بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

فرات تا فرات

دفتر اول

مرکز تخصصی مهدویّت

ص: 3

ص: 4

در این میان، وظیفۀ اندیشمندان، محقّقان، مبلّغان و تمام مشتاقان فرهنگ حسینی، در زمینه سازی ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، سنگین تر از دیگران است.

مجموعۀ حاضر، در پاسخ به اقبال چشم گیر مخاطبان، به کتب و مقالات پیشین بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف به زیور طبع آراسته شده است .

آنچه فراروی خوانندگان اندیشمند است دفتر اول مقالاتی است که از نویسندگان و پژوهشگران معزّز در طی فراخوان مرکز تخصصی مهدویت و در ضمن همایشی که در سال1385 در دارالشفای حوزۀ علیمۀ قم برگزار شد، گرد آمد که امید است، یاری گر منتظران امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و دست مایه ای هر چند اندک و ناقص، برای مبلّغان و دیگر مشتاقان حضرتش گردد؛ تا چه پسند افتد و در نظر آید...

در انتها، شایسته است از زحمات جناب حجت الاسلام و المسلمین ناصر شهیدی که مسئولیت گردآوری و تدوین مقالات را بر عهده داشتند، تشکر نماییم.

بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف

مرکز تخصصی مهدویت

ص: 7

ص: 8

خدا را خاموش کنند». استعمال فعل مضارع، در زبان عربی، مفید استمرار است؛ فلذا در این آیۀ شریفه، استفاده از فعل مضارع، به این معناست که این اراده، هنوز وجود دارد و کسانی هستند که می خواهند دین خدا را از بین ببرند. این اراده، به طور طبیعی، اراده ای است که می کوشد ظلم، ستم، جهل و آلودگی بر جهان، حاکم باشد.

از نظر تاریخی نیز این مسأله، قابل اثبات است. به عنوان نمونه، زمانی که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، اراده فرمود که دین اسلام را در جامعه، حاکم کند، جریان مخالفی بود که نمی خواست این امر، تحقق یابد و در این راه، از هیچ فعالیتی فروگزار نکرد. گرچه تمام توطئه های ایشان، با شکست مواجه شد؛ اما باز هم ناامید نشدند و به انتظار رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نشستند و تصور کردند که با رحلت ایشان، مسأله تمام می شود؛ اما پس از رحلت نیز، دیدند که چنین اتفاقی نیفتاد.

زمانی، این عده تلاش کردند نام و یاد پیامبر را حذف کنند؛ امروز هم عده ای دیگر، چنین خیالی دارند. این اراده، هم چنان بوده و هست.

جغرافیایی جهان، گسترده شود که البته این گستردگی و چیرگی، به واسطۀ حقانیت و منطق قوی و عقلانی این دین است.

بنابراین، وعدۀ الهی، بر خلاف جریان پیشین، بر آن است تا عدالت و حق و علم را بر جهان، حاکم و منطق و تهذیب اخلاقی را بر جهالت و آلودگی ها چیره گرداند.آیات بسیاری بر این مسأله دلالت می کند که مهم ترین آن ها، آیۀ استخلاف و وعدۀ خلافت و حاکمیت صالحان بر زمین است. (1)

اذیت های بسیاری دید؛ اما همه را تحمل کرد تا زمینه برای حاکمیت صالحان، فراهم آید. ایشان، پس از عمری تلاش و کوشش در مسیر تحقق وعدۀ الهی، با نزدیک شدن زمان رحلت و با هدف تدوام یافتن این جریان، امیرالمؤمنین علیه السلام را به عنوان وصی، معرفی و امور را به ایشان، تفویض فرمود؛ تا این جریان، از سوی صالحان و اولیای الهی، پی گیری شود.

متأسفانه، شرایطی که پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، پیش آمد، باعث شد که امور از مجرای خود، بیرون رود و حتی عقب گرد و ارتجاعی به عصر جاهلیت، صورت بگیرد؛ به گونه ای که در روایات آمده است: «ارتد الناس». منظور از این ارتداد، نه ارتداد فقهی،که به معنای ارتجاع و بازگشت به عقاید و مسائلی است که پیش از بعثت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مطرح بوده است. در این دوره بود که جبهۀ دین ستیز، دوباره ظاهر شد و کوشید تا همۀ دین را از میان بردارد.

قیام عاشورا، حرکتی برای بازگرداندن دین به مسیر اصلی بود. امام حسین علیه السلام، برای اصلاح امت جدش صلی الله علیه و آله و سلم قیام کرد و کوشید تا در برابر جریان دین ستیز جامعه، روشن گری نماید. پس از قیام عاشورا- اگر چه جریان های مخالف، به ظاهر، مدتی حیات داشتند و حکومت کردند؛ اما- مسأله دگرگون شد و جدایی خطّ نفاق از خطّ اسلام، برای همگان آشکار گشت. آن زمان بود که جریان انحرافی رسوا شد و دیگر نتوانست خود را به عنوان اسلام ناب بر اندیشه ها تحمیل کند.

ص: 12

بنابراین برای تحقق آن وعده ی الهی، تلاش هایی صورت گرفته و مقدماتی فراهم گشته است که بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، مسالۀ غدیر و قیام عاشورا، روشن ترین نمونه های آن هستند. به همین جهت است که بر زنده نگه داشتن یاد و خاطره ی قیام امام حسین علیه السلام، تأکید می شود؛ چرا که حادثه ی عاشورا توانست خط اصلی را از خط دروغین نفاق، بازشناساند. از این رو، زنده نگه داشتن خاطره ی عاشورا، به معنا و مفهوم پاس داشت خطّ روشنی است که از زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و با هدف سلطۀ کامل دین اسلام بر جهان، آغاز شده است.

شخصیت یزید با یزیدیان تمام اعصار، نخواهد بود.

قرآن از این جریان فکری ملعون، با عنوان «شجره ی خبیثه» یاد کرده است (1)شجره ی خبیثه، در واقع، خطّ فکری شخصیت هایی است که در طول تاریخ، در برابر شجرۀ طیبه و در مخالفت با حیات طیب بوده و هستند.

نقل می کنند که یکی از مروانیان بر امام باقر علیه السلام وارد شد؛ در حالی که ایشان گریه می کردند. هنگامی که آن شخص، علت را جویا شد، آن حضرت علیه السلام در جواب، فرمود: «چرا گریه نکنم؛ در حالی که شجره ی معلونه ای که قرآن از آن یاد می کند، در مسند حکومت است». آن شخص پرسید: «آیا من هم از شجرۀ ملعونه هستم؟» و امام پاسخ داد: «نه! تو از اهل بیت و شجرۀ طبیه هستی؛ نه از شجرۀ معلونه».

از این روایت به خوبی مشخص می شود که مراد از شجرۀ خبیثه، یک شخص یا نسل خاص نیست؛ چه، اگر این بود، آن شخص نیز -که جزو خاندان بنی امیه محسوب می شد - می بایست در دایرۀ شمول آن قرار بگیرد. بلکه منظور، یک خط فکری خاص است که دین ستیز و ضد عدالت می باشد؛ و این خطّ فکری در دوران ما نیز وجود دارد. این جاست که برائت، معنا می شود. در مقابل، تولا، باید نسبت به خط

ص: 14

فکری عدالت محور و زمینه ساز حاکمیت دین باشد.

عزاداری امام حسین علیه السلام به معنای آن است که ما از این خط، دفاع می کنیم و از خط مخالفش، بیزاری می جوییم. عزاداریِ صرف و بی توجه به این جریان ها، عزاداری ناقصی است که نمی تواند تأثیرگذار و جریان ساز باشد و مقدمات ظهور را فراهم کند. تنها، زمانی این عزدارای و زنده داشت خاطره ی کربلا و قیام عاشورا می تواند تأثیرگذار باشد که بتواند خط فکری صحیح را زنده نگه دارد و بستری را برای تحقق وعدۀ الهی، فراهم آورد.

با دقت در ادعیه و زیارات نیز، می توان توجه به این جریان را مشاهده کرد؛ چرا که آن ها معمولاً با سلام و درود بر پیامبران شروع می شوند و در ادامه به جریان عاشورا می رسند و آن گاه، این جریان را با وعده ی تحقق حاکمیت دین، پیوند می دهند. این، همان خط فکری است که می بایست زنده نگه داشت. این گونه است که میان نهضت عاشورا و نهضت انتظار، پیوند درستی برقرار می شود. این پیوند، پیوندی حقیقی است؛ چرا که به طور طبیعی انتظار می-رود خطی که در کربلا، روشن، و از خط انحراف و نفاق، بازشناخته شد، روزی پیروز گردد.

نهضت حسینی، مقدماتی چون مسأله ی ولایت و جریان غدیر را پشت سر گذارده بود و خود به حلقۀ دیگری برای اجرای وعده ی حق، به سامان رساندن زمین و تحقق حکومت جهانیِ عدالت محور مهدوی، تبدیل شد. تذکر خاطره ی قیام عاشورا، به معنای تذکر

ص: 15

اهداف و زنده نگه داشتن آن است تا مردم برای حکومت جهانی مهدوی آماده شوند.

عزاداری به معنای تذکر این مطلب است که همواره دو خط مخالف، در طول تاریخ بوده است؛ خطی که پیامبران و اولیا و اوصیا در آن قرار داشته و دارند و خطی که فرعون و یزید و امثالهم، در آن بوده و هستند؛ اینان کسانی هستند که می خواهند نورِ حق و حق طلبی و عدالت خواهی از میان برود و حکومت صالحان بر روی زمین، محقق نگردد. در مقابل، نهضت انتظار نیز به معنای اعتقاد به پیروزی نهایی صالحان است که نمونۀ روشن آن، امام حسین علیه السلام و نهضت وی می باشد.

بر این اساس، منتظران حکومت مهدوی را می توان به سه دسته تقسیم کرد: گروه اول، مردمی هستند که خود، اهل فسق و فجور و آلوده به گناه می باشند؛ ولی به علت آن که به دنبال فطرت خود و آرامش حقیقی هستند، انتظار دولت مهدوی را می کشند. این دسته، اگر چه اهلیت ندارند، اما به هر حال، منتظر هستند. این انتظار، از مقدمات تحوّل جامعه ی بشری برای تحقق وعده ی الهی محسوب می شود.

گروه دوم، کسانی اند که اهل فسوق و عصیان نیستند؛ اما به انتظار فرج، نگاه حدّاقلی دارند. اینان در غم فراق، گریه، و برای ظهور، دعا می کنند و به دنبال اموری هستند که به واسطۀ آن، رضای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را جلب کنند. این عده، عموم شیعیان و محبین حضرتش را تشکیل می دهند.

ص: 16

و بالاخره، دستۀ سوم، کسانی هستند که همانند عاشوراییان، علاوه بر خودسازی، برای مهذب نمودن جامعه نیز تلاش می کنند که سیصد و سیزده نفر از ایشان، یاران خاص حضرت هستند.

این سه گروه را در میان عزاداران حسینی علیه السلام نیز می توان یافت. عده ای، اگرچه عزاداری و بزرگ داشت قیام عاشورا را ترک نمی کنند، اما در عین حال، اهل معصیت نیز هستند. درک این دسته از جریان قیام امام حسین علیه السلام، ناقص است؛ چرا که نمی توان هم اهل فسق و فجور بود و هم از یزید و یزیدیان برائت جست.

گروه دوم کسانی اند که دل پاکی دارند و برای امام حسین علیه السلام نیز خالصانه عزاداری می کنند؛ اما اهداف ایشان را به خوبی نشناخته اند.

و گروه سوم، کسانی اند که به خوبی با جریان عاشورا، پیوند خورده اند. این عده، جریان فکری دین ستیز را شناخته اند و خود را به جریان فکری حق طلب نزدیک کرده اند. طبیعتاً عزاداری این دسته، صحیح و اصولی خواهد بود.

از آن چه گذشت، مشخص گردید که نهضت عاشورا و نهضت مهدوی، از جهات متعدد، به هم پیوند خورده اند که بازخوانی این پیوندها، می تواند ما را در شناخت هر چه بهتر تکالیف و وظایفمان کمک کند.



ص: 17

ص: 18

مسیر تحقق این مطلوب، گام برداریم.

در ادامه، به برخی از اعمال و افعالی که ما را در سلوک عاشورایی، تا رسیدن به خیمۀ مهدوی کمک می کند، اشاره خواهیم کرد.

این، همان معرفت به نورانیت است که برای شناخت، دیگر احتیاجی به چشم ظاهری ندارد؛ چرا که عارف، در همه جا، مولای خویش را می بیند و پرتو او را در وجود خود، احساس می کند.

اگر انسان بخواهد به معرفت نورانی دست پیدا کند _ تا به واسطۀ این معرفت، امام، در جانش ظهور کند و سرپرستی و ولایت او را در وجود خود احساس نماید _ باید به مقام محبت برسد و این، در صورتی تحقق پیدا می کند که انسان، خود را تسلیم ولیّ خدا نماید؛ چرا که تا تسلیم ولی خدا نشویم، خداوند تطهیرمان نمی کند و تا تطهیر نشویم، محبت حاصل نمی شود.

کردی و مجازات خواهی شد؟ پس آمادۀ بلا باش». آن گاه او را به درد فراق یوسف علیه السلام، دچار کرد.

بی شک، خداوند نمی خواهد انسان مؤمن را اذیت کند؛ بلکه قصد دارد او را به وسیلۀ بلا مخلص نماید، تا قلبش فقط متعلق به خدا باشد.

می شمارند و زبان حالشان، تعبیر امام سجاد علیه السلام در دعای ابو حمزه است: «ما خطری، هبنی بفضلک». شاکرین، ربوبیت خدا را بر اولیاء و انبیاء و نیز بر پیامبر و آلش علیهم السلام می بینند و بلایای سنگین آن ها را در این فضا لمس می کنند و در حقیقت به مقام «حضور در بلا» می رسند. به تعبیر دیگر، اینان، کسانی هستند که مبتلا به بلای اولیای خدا می شوند و مانند ایشان، بر آن بلایا، زبان به حمد خداوند می گشایند. رضایت و ابتهاج اصحاب سیدالشهدا علیه السلام در روز عاشورا نیز به جهت نائل شدن ایشان به مقام درک بلای ولیّ خدا بود.

بنابراین ربوبیت خدای متعال، نسبت به همۀ عوالم، از بستر «قضاء بر اولیا» می گذرد و قضای اولیاء نیز از بستر بلا. این بلا، اجباری و قهری نیست؛ بلکه بلایی است که حضرت حق، میثاقش را از اولیای خود گرفته است و ایشان نیز، به این میثاق، وفادار هستند (فَشَرطوا لکَ ذلکَ و عَلِمتَ مِنهُم الوَفاءَ بِه...(1)). محصول این بلا هم، «فَقَبِلتَهم و قَرَّبتَهم و قَدَّمتَ لَهُم الذِّکرَ العلیَّ و الثَّناءَ الجلیَّ (2)» است و نیز «جَعَلتَهم الذَّریعةَ إلیکَ و الوَسیلةَ إلی رِضوانِک (3)».

از آن جا که ربوبیت خدای متعال بر عوالم، از مجرای بلای اولیای خدا می گذرد، تمام آن چه به موجودات می رسد، در شعاع همین

ص: 24

بلاست و در حقیقت، همه، ریزه خوار این سفره هستند. بنابراین، نه تنها انبیای الهی و ائمه معصومین علیهم السلام از عاشورا بهره مند شده اند، که در واقع، این جریان، برای آن ها ضیافت است.

در روایات آمده است که در روز عاشورا، هزاران مَلَک برای یاری امام حسین علیه السلام به زمین هبوط کردند؛ اما وقتی رسیدند که ماجرا تمام شده بود. از این رو، غبارآلود و عزا دار، کنار مزار حضرت، وقوف کرده اند تا پس از زمان ظهور، در رکاب منتقم آن حضرت باشند. پس ملائکه نیز با بلای ایشان، در حال سلوک اند.

یکی دیگر از نتایج درک ابتلای ولی خدا، تصدیق ولایت اوست. اگر انسان از مدخل بلای اولیای الهی وارد شود و بتواند بلای ایشان را درک کند، آن گاه خواهد توانست ولایتشان را بپذیرد و آنان را تصدیق کند؛ و إلا تصدیق کردن، کار آسانی نخواهد بود.

این مسئله در جریان موسای کلیم علیه السلام و خضر نبی علیه السلام، کاملاً مشهود است. در آن جریان، موسی علیه السلام با ارشاد و امر خدای متعال، به معلمی الهی دست می یابد، ولی در مسیر آزمایش ها و ابتلائات، توان تصدیق ایشان را پیدا نمی کند و در نتیجه از همراهی او، باز می ماند. چنان چه، قرآن از زبان خضر نبی می فرماید: «هذا فِراقُ بَیْنِی وَ بَیْنِکَ سَأُنَبِّئُکَ بِتَأْوِیلِ ما لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَیْهِ صَبْراً» (1).

ص: 25

سید الشهدا را درک کنی که اگر توانستی به درک آن برسی، ثواب اعظم مصیبت ها را برده ای».

بلای وارد شده بر امام حسین علیه السلام، به قدری عظیم است که امام زمان علیه السلام در مصیبت آن می فرماید: «فلئن اخرتنی الدهور و عاقنی عن نصرک المقدور و لم اکن لمن حاربک محاربا لمن نصب لک العداوه مناصباً فلأنْدُبنک صباحاً و مساءً» (1)؛ «اگر زمانه مرا به تأخیر انداخت و مقدّرات، مرا از یاری تو باز داشت و نتوانستم در رکاب تو با دشمنانت بجنگم، اکنون، صبح و شب برایت می گریم و به جای اشک، از دیده خون می ریزم».

این عظمت، نه تنها بر انسان ها، که بر تمام موجودات، عظیم و ناگوار است: «لقد عظمت الرزیة و جلت و عظمت المصیبة بک علینا و علی جمیع اهل السموات» (2).

شد. اگر چه صبر حضرت یوسف علیه السلام در برابر بلایای وارد شده بر خودش نیز، عامل مهمی در ارتقاء معنویش بود.

عاشورا نیز اگرچه ابتلا و امتحانی برای امام حسین علیه السلام و مردم زمان ایشان بود، اما در حقیقت، ضیافت گستردۀ خداوند، برای مؤمنان و صابران بوده و هست؛ چراکه علاوه بر درجاتی عالی که خداوند به واسطۀ بندگی و صبر امام و یارانش، به آنان عطا نمود، مصیبت سیدالشهدا علیه السلام - که اعظم مصیبت ها و بلایاست- می تواند وسیلۀ قرب انسان ها به خداوند متعال شود.

البته این سخن به معنای آن نیست که چون سیدالشهدا در ضیافت است، پس باید بخندیم. این سخن، کاملاً باطل است؛ زیرا از بلا نمی توان با خنده، بهره مند شد. عاشورا ضیافت است؛ اما ضیافت بلا، که ورود آن- دست کم- با حالت بکاء است و اوج آن، جان دادن از شدت گریه.

سلوک به بلا، از مدخل گریه آغاز می شود. از این رو، امام سجاد علیه السلام در جواب اعتراض اطرافیان به شدت حزن و گریۀ ایشان، می فرمایند: «حضرت یعقوب علیه السلام، یک فرزندش غایب شد، آن چنان گریست که بینایی اش را از دست داد. من چه طور گریه نکنم در حالی که دیدم، در یک روز پدرم و شمار بسیاری از اهل بیتم را ذبح کردند؟»

نقل شده است که پس از بازگشت حضرت یوسف علیه السلام به کنعان، حضرت یعقوب علیه السلام با اصرار از او خواست که قصۀ خودش را تعریف

ص: 28

کند. یوسف نیز داستان را تعریف کرد تا به جایی رسید که برادرانش او را عریان کردند و در چاه انداختند. داستان به این جا که رسید، حضرت یعقوب علیه السلام از هوش رفت.

با آن که جریان حضرت یوسف علیه السلام و امام حسین علیه السلام اصلاً با هم قابل مقایسه نیستند، اما حضرت یعقوب علیه السلام در اوج قدرت روحی، نتوانست همان را هم تحمل کند.به راستی، کدام یک از ما به جهت مصائب امام حسین علیه السلام، از هوش رفته است؟!

عاشورا، پس از ابراز محبت می خوانیم: «و اسئل الله بحقکم و باشأن الذی لکم عنده ان یعطینی بمصابی بکم افضل ما یعطی مصاباً بمصیبته ما اعظمها و اعظم رزیتها فی الاسلام و فی جمیع السموات و الارض».

در اثر این مصیبت، شفاعت دنیایی و اخروی امام حسین علیه السلام، نصیب ما می شود. شفاعت دنیایی آن حضرت علیه السلام، آن است که حیات و ممات ما را برای خدا قرار می دهد و شفاعت اخروی ایشان، نجات از عذاب و عقوبت گناهان است و این، در واقع، کسب تمام خیر دنیا و آخرت است.

مستجاب را از خدا خواسته بود، یکی از خواسته های خود را برای کربلا نگه داشت. در روز عاشورا، هنگامی که حضرت اباعبدالله علیه السلام، در گودی قتلگاه افتاده بودند و تشنگی بر ایشان فشار آورده بود، از خدا خواست که خورشید را با تمام توان بر حسین علیه السلام بتاباند و خورشید به گونه ای بر حضرت تابید که نگفتنی است. عطش مخصوص اباعبدالله علیه السلام که معصومین علیهم السلام روی آن حسّاس بوده اند و خدای متعال، روضه اش را برای حضرت آدم علیه السلام خوانده است، نتیجۀ این گرماست.

در همان حال، جبرئیل اجازه گرفت و میان خورشید و حضرت حائل شد؛ اما حضرت فرمود: «کیست که بین من و حبیبم، حائل شده است؟ ای جبرئیل! کنار برو».

بنابراین ابلیس، تمام توان خود را به کار گرفت که نقطه ضعفی از سید الشهدا علیه السلام بگیرد اما ایشان، با تمام وجود، او را زمین گیر کرد و سرانجام، این عبودیت محض، محور عبدویت و تهذیب، در تمامی ادوار شد.

اباعبدالله علیه السلام خواهند بود و در روز قیامت نیز، بهشتیان، زیر پرچم امام حسین علیه السلام گرد خواهند آمد.

اساساً کسی که ماجرای عاشورا را با آن وسعت و عظمت ببیند، یقین پیدا می کند که پایان این راه، چیزی جز نصرت الهی نخواهد بود؛ چرا که این بندگی، لاجرم یک پایان خوش خواهد داشت: «والعاقبة للمتقین».

اگر کسی، عظمت عاشورا را درک کند، قطعاً این توجه در او پیدا می شود که جریان ابلیس در روز عاشورا شکست خورده و دیگر امکان بقا و ماندگاری ندارد؛ بنابراین، به پایان این جریان ایمان می آورد و کسب توفیق حضور در آن پایان خوش، خواسته و آروزی او می شود: «فاسئل الله الذی اکرمنی مقامکم و اکرمنی بک ان یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله و سلم ».

