند .
(نهج الفصاحه ، ص 279)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
تارک الصلاه یسال الرجعه الی الدنیا ، و ذلک قول الله تعالی : حتی اذا جاء احدهم الموت قال : (رب ارجعون ، لعلی اعمل صالحا فیما ترکت ، کلا انها کلمه هو قائلها و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون ) ؛
بی نماز درخواست می کند به دنیا برگردد ، و این است سخن خداوند متعال تا گاهی که به یکی از آنان مرگ آمد گوید : (پروردگارا مرا برگردانید تا شاید عمل شایسته انجام دهم در آن چه بازگذاردم ، نه چنین است آن سخنی است او گوینده اش هست ، و از پشت آن ها تا روزی که برانگیخته شوند برزخ است . )
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 58 . اصول وافی ، ج 2 ، ص 65)
عن عبید بن زراره قال :
سالت اباعبدالله - علیه السلام - عن قول الله - عز و جل - (و من یکفر بالایمان فقد حبط عمله ، و هو فی الآخره من الخاسرین )(1) قال : ترک الصلاه الذی اقر به . . . ؛
از امام صادق (ع ) از سخن خدای عز و جل (هر کس به ایمان کافر شود به تحقیق عملش نابود شده و او در آخرت از زیانکاران است ) پرسیدم ، فرمود : ترک کردن نماز است چنان نمازی که به آن اقرار کرده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 219)
قال عن عبید بن زراره :
سالت اباعبدالله - علیه السلام - عن الکبائر ، فقال : هن فی کتاب علی - علیه السلام - سبع الکفر بالله و قتل النفس و عقوق الوالدین و اکل الربا بعد البینه و اکل مال الیتیم ظلما و الغراء من الزحف و التعرب بعد الهجره ؛ قال فقلت : هذا اکبر المعاصی فقال : نعم قلت : فاکل الدرهم من مال الیتیم ظلما اکبر ام ترک الصلاه قال : ترک الصلاه قلت : فما عددت ترک الصلاه فی الکبائر قال : ای اول ما قلت لک ؟ قلت : الکفر قال : فان تارک الصلاه کافر یعنی من غیر عله ؛
عبید بن زراره گوید : از امام صادق (ع ) پرسیدم که گناهان کبیره کدام است ؟ حضرت فرمود : گناهان کبیره در نوشتار علی بن ابی طالب (ع ) هفت چیز است :
1 - کفر به خدا .
2 - کشتن انسان .
3 -
عاق پدر و مادر شدن .
4 - ریا کردن .
5 - خوردن مال یتیم به ناحق .
6 - فرار از جهاد .
7 - تعرب بعد از هجرت (برگشت به جاهلیت ) .
عبید می گوید از امام پرسیدم : یک درهم از مال یتیم خوردن بزرگتر است یا ترک نماز ؟ حضرت فرمود : ترک نماز ، عرض کردم : شما ترک نماز را از گناهان کبیره به حساب نیاوردید حضرت فرمود : اولین گناه کبیره چه بود ؟ عرض کردم : کفر به خداوند . فرمود : شکی نیست که تارک نماز کافر است ، یعنی بدون علت .
(وسائل الشیعه ، ج 11 ، ص 254)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لتنقضن عری الاسلام عروه ، کلما انتقضت عروه تشبث الناس بالتی تلیها ، فاولهن نقض الحکم ، و اخرهن الصلاه ؛
دستگیره های اسلام یک به یک شکسته می شود ، هرگاه یک دستگیره نابود شود مردم به آن چه نزدیک آن است چنگ می زنند ، اول آنها شکستن حکومت است (حکومت اسلامی را از دست صاحب آن خارج می کنند) و آخر آن ها نماز است (نماز را ترک می کنند) .
(اصول وافی ، ج 2 ، ص 72)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاحظ فی الاسلام لمن ترک الصلاه ؛
تارک نماز ، حظ و بهره ای از اسلام ندارد .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 402)
یا ایها الذین امنوا اذا قمتم الی الصلوه فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق و امسحوا برؤ سکم و ارجلکم الی الکعبین . . . ؛
ای کسانی که ایمان آورده اید!هرگاه برای نماز برمی خیزید صورت خود را بشویید و دستهایتان را تا مرفق (بالای آرنج ) شست و شو دهید و سر و پاهای خود را تا برآمدگی پشت پا دست بکشید .
(سوره مائده ، آیه 6)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
. . . والوضوء مفتاح الصلاه ؛
. . . وضو کلید نماز است .
(نهج الفصاحه ، حدیث 1588)
قال الباقر - علیه السلام - :
ثلاث کفارات فاسباغ الوضوء فی السبرات و بالمشی باللیل و النهار الی الجماعات و المحافظه علی الصلوات ؛
سه چیز است که جبران کننده و محو کننده گناه است :
1 - کامل گرفتن وضو در هوای بسیار سرد .
2 - راه رفتن در شب و روز به سوی جماعتهای اسلامی (نماز جماعت و جمعه ) .
3 - مراقبت بر انجام صحیح نمازها .
(معانی الاخبار ، ص 314)
قال الصادق - علیه السلام - :
من توضا و تمندل کتبت له حسنه ، و من توضا و لم یتمندل حتی یجف وضوئه کتبت له ثلاثون حسنه ؛
کسی که وضو بگیرد و خود را با حوله خشک نماید ، یک حسنه برای او نوشته می شود ، و هر که وضو بگیرد و خشک نکند ، بلکه صبر نماید تا اعضاء وضو به خودی خود خشک شود ، سی حسنه برای او نوشته می شود .
(بحارالانوار ، ج 80 ، ص 330)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
خللوا بین اصابعکم لایخلل الله بینها بالنار ؛
هنگام وضو میان انگشتان خود فاصله دهید تا خدا به وسیله آتش میان آنها را فاصله ندهد .
(نهج الفصاحه ، ص 306)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الوضوء مد و الغسل صاع و سیاتی اقوام یستقلون ذلک فاولئک علی خلاف سنتی ؛
برای وضو ده سیر آب و برای غسل ، سه کیلو آب کافی است ، ولی افرادی در آینده می آیند که این مقدار را کم می شمارند (و آب زیادی مصرف خواهند کرد) که آنها بر خلاف راه من می روند .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 301)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الوضوء نصف الایمان ؛
وضو گرفتن نیمی ازایمان است .
(بحارالانوار ، ج 80 ، ص 238)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الوضوء علی الوضوء نور علی نور ؛
وضوی پس از وضو بسیار پسندیده است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 302)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من جدد وضوءه من غیر حدث جدد الله توبته من غیر استغفار ؛
هرکس وضویش را بدون اینکه باطل شود تجدید کند ، خداوند توبه اش را بدون استغفار تجدید می کند .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 302)
قال الرضا - علیه السلام - :
. . . لان یکون العبد طاهرا اذا قام بین یدی الجبار عند مناجاته ؛
. . . چون وضو یک ادب در برابر خدا است ، بنده به هنگام نماز ، وقتی که دربرابر خداوند می ایستد ، پاک باشد .
(بحارالانوار ، ج 6 ، ص 64)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من باب علی طهر فکانما احیی اللیل ؛
کسی که شب را با وضو بیارامد ، گویی که تمام شب را به احیاء و عبادت گذرانده است .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 266)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
امتی الغر المحجلون من اثار الوضوء یوم القیامه ؛
امت مرا دست و پای نورانی باشد روز قیامت ، از آثار وضوء که در دنیا گرفته باشد .
(شهاب الاخبار ، ص 122)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
السواک شطر الوضوء ؛
مسواک کردن جزئی از وضو است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 297)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا علی !و علیک بالسواک عند کل وضوء ؛
ای علی !بر تو باد مسواک زدن به هنگام هر وضو .
(اصولی کافی ، ج 8 ، ص 72)
قال الباقر - علیه السلام - :
ان السواک فی السحر قبل الوضوء من السنه ؛
سحرگاه ، پیش از وضو ، مسواک زدن از سنت اسلامی است .
(میزان الحکمه ، ج 4 ، ص 596)
عن النبی - صلی الله علیه وآله - :
من توضا فاسبغ الوضوء و صلی رکعتین لم یحدث فیهما نفسه بشی ء من الدنیا خرج من ذنوبه کیوم ولدته امه ؛
کسی که وضو گیرد و آن را کامل به جا آورد ، و با آن دو رکعت نماز گزارد که در آن از دنیا با خود سخن نگوید ، از گناهان خویش مانند روزی که از مادر زاییده شده است ، بیرون می آید .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 302)
ان المسلم اذا توضا فاحسن الوضوء ثم صلی الصلوات الخمس تحاتت خطایاه کما تحاتت هذا الورق ؛
هنگامی که مسلمان وضو بگیرد و خوب وضو بگیرد ، سپس نمازهای پنجگانه را به جا آورد ، گناهان او فرو می ریزد ، همان گونه که برگهای این شاخه فرو ریخت .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 319)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
مفتاح الصلاه الطهور ؛
کلید نماز ، پاکی است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 281)
و کان علی بن الحسین - علیه السلام - اذا حضر الوضوء اصفر لونه ؛
امام سجاد (ع ) هنگامی که برای وضو گرفتن آماده می شد رخسارش زرد می گشت .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 378)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاوضوء لمن لم یسم الله ؛
کسی که در هنگام وضو بسم الله نگوید ، انگار وضو نگرفته است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 299)
قال الصادق - علیه السلام - :
من ذکر اسم الله علی وضوء فکانما اغتسل ؛
کسی که برای وضو خود (بسم الله ) بگوید مانند این است که غسل کرده باشد .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 299)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من توضا فذکر اسم الله طهر جمیع جسده و کان الوضوء الی الوضوء کفاره لما بینهما من الذنوب و من لم یسم لم یطهر من جسده الا ما اصابه الماء ؛
کسی که وضو بگیرد و بسم الله بگوید ، تمام بدن خود را طهارت داده است و این وضو کفاره گناهان او تا وضوی دیگر است ، و کسی که بسم الله نگوید از بدنش تنها آن چه را آب به آن رسیده طهارت داده است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 296)
قال الصادق - علیه السلام - :
لایتم الصلاه الا لذی طهر سابغ ؛
نماز تمام و مورد قبول نیست ، مگر با طهارت کامل .
(فلاح السائل ، ص 43)
قال علی - علیه السلام - :
لایجوز صلاه امرء حتی یطهر خمس جوارح : الوجه و الیدین و الراس والرجلین بالماء و القلب بالتوبه ؛
نمازگزار پنج عضو بدنش را پاک کند ، صورت ، دو دست ، سر و دو پا را با آب ، و قلب را با توبه ؛ در غیر این صورت ، جایز نیست که نماز بخواند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 249)
قال الصادق - علیه السلام - :
یوتی بعبد یوم القیامه لیست له حسنه فقال له اذکروا تذکر هل لک من حسنه قال : فیتذکر ، فیقول : یا رب ما بی من حسنه الا ان فلانا عبدک المؤ من مربی فطلبت منه ماء فاعطانی ماء فتوضات به و صلیت لک قال : فیقول الرب تبارک و تعالی قد غفرت لک ادخلوا عبدی الجنه ؛
روز قیامت بنده ای را می آورند که هیچ حسنه ای ندارد پس به او گفته می شود فکر کن و یاد بیاور آیا برای تو کار خیری هست ؛ بنده فکر می کند سپس میگوید : خدایا! من هیچ حسنه ای ندارم ، الا این که فلانی از بندگان مومن تو (روزی ) از کنار من عبور کرد و من از او طلب آب کردم و او به من آب داد و با آن وضو گرفتم و برای تو نماز گزاردم ؛ پس خداوند تبارک و تعالی می فرماید : به درستی که من تو را بخشودم و دستور می دهد او را داخل بهشت کنند .
(بحارالانوار ، ج 7 ، ص 290)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا علی !اسباغ الوضوء فی السبرات و انتظار الصلاه بعد الصلاه ، و المشی باللیل و النهار الی الجماعات ؛
یا علی !سه چیز موجب رفعت درجه است :
1 - کامل گرفتن وضو در هوای سرد .
2 - انتظار نماز بعد از هر نماز .
3 - رفتن در روز و شب به طرف نماز جماعت .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص
10)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
بنیت الصلوه علی اربعه اسهم : سهم منها اسباغ الوضوء و سهم منها الرکوع و سهم منها السجود و سهم منها الخشوع ؛
نماز بر چهار بخش بنا شد : 1 - کامل گرفتن وضو ، 2 - رکوع ، 3 - سجود ، 4- خشوع .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 265)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من حافظ علی الخمس باکمال طهورها و مواقیتها کانت له نورا و برهانا یوم القیامه ؛
کسی که نماز پنجگانه خویش را با وضوی تمام و با حفظ وقتهای آن ها انجام دهد ، این نماز در قیامت برای او نور و برهان است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 59)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و ما منکم من احد یخرج من بیته متطهرا الا و الملائکه تقول : اللهم اغفر له اللهم ارحمه ؛
وقتی یکی شما از خانه خارج می شوید با طهارت (با وضو) باشید ، در این صورت ملائکه در حق شما دعا می کنند : خدایا او را بیامرز ، خدا بر او رحم کن .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 387)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اسباغ الوضوء علی المکاره من الکفارات ؛
کامل گرفتن وضو در حال سختی ، کفاره (گناهان ) است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 78)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
خصال ست ما من مسلم یموت فی واحده منهن الا کان ضامنا علی الله - عز و جل - ان یدخله الجنه منها رجل توضا فاحسن الوضوء ثم خرج الی مسجد الصلوه فان مات فی وجهه کان ضامنا علی الله ؛
شش خصلت است که اگر هر مسلمان یکی از آنها را داشته باشد نمی میرد ، مگر این که خدا ضمانت بهشت رفتنش را خواهد نمود ، یکی از آن شش خصلت آن است که انسان وضو بگیرد ، بهترین وضو ، سپس جهت نماز به طرف مسجد (از خانه ) حرکت کند ، پس اگر در این صورت بمیرد ، خدا ضامن (بهشت رفتن او) خواهد بود .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 227)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا علی !و تقم الصلاه بوضوء سابغ فی مواقیتها ؛
یا علی !با وضوی کامل در اول وقت ، اقامه نماز کن .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 44)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لا تدخل المساجد الا بالطهاره ؛
داخل مساجد مشو ، مگر با وضو .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 388)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اسبغ وضوءه و احسن صلاته ، و ادی زکاه ماله و کف غضبه و سجن لسانه ، و استغفر لذنبه ، و ادی النصیحه لاهل بیت نبیه فقد استکمل حقایق الایمان و ابواب الجنه مفتحه له ؛
کسی که وضوی خود را شاداب و کامل به جای آورد ، و نماز خویش را نیکو بخواند ، زکات مالش را بپردازد ، و خشم خود را فرو نشاند و زبانش را از گناهان مربوط به زبان ببندد ، و برای گناه خود با توبه طلب آمرزش کند ، و نسبت به اهل بیت پیامبر خویش خیرخواه باشد ، البته تمام حقایق ایمان در او کامل شده و درهای بهشت به روی او باز است .
(ثواب الاعمال ، ص 64)
قال الصادق - علیه السلام - :
من تطهر ثم اوی الی فراشه بات و فراشه کمسجده ؛
هر کس وضو بگیرد ، سپس در رختخواب خود برود و بخوابد ، بستر او مانند مسجد او خواهد بود .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 265 . ثواب الاعمال ، ص 48)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا اباذر!اذا کان العبد فی ارض قفر فتوضا او تیمم ثم اذن و اقام و صلی امر الله - عز و جل - الملئکه فصفوا خلفه صفا لایری طرفاه یرکعون برکوعه و یسجدون بسجوده و یؤ منون علی دعائه ؛
ای ابوذر! هرگاه بنده ای در بیابانی تنها باشد و وضو بسازد یا تیمم کند ، سپس اذان و اقامه بگوید و نماز بخواند ، خدا فرشتگان را امر کند که پشت سر او صفی تشکیل دهند که دو طرف آن دیده نشود و به نماز او اقتدا نمایند و به دعای او آمین گویند .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 621 . مکارم الاخلاق ، ص 466)
قال علی - علیه السلام - :
یا محمد!من توضا مثل وضوئی ، و قال مثل قولی ، خلق الله تبارک و تعالی من کل قطره ملکا یقدسه و یسبحه و یکبره فیکتب الله - عز و جل - ثواب ذلک له الی یوم القیامه ؛
ای محمد حنفیه !هرکس وضو بسازد ، همانند وضویی که من ساختم ، و بگوید (دعا کند) آن چه که من گفتم ، خداوند تبارک و تعالی از هر قطره آب وضوی او ، ملکی را برای او می آفریند ، که مشغول تقدیس و تسبیح و تکبیر برای خداوند هستند . و خداوند عز و جل ثواب این اذکار را تا روز قیامت برای او ثبت و ضبط خواهد نمود .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 42)
قال الصادق - علیه السلام - :
عبد الله بن سنان ، قال : ذکرت لابی عبدالله - علیه السلام - رجلا مبتلی بالوضوء و الصلاه و قلت : هو رجل عاقل فقال ابوعبدالله : و ای عقل له و هو یطیع الشیطان ، فقلت له : و کیف یطیع الشیطان ؟ فقال : سله هذا الذی یاتیه من ای شی ء هو ؟ فانه یقول لک : من عمل الشیطان ؛
عبدالله سنان می گوید : خدمت امام صادق بودم ، از شخصی یاد کردم که گرفتار وضو و نمازش است (یعنی در وضو گرفتن و نماز خواندن وسوسه دارد) و گفتم که او مرد عاقل و خردمندی است . امام صادق (ع ) فرمود : چه عقلی دارد ، در حالی که او اطاعت از شیطان
می کند ؟ عرض کردم : چگونه از شیطان اطاعت می کند ؟ فرمود : از او بپرس این وسوسه ای که عارضش می شود از کجا می آید ؟ در پاسخ تو خواهد گفت : از کارهای شیطان است . (زیرا اگر شیطان او را وسوسه نمی کرد مانند سایر مردم اعمالش را انجام می داد ، پس او هم می داند شیطان است که به او دستور می دهد و او از شیطان تبعیت می کند (و لذا بر او واجب است که به وسوسه شیطان اعتنایی نکند و اعمالش را بدون شک و وسوسه انجام دهد) .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 46)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا اردت الصلوه فاحسن الوضوء ، ثم قم ، فاستقبل القبله ثم کبر ؛
زمانی که خواستی نماز بخوانی ، پس خوب وضو بگیر ، سپس رو به قبله بایست ، آن گاه تکبیر بگو .
(چهل حدیث ، ص 15)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاصلوه الا بطهور ؛
هیچ نمازی درست نیست ، مگر با طهارت (وضو ، غسل ، تیمم ) .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 261)
قال الصادق - علیه السلام - :
الوضوء قبل الطعام و بعده یذهبان الفقر ؛
وضو پیش از غذا و بعد از غذا ، فقر را از بین می برد .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 256)
قال الصادق - علیه السلام - :
الطهر علی الطهر عشر حسنات ؛
وضوی بر روی وضو ، ده حسنه است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 302)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا علی !ان الوضوء قبل الطعام و بعده شفاء فی الجسد و یمن فی الرزق ؛
یا علی !قبل از غذا و بعد از غذا ، وضو گرفتن ، شفای بدن و برکت در روزی است .
(بحارالانوار ، ج 66 ، ص 356)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان امتی یدعون یوم القیامه غرا محجلین من اثار الوضوء ، فمن استطاع منکم ان یطیل غرته ، فلیفعل متفق علیه ؛
همانا امت من در روز قیامت از آثار وضو ، پیشانی سفیدها خوانده می شوند ، پس هر کس از شما که می تواند بر نورانیت و سفیدی (چهره اش ) بیفزاید این کار را بکند .
(ریاض الصالحین ، ص 296)
قال الکاظم - علیه السلام - :
من توضا للمغرب کان وضوئه ذلک کفاره لما رضی من ذنوبه فی نهاره ما خلا الکبائر ؛
کسی که برای نماز مغرب وضو می گیرد ، وضویش کفاره گناهان گذشته آن روز اوست به جز گناهان کبیره .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 302)
قال الکاظم - علیه السلام - :
و من توضا الصلاه الصبح کان وضوئه ذلک کفاره لما مضی من ذنوبه فی لیله الا الکبائر ؛
کسی که برای نماز صبح وضو می گیرد ، وضویش کفاره گناهان گذشته آن شب اوست به جز گناهان کبیره .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 302)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الطهور شطر الایمان ؛
طهارت ، جزئی از ایمان است .
(ریاض الصالحین ، ص 297)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من توضا فاحسن الوضوء خرجت خطایاه من جسده ؛
کسی که نیکو وضو بگیرد ، خطاهایش از جسم او خارج می شود .
(ریاض الصالحین ، ص 296)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الا ادلکم علی ما یمحو الله به الخطایا ، و یرفع به الدرجات ؟ قالوا : بلی یا رسول الله . قال : اسباغ الوضوء علی المکاره و کثره الخطی الی المساجد و انتظار الصلاه بعد الصلاه ؛
آیا شما را به کارهایی که خدا به سبب آن خطاها را از بین برده و درجات انسان را بالا می برد ، راهنمائی نکنیم ؟ گفتند : آری ، ای رسول خدا . فرمود :
1 - وضوی تمام و کامل گرفتن بر شداید .
2 - به سوی مساجد زیاد قدم برداشتن .
3 - انتظار نماز (بعدی ) پس از نماز (خوانده شده ) .
(ریاض الصالحین ، ص 297)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما منکم من احد یتوضا فیبلغ - اوفیسبغ الوضوء - ثم یقول اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له ، و اشهد ان محمدا عبده و رسوله ، الا فتحت له ابواب الجنه الثمانیه یدخل من ایها شاء ؛
هر یک از شما که زیاد و کامل وضو گرفته و سپس بگوید : شهادت میدهم که خدایی جز خدای یگانه نیست و برای او شریک وجود ندارد ، و شهادت می دهم که محمد (ص ) بنده و فرستاده اوست ؛ دربهای بهشت های هشتگانه بر او گشوده شود تا از هر یک که می خواهد داخل شود .
