يا در ضمن بحثهاي تاريخي خود ، فاجعه ي فراموش نشدني كربلا را آورده و به ذكر وقايع آن برآمده اند . مسئله ي بازگشت اهل بيت عليهم السلام و از آن جا به مدينه ، يكي از مسائل مهم تاريخ نهضت حسيني است و چون برخي مشكلات تاريخي به همراه دارد ، هر سال به هنگامه ي ماه صفر و تجديد خاطره و ياد حضرت سيدالشهدا عليه السلام در روز اربعين ، بر سر زبانها مي افتد و عده اي به چگونگي آن و برخي به نفي و اثبات آن مي پردازند و عده اي ساكت و بي نظر از كنار آن مي گذرند . از آن جايي كه اين رويداد بسيار پراهميت است و عده اي از بزرگان درباره ي آن قلم زده اند ، لذا ما را به نقد و بررسي نظرات و نگارش مطالبي پيرامون اين مهم واداشت ، اميدوارم كه از نقطه نظرات صاحبنظران و انتقادات ايشان بهره مند شوم .

محمد امين پوراميني

29 / صفر المظفر 1423 برابر با 12 ارديبهشت ماه 1381

آن را معين سازند [2] و بيشتر ايشان تنها ابيات او را نقل كرده اند ، بدون آن كه به مكان و زمان آن تصريح نمايند . [3] . 3 . اين روايت ، ناظر به عبور سليمان از كربلاست و اين با عنوان زيارت فرق مي كند ؛ چون عبارتي كه ابن نما آورده اين است : مر سليمان بن قتة العدوي مولي بني تميم بكربلاء بعد قتل الحسين عليه السلام بثلاث ، فنظر الي مصارعهم ، فاتكأ علي فرس له عربية ، و أنشأ . . . ؛ سليمان بن قته ي عدوي پس از گذشت سه روز از شهادت حسين عليه السلام از كربلا گذشت و به جايگاه شهادتشان نگاه افكند و درحالي كه به اسب عربي خود تكيه نموده بود ، چنين سرود . . . [4] . و عبور از آن مكان مقدس اعم از آن است كه به قصد زيارت باشد يا نباشد و اين غير از عمل كسي است كه به قصد زيارت قبر آن حضرت ، رنج سفر را بر خود هموار سازد و عواقب اين كار را به جان بخرد . با توجه به اين مطلب ، حال عبيدالله بن حر جعفي نيز روشن مي شود ، او كه دعوت شخص امام حسين عليه السلام را براي ياري رساني نپذيرفته بود و به گمان خود با زرنگي توانسته بود رعايت بي طرفي را نموده و از حضور در لشكر ابن زياد نيز سرباز زند ، پس از واقعه ي جانگداز كربلا ، هنگامي كه از سوي ابن زياد بازخواست شد ، بر جان خود ترسيد و از كوفه فرار كرد و به كربلا آمد و با نهايت پشيماني از

ياري نرساندن به فرزند رسول خدا صلي الله عليه و آله اشعاري را سرود . [5] ولي باز نمي توان عنوان شريف «زائر» را بر او منطبق ساخت . افزون بر آن زمان حضور او را در كربلا دقيقا نمي دانيم . «زيارت» قبر حسين عليه السلام تنها پس از دفن جسد مطهر است ، نه پيش از آن . و با اين بيان ، بني أسد را كه توفيق دفن اجساد مطهر را يافتند ، نمي توان داخل در عنوان فوق دانست . با توجه به اين مطالب ، بايد جابر بن عبدالله انصاري را نخستين كسي دانست كه شرافت كسب اين عنوان را پيدا نموده است ؛ چون او كسي است كه به قصد زيارت قبر سالار شهيدان ، أباعبدالله الحسين عليه السلام ، با توجه به كهولت سني خود و با در نظر گرفتن شرايط بسيار سخت سياسي روز ، از مدينه به كربلا آمد ؛ چنان كه بسياري از بزرگان به اين مطلب تصريح نموده اند . شيخ مفيد مي فرمايد : و في اليوم العشرين منه - صفر - . . . هو اليوم الذي ورد فيه جابر بن عبدالله الأنصاري صاحب رسول الله صلي الله عليه و آله و رضي الله تعالي عنه من المدينة الي كربلاء ، لزيارة قبر سيدنا أبي عبدالله عليه السلام ، فكان أول من زاره من الناس ؛ بيستم ماه صفر ، روزي است كه جابر بن عبدالله انصاري ، يار رسول خدا صلي الله عليه و آله ، به قصد زيارت قبر حضرت أباعبدالله عليه السلام ، از مدينه به كربلا رفت و او نخستين كسي است كه به زيارت قبر آن حضرت