بر آن حضرت وارد شدند و ایشان را در حالتی یافتند که گریه ای شدید می نمودند و پیوسته می فرمودند: «سیدی! غیبت تو، خواب را از من گرفته است» و آن گاه که علت را جویا می شوند، حضرت می فرمایند: «کتاب جفر را نگاه می کردم که به غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و حوادثآن دوران رسیدم».

یکی از بزرگ ترین درس های سورۀ یوسف، چگونگی برخورد حضرت یعقوب علیه السلام با مسئلۀ غیبت ولی خدا است. او همیشه مشغول گریه بود؛ در حالی که در مقام نبوت و عصمت، قرار داشت و می بایست پیوسته به یاد خدا مشغول باشد. پس اگر گریه بر یوسف علیه السلام، جزئی از سلوک ایشان به سوی خدا محسوب نمی شد، آن گونه گریه نمی کرد؛ چرا که انبیاء، حتی از افعال مباح هم پرهیز می کردند. اما ایشان، بر آن واقعه، به قدری گریه کرد که چشم هایش، سفید و کمرش، خم شد و حتی زمانی که به جنون، متهم گشت نیز، دست از گریه برنداشت. پس باید با بلا و غیبت ولیّ خدا، این گونه برخورد کرد؛ نه آن که ولیّ خدا مبتلا باشد و ما در غفلت باشیم؛ چنان چه این مسئله، یکی از پیام های مهم دعای ندبه است: «عزیز علی ان تحیط بک دونی البلوی».

این جاست که متوجه می شویم چرا در بعضی از روایات، غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، به غیبت حضرت یوسف علیه السلام تشبیه شده است؛ چرا که مبتلا ترین فرد در غیبت یوسف علیه السلام، خود او بود. در غیبت حضرت

ص: 33

صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز مبتلاترین شخص، خود حضرت است؛ از این رو، تحمل غیبت برای ایشان، از همه دشوارتر می باشد.

و ایشان را دعوت نمودند، سرانجام برای حفظ دنیای خود و کسب غنیمت، از یک دیگر سبقت گرفتند.

تعلق خاطر به دنیا، بالاخره انسان را رو در روی اولیای خدا قرار می دهد و این خطر جدی برای همۀ کسانی که خود را از تعلقات، پاک نکرده اند، وجود دارد. برخی از بزرگان، دربارۀ گریۀ بر امام حسین علیه السلام، تعبیر زیبایی دارند. آن ها معتقدند یکی از اقسام گریه در مراسم سیدالشهدا علیه السلام، گریۀ خوف است؛ یعنی انسان واقعاً خائف باشد که مبادا جزو مدعیانی قرار بگیرد که نامه نوشتند و گفتند: «باغ های ما، آماده، نهرهای ما، جاری و مزارع ما، خرّم و آباد است و فقط منتظر قدوم شما هستیم»؛ اما هنگامی که ولیّ خدا به سویشان آمد، به روی او شمشیر کشیدند و او را محاصره کردند.

بین این دو موجب شد که عده ای به خیال این که سرانجام، صلح خواهد شد، به همراه لشکر ابن زیاد به کربلا بروند؛ اما کم کم کار به جایی رسید که در جنایات، از یک دیگر سبقت می گرفتند تا مبادا کسی نزد ابن زیاد از کم کاری آن ها گله کند.

آن ها تصور می کردند که بودن در لشکر ابن زیاد، در صورتی که کار به کشتار و ریختن خون سیدالشهدا علیه السلام نیانجامد، جرم نیست؛ غافل از این که به محض صف بندی میان حق و باطل، باید به هر قیمتی که شده در جبهۀ حق قرار گرفت.

حرّ _ که شخصیت بسیار محترم و فوق العاده ای است و با توجه به شرایطش، با رجوع به امام حسین علیه السلام معجزه کرد _ هنگامی که برای عذرخواهی خدمت سیدالشهدا علیه السلام رسید، به ایشان عرض کرد: «گمان نمی کردم کار ابن زیاد با شما، به این جا برسد». در حالی که این فکر از اساس، غلط است.

می شود و از آن جا که ظهور، ناگهانی واقع می شود، باید در همه حال، آمادگی خود را حفظ کنند. اصحاب امام زمان علیه السلام به دلیل برخورداری از آمادگی، به محض شنیدن ندای حضرت، همگی در مکه جمع می شوند. آنان، به گونه ای آماده اند که اگر آب، دست شان باشد، زمین می گذارند و برای یاری امام خود می شتابند.

مسلم بن عوسجه در راه حمام بود که حبیب بن مظاهر با او روبرو شد. هنگامی که در جریان استنصار امام حسین علیه السلام قرار گرفت، حتی به خانه بازنگشت و هر دو به طرف کربلا رفتند.

اگر انسان، هر روز صبح، فکرش این نباشد که «امروز، کدام کار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، زمین مانده است تا من بردارم؟»، به جایی نخواهد رسید. اگرچه طبق متن صلواتی که از امام حسن عسگری علیه السلام برای امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف نقل شده (1)، بار ما را نیز، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بر می دارد؛ اما به هر حال، باید دید کجای اردوگاه ایشان، خالی است تا همان جا را پر کرد.

انسانی که از خود به سوی خدا هجرت کرده است، دیگر بر اساس منافع خود تصمیم نمی گیرد؛ بلکه همه چیز را برای محبوب می خواهد و همۀ توجهش در دو مسئله خلاصه می شود: «زیبایی ها و جمال محبوب»و«قصور و کوتاهی های خودش». پس، محبت از یک سو، محبّ را در محبوب ذوب می کند و از سوی دیگر، او را به مراقبه از خود و افعال خود، وا می دارد؛ چراکه تمام توجه انسان محبّ، به این مسئله است که مبادا از دایرۀ محبت محبوب، خارج شود.

انسان هایی بیش از همه، برای امام خود، جان فشانی می کنند که به مقام محبت و وفا رسیده اند؛ چنان چه، سعید بن عبدالله در هنگام نماز ظهر عاشورا، خود را سپر حضرت سیدالشهدا کرد و در آخر، باز هم خود را بدهکار می دانست و از حضرت پرسید: «آیا وفاکردم؟!».

اساساً، دین بر پایۀ محبت بنا شده است (1)و لذا مهم ترین رشته ای که می تواند ما را به اهل بیت عجل الله تعالی فرجه الشریف پیوند دهد، حب ایشان و بغض دشمنان ایشان است. اگر از ما حبّ ولیّ خدا خواسته شده، بدین علت است که او نیز به ما محبت دارد؛ چنان چه امام صادق علیه السلام فرمود: «ما نه تنها شما را، که بوی شما را نیز دوست داریم». نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز، به گونه ای در هدایت انسان ها مشتاق و کوشا بود که از طرف خداوند، خطاب رسید که ما قرآن را به جهت سختی و مشقتِ تو

ص: 38

نازل نکردیم (1)پس این رابطه، یک رابطۀ محبت آمیز است و باید تلاش کرد تا در این عرصه، به حدّ مقبولی رسید؛ چراکه اگر انسان به مقام محبت و اشتیاق نرسد، نمی تواند از سرچشمۀ ولایت ولیّ الله، سیراب شود. این جاست که باز، نقش بلاء و سلوک با آن، مطرح می شود؛ زیرا بلاء، بهترین وسیله برای رسیدن به این تشنگی و اشتیاق، می باشد: «البلاء للولاء».



ص: 39

ص: 40

به شکلی بروز یافت تا همگان را حیات بخشد و سرانجام به اقیانوس حاکمیت عدل و امن الهی در زمان حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف بیانجامد.

لیکن در این میان، پیوستگی و ارتباط میان قیام امام حسین علیه السلام و انقلاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، نمود بیشتری دارد. گویا نهضت نینوا، نهال و بذری بود که در روز عاشورا کاشته شد تا در گذر زمان، رشد کند و در عصر ظهور، به ثمر بنشیند. در عصری که همۀ پیامبران و امامان عجل الله تعالی فرجه الشریف، در انتظار فرا رسیدن آن بوده اند؛ عصری که در آن، وعده های الهی بر حکومت جهانی حق و عدل (1)، تحقق می یابند و آیۀ استخلاف (2) عینیت پیدا می کند.

3. شعار قیام جهانی امام منتظَر و یارانش، «یا للثارات الحسین»خواهد بود. (1)

4. بیش از دویست روایت، به این مسئله اشاره دارند که حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف، فرزند و از نسل امام حسین علیه السلام است و خود این نکته، گویای رمز عمیق این ارتباط است. از جمله، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در بیانی به فاطمۀ زهرا علیها السلام فرمود: «قسم به خدایی که جز او معبودی نیست؛ مهدی این امت که عیسی بن مریم، پشت سر او نماز می خواند از ما می باشد» و آن گاه با دست مبارک بر شانۀ امام حسین علیه السلام زد و سه مرتبه فرمود: «او از حسین علیه السلام است» (2)هم چنین آن حضرت، به سلمان و ام سلمه فرمود: «مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از فرزندان حسین علیه السلام است؛ پس خوشا به حال آن که از دوستان حسین علیه السلام باشد که به خدا قسم؛ شیعیان و پیروان او در روز قیامت، رستگارند» (3)

امام علی علیه السلام نیز در خطاب با امام حسین علیه السلام فرموده اند: «ای حسین! نهمین فرزند تو، کسی است که بر اساس حق، قیام می کند،دین را ظاهر و حاکم می نماید و عدالت را گسترش می دهد» و آن گاه که امام حسین علیه السلام از ایشان می پرسد: «آیا این امر واقع

ص: 43

خواهد شد؟»، ادامه می دهند: «آری، قسم به خدایی که محمد صلی الله علیه و آله و سلم را به پیامبری برگزید و او نیز مرا بر همۀ آدمیان، مبعوث کرد، این اتفاق، واقع خواهد شد. لیکن این امر، بعد از غیبت و دور ۀ حیرت خواهد بود» (1)

5. در آیات و روایات متعددی، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان انتقام گیرندۀ قیام عاشورا و خون به ناحق ریختۀ امام حسین علیه السلام، معرفی شده است که این مسئله، به وضوح رابطۀ تنگاتنگ انقلاب امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را با ماجرای کربلا بیان می کند.

به عنوان مثال، در تفسیر آیه ی«... وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطانا...» (2)، روایاتی از پیامبر، امام علی و امام باقر عجل الله تعالی فرجه الشریف وارد شده است که مقتول را امام حسین علیه السلام و ولیّ او را امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف، معرفی کرده اند. (3)

هم چنین در کلامی از امام صادق علیه السلام می خوانیم: «بعد از شهادت امام حسین علیه السلام، فرشتگان نالیدند و گریستند و گفتند: "خدایا! آیا قاتلین فرزند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و برگزیده ات را به حال خود وا می گذاری؟" پس خداوند، سایۀ امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را بر آنان نمایاند و فرمود: "به وسیلۀ

ص: 44

این قائم از ظالمین و قاتلین حسین علیه السلام، انتقام می گیرم"» (1)

6. توصیه و سفارش به زیارت حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام در شب میلاد امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، افضل اعمال آن شب و موجب آمرزش گناهان و ثواب فراوان می باشد (2) و این، خود، پیوند دیگری میان این دو امام بزرگوار است.

7و8. طبق احادیث وارده، قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در سال فرد (مانند قیام عاشورا که در سال 61 ه_ ق واقع شد) و در روز عاشورا اتفاق خواهد افتاد. چنان چه امام باقر عجل الله تعالی فرجه الشریف فرموده اند: «گویا می بینم امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در روز عاشورا قیام نموده و بین رکن و مقام ایستاده و جبرئیل اعلام می کند: البیعة لله» (3).

9. گویاتر از همه در پیوستگی این دو رخداد عظیم و بی نظیر تاریخ، کلام مولایمان حضرت بقیت الله (روحی و ارواح العالمین له الفداء) است که بعد از ظهور، بین رکن و مقام می ایستد و ندا می دهد: «ای جهانیان! آگاه باشید و بدانید که من امام قائم و شمشیر انتقام گیرنده هستم. ای اهل عالم! آگاه باشید که جدم حسین علیه السلام را تشنه کام کشتند و عریان، روی زمین افکندند» (4)

ص: 45

10. در زمان رجعت، که پس از ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به وقوع خواهد پیوست و اعتقاد به آن، جزء عقاید مسلّم دینی ماست، امام حسین علیه السلام، نخستین امامی خواهد بود که به دنیا باز می گردد و هم ایشان خواهند بود که امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را غسل و کفن نموده و به خاک می سپارد. (1)

شواهد مذکور و موارد متعدد دیگر، گویای پیوند و ارتباط عمیق میان قیام عاشورا و قیام جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که توجه به این حقیقت، رسالت و مسئولیت منتظران را در دوران غیبت، ترسیم می کند و یاران و اصحاب وفادار و فداکار امام حسین علیه السلام را به عنوان الگوی حسینی بودن و زینبی ماندن، به منتظران واقعی عرضه می نماید تا مبادا از ولایت و امام زمان خود باز بمانند و در شب تار غیبت آن خورشید عالم تاب، گرفتار گرداب گناه و توطئه های شیاطین درون و بیرون شوند؛ چرا که آن امام و قیام را پاک بازانی مخلص، خدایی و عاشورایی می طلبد.



ص: 46

و قرن ها پیش از خلقت جسمانی امام حسین علیه السلام، وجود داشت. انبیای الهی- از حضرت آدم علیه السلام تا پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم - و اوصیای عظام- از حضرت علی علیه السلام تا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف - همه و همه از این مصیبت عُظمی، ناله ها سر داده اند و در غم آن گریسته اند. مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، این آخرین وصیّ نبی و آخرین حجت خدا، مصیبت حسین علیه السلام را آن گونه عظیم می داند که در زیارت منسوب به «ناحیۀ مقدسه»، خطاب به جدّ بزرگوارشان، سیدالشهداء علیه السلام می فرماید:

«فَلَئِنْ أَخَّرَتْنِی الدُّهُورُ وَ عَاقَنِی عَنْ نُصْرَتِکَ الْمَقْدُورُ وَ لَمْ أَکُنْ لِمَنْ حَارَبَکَ مُحَارِباً وَ لِمَنْ نَصَبَ لَکَ الْعَدَاوَةَ مُنَاصِباً فَلَأَنْدُبَنَّکَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً وَ لَأَبْکِیَنَّ عَلَیْکَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً حَسْرَةً عَلَیْکَ وَ تَأَسُّفاً وَ تَحَسُّراً عَلَی مَا دَهَاکَ»؛ «اگر روزگار مرا به تأخیر انداخت و از یاری تو دور ماندم و نتوانستم با دشمنان تو جنگ، و با بدخواهان تو پیکار نمایم؛ هم اکنون، هر صبح و شام بر شما گریه می کنم و به جای اشک از دیده، خون می بارم و بر این ماجرا، از دل پر درد، آهِ حسرت می کشم».

در سوگ تو با سوز درون می گریم

از نیل و فرات و شط، فزون می گریم

گر چشمۀ چشمِ من، بخشکد تا حشر

از دیده به جای اشک، خون می گریم (1)

ص: 48

درک جایگاه امام معصوم، از سویی و درک عظمت مصیبت به شهادت رسیدن او (1) از سویی دیگر، مسئله ای است که حقیقت آن را تنها، انسان معصوم و ولیّ خدا می تواند در یابد؛ چنان که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در شأن امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «قدر و منزلت تو را، تنها، خدا و من می دانیم و قدر و منزلت مرا، تنها، خدا و تو درک می کنید». بنابراین، خون خواهی معصوم نیز، می بایست توسط معصوم صورت بگیرد و لذا، مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، منتقم و خون خواه حسین علیه السلام است (این الطالب بدم المقتول بکربلا).

هم چنین، طبق روایت نبوی، یاری کردن اباعبدالله علیه السلام مانند یاری رساندن به حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف است.(1)

در ادعیه و زیارات منتسب به ایام هر کدام از این دو امام نیز، التفات و توجه به دیگری، به چشم می خورد؛ مثلاً در اعمال شب نیمۀ شعبان -که شب میلاد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است- زیارت امام حسین علیه السلام وارد شده است. شاید این امر به جهت آن باشد که مردم عصر غیبت را به این نکته توجه دهد که حسین علیه السلام، امامِ کسانی بود که او را به «العجل» (2) خواندند؛ اما در آخر، او را تنها گذاردند و غریبانه به شهادت رساندند. مباد که منتظرین مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز چنین کنند...

در شب قدر نیز- که شب انسان کامل، حضرت ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است و فرشتگان، به محضر او شرف یاب می شوند- زیارت حسین علیه السلام وارد

ص: 50

شده است تا شاید به منتظران، گوشزد کند که امام حسین علیه السلام نیز مهبط فرشتگان بود و ملائکه، پاسبان گهوارۀ او؛ اما به جهت زر و زور و تزویر و شهوت مردم، مقامش، نازل و خونش، حلال شمرده شد. امروز نیز، وجود همان تمایلات نفسانی می تواند به تنهایی و غربت ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، بیانجامد.

نوشته بودند را فراموش کردند و به ابن زیاد پیوستند. اینان، بندگان دنیا بودند (1)و مبنای اطاعتشان، رسیدن به منافع دنیوی بود؛ به گونه ای که هر کس ذره ای از آن را داشت یا به آن ها وعدۀ آن را می داد، بندگی می نمودند. (2) لذا تا زمانی که شرایط به نفع امام حسین علیه السلام بود، خود را در خیل نامه نگاران قرار دادند؛ اما با آمدن ابن زیاد، از این فرقه برون آمده و خرقه و لباس جنگ با حسین علیه السلام را به تن کردند.

گروه دیگر، تماشاچیان بی تفاوتی بودند که به زعم خود، در جانب بی طرفی قرار می گرفتند؛ اما در حقیقت، شیطان آنان را فریفته بود و با سکوت خود، به دشمن، یاری می کردند.

نه تنها در مورد مردم کوفه، که این تقسیم بندی، به تمام انسان ها تعمیم پیدا می کند. چنان چه امام صادق علیه السلام فرمود: «افْتَرَقَ النَّاسُ فِینَا عَلَی ثَلَاثِ فِرَقٍ فِرْقَةٍ أَحَبُّونَا انْتِظَارَ قَائِمِنَا لِیُصِیبُوا مِنْ دُنْیَانَا فَقَالُوا وَ حَفِظُوا کَلَامَنَا وَ قَصَّرُوا عَنْ فِعْلِنَا فَسَیَحْشُرُهُمُ اللَّهُ إِلَی النَّارِ وَ فِرْقَةٍ أَحَبُّونَا وَ سَمِعُوا کَلَامَنَا وَ لَمْ یُقَصِّرُوا عَنْ فِعْلِنَا لِیَسْتَأْکِلُوا النَّاسَ بِنَا فَیَمْلَأُ اللَّهُ بُطُونَهُمْ

ص: 52

نَاراً یُسَلِّطُ عَلَیْهِمُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ وَ فِرْقَةٍ أَحَبُّونَا وَ حَفِظُوا قَوْلَنَا وَ أَطَاعُوا أَمْرَنَا وَ لَمْ یُخَالِفُوا فِعْلَنَا فَأُولَئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُم» (1)؛

«مردم در قبال ما سه گروهند: گروهی، ما را دوست دارند و منتظر قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما هستند تا به منافع دنیوی اش برسند. اینان، سخن ما را حفظ و روایت می کنند اما به دستورات ما عمل نمی نمایند. اینان اهل دوزخند و خدا آن ها را به جهنم خواهد فرستاد. گروه دوم نیز ما را دوست دارند؛ سخن ما را می شنوند و در عمل به سخنان ما هم کوتاهی نمی کنند؛ اما هدفشان رسیدن به دنیا و دریدن مردمان است. پس خداوند، شکم ایشان را از آتش، پُر و بر آن ها گرسنگی و تشنگی را چیره می کند. گروه دیگری نیز هستند که ما را دوست دارند، سخن ما را حفظ و از دستورات ما اطاعت می کنند و در مقام عمل، با ما مخالفت نمی ورزند. اینان از ما هستند و ما از آنانیم».

سخن این جاست که ما از کدام دسته ایم؟! آیا جزو کسانی هستیم که اهل بیت علیهم السلام را دوست می دارند اما به دنیا دلبسته و وابسته اند؟ چونان کوفیانی که قاصدان، شرح حالشان را این گونه به امام دادند: «قلوبهم معک و سیوفهم علیک»؛ «قلب هایشان با تو و شمشیرهایشان بر توست»؟ (2)آیا بی طرفانِ بی تعهدیم یا پا در رکابان مخلص؟!

ص: 53

تا زمانی که موضع خود را در قبال امام زمانمان مشخص نکرده ایم، ظهور آن حضرت ناممکن است؛ چراکه زمانی جهان برای ظهور فرزند حسین علیه السلام مهیاست که تفکر صحیحی چون تفکر مسلم بن عوسجه بر جهان حاکم شود؛ آن گاه که در لحظات آخر عمرش به حبیب بن مظاهر وصیت کرد: «فإنی أوصیک بهذا و أشار إلی الحسین ع فقاتل دونه حتی تموت» (1).

و نویسندگان، محققان حوزه و دانشگاه و بالاخره صدا و سیما، در ایفای این نقش، سهم عظیمی دارند.

قرآن، در آیات مختلفی، از تلاش و کوشش و دلسوزی های مؤمنین در راه کمک رسانی به تحقق اهداف الهی، سخن به میان آورده است که در ادامه، به نمونه هایی از آن اشاره می شود:

1) در سورۀ یس، آن گاه که از پیامبران متعددی یاد می شود که به سوی قومی فرستاده شدند و سرانجام، همگی به شهادت رسیدند، به مرد گم نامی اشاره می شود که به کمک پیامبران شتافت و مردم را به اطاعت آنان فراخواند: «وَ جاءَ مِنْ أَقْصَا الْمَدینَةِ رَجُلٌ یَسْعی قالَ یا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلینَ؛ اتَّبِعُوا مَنْ لا یَسْئَلُکُمْ أَجْراً وَ هُمْ مُهْتَدُونَ» (1)؛ « و از دورترین نقطۀ شهر، مردی شتابان آمد و گفت: ای قوم من! از این فرستادگان [خدا] پیروی کنید، از کسانی پیروی کنید که پاداشی از شما نمی خواهند و آنان راه یافته اند».

2) هنگامی که فرعون و درباریانش، تصمیم به قتل موسی علیه السلام گرفتند، مرد گم نامی از دورترین نقاط شهر به یاری موسی برخاست و او را از جریان توطئه ای که علیه او شکل گرفته بود، آگاه کرد: «وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَی الْمَدینَةِ یَسْعی قالَ یا مُوسی إِنَّ الْمَلَأَ یَأْتَمِرُونَ بِکَ

ص: 55

لِیَقْتُلُوکَ فَاخْرُجْ إِنِّی لَکَ مِنَ النَّاصِحینَ» (1)؛ « مردی از دورترین [نقطه] شهر شتابان آمد [و] گفت: ای موسی! اشراف و سران [فرعونی] دربارۀ تو مشورت می کنند که تو را بکشند؛ بنابراین [از این شهر] بیرون برو که یقیناً من از خیرخواهان توام».