(ریاض الصالحین ، ص 298)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من توضا علی طهر کتب الله له عشر حسنات ؛
کسی که در حال طهارت ، وضو بگیرد ، خداوند ده پاداش برای او می نویسد .
(کنزالعمال ، حدیث 26042)
قال علی - علیه السلام - :
لایقرا العبد القران اذا کان علی غیر طهور حتی یتطهر ؛
هنگامی که وضو ندارید ، قرآن نخوانید ؛ تا اینکه وضو گرفته شود .
(خصال ، ج 2 ، ص 164)
قال الصادق - علیه السلام - :
طهر قلبک بالتقوی و الیقین عند طهاره جوارحک بالماء ؛
در وقت پاکیزه نمودن اعضای خود با آب ، دل خویش را به پرهیزگاری و یقین پاک گردان .
(بحارالانوار ، ج 80 ، ص 239)
قال الصادق - علیه السلام - :
فاذا تعلم الوضوء و الصلاه غفر الله لوالدیه ؛
اگر شخصی وضو و نماز را فرا گیرد ، خداوند پدرو مادر وی را می آمرزد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 13)
قال الصادق - علیه السلام - :
حتی یتم له تسع سنین ، فاذا تمت له ، علم الوضوء و اضرب علیه و اءمر بالصلوه واضرب علیها ، فاذا تعلم الوضوء و الصلاه غفر الله لوالدیه ، ان شاء الله ؛
وقتی فرزندانتان به سن نه سالگی رسید ، پس وقتی که نه سالش تمام شد وضو را به او یاد بدهید و اگر کوتاهی کرد او را ادب کنید و او را امر به نماز کنید و اگر کوتاهی کرد او را ادب کنید . پس وقتی فرزند وضو ونماز را یاد گرفت ، خدا پدر و مادرش را می آمرزد ، ان شاء الله .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 13)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ذات یوم لابلیس : کم اصدقاؤ کم من امتی یا ابلیس ؟ قال الامیر الجائر ، و الغنی المتکبر ، و الذی لایبالی من این یکتسب و فیما ینفقه ، و العالم الذی صدق الامیر علی جوره ، و التاجر الخائن ، و المحتکر ، و الزانی ، و اکل الربا ، و البخیل ، و الذی لایبالی من این یجمع المال . و قال النبی - صلی الله علیه وآله - : کم اعداءک من امتی ؟ قال سته عشر نفرا ، انت یا محمد! انی ابغضک و العالم العامل بالعلم ، و حامل القران اذا عمل بما فیه ، و المؤ ذن لله خمسه اوقات ، محب الفقراء و المساکین و الیتامی ، و ذوقلب رحیم ، و المتواضع للحق و شاب نشا فی طاعه الله الذی یصلی
باللیل و الناس نیام ، و الذی یمسک نفسه عن الحرام ، و الذی ینصح فی الله ، (و فی روایه یدعو للاخوان و لیس فی قلبه شی ء) ، و الذی ابدا یکون علی الوضوء ، و حسن الخلق ، و المصدق بما ضمن الله له ، و المحصنات المستورات و المستعد للموت ، و صاحب السخاء ؛
پیامبر اسلام (ص ) از ابلیس پرسید : در میان امت من دوستان تو چه کسانی هستند ؟ ابلیس پاسخ داد : (ده نفر) و افزود ، فرمانروای ظالم ، ثروتمند متکبر ، آن کس که باکی ندارد از چه راهی مال به دست آورد و در چه راهی مصرف کند ، دانشمند در خدمت ظالم ، تاجر خائن ، محتکر ، زناکار ، رباخوار ، بخیل ، و کسی که باکی ندارد که چگونه اموالش جمع و انباشته است . و سپس پیامبر (ص ) فرمود : چند نفر در میان امت من دشمنان تواند ؟ پاسخ داد : شانزده نفر اولشان تویی یا رسول الله ! دانشمندی که به علمش عامل است اهل قرآن که به قرآن عمل کند ، مؤ ذن اذان پنجگانه ، کسی که دوستدار فقراء و مساکین و یتیمان است ، آدم رحیم و مهربان ، شخص متواضع در برابر حق ، جوانی که اهل نماز شب باشد . کسی که خود را از ارتکاب به حرام باز می دارد ، کسی که به خاطر خدا دیگران را نصیحت کند ، کسی که همیشه در حال وضو است ، و صاحب اخلاق خوب ، آدم تصدیق کننده به وعده های
خدا ، زنان پاکدامن و افرادی که خود را برای مرگ آماده می سازند ، و آدم سخاوتمند .
(المواعظ العددیه ، ص 226)
کان الحسن بن علی - علیه السلام - اذا توضا ارتعدت مفاصله و اصفر لونه فقیل له : فی ذلک فقال : حق علی کل من وقف بین یدی رب العرش ان یصفر لونه و یرتعد فرائضه ؛
امام حسن مجتبی (ع ) به هنگام وضو مفصلهایش می لرزید و رنگش زرد می شد . جهت عروض این حال را از آن حضرت پرسیدند ، فرمود : برهر کسی که در مقابل پروردگار عرش می ایستد ، سزاوار است که رنگش زرد شود و اعضایش بلرزد .
(بحارالانوار ، ج 43 ، ص 339)
قال الرضا - علیه السلام - :
انما امر بالوضوء لیکون العبد طاهرا اذا قام بین یدی الجبار و عند مناجاته . . . ؛
همانا امر شده است به وضو ، تا آن که بنده پاک باشد ، به هنگامی که می ایستد در مقابل خداوند جبار و همچنین وقت مناجات نمودن .
(عیون اخبار الرضا ، ج 2 ، ص 104)
عن الصادق - علیه السلام - :
اذا اردت الطهاره و الوضوء فتقدم الی الماء تقدمک الی رحمه الله ؛ فان الله تعالی قد جعل الماء مفتاح قربته و مناجاته و دالا الی بساط خدمته . و کما ان رحمته تطهر ذنوب العباد ، فکذلک النجاسات الظاهره یطهرها الماء لا غیر . قال الله تعالی : (و هو الذی ارسل الریاح بشرا بین یدی رحمته و انزلنا من السماء ماء طهورا) . و قال - عز و جل - : (و جعلنا من الماء کل شی ء حی ) فکما احیی به کل شی ء من نعیم الدنیا ، کذلک بفضله و رحمته جعل حیوه القلوب بالطاعات . و تفکر فی صفاء الماء و رقته و طهوره و برکته و لطیف امتزاجه بکل شی ء و فی کل شی ء ؛ و استعمله فی تطهیر الاعضاء التی امرک الله بتطهیرها وااءت بادابها فرائضه و سننه ؛ فان تحت کل واحده منها فوائد کثیره ؛ اذا استعملتها بالحرمه انفرجت لک عین فوائده عن قریب . ثم عاشر خلق الله تعالی کامتزاج الماء بالاشیاء ، یوءدی کل شی ء حقه و لایتغیر عن معناه ، معتبرا لقول رسول الله - صلی الله علیه وآله
- : (مثل المؤ من الخاص کمثل الماء) ، و لیکن صفوتک مع الله فی جمیع طاعاتک کصفوه الماء حین انزله من السماء و سماه طهورا ؛ و طهر قلبک بالتقوی و الیقین عند طهاره جوارحک بالماء ؛
(از کتاب مصباح الشریعه از امام صادق (ع ) روایت شده است که ) فرمود : چون آهنگ طهارت و وضو کنی ، به سوی آب پیش رو ؛ همانند اینکه به رحمت خدا نزدیک می شوی که همانا خداوند تعالی آب را کلید تقرب به خود و مناجات با خود و راهنمای وصول به آستانش قرار داده است و همچنان که رحمتش گناهان بندگان را می سترد ، آلودگیهای ظاهری را آب پاک می سازد ، نه چیز دیگر . خداوند تعالی فرمود : (اوست کسی که بادها را پیشاپیش رحمتش بشارت (دهنده ) فرستاد و از آسمان ، آب پاک کننده فروفرستادیم ) و فرمود عز و جل : (ما هر چیز زنده را از آب آفریدیم ) ؛ پس همچنان که همه نعمتهای دنیا را به آب زندگی بخشیده ، به فضل و رحمت خود حیات دلها را در طاعات قرار داد ، و در صفا ، زلالی ، پاک کنندگی و برکت آب و اینکه چسان دقیق و لطیف با همه چیز و در همه چیز آمیخته می شود بیندیش . و آن را در پاک نمودن اعضایی که خدا تو را به تطهیرشان امر فرموده به کار ببر و آداب واجب و مستحب آن را به جای آور که در هر یک از آن آداب ، فواید بسیاری است که هرگاه با
حفظ حرمت ، آنها را به کار بری به زودی چشمه فواید آن برایت می جوشد ؛ سپس ، با خلق خدا آمیزش و معاشرت کن همانند آمیخته شدن آب با همه چیز که حق هر چیز را اداء می کند و در عین حال ماهیت آن ، تغییر نمی یابد ، تا از سخن رسول الله (ص ) که فرمود : (مؤ من خاص ، همانند آب است ) ، پندگیری . و باید(خلوص و) صفایت با خدا در همه عبادات و طاعاتت به صفای آب ماند ، مانند آن گاه که خداوند آن را از آسمان نازل نمود و پاک کننده اش نامید . و هنگام شست و شوی اعضای بدنت با آب ، قلب خود را با تقوی و یقین پاکیزه گردان .
(مصباح الشریعه ، باب 10 . بحارالانوار ، ج 77 ، ص 339)
قال الباقر - علیه السلام - :
الوضوء فریضه ؛
وضو گرفتن واجب است .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 256)
و فی العلل فی حدیث صلوه المعراج :
ثم قال ربی - عز و جل - : یا محمد! مد یدک فیتلقاک ماء یسیل من ساق عرشی الایمن . فنزل الماء فتلقیته بالیمین فمن اجل ذلک اول الوضوء بالیمنی . ثم قال : یا محمد! خذ ذلک فاغسل به وجهک - و علمه ذلک - فانک ترید ان تنظر الی عظمتی و انت طاهر ؛ ثم اغسل ذراعیک الیمین و الیسار - و علمه ذلک - فانک ترید ان تتلقی بیدیک کلامی ؛ و امسح بفضل ما فی یدیک من الماء راسک و رجلیک الی کعبیک - و علمه المسح براسه و رجلیه - و قال : انی ارید ان امسح راسک و ابارک علیک . فاما المسح علی رجلیک فانی ارید ان اوطئک موطا لم یطاه احد قبلک و لا یطاه احد غیرک ؛
در کتاب علل الشرائع در ضمن حدیث نماز معراج آمده است : ( . . . . سپس پروردگارم فرمود : (ای محمد! دست خود را پیش ببر تا آبی که از ساق راست عرشم جاری است به تو برسد) پس آب فرو ریخت و من دست راست خود را بدان زدم ، از این رو آغاز وضو با دست راست شد . سپس فرمود : (ای محمد! آن آب را بگیر و با آن روی خود بشوی - و نحوه مسح کردن سر و پا را به حضرتش تعلیم داد - زیرا که تو می خواهی
در حالی پاکی به عظمت من نظر کنی . سپس ذارع راست و ذارغ چپت را بشوی - و نحوه شستن را به او تعلیم داد - که تو می خواهی با دو دستت کلام مرا دریافت کنی . و با باقیمانده آب دستانت سرت و دو پایت را تا قوزک مسح کن ) - و نحوه مسح سر و پا را بدو آموخت - و فرمود : (من می خواهم سرت را مسح کنم و بر تو مبارک گردانم . و اما مسح بر دو پایت ، (برای این است که ) می خواهم قدمت را بر جایی بگذارم که پیش از تو ، کسی بر آن گام نگذارده و کسی جز تو بر آن گام نخواهد گذاشت . )
(علل الشرایع ، ص 312)
قال الصادق - علیه السلام - :
علیکم باتیان المساجد فانها بیوت الله فی الارض من اتاه مطهرا طهره الله من ذنوبه و کتب من زواره ؛
بر حضور در مساجد مواظبت کنید!چرا که مساجد ، خانه های خداوند در زمین است . کسی که با حالت طهارت وارد مسجد شود ، خداوند او را از گناهانش تطهیر می نماید و نام وی را در زمره زایرین خویش می نویسد .
(وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 267)
فاقیموا الصلوه ان الصلوه کانت علی المؤ منین کتابا موقوتا :
نماز را بر پا دارید که راستی نماز وظیفه ثابت و معینی است برای مؤ منان .
(سوره نساء ، آیه 103)
والذین هم علی صلوتهم یحافظون ، اولئک هم الوارثون :
و آنها که از نمازها مواظبت می نمایند ، آنها وارثانند .
(سوره مؤ منون ، آیات 9 و 10)
. . . و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل غروبها و من انای اللیل فسبح و اطراف النهار لعلک ترضی :
قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن و همچنین در اثناء شب و اطراف روز تسبیح و حمد پروردگارت را به جا آور تا خشنود شوی .
(سوره طه ، آیه 130)
فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون ، و له الحمد فی السموات و الارض و عشیا و حین تظهرون :
پس (به فکر آن روز بزرگ باشید) خدا را هنگام شام و صبحگاه در نماز مغرب و صبح تسبیح و ستایش بگویید و سپاس اهل عالم در آسمانها و زمین مخصوص اوست و شما نیز در تاریکی شب و نیمه روز (در نماز عشاء و ظهر و عصر) به ستایش او مشغول شوید .
(سوره روم ، آیات 17 و 18)
اقم الصلوه لدلوک الشمس الی غسق اللیل و قران الفجر ان قران الفجر کان مشهودا :
نماز را وقت زوال آفتاب تا اول تاریکی شب به یاد آر و نماز صبح را نیز به جای آر ، که آن به حقیقت مشهود نظر فرشتگان شب و فرشتگان روز است .
(سوره اسراء ، آیه 78)
قال زین العابدین - علیه السلام - :
من اهتم بمواقیت الصلاه لم یستکمل لذه الدنیا ؛
آن که به وقتهای نماز اهمیت بدهد ، لذت دنیا را کامل نخواهد کرد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 86 ، فروع کافی ، ج 3 ، ص 275)
قال علی - علیه السلام - :
صل الصلوه لوقتها الموقت لها و لاتعجل وقتها لفراغ و لا تؤ خرها عن وقتها لاشتغال و اعلم ان کل شی ء من عملک تبع لصلوتک ؛
نماز را در وقت مقرر آن به جای آور ، و به خاطر فراغت عجله مکن و به علت اشتغال آن را به تاءخیر میفکن ، و بدان که همه اعمال تو بسته به نماز تو است .
(نهج البلاغه ، نامه 27)
قال الرضا - علیه السلام - :
حافظواعلی مواقیت الصلوات ، فان العبد لایاءمن الحوادث ؛
مراقب وقتهای نماز باشید (که تا وقتش فرا رسید انجام دهید) ؛ چرا که انسان از حوادثی که مانع انجام نماز در وقت گردد ، ایمن نیست .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 20)
قال الباقر - علیه السلام - :
وقت صلاه الغداه ما بین طلوع الفجر الی طلوع الشمس ؛
وقت نماز صبح از طلوع فجر تا طلوع خورشید است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 152)
قال الباقر - علیه السلام - :
ان الصلاه اذا ارتفعت فی اول وقتها رجعت الی صاحبها و هی بیضاء مشرقه تقول : حفظتنی حفظک الله و اذا ارتفعت فی غیر وقتها بغیر حدودها رجعت الی صاحبها و هی سوداء مظلمه تقول : ضیغتنی ضیعک الله ؛
هرگاه نماز در اول وقت بالا برود ، سفید و درخشان به سوی صاحبش باز می گردد و به او خطاب می کند : از من مواظبت نمودی خدا تو را حفظ کند ، و هرگاه در غیر وقت خود و بدون شرایط بالا برود ، سیاه و تاریک به سوی صاحبش باز می گردد و به او می گوید مرا تباه ساختی ، خدا تو را نابود کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 78)
قال الصادق - علیه السلام - :
افضل الاعمال الی الله الصلاه لوقتها ، و بر الوالدین والجهاد فی سبیل الله ؛
بهترین اعمال نزد خداوند ، نماز اول وقت است پس از آن نیکی به پدرو مادر ، و سپس جهاد در راه خدا است .
(بحارالانوار ، ج 74 ، ص 85)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لایزال الشیطان ذعزا من المؤ من ما حافظ علی الصلوات الخمس لوقتهن فاذا ضیعهن تجرا علیه فادخله فی العظائم ؛
شیطان همیشه از مؤ من می ترسد تا زمانی که بر نمازهای پنجگانه محافظت دارد و در وقتش به جا می آورد ، اما هنگامی که وقت نماز را ضایع کرد بر او جراءت پیدا می کند و او را در گناهان بزرگ می اندازد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 18)
قال الرضا - علیه السلام - :
اعلم ان لکل صلاه وقتین اول و اخر فاول الوقت رضوان الله و اخره عفو الله ؛
بدان که هر نماز دو وقت دارد : اول وقت و آخر وقت . اول وقت خشنودی پروردگار و آخر آن بخشش خداوند است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 249 . الحکم الزاهره ، ص 286)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لا ینال شفاعتی من اخر الصلاه المفروضه بعد وقتها ؛
(فردای قیامت ) شفاعت من به کسی که نماز واجب را تا پس از وقت آن به تاءخیراندازد ، نخواهد رسید .
(امالی صدوق ، ص 326)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا صلیت صلاه فریضه فصل لوقتها صلاه مودع تخاف الا تعود الیها ؛
نماز واجب را در وقت خودش بخوان ، مانند کسی که نماز وداع می خواند و می ترسد که بعد از این توفیق نماز خواندن نیابد .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 350)
قال علی - علیه السلام - :
لیس عمل احب الی الله - عز و جل - من الصلاه فلا یشغلنکم عن اوقاتها شی ء من امور الدنیا ، فان الله - عز و جل - ذم اقواما فقال : (الذین هم عن صلاتهم ساهون ) یعنی انهم غافلون استهانوا باوقاتها ؛
عملی نزد خداوند محبوبتر از نماز نیست ، چیزی از امور دنیا شما را از خواندن نماز در اول وقت باز ندارد ، زیرا خداوند مذمت کرده و اقوامی را فرموده : (وای بر نمازگزارانی که از نمازشان غفلت ورزیدند) یعنی وای بر نمازگزارانی که از اوقات نماز غفلت کنند و در انجام نماز در اول وقت سهل انگاری نمایند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 82)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ثلاث لاتوخر و هن الصلاه اذا انت و الجنازه اذا حضرت و الایم اذا وجدت کفوا ؛
سه چیز را نباید تاءخیر انداخت ، نماز همین که وقت آن رسید ، و برداشتن جنازه وقتی آماده شد ، و شوهر دادن بیوه وقتی هم کفو خود را یافت .
(نهج الفصاحه ، ص 262 ، حدیث 1261)
قال الصادق - علیه السلام - :
فاذا صلی العبد صلاه الصبح مع طلوع الفجر اثبتت له مرتین تثبتها ملائکه اللیل و ملائکه النهار ؛
پس هرگاه نمازگزار نماز صبح را با طلوع فجر به جای آورد دو مرتبه برای او نوشته می شود ، هم فرشته صبح و هم فرشته شب می نویسند (نماز صبح را فرشته روز و فرشته شب هر دو مشاهده می کنند) .
(ثواب الاعمال ، ص 62)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا دخل الوقت یا بلال اعل فوق الجدار و ارفع صوتک بالاذان ؛
ای بلال !هنگامی که وقت نماز رسید بالای دیوار برو و صدای خود را به وسیله اذان بلند کن .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 307)
قال حجه بن الحسن العسکری - عجل الله تعالی فرجه الشریف - :
ملعون ملعون من اخر الغداه الی ان تنقضی النجوم ؛
ملعون است ، ملعون است ، کسی که نماز صبحش را تاءخیر بیندازد تا زمانی که ستارگان محو شوند .
(بحارالانوار ، ج 52 ، ص 16)
قال حجه بن الحسن العسکری - عجل الله تعالی فرجه الشریف - :
ملعون ملعون من اخر المغرب الی ان تشتبک النجوم ؛
ملعون است ، ملعون است ، آن کسی که نماز مغربش را تاخیر بیندازد تا زمانی که آسمان پدیدار شود .
