دیوان بیدل دهلوی

غزلیات

غزل شمارهٔ 3: ای خیال قامتت آه ضعیفان را عصا

ای خیال قامتت آه ضعیفان را عصا****بر رخت نظاره ها را لغزش از جوش صفا

نشئهٔ صدخم شراب از چشم مستت غمزه ای**** خونبهای صد چمن از جلوه هایت یک ادا

همچوآیینه هزارت چشم حیران رو به رو**** همچوکاکل یک جهان جمع پریشان درقفا

تیغ مژگانت به آب ناز دامن می کشد**** چشم مخمورت به خون تاک می بندد حنا

ابروی مشکینت از بار تغافل گشته خم**** مانده زلف سرکشت ز اندیشهٔ دلها دوتا

رنگ خالت سرمه در چشم تماشا می کند**** گرد خطت می دهد آیینهٔ دل را جلا

بسته بر بال اسیرت نامهٔ پرواز ناز**** خفته در خون شهیدت جوش گلزار بقا

ازصفای عارضت جان می چکدگاه عرق**** وز شکست طره ات دل می دمد جای صدا

لعل خاموشت گر از موج تبسم دم زند**** غنچه سازد در چمن پیراهن ازخجلت قبا

از نگاهت نشئه ها بالیده هر مژگان زدن **** وز خرامت فتنه ها جوشیده از هر نقش پا

هرکجا ذوق تماشایت براندازد نقاب**** گر جمالت عام سازد رخصت نظاره را

آخر از خود رفتنم راهی به فهم ناز برد ****کیست گردد یک مژه برهم زدن صبرآزما

مردمک از دیده ها پیش از نگه گیرد هوا**** سوختم چندانکه با خوی توگشتم آشنا

عمرها شد درهوایت بال عجزی می زند**** ناکجا پروازگیرد بیدل از دست دعا

غزل شمارهٔ 5: کرده ام باز به آن گریهٔ سودا، سودا

کرده ام باز به آن گریهٔ سودا، سودا****که ز هر اشک زدم بر سر دریا، دریا

ساقی امشب چه جنون ریخت به پیمانهٔ هوش****که شکستم به دل از قلقل مینا، مینا

محو اوگشتم و رازم به ملاء توفان کرد****هست حیرانی عاشق لب گویا گویا

داغ معماری اشکم که به یک لغزیدن****عافیتها شد ازین آبله برپا، برپا

دردعشقم من و خلوتگه رازم وطن است****گشته ام اینقدر از نالهٔ رسوا، رسوا

نذر آوارگی شوق هوایت دارم****مشت خاکی که دهد طرح به صحرا، صحرا

دل آشفتهٔ ما را سر مویی دریاب****ای سرموی توسرکوب ختنها تنها

دور انسان به میان دو قدح مشترک است****تا چه اقبال کند جام لدن یا دنیا

تا تقاضا به میان آمده مطلب رفته ست****نیست غیر ازکف افسوس طلبها، لبها

بیدل این نقد به تاراج غم نسیه مده****کار امروزکن امروز، ز فردا، فردا

غزل شمارهٔ 11: به دعوت هم کسی راکس نمی گوید بیا اینجا

به دعوت هم کسی راکس نمی گوید بیا اینجا****صدای نان شکستن گشت بانگ آسیا اینجا

اگربااین نگوبیهاست خوان جود سرپوشش****ز وضع تاج برکشکول می گریدگدا اینجا

فلک در خاک پنهان کرد یکسر صورت آدم****مصورگرده ای می خواهد از مردم گیا اینجا

عیار ربط الفت دیگر از یاران که می گیرد****سر وگردن چوجام وشیشه است ازهم جدا اینجا

جهان نامنفعل گل کرد، اثر هم موقعی دارد****عرق واری به روی کس نمی شاشد حیا اینجا

ز بی مغزی شکوه سلطنت شد ننگ کناسی****به جای استخوان گه خورده می گردد هما اینجا

که می آرد پیام دوستان رفته زین محفل****مگر از نقش پایی بشنویم آواز پا اینجا

غبار صبح دیدی شرم دار ز سیر این گلشن****ز عبرت خاک بر سرکرده می آید هوا اینجا

اگر در طبع غیرت ننگ اظهار غرض باشد****کف پا کند سرکوبی دست دعا اینجا

طرب عمری ست با سازکدورت برنمی آبد****سیاهی پیشتاز افتاد ز رنگ حنا اینجا

روم درکنج تنهایی زمانی واکشم بیدل**** که از دلهای پر در بزم صحبت نیست جا اینجا

غزل شمارهٔ 13: آبیار چمن رنگ سراب است اینجا

آبیار چمن رنگ سراب است اینجا****درگل خنده تصویرگلاب است اینجا

وهم تاکی شمرد سال و مه فرصت کار****شیشهٔ ساعت موهوم حباب است اینجا

چیست گردون هوس افزای خیالات عدم****عالمی را به همین صفر حساب است اینجا

چه قدر شب رود از خودکه کندگرد سحر****مو سفیدی عرق سعی شباب است اینجا

قد خم گشته نشان می دهد از وحشت عمر****بر در خانه از آن حلقه رکاب است اینجا

عشق ز اول علم لغزش پاداشت بلند****عذر مستان به لب موج شراب است اینجا

بوریا راحت مخمل به فراموشی داد****صد جنون شور نیستان رگ خواب است اینجا

لذت داغ جگر حق فراموشی نیست****قسمتی در نمک اشک کباب است اینجا

همه درسعی فنا پیشترازیکدگریم ***با شرر سنگ گروتاز شتاب است اینجا

رستن از آفت امکا ن تهی از خود شدنست ****تو زکشتی مگذر عالم آب است اینجا

زین همه علم و عمل قدر خموشی دریاب ****هرکجا بحث سئوالی ست جواب است اینجا

بیدل آن فتنه که توفان قیامت دارد**** غیردل نیست همین خانه خراب است اینجا

غزل شمارهٔ 15: جام امید نظرگاه خمار است اینجا

جام امید نظرگاه خمار است اینجا****حلقهٔ دام تو خمیازه شکار است اینجا

عیش ها غیر تماشای زیانکاری نیست****درخور باختن رنگ بهار است اینجا

عافیت می طلبی منتظر آفت باش****سر بالین طلبان تحفهٔ در است اینجا

فرصت برق و شرر با تو حسابی دارد****امتیازی که نفس در چه شمار است اینجا

چه جگرهاکه به نومیدی حسرت بگداخت****فرصتی نیست وگرنه همه کار است اینجا

پردهٔ هستی موهوم نوایی دارد****که حبابیم و نفس آینه دار است اینجا

انجمن در بغل و ما همه بیرون دریم****بحر چندانکه زند موج کنار است اینجا

عجز طاقت همه دم شاهد معدومی ماست****نفس سوخته یک شمع مزار است اینجا

سجده هم ازعرق شرم رهی پیش نبرد****از قدم تا به جبین آبله زار است اینجا

بیدل اجزی جهان پیکر بی تمثالی ست****حیرت آینه با خوبش دچار است اینجا

غزل شمارهٔ 18: نه طرح باغ و نه گلشن فکنده اند اینجا

نه طرح باغ و نه گلشن فکنده اند اینجا****در آب آینه روغن فکنده اند اینجا

غبار قافلهٔ عبرتی که پیدا نیست****همه به دیدهٔ روشن فکناه اند اینجا

رسیده گیر به معراج امتیاز چو شمع****همان سری که زگردن فکنده اند اینجا

جنون مکن که دلیران عرصهٔ تحقیق****سپر ز خجلت جوشن فکنده اند اینجا

یکی ست حاصل و آفت به مزرعی که شبی****ز دانه مور به خرمن فکنده اند اینجا

به صید خواهش دنیای دون دلیر متاز****هزار مرد ز یک زن فکنده اند اینجا

سر فسانه سلامت که خوابناکی چند****غبار وادی ایمن فکنده اند این جا

نهفته است تلاش محیط موج گوهر****یه روی آبله دامن فکنده اند اینجا

رموز دل نشود فاش بی چراغ یقین****نظر به خانه ز روزن فکنده ا ند اینجا

مقیم زاویهٔ اتفاق تسلیمم****بساط عافیت من فکنده اند اینجا

چو شمع گردن دعوی چسان کشم بیدل****سرم به دوش فکندن فکند ه اند اینجا

غزل شمارهٔ 21: دریای خیالیم و نمی نیست در اینجا

دریای خیالیم و نمی نیست در اینجا****جز وهم وجود و عدمی نیست در اینجا

رمز دو جهان از ورق آینه خواندیم****جزگرد تحیر رقمی نیست در اینجا

عالم همه میناگر بیداد شکست است****این طرفه که سنگ ستمی نیست در اینجا

تا سنبل این باغ به همواری رنگ است****جزکج نظری پیچ وخمی نیست دراینجا

بر نعمت دنیا چه هوسهاکه نپختیم****هرچند غذا جز قسمی نیست در اینجا

برهم نزنی سلسلهٔ نازکریمان****محتاج شدن بی کرمی نیست در اینجا

گرد حشم بی کسی ات سخت بلندست****از خوبش برون آ علمی نیست در اینجا

ما بی خبران قافلهٔ دشت خیالیم****رنگ است به گردش قدمی نیست دراینجا

از حیرت دل بند نقاب توگشودیم****آیینه گری کارکمی نیست در اینجا

بیدل من و بیکاری و معشوق تراشی****جز شوق برهمن صنمی نیست در اینجا

غزل شمارهٔ 24: درمحفل ما ومنم محو صفیر هرصدا

درمحفل ما ومنم محو صفیر هرصدا****نم خورده ساز وحشتم زین نغمه های ترصدا

حیرت نوا افسانه ام از خویش پر بیگانه ام****تا در درون خانه ام دارم برون در صدا

یاد نگاه سرمه گون خوانده ست بر حالم فسون****مشکل که بیمار مرا برخیزد از بستر صدا

در فکر آن موی میان از بس که گشتم ناتوان****می چربدم صد پیرهن بر پیکر لاغر صدا

زان جلوه یک مژگان زدن آیینه را غافل شدن****دارد چو زنجیر جنون جوشاندن از جوهرصدا

رنج غم و شادی مبر کو مطرب وکو نوحه گر****مشت سپند بی خبر دارد درین مجمر صدا

درکاروان وهم و ظن نی غربت است ونی وطن****خلقی زگرد ما ومن بسته ست محمل بر صدا

از حرف و صوت بی اثر شد جهل لنگر دارتر****برکوه خواند ناکجا افسون بال و پر صدا

چند از تپش پرداختن تیغ تظلم آختن****بیرون نخواهد تاختن زین گنبد بی در صدا

آخر درین بزم تعب افسانه ماند و رفت شب****ز بس به خشکی زد طرب می گشت درساغر صدا

آسان نبود ای بی خبر از شوق دل بردن اثر****درخود شکستم آنقدرکاین صفحه زد مسطر صدا

بیدل به خود تا زنده ام صبح قیامت خنده ام****کز شور نظم افکنده ام درگوشهای کر صدا

غزل شمارهٔ 26: چه امکان است گرد غیرازین محفل شود پیدا

چه امکان است گرد غیرازین محفل شود پیدا****همان لیلی شود بی پرده تامحمل شود پیدا

غناگاه خطاب از احتیاج آگاه می گردد****کریم آواز ده کز ششجهت سایل شود پیدا

مجازاندیشی ات فهم حقیقت را نمی شاید****محال است اینکه حق ازعالم باطل شود پیدا

نفس را الفت دل هم ز وحشت برنمی آرد****ره ما طی نگردد گر همه منزل شود پیدا

برون دل نفس را پرفشان دیدم ندانستم****که عنقا چون شوداز بیضه گم بسمل شود پیدا

به گوهر وارسیدن موجها برهم زدن دارد****جهانی را شکافی سینه تا یک دل شود پیدا

ره آوارگی عمری ست می پویم نشد یارب****که چون تمثال یک آیینه وارم دل شود پیدا

ز محو عشق غیر از عشق نتوان یافت آثاری****به دریا قطره خون گردیدگم مشکل شود پیدا

شهیدان ادبگاه وفا را خون نمی باشد****مگر رنگ حنایی ازکف قاتل شود پیدا

سواد کنج معدومی قیامت عالمی دارد****که هرکس هرکجاگم شد ازین منزل شودپیدا

به رنگی موج خلقی ازتپیدن آب می گردد****کزین دریا به قدریک گهر ساحل شود پیدا

نفس تا هست زین مزرع تلاش دانهٔ دل کن****که این گمگشته گر پیداشود حاصل شود پیدا

به قدر آگهی آماده ا ست اسباب تشویشت****طبیعت باید اینجا اندکی غافل شود پیدا

درین دریا دل هر قطره گهر درگوهر دارد****اگر بر روی آب آید همان بیدل شود پیدا

غزل شمارهٔ 28: کو بقاگر نفست گشت مکرر پیدا

کو بقاگر نفست گشت مکرر پیدا****پا ندارد چو سحر، چندکنی سر پیدا

صفر اشکال فلک دوری مقصد افزود****وهم تازیدکه شد حلقهٔ آن درپیدا

شاهد وضع برودتکدهٔ هستی بود****پوستینی که شد از پیکر اخگر پیدا

جرم آدم چه اثر داشت که از منفعلی****گشت در مزرع گندم همه دختر پید ا

میکشان جمله شبی دعوت زاهدکردند****چوب در دست شد از دور سر خر پیدا

مگذر از فیض حلاوتکدهٔ مهر و وفاق****خون چو شد شیرکند لذت شکرپیدا

مقصد عشق بلند است زافلاک مپرس****نشئه مشکل که شود از خط ساغر پیدا

قدرت تربیت از بازوی تهدید مخواه****به هوس بیضه شکستن نکند پر پیدا

دیدهٔ منتظران تو به صدکوشش اشک****روغنی کرد ز بادام مقشر پیدا

فقر درکسوت اظهار هنر رسوایی ست****آخرآیینه نمدکرد ز جوهرپیدا

شخص تمثال دمید از هوس خودبینی****چه نمود آینه گرکرد سکندر پیدا

خلقی ازضبط نفس غوطه به دل زد بیدل****قعر این بحر نگردید ز لنگر پیدا

غزل شمارهٔ 30: نشد دراین درسگاه عبرت به فهم چندین رساله پیدا

نشد دراین درسگاه عبرت به فهم چندین رساله پیدا****جنون سوادی که کردم امشب ز سیر اوراق لاله پیدا

صبا زگیسوی مشکبارت اگر رساند پیام چینی****چو شبنم از داغ لاله گردد عرق ز ناف غزاله پیدا

فلک ز صفری که می گشاید بر عتبارات می فزاید****خلای یک شیشه می نماید پری ز چندین پیاله پیدا

چه موج بیداد هیچ سنگی نبست برشیشه ام ترنگی****شکسته دارد دلم به رنگی که رنگ من کرد ناله پیدا

اگر به صد رنگ پرفشانم ز دام جستن نمی توانم****که کرد پرواز بی نشانم چو بال طاووس هاله پیدا

چو جوشد افسردگی ز دوران حذر ز امداد اهل حسان****که ابر در موسم زمستان نمی کند غیر ژاله پیدا

قبول انعام بدمعاشان به خودگوارا مگیر بیدل****که می شوند این گلو خراشان چو استخوان از نواله پیدا