3) از دیگر مصادیق انجام وظیفه و ارشاد دیگران، سخن حضرت یوسف علیه السلام در سخت ترین شرایط زندان است که حتی در آن جا نیز، وظیفۀ خود را فراموش نمی کرد و کسانی که همراه او در بند بودند را موعظه و نصیحت می نمود: «یا صاحِبَیِ السِّجْنِ أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ» (2)؛ «ای همراهیان زندانی، آیا خدایان پراکنده و متعدد برترند یا خدای واحد قهار؟».

البته باید در نظر داشت که انجام کار فرهنگی، دارای سه شرط مهم است:

الف) علم و آگاهی؛ که مبادا در اثر ناآگاهی باعث گمراهی دیگران شویم. چنان چه قرآن می فرماید: «لِیَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ کامِلَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذینَ یُضِلُّونَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ أَلا ساءَ ما یَزِرُونَ» (3)؛ «در روز قیامت، تمامی بار گناهان خود و بخشی از بار گناهِ کسانی که از روی

ص: 56

بی دانشی، آن ها را گمراه می کنند، به دوش می کشند. آگاه باشید که بدْ باری را به دوش می کشند».

2) خیرخواهی و دلسوزی؛ چنان چه امام صادق علیه السلام در فضائل و خصائص پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: «نَصَحَ لِأُمَّتِه» (1)؛ « او خیرخواه و دلسوز امّت بود».

3) تقید عملی به احکام اسلام؛ چراکه هدف، وسیله را توجیه نمی کند. بنابراین نمی توان با گناه، مروج معنویت بود و با دیدگاه شهوت مدارانۀ افرادی نظیر فروید و... به هدف اعتقادی و اسلامی دست یازید.

دارد و می تواند الگویی برای همۀ مردم و مسئولان باشد، شهامت عذرخواهی است (1) که آن هم از آزادگی او نشأت می گیرد. این که هر فرد یا گروه بتواند با صراحت و بدون غرور، از کردۀ خود عذرخواهی کند، مسألۀ مهمی است.

اولین مرحله در مسیر قرب امام معصوم علیه السلام، عذرخواهی از کرده های اشتباه است. چنان چه قرآن از زبان برادران حضرت یوسف علیه السلام می فرماید: «قالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَکَ اللَّهُ عَلَیْنا وَ إِنْ کُنَّا لَخاطِئین» (2)؛ «قسم به خدا که خدا تو را بر ما برتری بخشید و ما گناهکاریم».

ما نیز در انجام وظایفمان، بسیار کوتاهی کرده ایم و در کوتاهی ما همین بس که حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: «لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمُ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَی اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَی حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَکْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ وَ اللَّهُ

ص: 58

الْمُسْتَعان» (1)؛ « اگر شیعیان ما- که خداوند به آن ها توفیق اطاعتش را بدهد- بر عهد و پیمانی که داشتند مستحکم می ماندند، سعادت دیدار ما از آنان به تأخیر نمی افتاد. آن چه ما را از آنان دور می دارد، بدی های آنان است که ما ناخوشایند می داریم و نمی پسندیم».

ما در مقابل حضرت کوتاهی کرده ایم و او را فراموش کرده ایم. پس جا دارد که از او عذر بخواهیم و حرّگونه، در راه حمایت و دفاع از او برخیزیم:

«اللّهُمَّ أَعِنَّا عَلَی تَأْدِیَةِ حُقُوقِهِ إِلَیْهِ وَ الِاجْتِهَادِ فِی طَاعَتِهِ وَ الِاجْتِنَابِ عَنْ مَعْصِیَتِه...» (2)؛ «خدایا ما را یاری نما تا حقوقش را ادا کنیم و در پیروی و اطاعت او بکوشیم و از نافرمانی اش حذر نماییم».

«اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ وَ الْمُسَارِعِینَ إِلَیْهِ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِهِ وَ الْمُحَامِینَ عَنْهُ وَ السَّابِقِینَ إِلَی إِرَادَتِهِ وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْه...» (3)؛ «خدایا مرا از انصار و کمک کاران و مدافعین و حامیان او و در جملۀ کسانی که در انجام حوائج او شتابان هستند و در راه او به شهادت می رسند، قرار ده».

ص: 59

عَلَیْکَ نَرَاکَ قَدْ أُحِیطَ بِکَ وَ لَا نَقْدِرُ عَلَی أَنْ نَنْفَعَک». (1)

این عشق در یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز مطرح است. چنان چه در وصف ایشان گفته اند: «یَحُفُّونَ بِهِ یَقُونَهُ بِأَنْفُسِهِمْ فِی الْحُرُوب» (2)؛ «در میدان رزم، گرد وجود او (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ) می چرخند و با جان، حفاظتش می کنند».

3) اطاعت: ثمرۀ دیگر معرفت امام، اطاعت است. چراکه معرفت، محبت را به دنبال دارد و محبت، تنها با اطاعت پذیرفتنی است.

4) تقدیم امام بر خود: این ویژگی، باعث شد که امام صادق علیه السلام، سلمان فارسی را بستاید و بفرماید: «او سلمان محمدی است؛ چرا که خواستۀ امام خود را بر خواستۀ خود مقدم می ساخت». (3)

یاران حسین علیه السلام، خود را از یاد برده بودند و تنها به امام و غربت او می اندیشیدند.

5) تقدیم امام بر روابط خویشاوندی: عمرو بن قرضه و علی بن قرضه دو برادر بودند که در عرصۀ کربلا، یکی در سپاه امام حسین علیه السلام و دیگری در لشگر ابن زیاد بود. عمرو در هنگام نماز ظهر، سپر امام حسین علیه السلام گردید و به شهادت رسید و برادرش در شقاوت و سیه روزی ماند.

ص: 61

محمد بن بشیر حضرمی نیز از دیگر یاران باوفای امام حسین علیه السلام بود که محبت فرزند نتوانست او را از امامش جدا کند. چرا که فرزند او اسیر شده بود و به همین جهت، امام حسین علیه السلام بیعتش را از او برداشت تا به یاری پسرش برود؛ اما محمد نپذیرفت و عرض کرد:«أَکَلَتْنِی السِّبَاعُ حَیّاً إِنْ فَارَقْتُکَ» (1)؛ «درّندگان، در حالی که زنده ام، مرا بدرند، اگر تو را تنها بگذارم» و در کنار حضرت ماند تا به شهادت رسید.

6) دشمن شناسی: یکی از ویژگی های یاران این دو امام، بصیرت آنان در تشخیص دشمن و عملکردهای اوست.

7) عبادت و معنویت: یاران امام حسین علیه السلام در شب عاشورا، چنان غرق عبادت بودند که زمزمۀ مناجاتشان، چون صدای زنبوران عسل، از خیام امام حسین علیه السلام به گوش می رسید: «وَ بَاتَ الْحُسَیْنُ وَ أَصْحَابُهُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ وَ لَهُمْ دَوِیٌّ کَدَوِیِّ النَّحْلِ مَا بَیْنَ رَاکِعٍ وَ سَاجِدٍ وَ قَائِمٍ وَ قَاعِدٍ». (2)

ابو ثمامة صائدی از جملۀ یاوران امام بود که در ظهر عاشورا، وقت نماز را تذکر داد و به امام عرض کرد:«دوست دارم نماز دیگری با شما بخوانم». همو، اولین کسی بود که پس از اقامۀ نماز به شهادت رسید.

ص: 62

یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز شبانگاهان، مانند مادران مصیبت دیده، از خشیت خدا، ناله ها دارند:« لهم فی الیل اصوات کاصوات الثواکل حزناً من خشیة الله» (1).

8) وظیفه شناسی: تمام یاران امام حسین علیه السلام به دنبال ایفای وظیفۀ خود بودند. منتظر واقعی نیز چنین است؛ وظایف خود را می شناسد و به آن عمل می نماید.

9) دفاع و حمایت از امام: حسین بن علی علیه السلام در واقعۀ عاشورا، مظلومانه ندا می داد: «هَلْ مِنْ ذَابٍّ یَذُبُّ عَنْ حَرَمِ رَسُولِ اللَّهِ هَلْ مِنْ مُوَحِّدٍ یَخَافُ اللَّهَ فِینَا هَلْ مِنْ مُغِیثٍ یَرْجُو اللَّهَ فِی إِغَاثَتِنَا» (2)؛ «آیا مدافعی هست که از حریم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دفاع کند؟ آیا موحدی هست که به جهت [ظلم به] ما، از خدا بترسد؟ آیا فریادرسی هست که برای امید به [رحمت] خدا فریادرس ما گردد؟».

یار و منتظر واقعی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، مدافع همیشگی اوست؛ چنان چه در دعای عهد از خدا می خواهیم:«اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ وَ الْمُسَارِعِینَ إِلَیْهِ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِهِ وَ الْمُحَامِینَ عَنْهُ وَ السَّابِقِینَ إِلَی إِرَادَتِهِ وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْه». (3)

ص: 63

امروز، وظیفۀ تمامی منتظران این است که بدانند چگونه و با چه رفتاری می توانند حمایت گر حریم اهل بیت علیهم السلام باشند؛ تا بدین طریق، زینت آنان شوند؛ که امام صادق علیه السلام فرمود: «کُونُوا لَنا زَیْناً وَ لَا تَکُونُوا شَیْنا». (1)

10) تلاش خستگی ناپذیر: یاران امام حسین علیه السلام با تمام توان، مردم را به سوی ایشان و طریقت حقیقی ایمان دعوت می نمودند.

در وصف منتظران نیز آمده است:« الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّآً وَ جَهْرا» (2)؛ «آنان پنهان و آشکارا، ]مردم را[ به دین خدا دعوت می کنند».

رساندن به او در کنار دار الامارۀ ابن زیاد تجمع کرده بودند، شریح، به دروغ، به آنان گفت که هانی به شهادت رسیده است و اگر حقیقت را می گفت، چه بسا مردم در حمایت از هانی، ابن زیاد را می کشتند و ماجرای عاشورا، رخ نمی داد. خود او می گوید: «می خواستم به مردم بگویم که هانی دستگیر شده و زخمی است، ولی از شمشیر ابن زیاد و جان خود ترسیدم».مردم کوفه نیز در این رابطه، بارزترین نمونه هستند؛ چراکه با تهدید دروغین ابن زیاد، مبنی بر این که لشکری جرّار و خون ریز از شام به سوی کوفه عازم شده است، بر جان ناقابل خود ترسیدند و به جای یاری فرزند زهرا علیهما السلام، به صف دشمنان او پیوستند.

اگر مسألۀ مرگ برای انسان حل شود، دیگر چیزی برای از دست دادن نخواهد داشت تا به جهت ترس از آن، به حقایق پشت کند. لذا انسان، مقاوم شده و هرگز زیر بار ذلت نخواهد رفت.

زمانی که حرّ، راه را بر امام حسین علیه السلام بست، ایشان به او چنین فرمود:«أَ فَبِالْمَوْتِ تُخَوِّفُنِی وَ هَلْ یَعْدُو بِکُمُ الْخَطْبُ أَنْ تَقْتُلُونِی» (1)؛ « آیا مرا به مرگ تهدید می کنی؟ آیا با کشتن من، کار شما سامان می یابد؟».

ایشان در شب عاشورا، زمانی که حضرت زینب علیها السلام از میزان وفاداری

ص: 65

یاران، سؤال نمود، فرمودند: «به خدا سوگند؛ آن ها را آزموده ام و آنان را نیافتم مگر دلاوران غرّنده و با صلابت و استوار. آنان به کشته شدن در رکاب من، چنان مشتاق هستند که کودک شیر خوار به پستان مادرش». (1)

چنان چه بُرِیر در شب عاشورا، هنگامی که شمر ملعون، او را به مرگ تهدید نمود،گفت:«آیا مرا از مرگ می ترسانی؟ به خدا قسم؛ مرگ با پسر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم، نزد من از حیات و زندگی با شما عزیزتر است» (2).

علت ناپسندی مرگ در نظر مردم، به تعبیر اباذر، آباد نکردن آخرت و دل بستگی به دنیاست:«فَقَالَ یَا أَبَاذَرٍّ مَا لَنَا نَکْرَهُ الْمَوْتَ فَقَالَ لِأَنَّکُمْ عَمَرْتُمُ الدُّنْیَا وَ أَخْرَبْتُمُ الْآخِرَةَ فَتَکْرَهُونَ أَنْ تُنْقَلُوا مِنْ عُمْرَانٍ إِلَی خَرَاب». (3)

حضرت علی علیه السلام نیز چگونگی کسب آمادگی برای مرگ، را این گونه بیان داشته اند: «أَدَاءُ الْفَرَائِضِ وَ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ وَ الِاشْتِمَالُ عَلَی الْمَکَارِمِ ثُمَّ لَا یُبَالِی أَ وَقَعَ عَلَی الْمَوْتِ أَمْ وَقَعَ الْمَوْتُ عَلَیْهِ وَ اللَّهِ مَا

ص: 66

یُبَالِی ابْنُ أَبِی طَالِبٍ أَ وَقَعَ عَلَی الْمَوْتِ أَمْ وَقَعَ الْمَوْتُ عَلَیْهِ». (1)« انجام واجبات و ترک محارم و توجه به مستحبات[که اگر رعایت شوند] فرقی نخواهد کرد که فرد، مرگ را انتخاب کند یا مرگ به سوی او رود. قسم به خدا؛ برای پسر ابی طالب فرقی نمی کند که او به سراغ مرگ رود یا مرگ سراغ او آید».

شهادت، برترین نوع مرگ است؛ چنان چه امام حسین علیه السلام در مسیر کربلا و در منزلگاه «شقوق»، فرمودند: «وَ إِنْ تَکُنِ الْأَبْدَانُ لِلْمَوْتِ أُنْشِئَتْ فَقَتْلُ امْرِئٍ بِالسَّیْفِ فِی اللَّهِ أَفْضَل» (2)؛ « حال که مرگ برای انسان حتمی است، پس شهادت در راه خدا برترین است» و قاسم، این جوان برومند امام حسن علیه السلام، چنین مرگی را شیرین تر از عسل می داند.

یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز از این روحیه، مدد گرفته اند و آرزو دارند که در راه خدا به شهادت برسند:«وَ یَتَمَنَّوْنَ أَنْ یُقْتَلُوا فِی سَبِیلِ اللَّه». (3)

نهراسیدن از مرگ، خلع سلاح کردن دشمن است و دشمن که به این نکته، پی برده است و رمز قیام و مقاومت شیعه را نگاه سرخ عاشوایی به شهادت و رمز مقاومت آنان را نگاه سبز امید به ظهور

ص: 67

می داند (1)؛ بیشترین هجمۀ خود را معطوف به این دو موضوع کرده است.

البته در این جا تذکر دو نکته ضروری است. یک، آن که کشته شدن، معیار مرگ افضل نیست؛ بلکه ملاک، راهی است که انسان، در مسیر آن کشته می شود. لذا زمانی که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت امیر علیه السلام فرمود: «می بینم که محاسنت به خون آغشته می گردد»؛ ایشان پرسید:«آیا در آن هنگام، دینم سالم است؟» (2).

هم چنین جناب علی اکبر علیه السلام، زمانی که خبر شهادت خود و دیگران را از پدر بزرگوارش شنید، پرسید: «آیا ما بر حق نیستیم؟» و پس از جواب امام حسین علیه السلام مبنی بر حق بودن راهشان، فرمود: «اذاً لا نبالی ان نموت محقین»؛ «پس ترسی از مرگ نداریم؛ چراکه بر حقیم». (3)

نکتۀ قابل تذکر دیگر، این است که نهراسیدن از مرگ، به معنای

ص: 68

ایجاد تنش و انتحار نمی باشد؛ بلکه این مسئله در جایی مطرح است که حفظ دین، جز به غیر آن ممکن نباشد و چه بسا، در مواردی، ترک جهاد، دین را حفظ نماید؛ چون جریان صلح امام حسن علیه السلام با معاویه.

ماجرای کربلا، اشاره می کنیم:

1. تفقد و محبت: پس از پایان روز عاشورا و شروع اسارت زنان و کودکان، حضرت زینب علیها السلام _ که مراقبت از کودکان را بر عهده داشت _ خود را سپر بلا و کتک خوردن بچه ها می کرد. امام سجاد علیه السلام نیز می فرمود:«عمه ام، زینب، نماز شب را به خاطر ضعفی که داشت، نشسته می خواند» و چه بسا، یکی از عوامل این ضعف، آن بود که ایشان، سهمیۀ غذای خود را به کودکان می بخشید.

2. تربیت: هنگامی که در کوفه و شام، غذایی به عنوان صدقه، برای کودکان گرسنۀ کاروانِ اسرا آورده می شد، حضرت زینب علیها السلام آن را برمی گرداند و می فرمود: «صدقه بر ما حرام است» و به این ترتیب، در همان شرایط نیز اصول تربیتی را در منظر کودکان رعایت می کرد.

3. برخورد مبتنی با منطق و استدلال: مسئولیت پدران و مادران، دور کردن فرزندان از بدی ها و تشویق ایشان به سوی خوبی هاست؛ اما این امر، بایستی همراه با منطق و استدلال - و نه صرفاً امر و نهی- باشد. مکالمۀ امام حسین علیه السلام با حضرت قاسم دربارۀ مرگ و نیز استدلال حضرت زینب علیها السلام، در بازگرداندن غذای صدقه، نمونه ای از به کارگیری منطق و استدلال در برخورد با کودکان است.

4. تبیین هدف و غایت زندگی: وقتی هدف از زندگی برای کودک تبیین شود، وی، در گذر زمان و مواجهه با مشکلات و مصائب، استوار و مستحکم می گردد. وقتی تفکر کودک با یاد خدا و اعتقادات دینی

ص: 70

عجین شد، مصیبت ها و غم ها او را دچار بیماری های روحی و روانی نمی کند.

حضرت زینب علیها السلام، خود، در کودکی انواع مصیبت ها را دیده بود؛ ولی باز با روحیه ای عالی، در وسط میدان قرار داشت. ثمرۀ توجه به این نکته، با توجه به این که بسیاری از کودکان، از نعمت پدر یا مادر محروم هستند، بسیار روشن می گردد؛ چراکه اگر افراد، این مسأله را درک کنند که دنیا تنها یک گذرگاه است، تحمل مصیبت ها و غم ها را آسان می بینند و بیماری های روحی و روانی-که گاه افراد را تا آخر عمر، درگیر خود می کند- کاهش می یابد.

بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدی» (1)؛ «آنان جوان مردانی بودند که به خدایشان ایمان آوردند و خدا بر هدایتشان افزود».

دلبستگی و تعلق کمتر به دنیا، صفا و صمیمیت، آزادگی و حریّت، حق خواهی و باطل ستیزی از ویژگی هایی است که جوانان را برای پذیرش حق، مستعد نموده است. لذا در طول تاریخ و در مقاطع حساس، حضور چشم گیر و مؤثر جوانان را شاهد هستیم.

ص: 71هُشام بن حکم (متکلم جوان و اندیشمند) و حنظلۀ غسیل الملائکه از جمله جوانان نمونۀ صدر اسلام و علی اکبر علیه السلام و وهب از جمله جوانان غیور عرصۀ کربلا هستند که هر کدام از آنان، الگوی تمام عیاری برای جوانان محسوب می شوند.

در زمان ظهور نیز بیشتر سپاه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را جوانان تشکیل می دهند: «أَصْحَابُ الْمَهْدِیِّ شَبَابٌ لَا کُهُولٌ فِیهِمْ إِلَّا مِثْلَ کُحْلِ الْعَیْنِ وَ الْمِلْحِ فِی الزَّادِ وَ أَقَلُّ الزَّادِ الْمِلْحُ» (2)؛ «یاران مهدی، جوان هستند. در میانشان کهنسالی نیست مگر مانند سرمه در چشم و نمک در غذا؛ و در طعام، کمتر از هر مادۀ دیگر، نمک آن است».

البته لازم به تذکر است که این، به معنای عدم حضور بزرگ سالان در سپاه حضرت نیست؛ چنان چه در عرصۀ کربلا نیز افراد کهن سالی

ص: 72

چون حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه، حضور فعال و مؤثری داشتند.

یکی از درس های مهم عاشورا به جوانان، طی کردن راه حقیقی تکامل است؛ چراکه ریاضت های منفی و سیر و سلوک های غیر شرعی نه تنها راه رسیدن به کمال و قرب نیست؛ بلکه انسان را از آن دور می کند.

علی اکبر علیه السلام - جوان برومند امام حسین علیه السلام - با وجود قلّت سن، از جمله کسانی است که به کمال رسیده است. وی، در روز عاشورا -کهامام حسین علیه السلام به یاران، بشارت بهشت می داد و از اشتیاق و انتظار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم برای ملاقات آنان خبر می داد- به فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم (امام حسین علیه السلام ) بشارت می دهد که: «یَا أَبَتَاهْ عَلَیْکَ السلام هَذَا جَدِّی رَسُولُ اللَّهِ یُقْرِئُکَ السلام وَ یَقُولُ عَجِّلِ الْقَدُومَ عَلَیْنَا» (1)؛ «پدرم، خداحافظ. این جدّم رسول خداست که به تو سلام می رساند و می گوید بشتاب».

رمز این مقام رفیع را باید در سخنان امام حسین علیه السلام در خطاب با فرزندش، علی اکبر علیه السلام، یافت؛ آن زمان که او را برای رفتن به میدان، بدرقه نمود و فرمود: «اللهم اشهد فقد برز إلیهم غلام أشبه الناس خلقا و خلقا و منطقا برسولک ص و کنا إذا اشتقنا إلی نبیک نظرنا إلیه» (2)؛

ص: 73

«خدایا شاهد باش که کسی به سوی آنان راهی است که شبیه ترین فرد از نظر چهره و رفتار و سخن گفتن به رسول خداست و ما هرگاه مشتاق رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می شدیم به او می نگریستیم».

پس تأسی و اقتدا به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرد را به اوج تکامل می رساند؛ نه ریاضت ها و اعمال دیگر و این، برای جوانان منتظر درس مهمی است.

این ویژگی برای همگی منتظران، ضروری و لازم است تا در سایۀ آن، وظیفۀ خود را بشناسند و راهکارهای مقابله با دشمن را بدانند.

2. نصیحت: «أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ بَالَغْتَ فِی النَّصِیحَة». (1) «تو با تمام توان، خیرخواه [امام] بودی».

نصیحت یعنی خیرخواهی و دلسوزی. حضرت اباالفضل علیه السلام دل سوز و خیرخواه دین و امام خود بود. منتظران نیز به تأسی او بایستی رفتار خود را به گونه ای تنظیم کنند که به نفع دین و امام خود باشد.

3. صداقت: «السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ وَ الصِّدِّیقُ الْمُوَاسِی» (2)؛ «سلام بر تو ای عبد صالح و باصداقت».