(بحارالانوار ، ج 52 ، ص 15)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا صلیت صلاه فریضه فصلها لوقتها صلاه مودع یخاف ان لا یعود الیها ابدا ثم اصرف ببصرک الی موضع سجودک فلو تعلم من عن یمینک و شمالک لاحسنت صلاتک و اعلم انک بین یدی من یراک و لا تراه ؛
وقتی نماز واجب می خوانی ، آن را در وقت خودش چنان بخوان که گویا دیگر به نماز موفق نمی شوی ، سپس چشم خود را به محل سجده ات متوجه گردان . اگر بدانی چه کسی جانب راست و چپت می باشد هر آینه نمازت را نیکو به جا می آوری بدان بدرستی که در مقابل کسی هستی که تو را می بیند و تو او را می بینی .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 10)
قال الصادق - علیه السلام - :
امتحنوا شیعتنا عند مواقیت الصلاه کیف محاظتهم ؛
شیعیان ما را در اوقات نماز آزمایش کنید که چگونه بر خواندن نماز خود در موعد مقرر محافظت می کنند .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 44)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا علی !و تقیم الصلاه بوضوء سابغ فی مواقیتها و لاتوخرها فان فی تاخیرها من غیر عله غضب الله - عز و جل - ؛
یا علی ، با وضوی کامل در اول وقت ، نماز اقامه کن ، و نماز را از اول وقتش به تاخیر نینداز ، چون تاخیر نماز بدون علت و عذر خداوند قهار را به خشم خواهد آورد .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 44)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما من عبد اهتم بمواقیت الصلاه و مواضع الشمس الا ضمنت له الروح عند الموت و انقطاع الهموم و الاحزان و النجاه من النار ؛
بنده ای (نمازگزار) که اهتمام و مواظبت به اوقات نماز نماید ، و مواضع آفتاب را برای وقت نمازش دقت کند ، من ضمانت می کنم برای او در دم مرگ ، راحتی را و دفع و رفع هموم و درد و اندوه و نجات از آتش جهنم را .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 42)
عن الحسن العسکری - علیه السلام - :
کلم الله - عز و جل - موسی بن عمران - علیه السلام - قال : الهی ما جزاء من صلی الصلوات لوقتها ؟ قال : اعطیته سوله و ابیحه جنتی ؛
موسی به عمران با خداوند سخن گفت و از پروردگار خویش پرسید : خدایا! پاداش کسی که نمازش را اول وقت می خواند چیست ؟ خداوند تبارک و تعالی فرمود : خواهش و خواسته او را برآورده می کنم و بهشت را بر او مباح می گردانم .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 204)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من حافظ علی الخمس باکمال طهورها و مواقیتها کانت له نورا و برهانا یوم القیامه و من ضیعها حشر مع فرعون و هامان ؛
کسی که نمازهای پنج گانه اش را با طهارت کامل در اول وقت به جا آورد ، این نماز در قیامت برای او نور و برهان است و کسی که نمازش را ضایع کند ، با فرعون و هامان محشور خواهد بود .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 42)
قال الصادق - علیه السلام - :
الصلاه فی مواقیتها و المواظبه علیها ؛
نماز را اول وقت بخوانید و مواظبت بر آن کنید .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 81)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان فضل الوقت الاول علی الاخر کفضل الاخره علی الدنیا ؛
برتری نماز اول وقت بر نماز آخر وقت ، مانند برتری آخرت است بر دنیا .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 395 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 401)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قال الله - عز و جل - ان لعبدی علی عهدا ان اقام الصلوه لوقتها ان لا اعذبه و ان ادخله الجنه بغیر حساب ؛
خداوند تبارک و تعالی فرمود : من تعهدی نسبت به بنده ام دارم که اگر نماز خود را در وقتش به پا دارد ، او را عذاب نکنم و بی حساب وی را به بهشت ببرم .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 19036)
قال الباقر - علیه السلام - :
و من صلاها لغیر وقتها موثرا علیها غیرها فان ذلک الیه ان شاء غفر له و ان شاء عذبه ؛
کسی که نماز را در غیر وقتش به جا آورد و چیز دیگری را بر نماز انتخاب کند و ترجیح دهد ، به درستی که این کار ، خدا را مختار می کند که اگر بخواهد او را ببخشاید و اگر بخواهد او را عذاب کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 83)
قال الصادق - علیه السلام - :
فضل الوقت الاول علی الاخیر للمؤ من من ولده و ماله ؛
فضیلت اول وقت بر آخر وقت بهتر است برای شخص مؤ من از مال و اولادش .
(ثواب الاعمال ، ص 62)
قال الکاظم - علیه السلام - :
الصلوات المفروضات فی اول وقتها اذا اقیم حدودها اطیب ریحا من قضیب الاس حین یوخذ من شجره فی طیبه و ریحه و طراوته فعلیکم بالوقت الاول ؛
نمازهای واجب که در اول وقت آن با آداب و حدودش خوانده می شود خوشبوتر است از برگ آس (یعنی مورد) که در وقت سبزی و طراوت آن را بگیرند . پس بر شما باد که نماز را در اول وقت آن به جای آورید .
(ثواب الاعمال ، ص 63)
قال الباقر - علیه السلام - :
ایما مؤ من حافظ علی الصلوات المفروضه فصلاها لوقتها فلیس هذا من الغافلین ؛
هر مؤ منی محافظت بر نمازش نماید ، و او را در وقتش به جاآورد ، از انسانهای غافل شمرده نمی شود .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 79)
قال الصادق - علیه السلام - :
لکل صلاه وقتان اول و اخر ، فاول الوقت افضله و لیس لاحد ان یتخذ اخر الوقتین وقتا الا من عله و انما جعل اخر الوقت للمریض و المعتل و لمن له عذر و اول الوقت رضوان الله و اخر الوقت عفو الله ؛
برای هر نماز دو وقت وجود دارد ، اول وقت و آخر وقت ، و اول وقت نماز خواندن افضل است از آخر وقت و نباید کسی آخر وقت را وقت نمازش قرار دهد ، مگر علت و عذری داشته باشد . آخر وقت برای مریضان ، معلولان و کسانی که که عذری دارند قرار داده شده است . اول وقت خشنودی خداوند عالم است و آخر وقت بخشایش خداوند متعال است .
(بحارالانوار ، ج 3 ، ص 25 . دعائم الاسلام ، ج 1 ، ص 137)
قال علی - علیه السلام - :
اوصیک یا بنی بالصلاه عند وقتها ؛
فرزندم !وصیت می کنم تو را (امام حسن علیه السلام ) به خواندن نماز در اول وقت .
(وسائل الشیعه ، ج 2 ، ص 90)
قال الباقر - علیه السلام - :
اعلم ان اول الوقت ابدا افضل ؛
بدان ، همانا اول وقت همیشه افضل است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 88)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان ربکم یقول : هذه الصلوات الخمس المفروضات فمن صلاهن لوقتهن و حافظ علیهن لقینی یوم القیامه و له عندی عهد ادخله به الجنه و من لم یصلهن لوقتهن و لم یحافظ علیهن و ذلک الی ان شئت عذبته و ان شئت غفرت له ؛
رسول خدا فرمود : خدای شما می فرماید : این نمازهای پنجگانه فریضه است ، پس کسی این نمازها را در وقتش به جا آورد و محافظت بر او نماید ، روز قیامت مرا ملاقات خواهد کرد . و بر عهده من است که او را وارد بهشت کنم ، و کسی که در وقتش نمازها را به جا نیاورد و محافظت بر او نکند ، در این صورت بر من است که اگر بخواهم او را عذاب می کنم ، و اگر بخواهم او را می بخشایم .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 18)
قال الصادق - علیه السلام - :
لکل صلاه وقتان و اول الوقتین افضلهما و لا ینبغی تاخیر ذلک عمدا و لکنه وقت من شغل او نسی او سها او نام ، و لیس لاحد ان یجعل اخر الوقتین وقتا الا من عذر او عله ؛
برای هر نماز دو وقت وجود دارد : (اول و وقت و آخر وقت ) و اول وقت نماز خواندن افضل است از آخر وقت ، و سزاوار نیست کسی که اول وقت را عمدا به تاخیر بیندازد ولی آخر وقت برای کسانی است که کاری داشته باشند ، یا فراموش کردند یا سهو بر آنها دست داده
و یا به خواب رفته اند و بر هیچ کس جائز نیست که آخر وقت را وقت نماز خود قرار دهد مگر از روی عذر و علتی موجه .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 39)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
فی مرضه الذی توفی فیه و اغمی علیه ثم افاق فقال : لاینال شفاعتی من اخر الصلاه بعد وقتها ؛
پیامبر (ص ) در بیماری که به علت آن رحلت فرمودند بیهوش شدند ، و در چند لحظه ای از بیهوشی به هوش آمدند و فرمودند : شفاعت من به کسی نمی رسد که نماز را از (اول ) وقت خودش به تاخیر اندازد .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 20)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
علیکم بالمحافظه علی اوقات الصلوه فلیس منی من ضیع الصلوه ؛
مراقبت بر وقت هر نماز برای شما لازم است ، پس کسی که نماز را سبک بشمارد از من نیست .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 98)
قال الصادق - علیه السلام - :
فی قول الله تعالی : (فویل للمصلین ، الذینهم عن صلاتهم ساهون ) . قال : تاخیر الصلاه عن اول وقتهالغیر عذر ؛
امام صادق (ع ) در تفسیر آیه فوق که (ساهون ) به چه کسانی گفته می شود ؟ می فرماید : آنان که نماز خود را از اول وقت بدون عذر به تاخیر می اندازند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 91)
سئل النبی - صلی الله علیه وآله - :
عن افضل الاعمال ؟ قال : الصلاه لاول وقتها ؛
از پیامبر اسلام (ص ) سؤ ال شد : بهترین اعمال چیست ؟ حضرت فرمودند : نماز در اول وقتش .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 227)
قال الرضا - علیه السلام - :
غفر الله لک لاتوخرن صلوه عن اول وقتها الی اخر وقتها من غیر عله ، علیک ابدا باول الوقت فاذنت و صلینا ؛
خدا تو را بیامرزد بدون عذر نماز را از وقت به تاخیر نینداز ، بر تو باد که همیشه نماز را در اول وقت آن به جا آوری .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 101)
قال الرضا - علیه السلام - :
قال الله - عز و جل - (والذینهم علی صلواتهم یحافظون )(2)
قال : یحافظون علی المواقیت ؛
در مورد تفسیر آیه فوق (و آنها که از نمازها و مواظبت می نمایند) می فرماید : کسانی که اوقات نماز را محافظت می کنند .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 96)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی فی غیرالوقت فلا صلاه له ؛
کسی که نماز در غیر وقت بخواند ، مثل اینکه نماز نخوانده است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 79)
قال الصادق - علیه السلام - :
تعلموا من الدیک خمس خصال : محافظته علی اوقات الصلوه . . . ؛
از خروس پنج خصلت را فرا گیرید ، یکی از آنها محافظت بر اوقات نماز است .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 80)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا دخل وقت صلاه فتحت ابواب السماء لصعود الاعمال ؛
هنگامی که وقت نماز فرا می رسد ، درهای آسمان برای بالا رفتن اعمال باز می شوند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 87)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
افضل الاعمال الصلوه فی اول وقتها ؛
بهترین اعمال ، نماز در اول وقت است .
(کنزالعمال ، حدیث 18900)
قال الرضا - علیه السلام - :
اذا دخل الوقت علیک فصلها فانک لا تدری ما یکون ؛
هنگامی که وقت نماز فرا می رسد ، بر تو باد به خواندن نماز ، پس به درستی که نمی دانی چه پیش خواهد آمد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 87)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و من ترک اوقاتها یدخل الویل . و الویل واد فی جهنم ؛
و کسی که اوقات نماز را ترک کند ، داخل در (ویل ) می شود و (ویل ) بیابانی در جهنم است .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 184)
قال الرضا - علیه السلام - :
ان لکل صلوه ثلاثه اوقات : اول و اوسط و اخر فاول الوقت رضوان الله ، و اوسطه عفو الله و اخره غفران الله و اول الوقت افضله ؛
برای هر نمازی سه وقت وجود دارد : اول وقت ، وسط وقت و آخر وقت . پس در اول وقت نماز به جا آورد مایه خشنودی خداست ، در وسط وقت (نماز بخواند) موجب عفو خداست ، و در آخر وقت (نماز بخواند) سبب آمرزش خدا است ، و اول وقت بافضیلت تر است .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 185)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا انزل الله عاهه من السماء عوفی منها حمله القران و رعاه الشمس ای الحافظون لاوقات الصلوه و عمار المساجد ؛
هنگامی که خداوند سبحان ، از آسمان آفت نازل کرد حاملین قرآن ، رعایت کنندگان خورشید ، یعنی کسانی که اوقات نماز را مراعات کنند ، و مساجد را آباد می سازنداز این آفت در امانند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 61)
قال الصادق - علیه السلام - :
و ملک الموت یدفع الشیطان عن المحافظ علی الصلوه و یلقنه شهاده : (ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله ) فی تلک الحاله العظیمه ؛
هنگام مرگ ملک الموت شیطان را از کسی که محافظت به (اوقات ) نماز می کند ، دفع می کند و شهادتین (اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله ) را در این حالت به او تلقین می کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 61)
قال الصادق - علیه السلام - :
اول الوقت رضوان الله و اخر الوقت عفو الله ؛
(نماز) اول وقت (رضوان الله ) و موجب خشنودی خداوند است و آخر وقت (عفو الله ) و موجب غفران و عفو و بخشایش خداوند است .
(دعائم الاسلام ، ج 1 ، ص 137)
قال الرضا - علیه السلام - :
حافظوا علی مواقیت الصلوات فان العبد لا یامن الحوادث و من دخل علیه وقت فریضه فقصر عنها عمدا متعمدا فهو خاطی ؛
محافظت بر اوقات نماز کنید ، پس همانا انسان از حوادث در امان نیست و کسی که وقت نماز فریضه بر او داخل شد و عمدا کوتاهی کرد ، خطا کننده است .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 20)
قال الرضا - علیه السلام - :
من قوله تعالی : (ویل للمصلین ، الذینهم عن صلاتهم ساهون ) یقول عن وقتهم یتغافلون ؛
در تفسیر این آیه : (وای بر نمازگزاران ، آنهای که از نماز خویش غافلند) ، می فرماید : ساهون آنهایی هستند که غافل از اوقات نمازهای واجب خود هستند .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 20)
قال علی - علیه السلام - :
شیعتنا رعاء الشمس و القمر و النجوم یعنی التحفظ من مواقیت الصلوه ؛
شیعیان ما مراعات کننده شمس و قمر و نجوم هستند ، یعنی اوقات نماز را مراعات می کنند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 193)
قال الصادق - علیه السلام - :
اختبروا اخوانکم بخصلتین فان کانتا فیهم و الا فاعزب ثم اعزب ثم اعزب المحافظه علی الصلوات فی مواقیتها و البر بالاخوان فی العسر و الیسر ؛
برادران خود را در زمینه دو خصلت ، آزمایش کنید ، اگر این دو خصلت را دارا بودند (به دوستی و رفاقت باآنان ادامه دهید) ، وگرنه از آنان دوری کنید ، دوری کنید ، دوری کنید ، و آن دو خصلت عبارت است از :
1 - مراقبت بر نماز در وقت .
2 - احسان و نیکی به برادران در حالت تنگدستی و گشایش .
(وسائل الشیعه ، ج 8 ، ص 503)
قال الصادق - علیه السلام - :
فی قوله تعالی : (الذینهم عن صلاتهم ساهون ) اهی وسوسه الشیطان ؟ فقال لاکل احد یصیبه هذا و لکن ان یغفلها و یدع ان یصلی فی اول وقتها ؛
از حضرت امام صادق (ع ) در مورد این آیه مبارکه سؤ ال شد آنان که از نماز خود سهو کننده بی خبرند ، که آیا منظور از ساهون وسوسه شیطان است ؟ حضرت فرمود : خیر ، اگر چه همه از وسوسه شیطان نصیبی دارند ، ولی (ساهون ) در این آیه ، غفلت از نماز است ، به طوری که فراموش شود در اول وقت به جا آورده شود .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 83)
عن داود بن فرقد قال :
قلت لابی عبدالله - علیه السلام - قوله تعالی : (ان الصلاه کانت علی المؤ منین کتابا موقوتا) ، قال : کتابا ثابتا و لیس ان عجلت قلیلا او اخرت قلیلا بالذی یضرک ما لم تضیع تلک الاضاعه فان الله - عز و جل - یقول لقوم اضاعوا الصلوه و اتبعوا الشهوات فسوف یلقون غیا ؛
این فرقد گفت : از امام صادق (ع ) در مورد این آیه پرسیدم (به درستی که نماز بر مؤ منین واجب است در وقت معین ) . حضرت فرمودند : نماز واجب حتمی و ثابت و در وقت معین است ، و مختصر تعجیل و تاخیر در وقت معین . مادامی که نماز ضایع نشود ضرری به نماز نمی رساند پس به درستی که خدای عز و جل در مورد قومی فرموده است : ضایع
کردند نماز را و پیروی کردند خواهشها را ، پس زود باشد که ببیند شر را .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 19)
قال الصادق - علیه السلام - :
هذه الصلوات الخمس المفروضات من اقامهن و حافظ علی مواقیتهن لقی الله یوم القیامه و له عنده عهد یدخله به الجنه : و من لم یصلهن بمواقیتهن فذلک الیه ان شاء غفر له ، و ان شاء عذبه ؛
این نمازهای پنجگانه را هر که به پا بدارد و مراقب وقت آن باشد ، پروردگار را ملاقات کند در حالی که قرار دادی و سندی با خداوند دارد که او را داخل بهشت گرداند ، ولی اگر مواظبت اوقات آن نشد چنین سندی ندارد ، چنانچه پروردگار بخواهد او را می بخشد و اگر بخواهد عذاب و توبیخ کند .
(ثواب الاعمال ، ص 70)
قال علی - علیه السلام - :
المنتظر وقت الصلاه بعد العصر ، زائر الله و حق علی الله - عز و جل - ان یکرم زائره و یعطیه ما ساءل ؛
هرکس که منتظر وقت نماز بعد از عصر است ، زائر پروردگار می باشد و بر عهده خداوند عزیز و جلیل است که زائر خود را گرامی بدارد و به او هرچه را خواهد عطا فرماید .
(الخصال باب الثلاثه ، حدیث 127 . جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 78)
قال الصادق - علیه السلام - :
ساعات اللیل اثنتا عشره ساعه و ساعات النهار اثنتا عشره ساعه ، و افضل ساعات اللیل و النهار اوقات الصلوات ، ثم قال - علیه السلام - : انه اذا زالت الشمس فتحت ابواب السماء و هبت الریاح و نظر الله الی خلقه ، لاحب ان یصعدلی عند ذلک الی السماء عمل صالح ، ثم قال : علیکم بالدعاء فی ادبار الصلوات فانه مستجاب ؛
ساعتهای شب دوازده ساعت است وساعتهای روز دوازده ساعت است ، و بهترین ساعتها وقتهای نماز است ، سپس فرمود : آن گاه که خورشید میل کرد (ظهر شد) درهای آسمان باز می شود ، بادها می وزد ، خداوند به مخلوقاتش نظر می کند . من دوست دارم در این وقت برای من عمل نیکی بالا برود ، سپس فرمود : بر شما باد که بعد از نمازها دعا کنید ، زیرا آن پذیرفته است .
(اصول وافی ، ج 2 ، ص 87)
عن عائشه قالت :
کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - یحدثنا و نحدثه فاذا حضرت الصلوه فکانه لم یعرفنا و لم نعرفه اشتغالا بعظمه الله ؛
پیامبر خدا (ص ) با ما و ما با او سخن می گفتیم ، چون هنگام وقت نماز می رسید پیامبر خدا (ص ) به سبب توجه به عظمت حق تعالی ، چنان بود که گویی ما را نشناخته و ما او را نمی شناسیم .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 350)
قال علی - علیه السلام - :
کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - لایوثر علی الصلوات عشاء و لاغیره و کان اذا دخل وقتها کانه لایعرف اهلا و لاجمیعا ؛
رسول خدا (ص ) هیچ چیز را نه شام و نه غیر آن را ، بر نماز مقدم نمی داشت ؛ هرگاه وقت نماز فرا می رسید ، رسول خدا (ص ) دیگر نه خانواده می شناخت و نه دوست .
(سنن نبوی ، ص 14)
عن علی - علیه السلام - قال :
حافظوا علی الصلوات الخمس فی اوقاتها فانها من الله عز و جل بمکان ؛
از علی (ع ) نقل شده که فرمود : بر نمازهای پنجگانه در وقتهایش محافظت کنید ، زیرا آن از خداوند عز و جل در موقعیتی است .
(بحارالانوار ، ج 77 ، ص 392)
عن ابراهیم بن موسی القزاز قال : خرج الرضا - علیه السلام - :
یستقبل بعض الطالبیین و جاء وقت الصلوه فمال الی قصر هناک فنزل تحت صخره فقال : اذن فقلت منتظر یلحق بنا اصحابنا ، فقال : غفران الله لک لاتوخرن صلوه عن اول وقتها الی اخر وقتها من غیر عله ، علیک ابدا باول الوقت فاذنت و صلینا ؛
قزاز می گوید : امام رضا (ع ) به عنوان استقبال بعضی از طالبین خارج شد ، وقت نماز فرا رسید حضرت امام با یاران به سوی قصری که در آن حوالی بود رفتند و در کنار سنگ بزرگی فرود آمدند و دستور داد تا اذان بگویند راوی می گوید عرض کردم : منتظر ملحق شدن بعضی از یاران هستیم که بیایند . حضرت فرمود : خداتو را بیامرزد ، بدون عذر نماز را از اول وقت به تاخیر نینداز ، بر تو باد همیشه نماز را در اول آن به جا آوری .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 185)
قال علی - علیه السلام - :
جاء وقت الصلاه ، وقت امانه عرضها الله علی السموات و الارض و الجبال فابین ان یحملنها و اشفقن فیها ؛
هنگامی که وقت نماز فرا رسید ، وقت امانتی است که خدا بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کرد ، اما آنهااز قبول آن دوری کردند و ترسیدند .