غزل شمارهٔ 32: به رنگ غنچه سودای خطت پیچیده دلها را

به رنگ غنچه سودای خطت پیچیده دلها را****رک گل رشتهٔ شیرازه شد جمعیت ما را

خرامت بال شوقم داد در پرواز حیرانی****که چون قمری قدح در چشم دارم سرو مینا را

نگه شد شمع فانوس خیال از چشم پوشیدن****فنا مشکل که از عاشق برد ذوق تماشا را

درین محفل سراغ گوشهٔ امنی نمی یابم****چو شمع آخرگریبان می کنم نقش کف پا را

کف خاکی ندارم قابل تعمیر خودداری****جنون افشاند بر ویرانه ام دامان صحرا را

به غیر از نیستی لوح عدم نقشی نمی بندد****اگر خواهی نگردی جلوه گر آیینه کن ما را

ندارد حال ما اندیشهٔ مستقبل دیگر****که گم کردیم در آغوش دی امروز و فردا را

نه از موج نسیم است اینقدرها جوش بیتابی****تب شوق کسی در رقص دارد نبض دریا را

خموشی غیر افسودن چه گل ریزد به دامانت****اگر آزاده ای با ناله کن پیوند اعضا را

اقامت تهمتی در محفل کم فرصت هستی****چو عکس ازخانهٔ آیینه بیرون گرم کن جا را

مآل شعله هم داغ است گرآسودگی خواهی****به صدگردن مده ازکف جبین سجده فرسا را

نشانها نیست غیراز نام آن هم تا بی بیدل**** جهانی دیده ای بشمار نقش بال عنقا را

غزل شمارهٔ 34: جز پیش ما مخوانید افسانهٔ فنا را

جز پیش ما مخوانید افسانهٔ فنا را****هرکس نمی شناسد آواز آشنا را

از طاق و قصر دنیاکز خاک وخشت چینید****حیف است پست گیرید معراج پشت پا را

چشم طمع مدوزید برکیسهٔ خسیسان****باورنمی توان داشت سگ نان دهد گدا را

روزی دو زین بضاعت مردن کفیل هستی ست****برگ معاش ماکرد تقدیرخونبها را

در چشم کس نمانده ست گنجایش مروت****زین خانه ها چه مقدار تنگی گرفت جا را

از دستبرد حاجت نم در جبین نداریم****آخرهجوم مطلب شست ازعرق حیا را

جز نشئهٔ تجرد شایستهٔ جنون نیست****صرف بهار ماکن رنگی زگل جدا را

تا زنده ایم باید در فکر خویش مردن****گردون بی مروت برماگماشت ما را

آهم ز نارسایی شد اشک و با عرق ساخت****پستی ست گر خجالت شبنم کند هوا را

بیکاری آخرکار دست مرا به خون بست****رنگین نمی توان کرد زین بیشتر حنا را

دست در آستینم بی دامن غنا نیست****صبح است با اجابت نامحرم دعا را

از هرکه خواهی امداد اول تلافی اش کن****دستی گر نداری زحمت مده عصا را

خاک زمین آداب گر پی سپر توان کرد****ای تخم آدمیت بر سرگذار پا را

هنگام شیب بیدل کفر است شعله خویی****محراب کبر نتوان کردن قد دوتا را

غزل شمارهٔ 36: گذشت از چرخ و بگرفت آبله چشم ثریا را

گذشت از چرخ و بگرفت آبله چشم ثریا را****هوایت تاکجا ازپا نشان؟ لهٔ ما را

تأمل تا چه درگوش افکند پیمانهٔ ما را****نوایی هست درخاطرشک؟ رنگ مینا را

ندارد شور امکان جز به کنج فقر آسودن****اگر ساحل شوی در آب گوهرگیر دریا را

درین دریا ز بس فرش است اجزای شکست من****به هرسومی روم چون موج برخود می نهم پا را

به تدبیر دگر نتوان ز داغ کلفت آسودن****مگرآبی زند خاکستر ما آتش ما را

به حال خویشتن نگذاشت دل راشوخی آهم****هوایی کرد رقص گردباد اجزای صحرا را

درین ویرانه همچشم نگاهم کز سبکروحی****درون خانه ام وز خویش خالی کرده ام جا را

بهشتی از دل هر ذره در پروز می آید****اگر در خاک ریزد حسرتم رنگ تمنا را

مبادا ناله ربط داغهای دل زند ببرهم****مشوران ای جنون این شعلهٔ زنجیر درپا را

تجاهل چون حباب از فهم هستی مفت جمعیت****تو می آیی برون زنهار مشکاف این معما را

به هرسو چشم واکردم نگه وقف خطاکردم****نمی دانم چه پیش آمد من غفلت تقاضا را

همین درد است برگ عشرت خونین دلان بیدل****هجوم گریه مست خنده دارد طبع مینا را

غزل شمارهٔ 38: موج پوشید روی دریا را

موج پوشید روی دریا را****پردهٔ اسم شد مسما را

نیست بی بال اسم پروازش****کس ندید آشیان عنقا را

عصمت حسن یوسفی زد چاک****پردهٔ طاقت زلیخا را

می کشد پنبه هرسحرخورشید****تا دهد جلوه داغ دلها را

جاده هرسوگشاده است آغوش****که دریده ست جیب صحرا را

شعلهٔ دل ز چشم تر ننشست****ابر ننشاند جوش دریا را

آگهی می زند چوآیینه****مُهر بر لب زبان گویا را

قفل گنج زر است خاموشی****از صدف پرس این معما را

بیدل ار واقفی ز سرّ یقین****ترک کن قصهٔ من وما را

غزل شمارهٔ 44: به خاک تیره آخر خودسریها می برد ما را

به خاک تیره آخر خودسریها می برد ما را****چو آتش گردن افرازی ته پا می برد ما را

غبار حسرت ما هیچ ننشست اززمینگیری****که هرکس می رود چون سایه از جامی برد مارا

ندارد غارت ما ناتوانان آنقدرکوشش****غباریم وتپیدن ازکف ما می برد ما را

به گلزاری که شبنم هم امید رنگ بو دارد****نگاه هرزه جولان بی تمنا می برد ما را

گر از دیر وارستیم شوق عبه پیش آمد****تک وپوی نفس یارب کجاها می برد ما را

به یستیهای آهنگ هلب خفته ست مفراجی.****نفس گر واگذارد، تا مسیحا می برد ما را

در آغوش خزان ما دو عالم رنگ می بازد****ز خود رفتن به چندین جلوه یک جا می برد مارا

گسستن نیست آسان ربط الفتهای این محفل****چو شمع آتش عنانی رشته برپامی برد ما را

دکان آرایی هستی گر این خجلت کند سامان****عرق تا خاک گردیذن به دریا می برد ما را

اگر عبرت ره تحقیق مطلب سرکند بیدل**** همین یک پیش پا دیدن به عقبا می برد ما را

غزل شمارهٔ 46: جنون کی قدردان کوه و هامون می کند ما را

جنون کی قدردان کوه و هامون می کند ما را****همان فرزانگی روزی دومجنون می کند ما را

نفس هر دم زدن صدصبح محشر فتنه می خندد****هوای باغ موهومی چه افسون می کند ما را

کسی یا رب مبادا پایمال رشک همچشمی****حنا چندان که بوسد دست او خون می کند ما را

چو صبح آنجاکه خاک آستانش در خیال آید****همه گر رنگ می گردم که گردون می کند ما را

تماشای غرور دیگران هم عالمی دارد****به روی زر، نشست سکه قارون می کند ما را

حساب چون و چند اعتبار دفتر هستی****به جزصفرهوس برما چه افزون می کند ما را

حباب ما اگر زین بحر باشد جرعهٔ هوشش****که تکلیف شراب از جام واژون می کند ما را

فنا از لوح امکان نقش هستی حک کند، ورنه****عبارت هرچه باشد ننگ مضمون می کند مارا

همه گر آفتاب آییم در دورانگه عشرت****کسوفی هست کاخر در می افیون می کندمارا

ز ساز سرو و بید این چمن و آواز می آید****که آه از بی بری نبودکه موزون می کند ما را

شبستان معاصی صبح رحمت آرزو دارد****همین رخت سیه محتاج صابون می کند مارا

کسی تا چند بیدل کلفت تعمیر بردارد****فشار بام و در از خانه بیرون می کند ما را

غزل شمارهٔ 50: محبت بسکه پرکرد ازوفا جان وتن ما را

محبت بسکه پرکرد ازوفا جان وتن ما را****کند یوسف صداگر بوکنی پیراهن ما را

چوصحرا مشرب ما ننگ وحشت برنمی تابد****نگهدارد خدا از تنگی چین دامن ما را

چنان مطلق عنان تازست شمع ما ازین محفل****که رنگ رفته دارد پاس ازخود رفتن ما را

خرامش در دل هر ذره صد توفان جنون دارد****عنان گیرید این آتش به عالم افکن ما را

گهر دارد حصارآبرو در ضبط امواجش****میندازید ز آغوش ادب پیراهن ما را

فلک در خاک می غلتید از شرم سرافرازی****اگر می دید معراج ز پا افتادن ما را

به اشک افتادکار آه ما از پیش پا دیدن****ز شبنم بال ترگردید صبح گلشن ما را

هوس هر سو بساط ناز دیگر پهن می چیند****ندید این بیخبر مژگان به هم آوردن ما را

ازین خاشاک اوهامی که دارد مزرع هستی****به گاو چرخ نتوان پاک کردن خرمن ما را

چوماهی خارخار طبع درکار است و ما غافل****که برامواج پوشانده ست گردون جوشن ما را

زآب زندگی تا بگذرد تشویش رعنایی****خم وضع ادب پل کرد دوش وگردن ما را

به حرف وصوت تاکی تیره سازی وقت مابیدل****چراغ چارسومپسند طبع روشن ما را

غزل شمارهٔ 57: گذشتگان که هوس دیده اند دنیا را

گذشتگان که هوس دیده اند دنیا را****به پیش خود همه پس دیده اند دنیا را

دوام کلفت دل آرزو نخواهی کرد****در آینه دو نفس دیده اند دنیا را

چوصبح هیچ کس اینجا بقا نمی خواهد****هزار بار ز بس دیده اند دنیا را

دل دو نیم چوگندم نموده اند انبار****اگر به قدر عدس دیده اند دنیا را

به احتیاط قدم زن که عافیت طلبان****سگ گسسته مرس دیده اند دنیا را

مقیدان به چه نازند ازین تماشاگاه****به چشم باز قفس دیده انددنیا را

دمی به حکم هوس چشم آب باید داد****که دود آتش خس دیده اند دنیا را

به قدر جاه و حشم انفعال در جوش است****هما کجاست مگس دیده اند دنیا را

چه آگهی وچه غفلت چه زندگی وچه مرگ****قیامت همه کس دیده اند دنیا را

وداع قافلهٔ اعتبارکن بیدل****همین صدای جرس دیده اند دنیا را

غزل شمارهٔ 60: یک آه سرد نیم شبی ازجگربرآ

یک آه سرد نیم شبی ازجگربرآ****سرکوب پرفشانی چندین سحر برآ

با نشئهٔ حلاوت درد آشنا نه ای****چون نی به ناله پیچ وسراپا شکربرآ

ای مدعی حریفی ما جوهر تو نیست****باتیغ تا طرف نشوی بی جگر برآ

غیریت از نتایج طبع درشت توست****اجزای آب شو، ز دل یکدگر برآ

افسردگی تلافی جولان چه همت است****ای قطره از محیط گذشتی گهر برآ

پرواز بی نشانی از این دشت مفت نیست****سعی غبار شو همه تن بال وپر برآ

جسم فسرده نیست حریف رسایی ات****بشکسته طرف دامن سنگ ای شرر برآ

تا جان بری زآفت بنیاد زندگی****زین خانه یک دو دم ز نفس پیشتر برآ

ناصافی دلت غم اسباب می کشد****آیینه صندلی کن و از دردسر برآ

کثرت جنون معاملگیهای وحدت است****آیینه بشکن ازغم عیب وهنربرآ

کم نیستی زشمع درتن عبرت انجمن****یک دانه کم شواز خود و چندین ثمر برآ

بیدل تمیزت اینقدر افسون کلفت است****از خویش آنقدرکه ببالد نظر برآ

غزل شمارهٔ 62: فرصتی داری زگرد اضطراب دل برآ

فرصتی داری زگرد اضطراب دل برآ****همچوخون پیش ازفسردن از رگ بسمل برآ

ریشهٔ الفت ندرد دانهٔ آزادی ات****ای شرر نشو و نما زین کشت بیحاصل برآ

از تکلف در فشار قعر نتوان زیستن****چون نفس دل هم اگرتنگی کند از دل برآ

قلزم تشویش هستی عافیت امواج نیست****مشت خاکی جوش زن سرتا قدم ساحل برآ

نه فلک آغوش شوق انتظار آماده است****کای نهال باغ بی رنگی زآب وگل برآ

درخور اظهار باید اعتباری پیش برد****اوکریم آمد برون باری تو هم سایل برآ

شوخی معنی برون از پرده های لفظ نیست****من خراب محملم گولیلی از محمل برآ

خلقی آفت خرمن است اینجا به قدر احتیاط****عافیت می خواهی ازخود اندکی غافل برآ

کلفت دل دانه را از خاک بیرون می کشد****هرقدر بر خویشتن تنگی ازین منرل برآ

نقش کارآسمان عاری ست ز رنگ ثبات****گررگ سنگت کند چون بوی گل زایل برآ

عبرتی بسته ست محمل برشکست رنگ شمع****کای به خود وامانده در هررنگ ازاین محفل برآ

تا دو عالم مرکز پرگارتحقیقت شود****چون نفس یک پر زدن بیدل به گرد دل برآ

غزل شمارهٔ 64: شور جنون درقفسی با همه بیگانه برآ

شور جنون درقفسی با همه بیگانه برآ****یک دو نفس ناله شو و از دل دیوانه برآ

تاب وتب سبحه بهل رشتهٔ زنارگسل****قطرهٔ می! جوش زن و برخط پیمانه برآ

اشک کشد تا به کجا ساغر ناموس حیا****شیشه به بازار شکن اندکی از خانه برآ

چون نفس از الفت دل پای توفرسود به گل****ریشهٔ وحشت ثمری از قفس دانه برآ

چرخ کلید در دل وقف جهادت نکند****اره صفت گو دم تیغت همه دندانه برآ

نیست خرابات جنون عرصهٔ جولان فنون****لغزش مستانه خوش است آبله پیمانه برآ

کرده فسون نفست غرهٔ عشق وهوست****دود چراغی که نه ای از دل پروانه برآ

تا ز خودت نیست خبر درته خاکست نظر****یک مژه برخویش گشاگنج زویرانه برآ

ما ومن عالم دون جمله فریب است وفسون****رو به در خواب زن ازکلفت افسانه برآ

بیدل ازافسونگری ات خرس وبز آدم نشود****چنگ به هرریش مزن ازهوس شانه برآ

غزل شمارهٔ 66: هرزه برگردون رساندی وهم بود و هست را

هرزه برگردون رساندی وهم بود و هست را****پشت پایی بود معراج این بنای پست را

بر فضولی ناکجا خواهی دکان ناز چید****جزگشاد و بست جنسی نیست درکف دست را

عمرها شد شورزنجیرازنفس وا می کشم****کشور دیوانه مجنون کرد بند و بست را

قول وفعل طینت بیباک دررهن خطاست****لغزش پا و زبان دارد تصرف مست را

با همه معدوم از قید توهّم چاره نیست****ماهی بحرکمان هم می شناسد شست را

سرمه کردم تا قی چشمی به خویشم واکند****فطرت بی نورتاکی نیست بیند هست را

بیدل ازنازک خیالان مشق همواری خوش است****تا نیفشارد تأمل معنی یکدست را

غزل شمارهٔ 69: خار غفلت می نشانی در ریاض دل چرا

خار غفلت می نشانی در ریاض دل چرا****می نمایی چشم حق بین را ره باطل چرا

مرغ لاهوتی چه محبوس طبایع مانده ای****شاهباز قدسی و بر جیفه ای مایل چرا

بحرتوفان جوشی وپرواز شوخی موج تست****مانده ای افسرده ولب خشک چون ساحل چرا

چشم واکن گلخن ناسوت مأوای تونیست****برکف خاکستر افسرده بندی دل چرا

نیشی یأجوج سدّ جسم درراه توچیست****نیستی هاروت مردی در چه بابل چرا

غربت صحرای امکانت دوروزی بیش نیست****از وطن یکباره گشتی اینقدر غافل چرا

زین قفس تا آشیانت نیم پروازست و بس****بال همت برنمی افشانی ای بسمل چرا

قمری یک سروباش وعندلیب یک چمن****می شوی پروانه گرد شمع هرمحفل چرا

ابر اینجا می کند ازکیسهٔ دریا کرم****ای توانگر برنیاری حاجت سایل چرا

ناقهٔ وحشت متاعان دوش آزدی تست****چون شرربرسنگ باید بستنت محمل چرا

خط سیرابی ندارد مسطر موج سراب****بیدل این دلبستگی برنقش آب وگل چرا

غزل شمارهٔ 71: ای غافل از رنج هوس آیینه پردازی چرا

ای غافل از رنج هوس آیینه پردازی چرا****چون شمع بار سوختن از سر نیندازی چرا

نگشوده مژگان چون شرر از خویش کن قطع نظر****زین یک دو دم زحمتکش جام و آغازی چرا

تاکی دماغت خون کند تعمیر بنیاد جسد****طفلی گذشت ای بیخرد با خاک وگل بازی چرا

آزادی ات ساز نفس آنگه غم دام و قفس****با این غبار پرفشان گم کرده پروازی چرا

گردی به جا ننشسته ای دل در چه عالم بسته ای****از پرده بیرون جسته ای وامانده سازی چرا