قرآن، صادقان را این گونه معرفی می کند: «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ وَ آتَی الْمالَ عَلی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینَ وَ ابْنَ السَّبیلِ وَ السَّائِلینَ وَ فِی الرِّقابِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّکاةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا وَ الصَّابِرینَ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حینَ الْبَأْسِ أُولئِکَ الَّذینَ صَدَقُوا وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ» (3)پس نشانۀ صداقت، داشتن ایمان و عمل صالح است.

ص: 75

ولیّ عصر هستند، زنان بزرگ منزلتی رجوع خواهند کرد که از جملۀ آن ها صیانۀ ماشطه، آرایش گرِ دستگاه فرعون است که موحّد بود و بر عقیدۀ خود نیز به شهادت رسید. سمیّه نیز از دیگر زنانی است که در زمان رجعت، به دنیا بازخواهد گشت.

امروزه مع الاسف، جایگاه زنان، اهمیت نقش مادری و تربیت نسل منتظر، کمرنگ شده است؛ در حالی که روایات، بهشت را زیر قدوم مادران می داند و مردان بزرگ، همواره مدیون مادرانی اندکه آن ها را پرورش داده اند.

به آن پی برده اند؛ چنان چه رامسفلد (وزیر دفاع پیشین آمریکا) تصریح کرده است که مقاومت فلسطین، حاصل مقاومت لبنان و مقاومت لبنان، حاصل انقلاب ایران است و آن، نتیجۀ قیام حسین بن علی علیه السلام در 1400 سالِ پیش است. (1)

کرده اند و به صراحت فرموده اند:«... اولین قدم برای حاکمیت اسلام و برای نزدیک شدن ملت های مسلمان به عهد ظهور مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف، به وسیلۀ امت ایران برداشته شده است». (1)

ایشان، هم چنین، در جایی دیگر فرموده اند: «انقلاب ما در راه آن هدفی که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف برای تأمین آن هدف، مبعوث و ظاهر می شود، یک مقدمۀ لازم و یک گام بزرگ بوده [است]. ما اگر این گام بزرگ را بر نمی داشتیم، یقیناً ظهور ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به عقب می افتاد. شما مردم ایران و شما مادران شهیدداده و پدران داغ دار و افرادی که در طول این مبارزه، زحمت کشیده اید، بدانید و شما ای امام بزرگوار امّت، بدانید- که بهتر از ما می دانید- شما موجب پیشرفت حرکت انسانیّت به سوی سرمنزل تاریخ و موجب تسریع در ظهور ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف شدید. شما یک قدم، این بار را به منزل نزدیک تر کردید». (2)

ولایت فقیه -که انقلاب اسلامی بر پایۀ آن، بنا شده است- علاوه بر پشتوانه های عقلانی و منطقی، از روایاتی نشأت گرفته است که لزوم رجوع به نوّاب عام را در دوران غیبت کبری، مطرح کرده اند. لذا جمهوری اسلامی ایران، از این منظر، کاملاً به مبحث مهدویت و انتظار، گره خورده است.

ص: 79

تهدیدات داخلی و خارجی، آنان را از انجام وظیفه باز نمی دارد.

ویژه منتظران دوران غیبت، حاوی نکات مهمی است که غفلت از آن، به تکرار نتایج تلخ آن حوادث، خواهد انجامید.

گرچه امروز، ما از حکومت ظاهری و ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف محروم هستیم؛ اما بی گمان، در قبال نائب او وظایفی داریم که اطاعت و اعتماد، از جملۀ آن ها است.

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یاد شده است. (1)

خود امام حسین علیه السلام نیز، در ضمن روایتی، این چنین به این حقیقت اشاره فرموده است: «قائم این امت، نهمین فرزند من است. او صاحب غیبت است و کسی است که میراثش را در حیاتش تقسیم می کنند» (2).

ایشان، هم چنین در جای دیگری فرموده است: «رسول خدا صلی الله علیه و آله در بشارتی به من فرمود: ”تو امام، پسر امام و پدر ائمه هستی و نُه فرزند تو، ائمۀ ابرار و معصوم و امین اند و نهمین آنان، مهدی قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف است که دنیا را در آخر الزمان، پر از عدل و قسط می کند… ”» (3).

امام علی علیه السلام نیز در کلامی به فرزندش امام حسین علیه السلام می فرماید: «امیر بزرگان، نابودکنندۀ کافران، سلطانی که همه، آرزوی او را دارند و عقل ها در زمان غیبتش سرگردان می شود، نهمین فرزند تو است. او بین رکن و مقام، بر همه جای زمین و بر همۀ انسان ها و جنّیان ظاهر می شود. خوشا به حال افراد مؤمنی که زمان او را درک کنند؛ ملحق به او شوند و شاهد حکومت و ملاقات کنندۀ یارانش باشند» (4).

ص: 86

هم چنین ایشان، در ادامه، فرموده است: «کُنْتَ لِلرَّسُولِ وَلَداً وَ لِلْقُرْآنِ سَنَداً وَ لِلْأُمَّةَ عَضُداً وَ فِی الطَّاعَةَ مُجْتَهِداً حَافِظاً لِلْعَهْدِ وَ الْمِیثَاقِ نَاکِباً عَنْ سَبِیلِ الْفُسَّاقِ تَتَأَوَّهُ تَأَوُّهَ الْمَجْهُودِ طَوِیلَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ زَاهِداً فِی الدُّنْیَا زُهْدَ الرَّاحِلِ عَنْهَا نَاظِراً إِلَیْهَا بِعَیْنِ الْمُسْتَوْحِشِ مِنْهَا» (1)؛ «تو، برای رسول خدا، فرزند و برای قرآن، سند و برای امت، بازویی پرتوان بودی. در طاعت خدا، تلاش گر و نسبت به عهد و پیمان، حافظ و مراقب بودی. از راه فاسقان سر برمی تافتی. آه می کشیدی؛ آه کسی که به رنج و زحمت افتاده است. رکوع و سجود تو، طولانی بود و مانند کسی که از دنیا رخت برکشیده است، زاهد و پارسا بودی و با دیدۀ وحشت زده به دنیا نگاه می کردی».

فرزند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم تو است، باید این چنین رفتار شود؟"پس خداوند، شبح و سایۀ قائم علیه السلام را در حالت ایستاده، برای آن ها مجسم کرد و فرمود: "با این قائم از ستم کنندگان به حسین علیه السلام، انتقام خواهم گرفت"» (1).

امام محمد باقر علیه السلام نیز در جواب به ابوحمزه ثمالی که از علت اختصاص این لقب به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف پرسیده بود، به همین مطلب اشاره فرمودند. (2)

با توجه به این حدیث شریف، مشخص می شود که آسیب های سختی در این زمان، متوجه مسلمانان و شیعیان است که بارزترین آن، بی دینی و بد دینی است.

شهادت سیدالشهداء علیه السلام واقع می شود و این مطلب، ما را به ارتباط ویژۀ صاحبان این دو قیام، رهنمون می سازد.

امام جعفر صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «قائم- درود خدا بر او باد- در شب بیست و سوم ماه رمضان، به نام [شریفش] ندا می شود، و در روز عاشورا، روزی که حسین بن علی علیه السلام در آن کشته شد، قیام خواهد کرد» (1)

امام محمد باقر علیه السلام نیز فرموده است: «گویا حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را می بینم که روز عاشورا که روز شنبه است، بین رکن و مقام ایستاده و جبرئیل، پیش روی او ندا می کند: "بیعت برای خدا است". پس زمین را پر از عدل می کند؛ همان گونه که پر از ظلم و جور شده بود» (2)

وسعت عدلش، نیکوکار و بدکار را فرا می گیرد» (1).

و آنان با شعار «یا لثارات الحسین»، از یاوران آن حضرت باشند» (1).

الْمُعَوَّضِ مِنْ قَتْلِهِ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ نَسْلِهِ وَ الشِّفَاءَ فِی تُرْبَتِهِ وَ الْفَوْزَ مَعَهُ فِی أَوْبَتِهِ وَ الْأَوْصِیَاءَ مِنْ عِتْرَتِهِ بَعْدَ قَائِمِهِمْ وَ غَیْبَتِه»؛(1) «خداوندا! تو را به مقام مولود این روز می خوانم، کسی که پیش از به دنیا آمدنش، وعده و خبر شهادتش داده شد و آسمان و هر کس که در آن بود و زمین و هر کس بر روی آن بود، بر او گریه کرد... کسی که در عوض شهادتش، ائمه علیهم السلام از نسلش و شفا در تربتش قرار گرفت و زمانی که پس از سپری شدن دوران غیبت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف همراه با اوصیائی از عترتش رجوع می کند، فوز و رستگاری با اوست».

هم چنین، نقل شده است که در روز تولد امام حسین علیه السلام، جبرئیل امین، لوح نوشته ای را از طرف خداوند و به عنوان چشم روشنی، برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هدیه آورد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پس از آن که نوشته های لوح را مطالعه کردند، فرمودند: «سزاوار نیست که این چشم روشنی به شخصی غیر از فاطمه زهرا علیها السلام سپرده شود».

اهمیت این صحیفه، به جهت آن است که در روز ولادت امام حسین علیه السلام نازل شده و شامل ذکر و یاد امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (2)

در این صحیفه، آن جا که نوبت به نام مقدّس امام حسین علیه السلام

ص: 98

می رسد، آمده است: «...جَعَلْتُ کَلِمَتِیَ التَّامَّةَ مَعَهُ وَ الْحُجَّةَ الْبَالِغَةَ عِنْدَهُ...»؛ «کلمة تامه و حجت بالغۀ خود (امام زمان) را با حسین علیه السلام و نزد او قرار دادم» (1).

می رسد، منادی از آسمان هفتم و از بطن عرش ندا می کند که حق تعالی هر کسی را که به زیارت قبر حسین علیه السلام آمده، آمرزید».

و در قسمتی دیگر از این زیارت نیز، چنین حاجتی خواسته می شود: «ان یرزقی طلب ثاری [کم] مع امام هدی [مهدی] ظاهر ناطق بالحق منکم».

این باره می نویسد: «هر گاه مؤمن در حرم امام حسین علیه السلام، انواع ظلم و مصیبتی که بر آن حضرت و خاندانش وارد آمده را یاد کند و بداند که خون خواه آن جناب و انتقام گیرنده از دشمنان و ستم کنندگان به او، مولایمان صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است، عقل و مودتش او را خواهند برانگیخت که برای تعجیل فرج و ظهور آن حضرت دعا نماید و با تضرع و زاری این امر را از درگاه الهی بخواهد».

شما آماده است، تا هنگامی که خداوند اراده و حکم کند و او بهترین حاکمان است».

این فراز، معنا و مفهوم انتظار و کیفیت آمادگی برای ظهور امام زمان علیه السلام را روشن می سازد؛ چراکه همراه کردن جان و دل، عقل و سر، و رأی و خواسته ها در راه امام معصوم و مقدم داشتن او بر اراده و خواست خود، روح انتظار است.

آن را برایم بخوانی». کتاب را گرفتم و دیدم که کتاب مفید و سودمندی است؛ زیرا قصاید ابن عَرَنْدَس حلّی - که مدت ها دنبال آن می گشتم- در آن بود. در یکی از رواق ها نشستیم و من به خواندن آن اشعار برای کتاب فروش مشغول شدم و هر دو اشک می ریختیم که ناگهان سیدی از بزرگان عرب را دیدم که در برابرم ایستاده، به اشعارگوش می دهد و گریه می کند.

من، هم چنان به خواندن مشغول بودم تا به این ابیات رسیدم:

اَیُقْتَلُ ظَمْآناً حُسینٌ بِکَربلا

وَ فی کُلِّ عُضوٍ مِن اَنامِلِهِ بَحرٌ

وَ والدُهُ السّاقی عَلَی الحَوضِ فی غَدٍ

وَ فاطمَةُ ماءُ الفُراتِ لَها مَهرٌ

فَوا لَهفَ نَفسی لِلحُسین و ما جَنی

عَلَیه غَداةَ الطَّفِّ فی حَربِهِ الشِّمْرُ

_ آیا حسین علیه السلام باید در کربلا تشنه به شهادت برسد، با آن که در هر انگشت او دریایی یافت می شود؟

_ و با آن که پدرش علی علیه السلام در روز رستاخیز، مردم را از حوض کوثر سیراب می کند و آب فرات، مهریۀ مادرش فاطمه علیها السلام است؟

_ پس آه و فغان بر حسین علیه السلام و جنایت هایی که شمر در کربلا نسبت به حضرتش روا داشت.

شعر که به این جا رسید، گریۀ آن بزرگوار شدت گرفت. رو به ضریح

ص: 104

امام حسین علیه السلام کرد و بیت «أ یقتل ظلمانا...» را تکرار نمود و همچون زن جوان مرده شروع به گریستن کرد. همین که اشعار را به پایان رساندم، دیگر آن بزرگوار را ندیدم. برای دیدن ایشان، از صحن خارج شدم تا شاید او را بیابم؛ ولی ایشان را پیدا نکردم و به هر کجا رو نمودم، اثری نیافتم.گویا از برابر چشمانم غایب شده بود. به یقین دانستم که ایشان، حضرت حجت و امام منتظر علیه السلام بوده است». (1)

حقیقت حضرت ولی عصر علیه السلام، صاحب آن است. اولین امامی که در دولت کریمه، رجعت می کند، امام حسین علیه السلام است و ایشان همان کسی است که بعد از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، حاکم و امام حکومت می باشد.

چنان چه امام صادق علیه السلام در این باره فرموده اند: «اولین کسی که زمین به رویش شکافته می شود و به دنیا برمی گردد، حسین بن علی علیه السلام است». (1)

هم چنین از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است: «امام حسین علیه السلام در شب عاشورا به اصحابش فرمود: "شما را به بهشت بشارت باد. به خدا قسم که بعد از آن چه بر ما جاری می شود، تا زمانی که خدای تعالی بخواهد، مکث خواهیم کرد؛ بعد از آن، خداوند ما و شما را در هنگامی که قائم ما ظاهر شود، بیرون خواهد آورد و از ظالمین انتقام خواهد کشید و ما و شما آنان را در سلاسل و اغلال، و گرفتار به انواع عذاب و نکال مشاهده خواهیم کرد...» (2).

امام حسین علیه السلام هم چنین در روز عاشورا، باز از رجعت خود سخن گفته و فرموده است: «من اولین کسی خواهم بود که زمین برای او شکافته می شود و رجعت می کند». (3)

ص: 106

امام صادق علیه السلام نیز در تأویل آیۀ شریفۀ «ثُمَّ رَدَدْنَا لَکُمْ الْکَرَّةَ عَلَیْهِم» (1)فرموده اند: «مقصود، زنده شدن دوبارۀ امام حسین علیه السلام و هفتاد تن از اصحابش در عصر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است؛ در حالی که کلاه خودهایی طلایی بر سر دارند و به مردم، رجعت و زنده شدن دوبارۀ حضرتحسین علیه السلام را اطلاع می دهند تا مؤمنان به شک و شبهه نیفتند».

«... مهدی ما در عصر خویش مظلوم است. تا می توانید دربارۀ او سخن بگویید و قلم فرسایی کنید. آن چه دربارۀ او بگویید، دربارۀ همۀ معصومان علیهم السلام خواهد بود؛ چراکه حضرات معصومین، همه در عصمت، ولایت و امامت، یکی هستند؛ اما چون عصر، عصر مهدی ماست، سزاوار است مطالب، دربارۀ او گفته شود... باز تأکید می کنم که دربارۀ مهدی ما زیاد سخن بگویید و بنویسید. بیش از آن چه نوشته و گفته شده، باید درباره اش نوشت و گفت» (1)

کی شود مهدی بیاید یا حسین

کربلا را او گشاید یا حسین

کی شود آوای تو از نای او

در کنار کعبه آید یا حسین

می شود با یا لثارات الحسین

نهضتی برپا نماید یا حسین

کی شود گیرد ز دشمن انتقام

شعر پیروزی سراید یا حسین

کی شود آن روضه خوان خون جگر

سوز این دل را فزاید یا حسین (1)



ص: 110

غیبت که به کربلای دیگری در پایان تاریخ، وعده داده شده است؛ به این امید که همگی ما مهدی یاور باشیم.

«عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّم» (1) و به معنای غیرت و حمیّت: «بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی عِزَّةٍ وَ شِقاق» (2) نیز آمده است» (3).

حال که معنای لغوی کلمۀ «عزت» معلوم شد، می گوییم: عزّت به معنای اول، یعنی چیزی قاهر یا غالب شد. شکست ناپذیر، مختص به خدای عزوجلّ است؛ چون غیر از خدای عزوجل، تمام موجودات، در ذات، فقیر و در نفس، ذلیل هستند و مالک چیزی که نفعشان در آن باشد، نیستند؛ مگر آن که خدا به آن ها ترحّم کند و سهمی از عزت به ایشان بدهد؛ هم چنان که این نعمت را به مؤمنان ارزانی داشته است: «وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِین» (4)؛ «عزت،خاص خدا و رسول او و مؤمنین است».

با این بیان روشن شد که آیۀ «مَنْ یُرِیدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعا»، بدین معناست که هر کس طالب عزّت است، باید آن را از خدای تعالی بخواهد؛ زیرا عزت، تماماً ملک خداست و هیچ موجودی غیر از او، بالذّات عزّت ندارد. در نتیجه به کار رفتن جمله «فلِلّهِ العزّةُ جمیعاً» در جزای شرط، از قبیل به کار بستن سبب به جای مسبّب است؛ چون علم به این که تمام عزّت ملک خدا است، «سبب» است و درخواست

ص: 113

عزت از خدا «مسبّب». اما در آیه به جای آن که بفرماید: «هر کس عزّت می خواهد، از خدا بخواهد»، جملۀ «از خدا بخواهد» را برداشته، و سبب آن را به جایش گذاشته است: «هر کس عزّت بخواهد، عزّت همه اش از خداست»؛ یعنی، به وسیله عبودیت -که آن هم حاصل نمی شود، مگر با داشتن ایمان و عمل صالح - عزّت را از خدا بخواهید. (1)

که با داشتن آن، انسان هرگز اسیر شهوات نمی شود،در برابر هوا و هوس سر فرود نمی آورد و به مرحلۀ نفوذ ناپذیری در برابر «زر» و «زور» ارتقا می یابد. این قدرت، جز از «ایمان به خدا» و ارتباط با منبع اصلی قدرت و عزّت، نمی تواند سر چشمه بگیرد.

این، در مرحلۀ فکر، عقیده، روح و جان بود؛ امّا در مرحلۀ عمل، عزّت از اعمالی سرچشمه می گیرد که دارای ریشۀ صحیح و برنامۀ روشن و حساب شده باشد که آن را می توان،«عمل صالح» خواند.

پس ایمان و عمل صالح، به انسان، سربلندی و عظمت می دهد و به او، عزّت و شکست ناپذیری می بخشد.

ساحران دنیاپرست معاصر فرعون، نیرنگ های خود را به نام و عزّت او آغاز کردند: «قالُوا بِعِزَّةَ فِرْعَوْنَ إِنَّا لَنَحْنُ الْغالِبُون» (1)؛ اما خیلی زود، از عصای چوپانی موسی علیه السلام شکست خوردند؛ ولی همان ها هنگامی که از زیر پرچم مذلّت بار فرعون بیرون آمدند و در سایۀ توحید قرار گرفتند و ایمان آوردند، چنان نیرومند و شکست ناپذیر شدند که سخت ترین تهدیدهای فرعون نیز در آن ها مؤثر نیفتاد. دست و پا و حتی جان خویش را عاشقانه در راه خدا دادند و شربت شهادت نوشیدند و با این عمل، نشان دادند که در برابر زر و زور، تسلیم نمی شوند و شکست ناپذیرند. تاریخ پرافتخار آنان، امروز برای

ص: 115

ما یک درس آموزنده است. (1)

در روایات ما بر عزت و عزت مندی انسان، بسیار تأکید شده است. برخی از روایات، عوامل عزت مندی و یا موجبات عزت را این گونه شمرده اند: انصاف داشتن، در دایرۀ حق قرار گرفتن، عفو کردن، تواضع داشتن، نفس را ذلیل کردن، تعفف و پاکدامنی، توکل، شجاعت، حفاظت از زبان، فرو بردن خشم، بردباری نمودن، قناعت و... (2)در این میان، دو مورد است که که انسان در پرتو آن ها می تواند به عزت واقعی دست یابد و در لسان روایات، بیشترین تأکید را به خود اختصاص داده اند:

إِلَی عِزِّ طَاعَتِهِ» (1) و یا «إذا طَلَبتَ العِزَّ فَاُطْلُبُهُ بِالطّاعَۀ» (2) و...

دانست. آن حضرت، دست بیعت به یزید نداد؛ زیرا هیچ گاه اسوۀ فضیلت و تقوا، نمی تواند در کنار جرثومۀ فسق و فجور قرار گیرد. امام علیه السلام لحظه ای آرام ننشست؛ زیرا وظیفۀ خود را در خروشیدن و فریاد بر آوردن علیه ظالم می دانست و می فرمود: «إنّی أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَی عَنِ الْمُنْکَر...». (1)

او فرزند امیرالمؤمنین علیه السلام بود که عزت خود را در بندگی خدا می دانست و بس: «کَفَی بِی عِزّاً أَنْ أَکُونَ لَکَ عَبْداً وَ کَفَی بِی فَخْراً أَنْ تَکُونَ لِی رَبّا » (2)؛ «الهی در عزت من همین بس که بندۀ تو هستم و بر افتخارم همین بس که تو پروردگار منی».

لذا در برابر ستم و ستمکاران آرام نگرفت و بعد از شهادت امام مجتبی علیه السلام لحظه ای در برابر معاویه کوتاه نیامد.

اگرچه گاهی اوقات، حاکم دمشق، با لطایف الحیل به عوام فریبی دست می زد و به امام تقاضای همکاری می داد، ولی امام با جواب قاطع خود، توطئه را در نطفه خفه کرد. سیدالشهداء خطاب به معاویه بن ابی سفیان این گونه مرقوم فرمود: «إِنِّی لَا أَعْلَمُ فِتْنَةً أَعْظَمَ عَلَی هَذِهِ الْأُمَّةَ مِنْ وَلَایَتِکَ عَلَیْهَا وَ لَا أَعْلَمُ نَظَراً لِنَفْسِی وَ لِدِینِی وَ لِأُمَّةَ مُحَمَّدٍ ص عَلَیْنَا أَفْضَلَ مِنْ أَنْ أُجَاهِدَکَ فَإِنْ فَعَلْتُ فَإِنَّهُ قُرْبَةٌ إِلَی اللَّهِ وَ إِنْ تَرَکْتُهُ

ص: 118

فَإِنِّی أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِذَنْبِی وَ أَسْأَلُهُ تَوْفِیقَهُ لِإِرْشَادِ أَمْرِی...» (1)؛ «همانا من فتنه ای بزرگتر از حکومت تو بر این امت نمی شناسم و دیدگاهی روشن تر از مبارزه با تو برای خودم، دینم و امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم، نمی دانم. پس اگر با تو به مبارزه برخیزم، کاری است که موجب قرب به خدای سبحان می گردد و اگر مبارزه با تو را کنار گذاشته و تن به سازش دهم، باید برای گناهم از حضرت احدیت، طلب آمرزش کنم. از خداوند بزرگ مسئلت دارم که توفیقش را رفیق راهم قرار دهد».