(تفسیر صافی ، ج 2 ، ص 370)
عن ابی جعفر - علیه السلام - قال :
هذه الفریضه من صلاها لوقتها عارفا بحقها لایوثر علیها غیرها کتب الله له براءه لایغذبه ، و من صلاها لغیر وقتها موثرا علیها غیرها ، فان ذلک الیه ان شاء غفر له . و ان شاء عذبه ؛
از امام باقر (ع ) نقل شده که فرمود : این واجب ، هرکس آن را در وقتش بخواند و حق آن را بشناسد ، و غیر آن را بر آن نگزیند ، خداوند برای او بیزاری می نویسد ، هرگز بر وی عذاب نکند ، و هرکس آن را در غیر وقتش بخواند ، و غیر آن را برگزیند ، این به سوی اوست ؛ اگر بخواهد او را می آمرزد و اگر بخواهد او را عذاب می کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 83)
قال الصادق - علیه السلام - :
وقت الفجر حین ینشق الفجر الی ان یتجلل الصبح السماء ، و لاینبغی تاخیر ذلک عمدا ، و لکنه وقت لمن شغل او نسی اونام ؛
وقت نماز صبح هنگامی است که فجر و سپیده منشق و باز گردد و گسترش پیدا کند تا آن که روشنایی صبح در آسمان پخش گردد . و سزاوار نیست تاخیر نماز صبح از این وقت مگر برای کسی که مشغول به کاری بوده که نمی توانسته از آن کار جدا گردد . و یا نماز را فراموش کرده باشد ، و یا کسی که خواب مانده و دیر از خواب بیدار شده باشد (که تاخیر نماز با این عذرها مانعی ندارد و نمازش صحیح است
) .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 151)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
خصلتان من کانتا فیه ، و الا فاعزب ، ثم اعزب ، قیل : و ما هما ؟ قال : الصلاه فی مواقیتها ، و المواظبه علیها ، و المواساه ؛
دو خصلت است در هر کس این دو باشد فبها ، و گرنه دور شو ، سپس دور شو ، (یعنی لایق چیزی نیست ) . عرض کردند آن دو چیست ؟ فرمود : خواندن نماز در وقتهایش و مواظب بودن بر آن ، و یاری رساندن به مردم .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 81)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
ان ملک الموت قال : انه لیس فی شرق الارض و لا فی غربها اهل بیت مدر و لا وبر الا انا اتصفحهم فی کل یوم خمس مرات ، فقال رسول الله - صلی الله علیه و اله - : انما یتصفحهم فی مواقیت الصلاه ، فان کان ممن یواظب علیها عند مواقیتها لقنه شهاده ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله - صلی الله علیه وآله - و نحی عنه ملک الموت ابلیس ؛
از امام صادق (ع ) نقل شده که فرمود : عزرائیل گوید : در شرق و غرب زمین اهل خانه گلی و نه اهل خانه مو و پشمی نیست ، مگر اینکه هر روز پنج مرتبه به آن ها نظر می کنم ، پیامبر خدا (ص ) فرمود : جز این نیست به آنها در وقتهای نماز نظر می کند ، اگر از آنها باشد بر نماز در وقتهای آن مواظبت می
کند (هنگام مرگ ) شهادتین بر او تلقین می کند ، و شیطان را (در آن هنگام که می خواهد ایمان را از او بگیرد) دور می کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 79)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - : من صلی الصلاه لغیر وقتها رفعت له سوداء مظلمه تقول ضیعتنی ، ضیعک الله کما ضیعتنی ، فی روایه عن الباقر - علیه السلام - انها اذا ارتفعت فی اول وقتها رجعت الی صاحبها و هی بیضاء مشرقه یقول حفظتنی حفظک الله ؛
از امام صادق (ع ) نقل شده که فرمود : پیامبر خدا (ص ) فرمود : هرکس نماز را در غیر وقت آن بخواند برای او بالا می رود در حالی که سیاه و تاریک است ، گوید : مرا تباه کردی خداوند تو را تباه گرداند همان طور که مرا تباه ساختی . در روایت دیگر آمده ، همانا اگر نماز اگر در اول وقتش بالا رود به صاحبش سفید و نورانی بر می گردد و گوید : مرا حفظ کردی خدا تو را حفظ کند .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 80 - 78)
سئل الصادق - علیه السلام - عن الرجل یکون فی السفینه و تحضر الصلاه یخرج الی الشط لایرغب عن صلاه نوح - علیه السلام - فقال : صل فی السفینه قائما فان لم یتهیالک من قیام فصلها قائما ؛
شخصی از امام صادق (ع ) سؤ ال کرد : که مردی در کشتی است ، و وقت نماز می رسد ، می خواهد از کشتی بیرون آید و در کنار دریا روی زمین نماز بخواند . حضرت فرمود : از نماز نوح (ع ) روی بر نگرداند (زیرا نوح در کشتی نماز خواند) و در همان
کشتی نماز بخواند و اگر نتوانست بایستد نشسته نماز بخواند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 98)
عن ابان بن تغلب قال :
کنت صلیت خلف ابی عبدالله - علیه السلام - بالمزدلفه ، فلما انصرف التفت الی فقال : یا ابان ! الصلوات الخمس المفروضات ، من اقام حدودهن و حافظ علی مواقیتهن لقی الله یوم القیامه ، و له عنده عهد یدخله به الجنه ، و من لم یقد حدودهن ، و لم یحافظ علی مواقیتهن لقی الله و لا عهد له ان شاء عذبه ، و ان شاء غفر له ؛
از ابان بن تغلب نقل شده گوید : بودم پشت سر امام صادق (ع ) در مشعر نماز خواندم ، آن گاه که برگشت به من توجه شده ، فرمود : ای ابان ، نمازهای پنجگانه واجب ، هرکس حدهای آن ها را به پا دارد ، و بر وقتهای آن ها مواظبت کند ، به خدا ملاقات می کند ، و برای وی در نزد او پیمانی است به آن او را به بهشت داخل میکند و هر کس حدهای آنها را به پا ندارد ، و بر وقتهای آن ها مواظبت نکند ، به خدا ملاقات می کند و او را پیمانی نمی باشد اگر بخواهد او را عذاب می کند و اگر بخواهد او را می بخشد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 78)
عن الباقر - علیه السلام - قال :
اعلم ان اول الوقت ابدا افضل ، فعجل بالخیر ما استطعت ، واحب الاعمال الی الله ما داوم العبد علیه و ان قل ؛
از امام باقر (ع ) نقل شده که فرمود : آگاه باش همانا اول وقت همیشه برتر
است ، هر قدر می توانی به نیکویی بشتاب ، و دوست ترین عملها به خداوند آن است که بنده همیشه آن را به جا آورد ، هرچند اندک باشد .
(فروع ، ج 3 ، ص 274)
عن الصادق - علیه السلام - قال :
کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - یقول : من حبس نفسه علی صلاه فریضه ینتظر وقتها فصلاها فی اول وقتها ، فاتم رکوعها و سجودها و خشوعها ، ثم مجد الله تعالی ، و عظمه و حمده حتی یدخل وقت الصلاه الاخری فلم یلغ بینهما کتب الله کاجر الحاج المعتمر ، و کان من اعلی علیین ؛
از امام صادق (ع ) نقل شده که فرمود : پیامبر خدا (ص ) می فرمود : هرکس وجود خود را برای نماز واجبی آماده نگاه دارد ، منتظر وقت آن باشد ، و آن را در اول وقتش بخواند ، و رکوع و سجود و خشوع آن را کامل به جا آورد سپس خدا را تمجید و تعظیم نماید و او را سپاسگزار باشد ، تا وقت نماز دیگر برسد ، و در میان این دو کار بیهوده انجام ندهد خداوند برای او مانند ثواب حج و عمره آورنده را می نویسد ، و از اهل علیین می باشد .
(معالم زلفی ، ص 41)
عن ابی عبدالله - علیه السلام - :
الصلاه الوسطی الظهر و قوموا لله قانتین ، اقبال الرجل علی صلاته و محافظته علی وقتها حتی لایلهیه عنها و لایشتغله شی ء ؛
نماز وسطی به نماز ظهر گفته می شود و به پا خیزند برای خدا به اطاعت و بندگی (در معنای جمله (قوموا لله قانتین ) می فرماید) : توجه و رو آوردن نمازگزار به نماز و محافظت و مراقبت کامل از وقت نماز به آن طوری که هیچ چیز
او را از آن مشغول نکند و باز ندارد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 231)
قال علی - علیه السلام - :
تعاهدوا امر الصلاه و حافظوا علیها و استکثروا منها و تقربوا بها فانها کانت علی المؤ منین کتابا موقوتا الا تسمعون الی جواب اهل النار حین سئلوا : (ما سلککم فی سقرقالوا لم نک من المصلین ) ؛
مواظب نماز باشید ، نماز را حفظ کنید ، زیاد نماز بخوانید . به وسیله نماز به خدا نزدیک شوید ؛ زیرا نماز کاری است که خدا در وقتهای معینی آن را واجب کرده است . مگر به پاسخ جهنمی ها آن گاه که سؤ ال می شوند گوش نداده اید ؟ چه چیز شما را در جهنم افکند ؟ آنان می گویند : ما نماز نمی خواندیم .
(نهج البلاغه ، خطبه 191)
(رجال لاتلهیهم تجاره و لابیع عن ذکر الله و اقام الصلاه و ایتاء الزکاه ) ، عن الصادق - علیه السلام - فی هذه الایه قال : کانوا اصحاب تجاره فاذا حضرت الصلاه ترکوا التجاره و انطلقوا الی الصلاه ، و هم اعظم اجرا ممن لایتجر ؛
(مردانی آنها را بازرگانی و نه سوداگری از یاد خدا و به پاداشتن نماز و ادا کردن نماز سرگرمشان نمی سازد) - در این آیه از امام صادق (ع ) نقل شده که فرمود : اینها صاحبان بازرگانی بودند ، آن گاه که وقت نماز رسید بازرگانی را رها می کردند و به نماز می رفتند و اجر آنان از کسانی که تجارت نمی کنند بزرگتر است .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 4)
عن ابن عباس قال :
کان علی - علیه السلام - یوما فی حرب صفین مشتغلا بالحرب و القتال و هو مع ذلک بین الصفین یراقب الشمس ، فقال له ابن عباس : یا امیر المؤ منین ما هذا الفعل ؟ قال : انظر الی الزوال حتی نصلی ، فقال له ابن عباس : و هل هذا وقت صلاه ؟ ان عندنا لشغلا بالقتال عن الصلاه !! فقال - علیه السلام - علی ما نقاتلهم ؟ انما نقاتلهم علی الصلاه ، و لم یترک صلاه اللیل قط حتی لیله الهریر ؛
از ابن عباس نقل شده که گوید : علی (ع ) روزی در صفین مشغول جنگ و قتال بود ، و او با این حال چشم به خورشید داشت ، ابن عباس به او عرض کرد : یا امیرالمؤ منین این چه
کار است ؟ فرمود : به زوال خورشید نگاه می کنم تا نماز بخوانم . ابن عباس به او عرض کرد : آیا این وقت نماز است ؟ همانا نزد ما به جنگ اشتغال است از نماز . علی (ع ) فرمود : برای چه با آن ها می جنگیم ؟ جز این نیست با آن ها بر نماز می جنگیم . گوید : نماز شب را هرگز ترک نکرد حتی شب هریر که تا صبح مشغول جنگ بود .
(بحارالانوار ، ج 3 ، ص 23)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
احب الاعمال الی الله الصلاه لوقتها . . . ؛
محبوبترین کارها در نزد خداوند ، نماز اول وقت است .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 18897)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما من صلوه تحضر وقتها الا نادی ملک من بین یدی الناس قوموا الی نیرانکم التی اوقدتموها علی ظهورکم ، بصلاتکم ؛
وقت هر نمازفرا می رسید ، فرشته ای در میان مردم ندا سر میدهد برخیزید ، به وسیله نمازتان ، آن آتش گناه را که خودتان فراهم کردید ، خاموش کنید .
(روضه الواعظین ، ج 2 ، ص 318)
قال ابراهیم بن موسی القزاز :
(خرج الرضا - علیه السلام - یستقبل بعض الطالبیین و جاء وقت الصلاه ، فمال الی قصر هناک ، فنزل تحت صخره ، فقال اذن ، فقلت نتنظر یلحق بنا اصحصابنا فقال : غفر الله لک لاتوخرن صلاه عن اول وقتها الی اخر وقتها من غیر عله . علیک ابدا باول الوقت . فاذنت و صلینا ؛
امام رضا (ع ) به عنوان استقبال از بعضی از طالبین خارج شد ، (و ما عده ای از یاران آن حضرت بودیم ) . وقت نماز فرا رسید . قصری در آن حوالی بود . امام (ع ) با یاران به سوی آن رفتند و در کنار سنگ بزرگی فرود آمدند . راوی می گوید : سپس امام به من فرمود : اذان بگو . عرض کردم منتظر رسیدن و ملحق شدن بعضی از یاران هستیم ، که بیایند . حضرت فرمودند : خدا تو را بیامرزد ، نماز را از اول وقت بدون عذر تاخیر نیندازید ، بر تو باد همیشه نماز را در اول وقت آن به جا آوری . راوی گفت : پس اذان گفتم و
نماز را خواندیم .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 21)
قال علی - علیه السلام - :
ارتقب وقت الصلاه فصلها لوقتها . و لاتعجل قبله لفراغ و لاتوخرها عنه لشغل فان رجلا سال رسول الله - صلی الله علیه وآله - عن اوقات الصلاه . فقال رسول الله - صلی الله علیه وآله - اتانی جبرئیل - علیه السلام - وقت الصلاه حین الصلاه حین زالت الشمس فکانت علی حاجبه الایمن ، ثم اتانی وقت العصر فکان ظل کل شی ء مثله ثم صلی المغرب حین غربت الشمس ، ثم صلی العشاء الاخره حین الشفق ، ثم صلی الصبح فاغلس بها و النجوم مشتبکه فصل لهذه الاوقات و الزم السنه المعروفه ، و الطریق الواضح ؛
مراقب اوقات نمازت باش و آن را در وقت مقرر خود به جا آور ، به خاطر فراغت قبل از وقت نماز اقدام به اقامه آن نکن و همچنین به خاطر کاری که داری آن را به تاخیر نینداز (برای نمازت اهمیتی خاص قائل شود و حساب جدایی برای آن باز کن و هرگز نمازت را تابع چیزهای دیگر قرار نده ، بلکه سعی کن همه چیز را تابع و پیرو نماز کنی ) ؛ زیرا مردی از رسول خدا (ص ) از اوقات نماز پرسید ؟ حضرت چنین فرمود : جبرئیل در هنگام زوال شمس که آفتاب مقابل حاجب و ابروی راست او بود نازل شد . سپس جبرئیل وقت نماز عصر آمد ، که در آن هنگام سایه هر چیزی به قدر و اندازه خود او چیز گردیده بود . سپس پیامبر (ص ) نماز
مغرب را وقتی که خورشید غروب کرد به جا آورد . آن گاه نماز عشاء را هنگامی که حمره مغربیه زایل شد ، خواند و به جا آورد و سپس نماز صبح را هنگامی که تاریکی آخر شب بود و ستارگان مشبک بودند ، به جا آورد ، آن گاه امیرالمؤ منین (ع ) اضافه فرمود : ای محمد بن ابی بکر!نمازت را در این اوقات به جای آور و ملزم باش به اینکه کار نیکو انجام دهی ، و سنت حسنه به جا آوری و راه روشن و راست را انتخاب کنی .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 15)
عن انس :
ان رسول الله - صلی الله علیه وآله - یاتی بیت فاطمه سته اشهر اذا خرج الی الصلاه الفجر یقول : یا اهل البیت ، الصلاه الصلاه یا اهل البیت انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس و یطهرکم تطهیرا ؛
(انس بن مالک ) صحابی معروف می گوید : پیامبر خدا (ص ) در مدت شش ماه همیشه بعد از نماز صبح در کنار (بیت ) فاطمه ندا در می داد که : ای اهل بیت !نماز ، نماز (وقت نماز فرا رسید) و ای اهل بیت ! همانا خداوند خواسته است تا شما را از پلیدیهای شرک و گناه و رذایل اخلاقی پاک نگاه دارد .
(تفسیر سیوطی ، ج 5 ، ص 198)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی الصلاه لغیر وقتها رفعت له سوداء مظلمه تقول ضیعک الله کما ضیعتنی . و اول ما یسال العبد اذا وقف بین یدی الله - عز و جل - عن الصلاه ، فان زکت صلاته زکی سایر عمله ، و ان لم یزک صلاته لم یزک عمله ؛
کسی که نمازش را در غیر وقت آن بخواند (البته بدون عذر و علت ) از نمازش ظلمت و تاریکی بلند می گردد ، و می گوید خدا تو را ضایع کند که مرا ضایع کردی و اول چیزی که از بنده در مقابل خداوند - جلت عظمته - سوال می کنند ، نماز است که اگر نماز او صحیح و مقبول باشد ، اعمال و کارهای نیک او نیز مقبول خواهد شد ، و هرگاه نمازش مقبول نباشد ، دیگر
اعمال او نیز مطرود شود .
(بحارالانوار ، ج 83 ، ص 19)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا زالت الشمس فتحت ابواب السماء و ابواب الجنان و استجیب الدعاء ، فطوبی لمن رفع له عند ذلک عمل صالح ؛
وقتی آفتاب از دایره نصف النهار گذشت ، درهای آسمان و درهای بهشت گشوده شده و دعا در این هنگام مستجاب می گردد . پس خوشا به حال کسی که در این ساعت عمل صالحی از او بالا رود .
(سفینه البحار ، ج 2 ، ص 44)
قال علی - علیه السلام - :
صل الصلوه لوقتها الموقت لها ؛
نماز را در اوقاتی که برای آن مقرر شده است به جا آور .
(نهج البلاغه ، نامه 27)
عن امیرالمؤ منین - علیه السلام - قال :
اختبروا بخصلتین فان کانتا فیهم فهم شیعتی محافظتهم علی اوقات الصلوات و مواساتهم مع اخوانهم المومنین بالمال و ان لم تکونا فیهم فاعزب ثم اعزب ثم اعزب ؛
شیعیان مرا به دو خصلت امتحان کنید ، که اگر دارای این دو خصلت بودند شیعه هستند اهمیت به نماز در اول وقت و دستگیری برادران دینی خود با مال ، اگر این دو در آن ها نبود از ما دورند و دورند و دورند .
(جامع الاخبار ، فصل 19)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی الصلوات المفروضات فی اول وقتها و اقام حدودها ، رفعها الملک الی السماء بیضاء نقیه ؛ تقول : حفظک الله کما حفظتنی استودعتنی ملکا کریما . و من صلاها بعد وقتها من غیر عله و لم یقم حدودها ، رفعها الملک سوداء مظلمه ؛ و هی تهتف به : ضیغتنی ضیعک الله کما ضیعتنی و لا رعاک الله کما لم ترعنی ؛
کسی که نمازهای واجب را در اول وقت ادا کند و حدود آن ها را حفظ نماید . فرشته آن را سپیدو پاکیزه به آسمان برد . نماز(به نمازگزار) گوید : (خدا تو را نگاه دارد همان گونه که مرا نگاه داشتی ؛ مرا به ملکی بزرگوار سپردی . و کسی که نمازها را بی سبب به تاخیر اندازد و حدود آنها را حفظ نکند ، فرشته نماز او را سیاه و تاریک به آسمان برد در حالی که نماز با صدای بلند به نمازگزار گوید : (مرا ضایع کردی ، خدای تو را ضایع کند
، آن چنان که مرا ضایع کردی ؛ و خدا تو را رعایت نکند آن چنان که تو مرا رعایت نکردی ) .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 90)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
افضل العمل : الصلاه علی میقاتها ، ثم بر الوالدین ، ثم ان یسلم الناس من لسانک ؛
بهترین عمل ، به پا داشتن نماز در وقت معین و زمان فضیلت آن است و سپس نیکی به پدر و مادر و بعد از آن در امان بودن مردم از زبان تو است .
(کنزالعمال ، ج 15 ، ص 948)
قال علی - علیه السلام - :
اما بعد ، فصلوا بالناس الظهر حتی تفی الشمس مثل مربض العنز ، و صلوا بهم العصر و الشمس بیضاء حیه فی عضو من النهار حین یسار فیها فرسخان ، و صلوا بهم المغرب حین یفطر الصائم و یدفع الحاج الی منی ، و صلوا بهم العشاء حین یتواری الشفق الی ثلث اللیل ، و صلوا بهم الغداه و الرجل یعرف وجه صاحبه ، و صلوا بهم صلاه اضعفهم و لاتکونوا فتانین ؛
اما بعد ، نماز ظهر را با مردم (به جماعت ) هنگامی برپای دارید که آفتاب میل به طرف مغرب کند و سایه آن به اندازه دیوار آغل بز شود ، و نماز عصر را هنگامی بر پای دارید که آفتاب در پرده ای از روز همچنان روشن است و میتوان تا دو فرسخ پیاده راه رفت . نماز مغرب را در موقعی بگزارید که روزه دار افطار میکند ، و حاجیان از عرفات به منا می آیند ، و نماز عشاء را در وقتی که شفق ناپدید می شود تا یک سوم شب ، بر پای دارید . و نماز صبح را موقعی بر
پای دارید که اگر کسی در آن روشنی کم دیگری را دید او را بشناسد .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص 986)
قال الصادق - علیه السلام - :
لکل صلاه وقتان اول الوقت افضلها ؛
برای هر نمازی دو وقت می باشد ، که اول وقت ، برترین آنها است .
(الکافی ، ج 3 ، ص 274)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
خیر الاعمال الصلوه فی اول وقتها ؛
بهترین کارها ، نماز در اول وقت است .
(کنزالعمال ، ج 7 ، حدیث 19265)
قال الرضا - علیه السلام - :
الصلوه فی اول الوقت افضل ؛
نماز در اول وقت پسندیده تر است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 326)
و اذا نادیتم الی الصلوه اتخذوها هزوا و لعبا ذلک بانهم قوم لا یعقلون :
آنها هنگامی که (اذان می گویید و مردم را) به نماز می خوانید ، آن را به مسخره و بازی می گیرند ؛ این به خاطر آن است که آن ها جمعی هستند که درک نمی کنند .
(سوره مائده ، آیه 58)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
المؤ ذن المحتسب کالشاهر بسیفه فی سبیل الله القائل بین الصفین ؛
اذان گویی که به خاطر خدا اذان بگوید ، مانند کسی است که در راه خدا شمشیرش را از غلاف بیرون می آورد ، و بین دو صف (کفر و اسلام ) جنگ می کند .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 149)
قال زین العابدین - علیه السلام - :
ان النبی - صلی الله علیه وآله - اذن فی اذن الحسین - علیه السلام - بالصلاه یوم ولد ؛
در روز ولادت امام حسین (ع ) پیامبر اسلام (ص ) در گوش او اذان گفت .
(بحارالانوار ، ج 104 ، ص 112)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان اول من سبق الی الجنه بلال . . . لانه اول من اذن ؛
بلال نخستین کسی است که به سوی بهشت پیشی گرفت ، چون که او نخستین کسی بود که اذان گفت .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 614)
قال علی - علیه السلام - :
من سمع النداء فلم یجبه من غیر عله فلا صلاه له ؛
هرکه بانگ (اذان ) را بشنود و بدون علت بدان پاسخ ندهد ، پس نمازی برای او نیست .
(وسائل الشیعه ، ج 55 ، ص 375)
قال الصادق - علیه السلام - :
لاباس ان یوذن الغلام الذی لم یحتلم ؛
نوجوان نابالغ اذان بگوید اشکالی ندارد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 161)
قال الصادق - علیه السلام - :
اذن کلما سمعت الاذان کما یوذن الموذن ؛
وقتی صدای اذان موذن را شنیدی ، اذان بگو .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 174)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان اهل السماء لایسمعون من اهل الارض شیئا الا الاذان ؛
همانا اهل آسمان نمی شنوند از اهل زمین چیزی مگر اذان را .