حیف است با سازغنا مغلوب خسّت زیستن****تیغ ظفر در پنجه ات دستی نمی یازی چرا

گر جوهر شرم و ادب پرواز مستوری دهد****آیینه گردد از صفا رسوای غمازی چرا

تاب و تب کبر و حسد بر حق پرستان کم زند****گر نیستی آتش پرست آخر به این سازی چرا

هرگز ندارد هیچکس پروای فهم خویشتن****رازی وگرنه این قدر نامحرم رازی چرا

از وادی این ما و من خاموش باید تاختن****ای کاروانت بی جرس در بند آوازی چرا

محکوم فرمان قضا مشکل کشد سر بر هوا****از تیغ گر غافل نه ای گردن برافرازی چرا

بیدل مخواه آزار دل از طاقت راحت گسل**** ای پا به دوش آبله بر خار می تازی چرا

غزل شمارهٔ 73: حیف کز افلاس نومیدی فواید مرد را

حیف کز افلاس نومیدی فواید مرد را****دست اگرکوتاه شد بر دل نشاید مرد را

از تنزلهاست گر در عالم آزادگی****چین پیشانی به یاد دامن آید مرد را

چون طبیعتهای زن گل کرده گیر آثار ننگ****در فسوس مال و زرگر دست ساید مرد را

جدول آب و خیابان چمن منظورکیست****زخم میدانهاکشد تا دل گشاید مرد را

یک تغافل می کند سرکوبی صدکوهسار****در سخن می باید از جا در نیاید مرد را

دامن رستم تکاند بر سر این هفت خوان****دست غیرت تا غبار از دل زداید مرد را

در مزاج دانه آماده ست تأثیر زمین****حیزکم پیدا شودگر زن نزاید مرد را

ناگزیر رغبت اقبال باید زیستن****جاه دنیا صورت زن می نماید مرد را

جوهر غیرت درین میدان نمی ماند نهان****تیغ می گردد زبان و می ستاید مرد را

گر ز سیم وزر وفاخوهی به خست جهدکن****قحبه محکوم است ازامساکی که شایدمردرا

بیدل این دنیا نه امروز امتحانگاهست و بس****تا جهان باقی ست زن می آزماید مرد را

غزل شمارهٔ 75: به شبنم صبح، این گلستان نشاند جوش غبار خود را

به شبنم صبح، این گلستان نشاند جوش غبار خود را ****عرق چوسیلاب ازجبین رفت وما نکردیم کار خود را

ز پاس ناموس ناتوانی چو سایه ام ناگزیر طاقت****که هرچه زین کاروان گران شد به دوشم افکند بار خودرا

به عمر موهوم تنگ فرصت فزود صد بیش وکم ز غفلت****توگر عیار عمل نگیری نفس چه داند شمارخود را

ز شرم مستی قدح نگون کن دماغ هستی به وهم خون کن****تو ای حباب از طرب چه داری پر از عدم کن کنار خود را

بلندی سر به جیب هستی شد اعتبار جهان هستی****که شمع این بزم تا سحرگاه زنده دارد مزار خود را

به خویش اگر چشم می گشودی چوموج دریاگره نبودی****چه سحرکرد آرزوی گوهرکه غنچه کردی بهار خود را

تو شخص آزاد پرفشانی قیامت است این که غنچه مانی****فسرد خودداریت به رنگی که سنگ کردی شرار خود را

قدم به صد دشت و درگشادی ز ناله درگوشها فتادی****عنان به ضبط نفس ندادی طبیعت نی سوار خود را

وداع آرایش نگین کن ز شرم دامان حرص چین کن****مزن به سنگ ازجنون شهرت چونام عنقا وقار خود را

اگر دلت زنگ کین زداید خلاف خلقت به پیش ناید****صفای آیینه شرم داردکه خرده گیرد دچار خود را

به در زن از مدعا چوبیدل زالفت وهم پوچ بگسل**** بر آستان امید باطل خجل مکن انتظار خود را

غزل شمارهٔ 77: آنجا که فشارد مژه ام دیدهٔ تر را

آنجا که فشارد مژه ام دیدهٔ تر را****پرواز هوس پنبه کند آب گهر را

وقت است چوگرداب به سودای خیالت**** ثابت قدم نازکنم گردش سر را

محوتو ز آغوش تمنا چه گشاید**** رنگیست تحیرگل تصویر نظر را

زین بادیه رفتم که به سرچشمهٔ خورشید**** چون سایه بشویم ز جبین گرد سفر را

یارب چه بلا بودکه تردستی ساقی**** بر خرمن مخمور فشاند آتش تر را

از اشک مجوبید نشان بر مژه من**** کاین رشته ز سستی نکشیده ست گهر را

تسلیم همان آینهٔ حسن کمال است**** چون ماه نو ایجادکن از تیغ سپر را

تاکی چو جرس دل به تپیدن بخراشم**** در ناله ام آغوش وداعیست اثر را

از اشک توان محرم رسوایی ما شد**** شبنم همه جا آینه دارست سحر را

چون قافلهٔ عمر به دوش نفسی چند **** رفتیم به جایی که خبر نیست خبر را

بیدل چو سحر دم مزن از درد محبت**** تا آنکه نبندی به نفس چاک جگررا

غزل شمارهٔ 79: شوق اگر بی پرده سازد حسرت مستور را

شوق اگر بی پرده سازد حسرت مستور را****عرض یک خمیازه صحرا می کند مخمور را

درد دل در پردهٔ محویتم خون می خورد****از تحیر خشک بندی کرده ام ناسور را

چاره سازان در صلاح کار خود بیچاره اند****به نسازد موم، زخم خانهٔ زنبور را

ما ضعیفان را ملایم طینتی دام بلاست****مشکل است از روی خاکسترگذشتن مور را

زندگانی شیوهٔ عجز است باید پیش برد****نیست سر دزدیدن ازپشت دوتا مزدور را

عشرتی گر نیست می باید به کلفت ساختن****درد هم صاف است بهرسرخوشی مخموررا

غفلت سرشار مستغنی ست از اسباب جهل****خواب گو مژگان نبندد دیده های کور را

در نظر داریم مرگ و از امل فارغ نه ایم****پیش پا دیدن نشد مانع خیال دور را

اعتبار درد عشق از وصل برهم می خورد****زنگ باشد التیام آیینهٔ ناسور را

زندگی وحشی ست از ضبط نفس غافل مباش****بوی آرامیده دارد در قفس کافور را

در تنعم ذکر احسانها بلند آوازه نیست****چینی خالی مگر یادی کند فغفور را

بیدل از اندیشهٔ اوهام باطل سوختم****بر سر داغم فشان خاکستر منصور را

غزل شمارهٔ 81: پاس کار خود نباشد صاحب تدبیر را

پاس کار خود نباشد صاحب تدبیر را****دست بر قید صدا مشعل بود زنجیررا

نفع زین بازار نتوان برد بی جنس فریب**** ای که سود اندیشه ای سرمایه کن تزویر را

نیست آسان راه بر قصر اجابت یافتن**** احتیاطی کن کمند نالهٔ شبگیر را

ساده دل ازکبر دانش ترش رویی می کشد**** جوهر اینجا چین ابرو می شود شمشیر را

بینوایی بین که در همرازی درس جنون**** سرمه شد بخت سیاهم حلقهٔ زنجیررا

در بیابان تحیر نم ز چشم ما مخواه**** بی نیاز از اشک می دان دیده تصویر را

وعظ مردم غفلت ما را قوی سرمایه کرد**** خواب ما افسانه فهمید آن همه تعبیر را

در محبت داغدارکوشش بی حاصلم****برق آه من نمی سوزد مگرتأثیررا

نقش هستی سرخط لوح خیالی بیش نیست**** هم به چشم بسته باید خواند این تحریررا

نغمهٔ قانون وحدت بر تو نازش شهاکند**** گر به رنگ تار ساز از بم ندانی زیر را

آنقدریأسم شکست آخرکه چون بنیادرنگ**** قطع کرد آب وگل من الفت تعمیررا

راست بازان را زحکم کج سرشتان چاره نیست**** باکمان بیدل اطاعت لازم آمد تیر را

غزل شمارهٔ 83: ز آهم مجویید تأثیر را

ز آهم مجویید تأثیر را****پر از بال عنقاست این تیر را

مصوربه هرجاکشد نقش من****ز تمثال رنگی ست تصویر را

درین دشت و در، دم صیاد نیست****رمیدن گرفته ست نخجیر را

بنای نفس بر هوا بسته اند****زتسکین گلی نیست تعمیر را

گهی دیر تازیم وگه کعبه جو****جنونهاست مجبور تقدیر را

به خواب عدم هستیی دیده ایم****ز هذیان مده رنج تعبیر را

گرفتار وهم است آزادی ات****صدا می کشد بار زنجیر را

به وهم اینقدر چند خوابیدنت****برآر از بغل پای در قیر را

زروی ترش عرض پیری مبر****تبه می کند سرکه ین شیر را

خم قامتت این صلا می زند****که بر طاق نه ذوق شبگیر را

به هرجا مخاطب ادا فهم نیست****برین ساز بشکن بم وزیر را

به تهدید ازین همدمان امن خواه****تسلسل وبال است تقریر را

اگر مرجع زندگی خاک نیست****کلک زن خناق گلوگیر را

زمین تا فلک نغمهٔ بیدل ست****خمیدن کجا می برد پیر را

غزل شمارهٔ 91: مکش ای آفتاب از فکر زربرپشت آتش را

مکش ای آفتاب از فکر زربرپشت آتش را****ز غفلت می پرستی چند چون زردشت آتش را

به ترک ظلم ظالم برنگردد از مزاج خود****همان اخگر بودگر جمع گردد مشت آتش را

مشو با تندخویی از عدوی ساده دل ایمن****که آخرروی نرم آب خواهدکشت آتش را

به اهل سوزکاوش داغ جانکاهی به بار آرد****چوشمع زروی نادانی مزن انگشت آتش را

شرار خردهٔ زر، خرمن گل راست برق آخر****چرا ای غنچه بیرون نفکنی ازمشت آتش را

خیال التفاتش از عتابم بیش می سوزد****به گرمی فرق نتوان یافت روازپشت آتش را

نه تنها ناله زنهاری ست از برق عتاب او****به قدر شعله اینجا می دمد انگشت آتش را

زر از دست خسان نتوان بجز سختی جداکردن****که بی آهن نخواهد ریخت سنگ ازمشت آتش را

به سعی ظلم کی رفع مظالم می شود بیدل****به آب خنجروشمشیرنتوان کشت آتش را

غزل شمارهٔ 94: جوش زخمم دادسر در صبح محشرتیغ را

جوش زخمم دادسر در صبح محشرتیغ را****کرد خون گرم من بال سمندرتیغ را

از گزیدنهای رشک ابروی چین پرورت****بر زبان پیداست دندانهای جوهر تیغ را

بسمل نازتو چون مشق تپیدن می کند****می کشد چون مدّ بسم الله بر سرتیغ را

جمع با زینت نگردد جوهر مردانگی****از برش عاری بود گر سازی از زرتیغ را

زینت هرکس به قدر اقتضای وضع اوست****قبضه داند بر سر خود به ز افسر تیغ را

سرخوش تسلیم ازتهدید دوران ایمن است****کس نراند برسر بسمل مکررتیغ را

در هجوم عاجزی آفت گوارا می شود****می شمارد مرغ بی پرواز شهر تیغ را

کوه اندوهیم از سنگینی پای طلب****نالهٔ خوابیده می دانیم بر سر تیغ را

طبع سرکش ناکجا تقلید همواری کند****سخت دشوار است دادن آب گوهر تیغ را

از هنر آیینهٔ مقدار هرکس روشن است****رشتهٔ شمع است بیدل موج جوهرتیغ را

غزل شمارهٔ 99: اگرحیرت به این رنگست دست وتیغ قاتل را

اگرحیرت به این رنگست دست وتیغ قاتل را****رگ باقوت می گردد روانی خون بسمل را

به این توفان ندانم در تمنای که می گریم****که سیل اشک من در قعر دریا راند ساحل را

مپرس از شوخی نشو و نمای تخم حرمانم****شراری دشتم پیش ازدمیدن سوخت حاصل را

خیال جذبهٔ افتادگان دست سودایت****به رنگ جاده دارد درکمند عجز منزل را

زکلفت گر دلت شد غنچه گلزارش تصورکن****که خرسندی به آسانی رساندکار مشکل را

لب اهل زبان نتوان به مهر خامشی بستن****قلم از سرمه خوردن کم نسازد نالهٔ دل را

عبارت محرمی بی حاصل از معنی نمی باشد****به لیلی چشم واکن گر توانی دید محمل را

درآن محفل که حاجت می شود مضراب بیتابی****نواها درشکست رنگ استغناست سایل را

کف خونی که دارم تا چکیدن خاک می گردد****چه سان گیرم به این بی مایگی دامان قاتل را