ایشان، به همراه برادر، دوران تلخ معاویه را به دلیل شرایط نامساعد برای قیام، تحمل نمود؛ اما در زمان یزید، اساس دین را در خطر دید و سکوت را در برابر فساد آشکار، جایز ندانست.لذا برای اصلاح به پا خواست و فرمود: «من بیم آن را دارم که حق به کلی فراموش شود و از بین برود» (2).

لحظه لحظۀ حرکت امام حسین علیه السلام، درس بلند عزت و آزادگی و نهی از ذلت پذیری است و ما در صدد هستیم بخش هایی از جلوه های عزّت و آزادگی این نهضت را یادآور شویم.

«یَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالسُّمُوِّ وَ الرِّفْعَةَ وَ أَوْلِیَاؤُهُ بِعِزِّهِ یَعْتَزُّون» (1)؛ «ای کسی که خود را به بلندی و والایی مخصوص می کند و دوستانش به عزّت او عزیز می شوند».

«یَا مَنْ دَعَوْتُهُ...ذَلِیلًا فَأَعَزَّنِی»؛ (2) «ای کسی که در حال ذلت و خواری، او را خواندم و او عزتم بخشید».

«یَا مَوْلَای... َ أَنْتَ الَّذِی أَعْزَزْت» (3)؛ «ای مولای من... تویی که عزیز نمودی».

عَلَی الْإِسْلَامِ السلام إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ یَزِیدَ وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّی رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ الْخِلَافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَی آلِ أَبِی سُفْیَانَ» (1)؛ «هنگامی که یزید [فاسد و شارب الخمر] بر مردم مسلمان، حکومت نماید باید فاتحه اسلام را خواند! من از جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: "حکومت بر آل ابی سفیان حرام است"».

3. در مدینه، برخی افراد، زمانی که فهمیدند حضرت زیر بار بیعت نمی رود، از روی خیرخواهی به ایشان پیشنهاد سازش با یزید را دادند. یکی از این افراد «عُمر اَطرف» بود که علاقۀ فراوانی به امام حسین علیه السلام داشت و برای ایشان، احساس خطر می نمود.

حضرت در پاسخ او فرمود: «پدرم از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خبر کشته شدن خویش و هم چنین خبر کشته شدن مرا برای من نقل نمود و به من خبر داد که قبر من در نزدیکی قبر او قرار خواهد گرفت. آیا گمان می کنی من از چیزی که تو می دانی، بی اطلاع هستم؟ ولی به خدا قسم که من هیچ گاه به زیر بار ذلّت نخواهم رفت» (2).

4. از جمله افرادی که در مورد تصمیم امام علیه السلام، اظهار ترس و وحشت کرد، محمد حنفیّه بود. وی قصد داشت با سخنانی از روی محبت و دلسوزی، حضرت را از تصمیمی که گرفته بود، منصرف سازد.

ص: 121

بر این اساس، به ایشان عرض کرد: «اگر تو هدف تیر بلا گردی، خون بهترین افراد امت بر زمین خواهد ریخت» و به حضرت سفارش کرد وارد شهرها نشود و راه دشت و بیابان را در پیش گیرد؛ اما حضرت اباعبدالله علیه السلام در جواب فرمود: «یَا أَخِی وَ اللَّهِ لَوْ لَمْ یَکُنْ مَلْجَأٌ وَ لَا مَأْوًی لَمَا بَایَعْتُ یَزِیدَ بْنَ مُعَاوِیَۀ»؛(1) «برادرم! به خدا قسم؛ اگر در تمام دنیا هیچ پناهگاهی برای من نباشد، باز هم با یزید بیعت نخواهم کرد».

5. امام حسین علیه السلام هنگام ورود به کربلا (روز دوم محرم سال 61ه) برای اصحاب و اهل بیت خویش، خطبه ای ایراد نمود و در ضمن آن فرمود: «إِنِّی لَا أَرَی الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً وَ الْحَیَاةَ مَعَ الظَّالِمِینَ إِلَّا بَرَما»؛ (2) «در نظر من، مرگ چیزی جز سعادت نیست و زندگی با ستمکاران، برای من خسته کننده و ملال آور است».

6. شهادت و مرگ سرخ، عزت می آفریند؛ لذا در روز عاشورا امام حسین علیه السلام از کشته شدن و تکه تکه گشتن نمی هراسید و حتی از این که بدنش زیر سمّ اسبان، پاره پاره شود و بدون غسل و کفن، بر زمین گرم کربلا بماند، ابائی نداشت؛ چرا که در مکتب حسینی: «مَوْتٌ فِی عِزٍّ خَیْرٌ مِنْ حَیَاةٍ فِی ذُل»؛(3) «مرگ با عزت، بهتر است از

ص: 122

زندگی همراه با ذلت و خواری».

7. امام حسین علیه السلام در روز عاشورا به صراحت فرمود: «لَا وَ اللَّهِ لَا أُعْطِیکُمْ بِیَدِی إِعْطَاءَ الذَّلِیلِ وَ لَا أَفِرُّ فِرَارَ الْعَبِید» (1)؛ «من هرگز دست ذلت به شما نمی دهم و مانند بردگان فرار نمی کنم».

8. در روز عاشورا، آن هنگام که ابن زیاد پیشنهاد تسلیم شدن حضرت را مطرح کرد، امام علیه السلام، خطاب به کوفیان فرمود:

«أَلَا إِنَّ الدَّعِیَّ ابْنَ الدَّعِیَّ قَدْ رَکَزَ بَیْنَ اثْنَتَیْنِ بَیْنَ القلة [السَّلَّةَ ] وَ الذِّلَّةَ وَ هَیْهَاتَ مِنّا الذّلّۀ یَأَبی اللَّهُ ذَلِکَ وَ رَسُولُهُ وَ جُدُودٌ طَابَتْ وَ حُجُورٌ طَهُرَت» (2)؛ «آن زنا زاده پسر زنا زاده، مرا بین دو امر مخیر کرده است که یا جنگ را بپذیرم و یا ذلت را. ذلت از ما دور باد. کسی که در دامان پیامبر و علی و فاطمه علیهم السلام پرورش یافته است، هرگز تن به ذلت و خواری نمی دهد».

اگر پیکرم از تیغ دو صد پاره کنید

از شهر و دیار خویش آواره کنید

این دشت اگر زخون ما موج زند

هیهات که روی عجز نظاره کنید (3)

ص: 123

9. آن گاه که گرگ صفتان و کرکس های جبهۀ باطل به خیام آل الله هجوم آوردند، در آن لحظات پایانی و نفس گیر جدال بین حق و باطل، در آن هنگامۀ عصر که نامردی و بی عدالتی بیداد می کرد، ناگاه امام جبهۀ حق، به خروش آمد و چنان فریادی بر آورد که برای همیشۀ تاریخ، وجدان های بشری را بیدار کرد: «یَا شِیعَةَ آلِ أَبِی سُفْیَانَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ دِینٌ وَ کُنْتُمْ لَا تَخَافُونَ الْمَعَادَ فَکُونُوا أَحْرَاراً فِی دُنْیَاکُمْ» (1)؛ «ای پیروان آل ابی سفیان! اگر دین ندارید و از قیامت نمی هراسید، لااقل در دنیایتان آزادمرد باشید».

این جملۀ بسیار زیبای سید الشهدا علیه السلام، منشوری است برای همۀ جهانیان، در همۀ عصرها و نسل های آتی بشری.

شعار عزّت و شعار شرافت» نامید. (1)

2. اسوۀ آزادگان عالم، در هنگامۀ جنگ،چنین رجز می خواند:

«أَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِی

آلَیْتُ أَنْ لَا أَنْثَنِی

أَحْمِی عِیَالَاتِ أَبِی

أَمْضِی عَلَی دِینِ النَّبِی» (2)

«من حسین بن علی هستم و سوگند یاد کرده ام که در مقابل دشمن، سر فرود نیاورم. من از اهل و عیال پدرم حمایت می کنم و در راه آیین پیامبر کشته خواهم شد».

3. این عزّت خواهی، اختصاص به روز عاشورا ندارد؛ بلکه از ابتدا تا انتهای این نهضت، می توان آن را مشاهده کرد. به عنوان مثال، امام حسین علیه السلام در بین راه در مکانی به نام «شقوق»، با گروهی از مردم -که از سوی کوفه می آمدند- مواجه شد و از آنان چگونگی اوضاع کوفه و افکار مردم آن جا را پرسید. آنان عرض کردند: «یابن رسول الله! مردم عراق در مخالفت شما متحد و هماهنگ گردیده و بر جنگ با شما، هم پیمان شده اند». امام علیه السلام در پاسخ فرمود: «إِن الأمرُ لِلّهِ یَفْعَلُ ما یَشَاء...».

سپس اشعار زیر را خواند:

«فَإِنْ تَکُنِ الدُّنْیَا تُعَدُّ نَفِیسَةً

فَدَارُ ثَوَابِ اللَّهِ أَعْلَی وَ أَنْبَلُ»

ص: 125

«زندگی این جهان، گرچه از نظر عده ای نفیس و پر بهاست، ولی خانۀ پاداش و جزا بالاتر و پر بهاتر است».

«وَ إِنْ تَکُنِ الْأَبْدَانُ لِلْمَوْتِ أُنْشِئَتْ فَقَتْلُ

امْرِئٍ بِالسَّیْفِ فِی اللَّهِ أَفْضَل » (1)

«اگر این بدن ها برای مرگ آفریده شده است، پس چه بهتر که انسان، در راه خدا کشته شود».

الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْما».

او می آید تا به همراه خود، قسط و عدل آورد و لازمۀ قسط و عدل او، عزّت او و عزت دولت و یاران او است.

در این بخش، نگاهی گذرا به عزّت مهدوی علیه السلام در مجموعۀ ادعیه و توقیعات امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهیم داشت و سپس به بیان پیام قرآن و سخنان ائمۀ معصومین علیهم السلام در مورد عزّت آفرینی قیام آن امام علیه السلام می پردازیم.

نصرتی با عزّت و کامل، عنایت کن».

ج. «وَ أَعِزَّ بِهِ ذِلَّتَنَا »؛ «ذلّت ما را در سایۀ قیام حضرتش، به عزّت تبدیل نما».

د. «وَ أَعِنَّا عَلَی ذَلِکَ بِفَتْحٍ مِنْکَ تُعَجِّلُهُ وَ بِضُرٍّ تَکْشِفُهُ وَ نَصْرٍ تُعِزُّهُ »؛ «خدایا! ما را در این پیکار، یاری فرما تا از سوی تو زودتر به پیروزی رسیم و رنج و دشواری بر طرف گردد و از این پیروزی ما را عزّت دهی».

الْکافِرِینَ یُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِم...» (1) از معصومین روایت شده است: «این آیه دربارۀ قائم و اصحاب اوست؛ همان کسانی که در راه خدا جهاد می کنند و از هیچ چیز پروا ندارند». (2)

ب. امام علی علیه السلام در ذیل آیۀ «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِین» (3) می فرماید: «هم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم یبعث اللّه مهدیهم بعد جهدهم، فیعزّهم و یذلُّ عَدوَّهم» (4)؛ «ایشان، خاندان پیامبرند که خداوند پس از سختی ها، مهدی ایشان را ظاهر می سازد و به آنان عزّت می بخشد و دشمنانشان را خوار می سازد».

ج. خداوند در سورۀ نور می فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً» (5)؛ «خداوند به کسانی که از شما ایمان آورده اند و کارهای شایسته کردند، وعده داده است که حتماً آنان را

ص: 131

در این زمین، جانشین خود قرار دهد، همان گونه که کسانی را که پیش از آنان بودند، جانشین خود قرار داد. و آن دینی که برایشان پسندیده، به سودشان مستقر می کند و ترسشان را به ایمنی مبدل گرداند. مرا عبادت می کنند و چیزی را با من شریک نمی گردانند».

به راستی چه عزتی بالاتر از این که انسان مؤمن در دولت مهدوی عجل الله تعالی فرجه الشریف در روی زمین، خلیفۀ خدا شود؛ دین خداوند بر همۀ زمین، چیره گردد؛ هیچ ترس و ناامنی وجود نداشته باشد؛ انسان، فقط عبد خدا و مشغول به عبادت او باشد و غیری را در خدا شریک قرار ندهد؟!

شیطان سرکشی، هلاک می گردد».

2. امام صادق علیه السلام می فرماید: «إِنَّ فِی الْقَائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ص شَبَهاً مِنْ خَمْسَةٍ مِنَ الرُّسُل... وَ أَمَّا شَبَهُهُ مِنْ جَدِّهِ الْمُصْطَفَی ص فَخُرُوجُهُ بِالسَّیْفِ وَ قَتْلُهُ أَعْدَاءَ اللَّهِ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِهِ ص وَ الْجَبَّارِینَ وَ الطَّوَاغِیتَ وَ أَنَّهُ یُنْصَرُ بِالسَّیْفِ وَ الرُّعْبِ...» (1)؛ «قائم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم شباهت هایی با پنج تن از پیامبران دارد... اما شباهت او به جدّ خود، قیام با شمشیر و کشتن دشمنان خدا و جباران و سرکشان است؛ او با [نیروی] شمشیر و [نیروی] ترساندن [جباران] مدد می گیرد».

3. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: «...بِهِ یُخْرِجُ ذُلَّ الرِّقِّ مِنْ أَعْنَاقِکُم» (2)؛ «به دست مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف … بندهای بردگی از گردن شما گشوده می گردد».

است و این دعا را می خواند:

«اللَّهُمَّ مُعِزَّ کُلِّ مُؤْمِنٍ وَحِیدٍ وَ مُذِلَّ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِید»؛ (1) «خداوندا تو عزت دهندۀ تمام مؤمنان بی یاور و خوارکنندۀ تمام ستمگران سرکش هستی».

«فَأَولیاؤُهُ بِعِزِّه یَتَعَزَّونَ»؛ (2) «بنابراین، عزت اولیای الهی از عزت او سرچشمه می گیرد».

سلاطین، به دست امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرو خواهد ریخت. امام باقر علیه السلام در این باره می فرماید: «یَبْلُغَ سُلْطَانُهُ الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ»؛ (1) «دولت حضرت مهدی علیه السلام، شرق و غرب جهان را فرا خواهد گرفت».

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «... یَفْتَحُ اللَّهُ عَلَی یَدَیْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا...» (2)؛ «همۀ شرق و غرب عالم، تحت حاکمیت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار خواهد گرفت». پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در روایاتی دیگر نیز به این حاکمیت اشاره کرده اند:

1. «… والذی بعثنی بالحق نبیاً لو لم یبق من الدنیا الاّ یوم واحد، لطول الله ذلک الیوم حتی یخرج فیه ولدی تشرق الارض بنوره و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب» (3)؛ «قسم به آن که مرا از روی حق، به پیامبری برانگیخت؛ اگر از دنیا جز یک روز نمانَد، خداوند آن روز را آن قدر می گستراند تا فرزندم مهدی قیام کند. پهنۀ زمین، به نور او روشن گردد و حکومت او شرق و غرب گیتی را فراگیرد».

2. «الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ أَنْتَ یَا عَلِیُّ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ الَّذِی

ص: 135

یَفْتَحُ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ عَلَی یَدَیْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا» (1)؛ «ای علی! امامان پس از من، دوازده تن می باشند. نخستین آن ها تو هستی و آخر ایشان قائم است که به دست او خاور و باختر (شرق و غرب) زمین گشوده می گردد».

لذا در گسترۀ حاکمیت امام، دیگر جایی برای جباران و ظالمان نیست و همۀ آنان به دست امام، از صحنۀ گیتی محو خواهند شد.

امام کاظم علیه السلام در این زمینه می فرماید: «... یُبِیرُ بِهِ کُلَّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ یُهْلِکُ عَلَی یَدِهِ کُلَّ شَیْطَانٍ مَرِید» (2)،«به دست او [حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ] هر جبار سرسختی نابود می شود و هر شیطان سرکشی به هلاکت می رسد».

در دعای ندبه نیز می خوانیم:

«این قاصم شوکة المعتدین، این هادم ابنیة الشرک والنفاق، این مبید اهل الفسوق و العصیان والطغیان، این...؟»؛(3) «کجاست در هم شکنندۀ شوکت متجاوزان؟ کجاست ویران کنندۀ بناهای شرک و نفاق؟ کجاست نابود کنندۀ اهل نادرستی و عصیان و طغیان، کجاست...؟»

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، این امت را پس از آن که تباه شده است، اصلاح می کند».

2. «...لَیُطَهِّرَنَّ الْأَرْضَ مِنْ کُلِّ غَاش» (1)؛ «زمین را از هر انسان نیرنگ باز [و فریبکار] پاک می سازد...»

3. «... ویُؤَلِّفَ بَیْنَ قُلُوبٍ مُخْتَلِفَة...» (2)؛ «و دل ها و افکار ناسازگار را نزدیک می سازد».

الْحَق»؛ (1) «هر گاه خداوند اجازۀ سخن گفتن به ما بدهد، حق آشکار شود» و «وَلْیَعْلَموُا اَنَّ الحقَّ مَعَنا و فِینا...»؛ (2) «تا بدانید حق با ما و در میان ماست».

این مسئله با دقت، مورد توجه قرار گیرد تا با پیاده نمودن و منطبق ساختن آن، در زمان حاضر، وظیفۀ منتظران در قبال امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف روشن گردد. در این صورت است که به مهم ترین دستاورد حرکت عظیم امام حسین علیه السلام و آثار و نتایج پر برکت آن، نائل خواهیم گشت.

تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةَ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلِین» (1) می فرمایند: «إِنَّ اللَّهَ أَخَذَ مِیثَاقَ شِیعَتِنَا بِالْوَلَایَةَ وَ هُمْ ذَرٌّ یَوْمَ أَخَذَ الْمِیثَاق» (2)؛ «همانا خداوند از شیعیان ما بر ولایت، پیمان گرفت؛ در حالی که آن ها در عالم میثاق و در بدن های ذره ای بودند».

از همین رو، در زیارت شریف آل یس، ضمن عرض ادب به محضر مقدس امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، با این سلام، ایشان را مورد خطاب قرار می دهیم: «السلام علیک یا میثاق الله الذی اخذه و وکّده»؛ «سلام بر تو ای پیمان الهی، که خداوند از مردم برای وفای به آن، پیمان محکمی گرفت و بر آن، تأکید نمود».

خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز در ضمن نامه ای به شیخ مفید، خویش را این چنین معرفی می فرمایند: «من مستودع العهد المأخوذ علی عباده...»؛ «از طرف کسی که خداوند برای او از بندگانش پیمان گرفته است».

بنابراین، یکی از وظایف شیعیان، تجدید عهد و پیمانی است که با امام خود دارند. لذا در دعای عهد، عرض می کنیم: «انی اجدد له فی

ص: 141

صبیحة یومی هذا و ما عشت من ایامی عهداً و عقداً و بیعة فی عنقی لا احول عنها ولا ازول ابداً»؛ «خدایا، من در صبح امروز و تا روزی که زنده باشم، عهد و پیمان و بیعت او را که به گردن دارم، تجدید می نمایم و هرگز از آن برنمی گردم».

پس شایسته است که انسان منتظر، عهد و پیمان خود را هر روز، با امام زمان خود، تجدید نماید؛ تا ضمن برقراری ارتباط روحی با آن حضرت، و اعلام آمادگی برای نصرت (و نصرتی معدة لکم)، عهدی که با امامش دارد را فراموش نکند و افکار و عقاید و اعمال خود را طبق پیمانی که با آن حضرت دارد، تنظیم نماید؛ تا مبادا از حریم ولایت آن امام عزیز، دور گردد.

بعد از ظهر، یکی از کسانی که روز قبل، اعلام وفاداری کرده بود، با سر نتراشیده، خدمت آن حضرت رسید. حضرت، دست مبارکش را بر سینۀ او زد و فرمود: "برگرد! من به شما نیازی ندارم. شما که در یک دستور کوچک (سر تراشیدن) از من اطاعت نکردید، چگونه در کندن کوه های آهن، مطیع من خواهید بود؟"».

اگر مردم عصر رحلت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، از امت های گذشته عبرت می گرفتند و بر ولایت امیرالمؤمنین و ائمۀ بعد از ایشان علیهم السلام، متعهد می ماندند، به انحرافات و سختی های امت های گذشته، دچار نمی شدند.

اگر مردم، خلافت پیامبر را از کانون الهی و حقیقی خود، به مرکز نادانی و فساد نمی کشاندند، اگر امام خود را می شناختند و زندگی دنیوی و اخروی خود را با او منطبق می ساختند، امروز شاهد این همه تفرقه و تشتت و مکاتب و مذاهب مختلف، در عالم اسلام نبودیم؛ بلکه به فرمودۀ حضرت صدیقه طاهره علیها السلام : «اما و الله لو ترکوا الحق علی اهله و اتبعوا عترۀ نبیه لما اختلف فی الله اثنان»، «به خدا قسم، اگر حق را به اهلش واگذار می کردند و عترت پیامبرش را تبعیت می نموند، حتی دو نفر هم دربارۀ خدا با هم اختلاف نمی کردند».

چنان چه پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز در این باره فرموده اند: «لو اجتمع

ص: 143

الناس علی حب علی بن ابی طالب لما خلق الله عزوجلّ النار»؛ «اگر مردم بر محبت علی بن ابی طالب علیه السلام اجتماع می کردند، خداوند عزّوجلّ، جهنم را خلق نمی فرمود».

این چنین است که نقش یاران و پیروان امام هر زمان، در سرنوشت مادی و معنوی این دنیا و آینده ای که بعد از این دنیا در پیش دارند، بسیار تعیین کننده و حیاتی است؛ که بارزترین شاهد و مثال آن، واقعۀ کربلاست.

ابوحمزۀ ثمالی می گوید: «به امام باقر علیه السلام عرض کردم: "امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده بود در سال هفتاد، گشایشی خواهد شد؛ اما سال هفتاد گذشت و ما گشایشی ندیدیم." امام باقر علیه السلام فرمودند: "ای ثابت! همانا خدای متعال، وقت این امر (فرج و گشایش) را در سال هفتاد قرار داده بود؛ ولی چون حسین علیه السلام کشته شد، خدای تعالی بر اهل زمین غضب نمود و این امر تا سال صد و چهل، به تأخیر افتاد. پس احادیث و اخباری به شما گفتیم، ولی شما ]کوتاهی کردید و[ اسرار ما را فاش نمودید؛ پس باز هم خدای تعالی این موعد را به تأخیر انداخت و دیگر نزد ما، وقت مشخصی برای این امر نیست و یمحوا الله ما یشاء و یثبت».