(میزان الحکمه ، ج 1 ، ص 82)
قال علی - علیه السلام - :
لاباس ان یجری علیه من بیت المال ؛
برای موذن از بیت المال مزدی بدهند ، اشکالی ندارد .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 161)
عن ابی عمیر ، عن هشام بن سالم ، قال - علیه السلام - :
و من ساء خلقه فاذنوا فی اذنه ؛
کسی که اخلاقش بد است در گوش او اذان بگویید .
(میزان الحکمه ، ج 1 ، ص 84)
قال الصادق - علیه السلام - :
المولود اذا ولد یوذن فی اذنه الیمنی و یقام فی الیسری ؛
فرزند وقتی به دنیا آمد ، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگویید .
(مکارم الاخلاق ، ص 261)
قال علی - علیه السلام - :
من صلی باذان و اقامه صلی خلفه صف من الملئکه لایری طرفاه و من صلی باقامه صلی خلفه ملک ؛
هرکس که نماز خود را با اذان و اقامه بخواند ، صفی از فرشتگان پشت سر او به نماز می ایستد که دو طرف آن صف دیده نمی شود و هر کس نماز خود را با اقامه تنها بخواند ، یک فرشته پشت سر او نماز می گزارد .
(ثواب الاعمال ، ص 58)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الدعاء بین الاذان و الاقامه لایرد ؛
دعای بین اذان و اقامه رد نمی شود .
(شهاب الاخبار ، ص 44)
چون که قامت کنند بهر نماز
رد نگردد دعا ز راه نیاز
قال لقمان الحکیم - علیه السلام - :
یا بنی لایکن الدیک الیس منک و اکثر محافظه علی الصلوات الا تراه عند کل صلوه یؤ ذن لها و باسحار یعلن بصوته و انت نائم ؛
پسرم ! مبادا چنین شود که خروس ، صبح از تو هوشیارتر و به اوقات نماز از تو مراقبتر باشد ؛ آیا نبینی به هنگام هر نماز اعلام دخول وقت می کند (اذان می گوید) و سحرگاهان صدا به آواز بلند سر می دهد ، در حالی که تو در خوابی .
(ارشاد القلوب ، باب 18)
قال الصادق - علیه السلام - :
فی المؤ ذنین انهم الامناء ؛
اذان گویان (موذنین ) امانتدارند .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 616)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اذن فی سبیل الله صلوه واحده ایمانا و احتسابا تقربا الی الله - عز و جل - غفر الله له ما سلف من ذنوبه ، و من علیه بالعصمه فیما بقی من عمره ، و جمع بینه و بین الشهداء فی الجنه ؛
کسی که برای خدا اذان یک نماز را از روی ایمان و اخلاص و تقرب به درگاه خداوند بگوید ، خدا گناهان گذشته او را ببخشاید و بر او منت نهد که بقیه عمرش در عصمت الهی باشد و در بهشت او را در یک جا همنشین شهیدان نماید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 125)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اذن سنه واحده بعثه الله - عز و جل - یوم القیامه و قد غفرت ذنوبه کلها بالغه ما بلغت ، و لو کانت مثل زنه جبل احد ؛
کسی که یک سال اذان بگوید ، خداوند عز و جل روز قیامت او را مبعوث می کند ، در حالی که تمامی گناهانش هر اندازه هم که باشد بخشوده می شود ، گرچه به سنگینی کوه احد باشد .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 124)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اذن عشر سنین اسکنه الله - عز و جل - مع ابراهیم - علیه السلام - فی قبته او فی درجته ؛
کسی که ده سال اذان بگوید ، خداوند او رادر بهشت ، در بارگاه و یا در مقام حضرت ابراهیم (ع ) ساکن می کند .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 124)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اذن عشرین عاما ، بعثه الله - عز و جل - یوم القیامه و له من النور مثل زنه السماء ؛
کسی که بیست سال اذان بگوید ، خداوند متعال او را در روز قیامت به گونه ای محشور می کند که دارای نوری همانند وزن آسمان باشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 124)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اذن اربعین عاما محتسبا بعثه الله - عز و جل - یوم القیامه و له عمل اربعین صدیقا عملا مبرورا متقبلا ؛
کسی که چهل سال برای خدا اذان بگوید ، خداوند او را در روز قیامت به گونه ای محشور می کند که دارای اعمال نیک و پذیرفته شده چهل انسان خالص و راستین است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 125 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 615)
قال الصادق - علیه السلام - :
من السنه اذا اذن الرجل ان یضع اصبعیه فی اذنیه ؛
آداب اذان آن است که مؤ ذن دو انگشتش را هنگام اذان گفتن بر دو گوشش بگذارد .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 184)
قال الصادق - علیه السلام - :
اطول الناس اعناقا یوم القیامه المؤ ذنون ؛
بلندترین گردن (مقام اذان گوها) در روز قیامت اذان گویان هستند .
(ثواب الاعمال ، ص 19)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما من صباح و لارواح الا و بقاع الارض ینادی بعضها بعضا یا جارتی هل مربک ذاکر الله ؟ او عبد وضع جبهته علیک ساجدالله ؟ فمن قائله نعم ، فاذا قالت نعم اهتزت و ابتهجت وتری ان لها الفضل علی جارتها ؛
هیچ صبح و شام نیست مگر این که نقاط زمین همدیگر را ندا می کنند : ای همسایه من آیا بر تو گذشت کسی که ذکر خدا نماید ، یا بنده ای که پیشانی خویش برای سجده به خدا بر تو نهد ؟ برخی گویند آری (و برخی نه ، ) هر کس آری بگوید ، بر خود می بالد و شاد می گردد و خود را بر دیگری برتری می نهد .
(مکارم الاخلاق ، ص 466)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اقام و لم یؤ ذن لم یصل معه الا ملکاه اللذان معه ؛
هرکس برای نماز تنها اقامه بگوید و اذان نگوید ، به او جز آن دو ملک که با وی هستند اقتدا ننمایند .
(مکارم الاخلاق ، ص 466)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
المؤ ذنون امناء المؤ منین علی صلاتهم و صومهم و لحومهم و دمائهم ؛
اذان گویان امانتداران مومنان در نماز و روزه و گوشت و خون آنها هستند .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 619 . بحارالانوار ، ج 81 ، ص 124)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ما من رجل یجعل جبهته فی بقعه من بقاع الارض الا شهدت له بها یوم القیامه و ما من منزل ینزله قوم الا و اصبح ذلک المنزل یصلی علیهم او یلعنهم ؛
هیچ مردی پیشانی خویش را به نقطه ای از نقاط زمین نمی گذارد ، مگر این که آن نقطه زمین در روز قیامت بر آن شهادت بدهد ، و منزلی نیست که گروهی در آن فرو آیند ، مگر سحرگاهان همان منزل بر آنان درود می فرستد ، و یا نفرین می کند .
(مکارم الاخلاق ، ص 466)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا اباذر!اذا کان العبد فی ارض قفر فتوضا او تیمم ثم اذن و اقام و صلی امر الله - عز و جل - الملئکه فصفوا خلفه صفا لا یری طرفاه یرکعون برکوعه و یسجدون بسجوده و یؤ منون علی دعائه ؛
ای ابوذر! هرگاه بنده ای در بیابانی تنها باشد و وضو بسازد یا تیمم کند ، سپس اذان و اقامه بگوید و نماز بخواند ، خدا فرشتگان را امر کند که پشت سر او صفی تشکیل دهند که دو طرف آن دیده نشود و به نماز او اقتداء نمایند و به دعای او آمین گویند .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 621 . مکارم الاخلاق ، ص 466)
روی انه کان بالمدینه اذا اذن المؤ ذن یوم الجمعه نادی مناد حرم البیع لقول الله - عز و جل - : (یا ایها الذین امنوا اذا نودی للصلوه من یوم الجمعه فاسعوا الی ذکر الله و ذروا البیع )(3) ؛
هنگامی که در مدینه موذن اذان را روز جمعه بیان نمود و ندا داد بیع حرام است به خاطر قول خداوند عز و جل : (ای کسانی که ایمان آورده اید هرگاه شما را برای نماز روز جمعه بخوانند فی الحال به ذکر خدا بشتابید و کسب و تجارت را رها کنید که این نماز جمعه از هر تجارت سودمندی اگر بدانید برای شما بهتر خواهد بود . )
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 296)
قال الباقر - علیه السلام - :
لما اسری برسول الله - صلی الله علیه وآله - الی السماء فبلغ البیت المعمور و حضرت الصلاه فاذن جبرئیل و اقام ، فتقدم رسول الله - صلی الله علیه وآله - و صف الملئکه و النبیون خلف محمد - صلی الله علیه وآله - ؛
وقتی رسول خدا (ص ) در معراج خود به بیت المعمور (مرکز فرشتگان در آسمان چهارم ) رسید ، و وقت نماز شد ، جبرئیل اذان و اقامه گفت ، پیامبر خدا ، جلو ایستاد و فرشتگان و پیامبران پشت سر رسول خدا (ص ) برای نماز به صف ایستادند و به او اقتداء کردند .
(الکافی ، ج 3 ، ص 302 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 612)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ثلاثه لو تعلم امتی ما فیها لضربت علیها بالسهام : الاذان و الغدو الی الجمعه ، و الصف الاول ؛
سه کار است که اگر امت من پاداش عظیم آن را درک می کردند ، برای به دست آوردن آن ، ازدحام و قرعه کشی می نمودند :
1 - اذان گفتن .
2 - تسریع در رفتن برای نماز جمعه .
3 - در صف اول نماز جمعه و جماعت قرارگرفتن .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 156)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رجل فی ارض قفر فیوذن ثم یقیم ثم یصلی ، فیقول ربک للملئکه انظروا الی عبدی یصلی و لا یراه احد غیری فینزل سبعون الف ملک یصلون و راءه و یستغفرون له الی الغد من ذلک الیوم ؛
مردی که در میان بیابانی اذان و اقامه بگوید و نماز به پا دارد ، پروردگار به فرشتگان می فرماید : به بنده ام بنگرید!نماز می خواند در حالی که کسی او را نمی بیند ، آن گاه هفتاد هزار ملک نازل می گردد و دنبال او نماز می گزارند و تا فردا برای او آمرزش می طلبند .
(مکارم الاخلاق ، ص 465)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا سمعت الاذان فات ولو حبوا ؛
هنگامی که اذان نماز را شنیدی هرچه سریعتر به مسجد بیا ، گرچه سینه خیز باشد .
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 528)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من سمع الاذان فاجاب کان عند الله من السعداء ؛
کسی صدای اذان را شنید به آن روی آورد ، پیش خداوند می باشد از سعادتمندان .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 155)
قال النبی - صلی الله علیه وآله - :
الا و ان الموذن اذا قال (اشهد ان لا اله الا الله ) صلی علیه تسعون الف ملک و استغفروا له و کان یوم القیامه فی ظل العرش حتی یفرغ الله من حساب الخلائق ؛
آگاه باشید موذن وقتی (اشهد ان لا اله الا الله ) را گفت ، نود هزار فرشته بر او درود می فرستند و طلب آمرزش می کنند در روز قیامت در سایه عرش خدا خواهد بود تا وقتی که خداوند از حساب انسانها فارغ شود .
(بحارالانوار ، ج 81 ، ص 130)
قال المفسرون فی قوله تعالی :
اذا نودی للصلوه . . . ان المراد النداء الاذان لصلاه الجمعه ؛
هرگاه شما را برای نماز می خوانند ، مراد از نداء اذان برای نماز جمعه است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 104)
قال الباقر - علیه السلام - :
الاذان و الاقامه خمسه و ثلا˙șƠحرفا ، فعد ذلک بیده واحدا واحدا الاذان ثمانیه عشر حرفا و الاقامه سبعه عشر حرفا ؛
اذان و اقامه ، مجموعا 35 جمله است ، و با دست خود یک به یک آنها شمرده شود ، اذان 18 جمله و اقامه 17 جمله دارد .
(الکافی ، ج 3 ، ص 305 . باب اذان ، ح 3)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الموذن فی سبیل الله مادام فی اذانه کشهید یتقلب فی دمه و یشهد له بذلک کل رطب او یابس بلغ صوته و اذا مات ما تعرضته هوام الارض فی قبره ؛
موذن تا وقتی که اذان می گوید مثل شهیدی است که در خونش غوطه ور است و هرتر و خشکی که صدای او را می شنوند گواهی می دهد و آن گاه که بمیرد حیوانات زمینی در قبر با بدن او کاری ندارند .
(مستدرک الوسایل ، ص 241)
قال الصادق - علیه السلام - :
الاذان ترتیل و الاقامه حذر ؛
اذان را به صورت ترتیل ، و اقامه را به صورت بیم و اندوه بخوانید .
(الکافی ، ج 3 ، ص 309)
عند صلاه الظهر فامر الحسین - علیه السلام - ابنه فاذن و اقام و قام الحسین فصلی ؛
(هنگام ظهر فرا رسید) امام حسین (ع ) به پسرش (امام سجاد یا حضرت علی اکبر) فرمود اذان و اقامه بگو او اذان و اقامه گفت و سپس نماز خواندند .
(بحارالانوار ، ج 44 ، ص 314)
قال زین العابدین - علیه السلام - :
حق الموذن ، ان تعلم انه مذکر لک ربک - عز و جل - و داع لک الی حظک ، و عونک علی قضاء فرض الله علیک ، فاشکره علی ذلک شکرا للمحسنین الیک ؛
حق موذن بر تو آن است که بدانی همانا او یادآورنده پروردگار تو و دعوت کننده تو به بهره ات از خدا است و یار تو در ادای واجب الهی است ، پس قدردان او باش ، همچون سپاسگزاری از کسانی که به تو نیکی کرده اند .
(میزان الحکمه ، ج 1 ، ص 83)
فی وصیه النبی لعلی - علیه السلام - :
و کره الکلام بین الاذان و الاقامه فی صلاه الغداه ؛
حرف زدن بین اذان و اقامه نماز صبح کراهت دارد .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 628)
قال الباقر - علیه السلام - :
لاتدعن ذکر الله علی کل حال ، و لو سمعت المنادی ینادی بالاذان و انت علی الخلاء فاذکر الله عز و جل و قل کما یقول المؤ ذن ؛
خداوند را در هیچ حالی ترک مکن ، و چنانچه شنیدی که موذن اذان می گوید و تو در بیت الخلا هستی ، خدا را یاد کن و همان را که مؤ ذن می گوید بگو .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 338)
قال علی - علیه السلام - :
لیوذن لکم افصحکم لیومکم افقهکم ؛
فصیح ترین شما اذان بگوید و فقیه ترین شما امامت کند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 161)
قال علی - علیه السلام - :
و لا یوذن لصلاه یدخل وقتها ؛
هنگامی که وقت نماز داخل شد ، اذان بگویید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 160)
قال علی - علیه السلام - :
یستقبل الموذن القبله فی الاذان و الاقامه ؛
اذان گو هنگام اذان گفتن به سمت قبله باشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 157)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اعطانی الله - عز و جل - فاتحه الکتاب و الاذان و الجماعه فی المسجد و یوم الجمعه ؛
خداوند عز و جل چهار چیز را به من عطا فرموده است : 1 - سوره حمد ، 2- اذان ، 3 - نماز جماعت در مسجد ، 4 - روز جمعه .
(الخصال ، ج 2 ، ص 9)
قال الصادق - علیه السلام - :
من السنه الجلسه بین الاذان و الاقامه ؛
نشستن بین اذان و اقامه سنت مستحب است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 155)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی باذان و اقامه صلی خلفه صفان من الملائکه و من صلی باقامه بغیر اذان صلی خلفه صف واحد ، قلت له و کم مقدار کل صف ، قال اقله ما بین المشرق و المغرب و اکثره ما بین السماء و الارض ؛
کسی که با اذان و اقامه نماز بخواند . دو صف از ملائکه در پشت سرش نماز می خواند و کسی که بدون اذان و فقط با اقامه نماز بخواند یک صف از ملائکه با او نماز می خواند . راوی سؤ ال می کند : مقدار هر صفی چقدر است ؟ می فرماید : اقلش ما بین مشرق و مغرب و اکثرش ما بین زمین و آسمان است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 248)
عن سلیمان الجعفری قال سمعته بقول - علیه السلام - :
اذن فی بیتک فانه یطرد الشیطان و یستحب من اجل الصبیان ؛
سلیمان جعفری می گوید : از امام (ع ) شنیدم که فرمود : در خانه خویش اذان بگوی ، تا شیطان از آن جا بگریزد و کودکان نیز به آن ذکر آشنا شوند .
(الکافی ، ج 3 ، ص 311 ، حدیث 35)
قال الصادق - علیه السلام - :
یا زراره ! تفتح الاذان باربع تکبیرات و تختمه بتکبیرتین و تهلیلتین ؛
ای زراره !اذان را با چهار تکبیر شروع می شود و با دوتکبیر و دو تهلیل (لا اله الا الله ) تمام می شود .
(الکافی ، ج 3 ، ص 305 . باب اذان ، ح 5)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یحشر بلال علی ناقه من نوق الجنه یوذن (اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله - صلی الله علیه وآله -) فاذا نادی کسی حله من حلل الجنه ؛
بلال حبشی در قیامت سوار بر شتری از شترهای بهشت است . و دو جمله اذان (اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله ) (گواهی به یکتایی خدا و رسالت محمد) می گوید ، پس از اذان گفتن خداوند لباس زیبایی از زیورهای بهشتی بر پیکر او می پوشاند .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 617 . بحارالانوار ، ج 84 ، ص 116)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ادع لی بلالا تعلمه ، فدعا علی - علیه السلام - بلالا فعلمه ؛
بلال حبشی را نزد من بیاور تا اذان را با او بیاموزم ، حضرت علی بلال را حاضر کرد و اذان را به او تعلیم داد .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 614)
قال الصادق - علیه السلام - :
لما هبط جبرئیل بالاذان علی رسول الله کان راسه فی حجر علی علیه السلام فاذن جبرئیل و اقام فلما انتبه رسول الله - صلی الله علیه وآله - قال : یا علی سمعت ؟ قال : نعم قال : حفظت ؟ قال نعم قال ادع لی بلالا تعلمه فدعاه علی - علیه السلام - بلالا فعلمه ؛
هنگامی که جبرئیل اذان را آورد سر پیامبر (ص ) بر دامان علی (ع ) بود ، جبرئیل اذان و اقامه را به پیامبر (ص ) تعلیم داد ، هنگامی که پیامبر (ص ) سر خود را برداشت ، از علی (ع ) سؤ ال کرد آیا صدای اذان جبرئیل را شنیدی ؟ عرض کرد : آری . پیامبر (ص ) بار دیگر پرسید : آیا آن را به خاطر سپردی ؟ گفت : آری . پیامبر (ص ) فرمود : بلال را (که صدای رسایی داشت ) حاضر کن و اذان و اقامه را به او تعلیم ده علی (ع ) بلال را حاضر کرد و اذان را به او تعلیم داد .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 612)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
انه اول من اذن ؛
همانا او (بلال ) نخستین کسی بود که اذان گفت .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 614)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
قم یا بلال فارحنا بالصلاه ؛
ای بلال خوشحال کن ما را به نماز .
(کنزالعمال ، حدیث 20951)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا علی الاذان نور ؛
یا علی !اذان نور است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 154)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اذن محتسبا یرید بذلک وجه الله - عز و جل - اعطاه الله ثواب اربعین الف شهید و اربعین الف صدیق و یدخل فی شفاعته اربعین الف مسی ء من امتی الی الجنه ؛
کسی که اذان بگوید ، و به خداوند توجه داشته باشد ، خداوند به او ثواب چهل هزار شهید و چهل هزار راستگو را عطا می کند و چهل هزار از امت گنهکاران شامل شفاعتش گردیده و داخل بهشت می شوند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 130)
قال علی - علیه السلام - :
من سمع النداء و هو فی المسجد ثم خرج فهو منافق ، الا رجل یرید الرجوع الیه ، او یکون علی غیر طهاره فیخرج لیتطهر ؛
کسی که صدای اذان را در مسجد شنید ، و بدون خواندن نماز(جماعت ) از مسجد خارج شود منافق است ، مگر اینکه قصد برگشت برای نماز خواندن دارد ، یا وضو ندارد و برای گرفتن وضو از مسجد خارج شود .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 161)
قال علی - علیه السلام - :
یحشر المؤ منون یوم القیامه حوال الاعناق ؛
اذان گویان ، روز قیامت با سرافرازی و سربلندی محشور می شوند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 149)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان لحوما محرمه علی النار و هی لحوم المؤ ذنین ؛
همانا ، گوشتهایی بر آتش (جهنم ) حرام است (آتش آنها را نمی سوزاند) و آن گوشت بدن اذان گویان است .
(مستدرک الوسایل ، ص 249)
قال الباقر - علیه السلام - :
المؤ ذن یغفر الله له مد بصره و مد صوته فی السماء و یصدقه کل رطب و یابس سمعه ، و له من کل من یصلی معه فی مسجده سهم و له بکل من یصلی بصوته ؛
خداوند مؤ ذن را به اندازه ای که چشمش می بیند و صدایش در آسمان می پیچد می آمرزد ، هرخشک وتری که آواز او را می شنود او را تصدیق می کند ، و از ثواب هر کس که با او در مسجد نمازگزارد سهمی نصیب اوشود و به شمار هر کس که به بانگ او نماز بخواند حسنه ای برای اوست .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 331 . من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 287)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
للمؤ ذن فیما بین الاذان و الاقامه مثل اجر الشهید المتشحط بدمه فی سبیل الله ؛
برای شخص اذان گو در فاصله اذان و اقامه ، ثوابش مانند ثواب شهیدی که در راه خدا در خون خود می غلطد .
(ثواب الاعمال ، ص 58)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اذن فی مصر امصار المسلمین سنه و جبت له الجنه ؛
هرکس در یکی از شهرهای مسلمانان یک سال اذان بگوید بهشت بر او واجب می شود .