بساط نیستی گرم است کو شمع و چه پروانه****کف خاکستری در خود فرو برده ست محفل را

به بی ارامی است آسایش ذوق طلب بیدل**** خوش آن رهروکه خار پای خود فهمید منزل را

غزل شمارهٔ 101: به گلشن گر برافشاند ز روی ناز کاکل را

به گلشن گر برافشاند ز روی ناز کاکل را****هجوم ناله ام آشفته سازد زلف سنبل را

چرا عاشق نگیرد ازخطش درس ز خود رفتن **** که بلبل موج جام باده می خواند رگ گل را

نفس دزدیدنم توفان خون در آستین دارد **** گلوی شیشه ام بامی فروبرده ست قلقل را

ز جیب ریشه اسرار چمن گل می کند آخر **** کمال جزو دارد دستگاه معنی کل را

چراغ پیری ام آخربه اشک یأس شد روشن**** زگردسیل دادم سرمه چشم حلقهٔ پل را

درین گلشن اگر از ساز یکرنگی خبر داری **** ز بوی گل توانی درکشید آوز بلبل را

فنا مشکل کند منع تپش از طینت عاشق **** به ساحل نیز درد موج این دریا تسلسل را

ز فرق قرب و بعد نازمشتاقان چه می پرسی**** توان ازگردش چشمی نگه کردن تغافل را

به فکر خودگره گشتیم وبیرون ریخت اسرارش **** فشار طرفه ای بوده ست آغوش تأمل را

ز دل در هر تپیدن عالم دیگر تماشا کن****مکررنیست گرصدبار گویدشیشه قلقل را

تمنا حسرت الفت خمارچشم میگونت**** سراغ کوچهٔ ناسور داند شیشهٔ مل را

علاج زخم دل ازگریه کی ممکن بود بیدل**** به شبنم بخیه نتوان کرد چاک دامن گل را

غزل شمارهٔ 103: بر طاق نه تبخیر جاه و جلال را

بر طاق نه تبخیر جاه و جلال را ****چینی سلام کرد به یک مو سفال را

عالم ز دستگاه بقا طعمهٔ فناست **** چون شمع ریشه می خورد اینجا نهال را

پرگشتن و تهی شدن از خوابش عالمی است**** آیینه کن عروج ونزول هلال را

بر شیشه های ساعت اگر وارسیده ای **** دریاب گرد قافلهٔ ماه و سال را

محکوم حرص و پاس مراتب چه ممکن است****با شرم کار نیست زبان سؤال را

تصویر حسن و قبح جهان تاکشیده اند**** بر رنگ دیده اند مقدم زگال را

یاران درین چمن به تکلف طرب کنید**** اینجا خضاب هم شب عیدی ست زال را

طاووس ما اگر نه پرافشان ناز اوست**** رنگ پریده که چمن کرد بال را

در درسگاه صنع ز تعطیل ما مپرس**** با شغل خانه نسبت خشکی ست نال را

مه شد هزار بار هلال و هلال بدر**** دیدیم وضع عالم نقص وکمال را

خارا حریف سعی ضعیفان نمی شود**** صدکوچه است در بن دندان خلال را

شاید خطی به نم رسد ازلوح سرنوشت**** جهدی ست با جبین عرق انفعال را

بیدل به سرهه نسبت هرکس درست نیست**** مژگان شمردن است زبانهای لال را

غزل شمارهٔ 105: خیال قرب غفلت دوری ازانس است محرم را

خیال قرب غفلت دوری ازانس است محرم را****تبسم های گندم چین دامن گشث آدم را

حوادث کج سرشتان را نبخشد وضع همواری****بود مشکل کشاکش ازکمان بیرون برد خم را

ز جرأت قطع کن گر مرد میدانگاه تسلیمی****که تیغ اینجا برشها می شمارد ریزش دم را

سراغ از هرچه گیری بی نشانی جلوه ها دارد****غبار وحشتی از بال عنقاگیر عالم را

ز تحریک مژه بر پرده های دیده می لرزم****که نوک خامه ازهم می شکافد صفحهٔ نم را

اگر ازگرد راهت چشم آهو سرمه بردارد****تحیر همچوتار شمع سوزد جوهر رم را

درین محفل ندارد عافیت وضع ملایم هم****اگربستروگربالین همان زخم است مرهم را

به چشم شوخ تاکی عیب جوی یکدگربودن****مژه برهم زنید وبشکنید آیینهٔ هم را

درین گلشن نقابی نیست غیر از شرم پیدایی****به عریانی همان جوش عرق پوشید شبنم را

کج اندیشان ندارند آگهی از راستان بیدل****ز انگشت است یک سر میل کوری چشم خاتم را

غزل شمارهٔ 109: در طلب تا چند ریزی آبروی کام را

در طلب تا چند ریزی آبروی کام را****یک سبق شاگرد استغناکن این ابرام را

داغ بودن در خمار مطلب نایاب چند****پخته نتوان کرد زآتش آرزوی خام را

مگذر ازموقع شناسی ورنه در عرض نیاز****بیش ازآروغ است نفرت آه بی هنگام را

می خرامد پیش پیش دل تپشهای نفس****وحشت از نخجیر هم بیش است اینجا دام را

مانع سیر سبکرو پای خواب آلود نیست****بال پروازست زندان نگینها نام را

دوری مقصد به قدر دستگاه جستجوست****قطع کن وهم و خیال قاصد وپیغام را

حسن مطلق داشتم خودبینی ام آیینه کرد****اینقدرها هم اثر می بوده است اوهام را

چون غبار شیشهٔ ساعت تسلی دشمنیم****از مزاج خاک ما هم برده اند آرام را

زندگی تاکی هلاک کعبه و دیرت کند****به که از دوش افکنی این جامهٔ احرام را

ازتغافل تا نگاه چشم خوبان فرق نیست****تشبه یکرنگ ست اینجادرد و صاف جام را

حلقهٔ آن زلف رونق از غبار دل گرفت****دود آه صید باشد سرمه چشم دام را

کی رود فکر مضرت از مزاج اهل کین****مار نتواند جدا از زهر دیدن کام را

عرض مطلب دیگر واظهار صنعت دیگر است****بیدل زآیینه نتوان ساخت وضع جام را

غزل شمارهٔ 111: غم طر ب جوش کرده است مرا

غم طر ب جوش کرده است مرا****داغ گل پوش کرده است مرا

زعفران زار رفتن رنگم****خنده بیهوش کرده است مرا

حسرت لعل یار میکده ای ست****که قدح نوش کرده است مرا

آنکه خود را به برنمی گیرد****صید آغوش کرده است مرا

یک نفس بار زندگی چوحباب****آبله دوش کرده است مرا

ناتوانم چنانکه پیکر خم****حلقه درگوش کرده است مرا

ازکه نالد سپند سوخته م****ناله خاموش کرده است مرا

بخت ناساز دور از آن بر و دوش****بی بر و دوش کرده است مرا

بیدل ازیاد خویش هم رفتم****که فراموش کرده است مرا؟

غزل شمارهٔ 114: زبن وجودی کز عدم شرمنده می گیرد مرا

زبن وجودی کز عدم شرمنده می گیرد مرا****گریه ام گر درنگیرد، خنده می گیرد مرا

شعلهٔ حرصم دماغ جاه گر سوزد خوشست****فقر نادانسته زیر ژنده می گیرد مرا

خاتم ملک سلیمانم ولی تمییز خلق****کم بهاتر از نگین کنده می گیرد مرا

در جهان انفعال از ملک ناز افتاده ام****دامن پاکی و دست گنده می گیرد مرا

می رسد ناز غبارم بر دماغ بوی گل****گر همه عشقت به باد ارزنده می گیرد مرا

رنگم از بی دست و پایی خاک شد اما هنوز****حسرت گرد سرت گردنده می گیرد مرا

عمروحشی عاقبت دام نفس خواهدگسیخت****تاکجا این ریسمان کنده می گیرد مرا

مستی حالم خورد هرجا فریب جام هوش****چون عسس اوهام پیش آینده می گیرد مرا

ناتوان صیدم ترحم غافل از حالم مباد****هرکه می گیرد به خاک افکنده می گیرد مرا

عشق را بیدل دماغ التفات یادکیست****خواجگی مفت طرب گر بنده می گیرد مرا

غزل شمارهٔ 122: قاصد به حیرت کن ادا تمهید پیغام مرا

قاصد به حیرت کن ادا تمهید پیغام مرا****کز من نمی ماند نشان گر می بری نام مرا

حرفی ست نیرنگ بقا، نشنیده گیر این ماجرا****می نیست جز رنگ صداگر بشکنی جام مرا

دارم ز سامان الست اول گداز آخر شکست****یک شیشه باید نقش بست آغاز وانجام مرا

هرچند تا عنقا رسی براوج همت نارسی****از خود برآتا وارسی کیفیت بام مرا

چون شمع گر وامانده م صد اشک محمل رانده ام****رو سبحه گیر از آبله تا بشمری گام مرا

برق حقیقت شعله زن آنگه دماغ ما ومن****ناپخته باید سوختن اندیشهٔ خام مرا

گردون که داغش باد مه تا نشکند صبحم کله****در پردهٔ روز سیه می پرورد شام مرا

بر بوی صید رحمتی دارم سجود خجلتی****یک دانه نتون یافتن غیر ز عرق دام مرا

چشمی که شد حیران او برگل نمی آید فرو****آن سوی باغ رنگ و بو نخلی ست بادام مرا

بیدل زکلکم می چکد آب حیات نیک و بد****خضر است اگرکس می خورد امروز دشنام مرا

غزل شمارهٔ 124: رخصت نظاره ای گر می دهد جانان مرا

رخصت نظاره ای گر می دهد جانان مرا****می کشد خاکستر خود در ته دامان مرا

از اثرپردازی ناموس الفتها مپرس****شانهٔ زلف تحیر می شود مژگان مرا

بسکه گرد تیره بخیهاست فرش خانه ام****هرکه شد آیینهٔ او می کند حیران مرا

بر امید ابر رحمت دامنی آلوده ام****سیل پوشدرخت ماتم گرشود مهمان مرا

کشتزار حسرتم کز تیر باران غمت****می کند آب از حیا بی برگی عصیان مرا

از ثبات من چه می پرسی بنای حیرتم****ریشه در دل می دواند دانهٔ پیکان مرا

هر رگ گل شوخی چین جبین دیگراست****سیل می گردد هوای جنبش مژگان مرا

در غمت آخر هجوم ناتوانیهای دل****بی رخت سیر چمن کم نیست اززندان مرا

معنی برجستهٔ شوقم نمی گنجم به لفظ****می کند چون ناله در جیب نفس پنهان مرا

سرخوش این باغم و اندیشهٔ بیحاصلی****همچو بوی گل نگردد پیرهن عریان مرا

از دل خون بسته گفتم عقده واری واکنم****می دهد ساغر به طاق ابروی نسیان مرا

گوی سرگردنم و درعرصهٔ موهوم حرص****دانه های نار جوشید از بن دندان مرا

درد الفت بودم و با بیخودی می ساختم****قامت خم گشته شد آخر خم چوگان مرا

گرشوم بیدل چوآتش فارغ ازدود جگر****اضطراب دل چو اشک آورد بر مژگان مرا

غزل شمارهٔ 126: گدازگوهر دل باده ناب است شبنم را

گدازگوهر دل باده ناب است شبنم را****نم چشم تحیرعالم آب است شبنم را

نگردد جمع نوراگهی با ظلمت غفلت****صفای دل نمک در دیدهٔ خواب است شبنم را

جهان آیینهٔ دلدار و حیرانی حجاب من****چمن صد جلوه و نظاره نایاب است شبنم را

به هرجا می روم در اشک نومیدی وطن دارم****ز چشم خود جهان یک دشت سیلاب است شبنم را

نگردی غافل ای اشک نیاز از ترک خودداری****که بر دوش چکیدن سیر مهتاب است شبنم را

تماشا نیست کم، چشم هوس گر شرمناک افتد****حیا آیینهٔ گلهای سیراب است شبنم را

گل اشکم اگر منظور جانان شد عجب نبود****گذر در چشم خورشید جهانتاب است شبنم را

خط خوبان کمند غفلت اهل نظر باشد****رگ گلهای این گلشن رگ خواب است شبنم را

فضولی می کنم در انتظار مهر تابانش****گرفتم پرده بردارد کجا تاب است شبنم را

به وصل گلرخان نتوان کنار عافیت جستن****که درآغوش گل خون جگرآب است شبنم را

ضعیفی تهمت چندین تعلق بست بر حالم****ز پا افتادگی یک عالم اسباب است شبنم را

حیا بال هوس را مانع پرواز می گردد****نگه در دیده بیدل موجهٔ آب است شبنم را

غزل شمارهٔ 128: بسکه وحشت کرده است آزاد، مجنون مرا

بسکه وحشت کرده است آزاد، مجنون مرا****لفظ نتواندکند زنجیر،مضمون مرا

در سر از شوخی نمی گنجدگل سودای من**** خم حبابی می کند شور فلاطون مرا

داغ هم در سینه ام بی حسرت دیدار نیست**** چشم مجنون نقش پا بوده ست هامون مرا

کودم تیغی که در عشرتگه انشای ناز**** مصرع رنگین نویسد موجهٔ خون مرا

ساز من آزادگی آهنگ من آوارگی**** از تعلق تار نتوان بست قانون مرا

از لب خاموش توفان جنون را ساحلم**** این حباب بی نفس پل بست جیحون مرا

عمر رفت ودامن نومیدی از دستم نرفت**** ناز بسیارست برمن بخت واژون مرا

داغ یأسم ناله را درحلقهٔ حیرت نشاند**** طوق قمری دام ره شد سرو موزون مرا

عشق می بازد سراپایم به نقش عجز خویش**** خاکساریهاست لازم بید مجنون مرا

غافلم بیدل زگرد ترکتازیهای حسن**** می دمد خط تاکند فکر شبیخون مرا

غزل شمارهٔ 131: به عجزی که داری قوی کن میان را

به عجزی که داری قوی کن میان را ****به حکمت نگردانده اند آسمان را

روان باش همدوش بی اختیاری **** بلدگیر رفتار ریگ روان را

نفس گر همه موج گوهر برآید**** ز دست گسستن نگیرد عنان را

درین انجمن ناکسی قدر دارد **** زکسب ادب صدرکن آستان را

به عرض هنر لب گشودن نشاید **** ز چیدن میاشوب جنس دکان را

چه دام است دنیا، چه نام است عقبا**** تو معماری این خانه های گمان را

کسی بار دنیا نبرده ست بر سر**** ز تسلیم بوسی ست سنگ گران را

به وهم تعین رمید ازتو راحت **** ز پرواز پر داده ای آشیان را

به معرج دولت مکش رنج باطل **** کجیهاست در هر قدم نردبان را

تنک مایهٔ فقر دارد سعادت **** هماگیر بی مغزی استخوان را

ز لفظ آشنا شو به مضمون نازک **** کمر حلقه کرده ست موی میان را

حسابیست در اتفاق دو همدم **** عددهاست واحد زبان و دهان را

ز خودداری ماست محرومی ما**** برون رانده خشکی ز دریا کران را

تمیزی نشد محو این نرگسستان **** ندیدن گشوده ست چشم جهان را

سر وکار دنیا عیان است بیدل**** مکرر مکن منفعل امتحان را

غزل شمارهٔ 133: شدی پیر وهمان دربند غفلت می کنی جان را

شدی پیر وهمان دربند غفلت می کنی جان را****به پشت خم کشی تاکی چوگردون بار امکان را

رباضت غره دارد زاهدان را لیک ازبن غافل****گه از خودگرتهی گشتند برگردند همیان را

بود سازتجرد لازم قبطع تعلفها-****برش رد به عرض بی نیامی تیغ عریان را

مروت گر دلیل همت اهل کرم باشد****چرا بر خاک ریزد آبروی ابر نیسان را

جهان از شور دلها خانهٔ زنجیر خواهد شد****میفشان بی تکلف دامن زلف پریشان را

به ذوق کامرانیهای عیش آباد رسوایی****ز شادی لب نمی آید به هم چاک گریبان را

دل از سطر نفس یک سرپیام شبهه می خواند****دبیر ناز بر مکتوب ما ننوشت عنوان را

مروت کیشی الفت وفا مشتاق بوداما****غرور حسن رنگ ما تصورکرد پیمان را

به مضراب سبب آهنگ اسرارم نمی بالد****پریدنفای چشمم بال نگرفته ست مژگان را

به جزتسلیم ساز جرأت دیگر نمی بینم****خمیدن می کشد بیدل کمان ناتوانان را

غزل شمارهٔ 136: هوس مشتاق رسوایی مکن سودای پنهان را

هوس مشتاق رسوایی مکن سودای پنهان را****به روی خندهٔ مردم مکش چاک گریبان را

به برق ناله آتش در بهار رنگ و بو افکن****چو شبنم آبرویی نیست اینجا چشم گریان را

براین محفل نظر واکردنم چون شمع می سوزد****تبسم در نمک خواباند این زخم نمایان را

کفی افشانده ام چون صبح لیک از ننگ بیکاری****به وحشت دسته می بندم شکست رنگ امکان را

به عرض ناز معشوقی کشید ازگریه کار من****سرشک آخر سرانگشت حنایی کرد مژگان را

نقاب از آه من بردار و چاک دل تماشاکن****حجابی نیست جزگرد نفسها صبح عریان را

غباری دیده ای دیگر ز حال ما چه می پرسی****شکست آیینه پرداز است رنگ ناتوانان را

ز محو جلوه ات شوخی سر مویی نمی بالد****نگه در دیدهٔ آیینه خون شد چشم حیران را

زگرد رنگ این گلشن نبود مکان برون جستن****به رنگ صبح آخر بر خود افشاندیم دامان را

ز بینایی ست از خار علایق دامن فشاندن****نگاه آن به که بردارد ز ره خویش مژگان را

درین گلشن به این تنگی نباید غنچه گردیدن****چوگل یک چاک دل واشو به دامن کش گریبان را