سؤال این جاست که مگر همۀ اهل زمین، قاتل حسین بن علی علیه السلام بودند که خدا بر آن ها غضب نمود؟!

جواب این است که وقتی فریاد حسین بن علی علیه السلام در طلب یاری

ص: 144

بلند شد، درمقابل این استنصار او، مردم چند گروه شدند؛ عدۀ قلیلی، ندای امام را اجابت کرده و به یاریش شتافتند؛ عده ای دعوتش را رد کرده و رو در روی او قرار گرفتند؛ عده ای با وجود آن که از ماجرا خبر داشتند، در مقابل آن بی تفاوت بودند و عده ای نیز کاملاً در بی-خبری به سر می بردند و از این واقعه اطلاعی نداشتند.

جز گروه اول _ که به سبب تبعیت از امام خود، به رستگاری رسیدند _ بقیه، مقصر و سزاوار عقوبت اند؛ حتی آن دسته که از امام زمان خود و از وضعیت او خبر نداشتند.

امروز نیز، وضعیت به همان منوال است. جز عدۀ قلیلی از شیعیان که ایمان به غیب دارند و ندای امامشان را اجابت نموده اند، سایر مردم دنیا، مسلمان یا غیر مسلمان، یا رو در روی او ایستاده اند و با او دشمنی و علیه او مبارزه می کنند، یا نسبت به او بی تفاوتند، و یا اصلاً از او اطلاعی ندارند؛ که همۀ این ها جز عدۀ قلیل دستۀ اول، در طولانی شدن دوران غیبت، مسئول و مقصرند؛ زیرا همۀ افراد بشر، در هر زمان و مکانی نسبت به امام خود، تعهد دارند و با خدا در یاری کردن او، قرارداد بسته اند. لذا تمامی اینان، ولو فاسد و ظالم نباشند، در وضعیت کنونی دنیا و ظلم و جور و فساد آن، شریک هستند؛ چرا که با سکوت خود، به این وضعیت، دامن می زنند.

ص: 145

چنان چه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، در ذیل آیۀ «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُون» (1) فرموده اند: «یعنی دربارۀ ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام از آن ها سؤال می شود» و مسلم است که از هر کسی، در رابطه با امام عصرش،سؤال خواهد شد.

خواسته بودند، خود را برای آنان معرفی کند، فرمود: «معرفتی بالنورانیة معرفة الله عزوجل و معرفة الله عزوجل معرفتی بالنورانیه و هو الدین الخالص ا لذی قال الله تعالی: و ما امرو الا لیبعدوالله مخلصین له الدین حنفاء و یقیموال الصلوة و یوتوا الزکاة و ذلک دین القیمة»؛ «شناخت من از روی حقیقت و نورانیت، شناخت خدای عزوجل است و شناخت خدای عزوجل از روی نورانیت و حقیقت، شناخت من است و این همان دین خالصی است که خدای تعالی می فرماید: "آنها به چیزی جز پرستش خالصانۀ خدا، بر پا داشتن نماز و پرداخت زکات امر نشده اند و این دین، دین مستقیم و پایدار است"».

اگر بخواهیم خدا را بشناسیم، باید از کسانی کمک بخواهیم که خدا را شناخته اند؛ و آنان، یقیناً، ائمۀ اطهار علیهم السلام هستند.همان طور که در زیارت جامعۀ کبیره می خوانیم: «السلام علی محال معرفة الله».

خدای تعالی را باید از روی نشانه هایش شناخت و بزرگترین نشانه و آیت پروردگار، امامی است که اشرف مخلوقات و اعظم آیات است؛ چراکه او، بیشترین ظرفیت را برای قبول اوصاف الهی و انعکاس آن، به ما سوی الله دارد. پس اگر کسی توانست ائمه علیه السلام اطهار را بشناسد، در حقیقت، خدا را شناخته است: «من عرفکم فقد عرف الله». لذا یکی از ادعیه ای که برای عصر غیبت، وارد شده، این است: «اللهم عرفنی...حجتک؛ فانک ان لم تعرفنی حجتک ظللت عن دینی».

ص: 147

اگر کسی بخواهد در زمرۀ یاران امام زمانش قرار گیرد، باید با او سنخیت روحی پیدا کند تا بتواند حقیقتاً و باطناً با او باشد؛ و این، به دست نمی آید مگر با معرفت و اعتقاد صحیح و پاکیِ نفس. بنابراین، عارف حقیقی، کسی است که امام خود را بشناسد و به حقّ او آگاه باشد. همان طور که در انتهای زیارت جامعه از خدا مسئلت می نماییم: «اسئلک ان تدخلنی فی جملة العارفین بهم و بحقهم». با این عرفان حقیقی است که انسان می تواند به مقام قرب امام علیه السلام -که قربی روحی است- برسد. زیرا اگر قرب بدنی و ظاهری با امام حاصل شود، ولی سنخیت و تناسب روحی و یکسانی عقاید و روحیات محقق نشده باشد، همراهی واقعی با امام، امکان پذیر نخواهد بود؛ کما این که بیش از هزار نفر تا شب عاشورا با امام حسین علیه السلام بودند، ولی چون با او سنخیت روحی نداشتند، نتوانستند همراه او بمانند و رهایش کردند. اما افرادی چون حبیب بن مظاهر و بریر که امام خود را شناخته بودند تا آخرین لحظه در کنار او ماندند.

میزان معرفت آن ها را می توان از جملاتشان دریافت. در دو منزلیِ کوفه، زمانی که اباعبدالله علیه السلام خطبه ای ایراد فرمود و آن را به انتها رساند؛ عده ای از یاران برخاستند و ارادت و معرفت خود را به آن حضرت، این گونه ابراز نمودند:

زهیر بن قین: «یابن رسول الله! کلام شما را شنیدیم و گوش دل به آن سپردیم. اگر این دنیا برای همیشه باقی باشد و ما هم در آن

ص: 148

مخلّد باشیم، با تو بودن را بر زندگی دنیا ترجیح می دهیم؛ معکم معکم و لا مع غیرکم».

هلال بن نافع: «به خدا سوگند؛ ما ملاقات پروردگار را ناخوشایند نمی دانیم و بر نیات و بصیرت خود پا برجاییم و با دوستان شما دوست، و با دشمنانتان، دشمن هستیم».

بریر بن خضیر: «یا بن رسول الله! خدا بر ما منت نهاده که در رکاب تو کشته می شویم».

هم چنین، زهیر در روز عاشورا از روی خیرخواهی به انذار اهل کوفه پرداخت و گفت: «ای مردم! بدانید که خدا ما و شما را به ذریۀ پیغمبر، ممتحن و مبتلا فرموده است، تا ببیند که ما با ایشان چه خواهیم کرد. اینک، من، شما را به نصرت ایشان، فرا می خوانم. ای بندگان خدا! فرزندان فاطمه علیهم السلام به مودت و نصرت، احقّ و اولیٰ هستند».

در روز عاشورا، مادر یکی از صحابه _ که پسر جوانی بود _ او را مورد خطاب قرار داد و گفت: «فرزندم! برو و در پیش گاه فرزند پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم قتال کن» و جوان، برای مبارزه به سمت میدان رفت؛ در حالی که این رجز را می خواند:

امیری حسین و نعم الامیر

سرور فواد البشیر النذیر

علی و فاطمه والداه

فهل تعلمون له من نظیر

«حسین امیر من است و چه خوب امیری است. او موجب شادی قلب

ص: 149

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم -که بشیر و نذیر است- بود و علی و فاطمه، پدر و مادرش هستند. با این وصف، آیا نظیر او را سراغ دارید؟!»

این جملات، همه، حاکی از معرفتی است که اصحاب حضرت سید الشهدا علیه السلام، نسبت به امام زمان خود پیدا کرده بودند.

یاران حضرت بقیت الله عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز، از آن جا که خود را تحت تربیت خاندان عصمت قرار داده اند، به معرفتی دست یافته اند که امیرالمؤمنین در وصف شان می فرماید: «فهم الذین وحدوا الله حق توحیده»؛ «آن ها کسانی هستند که به حقیقت توحید، راه یافته اند».

یاران حجت بن الحسن علیه السلام، قلوب خود را ظرف علوم اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام قرار داده اند و با وجود آن-که در زمان غیبت امامِ خود به سر می برند و به صورت ظاهر، امامشان را نمی بینند، چنان معرفت بالایی نسبت به امام خود کسب نموده اند که پیغمبر اکرم، آنان را این گونه مدح می فرمایند: «ان اعظم الناس یقیناً قوم یکونون فی آخر الزمان لم یلحقوا النبی و حجب علیهم الحج فامنوا بسوادفی بیاض»؛ «و ا لاترین مردم از نظر یقین، قومی در آخر الزمان هستند که پیامبر را درک نکرده اند و حجت خدا نیز از از آنان محجوب است؛ اما به مرکب سیاه روی کاغذ سفید ایمان آورده اند» (1)

ص: 150

امام صادق علیه السلام نیز در این باره می فرمایند: «لا یثبت علی امامته الا من قوی یقینه و صحت معرفته»؛ «بر امامت او [امام زمان علیه السلام ] کسی استوار نمی ماند، مگر آن که یقینش، بسیار قوی و معرفتش نسبت به او، صحیح باشد».

ساخته و مهیا نموده اند و ایمان را در قلب خود، مستقر ساخته اند که خدای تعالی در قرآن بر ایمانشان صحه می گذارد و آن ها را اهل ایمان و عمل صالح معرفی می کند و می فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِم...» (1)

امام باقر علیه السلام نیز در شأن یاران امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می فرمایند: «این مؤمنان، همان کسانی هستند که خدای تعالی در کتابش، این گونه آن ها را توصیف نموده است: "الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْب..."» (2)

اگر چه امام زمان علیه السلام غائب است، ولی یاد او در دل های آکنده از ایمان یارانش، حضور دارد؛ چنان چه امام کاظم علیه السلام می فرمایند: «یغیب عن ابصار الناس شخصه و لا یغیب عن قلوب المومنین ذکره». ایمان به غیب، یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را چنان ارزش و مقامی داده است، که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آن ها را برادران خود می خواند و آرزوی دیدارشان را می نماید: «یا لیتنی قد لقیت اخوانی... و لکن اخوانی الذین یاتون من

ص: 152

بعدکم یومنون بی... »

باز هم، دست از شما برنخواهم داشت».

زهیربن قین نیز در خطاب با امام حسین علیه السلام این چنین، عرض ارادت کرده است: «یابن رسول الله! به خدا قسم؛ دوست دارم کشته شوم و بعد از آن، دوباره زنده شوم و تا هزار بار، این اتفاق بیفتد؛ اما خدای تعالی کشته شدن را از تو و اهل بیتت دفع نماید».

این ثبات و استقامت، آن ها را چنان صبور ساخته بود که در نظرشان، تمام مصائب و سختی های جهاد در راه خدا، سهل و آسان می نمود؛ لذا در زیارتشان عرض می کنیم: «السلام علیکم ایها الشهداء الصابرون اشهد انکم جاهدتم فی سبیل الله و صبرتم علی الاذی فی جنب الله».

در زمان غیبت، استقامت یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در عرصۀ اعتقادات است. یعنی در روزگاری که تمسک به دین - به تعبیر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم - مانند گرفتن پارۀ آتش بر کف دست است، ایشان، بر اعتقادات صحیح خود، ثابت و پابرجا هستند.

امام باقر علیه السلام در این زمینه فرموده اند: «یاتی زمان یغیب عنهم امامهم فیاطوبی للثابتین علی امرنا فی ذلک الزمان»؛ «روزگاری می رسد که امام از مردم غائب می گردد. پس خوشا به حال کسانی که در آن زمان، بر امر ما استوار می مانند».

امیرالمؤمنین علیه السلام، نیز اراده های محکم یاران فرزندش، حجت بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشریف را این گونه به تصویر می کشد: «کلهم لیوث قد خرجوا من

ص: 154

غاباتهم لو انهم همّوا بإزالۀ الجبال لازالوها من مواضعها»؛ «آن ها شیرهای ژیانی هستند که از جنگل های خود بیرون آمده اند و اگر اراده کنند که کوه ها را از جای برکنند، بی تردید چنین می کنند».

بقیت الله عجل الله تعالی فرجه الشریف این است که محبوبشان را خدای تعالی قرار داده اند و تمام محبت خود را متمرکز به ذات مقدس او نموده اند: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّه (1)». لذا در زیارت شهداء کربلا عرض می کنیم: «السلام علیکم یا اولیاء الله و أحبائه، السلام علیکم یا أصفیاء الله و اودائه، السلام علیکم یا أنصار دین الله».

از آن جا که امام صادق علیه السلام فرموده اند: «الدین هو الحب و الحب هو الدین»؛ قطعاً کسی که تمام محبتش را معطوف به خدای تعالی می کند، یاری کنندۀ دین او نیز خواهد بود. چنین کسی به تمام متعلقات خدای تعالی و آ ثار و نشانه های او عشق می ورزد (اللهم انی أسئلک حبک و حب من یحبک) و از آن جا که امام معصوم، وجه الله، و بزرگترین آیت پروردگار است و محبت به او، عین محبت به خدای تعالی می باشد (من احبکم فقد احب الله)، اولیای الهی، بیشترین حب را نسبت به ذوات مقدس معصومین علیهم السلام داشته و دارند.

آثار این محبت شدید را در گفتار و رفتار اصحاب ابا عبدالله علیه السلام -که محبت خویش را برای امام خود، خالص ساخته اند (و مودتی خالصه لکم)- می توان دید. برای مثال، هلال بن نافع، در خطاب با

ص: 156

مولای خویش عرض می کند: «ما با دوستان شما، دوست، و با دشمنانتان، دشمن هستیم». مسلم بن عوسجه نیز می گوید: «والله؛ دست از تو بر نمی دارم تا خدا بداند که ما حرمت پیامبرش را دربارۀ تو رعایت نمودیم».

از دیگر مصادیق این محبت خالصانه، پیمانی است که یاران و خاندان امام حسین علیه السلام، در شب عاشورا با یک دیگر بستند. در آن شب، حبیب بن مظاهر، اصحاب را جمع نمود تا به هم تعهد دهند که هنگام جنگ، پیش قدم شوند و نگذارند قبل از آن ها، کسی از بنی هاشم به میدان برود. حضرت عباس علیه السلام نیز، بنی هاشم را جمع نمود تا برای دفاع از مولای خویش، هم پیمان شوند.

این ویژگی، در اصحاب امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز دیده می شود. امام صادق علیه السلام، در این باره می فرمایند: «اگر همۀ مردم بمیرند، خداوند، یاران او [مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف ] را خواهد آورد؛ آن ها کسانی هستند که خداوند دربارۀ آن ها فرموده است: "فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَه... (1)"».

کسی که مقصود و محبوب دل او، حجت بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشریف است، از ذکر نام محبوبش لذت می برد. دوست دارد نام محبوبش، بلند آوازه

ص: 157

باشد و همه، نام او را ببرند و متوجه او باشند. لذا بی توجهی و غفلت مردم از آن حضرت، برایش گران است: «عزیز علی ان أبکیک و یخذلک الوری»؛ «برای من سخت است که بر تو بگریم، در حالی که دیگران، تو را واگذارند».

چنین کسی، در روز جمعه -که همه به خوش گذرانی مشغولند- زانوی غم در بغل می گیرد و در فراق محبوبش، حیران و سرگردان می شود: «الی متی احار فیک یا مولای» و غربت محبوبش، تاب و توان او را می برد: «عزیز علی ان یجری علیک دونهم ما جری». او، تمام هستی و وجودش را در پای مولایش ریخته و انتظار روزی را می کشد که جان ناقابلش را فدای قدوم مبارک امام علیه السلام کند و این را، کم ترین خدمت به محبوبش می داند. همان گونه که امیرالمؤمنین، در توصیف یاوران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: «قوم لم یمنوا علی الله بالصبر و لم یستعظموا بذل انفسهم فی الحق»؛ «آن ها قومی هستند که با صبر و شکیبایی خود، برخدا منت نمی گذارند و جانبازی در راه حق را بزرگ نمی شمارند».

بقیت الله عجل الله تعالی فرجه الشریف وجود دارد؛ ولی اصحاب حضرت حجت بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشریف امتیازاتی دارند که هر انسان با بصیرتی را طامع می سازد تا خود را در زمرۀ آنان قرار دهد.

در روایات متعددی از خاندان عصمت علیهم السلام، این آیه در شأن امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و اصحاب ایشان، تفسیر شده است.

 «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرِینَ یُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِم» (1).

امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه می فرمایند: «اگر همۀ مردم بمیرند، خداوند، یاران او را خواهد آورد؛ آن ها کسانی هستند که خداوند، در این آیه، توصیف آن ها را فرموده است».

 «وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَة» (2).

از امیرالمومنین علیه السلام نقل شده که: «امت معدوده، 313 نفر اصحاب قائمند».

 «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُون» (3).

در تفسیر علی بن ابراهیم، در ذیل این آیه آمده است: «عبادی الصالحون، قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف و اصحاب او هستند».

 «وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِکَ ما عَلَیْهِمْ مِنْ سَبِیل» (4)

ص: 160

امام باقر علیه السلام، در مورد این آیه می فرمایند: «یاری شدگان، قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف و اصحاب او هستند؛ پس کسی بر ایشان، تسلط نمی یابد».

 «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور (1)».

امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه فرموده اند: «خدای تعالی، مشرق و مغرب زمین را تحت سلطۀ مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و یاران او قرار می دهد و به وسیلۀ آن ها، دین را غالب و همۀ بدعت ها و باطل ها را نابود می سازد؛ هم چنان که اشقیا، حق را از بین برده بودند. و آن ها به معروف، امر، و از منکر، نهی می کنند».

هم چنین، امام سجاد علیه السلام فرموده اند: «ان اهل زمان غیبته و القائلین بامامته و المنتظرین لظهوره، افضل من اهل کل زمان»؛ «مردم زمان غیبت که معتقد به امامت امام خود و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمان ها، برترند». و باز، در روایت دیگری از آن حضرت آمده است: «من ثبت علی مولاتنا فی غیبۀ قائمنا اعطاه الله عزوجل اجر الف شهید من شهداء بدر و احد»؛ «خداوند به کسی که بر ولایت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در دوران غیبتش، پایدار بماند».

منقول است که روزی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در جمع اصحابشان فرمودند:

«ای کاش برادرانم را ملاقات می کردم». عمر و ابوبکر گفتند: «آیا ما برادران شما نیستیم، در حالی که به شما ایمان آورده ایم و همراهتان مهاجرت کرده ایم؟» حضرت، مجدداً کلام خود را تکرار کردند و بعد فرمودند: «شما اصحاب من هستید؛ ولی برادران من، کسانی هستند که بعد از شما خواهند آمد. آن ها با آن که مرا نمی بینند، به من ایمان می آورند، مرا دوست می دارند و یاری و تصدیقم می نمایند، فیالیتنی قد لقیت اخوانی».

یاران امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، کسانی هستند که به فرمودۀ امام صادق علیه السلام، امامشان این گونه آنان را مورد خطاب قرار می دهد: «یا معاشر نقبائی واهل خاصتی و من ادخر هم الله لنصرتی قبل ظهوری علی وجه الارض...»؛ «ای فرماندهان! ای نزدیکان من! ای کسانی که خدا، آن ها

ص: 162

را برای یاری من در زمین ذخیره کرده بود....».

جگر سوخته می گریید و می فرمود: «آقای من! غیبت تو، خواب از دیدگانم ربوده و زمین را بر من تنگ کرده و آسایش دلم را به هم زده است...»

پس، بر ماست که این مصیبت را درک کنیم و بدانیم که هر لحظۀ دوران غیبت، خسارت است (ان الانسان لفی خسر) و بی تردید، مسبب آن هم، خود ما هستیم. (الغیبة منا)؛ ما امام خود را به واسطۀ غفلتمان، در چاه غیبت انداخته ایم و چاره اش هم به دست خود ماست (ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم). پس باید چاره جویی کنیم و در این مسیر، نخست، باید تصور آن که ظهور، مربوط به آینده های دور و بعید است، از سر بیرون کنیم؛ چون این اعتقاد کافران است: «انهم یرونه بعیدا و نراه قریبا» و در نتیجۀ این تصور غلط، مسئله به خدا واگذار، و از منتظران، سلب مسئولیت می شود. در این صورت، همه نسبت به مسئلۀ ظهور، بی-تفاوت و بی تحرک خواهند شد.

امروز همۀ ما باید متوجه باشیم که در چه دوران حسّاس و سرنوشت سازی به سر می بریم؛ در زمان امامی که همۀ انبیاء و اوصیاء، آرزوی دیدن او را و بلکه آرزوی خدمت به او را داشتند؛ حتی جد بزرگوار او، امام صادق علیه السلام فرمودند: «به خدا سوگند؛ اگر زمان ظهور را درک می کردم، جانم را فدای صاحب الامر، می نمودم».

ص: 164

باید بدانیم کسانی می توانند در ردیف یاران آن حضرت، واقع شوند که در راه زمینه سازی ظهور او، جهاد و تلاش نمایند؛ چرا که امام صادق علیه السلام فرموده اند: «الا انهم انصار المهدی یوطئون له سلطانه»؛ «آگاه باشید! یاران مهدی، زمینه ساز سلطنت جهانی او هستند» و کیفیت این زمینه سازی را هم، در ضمن داستان قوم بنی اسرائیل، این گونه به ما تعلیم فرموده اند: «چون عذاب بر بنی-اسرائیل، طولانی شد، تا چهل روز در پیشگاه الهی ضجه زدند. پس خدای تعالی به حضرت موسی علیه السلام دستور فرمود که بنی اسرائیل را از دست فرعون، نجات دهد؛ در نتیجه از صد و هفتاد سالی که به فرج حضرت موسی علیه السلام باقی مانده بود، صرف نظر شد.اگر شما هم، این چنین عمل کنید، خدا فرج ما را می رساند؛ ولی اگر دست روی دست بگذارید و دعا نکنید، زمانی فرج می رسد که کار به نهایت خود رسیده باشد».

و اما چارۀ اصلی و کلیدی که درِ بستۀ غیبت را به سرعت باز می کند، توصیه ای است که خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، بیش از هزار سال پیش، در نامه به شیخ مفید فرمودند: «اگر شیعیان ما-که خداوند، توفیق طاعت خویش را به ایشان دهد- در وفا به عهدی که با ما دارند، یکپارچه می شدند [و ما را یاری می کردند]، هرگز از میمنت دیدار ما محروم نمی گشتند[و ظهور ما به تأخیر نمی افتاد] و سعادت حضور در محضر ما، با معرفتی حقیقی، به سرعت نصیبشان می شد».