(محجه البیضاء ، ج 1 و ص 337 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 613)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی باذان و اقامه صلی خلفه صفان من الملائکه و من صلی باقامه بغیر اذان صلی خلفه صف واحد ما بین المشرق و المغرب ؛
هرکس که نماز را با اذان و اقامه بخواند ، دو صف از فرشتگان در پشت سرش نماز می گزارند ، و کسی که نماز را با اقامه تنها بخواند یک صف از فرشتگان در پشت سرش نماز می خوانند و اندازه صف به قدر میان مشرق و مغرب است .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 338 . ثواب الاعمال ، ص 59)
قال الصادق - علیه السلام - :
من سمع المؤ ذن یقول : (اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله ، ) فقال : مصدقا محسبا و انا اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله - صلی الله علیه وآله - و سلم اکتفی بهما عن کل من ابی و جحد و اعین بهما من اقر و شهد الا غفر الله له بعدد من انکر و جحد و بعدد من اقر و شهد ؛
کسی که بشنود مؤ ذن می گوید (اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله ) و او در حال تصدیق شهادتین و طلب ثواب بگوید : (و انا اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله اکتفی بهما عن کل من ابی و جحدوا عین بهما من اقر و شهد) ، به عدد منکران و تکذیب کنندگان و به شمار اقرارکنندگان و تصدیق کنندگان پاداش خواهد
داشت .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 338 . ثواب الاعمال ، ص 57)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
المؤ ذنون امناء المؤ منین علی صلاتهم و صومهم و لحومهم و دمائهم لا یساءلون الله - عز و جل - شیئا الا اعطاهم و لایشفعون فی شی ء الا شفعوا ؛
اذان گویان امانتداران مؤ منان بر نماز و روزه شان و خون و گوشتشان چیزی از خداوند درخواست نمی کنند ، مگر اینکه خداوند به آنها عطا می کند و در مورد چیزی هم شفاعت نمی کنند ، مگر اینکه شفاعتشان را خداوند می پذیرد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 124)
قال الصادق - علیه السلام - :
کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - یقول لبلال اذا دخل الوقت یا بلال اعل فوق الجدار و ارفع صوتک بالاذان ؛
رسول خدا (ص ) هنگامی که وقت نماز فرا می رسید به بلال می فرمود : بالای دیوار (مسجد) برو و اذان را با صدای بلندگو .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 624)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا کان یوم القیامه و جمع الله - عز و جل - الناس فی صعید واحد بعث الله عز و جل الی المؤ ذنین بملائکه من نور معهم الویه و اعلام من نور یقودون جنائب ارمتها زبرجد اخضر حقائبها المسک الاذفر ، یرکبها المؤ ذنون فیقومون علیها قیاما تقودهم الملائکه ینادون باعلی صوتهم بالاذان ؛
هنگامی که روز قیامت شود و خداوند همه انسانها را در یک زمین محشور کند ، خداوند فرشتگان نور را با پرچمها و علمهایی از نور به سوی اذان گوها بفرستد و آن فرشتگان شترها (یا اسبها) بهشتی را همراه خود به سوی اذان گوها روانه سازند که مهار آن ها از . . . و ترکه آنها از مشک بسیار نفیس می باشد . اذان گوها بر آن مرکبها سوار می شوند و بر پشت آنها می ایستند ، فرشتگان (از روی تجلیل و احترام ) مهار آن مرکبها را می کشند و اذان گوها با صدای بلند اذان می گویند .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 615)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یحشر المؤ ذنون من امتی مع النبیین و الصدیقین و الشهداء ؛
اذان گویان ، از امت من با پیامبران و راستگویان و شهیدان محشور می شوند .
(مستدرک الوسایل ، ج 4 ، ص 23)
قال الباقر - علیه السلام - :
من اذن سبع سنین محتسبا جاء یوم القیامه و لا ذنب له ؛
هر کس هفت سال برای خدا اذان بگوید ، روز رستاخیز بدون گناه وارد محشر می شود .
(ثواب الاعمال ، ص 83 . من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 288 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 613)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اجابه المؤ ذن کفاره الذنوب ؛
اجابت اذان موذن ، کفاره گناهان است .
(مستدرک الوسایل ، ج 1 ، ص 227)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الشیطان اذا سمع النداء هرب ؛
به درستی که شیطان وقتی صدای اذان را شنید فرار می کند .
(کنزالعمال ، حدیث 20951)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لو علم الناس ما فی النداء و الصف الاول الاستهموا علیه ؛
اگر مردم می دانستند چه فضیلتی دارد اذان گفتن و شرکت در صف اول جماعت ، هر آینه برای این کار قرعه کشی می کردند .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 200)
قال الرضا - علیه السلام - :
یؤ ذن الرجل و هو جالس و یؤ ذن و هو راکب ؛
شخص اذان گو چه نشسته و چه سواره اذان می گوید .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 285)
قال علی - علیه السلام - :
اغتنموا الدعاء عند اربع : عند قرائه القران و عند الاذان و عند نزول الغیث و عند التقاء الصفین للشهاده ؛
در چهار زمان دعا را غنیمت شمارید :
1 - هنگام قرائت قرآن .
2 - هنگام اذان .
3 - هنگام نزول باران .
4 - هنگام رو به رو شدن دو لشگر مؤ منین و کفار برای جنگ .
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 1114)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و لاتتخذن موذنا یاخذ علی اذانه اجرا ؛
اذان گویی را که برای اذان گفتن مزد می گیرد ، انتخاب نکن .
(مکن لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 286)
روی ان الملائکه اذا سمعت الاذان من اهل الارض قالت هذه اصوات امه محمد - صلی الله علیه وآله - بتوحید الله فیستغفرون الله لامه محمد - صلی الله علیه و اله - حیث یفرغوا من تلک الصلاه ؛
(روایت شده است ) که فرشتگان هنگامی که اذان مردم زمین را می شنوند می گویند : این آواز امت محمد (ص ) به وجدانیت خداوند است از این رو برای امت او تا آن گاه که مردم از آن نماز فارغ شوند استغفار می کنند .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 288)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ولدله مولود فلیؤ ذن فی اذنه الیمنی ، و لیقم فی الیسری ، فان ذلک عصمه من الشیطان ؛
کسی که فرزندی به او داده شد (به دنیا آمد) در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگوید ، زیرا این عمل ، نوزاد را از شر شیطان حفظ می نماید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 162)
قال الصادق - علیه السلام - :
یجزی فی السفر اقامه بغیر اذان ؛
در سفر فقط اقامه کفایت می کند .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 291)
قال الصادق - علیه السلام - :
من لم یاکل اللحم اربعین یوما ساء خلقه و من ساء خلقه فاذنوا فی اذنه ؛
کسی تا چهل روز گوشت نخورد بداخلاق می شود ، وقتی که بداخلاق شد در گوش او اذان بگویید .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 296)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا تغولت لکم الغیلان فاذنوا باذان لصلوه ؛
هرگاه غول زده شدید (یعنی دربیابان وحشت زده شدید و پنداشتید که غول بیابانی سر راه شمارا خواهد گرفت ) اذان بگویید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 169)
قال علی - علیه السلام - :
اجابه المؤ ذن یزید فی الرزق ؛
اجابت دعوت اذان گو ، سبب افزایش روزی می شود .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 177)
قال الباقر - علیه السلام - :
کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - اذا سمع المؤ ذن یوذن قال مثل ما یقوله فی کل شی ء ؛
رسول خدا (ص ) وقتی صدای اذان مؤ ذن را می شنید ، و آن جملات را تکرار می کرد .
(الکافی ، ج 3 ، ص 310 ، ج 29)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان بلالا کان عبد صالحا ، فقال : لااوذن لاحد بعد رسول الله - صلی الله علیه وآله - ؛
همانا که بلال بنده ای شایسته بود و گفت : من برای احدی بعد از رسول خدا (ص ) اذان نمی گویم .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 286)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اجاب المؤ ذن و اجاب العلماء کان یوم القیامه تحت لوائی و یکون فی الجنه فی جواری و له عند الله ثواب ستین شهیدا ؛
هرکس به موذن و دانشمند روی آورد روز قیامت در زیر پرچم من و در بهشت همسایه من خواهد بود و برای او در نزد خدا ثواب شصت شهید است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 154)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ذات یوم لابلیس : کم اصدقاؤ کم من امتی یا ابلیس ؟ قال الامیر الجائر ، و الغنی المتکبر ، والذی لایبالی من این یکتسب و فیما ینفقه ، و العالم الذی صدق الامیر علی جوره ، و التاجر الخائن ، و المحتکر ، و الزانی ، و اکل الربا ، و البخیل ، و الذی لایبالی من این یجمع المال . و قال النبی - صلی الله علیه وآله - : کم اعداءک من امتی ؟ قال سته عشر نفرا ، انت یا محمد! انی ابغضک و العالم العامل بالعلم ، و حامل القران اذا عمل بما فیه ، و الموذن لله خمسه اوقات ، محب الفقراء و المساکین و الیتامی ، و ذوقلب رحیم ، و المتواضع للحق و شاب نشا فی طاعه الله الذی یصلی باللیل و الناس نیام ، و الذی یمسک نفسه عن الحرام ، و الذی ینصح فی الله ، (و فی روایه یدعو للاخوان و لیس فی قلبه شی ء) ، و الذی ابدا یکون علی الوضوء ، و حسن الخلق ، و المصدق
بما ضمن الله له ، و المحصنات المستورات ، و المستعد للموت ، و صاحب السخاء ؛
پیامبر اسلام (ص ) از ابلیس پرسید : در میان امت من دوستان تو چه کسانی هستند ؟ ابلیس پاسخ داد : (ده نفر) و افزود ، فرمانروای ظالم ، ثروتمند متکبر ، آن کس که باکی ندارد از چه راهی مال به دست آورد و در چه راهی مصرف کند ، دانشمند در خدمت ظالم ، تاجر خائن ، محتکر ، زناکار ، رباخوار ، بخیل ، و کسی که باکی ندارد که چگونه اموالش جمع و انباشته است . و سپس پیامبر (ص ) فرمود : چند نفر در میان امت من دشمنان تواند ؟ پاسخ داد : شانزده نفر اولشان تویی یا رسول الله !دانشمندی که به علمش عامل است اهل قرآن که به قرآن عمل کند ، موذن اذان پنجگانه ، کسی که دوستدار فقراء و مساکین و یتیمان است ، آدم رحیم و مهربان ، شخص متواضع در برابر حق ، جوانی که اهل نماز شب باشد . کسی که خود را از ارتکاب به حرام باز می دارد ، کسی که به خاطر خدا دیگران را نصیحت کند ، کسی که همیشه در حال وضو است ، و صاحب اخلاق خوب ، آدم تصدیق کننده به وعده های خدا ، زنان پاکدامن و افرادی که خود را برای مرگ آماده می سازند ، و آدم سخاوتمند .
(المواعظ العددیه ، ص 226)
قال ابوعبدالله - علیه السلام - :
اذا انت فلاتخفین صوتک فان الله یاجرک مد صوتک فیه ؛
زمانی که
اذان گفتی ، صدایت را کوتاه مکن ، زیرا که خداوند به مقدار بلندی صدای تو در اذان ، پاداش می دهد .
(التهذیب ، باب اذان ، حدیث 45)
قال ابوعبدالله - علیه السلام - :
لایستقیم الاذان و لایجوز ان یوذن به الا رجل مسلم عارف ؛
اذان بر پا نمی شود و نباید آن را بگوید ، مگر مرد مسلمانی که به وقت آن آشنا باشد .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 307 ، حدیث 13)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
سیاتی علی الناس زمان یترکون الاذان علی ضعفائهم ؛
زمانی خواهد آمد که اذان را تحقیر کرده و آن را به افراد ناتوان می سپرند .
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 690)
واقیموا الصلوه و اتوا الزکوه و ارکعوا مع الراکعین ؛
نماز را بر پا دارید و زکات بدهید و رکوع کنید با رکوع کنندگان .
(سوره بقره ، آیه 43)
یا مریم اقنتی لربک و اسجدی و ارکعی مع الراکعین ؛
ای مریم فرمانبردار خدا باش و سجده برای حضرت حق به جای آر و با اهل رکوع و عبادت به رکوع و بندگی برای پروردگارت برخیز .
(سوره آل عمران ، آیه 43)
عن الرضا - علیه السلام - :
انما جعلت الجماعه لئلا یکون الاخلاص و التوحید و الاسلام و العباده لله الا ظاهرا مکشوفا مشهورا ؛
نماز جماعت قرار داده شده است ، تا اخلاص و یگانگی و اسلام و عبادت برای خداوند آشکار ، باز و ظاهر باشد .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 372 . بحارالانوار ، ج 88 ، ص 12)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی خمس صلوات فی الیوم و اللیله فی جماعه فظنوا به خیرا و اجیروا شهادته ؛
هر که پنج نماز شبانه روز را به جماعت می خواند به او خوش گمان باشید و گواهی اش را بپذیرید .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 8 . وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 371)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی خلف عالم فکانما صلی خلف رسول الله ؛
کسی که پشت سر عالم نماز به جا آورد ، مانند کسی است که پشت سر پیغمبر خدا نماز خوانده است .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 119)
قال ابوالحسن موسی بن جعفر - علیه السلام - :
ان الصلوه فی الصف الاول کالجهاد فی سبیل الله - عز و جل - ؛
نماز خواندن در صف اول ، مانند جهاد در راه خداست .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 387)
قال الصادق - علیه السلام - :
الصلاه خلف العالم بالف رکعه ؛
نماز در پشت سر یک عالم برابر هزار رکعت است .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 5)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الله و ملئکته یصلون علی الذین یصلون الصفوف الاول ؛
به حقیقت خداوند و فرشتگانش بر کسانی که صفهای اول نماز جماعت را به هم پیوند می دهند ، درود می فرستند .
(کنزالعمال ، ج 2 ، ص 623)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا سمعت الاذان فات ولو حبوا ؛
هنگامی که اذان نماز را شنیدی ، هرچه سریعتر به مسجد بیا ، گرچه سینه خیز باشد .
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 548)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
امام القوم وافدهم فقدموا فی صلاتکم افضلکم ؛
امام جماعت هرجمعی نماینده آن در پیشگاه خداوند می باشد ، پس برای امامت جماعت خود بهترینها را برگزینید .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 109)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان قوما جلسوا عن حضور الجماعه فهم رسول الله - صلی الله علیه وآله - ان یشعل النار فی دورهم حتی خرجوا و حضروا الجماعه مع المسلمین ؛
عده ای در هنگام وقت نماز جماعت می نشستند (و به نماز جماعت حاضر نمی شدند) پیامبر اسلام تصمیم گرفت که خانه های آنها راآتش بزند تا از منازلشان بیرون آمده و در جماعت مسلمین حاضر شوند .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 16)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لان اصلی الصبح فی جماعه احب الی من ان اصلی لیلتی حتی اصبح ؛
اگر نماز صبح را به جماعت بخوانم ، در نظرم محبوبتر از عبادت و شب زنده داری تا صبح است .
(کنزالعمال ، ج 8 ، حدیث 22792)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من فارق جماعه المسلمین فقد خلع ربقه الاسلام من عنقه قیل : یا رسول الله و ما جماعه المسلمین ؟ قال : جماعه اهل الحق و ان قلوا ؛
کسی که از جمعیت مسلمان جدا شود ، رشته اسلام را از گردنش باز نموده . از حضرت سؤ ال شد : منظور کدام جمعیت است ؟ آن حضرت فرمود : مردم و اهل حق ، هرچند کم باشند .
(امالی شیخ صدوق ، ص 272)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
صلاه الرجل فی جماعه خیر من صلاته فی بیته اربعین سنه . قیل : یا رسول الله !صلوه یوم ؟ فقال : صلوه واحده ؛
نماز خواندن انسان در جماعت بهتر است از نمازی که چهل سال در خانه خوانده شود . عرض کردند : یا رسول الله ! نماز یک روز ؟ حضرت فرمود : بلکه یک نماز .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 374)
قال الصادق - علیه السلام - :
هم رسول الله - صلی الله علیه وآله - باحراق قوم فی منازلهم لایصلون بالجماعه ؛
حضرت پیغمبر (ص ) خواست خانه ها را بر قومی که در منازل خود نماز می گزاردند و به جماعت حاضر نمی شدند ، بسوزاند .
(لئالی الاخبار ، ج 4 ، ص 205)
عن ابی جعفر - علیه السلام - قال : قال علی - علیه السلام - :
من سمع النداء فلم یجبه من غیر عله فلا صلاه له ؛
هرکس که صدای اذان جماعت را بشنود و بدون هیچ عذری پاسخ ندهد ، نماز ندارد (نمازش مقبول نیست ) .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 375)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی اربعین یوما جماعه یدرک التکبیره الاولی ، کتب له برائتان برائه من النار و برائه من النفاق ؛
کسی که نماز خود را با جماعت و با درک تکبیر اول نماز ، چهل روز انجام دهد ، خداوند دو برائت را برای او مقرر می سازد :
1 - برائت از آتش دوزخ .
2 - برائت از نفاق .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 4)
قال الباقر - علیه السلام - :
من ترک الجماعه رغبه عنها و عن جماعه المسلمین من غیر عله فلا صلاه له ؛
کسی که از روی بی میلی ، بدون عذر و علت نماز جماعت را که اجتماع مسلمانان است ترک کند ، نمازی برای او نیست .
(امالی شیخ صدوق ، ص 290)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه جماعه ولو علی راءس زج ؛
در نماز جماعت شرکت نمایید ، گرچه آن رابر سر آهن نوک نیزه و انجام دهید (یعنی هر قدر سخت و دشوار باشد ، از حضور در جماعت دریغ نکنید) .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 4)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
انی لاکون فی الصلوه فاسمع بکاء الصبی فاخفف مخافه ان اشق علی امه ؛
من گاهی در حال نماز که هستم صدای گریه کودکی را می شنوم و نماز را سبک و کوتاه می کنم ، چرا که می ترسم مادرش را به رنج افکنم .
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 601 ، حدیث 20455)
قال الصادق - علیه السلام - :
من خلع جماعه المسلمین قدر شبر ، خلع ربقه الایمان من عنقه ؛
کسی که به اندازه یک وجب از جماعت مسلمانان (عملا) دوری کند ، ریسمان ایمان را از گردنش درآورده و به دور افکنده است .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 13)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاصلوه لمن لم یصل فی المسجد مع المسلمین الا من عله ؛
کسی که بدون عذری در جماعت مسلمانها در مسجد شرکت نکند ، نمازش پذیرفته نیست
(وسائل الشیعه ج 3 ، ص 377)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
یا ایها الذین اقیموا صفوفکم و امسحوا بمناکبکم لئلایکون فیکم خلل ، و لا تخالفوا فیخالف الله بین قلوبکم الا و انی اراکم من خلفی ؛
رسول خدا (ص ) خطاب به جمعیتی فرمود : ای مردم صفهای (نمازجماعت ) را منظم و مساوی کنید و دوش به دوش بایستید تا فاصله و جدایی میان شما نیفتد و نامرتب نباشید که خداوند دلهای شما را از یکدیگر دور گرداند و بدانید که من شما را از پشت سر می بینم که چگونه نظم را در صفهای جماعت برقرار می کنید .
(ثواب الاعمال ، ص 520)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی معهم فی الصف الاول کان کمن صلی خلف رسول الله فی الصف الاول ؛
کسی که در صف اول نماز جماعت شرکت نماید ، مانند آن است که در صف اول پشت سر پیامبر (ص ) نماز خوانده باشد .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 381)
قال الرضا - علیه السلام - :
الصلوه فی جماعه افضل ؛
نماز به صورت جماعت با فضیلت ترین است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 450)
ان رسول الله - صلی الله علیه وآله - قال :
اتیت بدابه . . . فرکبت و معی جبرئیل - علیه السلام - فسرت . . . ثم دخلت بیت المقدس فجمع لی الانبیاء - علیهم السلام - فقدمنی جبرئیل حتی اممتهم ؛
دابه ای (مرکبی آسمانی ) برای من آورده شد . . . و در حالی که جبرئیل (ع ) با من بود سوار شدیم و به سیر پرداختیم (سفر معراج را آغاز کردم ) . . . سپس به بیت المقدس داخل شدم ، همه پیامبران (ع ) به خاطر من گرد آمده بودند ، سپس جبرئیل مرا پیش فرستاد تا امامتشان را (در نماز) به عهده گیرم .
(الاحادیث القدسیه ، ج 1 ، ص 136)
قال الصادق - علیه السلام - :
صلی رسول الله - صلی الله علیه وآله - الفجر فلما انصرف اقبل بوجهه علی اصحابه فسال عن اناس هل حضروا ؟ فقالوا : لا یارسول الله ، فقال اغیب هم ؟ فقال : اما انه لیس من صلاه اشد علی المنافقین من هذه الصلاه و العشاء ؛
رسول خدا (ص ) روزی پس از ادای نماز صبح در مسجد رو به اصحاب کرده و از حال مردی که نامشان را یک به یک برد پرسید که آیا اینان به جماعت حاضر شده اند ؟ اصحاب عرض کردند : نه یا رسول الله . حضرت با تعجب پرسید آیا آیا غایبند ؟ بعد فرمود : به راستی که هیچ نمازی بر منافقان از این نماز (صبح ) و نماز عشاء دشوارتر نخواهد بود .
(وسائل الشیعه ،
ج 5 ، ص 378 . ثواب الاعمال ، ص 275)
عن جمیل بن صالح انه سال ابا عبدالله - علیه السلام - ایهما افضل ؟ یصلی الرجل لنفسه فی اول الوقت او یؤ خرها قلیلا و یصلی باهل مسجده اذا کان امامهم ؟ قال : یوخر و یصلی باهل مسجده اذا کان الامام ؛
جمیل بن صالح از امام صادق (ع ) سؤ ال کرد : کدام یک از این دو افضل است : انسان در اول وقت نمازش را بخواند یا مقداری نماز را تاخیر بیندازد تا با اهل مسجد به جماعت نماز بخواند ، زمانی که مسجد امام جماعت دارد ؟ حضرت فرمود : نماز را به تاخیر بینداز ، با اهل مسجد نماز بخوان ، زمانی که مسجد امام جماعت دارد .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 388)
قال الصادق - علیه السلام - :
و من صلی فی بیته جماعه رغبه عن المساجد فلا صلاه له و لمن صلی معه الا من عله تمنع من المسجد ؛
و هر کس از روی بی میلی به مساجد در خانه اش هرچند نماز جماعت بخواند برای او نمازی نخواهد بود و حتی برای کسانی که با او نماز خوانده اند ، مگر آن که واقعا علتی مانع از حضور در مسجد بوده باشد .