مجو از هرزه طبعان جوهر پاس نفس بیدل****که حفظ بوی خود مشکل بودگلهای خندان را

غزل شمارهٔ 138: چنان پیچیده توفان سرشکم کوه و هامون را

چنان پیچیده توفان سرشکم کوه و هامون را****که نقش پای هم گرداب شد فرهاد و مجنون را

جنون می جوشد از مدّ نگاه حیرتم اما****به جوی رگ صدانتوان شنیدن موجهٔ خون را

چو سیمت نیست خامش کن که صوتت براثرگردد****صداهای عجایب از ره سیم است قانون را

تبسم ازلب او خط کشید آخر به خون من****نپوشید از نزاکت پردهٔ این لفظ مضمون را

به هرجا می روم ازحسرت آن شمع می سوزم****جهان آتش بود پروانهٔ از بزم بیرون را

درشتیهاگوارا می شود در عالم الفت****رگ سنگ ملامت رشتهٔ جان بود مجنون را

به خون می غلتم از اندیشهٔ ناز سیه مستی****که چشم شوخ او درجام می حل کرد افیون را

دل داناست گر پرگارگردون مرکزی دارد****چو جوش می، سر خم مغز می داند فلاطون را

چه سازد موی پیری با دل غفلت سرشت من****که برآلایش باطن تصرف نیست صابون را

مشو زافتادگان غافل که آخر سایهٔ عاجز****به پهلو زیردست خویش سازدکوه وهامون را

ز سرو و قمریان پیداست بیدل کاندرین گلشن****به سر خاکستر است از دورگردون طبع موزون را