ص: 165

شاید یکی از اشکالات دیگر ما، این باشد که تصور درستی از یاری نمودن امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف نداریم. در طول تاریخ، عده ای در کاشان یا حله و سبزوار بودند که در بامدادِ هر روز با نیت یاری امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، با اسب های زین کرده و شمشیرهای برهنه از دروازۀ شهر، خارج می شدند و به این شکل، انتظار خود را نشان می دادند. حتی سلاطین صفوی برای آن که آمادگی خود را در همراهی امام زمان علیه السلام اثبات کنند، همیشه در کاخ های خود، دو اسب با زین و افسار مجلل و مجهز داشتند.

امروز هم به اشکال دیگری، در مسئلۀ آمادگی برای ظهور، قشری برخورد می شود. هرچند این اعمال، حاکی از داشتن روحیۀ انتظار و فی نفسه ارزشمند است؛ ولی معنای صحیح آمادگی و نصرت آن حضرت در زمان غیبت، این است که مقتضیات ظهور را ایجاد کنیم و موانع را از سر راه برداریم. این اقتضائات، همان ایجاد یکپارچگی و ارادۀ عمومی در توجه به آن حضرت و نیازمندی به آن وجود پربرکت و درخواست جدی و دعا برای ظهور آن امام است؛ و این امر با معرفی آن وجود مقدس، به جهانیان و تبلیغ و ترویج فرهنگ سازندۀ انتظار، محقق خواهد شد.

پس، همۀ ما باید در نهضتی فراگیر، برای ظهور آن امام غریب، تلاش کنیم؛ چرا که امام کاظم علیه السلام فرمود: «هو الطرید الورید الغریب الغائب عن اهله».

ص: 166

به راستی آیا وقت آن نرسیده است که محبوب دلمان را از غربت و مظلومیت در آوریم؟ آیا کسی هست که امام طرد شده و تنهای خود را یاری کند؟ آیا مردان غیر تمندی هستند که از حرم و فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دفاع کند؟ (هل من ذاب یذب عن حرم رسول الله؟) آیا آزادمرد موحدی هست که مانند حرّ، دلش از خوف خدا و قیامت بلرزد و امام مظلوم خود را یای کند؟ (هل من موحد یخاف فینا؟)

ای کاش با داستان بنی اسرائیل به خودمان می آمدیم. ای کاش از ندامت و شرمندگی برادران یوسف علیه السلام عبرتی می گرفتیم که: «لقد کان فی قصصهم عبرة لاولی الالباب». ای کاش به جهت غفلت از امام عصرمان، توبه می کردیم و به محضر عزیزش عرضه می داشتیم: « يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ مَسَّنَا وَأَهْلَنَا الضُّرُّ وَجِئْنَا بِبِضَاعَةٍ مُزْجَاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَيْنَا إِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقِينَ »



ص: 167

ص: 168

أصحاباً أوفی و لا خَیراً مِن أصحابی...» (1)؛ «من یارانی بهتر و باوفاتر از اصحاب خود، نمی شناسم.»

در حقیقت، یاران اباعبدالله علیه السلام، معیارهایی را در اختیار ما قرار داده اند تا به وسیلۀ آن ها، خود را محک زده و با عمل به آن ها، خود را برای قیام جهانی و روز باشکوه ظهور، آماده تر سازیم.

آنان،محدود به اسم و نسب امام بود، بدون هیچ بصیرت و آگاهی نسبت به مقام والای ایشان.

در مقابل یاران حضرت اباعبدالله علیه السلام، از چنان معرفتی به امام زمان خویش برخوردار بودند که شهادت در راه او را بر زندگی جاودانۀ در دنیا، برمی گزیدند؛ چنان چه یکی از یاران امام، این گونه به این حقیقت، تصریح می کند: «الحمدالله الذی شرفنا بالقتل معک و لو کانت الدنیا باقیه و کنا فیها مخلدین لاثرنا المحفوظ معک علی الاقامة فیها» (1)؛ «خدا را سپاس که این شرافت را نصیب ما کرد تا در کنار شما به شهادت برسیم و اگر دنیا باقی باشد و ما در آن جاودان باشیم، قیام با شما را بر ماندن در این دنیا ترجیح می دهیم.»

آنان، وجود امام را نعمتی بزرگ از جانب خدا و مورد سفارش پیامبر می دانستند. (2) در تاریخ آمده است که در دومین روز محرم الحرام، پس از ورود امام و یارانش به کربلا، آن حضرت خطبه ای خواند. آن گاه، بریر از جای برخاست و گفت: «یابن رسول الله! لقد منّ الله بک عَلینا أن نُقاتل بین یدیکَ نقطَع فیکَ أعضائنا ثم یکون جدک

ص: 171

شفیعنا یوم القیامة» (1)؛ «ای پسر رسول خدا! خدای تعالی وجود مبارکت را بر ما منت نهاده است؛ در رکاب شما نبرد می کنیم تا در راه شما اعضای بدنمان تکه تکه شود؛ برای آن که در روز قیامت، جدّ شما شفیع ما گردد».

اشعاری که هر یک از یاران، در موقع نبرد به زبان می آوردند نیز، اشاره به عمق معرفت آنان از امام دارد. برای مثال، اسلم- یکی از یاران امام- هنگام خروج برای جهاد، این رجز را می خواند: «أمیری حسینٌ و نِعمَ الأمیر؛ سُرورٌ فُؤادِ البَشیر النَّذیر» (2)؛ «حسین علیه السلام امیر من است و چه خوب امیری است. او موجب شادی و سرور دل ِ بشارت دهنده و ترسانندۀ از خطرها (پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ) است».

حجاج بن مسروق جعفی نیز از دیگر یاران امام می باشد که ایشان را این گونه معرفی می کند: «أقدم حسیناً هادیاً مهدیاً، ألیومَ تَلقَا جَدَّکَ نَبیاً، ثُمَّ أباکَ ذَالنَّدا عَلِیاً، ذاکَ الذِی تَعرِفُهُ وصیاً» (3)؛ «ای حسین! ای امامی که هم هدایت یافته ای و هم دیگران را هدایت می کنی؛ امروز، جدت، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را ملاقات خواهی کرد و سپس، پدرت، علی علیه السلام را که صاحب فضل و جود و احسان است و ما او را وصی رسول صلی الله علیه و آله و سلم و جانشین بر حق او می دانیم».

ص: 172

یاران امام مهدی علیه السلام نیز، معرفتی عمیق به ایشان دارند. امام سجاد علیه السلام در وصف آنان می فرماید: «القائلین بأمامَتِه» (1)؛ «آنان به امامت امام مهدی علیه السلام اعتقاد راسخ دارند» و این معرفت عمیق، سرچشمۀ محبتی حقیقی به امام می شود؛ به گونه ای که به تعبیر امام صادق علیه السلام : «یحفون به و یقونه بأنفسهم فی الحرب» (2)؛ «آنان در میدان رزم، او[حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ] را در میان می گیرند و در کشاکش جنگ، با جان خود، از ایشان محافظت می کنند».

سوی خانه های خود بروید» (1)؛ فرزندان عقیل در پاسخ امام گفتند: «آیا به مردم بگوییم امام و رهبر و بزرگ خود را در میان دشمنان تنها گذاردیم و از او دفاع نکردیم؟ سوگند به خدا، چنین نخواهیم کرد؛ بلکه جان و مال خود را فدای تو خواهیم نمود».

در مقابل نیز، کسانی را می بینیم که در اثر دل بستگی به دنیا و با وجود معرفت به حقانیت امام، حاضر به پیروی از ایشان نیستند. یکی از این اشخاص، عبیدالله بن حر جعفی است. او کسی بود که کاروان امام حسین علیه السلام در مسیر خود با او برخورد کرد. امام با او به گفت و گو نشست و او را به همراهی خود، فرا خواند؛ اما عبیدالله در جواب گفت: «به خدا سوگند؛ می دانم که هر که شما را دنبال کند، در آخرت، سعید و خوشبخت خواهد شد... اما این طرح و نقشه را بر من تحمیل مکن؛ چراکه نفس من بر مرگ آمادگی ندارد» (2).

مردم کوفه نیز که با امام بیعت کرده بودند و به ایشان قول همکاری داده بودند، به جهت دل بستگی به دنیا، به ایشان خیانت کردند. چنان چه در تاریخ، نقل شده است که امام از چند تن از اهالی کوفه -که پس از شهادت مسلم، به ایشان پیوسته بودند- دربارۀ رأی و نظر مردم کوفه پرسیدند و آن چند نفر در پاسخ گفتند: «در بین اشراف، رشوه های بزرگ، رد و بدل می شود و اگر چه دل های سایر

ص: 174

مردم با شماست، اما شمشیرهایشان علیه شما آماده گشته است» (1)آن گاه حضرت اباعبدالله علیه السلام فرمود: «الناس عبید الدنیا و الدین لعق علی ألسنتهم...» (2)؛ «مردم، بندۀ دنیایند و دین، لقلقۀ زبان آن هاست».

در هنگامۀ ظهور نیز کسانی که به ظاهر، منتظر امام علیه السلام بوده اند، از ایشان جدا می شوند. چنان چه امام صادق علیه السلام در این باره می فرمایند: «إذا خَرَجَ القائم خَرَجَ مِن هَذا الأمر من کان یری من أهله...» (3)؛ «هنگامی که قائم علیه السلام قیام کند، کسانی که به نظر می رسید از یاران او باشند، از امر (ولایت) بیرون می روند...»

خود به نماز ایستادند و سعید بن عبدالله حنفی، خویش را سپر امام قرار داد و تیرهای رها شده از سوی دشمن را به جان خرید؛ تا آن که به شهادت رسید.

در شب عاشورا نیز، تمام اصحاب در خیمه های خود به راز و نیاز و عبادت مشغول بودند. راوی می گوید: «وبات الحسین علیه السلام و أصحابه تلک الیلة و لهم دوی کدوی النحل ما بین راکع و ساجد و قائم و قاعد.» (1)؛ «حسین علیه السلام و یارانش، آن شب را در حالی به صبح رساندند، که زمزمۀ آنان در حالات رکوع و سجود و ایستاده و نشسته، مانند زمزمۀ زنبوران عسل، شنیده می شد».

در وصف یاران امام مهدی علیه السلام نیز از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است: «مجدّون فی طاعة الله» (2)؛ «آنان در راه اطاعت خداوند، اهل جدیت و تلاش هستند». امام علی علیه السلام نیز در توصیفشان فرموده اند: «رجالٌ لاینامون الیل لهم روی فی صلواتهم کروی النحل یبیتون قیاماً علی أطرافهم و یسبحون علی خیر لهم». (3) «مردان شب زنده داری که زمزمۀ نمازشان، مانند نغمۀ زنبوران کندو به گوش می رسد. شب ها را

ص: 176

با شب زنده داری سپری می کنند و بر فراز اسب ها خدا را تسبیح می کنند».

ما لئیم تر نباشد، اگر این جا تو را رها کنیم. پناه می بریم به خدا از این که از رکاب همایونی تو، دوری کنیم. خدا هرگز روزی را نیاورد که من چنین کنم... حتی اگر سلاحی به دست نداشته باشم، با پرتاب سنگ به جنگشان خواهم رفت...و هرگز از تو جدا نخواهم شد، تا در رکاب تو کشته شوم». سعید بن عبدالله حنفی نیز عرض کرد: «سوگند به خدا؛ هرگز تو را رها نمی کنیم، تا برای خدا مشخص شود که سفارش پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را نسبت به تو عمل کرده ایم و اگر بدانم که در راه تو به شهادت می رسم و سپس زنده می شوم و ذرات وجودم را بر باد می دهند و هفتاد بار با من چنین می کنند، باز از تو جدا نخواهم شد...» (1).

و اینک ما در زمان انتظار سرورمان، حضرت مهدی علیه السلام به سرمی بریم. به راستی، آیا ما مدعیان منتظر، به اندازۀ یاران سیدالشهداء علیه السلام، از جان و مال خود، خواهیم گذشت؟ منتظر واقعی در میدان عمل، به سوی ظهور گام برمی دارد و در هر صبح با امامش بیعتی تازه می بندد و به خدای خویش قول می دهد که هرگز از این عهد و پیمان برنگردد، تا از یاران و دفاع کنندگان از مولایش باشد و در این راه از همه پیشی بگیرد؛ عهدی که حتی مرگ هم نمی تواند آن را بشکند: «اللهم انی اجَدّدُ له فی صَبیحة یومی هذا و ما عشت من

ص: 178

أیامی عهداً و عقداً و بیعةً له فی عُنُقی لا أحولُ عَنها و لا أزولُ أبداً اللهم اجعَلنی مِن أنصارهِ و أعوانِه و الذّابین عَنهُ و المسارعین إلیه فی قضاء حوائجه و الممتثلین لأوامره و المحامین عنه و السّابقین إلی إرادته و المستشهدین بین یدیه اللهم أن حال بینی و بینه الموت الذی جَعَلتَه علی عبادک حتماً مقضیاًوأخرجنی مِن قَبری مؤتَزِراً کَفَنی شاهراً سَیفی مجرداً قناتی ملبیاً دعوة الداعی فِی الحاضرو البادی...».(1)

***

ص: 179

ص: 180

عَظیماً.»؛ «ای کاش با شما بودم تا به فوز و رستگاری بزرگی می رسیدم»، می تواند به تحقق این آرزو امید داشته باشد؛ چرا که همراهی با مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، عین همراهی با حسین علیه السلام است.

امروز که ما، بین دو قیام - یعنی قیام سرخ حسینی و قیام سبز مهدوی- قرار گرفته و یکی را پشت سر و دیگری را در روبرو داریم و با نگاهی گریان، چشم به عاشورا دوخته و با نگاهی سرشار از امید، منتظر عاشورای دیگری هستیم، باید ابعاد هر یک را در نظر گرفته و یکی را سرمشق وصال به دیگری قرار دهیم؛ چرا که انتظار واقعی، الهام گرفته از عاشورا و استمرار آن است. و تو خود حدیث مفصل، بخوان از این مجمل.

ابعاد مذهب و مکتب را می توان به دو بخش، تقسیم نمود: الف) ابعاد علمی (عقیدتی) ب) ابعاد عملی.

انتظار و زمینه سازی برای ظهور و قیام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، ارتباط مستقیمی با این دو بخش دارد؛ همان طور که قیام اباعبدالله الحسین علیه السلام نیز چنین است.

چرا که بی تردید، فرج و ظهور، به قدرت مطلقۀ الهی، تحقق پیدا می کند و منتظر، چشم به راه کسی است که بنده و خلیفه و ولیّ خدا در زمین است.

از طرف دیگر، انتظار فرج و طلب آن، باید از درگاه خداوند باشد؛ چنان چه پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «افضل اعمال امتی انتظار الفرج من الله عزوجل» (1)؛ «بهترین کارهای امت من، انتظار کشیدن برای رسیدن فرج از جانب خداوند است».

نکته ای که از این حدیث به دست می آید، این است که انتظار، تنها یک حالت درونی نیست؛ بلکه از مقولۀ عمل و کار است. یعنی کسی که منتظر مصلِح است، باید خود، صالح باشد تا با امام زمانش سنخیت پیدا کند و این، از راه ایمان و عمل صالح، میسر خواهد بود.

در مکتب عاشورا نیز مهم ترین بُعد دین- یعنی توحید- تجلّی کرده است و احیاء دین توحیدی، اجرای فرامین خداوند احد و اصلاح انحرافات وارد شده در دین، هدف گرفته شده اند.

نمونه هایی از تجلی توحید در مکتب عاشورا، به این شرح است:

1. حضرت امام حسین علیه السلام با این که می داند در کربلا، خود و یاران و خاندانش شهید می شوند و اهل و عیالش به اسارت می روند؛ اما برای اجرای فرمان خداوند و هدایت مردم به سوی خداپرستی و دین

ص: 183

توحیدی و نیز، دور کردن آن ها از دنیا و هواپرستی، دست به قیام می زند و اصحاب ایشان نیز به همین منظور با حضرت همراه می گردند.

2. عرفانی ترین و زیباترین لحظات روز عاشورا، هنگامی است که حضرت در قتلگاه، با خداوند خود راز و نیاز می کند و به عبودیت، اعتراف می نماید: «صبراً علی قضائک یا رب لا اله سواک یا غیاث المستغیثین...» (1)؛ «پروردگار من! در مقابل قضا و قدر تو شکیبا هستم. به جز تو خدایی نیست. ای فریادرس داد خواهان...».

3.امام حسین علیه السلام،آخرین شب را برای عبادت، دعا و نماز، از دشمن مهلت می گیرد. (2)

4.در زیارت نامۀ حضرت می خوانیم: «اشهدانک اطعت الله و رسوله حتی اتاک الیقین» (3)؛ «اطاعت از خدا و رسولش شما را به نهایت درجۀ یقین رساند».

شیث، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، داود، سلیمان، یوسف و... علیهم السلام بالاخره محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.(1)

مهدی علیه السلام چونان حسین علیه السلام، فرزند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، و عمل کنندۀ به سنت حقیقی اوست. سیرۀ او همان سیرۀ جدش، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است (2) و نخستین اصحاب او، به عدد 313 تن اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در جنگ بدر هستند (3)منتظر واقعی او مانند کسی است که در رکاب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم شهید شده باشد (4) و اجرش هزار برابر اجر شهدای بدر و احد است.(5)

وصیت نامۀ خود فرمود: «و اسیر بسیرة جدی» (1)؛ «من راه و روش جدّم را ادامه دادم».

2. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «حسین منی و انا من حسین». یکی از معانی این جمله، آن است که زنده ماندن و مستمر بودن دین و نبوت پیامبر، بستگی به حسین علیه السلام و قیامش دارد.

3. یزید، اصل اسلام و نبوت را زیر سؤال می برد و می گفت: «... فلا خبر جاء و لا وحی نزل»؛ اما امام سجاد علیه السلام پس از اسارت، در خطبۀ خود، به نام پیامبر در اذان اشاره کردند و فرمودند: «با بقای این اسم، ما پیروز شده ایم».(2)

4. خبر شهادت امام حسین علیه السلام، به پیامبران داده شده بود و ایشان در صبر و شهادت، اسوه و الگوی انبیاء بودند.(3)

5. قرآن، معجزۀ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم است و با ظهور حضرت مهدی علیه السلام، قرآن در سراسر جهان، حاکمیت می یابد؛ چرا که او زنده کنندۀ همۀ احکام قرآن است: «این المؤمل لاحیاء الکتاب و حدوده» (4)او تالی تلو قرآن و حقیقت آن است: «السلام علیک یا تالی کتاب الله و

ص: 186

ترجمانه» (1).چنان که در زیارت نامه امام حسین علیه السلام می خوانیم: «و اشهد انک التالی لکتاب الله» (2)، «السلام علیک یا شریک القرآن». (3)احیای قرآن، در حقیقت، عمل به آن است و کسی که منتظر و آرزومند احیای کتاب، توسط حضرت مهدی علیه السلام است باید عامل به قرآن و دستورات آن باشد و الّا صرف خواندن قرآن، کافی نیست و شکایت پیامبر را در قیامت به دنبال دارد که « يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا » (4)؛ «پروردگارا! قوم من، قرآن را مهجور قرار دادند».

امام حق، در حقیقت، مرگ است: «ذلک میت الاحیاء» (1).

مهدی علیه السلام، چشمه سار جاری امامت است و ایمان و شناخت نسبت به او، شناخت و ایمان نسبت به همۀ ائمه علیه السلام است: «مؤمن باولکم و آخرکم» (2).

امام صادق علیه السلام در این باره فرموده اند: «امام خود را بشناس؛ که در این صورت، تعجیل و تأخیر در ظهور به تو زیانی نمی رساند» (3)معنای شناخت امام علیه السلام محبت و قبول ولایت و اعتقاد به واجب الاطاعه بودن اوست؛ چرا که او خلیفه و حجت خداست؛ ناظر عمل انسان هاست و اعمال بندگان بر او عرضه می گردد. پس باید در همه حال، رضایت او را طلب نمود که: «رضی الله رضانا اهل البیت» (4)؛ «رضایت خداوند، همان رضایت ما اهل بیت است».

شناخت امام معصوم و پیروی و اطاعت صد درصد از او، در اصحاب امام حسین علیه السلام به اوج خود رسیده بود و این، از سخنان آنان به خوبی نمایان است، مثلاً زهیر، یکی از یاران امام، می گوید: «به خدا قسم؛ من دوست دارم که کشته شوم و باز زنده گردم و این، هزار

ص: 188

بار تکرار شود تا خداوند، قتل را از شما و خاندانتان دفع نماید»(1)مسلم بن عوسجه نیز در خطاب با امام علیه السلام چنین می گوید: «به خدا اگر بدانم کشته می شوم و زنده می گردم و باز کشته می شوم و بدنم سوخته و خاکسترم به بر باد داده می شود و این، هفتاد بار اتفاق می افتد، باز هم از تو جدا نمی شوم».(2)

این وفاداری به آن جا می رسد که حضرت، اصحابش را از این چنین مدح می کند: «فانی لااعلم اصحابا اوفی و لاخیراً من اصحابی...فجزاکم الله عنی خیرا» (3)؛ «من اصحابی باوفاتر و بهتر از اصحاب خودم سراغ ندارم... خداوند به شما جزای خیر بدهد».

آری؛ آنان به خوبی امام حق را شناختند و در رکاب او جهاد کردند و به فیض بزرگ شهادت نائل آمدند و اکنون مهدی علیه السلام همان حسین علیه السلام است. آیا می شود مهدی علیه السلام نیز به ما چنین بگوید؟!

را با عدل خدایی تبدیل به دادگری می نماید و همانند خدا -که ذره ای به کسی ظلم نمی کند (1)- او نیز که خلیفه و حجت خداست، چنین عمل می کند.

در قیام امام حسین علیه السلام نیز، عدالت، جایگاه ویژه ای دارد:

1. حرکت و قیام ایشان برای رفع ظلم فردی و اجتماعی بود؛ چنان چه خود فرمود: «انی لم اخرج اشراً ولابطراً ولامفسداً ولا ظالماً... افلایرون ان الحق لایعمل به و ان الباطل لایتناهی عنه..» (2)؛ «من از روی ظلم و فساد و شر و بیهوده گری قیام نکردم... آیا نمی بینید به حق عمل نمی شود و از باطل جلوگیری نمی گردد؟»

2. حضرت زینب کبری علیها السلام، در جواب ابن زیاد که گفت: «دیدی خدا با برادرت چه کرد؟»، جواب فرمود: «ما رأیت الا جمیلاً»، «من از جانب خدا جز زیبایی چیزی ندیدم» و این چنین، به عدالت خدا اشاره نمود.

خَيْرًا قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ » (1)؛ «ایمان کسی که از قبل، ایمان نیاورده و یا در ایمانش خیری کسب نکرده است، بی فایده خواهد بود».