(امالی طوسی ، ج 2 ، ص 307)
عن عبدالله بن مسعود - رحمه الله - انه فاتته تکبیره الافتتاح یوما فاعتق رقبه و جاء الی النبی - صلی الله علیه وآله - فقال یا رسول الله فاتتنی تکبیره الافتتاح یوما فاعتقت رقبه هل کنت مدرکا فضلها ؟ فقال : لافقال ابن مسعود ثم اعتق اخری هل کنت مدرکا فضلها ؟ فقال : لایابن مسعود! و لو انفقت ما فی الارض جمیعا لم تکن مدرک فضلها ؛
عبدالله بن مسعود روزی به تکبیر اول نماز جماعت نرسید و برای جبران فوت این ثواب یک بنده آزاد کرد ، آمد خدمت رسول خدا (ص ) عرض کرد : یا رسول الله من به تکبیر اول نماز جماعت نرسیدم و جهت جبران یک بنده آزاد کردم . آیا با این کار آن ثواب فوت شده را درک خواهم کرد ؟ حضرت فرمود : خیر ، ابن مسعود گفت : یک بنده دیگر آزاد خواهم کرد آیا به ثواب فوت شده خواهم رسید ؟ حضرت فرمودند : خیر ، ای ابن مسعود اگر آن چه در زمین است در راه خدا انفاق کنی
ثواب فوت شده را درک نخواهی کرد .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 488)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و من لزم جماعه المسلمین حرمت علیهم غیبته و ثبتت عدالته ؛
کسی که بر نماز جماعت مداومت داشته باشد ، غیبت او بر مسلمانان حرام و عدالتش ثابت می شود .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 394)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
صلاه الجماعه افضل من صلاه الفرد بخمس و عشرین درجه ؛
یک نماز که به جماعت برگزار گردد ، برتری و فضیلت دارد بر بیست و پنج نماز فرادی .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 374)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاصلاه لمن لایصلی فی المسجد مع المسلمین الا من عله و لاغیبه لمن صلی فی بیته و رغب عن جماعتنا و من رغب عن جماعه المسلمین سقطت عدالته و وجب هجرانه ؛
کسی که بدون عذر موجهی با مسلمین در مسجد نماز جماعت نمی خواند نمازش کامل نیست ، و کسی که در منزلش نماز می خواند و نسبت به جماعت مسلمین بی توجه است غیبتش جایز است و کسی که نسبت به جماعت مسلمین بی توجه است از عدالت ساقط است و واجب است دوری کردن از او .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 394)
قال الصادق - علیه السلام - :
ینبغی للامام ان یکون صلاته صلاه اضعف من خلفه ؛
بر امام جماعت شایسته است که نمازش بر اساس نماز ضعیفترین مامومین خود باشد (نماز را در حال نماز جماعت طولانی نکند) .
(من لایحضره الفقیه ، ص 381)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
الصلاه جماعه و لو علی راس زج اذا سئلت عمن لایشهد الجماعه فقل : لا اعرفه ؛
نماز باید به صورت جماعت خوانده شود ، ولو بر نوک تیز پیکان باشد ، زمانی که از شما سؤ ال شد در مورد کسی که به جماعت حاضر نمی شود ، بگویید او را نمی شناسیم .
فی الروایه :
کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - یسوی صفوفنا کانما یسوی بها القداح ؛
راوی می گوید : رسول گرامی اسلام (ص ) وقت نماز جماعت آن چنان صفوف جماعت ما را منظم می کرد که تو گویی کاسه ما را پهلوی هم می چیند و منظم می کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 470)
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الصلاه فی الجماعه تفضل علی صلاه الفرد ثلاث و عشرین درجه تکون خمسا و عشرین صلاه ؛
(دو رکعت ) نماز جماعت فضیلت دارد بر نماز فرادی به بیست و سه درجه و بیست و پنج نماز محسوب می شود .
(ثواب الاعمال ، ص 87)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
فضل میامن الصفوف علی میاسرها کفضل صلوه الجماعه علی صلوه الفرد ؛
فضیلت سمت راست بر سمت چپ ، صفهای جماعت همانند فضیلت نماز جماعت است بر نماز فرادی .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 465)
عن جعفر بن محمد عن ابائه - علیهم السلام - :
وفی وصیه النبی - صلی الله علیه وآله - لعلی - علیه السلام - قال ثلاث درجات منها المشی باللیل و النهار الی الجماعات ؛
رسول خدا (ص ) در وصیتی به علی (ع ) فرمود : سه چیز موجب درجه و قرب به خداست یکی از آن سه چیز ، روز و شب به طرف نماز جماعت قدم برداشتن است .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 372)
عن ابی الحسن - علیه السلام - :
انتظار الصلوه جماعه من جماعه الی جماعه کفاره کل ذنب ؛
انتظار نماز جماعت ، از نماز جماعتی تا نماز جماعتی دیگر ، کفاره همه گناهان است .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 388)
ابا الحسن موسی بن جعفر علیهما السلام یحدث عن ابیه - علیه السلام - انه قال :
من اسبغ وضوئه فی بیته و تمشط و تطیب ثم مشی من بیته غیر مستعجل و علیه السکینه و الوقار الی مصلاه رغبه فی جماعه المسلمین لم یرفع قدما و لم یضع اخری الا کتب له حسنه ، و محت عنه سیئه و رفعت له درجه فاذا ما دخل المسجد الی ان قال - علیه السلام - ثم افتتح الصلوه مع الامام جماعه الا وجبت له من الله المغفره و الجنه من قبل ان یسلم الامام ؛
امام موسی بن جعفر (ع ) از پدر بزرگوارش نقل فرمود : کسی که در منزلش وضوی کامل بگیرد و مویش را شانه کند و خود را معطر نماید ، سپس از خانه اش بدون عجله و با آرامش و وقار بیرون آید و به طرف محل نماز برود در حالی که میل به جماعت مسلمین دارد قدمی از زمین بر نمی دارد و نمی گذارد مگر این که یک حسنه برایش نوشته شود و یک گناه از او محو گردد و یک درجه به خدا نزدیک شود تا زمانی که داخل مسجد شود . تا اینکه فرمود : سپس نماز را با امام جماعت شروع کند از طرف خدا مغفره و بهشت بر او واجب
می شود قبل از اینکه امام سلام نماز را بدهد .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 387)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و من مشی الی مسجد یطلب فیه الجماعه کان له بکل خطوه سبعون الف حسنه ، و یرفع له من الدرجات مثل ذلک ، فان مات و هو علی ذلک و کل الله به سبعین الف ملک یعودونه فی قبره و یبشرونه و یونسونه فی وحدته و یستغفرون له حتی یبعث ؛
کسی که به قصد شرکت در نماز جماعت به سوی مسجد گام بر می دارد ، خداوند متعال در مقابل هرگامی که بر می دارد ، هفتاد هزار حسنه به او پاداش می دهد و به همین میزان نیز درجات وی بالا خواهد رفت و اگر در چنین حالی بمیرد ، خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مامور می نماید تا در قبر به دیدار او رفته ، وی را بشارت دهند و در تنهایی قبر انیس او باشند و تا روز قیامت برایش طلب آمرزش کنند .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 372)
وساله رجل فقال : ان لی مسجدا علی باب داری فایهما افضل اصلی فی منزلی فاطیل الصلاه او اصلی لهم و اخلف فکتب : صل بهم و احسن الصلاه و لاتثقل ؛
مردی از حضرت امام صادق (ع ) سؤ ال کرد : مسجدی در همسایگی من قرار دارد من در خانه (با انجام مستحبات ) و طولانی نماز بخوانم بهتر است یا در مسجد با جماعت (به طور مختصر) نماز بخوانم بهتر است ، امام در جواب نوشت : با جماعت نماز بخوان و از نماز فرادی طویل بپرهیز .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ،
ص 477)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
سووا صفوفکم فان تسویه الصف تمام الصلاه ؛
صفهای نماز جماعت ، را مساوی کنید ، پس همانا که مساوی کردن صفها ، کامل کننده نماز است .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 20)
قال الصادق - علیه السلام - :
رفع الی امیرالمؤ منین - علیه السلام - بالکوفه ان قوما من جیران المسجد لایشهدون الصلاه جماعه فی المسجد فقال : لیحضرن معنا صلاتنا جماعه او لیتحولن و لایجاورونا و لانجاورهم ؛
به حضرت علی (ع ) خبر دادند که در کوفه قومی هستند در همسایگی مسجد ، که به جماعت مسلمین در مسجد حاضر نمی گردند امام فرمود : باید به جماعت ما و نماز با ما در مسجد حاضر شوند ، و گرنه باید کوچ کنند و از همسایگی مسجد دور شوند و با ما همسایه نباشند و ما نیز با آنان مجاور نباشیم .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 13)
قال الباقر - علیه السلام - :
لاصلاه لمن لایشهد الصلاه من جیران المسجد الامریض او مشغول ؛
کسی که همسایه مسجد است و به نماز (جماعت ) حاضر نمی شود نمازش کامل نیست ، مگر مریض باشد یا عذر موجهی داشته باشد .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 375)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من اتی الجماعه ایمانا و احتسابا استانف العمل ؛
کسی که در نماز جماعت با ایمان و قصد پاک و خشنودی خدا داخل شود ، اعمال خود را از سر گیرد . (کنایه از این است که گناهان گذشته اش بخشیده می شود . )
(ثواب الاعمال ، ص 87)
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی عن یمین الامام اربعین یوما دخل الجنه ؛
کسی که سمت راست امام جماعت چهل روز نماز بخواند وارد بهشت می شود .
(جامع احادیث ، ج 6 ، ص 465)
عن رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و ما منکم من احد یخرج من بیته متطهرا فیصلی الصلوه فی الجماعه مع المسلمین ثم یقعد ینتظر صلوه الاخری الا و الملائکه تقول : اللهم اغفر له ، اللهم ارحمه ؛
وقتی شما از خانه خارج می شوید ، با طهارت باشید ، و شرکت در جماعت با مسلمین بکنید ، و انتظار نماز باشید ، در این صورت ملائکه برای شما دعا می کنند ، خدایا او را بیامرز ، خدایا بر او رحم کن .
(جامع احادیث ، ج 6 ، ص 387)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اما الجماعه صفوف امتی کصفوف الملائکه و الرکعه فی الجماعه اربع و عشرون رکعه ، کل رکعه احب الی الله - عز و جل - من عباده اربعین سنه ؛
اما نماز جماعت ، به درستی که صفوف امت من ، مثل صفوف ملائکه است و یک رکعت نماز در جماعت بیست و چهار رکعت به حساب می آید ، که هر رکعتی محبوبتر است نزد خدا از عبادت چهل سال .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 372)
قال علی - علیه السلام - :
افضل الصفوف اولها و هو صف الملائکه و افضل المقدم میا من الامام ؛
بهترین صفهای نماز جماعت ، صف اول است ، و آن صف ملائکه است و بهترین جای صف اول سمت راست امام است .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 18)
قال الرضا - علیه السلام - :
فضل الجماعه علی الفرد بکل رکعه الفا رکعه ؛
فضیلت نماز جماعت بر نماز فرادی هریک رکعت برابر با دو هزار رکعت است .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 4)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
فما من مؤ من مشی الی الجماعه الا خلف الله علیه اهوال یوم القیامه ، ثم یامر به الی الجنه ؛ پس مؤ منی نیست که در راه نماز جماعت قدم بردارد مگر این که خداوند تبارک و تعالی ترس و هراس روز قیامت را برای او سبک می گیرد ، سپس او را امر می کندبه ورود به بهشت .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 372)
قال الرضا - علیه السلام - :
و لاتصلی خلف فاجر و لایقتدی الا باهل الولایه ؛
پشت سرآدم فاجر نماز نخوان ، اقتدافقط بر شخص اهل ولایت اهل بیت عصمت و طهارت جایز است .
(تحف العقول ، ص 308)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
خیر صفوف الصلاه المقدم ، و لو یعلم الناس ما فی الصف الاول لم یصل الیه احد الا باستهام ؛
بهترین صفوف نماز جماعت صف اول است ، اگر مردم می فهمیدند صف اول چقدر فضیلت دارد ، (همه مردم در صف اول شرکت می کردند) و در نتیجه با قید قرعه در صف اول نماز می خواندند .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 18)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الله یستحیی من عبده اذا صلی فی جماعه ثم ساله حاجه ان ینصرف حتی یقضیها ؛
زمانی بنده ای نمازش را به جماعت بخواند ، خداوند از او حیاء می کند ، و هنگامی که از او طلب حاجت کرد ، منصرف نشود ؛ مگر اینکه حاجتش را برآورد .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 4)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا کان العبد خلف الامام کتب الله له مائه الف الف و عشرین درجه ؛
هرگاه بنده خدا پشت امام عادل به نماز بایستد برای او صد هزار هزار و بیست درجه خداوند ثواب منظور می کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 386)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و من حافظ علی الصف الاول و التکبیره الاولی لایوذی مسلما اعطاه الله من الاجر ما یعطی الموذنون فی الدنیا و الاخره ؛
کسی که محافظت و مداومت بر صف اول و تکبیر اول نماید ، و مسلمانی را اذیت نکند ، خداوند به او اجری معادل اجری که موذن در دنیا و آخرت دریافت می کند عطا خواهد کرد .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 387)
قال علی - علیه السلام - :
سدوا فرج الصفوف و من استطاع ان یتم الصف الاول او الذی یلیه فلیفعل ذلک فان ذلک احب الی نبیکم و اتموا الصفوف فان الله و ملائکته یصلون علی الذین یتمون الصفوف ؛
صفوف نماز جماعت ، که خالی است آن را پرکنید ، و هرکس که قدرت دارد بر این که صف اول را تمام کند یا پهلوی صف اول را پر کند این کار را انجام دهد پس به درستی که این کار نزد پیامبر اسلام محبوب است و تمام کنید صفهای (نماز جماعت ) را ناقص نگذارید ، پس به درستی که خدا و ملائکه درود می فرستند بر آنان که صفوف را تکمیل کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 474)
قال الصادق - علیه السلام - :
ثلاثه لایصلی خلفهم : المجهول ، و الغالی و ان کان یقول بقولک ، و المجاهر بالفسق و ان کان مقتصدا ؛
پشت سر سه گروه نماز نخوان (اقتداء نکن ) :
1 - پشت سر شخص ناشناخته .
2 - مرد غلو کننده ، هرچند که امامی و هم عقیده تو باشد .
3 - شخص متظاهر به فسق و گناه ، اگر چه مردی میانه رو و معقول باشد .
(خصال صدوق ، ص 154)
قال الباقر - علیه السلام - :
ینبغی للصفوف ان تکون تامه متواصله بعضها الی بعض ، و یکون بین کل صفین قدر مسقط جسد الانسان اذا سجد ؛
سزاوار است که صفها کامل و به هم پیوسته باشند ، و میان دو صف فاصله به اندازه ای باشد که یک انسان بتواند سجده کند و اگر در نماز جماعت فاصله دو صف جلو و عقب کمتر از این باشد ، چنین نمازی ، نماز کامل و درستی نیست .
(دعائم الاسلام ، ج 1 ، ص 155)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
فضل الصف الاول علی الثانی کفضلی علی امتی ؛
فضیلت صف اول بر صف دوم (نماز جماعت ) مثل فضیلت من است بر امتم .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 465)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من ادرک التکبیره الاولی اربعین یوما فی خمس صلوات کتب له براءه من النار و برائه من النفاق ؛
کسی تکبیر اول نماز پنجگانه را در نماز جماعت چهل روز درک کند ، برای او آزادی از آتش جهنم و آزادی از نفاق نوشته می شود .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 488)
قال الصادق - علیه السلام - :
من قال بالجسم فلا تعطوه شیئا من الزکاه و لاتصلوا خلفه ؛
هرکس قائل به جسمانیت خدا باشد از زکات چیزی به او ندهید و در پشت سرش نماز نخوانید .
(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 379)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اقیموا صفوفکم ، فانی اریکم من خلفی کما اریکم من قدامی و من بین یدی و لاتخالفوا فیخالف الله بین قلوبکم ؛
صفهای نماز را مرتب کنید ، پس همانا من شما را از پشت سر می بینم ، همان طور شما را از جلو می بینم ، و بین صفهای خود جدایی و فاصله نیندازید ، که خدا بین قلبهای شما جدایی می اندازد .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 468)
عن ابن مسعود قال :
کان رسول الله - صلی الله علیه وآله - یمسح منا کبنا فی الصلوه و یقول : استووا و لاتختلفوا فتختلف قلوبکم ؛
رسول خدا (ص ) شانه های نمازگزار را در نماز جماعت می گرفت و منظم می کرد ، و می فرمود : مساوی و منظم باشید ، نامنظم و جدا از هم نباشید که قلبهای شما از همدیگر جدا می شود .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 470)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
التکبیره الاولی مع الامام خیر من الدنیا و ما فیها ؛
تکبیر اول نماز را با امام جماعت گفتن بهتر است از دنیا و آن چه در آن است .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 488 . بحارالانوار ، ج 88 ، ص 15)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من سمع النداء فی المسجد فخرج منه من غیر عله فهو منافق الا ان یرید الرجوع الیه ؛
کسی که بانگ نماز را در مسجد بشنود و بدون علت از آن جا خارج شود ، منافق است ، مگر آن که قصد بازگشت به آن جا را داشته باشد .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 9)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی الخمس فی الجماعه و حافظ علی الجمعه فقد اکتال الاجر بالمکیال الاوفی و قال تعالی : (ثم یجزیه الجزاء الاوفی ) ؛
کسی که نماز پنج وقت خود را به جماعت بخواند و به نماز جمعه حاضر شود ، پس به تحقیق اجر خود را به حد کافی دریافت کرده است . سپس رسول خدا (ص ) این آیه کریمه را تلاوت فرمود : (پس جزا داده شود بر آن ، جزای کاملتر) .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 6 ، ص 386)
عن امیرالمؤ منین - علیه السلام - :
بلغه ان قوما لایحضرون الصلاه فی المسجد فخطب فقال : ان قوما لا یحضرون الصلاه معنا فی مساجدنا فلایواکلونا و لایشاربونا و لایشاورونا و لایناکحونا و لایاخذوا من فیئنا شیئا او یحضروا معنا صلاتنا جماعه ؛
به امیرالمؤ منین علی (ع ) خبر رسید که گروهی برای نماز در مسجد حاضر نمی شوند . حضرت خطبه ای خواندو در آن خطبه چنین فرمود : به درستی که گروهی برای نماز در مساجد ما حاضر نمی شوند پس با ما هم ، نه غذا بخورند ، نه آب بیاشامند و نه مشورت کنند و نه از ما (زن ) بگیرند و از غنایم ما چیزی اخذ نکنند ، تا این که در نماز جماعت با ما حاضر شوند .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 14)
قال علی - علیه السلام - :
و اذا قمت فی صلاتک للناس ، فلا تکونن منفرا و لامضیعا فان فی الناس من به العله و له الحاجه ؛
و هنگامی که به نماز جماعت برای مردم می ایستی باید نمازت نه نفرت آور و نه تضییع کننده باشد (نه آن قدر آن را طول بده که موجب تنفر مامومین شود و نه آن قدر سریع که نماز را ضایع کنی ) چرا که در بین مردمی که با تو به نماز ایستاده اند ، هم بیمار وجود دارد و هم افراد حاجتمند هست .
(نهج البلاغه ، نامه 52)
قال الرضا - علیه السلام - :
و ان کنت خلف الامام فلا تقوم فی الثانی ان وجدت فی الاول موضعا ؛
اگر می خواهی در پشت امام جماعت قرار بگیری ، تا زمانی که در صف اول جای خالی برای تو هست در صف دوم قرار نگیر .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 490)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان امامک شفیعک الی الله - عز و جل - فلا تجعل شفیعک سفیها و لا فاسقا ؛
همانا امام و پیشنماز تو ، شفیع و واسطه تو به درگاه با عظمت الهی است ، پس هرگز کسی را که فاسد و بی خرد است وسیله و شفیع خود به درگاه الهی قرار مده .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 492)
قال الصادق - علیه السلام - :
اول جماعه کانت ان رسول الله - صلی الله علیه وآله - کان یصلی و امیرالمؤ منین علی بن ابی طالب - علیه السلام - معه ؛
نخستین جماعتی که برگزار شد ، روزی بود که رسول خدا (ص ) داشت نماز می خواند و علی بن ابیطالب امیرالمؤ منین (ع ) همراه آن حضرت بود .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 373)
قال علی - علیه السلام - :
و قد سالت رسول الله - صلی الله علیه وآله - حین وجهنی الی الیمن کیف اصلی بهم ؟ فقال : صل بهم کصلاه اضعفهم ، و کن بالمؤ منین رحیما ؛
من از رسول خدا (ص ) به هنگامی که مرا به سوی (یمن ) فرستاد ، پرسیدم ، چگونه با آنان نماز بخوانم ؟ آن حضرت در پاسخم فرمود : (نمازی بخوان همچون نمازی که ناتوان ترین آن ها می خواند و نسبت به مؤ منان رحیم و مهربان باش ) .
(نهج البلاغه ، نامه 52)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الله وعد ان یدخل الجنه ثلاثه نفور بغیر حساب و یشفع کل واحد منهم فی ثمانین الفا ، المؤ ذن و الامام ، و رجل یتوضا ثم یدخل المسجد فیصلی فی الجماعه ؛
همانا خداوند به سه گروه وعده داد ، بدون حساب وارد بهشت شوند ، و هر یک از این سه گروه (روز قیامت ) می توانند هشتاد هزار نفر را شفاعت کنند و آن ها عبارتند از :
1 - موذن .
2 - امام جماعت .