غزل شمارهٔ 142: به گلشنی که دهم عرض شوخی او را

به گلشنی که دهم عرض شوخی او را ****تحیرآینهٔ رنگ می کند بو را

خموش گشتم و اسرار عشق پنهان نیست **** کسی چه چاره کند حیرت سخنگو را

سربریده هم اینجا چوشمع بیخواب است **** مگر به بالش داغی نهیم پهلو را

ندانم از اثرکوشش کدام دل است **** که می کشند به پابوس یارگیسو را

چه ممکن است نگرددکباب حیرانی **** نموده اند به آیینه جلوه او را

به سینه تا نفسی هست مشق حسرت کن **** امل به رنگ کشیده ست خامهٔ مو را

غبار آینه گشتی غبار دل مپسند **** مکن به زشتی روجمع، زشتی خورا

اگر به خوان فلک فیض نعمتی می بود**** نمی نمود هلال استخوان پهلو را

دمی به یاد خیال تو سر فرو بردم **** به آفتاب رساندم دماغ زانو را

گرفته است سویدا سواد دل بیدل**** تصرفی ست درین دشت چشم آهو را

غزل شمارهٔ 144: مکن ز شانه پریشان دماغ گیسو را

مکن ز شانه پریشان دماغ گیسو را****مچین به چین غضب آستین ابرورا

نگاه را مژه ات نیست مانع وحشت****به سبزه ای نتوان بست راه آهو را

به کنه مطلب عشاق راه بردن نیست****گل خیال تو بیرون نمی دهد بو را

سری که نشئه پرست دماغ استغناست****به کیمیا ندهد خاک آن سرکو را

عتاب لاله رخان عرض جوهر ذاتی ست****ز شعله ها نتوان بردگرمی خو را

کجا به کشتن ما حسن می کندتقصیر****که زیر تیغ نشانده ست نرگس او را

خط غرور مخوان آنقدر ز لوح هوا****یکی مطالعه کن سرنوشت زانو را

خجالت من و ما آبیار مزرع ماست****عرق سحاب بهاراست رستن مو را

چو سایه عمر به افتادگی گذشت اما****به هیچ جای نکردیم گرم پهلو را

به دامن شب ما از سحر مگیر سراغ****بیاض دیده به خواب است چشم آهو را

ز پیچ وتاب میانش بیان مکن بیدل****به چشم مردم عالم میفکن این مو را

غزل شمارهٔ 147: کرده ام سرمشق حیرت سرو موزون تورا

کرده ام سرمشق حیرت سرو موزون تورا****ناله می خوانم بلندیهای مضمون تو را

شام پرورد غمم با صبح اقبالم چه کار****تیره بختی سایهٔ بید است مجنون تو را

خاکهای این چمن می بایدم بر سر زدن****بسکه گل پوشید نقش پای گلگون تو را

ساز محشرگشت آفاق از نگاه حیرتم****درنی مژگان چه فریاد است مفتون تو را

شور استغنابرون از پرده های عجز نیست****رشتهٔ ماسخت پیچیده ست قانون تو را

فهم یکتایی ست فرق اعتبارات دویی****عمرهاشد خوانده ام برخویش افسون تورا

هرچه می بینم سراغی از خیالت می دهد****هردو عالم یک سر زانوست محزون تورا

ای دل دیوانه صبری کز سویدا چاره نیست****دیدهٔ آهو فرو برده ست هامون تو را

بیدل آزادی گر استقبال آغوشت کند****آنقدر واشوکه نتوان بست مضمون تو را

غزل شمارهٔ 151: بدزدگردن بی مغز برفراخته را

بدزدگردن بی مغز برفراخته را ****به وهم تیغ مفرسا نیام آخته را

در این بساط ندامت چو شمع نتوان کرد****قمارخانهٔ امید رنگ باخته را

به گردن دل فرصث شمار باید بست**** ستم ترانهٔ گریال نانواخته را

جهان پسث مقام عروج فطرت نیست**** نگون کنید علم های سرفراخته را

تکلف من و مای خیال بسیار است**** نیاز خوب کن افسانه های ساخته را

ز خلق گوشه گرفتن سلامت است اما**** خیال اگر بگذارد به خویش ساخته را

فروتنی کن و تخفیف زیرد ستان باش**** که رنجهاست به گردن سر فراخته را

تلاش ما چوسحرشبنم حیا پرداخت**** عرق شد آینه آخر نفس گداخته را

حق است آینه ا ینجا خیال ما وتو چیست**** که دید سایهٔ در آفتاب تاخته را

به طبع کارگه عشق آتش افتاده است **** کسی چه آب زند آشیان فاخته را

چوسود اگربه فلک رفت گرد ما بیدل**** ز سجده نیست امان عجز خودشناخته را

غزل شمارهٔ 157: نیست با مژگان تعلق اشک وحشت پیشه را

نیست با مژگان تعلق اشک وحشت پیشه را****دانهٔ ما دام راه خوی داند ریشه را

عیش ترک خانمان از مردم آزاد پرس****کس نداند جزصدا قدرشکست شیشه را

می شود اسرار دل روشن زتحریک زبان****می دهداین برگ بوی غنچهٔ اندیشه را

کم ز هول مرگ نبود غلغل شور جهان****نعرهٔ شیراست مطرب مجلس این بیشه را

همت فرهاد ما را سرنگونی می کشد****ناخن خاریدن سرگر شمارد تیشه را

گر شود دشمن ملایم چشم لطف از وی مدار****مومیایی چاره ننماید شکست شیشه را

طبع را فیض خموشی می کند معنی شکار****نیست دامی جز تأمل وحشی اندیشه را

موج صهباگر به مستان زندگی بخشد رواست****از رگ تاک است میراث کرم این ریشه را

عشق بردارد اگر مهر از زبان عاجزان****نالهٔ یک نی به آتش می دهد صد بیشه را

نوراین آیینه را جوهر نمی گردد حجاب****نیست مژگان سد ره چشم تماشاپیشه را

گر نباشد بی تمیزیها مآل کار عشق****کوهکن برصورت شیرین نراند تیشه را

مفلسان را بیدل از مشق خموشی چاره نیست****تنگدستی باز می دارد ز قلقل شیشه را

غزل شمارهٔ 161: ساختم قانع دل از عافیت بیگانه را

ساختم قانع دل از عافیت بیگانه را****برگ بیدی فرش کردم خانهٔ دیوانه را

مطلبم از می پرستی تر دماغیها نبود****یک دو ساغر آب دادم گریهٔ مستانه را

دل سپندگردش چشمی که یاد مستی ش****شعلهٔ جواله می سازد خط پیمانه را

التفات عشق آتش ریخت در بنیاد دل****سیل شد تردستی معمار این ویرانه را

تاکنم تمهید آغوشی دل از جا رفته است****درگشودن شهپر پرواز بود این خانه را

عالمی را انفعال وضع بیکاری گداخت****ناخن سرخاری دلها مگردان شانه را

هر سیندی گوش چندین بزم می مالد به هم****خوابناکان کاش از ما بشنوند افسانه را

حایل آن شمع یکتایی فضولیهای تست****از نظر بردار چون مژگان پر پروانه را

آگهی گر ریشه پرداز جهانی می شود****سیر این مزرع یکی صد می نماید دانه را

حق زنار وفا بیدل نمی گردد ادا****تا سلیمانی نسازی سنگ این بتخانه را

غزل شمارهٔ 164: جلوهٔ او داد فرمان نگاه آیینه را

جلوهٔ او داد فرمان نگاه آیینه را****هاله کرد آخربه روی همچوماه آیینه را

منع پرواز خیالت درکف تدبیر نیست****ناکجا جوهر نهد بر دیدگاه آیینه را

از شکست رنگ عجز اندود ماغافل مباش****بشکند تمثال ما طرف کلاه آیینه را

بسکه ما آزادگان را از تعلق وحشت است****عکس ما چون آب داند قعر چاه آیینه را

امیتاز جلوه از ما حیرت آغوشان مخواه****دورگرد دیده می باشد نگاه آیینه را

فرش نادانی ست هرجاآب ورنگ عشرتی ست****ساده لوحی داد عرض دستگاه آیینه را

گفتگو سیل بنای سینه صافی می شود****امتحانی می توان کردن به آه آیینه را

عرض هستی بر دل روشن غبار ماتم است****ازنفسها خانه می گردد سیاه آیینه را

این زمان ارباب جوهر دام تزویرند و بس****می توان دانست آب زیرکاه آیینه را

با صفای دل چه لازم اینقدر پرداختن****جلوه بی رنگی ست اینجانیست راه آیینه را

جز به جیب دل سراغ امن نتوان یافتن****چون نفس از هرزه گردی کن پناه آیینه را

بیدل اندر جلوه گاه حسن طاقت سوز اوست****جوهر حیرت زبان عذرخواه آیینه را

غزل شمارهٔ 166: مآل کار نقصانهاست هر صاحب کمالی را

مآل کار نقصانهاست هر صاحب کمالی را****اگر ماهت کنند از دست نگذاری هلالی را

رمیدنها ز اوضاع جهان طرز دگر دارد****به وحشت پیش باید برد ازین صحرا غزالی را

به بقش نیک وبد روشندلان رادست رد نبود****کف آیینه می چیندگل بی انفعالی را

بساط گفتگو طی کن که در انجام کار آخر****به حکم خامشی پیچیدن است این فرش قالی را

وبال رنج پیری برنتابد صاحب جوهر****چنار آتش زند ناچار دلق کهنه سالی را

درین وادی که خاک است اعتبار جهل و دانشها****غباری بر هوادان قصر فطرتهای عالی را

به وحدتخانهٔ دل غیر دل چیزی نمی گنجد****براین آیینه جز تهمت مدان نقش مثالی را

اگر خرسندی دل آبیار مزرعت باشد****چوتخم آبله نشو ونماکن پایمالی را

به چنگ اغنیا دامان فقر آسان نمی افتد****که چینی خاک گردد تا شود قابل سفالی را

چه امکان است بیدل منعم از غفلت برون آید****هجوم خواب خرگوش است یکسر شیر قالی را

غزل شمارهٔ 169: عیش داند دل سرگشته پریشانی را

عیش داند دل سرگشته پریشانی را****ناخدا باد بودکشتی توفانی را

اشک در غمکدهٔ دیده ندارد قیمت****از بن چاه برآر این مه کنعانی را

عشق نبود به عمارتگری عقل شریک****سیل ازکف ندهد صنعت ویرانی را

ازخط و زلف بتان تازه دلیل است که حسن****کرده چتر بدن اسباب پریشانی را

بار یابی چو به خاک درصاحب نظران****چین دامان ادب کن خط پیشانی را

ریزش اشک ندامت ز سیه کاریهاست****لازم است ابر سیه قطرهٔ نیسانی را

زیرگردون نتوان غیرکثافت اندوخت****ناخن و موست رسا مردم زندانی را

لاف آزدگی از اهل فنا نازیباست****دامن چیده چه لازم تن عریانی را

جاهل از جمع کتب صاحب معنی نشود****نسبتی نیست به شیرازه سخندانی را

نفس سوخته باید به تپش روشن کرد****نیست شمع دگر این انجمن فانی را

نتوان یافت ازآن جلوهٔ بیرنگ سراغ****مگر آیینه کنی دیده قربانی را

بازگشتی نبود پای طلب را بیدل****سیل ما نشنود افسون پشیمانی را

غزل شمارهٔ 178: اگر مردی در تسلیم زن راه طلب مگشا

اگر مردی در تسلیم زن راه طلب مگشا****ز هر مو احتیاجت گرکند فریاد لب مگشا

خم شمشیر جرأت صرف ایجاد تواضع کن****به این ناخن همان جزعقده چین غضب مگشا

خریداران همه سنگند معنیهای نازک را****زبان خواهی کشید اجناس بازار حلب مگشا

ز علم عزت و خواری به مجهولی قناعت کن****تسلی برنمی آید معمای سبب مگشا

به ننگ انفعالت رغبت دنیا نمی ارزد****زه بند قبایت بر فسون این جلب مگشا

عدم گفتن کفایت می کند تا آدم و حوا****دگر ای هرزه درس وهم طو مار نسب مگشا

بنای سرکشی چون اشک سرتا پا خلل دارد****علاج سیل آفت کن سربند ادب مگشا

ستم می پرورد آغوش گل از خار پروردن****زبانی راکزوکار درود آید به سب مگشا

حضور نورت از دقت نگاهی ننگ می دارد****به رنگ چشم خفاش این گره جز پیش شب مگشا

سبکروحی نیاید راست با وهم جسد بیدل**** طلسم بیضه تا نشکسته ای بال طرب مگشا

غزل شمارهٔ 184: سطر یقین به حک داد تکرار بی حد ما

سطر یقین به حک داد تکرار بی حد ما****این دشت جاده گم کرد ز رفت و آمد ما

افسرد شمع امید در چین دامن شب****یک آستین نمالید آن صبح ساعد ما

شاید به پایبوسی نازیم بعد مردن****غیر از حنا مکارید در خاک مشهد ما

در دیر بوالفضولیم درکعبه ناقبولیم****یارب شکست دل کن محراب معبد ما

هرجا به خود رسیدیم زین بیشترندیدیم****کآثار مقصد ز ما می جست مقصد ما

تجدیدرنگ هستی بریک و تیره نگذاشت****شغل فنای ما شد عیش مجدد ما

افراط ناقبولی بر خاک آبرو چید****مغز جهات گردید از شش طرف رد ما

سیرمحیط خواهی بر موج وکف نظرکن****مطلق دگر چه دارد غیر از مقید ما

گفتیم از چه دانش سبقت کنیم بر خلق****تعلیم هیچ بودن فرمود موبد ما

هرچند سر برآریم رعناییی نداریم****انگشت زینهاریم خط می کشد قد ما

چون شخص سایه بیدل صدربساط عجزیم****تعظیم برنخیزد از روی مسند ما

غزل شمارهٔ 186: بحرمی پیچد به موج از اشک غم پرورد ما

بحرمی پیچد به موج از اشک غم پرورد ما****چرخ می گردد دوتا در فکر بار درد ما

گر به میدان ریاضت کهربا دعوی کند**** کاه گیرد در دهن از شرم رنگ زرد ما

دور نبود گرکمان صید دلها زه کند**** هم ادای ابروی نازی ست بیت فرد ما

می دهد بوی گریبان سحر موج نسیم**** می توان دانست حال دل ز آه سرد ما

هم چو نی در هر نفست دایم نقد ناله ای**** ای هوس غافل مباش ازگنج باد آورد ما

ما سبکر وحان ز قید ششدر تن فارغیم**** مهره آزاد دل دارد بساط نرد ما

گر دهد صدبارگردون خاک عالم را به باد**** بشکندآشفتگی رنگی به روی گرد ما

دوش با تیغ تبسم رفتی از بزم و هنوز**** شور بیرون می دهد زخم نمک پرورد ما

در سواد حیرت از یاد جمالت بیخودیم**** روز وشب خواب سحر دارد دل شبگرد ما

نیست بیدل جزنوای قلقل مینای من**** هیچکس درمحفل خونین دلان همدرد ما

غزل شمارهٔ 192: آخر به لو ح آ ینهٔ اعتبار ما

آخر به لو ح آ ینهٔ اعتبار ما****چیزی نوشتنی ست یه خط غبارما

بزم از دل گداخته لبریز می شود**** مینا اگرکنند زسنگ مزارما

آتش به دامن است کف دست بی بران**** راحت مجوز سایهٔ برگ چنار ما

ما وسراغ مطلب دیگرچه ممکن است**** درچشم ما شکست ضعیفی غبارما

نقش قدم ز خاک نشینان حیرت است**** امید نیست واسطهٔ انتظار ما

تمثال ما همان نفس واپسین بس ست**** آیینه هرنفس ننمایی دچارما

تمکین به سازخنده مواسا نمی کند**** ازکبک می رمد چو صداکوهسار ما

غیرت ز بس که حوصله سامان شرم بود**** خمیازه هم قدح نکشید از خمار ما

رنگ بهار، خون شهید از حناگذشت**** این گل که کرد تحفهٔ دست نگار ما

چون شمع قانع ایم بهٔک داغ ازاین چمن**** گل بر هزار شاخ نبندد بهار ما

سر برنداشتیم زتسلیم عاجزی**** زانو شکست آینهٔ اختیار ما

ای بی خودی بیا که زمانی زخود رویم**** جز ما دگرکه نامه رساند به یار ما

گفتم به دل زمانه چه درد زگیرودار **** خندید وگفت آنچه نیاید به کار ما

بی مدعا ستمکش حیرانی خودیم**** بیدل به دوش کس نتوان بست بار ما

غزل شمارهٔ 194: سخت موهوم است نقش پردهٔ اظهارما

سخت موهوم است نقش پردهٔ اظهارما****حیرت است آیینه دارپشت و روی کار ما

چون نگه در خانهٔ چشم خیال اقتاده ایم****سایهٔ مژگان تصورکن در و دیوار ما

ریزش خون تمنا، گل فروشیهای رنگ****پرفشانیهای حیرت بلبل گلزار ما

ناله در پرواز دارد کوشش ما چون سپند****کزگداز بال و پر وا می شود منقار ما

چون شرر وحشت قماشان دکان فرصتیم****چیدن دامان رواج گرمی بازار ما

شمع محفل درگشاد چشم دارد سوختن****فرق حیران است در اقبال تا ادبار ما

با همه یأس اعتماد عافیت بر بیخودی ست****ناکجا در خواب .غلتد دیدهٔ بیدار ما

قطره سامانیم اما موج دریای کرم****دارد آ غوشی که آسان می کند دشوار ما

غربت هستی گوارا بر امید نیستی ست****آه ازآن روزی که آنجا هم نباشد بار ما

غزل شمارهٔ 196: چون سروکلفتی چند پیچیده اند بر ما

چون سروکلفتی چند پیچیده اند بر ما****بار دگر نداریم دل چیده اند بر ما

بریک نفس نشاید تکلیف صد فغان بست****نی های این نیستان نالیده اند بر ما

چون گوهر از چه جرأت زین ورطه سربرآریم****امواج آستینها مالیده اند بر ما

در عرصه گاه عبرت چون رنگ امتحانیم****هرجاست دست و تیغی یازیده اند بر ما

ای دانه چند نالی از آسیای گردون****ما را ته زمین هم ساییده اند بر ما

انسان نشان طعن است درکارگاه ابرام****عالم سریشمی کرد چسبیده اند بر ما

جاه از شکست چینی بر فقر غالب افتاد****یاران ز سایهٔ مو چربیده اند بر ما

تاجبهه نقش پانیست زحمت ز ماجدانیست****آخر چوگردن شمع سر دیده اند بر ما

صبح جنون بهاریم رسوای اعتباریم****چاک قبای امکان پوشیده اند بر ما

نومیدی از دو عالم افسونگر تسلی ست****روغن ز سودن دست مالیده اند بر ما

آیینهٔ یقینیم اما به ملک اوهام****گرد هزار تمثال پاشیده اند بر ما

در خرقهٔ گدایان جز شرم نیست چیزی****بهر چه این سگی چند غریده اند بر ما

بیدل چه سحرکاری ست کاین زاهدان خودبین****آیینه در مقابل خندیده اند بر ما

غزل شمارهٔ 198: نغمه رنگ افتاده نقش بی نشان تأثیر ما

نغمه رنگ افتاده نقش بی نشان تأثیر ما****مطربی کوکز سر ناخن کشد تصویر ما

سرمه تفسیر حیا عنوان کتاب عبرتیم****تهمت تقریرنتوان بست برتحریر ما

قبل و بعد عالم تجدید، تجدید است و بس****نیست تقدیمی که بیشی جوید ازتأخیر ما

از شرار سنگ نتوان بست نام روشنی****رنگ شب درد چراغ خانهٔ دلگیر ما

ای فلک بر آه ما چندین میفشان دست رد****کزکمانت ناگهان زه بگسلاند تیر ما

از خروش آباد توفان جنون جو شیده ایم****بی صدا نقاش هم مشکل کشد زنجیر ما

شرم هستی عالمی را در عرق خوابانده است****یک گره دارد چو شبنم رشتهٔ تسخیر ما

از طلسم خاک اگرگردی دمد افشانده گیر****کرد پیش از خواب دیدن خواب ما تعبیر ما

پای در دامان ناز از خویش می باید رمید****سایهٔ مژگان صیادی ست بر نخجیر ما

خاک بی آبیم امّا شرم معمار قضا****تا نمی در جبهه دارد نیست بی تعمیر ما

کشتهٔ خاصیت شمشیر بیداد توایم****رنگ تا باقی ست خون می ریزد ازتصویر ما

بیدل افلاس آبروی مرد می ریزد به خاک****بی نیامی برد آخر جوهر از شمشیر ما