در این مورد، چندین روایت در تفسیر نورالثقلین و غیر آن وارد شده که در آن ها، قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و بعضی از علائم ظهور، مثل طلوع شمس از مغرب، از مصادیق «آیات ربک» که در این آیۀ مبارکه آمده، بر شمرده شده است؛ البته روشن است که با ظهور حضرت، باب ایمان و توبه بسته نمی شود و حضرت، هنگام ظهور و بعد از آن در مکان های مختلف سخنرانی نموده و با بیّنات خود، اهل باطل را دعوت به حق می نمایند و اتمام حجت می کنند؛ لیکن اولاً، عده ای که محض در کفر یا عصیان هستند و طغیان، تمام وجودشان را گرفته است، ایمان نمی آورند و تکذیب آیات الله می کنند. (2) و لذا حضرت، علیه آنها دست به شمشیر (سلاح) می برد و بعد از آن هم اگر ایمان بیاورند، ایمان آن ها نفعی ندارد؛ چون ایمانی دروغین و برای حفظ خود از کشته شدن می باشد. چنان چه این مطلب از ظاهر بعضی روایات و تفاسیر به دست می آید.(3)

ثانیاً، همان طور که از زیارت آل یاسین استفاده می شود، رجعت ائمه علیهم السلام یکی از مصادیق «آیات ربک» می باشد و مطابق روایات، بعد از

ص: 191

ظهور، رجعت کفار محض به دنیا نیز واقع می گردد و روشن است که باب توبه و ایمان به روی آن ها بسته است؛ چون آن ها را برای عذاب دنیویِ قبل از آخرت، رجعت می دهند، نه برای ایمان و عمل صالح.

جهت دومِ تجلی معاد در در نهضت مهدوی، وقوع رجعت پس از ظهور حضرت است که شاید بتوان آن را قیامت صغری نامید (1)در آن زمان، مؤمنان محض در ایمان و کافران محض در کفر، به دنیا برمی گردند تا امام زمان علیه السلام از کفار و قاتلان ائمه علیه السلام انتقام گیرد و مؤمنان، تحت لوای حکومت حضرتش، به تکامل شایستۀ خویش دست یابند.

و بالاخره، جهت سوم این که، ظهور و قیام و حکومت حضرت از اشراط الساعه و نشانه های قیامت کبری است و تا او نیاید قیامت برپا نمی شود. طبق روایات، حتی اگر یک روز از عمر دنیا باقی مانده باشد، خداوند ظهور او را در همان روز می رساند.

«مرگ فقط پلی است که شما را از سختی و رنج عبور داده و به بهشت پهناور و نعمت های همیشگی می رساند؛ پس کدام یک از شما نمی خواهد از زندان به قصری انتقال یابد؟»

3. «الموت اولی من رکوب العار» (1)؛ «مرگ بهتر از زندگی ننگین است».

قرآن کریم می فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ » (1)؛ «کسانی که پرهیزکار هستند، وقتی وسوسه ای از شیطان به آن ها برسد، متذکر می شوند و بعد از آن، بینا می گردند».

در زمان قیام امام حسین علیه السلام نیز افرادی بودند که به فرمودۀ ایشان: «الدین لعق علی السنتهم» (2)؛ «دین، لقلقۀ زبانشان بود»؛ اما به هنگام بلاء و امتحان، ماهیتشان نمودار گشت. اما در مقابل، افرادی، دینِ حق و امام آن را شناختند و در رکاب امامِ دین، جان خود را فدا کردند؛ چونان حضرت عباس علیه السلام که فرمود: «و الله ان قطعتموا یمینی انی احامی ابداً عن دینی» (3).گروه سومی هم مانند حرّ و برادرش زهیر بن قین، بعد از ابتلاء، به فطرت خود بازگشته و تابع دین حق گردیدند.

اصحاب قائم علیه السلام باشد باید انتظار کشد و کردار با ورع داشته باشد».

در عرف دین، تقوا یعنی انجام واجبات و ترک محرمات؛ اما ورع بالاتر از تقوا است و در آن مرحله، حتی از شبهات نیز دوری می شود؛ چنان که فرمودند: «من ترک الشبهات نجی من المحرمات»، «کسی که از شبهه ها دوری کند، از گناهان نجات می یابد». پس دوری از موارد شبهه ناک، مقدمۀ ترک معاصی است.

در نهضت عاشورا نیز، این پارسایی و تقوا و دوری از محرمات بود که موجب شد گروهی یارِ جان نثار ابا عبدالله علیه السلام شوند و در مقابل، عدم تقوا و انجام محرمات و حرام خواری مانع توجه کوفیان به سخنان امام حسین علیه السلام شد؛ که حضرت در خطاب با آن ها فرمود: «ملئت بطونکم من الحرام فطبع الله علی قلوبکم» (1)؛ «شکم هایتان از حرام پر شده است. پس خدا به دلهایتان مهر زده [و کور و کر شده اید و سخن حق را نمی شنوید و قلب هایتان از سنگ، سخت تر شده که سخن حجت خدا در آن فرو نمی رود]».

نصب العین خود کند؛ چراکه امام صادق علیه السلام فرمودند: «هل الایمان الا الحب و البغض» (1)؛ «آیا ایمان، چیزی جز حبّ و دوستی با دوستان خدا و بغض و دشمنی با دشمنان خدا است؟»

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دربارۀ این بعد از ابعاد یاوران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می فرمایند: «خوشا به حال منتظرانی که به حضور قائم علیه السلام می رسند. آنان که پیش از قیام او نیز پیرو او یند، دوست او را عاشقانه دوست می دارند و با دشمنان او، دشمن و مخالف اند». (2)

اما در عاشورا، یکی از عرصه هایی که حبّ یاران امام را نسبت به اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و بغضشان را نسبت به دشمنان آن ها، نمایان می سازد، رجز هایی است که به هنگام نبرد می خواندند. برای مثال، عمرو بن جناده - نوجوانی که پدرش شهید شده و مادرش او را به میدان فرستاده بود- در مقابل دشمن می گفت: «امیری حسین و نعم الامیر سرور فؤاد البشر النذیر» (3)؛ «آقای من حسین است و خوب آقایی است؛ او سرور قلب پیامبر است».

هم چنین، زهیر، یکی دیگر از یاران، می خواند: «فدتک نفسی هادیاً

ص: 196

مهدیاً الیوم القی جدّک النبیاً و حسناً و المرتضی علیاً» (1)؛ «ای هادی و مهدی! جانم به فدای تو. امروز، جدت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امیرالمؤمنین علیه السلام و امام حسن علیه السلام را ملاقات می نمایم».

عبارت «انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم و ولی لمن والاکم و عدولمن عاداکم» که در زیارت عاشورا و زیارات دیگر آمده است، نشانۀ تولیّ و تبرّی است؛ یعنی دوستی و ولایت پذیری موالیان ائمه علیه السلام و تبرّی از دشمنان آنها.

ریشه کنی ظلم و گسترش و تثبیت عدل قیام خواهد کرد و منتظران نیز باید در همین مسیر گام بردارند.

این مهم یکی از اهداف قیام امام حسین علیه السلام، نیز هست. چنان چه خود فرمود: «ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر» (1)ما نیز در زیارت ایشان، شهادت می دهیم: «اشهد انک... امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر».

حتی خود امام علیه السلام، مشک آب را به لب های یکی از آن ها-که تشنگی طاقتش را برده بود- رساند. (1)

و خدا لعنت کند آن ها را که این مایۀ حیات را از حسین علیه السلام و خاندانش دریغ داشتند.

از آب هم مضایقه کردند کوفیان

خوش داشتند حرمت مهمان کربلا

از دیگر کارکردهای مهم اخلاق در صحنۀ کربلا، ندامت و پشیمانی حرّ و پیوستن او به سپاه امام حسین علیه السلام بود؛ که یک دلیل آن، ادب فوق العادۀ حرّ در مقابل حضرت و مادر ایشان، فاطمه علیها السلام محسوب می شود. (2)

بنی الکرام» (1) و چه خوب، اصحاب عاشورایی امام، بر مصائب و سختی ها صبر نمودند؛ تا آن جا که برخی از آن ها – مانند سعید بن عبدالله و عمرو بن قرظه- خود را آماج تیرها قرار دادند تا حضرت، نماز را به پای دارند. اما نمونۀ اتمّ صبر و پایداری، زینب کبری علیها السلام بود که عالمی را در تحیر خود گذاشت.

حضرت اشاره کرده اند. پس این موضوع، آمادگی کامل منتظر را می طلبد.

امام حسین علیه السلام نیز به این مسئله، توجه خاص داشتند. در تاریخ آمده است که در شب عاشورا، حضرت، در اطراف خیمه ها گشت زنی می کردند و هنگامی که نافع بن هلال، علت را جویا می شود، می فرمایند: «آمده ام تا پستی و بلندی اطراف خیمه ها را بررسی کنم؛ مبادا مخفیگاهی برای دشمن باشد و از آن جا برای حملۀ خود یادفع حملۀ شما استفاده کند» (1).

از دیگر نکات نظامی که امام حسین علیه السلام به کار بستند، این بود که خیمه ها را نزدیک به هم و خیمه های مردان را جلوتر از خیام زنان قرار دادند و هم چنین در پشت خیمه ها، با حفر گودال ایجاد موانع نمودند. (2) در روز عاشورا نیز سپاه را تقسیم به میمنه و میسره و قلب کردند و برای هر کدام فرماندهی تعیین نمودند. (3)

باشند. چنان چه خود امام زمان علیه السلام در توقیعی فرمودند: «ولو ان اشیاعنا- و فقهم الله لطاعته- علی اجتماع من القلوب لما تأخر عنهم الیمن بلقائنا...» (1)؛ «اگر شیعیان ما - که خداوند به آن ها توفیق اطاعت دهد- یک دل و همراه هم بودند، میمنت ملاقات ما از آن ها به تأخیر نمی افتاد». این فرموده، اهمیت بسیج عمومی در اطاعت از خدا و اجتماع بر ولایت و تبعیت از امام را می رساند. چنان که حضرت امام حسین علیه السلام نیز در ضمن سخنرانی خود در مکه فرمودند: «من کان با ذلاً فینا مهجته و موطنا علی لقاء الله نفسه فلیرحل معنا» (2)؛ «هر کس خون و جانش را برای لقاء خدا آماده کرده است، با ما همراه گردد». و این به معنای اعلام بسیج عمومی است.

در انتها لازم به ذکر است که:

1. موارد دیگری از جهت عملی در بحث انتظار و عاشورا مطرح است که این خلاصه گنجایش آن را ندارد.

2. در ترتیب موضوعات، از کتاب خورشید مغرب، نوشتۀ استاد محمدرضا حکیمی استفاده شده است که لازم است از ایشان، تشکر شود.



ص: 202



سلوک با عاشورای حسینی تا خیمۀ مهدوی

6.اولین قدم برای رسیدن به صفات اصحاب امام حسین علیه السلام چیست؟

الف) نیت

ب) اخلاص

ج) عمل نیک

7.باطن عاشورا چیست؟

الف) مصیبت و بلا

ب) ضیافت گستردۀ خدا

ج) صبر امام

8.شاکرین چه کسانی هستند؟

الف) کسانی که شکر بر مصیبت می کنند.

ب) کسانی هستند که در دستگاه خدا، خود را هیچ می شمارند.

ج) حمد و ستایش خدا را می کنند.

9.چه کسی در مصیبت امام حسین علیه السلام می فرماید؟ «هر صبح و شب برایت گریه می کنم».

الف) امام صادق علیه السلام

ب) امام رضا علیه السلام

ج) امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

10.ایام الله، کدام هستند؟

الف) ظهور، رجعت، قیامت

ب) ظهور، قیام، حکومت

ج) قیامت، ظهور، قتل نفس زکیه

11.علت عقب ماندن از قافلۀ عاشورا چیست؟

الف) علاقه به دنیا، عدم آمادگی همراهی با ولی خدا

ب) جمع بین دنیا و آخرت، احساس عدم احتیاج به ولیّ خدا

ج) تمامی موارد

12.در رابطه با جملۀ «سید الشهدا در ضیافت است، پس باید خندید»؛ کدام گزینه صحیح است؟

الف) سخن باطلی است، زیرا از بلا نمی توان با خنده، بهره مند شد.

ب) سخن درستی است چون امام حسین علیه السلام به لقاء الله رسیده است.

ج) نباید خندید، ولی گریه هم نباید کرد.

نکاتی پیرامون عاشورا و انتظار

13.انتقام و خونخواهی از قاتلان امام حسین علیه السلام بر عهدۀ کیست؟

الف) شخص معصوم

ب) گروهی از مؤمنان

ص: 204

ج) گروهی از ایرانیان

14.کدام گزینه از القاب مشترک امام حسین علیه السلام و امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است؟

الف) اباعبدالله، منصور، مقتدی

ب) غریب، طرید، شرید

ج) غریب، سرّالله، منصور

15.شرایط کار فرهنگی چیست؟

الف) علم و آگاهی، خیرخواهی و دلسوزی

ب) التزام عملی به احکام اسلامی (هدف، وسیله را توجیه نمی کند و با گناه نمی توان مروج معنویت بود).

ج) الف و ب

16.ثمره معرفت امام، … است.

الف. محبت

ب) اطاعت

ج) خشیت

17.بر گفته ابوذر غفاری علت کراهت از مرگ بنا چیست؟

الف) آباد نکردن آخرت و دلبستگی به دنیا

ب) توجه به عالم درون

ج) ترس از گناهان

18.تربیت کودکان توسط امام حسین علیه السلام چگونه انجام گرفت؟

الف) با مدارا، همراه کردن ایشان با خود

ب) محبت، عاطفه، پاسخ به خواستۀ منطقی آنها

ج) دست نوازش، کمک مالی

19.اکثر یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در چه سنی هستند؟

الف) میان سال

ب) از تمام اقشار سنّی

ج) جوان هستند.

20.کدام یک، از ویژگی های خاص حضرت عباس علیه السلام است؟

الف) بصیرت، نصیحت

ب) صداقت، شجاعت

ج) الف و ب

21.کدام یک از زنان، در حادثه کربلا نقش داشتند؟

الف) طوعه، همسر زهیر بن قین، مادر عبداله بن عمیر

ب) طوعه، همسر بُریر، اسماء بنت عمیس

ص: 205

ج) همسر رهیر بن قین، همسر حضرت عباس علیه السلام، مادر مسلم بن عوسجه

راه سرخ و سبز

22.این تفسیر در مورد «کهعص» از کیست؟ «کاف» اسم کربلا و «هاء» رمز شهادت، «یاء» نام یزید، قاتل حسین علیه السلام، «عین» اشاره به عطش و «صاد» نشان صبر حسین علیه السلام است.

الف) امام صادق علیه السلام

ب) امام هادی علیه السلام

ج) امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

23.آیۀ «والنهار اذا جلّیها» را چه کسی به قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف است تأویل کرده است؟

الف) امام حسین علیه السلام

ب) پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

ج) امام علی علیه السلام

24.در چند روایت به این موضوع اشاره شده است که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نهمین فرزند امام حسین علیه السلام است؟

الف) بیش از 20 روایت

ب) بیش از 50 روایت

ج) بیش از 300 روایت

25.روز ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چه روزی است؟

الف) مصادف با روز شهادت امام حسین علیه السلام

ب) مصادف با روز عرفه

ج) مصادف با روز دحوالارض

26.این کلام از کیست؟ «الا یا اهل العالم اِنَّ جدی الحسین قتلوه عطشانا»

الف) امام سجاد علیه السلام

ب) امام هادی علیه السلام

ج) امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

27.مرکز حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در هنگام ظهور کجاست؟

الف) کربلا

ب) کوفه

ج) مکه

28.«یالثارات الحسین» شعار چه کسانی است؟

الف) یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

ب) یاران مختار ثقفی

ج) یاران ابومسلم خراسانی

29.هر که می خواهد، روح صد و بیست و چهار هزار پیامبر با او مصاحفه کند، … را در شب نیمۀ شعبان زیارت کند.

الف) پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

ب) امام حسین علیه السلام

ج) حضرت زهرا علیها السلام

30.به فرمودۀ امام باقر علیه السلام، شیعیان در روز عاشورا و در مصیبت امام حسین علیه السلام با چه عبارتی باید یکدیگر را تعزیت بگویند؟

الف) اعظم اجورنا بمصابنا بالحسین

ب) وجعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی من آل محمد علیهم السلام

ص: 206

ج) الف و ب

عزت در آینۀ عاشورا و انتظار

31.موجبات عزت در روایات عبارت است از:

الف) انصاف، عفو، تواضع

ب) پاکدامنی، توکل، شجاعت، بردباری

ج) الف و ب

32.این عبارت از کدامیک از معصومین است؟ «و مثلی لایبایع مثله».

الف) امام علی علیه السلام

ب) امام حسین علیه السلام

ج) امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

33.چه کسی از روی خیرخواهی، پیشنهاد سازش با یزید را به امام حسین علیه السلام داد؟

الف) عمر اَطرف

ب) محمد حنیفه

ج) حجاج بن مسروق

34.معنای این حدیث چیست؟ «موت فی عزّ خیرٌ من حیاة فی ذلّ».

الف) مرگ عزیزان انسان، بهتر است از زندگی با ظالمان

ب) مرگ با عزت بهتر است از زندگی با ظالمان

ج) مرگ بهتر است از زندگی همراه با ذلت و خواری

35.چه کسی این شعار امام حسین علیه السلام را شعار آزادی، عزت و شرافت نامید؟ «الموت اولی من رکوب العار...»

الف) شهید بهشتی رحمة الله

ب) امام خمینی رحمة الله

ج) شهید مطهری رحمة الله

36.این دعا از کیست ؟ «اللهم انا نرغب الیک فی دولة کریمه، تعزّ بها الاسلام و اهله».

الف) پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

ب) امام علی علیه السلام

ج) امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

37.کدام آیه در مورد عزت دولت مهدوی عجل الله تعالی فرجه الشریف است؟

الف) قصص، آیۀ 5

ب) مائده، آیۀ54

ج) احزاب، آیۀ 33

ص: 207

38.این حدیث از کیست؟ «دولت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، مشرق و غرب جهان را فرا خواهد گرفت».

الف) امام باقر علیه السلام

ب) امام صادق علیه السلام

ج) امام رضا علیه السلام

یاران حسینی، منتظران مهدوی

39.در این فراز، به کدام وظیفۀ شیعیان اشاره شده است؟ «اللهم انی اجدد له فی صبیحة یومی هذا و ما عشت من ایامی عهداً و عقداً.

الف) التزام به عهد و پیمان

ب) شب و روز به یاد حضرت بودن

ج) دعا کردن برای فرج

40.این حدیث از کیست؟ «به خدا قسم؛ اگر حق را به اهلش واگذار می کردند و عترت پیامبرش را تبعیت می نمودند، درباره خدا دو نفر هم نبودند که با هم اختلاف داشته باشند».

الف) امام علی علیه السلام

ب) حضرت زهرا علیها السلام

ج) امام صادق علیه السلام

41.در آیۀ «وقفوهم انّهم مسئولون» بنابر حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، از چه چیز سؤال خواهد شد؟

الف) از امامت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

ب) از ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام

ج) از نماز و روزه

42.شباهت یاران امام حسین علیه السلام با یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در چیست؟

الف) معرفت حقیقی، ایمان راسخب) استقامت، محبت

ج) الف و ب

43.این کلام از کدام یک از یاران امام حسین علیه السلام است؟ «اگر این دنیا برای همیشه باقی باشد و ما هم در آن مخلد باشیم، با تو بودن را بر زندگی دنیا ترجیح می دهیم».

الف) هلال بن نافع

ب) مسلم بن عوسجه

ج) زهیر بن قین

44.این سخن از کیست و در وصف چه کسانی است؟ «آنها کسانی هستند که به حقیقت توحید راه یافته اند».

الف) از امام علی علیه السلام در وصف یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

ب) از امام صادق علیه السلام در وصف یاران امام حسین علیه السلام

ج) از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در وصف مؤمنان آخرالزمان

ص: 208

45.کدام جمله از سعید بن عبدالله حنفی است؟

الف) شهادت از عسل، شیرین تر است.

ب) اگر هفتاد بار کشته شوم و خاکسترم را بر باد بدهند، دست از تو بر نمی دارم.

ج) دوست دارم هزار بار کشته شوم تا کشته شدن را از تو و اهل بیت تو دفع نمایم.

46.این جمله از کیست؟ «روزگاری می رسد که امام ایشان غائب می گردد، پس خوشا به حالکسانی که در آن زمان بر مر ما استوار می مانند»

الف) امام صادق علیه السلام

ب) امام رضا علیه السلام

ج) امام باقر علیه السلام

یاران امام حسین علیه السلام الگوی یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

47.از ویژگی یاران امام حسین علیه السلام عبارتند از:

الف) معرفت، محبت

ب) پارسایی، عبادت، وفای به عهد

ج) الف و ب

48.راه ایجاد و تعمیق محبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟

الف) از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان مطلوب کامل، معرفت حاصل شود.

ب) به وسیلۀ خواندن دعای ندبه در هر جمعه با امام، رابطۀ محبت نیز ایجاد شود.

ج) به وسیلۀ ریاضت و تهجد و زیارت باطنی، با حضرت، ارتباط گرفته شود.

49.این جمله از کدام یک از یاران امام حسین علیه السلام می باشد؟ «ای حسین، تو امامی هستی که هم هدایت یافته ای و هم دیگران را هدایت می کنی».

الف) مسلم بن عوسجه

ب) حجاج بن مسروق

ج) حبیب بن مظاهر

50.این جمله از کیست؟ «به خدا سوگند می دانم هر که شما را دنبال کند در آخرت خوشبخت خواهد شد… لکن این طرح را بر من تحمیل مکن، زیرا که نفس من بر مرگ آمادگی ندارد».

الف) عبیداله بن حرّ جعفی

ب) جعفر بن ابیطالب

ج) سعد بن ابی وقاص

51.این حدیث از کیست؟ «مردم بنده ی دنیایند و دین لقلقه ی زبان آنهاست»

الف) امام علی علیه السلام

ب) امام صادق علیه السلام

ج) امام حسین علیه السلام

جایگاه عناصر مکتبی در دو نهضت عاشورا و انتظار

ص: 209

52.این جمله از کدام کتاب است؟ «امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در حقیقت همان آدم، شیث، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و... و بالاخره محمد صلی الله علیه و آله و سلم است».

الف) غیبت نعمانی

ب) مکیال المکارم

ج) اکمال الدین

53.این حدیث از کیست؟ «امام خود را بشناس، که در آن صورت، تعجیل یا تأخیر در ظهور، به تو زیانی نمی رساند».

الف) امام صادق علیه السلام

ب) امام کاظم علیه السلام

ج) امام علی علیه السلام

54.ابعاد عملی انتظار و عاشورا عبارت است از:

الف) دین داری، پارسایی

ب) تقید مکتبی، امر به معروف و نهی از منکر

ج) الف و ب

55.امام سجاد علیه السلام اجر منتظران حقیقی را چگونه می داند؟

الف) هزار برابر اجر شهدای بدر و احد

ب) پنجاه برابر اصحاب بدر و احد و حنین

ج) هزار برابر شهدای کربلا

ص: 210