3 - کسی که وضو بگیرد ، سپس داخل مسجد شود و نماز را به جماعت به جا آورد .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 488)
قال الباقر - علیه السلام - :
فضل صلاه الجماعه علی صلاه الرجل فردا خمس و عشرون درجه فی الجنه ؛
نماز جماعت بر نماز فرادی بیست و پنج درجه بهشتی فضیلت و برتری دارد .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 371)
قال علی - علیه السلام - :
من صلی الفجر جماعه رفعت صلاته فی صلاه الابرار و کتب یومئذ فی وفد المتقین ؛
کسی که نماز صبح را به جماعت بخواند ، نمازش در میان نیکان بالا برده می شود ، و آن روز در جرگه پارسایان نوشته شود .
(دعائم الاسلام ، ج 1 ، ص 153)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی اربعین یوما الصلوات فی جماعه لایغوته تکبیره الاحرام کتب له برائتان برائه من النفاق و برائه من النار ؛
کسی که چهل روز نمازهای خود را با جماعت به جا آورد ، به طوری که یک تکبیره الاحرام از او فوت نشود ، برای او آزادی از آتش جهنم و آزادی از نفاق نوشته می شود .
(محجه البیضاء ، ج 1 ، ص 244)
قال الصادق - علیه السلام - :
و الصلاه فی منزلک فردا هباء منثور ، لایصعد منه الی الله تعالی شی ء ؛
و نماز فرادی که در خانه ات می خوانی ، هیچ و پوچ است ، و چیزی از آن به درگاه الهی بالا نمی رود .
(امالی طوسی ، ج 2 ، ص 307)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا سئلت عمن لایشهد الجماعه فقل : لا اعرفه ؛
هنگامی که از شما راجع به کسی که در نماز جماعت شرکت نمی کند بپرسند ، بگویید او را نمی شناسم .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 5)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و اما یوم القیامه یجمع الله فیه الاولین و الاخرین للحساب فما من مومن مشی الی الجماعه الا خلف الله - عز و جل - علیه اهوال یوم القیامه ثم یامر به الی الجنه ؛
خداوند در روز قیامت همه انسانها را برای حساب جمع می کند ، و هیچ مومنی ، که در نماز جماعت شرکت نموده نمی ماند ، مگر آن که خداوند روز قیامت سختیها و دشواریها را برایش آسان می کند ، و سپس دستور میدهد که او را وارد بهشت کنند .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 6)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
و من حافظ علی الجماعه حیثما کان مر علی الصراط کالبرق الخاطف اللامع فی اول زمره مع السابقین ؛
کسی که محافظت و مداومت بر نماز جماعت کند ، مانند برق سریع و درخشان همراه نخستین گروه بهشتیان از روی صراط می گذرد .
(ثواب الاعمال ، ص 343)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
استووا تستوی قلوبکم و تماسوا تراحموا ؛
صفهای نماز جماعت را هماهنگ و تنظیم نمایید تا دلهایتان متعادل شود ، و با هم در تماس باشید تا مهربانی افزوده شود .
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 623)
قال الصادق - علیه السلام - :
صلی رسول الله - صلی الله علیه وآله - الظهر و العصر فخفف الصلاه فی الرکعتین فلما انصرف . . . قالوا : خففت فی الرکعتین الاخیرتین ؟ فقال لهم : او ما سمعتم صراخ الصبی ؛
روزی رسول خدا (ص ) نماز ظهر و عصر را به جامی آورد ، ناگهان دو رکعت آخر نماز را تخفیف (تسریع ) دادند ، اصحاب پس از نماز از حضرت سوال کردند ، که آیا دستور جدید آمده ؟ فرمود : برای چه ؟ گفتند : چرا دو رکعت آخر نماز را سبکتر خواندی ؟ فرمود : مگر صدای فریاد گریه کودک را نمی شنوید .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 369)
قال علی - علیه السلام - :
و صلوا بهم صلاه اضعفهم و لاتکونوا فتانین ؛
و با مردم همانند نماز گزاردن ناتوان ترین آنان نماز گزارید و (با طول داد آن موجبات زحمات آنان را فراهم نیاورید) و سبب فتنه و فساد نباشید .
(نهج البلاغه ، ص 52)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لو یعلمون ما فی العشاء و الفجر لاتوهما و لو حبوا ؛
اگر بدانند آن چه را که در خواندن نماز عشاء و صبح با جماعت هست به آن می آیند ، هرچند با زانوها و دستها باشد ، مانند راه رفتن کودک با نشستنگاه خود .
(اصول وافی ، ج 2 ، ص 149)
قال الباقر - علیه السلام - :
ثلاث کفارات : اسباغ الوضوء فی السبرات و المشی باللیل و النهار الی الصلوات و المحافظه علی الجماعات ؛
سه چیز موجب کفاره و پوشاندن (گناه ) است :
1 - وضوی کامل در هوای سرد .
2 - در شب و روز برای نمازها ، قدم برداشتن .
3 - محافظت و ملامت بر نماز جماعتها .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 10)
قال الرضا - علیه السلام - :
انما جعلت الجماعه لئلا تکون الاخلاص و التوحید و الاسلام و العباده لله الا ظاهرا مکشوفا لان فی اظهاره حجه علی اهل الشرق و الغرب لله وحده و لیکون المنافق و المستخف مودیا لما اقربه یظهر الاسلام و المراقبه و لیکون شهادات الناس بالاسلام بعضهم ببعض جائزه ممکنه مع مافیه من المساعده علی البر و التقوی و الزجر عن کثیر من معاصی الله ؛
علت تشریع نماز جماعت آن است که اسلام و توحید و بندگی و اخلاص به خداوند متعال در معرض دید عموم و ظاهر و مشهور در میان مردم باشد ، زیرا در این صورت است که حجت در زمینه وحدانیت خداوند بر مردم شرق و غرب تمام می شود ، و مردمان منافق و بی اعتنا به نماز مطابق اقرار زبانی وادار به عمل می شوند ، و مراقبت صورت می گیرد و گواهیهای مردم که علیه یکدیگر در زمینه اسلام امکان پیدا می کند علاوه آن که در چنین اجتماعاتی بر توسعه و گسترش نیکوکاری و تقوی مساعدت می شود ، عملا جلوی بسیاری از گناهان گرفته می شود .
(وسائل
الشیعه ، ج 5 ، ص 372)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الله یستحیی من عبده اذا صلی فی جماعه ثم ساله حاجه ان ینصرف حتی یقضیها ؛
همانا خداوند از بنده اش هنگامی که به نماز جماعت مشغول است و سپس از او حاجتی بخواهد که برآورده نشود ، حیا می کند تا زمانی که آن را اجابت کند .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 4)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اتانی جبرئیل مع سبعین الف ملک بعد صلاه الظهر فقال : یا محمد ان ربک یقرئک السلام و اهدی الیک هدیتین لم یهدهما الی نبی قبلک ، قلت ، و ما تلک الهدیتان قال : الوتر ثلاث رکعات والصلاه الخمس فی جماعه ، قلت یا جبرئیل و ما لامتی فی الجماعه ؟ قال : یا محمد اذا کان اثنین کتب الله لکل واحد بکل رکعه مائه و خمسین صلاه و اذا کانوا ثلاثه کتب لکل واحد بکل رکعه مائه صلاه و اذا کانوا اربعه کتب الله لکل واحد بکل رکعه الفا و ماتی صلاه و اذا کانوا خمسه کتب الله لکل واحد بکل رکعه الفین و اربعمائه و اذا کانوا سته کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعه اربعه الاف و ثمان مائه صلاه و اذا کانوا سبعه کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعه تسعه الاف و ست مائه و اذا کانوا ثمانیه کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعه تسعه عشر الفا و مائتی صلاه و اذا کانوا تسعه کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعه سته و ثلاثین الفا و اربع مائه صلاه ، و
اذا کانوا عشره کتب الله لکل واحد بکل رکعه سبعین الفا و الفین و ثمان مائه صلاه فان زادوا علی العشره فلو صارت السموات کلها مدادا و الاشجار اقلاما و الثقلان مع الملائکه کتابا لم یقدروا ان یکتبوا ثواب رکعه واحده یا محمد تکبیره یدرکها المؤ من مع الامام خیر من ستین الف حجه و عمره و خیر من الدنیا و ما فیها سبعین الف مره و رکعه یصلیها المؤ من مع الامام خیر من مائه الف دینار یتصدق بها علی المساکین و سجده یسجدها خیر له من عباده سنه و رکعه یرکعها المؤ من مع الامام فی جماعه خیر من عتق مائه رقه ؛
جبرئیل پیش رسول خدا (ص ) با هفتاد هزار ملک بعد از نماز ظهر آمد ، و گفت : ای محمد! همانا خداوند سلام بر تو می فرستد و دو هدیه برای شما فرستاده که برای هیچ پیامبری تاکنون نفرستاده است ، رسول خدا (ص ) فرمود : آن دو هدیه چیست ؟ جبرئیل فرمود :
1 - سه رکعت نماز وتر (دو رکعت شفع - یک رکعت وتر) .
2 - نمازهای پنج گانه به صورت نماز جماعت .
رسول خدا (ص ) فرمود : ای جبرئیل !نماز جماعت چه فایده ای برای امت من دارد ؟ جبرئیل فرمود : یا محمد! (برای هر نفر که در نماز جماعت شرکت کند ، پاداش ذکر نمود) :
1 - در نماز جماعت دو نفر اقتداء کند . خداوند برای هر یک نفر در هر یک رکعت یکصدو پنجاه (150) نماز می نویسد .
2 - زمانی در نماز جماعت سه
نفر اقتدا کند . خداوند برای هر یک نفر در یک رکعت ششصد (600) نماز می نویسد .
3 - زمانی که در نماز جماعت چهار نفر اقتدا کند . خداوند برای هر یک نفر در هر یک رکعت یک هزار و دویست (1200) نماز می نویسد .
4 - زمانی که در نماز جماعت شش نفر اقتدا کنند خداوند برای هر یک نفر در هر یک رکعت چهار هزار و هشتصد (4800) نماز می نویسد .
5 - زمانی که در نماز جماعت هفت نفر باشند ، خداوند برای هر یک نفر در هر یک رکعت نه هزار و ششصد (9600) نماز می نویسد .
6 - زمانی که در نماز جماعت هشت نفر اقتدا کنند ، خداوند برای هر یک نفر در هر یک رکعت نوزده هزار و دویست (19200) نماز می نویسد .
7 - زمانی که در نماز جماعت نه نفر باشند ، خداوند برای هر یک نفر در هر یک رکعت سی و شش هزار و چهارصد (36400) نماز می نویسد .
8 - زمانی که در نماز جماعت ده نفر باشند ، خداوند برای هر یک نفر در هر یک رکعت هفتاد و دو هزار و هشتصد (72800) نماز می نویسد .
9- اگر تعداد افراد از ده نفر گذشت ، در این صورت آسمان صفحه و کاغذ و درختان قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده باشند ، نمی توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند .
ای محمد!درک تکبیر اول نماز با امام جماعت ، فضیلت دارد بر ششصد هزارحج و عمره و هفتاد هزار بار
بهتر است از دنیا و آن چه در دنیا هست ، و یک رکعت نماز پشت سر امام به جماعت خواندن ، بهتر است از صد هزار دینار صدقه به مساکین دادن ، ویک سجده مؤ من با امام در نماز جماعت بهتر است از صد بنده آزاد کردن .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 14)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لینتهین اقوام لایشهدون الصلاه او لامرن مؤ ذنا یوذن ثم یقیم ثم امر رجلا من اهل بیتی و هو علی - علیه السلام - فیحرقن علی اقوام بیوتهم بحزم الحطب لانهم لایاتون الصلاه ؛
آنان که در نماز جماعت حاضر نمی شوند لازم است از این کار خودداری کنند ، و گرنه دستور خواهم داد موذن اذان و اقامه بگوید ، آن گاه پس از اقامه جماعت ، یکی از اهل بیت خود را (که علی باشد) فرمان می دهم تا خانه های کسانی را که در جماعت حاضر نشده اند با بسته های هیزم به آتش کشد .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 376)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاغیبه الا لمن صلی فی بیته ، و رغب عن جماعتنا ، و من رغب عن جماعه المسلمین وجب علی المسلمین غیبته ، و سقطت بینهم عدالته ، و وجب هجرانه ، و اذا رفع الی امام المسلمین انذره و حذره ، فان حضر جماعه المسلمین ، و الا احرق علیه بیته ، و من لزم جماعتهم حرمت علیهم غیبته ، و ثبتت عدالته بینهم ؛
پیامبر خدا (ص ) فرمود : کسی که در خانه اش نماز می خواند و از جماعت ما اعراض کرده غیبت او جایز است ، و هر کس از جماعت مسلمانان اعراض کند ، بر مسلمانان واجب است غیبت او را بکنند ، و در میان آنها عدالت او ساقط می شود ، و واجب است از او دوری کنند و چون
امر او را به پیشوای مسلمانان می رسانند او را بیم می دهد و می ترساند ، پس اگر در جماعت مسلمانان حاضر شد ، وگرنه خانه او را می سوزانند . و کسی که در جماعت مسلمین حاضر شد غیبتش حرام است و عدالتش ثابت است .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 38)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان الشیطان ذئب الانسان کذئب الغنم یاخذ الشاه القاصیه و الناحیه فایاکم و الشعاب و علیکم بالجماعه و العامه و المسجد ؛
شیطان گرگ انسان است همانند گرگ گوسفندان که همیشه میشهای دور افتاده و کناره گیر را می گیرد . پس از دسته بندیها (گروه گرایی و خط بازی ) بپرهیزید و بر شما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومی و مسجد .
(کنزالعمال ، ج 7 ، ص 581 ، حدیث 20355)
عن الصادق - علیه السلام - عن ابائه علیهم السلام قال :
اشترط رسول الله - صلی الله علیه وآله - علی جیران المسجد شهود الصلاه ، و قال : لینتهین اقوام لایشهدون الصلاه او لامرن موذنا یوذن ثم یقیم ثم امر رجلا من اهل بیتی ، و هو علی فلیحرقن علی اقوام بیوتهم بحزم الحطب لانهم لایاتون الصلاه ؛
امام صادق (ع ) از پدرانش علیهم السلام نقل کرده : پیامبر خدا (ص ) بر همسایه های مسجد شرط کرد در مسجد حاضر شوند . فرمود : جماعتی که به نماز حاضر نمی شوند باز گردند ، و یا دستور می دهم موذن اذان و اقامه گوید ، سپس به مردی از اهل بیتم دستور می دهم و او علی است ، خانه جماعتی را با مجموعه هیزم می سوزاند برای اینکه آن ها به نماز نمی آیند .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 8)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ثلاثه یضحک الله الیهم : الرجل اذا قام باللیل و القوم اذا صفوا فی الصلاه ، و القوم اذا صفوا فی قتال العدو ؛
سه گروهند که خداوند از آنان خشنود است :
1 - کسی که نماز شب می خواند .
2 - جمعی که نماز جماعت تشکیل می دهند .
3 - دسته ای که در برابر دشمن در راه خدا صف آرایی کرده اند .
(ثواب الاعمال ، ص 96)
قال علی - علیه السلام - :
و اذا قمت فی صلاتک للناس فلاتکونن منفرا و لامضیعا ، فان فی الناس من به العله و له الحاجه ، و قد سالت رسول الله - صلی الله علیه وآله - حین وجهنی الی الیمن کیف اصلی بهم ؟ فقال : صل بهم کصلاه اضعفهم ، و کن بالمؤ منین رحیما ؛
هنگامی که برخاستی و خودت را مهیا ساختی تا با مردم نماز گزاری ، نماز را چندان طولانی مخوان که مردم را پراکنده سازی ، و سریع و تند هم مخوان که آن را تباه کنی ، زیرا در میان مردمی که با تو نماز می گزارند ، کسانی هستند که علیل و بیمار و ناتوانند ، یا گرفتاری و کار دارند . من از رسول خدا (ص ) هنگامی که مرا برای تبلیغ اسلام به یمن می فرستاد پرسیدم : چگونه با مردم نماز بگزارم ؟ حضرت فرمود : با آنها مانند ناتوانترین آنان نمازگزار ، و بر حال مؤ منین ترحم کن .
(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص
1023)
قال النبی - صلی الله علیه وآله - :
من ام قوما باذنهم و هم به راضون فاقتصد بهم فی حضوره ، و احسن صلاته بقیامه و قراءته و رکوعه و سجوده و قعوده ، فله مثل اجر القوم ، و لاینقص من اجورهم شی ء ؛
پیامبر خدا (ص ) فرمود : هرکس به اجازه و رضایت جماعتی به آنان پیشنماز باشد ، و آنان به او راضی باشند ، در حاضر شدنش با آنان استقامت ورزد ، و نماز خود را با قیام و قرائت و رکوع و سجود و قعود آن نیکو انجام دهد ، برای او مثل ثواب آن جماعت است ، و از ثواب آنها هم چیزی کم نمی شود .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 8)
عن زراره و الفضیل قالا :
قلنا له : الصلاه فی جماعه فریضه هی ؟ فقال : الصلاه فریضه و لیس الاجتماع بمفروض فی الصلوات کلها ، ولکنها سنه ؛ من ترکها رغبه عنها و عن جماعه المؤ منین من غیر عله فلا صلاه له ؛
از زراره و فضیل نقل شده که گفتند : به او عرض کردیم نماز خواندن در جماعت فریضه است ؟ فرمود : نماز فریضه است ، در تمام نمازها جمع شدن فریضه نیست ، ولکن آن سنت است و هرکس از روی اعراض از آن نماز جماعت مسلمانان را بدون علت ترک کند ، برای او نماز نیست .
(وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 371)
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ید الله علی الجماعه فاذا اشتذ الشاذ منهم اختطفه الشیطان کما یختطف الذئب الشاه الشاذه من الغنم ؛
پیامبر خدا (ص ) فرمود : دست خداوند بر سر جماعت است ، هرگاه از آنها کسی از جماعت جدا شود ، شیطان او را می رباید همان طور که گرگ گوسفند جدا شونده از رمه گوسفند را می رباید .
(کنزالعمال ، ص 207)
عن علی - علیه السلام - قال :
مروه الحضر قراءه القران و مجالسه العلماء و النظر فی الفقه و المحافظه علی الصلاه فی الجماعات ؛
از علی بن ابی طالب (ع ) نقل شده که فرمود : جوانمردی در حضور در وطن ، قرآن خواندن ، هم نشینی با علماء ، و نگریستن در احکام دین ، و مواظبت بر نماز خواندن در جماعتهاست .
(بحارالانوار ، ج 88 ، ص 10)
مقتضی الایمان عدم ترک الجماعه من غیر عذر سیما مع الاستمرار علیه فانه کما ورد لایمنع الشیطان من شی ء من العبادات منعها ، و یعرض علیه الشبهات من جهه العداله و نحوها ، حیث لایمکنهم انکارها ، لان فضلها من ضروریات الدین ؛
اقتضاء ایمان آن است بدون عذر نماز جماعت ترک نشود ، مخصوصا با مداومت بر آن ، در روایت آمده ، شیطان چیزی از عبادت را مانند نماز جماعت منع نمی کند ، بر آنان از جهت عدالت و مانند آن شبهه ها ایجاد می کند ، چون انکار آن برای آنان ممکن نیست ، زیرا فضیلت آن از ضروریات دین است .
(العروه الوثقی ، ص 252)
یجتمع المهدی - علیه السلام - و عیسی بن مریم - علیه السلام - فیجی وقت الصلوه فیقول المهدی لعیسی . تقدم ، فیقول عیسی انت اولی بالصلوه فیصلی عیسی ورائه ماموما ؛
در حدیث آمده است : پس از ظهور ، عیسی بن مریم (ع ) در هنگام نماز در کنار امام حاضر می شوم و امام به او امامت بر نماز جماعت را تعارف می کند ولی او می گوید : تو سزاوارتری به این امر ، و سپس به عنوان ماموم پشت سر او به جماعت می ایستد .
(منتخب الاثر ، ص 479 . تذکره الخواص ، ص 377)
قال زین العابدین - علیه السلام - :
و اما حق امامک فی صلاتک فان تعلم انه قد تقلد السفاره فیما بینک و بین الله والو فاده الی ربک و تکلم عنک و لم تتکلم عنه و دعالک و لم تدع له ، و طلب فیک و لم تطلب فیه ، و کفاک هم المقام بین یدی الله و المساله له فیک ، و لم تکفه ذلک ، فان کان فی شی ء من ذلک تقصیر کان به دونک و ان کان اثما لم تکن شریکه فیه و لم یکن لک علیه فضل فوقی نفسک بنفسه و فی صلاتک بصلاته فتشکر له علی ذلک ، و لا حول و لا قوه الا بالله ؛ حق امام جماعت این است که : بدانی سفارت و وساطت بین تو و خدا ، و نمایندگی تو را در ورود به پیشگاه پروردگار متعال به عهده گرفته است ، وی از جانب تو سخن می گوید
، نه تو از ناحیه او ، او برای تو دعا می کند ، نه تو برای او ، او برای تو طلب فیض و رحمت از خدا می نماید ، نه تو درباره او ، هم ایستادن در پیشگاه خداوند ، و درخواست و دعا را از تو ، کفایت کرده نه تو برای او ، اگر در هر یک از این مراحل کوتاهی شود ، او مقصر است نه تو . اگر گنهکار باشد (برخلاف وظیفه خود رفتار کند) تو شریک جرم او نیستی . (نماز تو نیز در صورتی که او را به عدالت می شناختی و به او اقتدا کردی ، باطل نیست ) با اینکه در مقابل این حق و خدمت احسانی به او نکرده ای پس او جانش را سپر جان تو ، و نمازش را سپر نماز تو قرار داده است ، بنابراین ، باید از این خدمت و محبتش قدردانی کنی و حق او را بشناسی . و نمی شود کاری را ترک کند و یا انجام داد مگر به کمک خداوند تبارک و تعالی .
(تحف العقول ، رساله حقوق علی بن الحسین (ع ) )
1-سوره مائده ، آیه 5.
2-سوره مؤ منون ، آیه 9.
3-سوره جمعه ، آیه 9.