غزل شمارهٔ 200: هرجا روی ای ناله سلامی ببر ازما

هرجا روی ای ناله سلامی ببر ازما****یادش دل ما برد به جای دگر از ما

امید حریف نفس سست عنان نیست****ما را برسانید به او پیشتر از ما

دل را فلک آخر به گدازی نپسندید****هیهات چه برسنگ زد این شیشه گراز ما

تاکی هوس آوارهٔ پرواز توان زیست****یارب که جداکرد سر زیر پر از ما؟

آیینه به بر غافل از آن جلوه دمیدیم****جز ما نتوان یافت کسی را بتر از ما

بی پردگی آیینهٔ آثار غنا نیست****عریانی ما برد کلا ه وکمر از ما

گوهر ز قناعت گره طبع محیط است****ازکس دل پر نیست فلک را مگر از ما

کس آینه بر طاق تغافل نپسندد****از خود نگرفتی خبر ای بیخبر از ما

ما را ز درت جرأت دوری چه خیال است****صد مرحله دوراست درین ره جگراز ما

تا حشر درین بزم محال است توان برد****خلوت زتو و عالم بیرون در از ما

عمری ست وفا ممتحن ناز و نیاز است****نی تیغ ز دست تو جدا شد نه سر از ما

زحمتکش وهمیم چه ادبار و چه اقبال****بیدل نتوان گفت شب از ما سحر از ما

غزل شمارهٔ 202: دل می رود و نیست کسی دادرس ما

دل می رود و نیست کسی دادرس ما****از قافله دور است خروش جرس ما

هم مشرب اوضاع گرفتاری صبحیم****پرواز به منظر نرسد از قفس ما

بر هیچ کس افسانهٔ امید نخواندیم****عمری ست همان بیکسی ماست کس ما

ما هیچکسان ناز چه اقبال فروشیم****تقدیر عرق کرد به حشر مگس ما

خاریم ولی در هوس آباد تعین****بر دیدهٔ دریا مژه چیده ست خس ما

ما و سخن ازکینه فروزی چه خیال است****آیینه نداده ست به آتش نفس ما

بر فرصت خام آن همه دکان نتوان چید****مهمان دماغ است می زودرس ما

مکتوب وفا مشعر امید نگاهی ست****واکن مژه تا خوانده شود ملتمس ما

بیدل به جنون امل ازپا ننشستیم****کاش آبله گیرد سر راه هوس ما

غزل شمارهٔ 204: اینقدر نقشی که گل کرد از نهان و فاش ما

اینقدر نقشی که گل کرد از نهان و فاش ما****صرف رنگی داشت بیرون صدف نقاش ما

جمع دار از امتحان جیب عریانی دلت**** دست ما خالی ترست ازکیسهٔ قلا ش ما

زبن سلیمانی که دارد دستگاه اعتبار**** بر هوا یکسرنفس می گسترد فراش ما

گرد عبرت در مزار یأس می باشدکفن**** چشم پوشیدن مگر از ما برد نباش ما

محو دیداریم اما از ادب غافل نه ایم**** شرم نو رست آنچه دارد دیده خفاش ما

زندگی موضوع اضدادست صلح اینجاکجاست**** با نفس باقیست تا قطع نفس پرخاش ما

ازجبین تا نقش پا بستیم آیین عرق **** این چراغان کرد آخر غفلت عیاش ما

بیدل این دیگ خیال ازخام جوشیهاپرست**** ششجهت آتش زنی تاپخته گردد آش ما

غزل شمارهٔ 207: ای همه آیات قدرت ظاهر از شان شما

ای همه آیات قدرت ظاهر از شان شما****کارهای مشکل آفاق آسان شما

هرسری راکز رعونت گردن افرازد به چرخ**** مو کشان آرد قضا در راه جولان شما

سینهٔ حاسدکه درهم می فشارد تنگی اش**** جای دل خالی نماید بهر پیکان شما

ساقی تقدیر مشتاق است کز خون هدر**** پرکند پیمانهٔ اعدا به د وران شما

غیرت حق برنتابد جزشکست ازگردنش**** هرکه برتابد سر از تسلیم فرمان شما

شوق وصلت بعدمرگ از دل برون کی می رود**** گرد می گردیم و می گیریم دامان شما

چون سحر واکرد ه بر آفاق بال اقتدار**** شور عالمگیری از فتح نمایان شما

هرگلی کز نوبهارکام دل آید به عرض**** باغبانش خرمن آراید به دوران شما

خاطر از هرگونه مطلب جمع باید داشتن **** نیست غافل فضل حق ازشغل سامان شما

چون نباشد فضل یزدان مایل امداد غیب**** بیدل است آخر دعاگوی و ثناخو ان شما

غزل شمارهٔ 209: افتاده زندگی به کمین هلاک ما

افتاده زندگی به کمین هلاک ما****چندان که وارسی به سر ماست خاک ما

ذوق گداز دل چقدر زور داشته ست**** انگور را ز ریشه برآورد تاک ما

بردیم تا سپهر غبار جنون چو صبح**** برشمع خنده ختم شد ازجیب چاک ما

تاب و تب قیامت هستی کشیده ایم**** ازمرگ نیست آن هه تشویش و باک ما

کهسار را ز نالهٔ ما باد می برد**** کس را به درد عشق مباد اشتراک ما

قناد نیست مائده آرای بزم عشق**** لذت گمان مبرکه زمخت است زاک ما

پست و بلند شوخی نظاره هیچ نیست**** مژگان بس است سر به سمک تاسماک ما

آخربه فکرخویش فرورفتن است وبس**** چون شمع کنده است گریبان مغاک ما

صیقل مزن بر آینهٔ عرض انفعال **** ای جهد خشک کن عرق شرمناک ما

بیدل ز درد عشق بسی خون گریستی**** ترکرد شرم اشک تو دامان پاک ما

غزل شمارهٔ 211: سلسلهٔ شوق کیست سر خط آهنگ ما

سلسلهٔ شوق کیست سر خط آهنگ ما****رشته به پا می پرد از رگ گل رنگ ما

نقد جهان فسوس سهل نباید شمرد****دل به گره بسته است آبله در چنگ ما

با همه افسردگی جوش شرار دلیم****خفته پریخانه ای در بغل سنگ ما

درتپش آباد دل قطع نفس می کنیم****نیست ز منزل برون جاده و فرسنگ ما

پردهٔ سازنفس سخت خموشی نواست****رشته مگر بگسلد تا دهد آهنگ ما

در قفس عافیت هرزه فسردیم حیف****شور شکستی نزدگل به سر رنگ ما

سعی گوهر برگرفت بار دل از دوش موج****آبله چشمی ندوخت بر قدم لنگ ما

عالم بی مطلبی عرصهٔ پرخاش کیست****نیست روان خون زخم جزعرق ازجنگ ما

رشتهٔ چندین امل یک گره آمد به عرض****بر دو جهان مهر زد یأس دل تنگ ما

بیدل از اقبال عجز درهمه جا چیده است****آبله و نقش پا افسر واورنگ ما

غزل شمارهٔ 213: هم آبله هم چشم پر آب است دل ما

هم آبله هم چشم پر آب است دل ما****پیمانهٔ صد رنگ شراب است دل ما

غافل نتوان بود ازین منتخب راز****هشدارکه یک نقطه کتاب است دل ما

باغی که بهارش همه سنگ است دل اوست****دشتی که غبارش همه آب است دل ما

ما خاک ز جا بردهٔ سیلاب جنونیم****سرمایهٔ صدخانه خراب است دل ما

پیراهن ما کسوت عریانی دریاست****یک پرده تنکتر ز حباب است دل ما

در بزم وصالت که حیا جام به دست است****گر آب شود بادهٔ ناب است دل ما

منظوربتان هرکه شود حسرتش از ماست****یار آینه می بیند وآب است دل ما

تا آینه باقی ست همان عکس جمال است****ای یأس خروشی که نقاب است دل ما

تا چشم گشودیم به خویش آینه دیدیم****دریاب که تعبیر چه خواب است دل ما

ای آه اثر باخته آتش نفسی چند****خون شوکه زدست توکباب است دل ما

یارب نکشد خجلت محرومی دیدار****عمری ست که آیینه خطاب است دل ما

آیینه همان چشمهٔ توفان خیالی ست****بیدل چه توان کرد سراب است دل ما

غزل شمارهٔ 216: مپسند جزبه رهن تغافل پیام ما

مپسند جزبه رهن تغافل پیام ما****لعل ترا نگین نگرفته ست نام ما

پوشیده نیست تیرگی بخت عاشقان****آیینهٔ چراغ به دست است شام ما

کس با دل گرفته چه صید آرزوکند****این غنچه وا شودکه گل افتد به دام ما

صد رنگ خون به جیب تأمل نهفته ایم****ضبط نفس چنو زخم دل ست التیام ما

همواری طبیعت پرکار روشن است****مستی نخوانده است کس از خط جام ما

در مکتب تسلسل عقلت نمی رسد****صد داستان به یک سخن ناتمام ما

معیار چارسوی دو عالم گرفته ایم****یک جنس نیست قابل سودای خام ما

گاهی دو همعنان سحر می توان گذشت****رنگ شکسته می کشد امشب زمام ما

چون سبحه اینقدر به چه امید می دود****دل در رکاب اشک چکیدن خرام ما

دیگر به الفت که توان چشم دوختن****در عالم رمی که نفس نیست رام ما

کو انفعال تا حق هستی اداکنیم****چون شمع بسته برعرقی چند وام ما

بیدل چو نقش پا زبنای ادب مپرس****پر سرنگون فتاده بلندی ز بام ما

غزل شمارهٔ 218: همچو عنقا بی نیاز عرض ایجادیم ما

همچو عنقا بی نیاز عرض ایجادیم ما****یعنی آن سوی جهان یک عالم آبادیم ما

کس درتن محفل حریف امتیاز ما نشد****پرفشانیهای بی رنگ پریزادیم ما

اشک یأسیم ای اثر از حال ما غافل مباش****با دو عالم نالهٔ خون گشته همزادیم ما

شخص نسیان شکوه سنج غفلت احباب نیست****تا فراموشی به خاطرهاست در یادیم ما

نسبت محویت از ما قطع کردن مشکل است****حسن تا آیینه دارد حیرت آبادیم ما

محرم کیفیت ما حیرت تشویش نیست****چون فسون ناامیدی راحت ایجادیم ما

یوسفستان است عالم تا به خود پرداختیم****درکف شوق انتظارکلک بهزادیم ما

دستگاه بی پر و بالی بهشت دیگر است****نازمفروش ای قفس درچنگ صیادیم ما

آمد و رفت نفس سامان شوق جان کنی ست****زندگی تا تیشه بر دوش است فرهادیم ما

بی تردد همچو آب گوهر ز جا می رویم****خاک نتوان شد به این تمکین که بر بادیم ما

چون سپندای دادرس صبری که خاکسترشویم****سرمه خواهدگفت آخرتا چه فریادیم ما

قیدهستی چون نفس بال وپر پرواز ماست****هرقدر بیدل گرفتاری ست آزادیم ما

غزل شمارهٔ 222: تا دربن گلزار چون شبنم گذر داریم ما

تا دربن گلزار چون شبنم گذر داریم ما****باده ای در جام عیش از چشم تر داریم ما

سهل نبود در محیط دهر پاس اعتبار****آبرویی چون گهر همراه سر داریم ما

چون صداهرچند در دام قس وامانده ایم****از شکست خاطر خود بال وپر داریم ما

کی به سیل گفتگو بنیاد ماگیرد خلل****کوه تمکین خانه ای ازگوش کر داریم ما

کس به تیغ سرکشی باما نمی گردد طرف****اززمینگیری چو نقش پا سپر داریم ما

شعلهٔ ما فال خاکستر زد و آسوده شد****ای هوس بگذر، سری درزیرپر داریم ما

رنگ ما از خاکساری برنمی دارد شکست****چون علم گردی ز میدان ظفر داریم ما

از دل گرمی توان درکاینات آتش زدن****ساز چندین گلخنیم ویک شرر داریم ما

ناله را ای دل به بادغم مده این رشته ای ست****کزپی شیرازهٔ لخت جگر داریم ما

فتنه ها از دستگاه زندگی گل کردنی ست****از نفس صبح قیامت در نظر داریم ما

می رسیم آخر همان تا نقش پای خود چوشمع****گر سراغ رنگهای رفته برداریم ما

بیدل اندر جلوه گاه چین ابروی کسی****کشتی نظاره در موج خطر داریم ما

غزل شمارهٔ 224: نام خود را تا به رسوایی علم داریم ما

نام خود را تا به رسوایی علم داریم ما****از ملامت کی به دل یک ذره غم داریم ما

از قناعت بود ما را دستگاه همتی****چون هما در ظل بال خودکرم داریم ما

بر امید آنکه یابیم از دهان او نشان****روی خود را جانب ملک عدم داریم ما

در حرم گه شیخ وگاهی راهب بتخانه ایم****هرکجا باشیم بیدل یک صنم داریم ما

غزل شمارهٔ 232: با همه افسردگی مفت تماشاییم ما

با همه افسردگی مفت تماشاییم ما****موجها د ارد پری چندان که میناییم ما

رنگها گل کرده ایم اما در آغوش عدم**** بیضهٔ طاووس ز زیر بال عنقاییم ما

منزل ما محمل ما، سعی ما افتادگیست**** همچو اشک ازکاروان لغزش پاییم ما

بیخودی عمری ست ازدل می کشد رخت نفس**** تا برون خود جهانی دیگر آراییم ما

نردبان چاک دل تا قصرگردون بردن است**** چون سحر از خویش آسان برنمی آییم ما

گوشهٔ آرام دیگر ازکجا یابد کسی**** چون نفس در خانهٔ دل هم نمی پاییم ما

امتیاز وصل و هجران دورباش کس مباد**** آه ازین غفلت که با او نیزتنهاییم ما

صرفهٔ کوشش ندارد یاد عمر رفته ام**** فرصت ازکف می رود تا دست می ساییم ما

تا به همت بگذریم ازهرچه می آید به پیش**** همچوفرصت یک قلم دی ساز فرداییم ما

بی حضوری نیست استقبال از خود رفتگان**** سجده ای کردی به دامانی که می آییم ما

شوخی آثار معنی بی عبارت مشکل است**** فاش ترگوییم او هم اوست تا ماییم ما

بی محاباکیست بیدل از سر ما بگذرد**** چون شکست آبله یک قطره دریاییم ما

غزل شمارهٔ 234: بی توچون شمع زضعف تن ما

بی توچون شمع زضعف تن ما****رنگ ما خفت به پیراهن ما

نقش پاییم ادب پرور عجز****مژه خم می شود از دیدن ما

خاک ما گرد قیامت دارد****حذر از آفت شوراندن ما

زندگی طعمهٔ کلفت گردید****رشته ها خورده گره خوردن ما

حرص مضمون رهایی فهمید****دل به اسباب جهان بستن ما

فکر آزادگی آزادی برد****سرگریبان زده از دامن ما

اگر این است سلوک احباب****دشمن ما نبود دشمن ما

خلعت آرای سحر عریانی ست****چاک دوزید به پیراهن ما

آفت اندوختنی می خواهد****برق مانیست مگرخرمن ما

آخر انجام رعونت چون شمع****می کشد تار رگ گردن ما

قاصد آورد پیام دلدار****بازگردید ز خود رفتن ما

بیدل آخر ز چه خورشیدکم است****این چراغ به نفس روشن ما

غزل شمارهٔ 237: داغیم چون سپند مپرس از بیان ما

داغیم چون سپند مپرس از بیان ما****در سرمه بال می زند امشب فغان ما

عرض کمال ما عرق آلود خجلت است****ابر است اگر بلند شود آسمان ما

ما را چو شمع باب گداز آفریده اند****یعنی ز مغز نرمتر است استخوان ما

شبنم صفت ز بسکه سبکبار می رویم****بوی گل است ناقه کش کاروان ما

چون شعله سر به عالم بالا نهاده ایم****خاشاک وهم نیست حریف عنان ما

شوخی نگاه ما نفروشد چوآینه****عمری ست تخته است زحیرت دکان ما

پرواز ناله نیز به جایی نمی رسد****از بس بلند ساخته اند آشیان ما

رنگ شکسته آینهٔ بی خودی بس است****یارب زبان ما نشود ترجمان ما

جز داغ نیست مائدهٔ دستگاه عشق****آتش خوردکسی که شود میهمان ما

با آنکه ما اسیرکمند حوادثیم****عنقاست بی نشان به سراغ نشان ما

کو خامشی که شانه کش مدعا شود****آشفته است طرهٔ وضع بیان ما

پیداست راز سینهٔ ما بیدل از زبان****یک پارهٔ دل است زبان در دهان ما

غزل شمارهٔ 245: کوتاه نیست سلسلهٔ دود آه ما

کوتاه نیست سلسلهٔ دود آه ما****آشفتگی به زلف که واگرد راه ما

صاف طرب ز هستی مادردکلفت است****دارد نفس چو آینه روز سیاه ما

دریاد جلوهٔ تو دل از دست داده ایم****نو حیرت است آینهٔ کم نگاه ما

زین باغ سعی شبنم ما داغ یأس برد****برگی نیافتیم که گردد پناه ما

از دستگاه آبله اقبال ما مپرس****درزیرپا شکست ضعیفی کلاه ما

چون اشک سردرآبله پیچیده می رویم****خاراست اگر همه مژه ریزی به راه ما

حیرت گداخت شبنم شکی بهارکرد****باری درین چمن نفسی زد نگاه ما

هرجا رسیده ایم تری موج می زند****عالم طلسم یک عرق است ازگناه ما

در عالمی که فیش رود دعوی حسد****یارب مباد غفلت ماکینه خواه ما

بیدل ز بسکه بی اثر عرض هستی ام****کردی نکرد در دل آیینه آه ما

غزل شمارهٔ 254: گر چنین بالد ز طوف دامنت اجزای ما

گر چنین بالد ز طوف دامنت اجزای ما****بر سر ما سایه خواهدکرد سرتا پای ما

بی نفس در ظلمت آباد عدم خوابیده ایم****شانه زن گیسو، سحر انشاکن از شبهای ما

جهد ما مصروف یک سیرگریبان است وبس****غیر این گرداب موجی نیست در دریای ما

برتن ما هیچ نتوان دوخت جزآزادگی****گرهمه سوزن دمد چون سروازاعضای ما

ماجرای بوی گل نشنیده می باید شنید****ای هوس تن زن زبان غنچه است انشای ما

رنگی ازگلزار بیرنگی برون جوشیده ایم****از خرابات پری می می کشد مینای ما

یار در آغوش و سیرکعبه و دیر آرزوست****ناکجا رفته ست از خود شوق بی پروای ما

سعی همت را ز بی مغزان چه مقدار آفت است****هرکه راگردید سر، برلغزشی زد پای ما

دل مصفاکن سراز وستعگه مشرب برآر****آینه صیقل زدن سیری ست درصحرای ما

ششجهت هنگامهٔ امکان ز نفی ماپر است****رفتن از خود ناکجا خالی نماید جای ما

یک نفس بیدل سری باید نیاز جیب کرد****غیر مجنون نیست کس در خیمهٔ لیلای ما

غزل شمارهٔ 260: شوق تو دامنی زد بر نارسایی ما

شوق تو دامنی زد بر نارسایی ما****سرکوب بال وپر شد بی دست پایی ما

درکارگاه امکان بی شبهه نیست فطرت****تمثال می فروشد آیینه زایی ما

زان پنجهٔ نگارین نگرفت رنگ و بویی****پامال یأس گردید خون حنایی ما

یارب مباد آتش از شعله بازماند****خاک است بر سر ما از نارسایی ما

چون گل زباغ هستی ما هم فریب خوردیم****خون داشت درگریبان رنگین قبایی ما

گر اشک رخ نساید بر خاک ناتوانی****زان آستان که خواهد عذر جدایی ما

در راه او نشستیم چندان که خاک گشتیم****زین بیشتر چه باشد صبرآزمایی ما

از سجدهٔ حضورت بوی اثر نبردیم****امید دستها سود از جبهه سایی ما

تاکی هوس نوردی تا چند هرزه گردی****یارب که سنگ گردد خاک هوایی ما

گر در قفس بمیریم زان به که اوج گیریم****بی بال و پر اسیریم آه از رهایی ما

سرها قدم نشین شد پروازهاکمین شد****صد آسمان زمین شد از بی عصایی ما

بیدل اگر توهّم بند نظر نباشد****کافی ست سیر معنی لفظ آشنایی ما

غزل شمارهٔ 262: چو شمع یک مژه واکن زپرده مست برون آ

چو شمع یک مژه واکن زپرده مست برون آ****بگیرپنبه ز مینا قدح بدست برون آ

نه مرده چند شوی خشت خاکدان تعلق**** دمی جنون کن وزین دخمه های پست برون آ

جهان رنگ چه دارد بجز غبار فسردن**** نیاز سنگ کن این شیشه از شکست برون آ

ثمرکجاست درین باغ گو چو سرو و چنارت**** ز آستین طلب صدهزار دست برون آ

منزه است خرابات بی نیاز حقیقت**** تو خواه سبحه شمر خواهی می پرست برون آ

قدت خمیده ز پیری دگر خطاست اقامت**** ز خانه ای که بنایش کند نشست برون آ

غبار آن همه محمل به دوش سعی ندارد**** به پای هرکه ازین دامگاه جست برون آ

امید و یاس وجود و عدم غبار خیال است **** ازآنچه نیست مخور غم از آنچه هست برون آ

مباش محوکمان خانهٔ فریب چو بیدل**** خدنگ نازشکاری زقید شست برون آ

غزل شمارهٔ 264: از نام اگر نگذری از ننگ برون آ

از نام اگر نگذری از ننگ برون آ ****ای نکهت گل اندکی از رنگ برون آ

عالم همه از بال پری آینه دارد**** گو شیشه نمودارشو و سنگ برون آ

زین عرصه اضداد مکش ننگ فسردن **** گیرم همه تن صلح شوی جنگ برون آ

تا شهرت واماندگی ات هرزه نباشد **** یک آبله وار از قدم لنگ برون آ

آب رخ گلزار وفا وقف گدازی ست÷ **** خونی به جگرجمع کن ورنگ برون آ

تا شیشه نه ای سنگ نشسته ست به راهت **** از خویش تهی شوز دل تنگ برون آ

بک لعزش پا جاده توفیق طلب کن**** از زحمت چندین ره و فرسنگ برون آ

وحشتکده ما و منت گرد خرامی است**** زین پرده چه گویم به چه آهنگ برون آ

افسردگیی نیست به اوهام تعلق**** هرچند شررنیستی ازسنگ برون آ

در نالهٔ خا مش نفسان مصلحتی هست **** ای صافی مطلب نفسی زنگ برون آ

زندانی اندوه تعلق نتوان بود**** بیدل دلت از هرچه شود تنگ برون آ

غزل شمارهٔ 266: ای مردهٔ تکلف از کیف و کم برون آ

ای مردهٔ تکلف از کیف و کم برون آ****گاهی به رغم دانش دیوانه هم برون آ

تا ازگلت جز ایثار رنگی دگر نخندد**** سرتا قدم چو خورشید دست کرم برون آ

تنزیه بی نیاز است از انقلاب تشبیه **** گو برهمن دو روزی محو صنم برون آ

صدشمع ازین شبستان درخود زدآتش ورفت****ای خار پای همت زینسان تو هم برون آ

در عرصهٔ تعین بی راستی ظفر نیست**** هرجا به جلوه آیی با این علم برون آ

شمع بساط غیرت مپسند داغ خفت**** سربازی آنقدر نیست ثابت قدم برون آ

چون اشک چشم حیران بشکن قدم به دامان**** تا آبرو نریزی از خانه کم برون آ

شرم غروراعمال آبی نزد به رویت**** ای انفعال کوثر یک جبهه نم برون آ

بار خیال اسباب برگردن حیا بند**** تا دوش خم نبینی مژگان به خم برون آ

اثبات شخص فطرت بی نفی وهم سهل است **** چون خامه چیزی ازخود باهر رقم برون آ

بیدل زقید هستی سهل است بازجستن**** گر مردی اختیاری رو از عدم برون آ

غزل شمارهٔ 268: ازین محفل چه امکان است بیرون رفتن مینا

ازین محفل چه امکان است بیرون رفتن مینا ****که پالغز دو عالم دارد امشب دامن مینا

نفس سرمایهٔ عجزاست از هستی مشو غافل ****که تا صهباست نتوان برد خم ازگردن مینا

سلامت بی خبر دارد ز فیض عالم آبم ****حباب من ندارد صرفه در نشستن مینا

بتاب ای آفتاب عیش مخموران که در راهت ****سفیدازپنبه شد چون صبح چشم روشن مینا

اگر می نیست ای مطرب تو ازافسانهٔ دردی ****دل سنگین ما خونین به طرف دامن مینا

حباب باده با ساغر نفس دزدیده می گوید: ****که از چشم تو دارد نرگسستان گلشن مینا

مدد از هیچ کس در موسم پیری نمی خواهم ****که بس باشد مرا برکف عصای گردن مینا

تحیر در صفای امتیاز باده می لغزد ****پری گویی عرق کرده ست در پیراهن مینا

دلی آماده چندین هوس داری بهم بشکن ****مبادا فتنه زاییها کند آبستن مینا

اگر جوش بقا نبود فنا هم نشئه ای دارد ****که از قلقل مدان آهنگ بشکن بشکن مینا

امید سرخوشی در محفل امکان نمی باشد ****مگر از خود تهی گشتن شود پرکردن مینا

اگر بیدل ز اهل مشربی تسلیم سامان کن**** رگ گردن ندارد نسبتی باگردن مینا

غزل شمارهٔ 270: ز بخت نارسا نگرفت دستم گردن مینا

ز بخت نارسا نگرفت دستم گردن مینا****مگر مژگان دماند اشک وگیرد دامن مینا

درین میخانه تا ساغرکشی ساز ندامت کن****گلوی بسملی می افشرد خندیدن مینا

زبان تاک تا دم می زند تبخاله می بندد****که برق می نمی گنجد مگردرخرمن مینا

بهاری در نظرگل می کند ما نمی دانم****به طبع غنچه ها رنگ ست یا خون درتن مینا

خیال مستی آن چشم هرجا می فروش آید****عرق بیرون کشد شرم از جبین روشن مینا

نشاط جاودان خواهی دلی راصید الفت کن****که مستی هاست موقوف به دست آوردن مینا

اگر از ساغر آگاهی دل نشئه ای داری****به رنگ پرتومی طوف کن پیرامن مینا

تو ای غافل چرا پیمانهٔ عبرت نمی گیری****که عشرت جام در خون می زند از شیون مینا

به خود بالیدن گردون هوایی در قفس دارد****خلا می زاید ازکیفیت آبستن مینا

میی در چشم داریم الوداع ای رنج مخموری****که امشب موج اشکی برده ام تا دامن مینا

اگرسنگ رهت هوش است فال می پرستی زن****که از خود برنخیزی بی عصای گردن مینا

به حرف ناملایم زحمت دلها مشو بیدل****که هرجا جنس سنگی هست باشد دشمن مینا

غزل شمارهٔ 272: چندین دماغ دارد اقبال و جاه مینا

چندین دماغ دارد اقبال و جاه مینا****بر عرش می توان چید از دستگاه مینا

رستن ز دورگردون بی می کشی محال است****دزدیده ام ز مینا سر در پناه مینا

دورفلک جنون کرد ما را خجل برآورد****برخود زشرم بستیم آخرگناه مینا

تا می رسد به ساغربرهوش ما جنون زد****یوسف پری برآمد امشب زچاه مینا

زاهد به بزم مستان دیگرتو چهره منمای****شبهای جمعه کم نیست روز سیاه مینا

با این درشت خویان بیچاره دل چه سازد****عمری ست بر سرکوه افتاده راه مینا

دلها پر است باهم گرحرف و صوت داریم****قلقل درین مقام است یکسرگواه مینا

با دستگاه عشرت پر توام است کلفت****چشم تری نشسته شت بر قاه قاه مینا

شرم خمار مستی خون گشت و سر نیفراخت****آخرنگون برآمد ازسینه آه مینا

نازکدلان این بزم آمادهٔ شکستند****از وضع پنبه زنهار مشکن کلاه مینا

پاس رعایت دل آسان مگیر بیدل****با هر نفس حسابی ست درکارگاه مینا

غزل شمارهٔ 275: تاراجگرگل بود بدمستی اجزاها

تاراجگرگل بود بدمستی اجزاها****کهسار تهی گردید از شوخی میناها

مستقبل این محفل جز قصهٔ ماضی نیست****تا صبحدم محشر دی خفته به فرداها

دشوار پسندیها بر ماگره دل بست****گرخون نخورد فطرت حل است معماها

معنی همه مشکوف است تأویل عبارت چند؟****تمثال نمی خواهد آیینهٔ سیماها

نامحرمی عالم تا حشر نگرددکم****افتاده به روی هم پنهانی و پیداها

وحدت نکند تشویش از بیش وکم کثرت****سرچشمه چه نم بازد از خشکی دریاها

کس مانع جولان نیست اما چه توان کردن****چون آبله معذورند دامن به ته پاها

از خاک تو تاگردی ست موضوع پرافشانی****در خواب عدم باقی ست هذیان من و ماها

پیش است به هرگامت صد مرحله نومیدی****دنیا نفسی دارد آمادهٔ عقباها

در چارسوی اوهام تا کی الم تنگی****برگوشهٔ دل پیچید یک دامن و صحراها

بیدل طرب و ماتم مفت اثر هستی ست****ما کارگه رنگیم رنگ است تماشاها

غزل شمارهٔ 281: ز چشم بی نگه بودم خراب آباد غارتها

ز چشم بی نگه بودم خراب آباد غارتها****چه لازم در دل دوزخ نشستن از شرارتها

سوادنامه هم کم نیست در منع صفای دل****به حیرانی مژه برداشتم کردم عمارتها

به ذوق کعبه مگذر ازطواف کلبهٔ مجنون****غبار معنی الفت مباشید از عبارتها

هجوم داغ عشقت کرد ایجاد سرشک من****زدل هرجا سویدا جوش زد دارد زیارتها

شکست برگ گل هم ازتبسم عالمی دارد****عرقریزی ست هرجاجمع می گرددحرارتها

به خاک خود تیمم ساحل امنی دگردارد****خم آورد ابروی ناز تو از بار اشارتها

به حسن خلق بیدل ناتوان در جنت آسودن****مشو چون زاهدان توفانی آب طهارتها

غزل شمارهٔ 284: سجود خاک راحت گرهوا جوشاند ازسرها

سجود خاک راحت گرهوا جوشاند ازسرها****تپیدن محمل دریاکشد بر دوش گوهرها

شب هجرت به آن توفان غبارانگیخت آه من****که میدان پریدن تنگ شد بر چشم اخترها

شهید انتظار جلوهٔ تیغ که ام یارب****که چون شمعم زیک گردن بلندی می کندسرها

در آن گلشن که نخل او علم گردد به رعنایی****رسایی ری پزد بر سر سرو و صنوبرها

زلعلش هرکجا حرفی به تحریرآشناگد****تبسم می کشد چون صبح بال ازخط مسطرها

ندارد نامهٔ من درخور پرواز مضمونی****مگر رنگی ببندم بر پر و بال کبوترها

مخواه ازاهل معنی جزخموشی کاندر****حباب آسا نریزن آبروی خویش گوهرها

ز برگ خوف اگر بر خویش لرزد بید جا دارد****که باشد مفلسان را موی براندام نشترها

سمندر طینتم ننگ فسردن برنمی دارم****پروبال من آتش بود پیش ازرستن پرها

ز خاکستر سراغ شعلهٔ من چند پرسیدن****تب بیتابی شوقم نمی سازم به بسترها

هجوم غجز سامان غرورم کم نمی سازد****چوتیغ موج دارم در شکست خویش جوهرها

به رنگی سوخت عشقم درهوای آتشین خویی****که از خجلت به خاکستر عرق کردند اخگرها

میی کو تا هوس اینجا دماغی تازه گرداند****چوگوهر یک قلم لبریز دلتنگی ست ساغرها

ز ابنای زمان بیهوده دردسر مکش بیدل****اگر باری نداری التفاتت چیست با خرها

غزل شمارهٔ 286: ای بهار جلوه بس کن کز خجالت یارها

ای بهار جلوه بس کن کز خجالت یارها****در عرق شستند خوبان رنگ از رخسارها

می شود محو از فروغ آفتاب جلوه ات **** عکس در آبینه همچون سایه بر دیوارها

ناله بسیار است اما بی دماغ شکوه ایم****بستن منفار ما مهری ست بر طومارها

شوق دل ومانده پست و بلند دهر نیست**** نالهٔ فرهاد بیرون است ازین کهسارها

اهل مشرب از زبان طعن مردم فارع است**** دامن صحرا چه غم دارد ز زخم خارها

دیدهٔ ما را غبار دهر عبرت سرمه شد**** مردمک اندوخت این آیینه از زنگارها

لازم افتاده ست واعظ را به اظهارکمال**** کرّناواری غریوش مایهٔ گفتارها

زاهدان کوسه را ساز بزرگی ناقص است**** ریش هم می باید اینجا در خور دستارها

لطفی امدادی مدارایی نیازی خدمتی**** ای ز معنی غافل آدم شو به این مقدارها

ما زمینگیران ز جولان هوسها فارغیم**** نقش پا و یک وداع آغوشی رفتارها

هرکجا رفتیم داغی بر دل ما تازه شد **** سوخت آخر جنس ما ازگرمی بازارها

درگلستانی که بیدل نوبر تسلیم کرد**** سایه هم یک پایه برتر بود ز دیوارها

غزل شمارهٔ 288: حیرت دل گر نپردازد به ضبط کارها

حیرت دل گر نپردازد به ضبط کارها****ناله می بندد به فتراک تپش کهسارها

عالمی بر وهم پیچیده ست مانند حباب****جز هوا نبود سری در زیر این دستارها

نیست زندانگاه امکان سنگ راه وحشتم****چون نگه سامان عینک دارم از دیوارها

عندلیبان را ز شرم ناله ام مانند شمع****شعلهٔ آواز بست آیینهٔ منقارها

از خرام موج می چشم قدح داغ است و بس****دارد این نقش قدم خمیازهٔ رفتارها

موجهای این محیط آخرگهر خواهد شدن****سبحه خوابیده ست در پیچ و خم زنارها

بسکه درهرگل زمین ذوق تماشا خاک شد****پشه می آرد برون نظاره ازگلزارها

فقر در هرجا غرور یأس سامان می کند****کجکلاهی می زند موج از شکست کارها

خواب راحت بستهٔ مژگان به هم آورد ن است****سایه می گردند از افتادن این دیوارها

چون سحر سعی خروشم قابل اظهار نیست****به که برسازم شکست رنگ بندد تارها

بیدل این گلشن ز بس منظورحسن افتاده است****ناز مژگان می دمد گر دسته بندی خارها

غزل شمارهٔ 295: خواجه ممکن نیست ضبط عمرو حفظ مالها

خواجه ممکن نیست ضبط عمرو حفظ مالها****جادهٔ بسیار دارد آب در غربالها

گر همین کوس و دهل باشدکمال کر و فر****غیر رسوایی چه دارد دعوی اقبالها

سادگی مفت نشاط انگارکاینجا حسن هم****جامه نیلی می کند از دست خط و خالها

پیچ و تاب خشک دارد درکمین ما و منت****بر صریر خامه تاری بسته گیر از نالها

کوشش افلاک ازموی سپیدت روشن است****تاب ده نومیدی از ریشیدن این زالها

شعلهٔ هستی مآلش گرهمین خاکسترست****رفته می پندار پیش ازکاروان دنبالها

زیرچرخ آثارکلفت ناکجا خواهی شمرد****شیشهٔ ساعت پر است زگرد ماه وسالها

شکوه ات از هرکه باشد به که در دل خون شود****شرم کن زان لب که گردد محضر تبخالها

عرض دین حق مبر درپیش مغروران جاه****سعی مهدی برنمی آید به این دجالها

خلق را ذوق تعلق توأم طاووس کرد****رنگ هم افتاد پروازش به قید بالها

می فروشد هرکسی ما را به نرخ عبرتی****جنس ماعمری ست فریادی ست ازدلالها

حیرت آیینه ام بیدل تماشا کردنی ست****ناز صیقل دارم از پامالی تمثالها

غزل شمارهٔ 304: این انجمن عشق است توفانگر سامانها

این انجمن عشق است توفانگر سامانها****یک لیلی وچندین حی یک یوسف وکنعانها

ناموس وفا زین بیش برداشتن آسان نیست**** بر رنگ من افکندند خوبان گل پیمانها

این دیده فریبیها از غیر چه امکان است**** بوی تو جنونکار است در رنگ گلستانها

خواندیم رموز دهر از تاب و تب انجم**** خط نیست درین مکتوب جز شوخی عنوانها

وحشت ز محیط عشق آثار رهایی نیست**** امواج به زنجیرند از چیدن دامانها

در انجمن توفیق پر بی اثر افتادیم**** تر رفت سرشک آخر از خشکی مژگانها

پیری هوس دنیا نگذاشت به طبع ما**** آخ دل از این لذات کندیم به دندانها

تا دل به گره بستیم با حرص نپیوستیم**** جمعت گوهر ریخت آب رخ توفانها

نامحرمی خویشت سد ره آزادیست**** چشمی بگشا بشکن قفل در زندانها

مطرب نفسی سر داد، برقم به جگر افتاد **** نی این چه قیامت زد آتش به نیستانها

بیدل به چه جمعیت چون شمع ببالدکس**** سرتکمه برون افکند از بندگریبانها

غزل شمارهٔ 306: چو سایه چند به هر خاک جبهه سودنها

چو سایه چند به هر خاک جبهه سودنها****که زنگ بخت نگرددکم از زدودنها

غبار غفلت و روشندلی نگردد جمع****کجاست دیدهٔ آیینه را غنودنها

ز امتحان محبت درآتشیم همه****چو عود سوختن ماست آزمودنها

دمی که جلوه ادا فهم مدعا باشد****گشودن مژه هم مفت لب گشودنها

مخواه زآینهٔ حسن رفع جوهرخط****که بیش می شود این زنگ از زدودنها

گر آبرو بود از حادثات کاهش نیست****زبان نمی رسد الماس را ز سودنها

کجاست عشرت اندوختن به راحت ترک****مجو چوکاشتن آسانی از درودنها

مباش هرزه نوای بساط کج فهمان****که ترسم آفت نفرین کشد ستودنها

تغافل از بد و نیک اعتبار اهل حیاست****که سرخرویی چشم آورد غنودنها

نی ام چو ماه نو از آفت کمال ایمن****همان به کاستنم می برد فزودنها

فریب فرصت هستی مخورکه همچو شرار****نهفتنی ست اگر هست وانمودنها

درین محیط که نقد فسوس گوهر اوست****کفی پر آبله کن چون صدف ز سودنها

سراغ جیب سلامت نمی توان دریافت****مگر زکسوت بی رنگ هیچ بودنها

گرهگشای سخنور سخن بود بیدل****به ناخنی نفتدکار لب گشودنها

غزل شمارهٔ 308: چو شمعم از خجالت رهنمود نارسیدنها

چو شمعم از خجالت رهنمود نارسیدنها****به جای نقش پا در پیش پا دارم چکیدنها

ز یک تخم شرر صد کشت عبرت کرده ام خرمن****ازین مزرع درودن می دمد پیش ازدمیدنها

گلستان جنون را آن نهال شوق دربارم****که چون آهم برون م آرد ازخود قدکشیدنها

در آن وادی که طاقتها به عرض امتحان آید****نگاه ما ز خود رفتن سرشک ما دویدنها

چه دست و پا تواند زدکسی در بند جسمانی****ندارد این قفس بیش از نفس واری تپیدنها

به سر بردیم در شغل تأسف مدت هستی****رهی کردیم چون مقراض قطع از لب گزیدنها

زدیم از ساز هستی دست در فتراک بیتابی****نفس ما را به رنگ صبح شد دام رمیدنها

ز نیرنگ فسون پردازی الفت چه می پرسی****تو در آغوشی و من کشتهٔ از دور دیدنها

ز اوج اعتبار آزاده ام گرد ره فقرم****نباشد دامن کوتاه من مغرور چیدنها

نگردی محرم راز محبت بی شکست دل****که چون گل خواندن این نامه می باشد دریدنها

چنین در حسرت صبح بناگوش که می گریم****که در مهتاب دارد ریشه اشکم از چکیدنها

در این گلشن که رنگش ریختند ازگفتگو بیدل****شنیدنهاست دیدنها و دیدنها شنیدنها

غزل شمارهٔ 310: درفکر حق و باطل خوردیم عبث خونها

درفکر حق و باطل خوردیم عبث خونها****این صنعت الفاظ است یاشوخی مضمونها

بر هرچه نظرکردیم کیفیت عبرت داشت****گردون زکجا واکرد دکانچهٔ معجونها

نظم گهرمعنی چون نثرفراهم نیست****از بس که جنون انگیخت بی ربطی موزونها

در خلق ادب ورزی خاصیت افلاس است****فقر اینهمه سامان کرد موسایی و قارونها