شتافت . [6] . و اين مطلب را بسياري از عالمان و دانشمندان نقل كرده اند . شيخ طوسي [7] ، علامه ي حلي [8] ، شيخ رضي الدين علي بن يوسف بن مطهر حلي [9] ، شيخ كفعمي [10] ، علامه ي مجلسي [11] محدث نوري از جمله ي اين دانشمندان اند . [1] مثير الأحزان ، ص 110 ؛ بحارالأنوار ، ج 45 ، ص 293 . [2] تذكرة الخواص ، ص 272 ؛ اللهوف ، ص 233 ؛ ينابيع المودة ، ج 3 ، ص 100 . [3] الطبقات الكبري ، (ترجمة الامام الحسين عليه السلام من القسم غير المطبوع) ، ص 92 ؛ مقاتل الطالبيين ، ص 121 ، أنساب الأشراف ، ج 3 ، ص 420 ؛ المناقب ، ج 4 ، ص 117 ؛ مروج الذهب ، ج 3 ، ص 64 ؛ تهذيب الكمال ، ج 6 ، ص 447 ؛ سير أعلام النبلاء ، ج 3 ، ص 318 ؛ الاستيعاب ، ج 1 ، ص 379 ؛ تهذيب ابن عساكر ، ج 4 ، ص 345 ؛ البداية و النهاية ، ج 8 ، ص 213 ؛ جواهر العقدين ، ج 2 ، ص 33 . [4] مثير الأحزان ، ص 110 . [5] سبط ابن جوزي در تذكرة الخواص ، ص 270 اشعار وي را اين گونه آورده است :

يقول أمير غادر أي غادر *** ألا كنت قاتلت الشهيد بن فاطمة

ونفسي علي خذلانه و اعتزاله *** و بيعة هذا الناكث العهد لائمة

فياندمي ألا أكون نصرته *** ألا كل نفس لا تسدد نائمة

و اني علي أن لم أكن من حماته *** لذو

حسرة ما ان تفارق لازمة

سقي الله أرواح الذين تآزروا *** علي نصره سقيا من الغيث دائمة

وقفت علي أطلالهم و محالهم *** فكاد الحشي ينفض و العين ساجمة

لعمري لقد كانوا سراعا الي الوغي *** مصاليت في الهيجا حماة خضارمة

فان يقتلوا في كل نفس بقية *** علي الأرض قد أضحت لذلك واجمة

و ما أن رأي الراؤن أفضل منهم *** لدي الموت سادات و زهر قماقمة

أيقتلهم ظلما و يرجوا ودادنا *** فدع خطة ليست لنا بملائمة

لعمري لقد ارغمتمونا بقتلهم *** فكم ناقم منا عليكم و ناقمة

أهم مرارا أن أسير بجحفل *** الي فئة زاعت عن الحق ظالمة

فكفوا و الا زرتكم في كتايب *** أشد عليكم من زحوف الديالمة .

[6] مسار الشيعة ، ص 46 . [7] مصباح المتهجد ، ص 730 . [8] منهاج الصلاح ، بنابر نقل لؤلؤ و مرجان ، ص 147 . [9] العدد القوية ، ص 219 ، ص 11 ؛ بحارالأنوار ، ج 98 ، ص 195 . [10] مصباح كفعمي ، ص 489 . [11] بحارالأنوار ، ج 101 ، ص 334 .

اي باقر العلم ! [3] و در حالي كه تكيه بر عصايش زده بود ، در كوچه هاي مدينه مي گشت و مي گفت : علي خير البشر ؛ علي برترين بشر است . [4] و چون پيرمرد شده بود ، حجاج كاري به او نداشت . [5] . محدث نوري مي گويد : او از پيشتازان گرد آمده ي اطراف وجود اميرمؤمنان علي عليه السلام و حامل سلام پيامبر صلي الله عليه و آله براي امام باقر عليه السلام و نخستين زائر قبر أباعبدالله الحسين عليه السلام و روايتگر خبر لوح (دربردارنده ي نص خداوند بر امامت امامان) بود و او تنها صحابي پيامبر صلي الله عليه و آله بود كه آن لوح را نزد فاطمه ي زهرا عليهاالسلام ديده بود . او داراي مناقبي ديگر و فضايلي بي شمار بود . » [6] . محدث قمي مي گويد : او صحابي و يار جليل القدر پيامبر بود و پيوستگي او به اهل بيت عليهم السلام و جلالت او ، مشهورتر از آن است كه ذكر شود . وي به سال 78 از دنيا رفت و رواياتي كه دلالت بر فضل او نمايد ، بسيار است . . . از أسدالغابة منقول است كه او هجده جنگ را در ركاب پيامبر صلي الله عليه و آله ، وجنگ صفين را در ركاب امير مؤمنان علي عليه السلام حاضر شد و در آخر عمر كور گرديد . . . . [7] . آيت الله خويي مي نويسد : او جنگ بدر [8] و هجده غزوه را همراه پيامبر صلي الله عليه و آله حاضر شد و از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله و از بهترين ياران اميرمؤمنان و

از جمله شرطة الخميس بود . وي از ياران امام حسن و امام حسين و امام سجاد و امام باقر عليهم السلام و جليل القدر بود . . . كليني با سند صحيح خود از امام باقر عليه السلام اين سخن را درباره ي وي روايت كرده است : هيچ گاه جابر دروغ نگفته است . [9] . در اين جا برخي فضايل و برجستگيهاي زندگي جابر بن عبدالله انصاري را برمي شماريم [10] : - او و پدرش هر دو از ياران رسول خدا بودند . [11] وي از اهل بيت رضوان ، و از شاهدان شب دوم عقبه ، و از حاضران در جنگ خندق و بيعت شجره بوده است . [12] . در جريان عقبه ، او كه كودكي بيش نبود ، همراه پدر در جمله ي هفتاد تني بود كه در آن جا با رسول خدا صلي الله عليه و آله بيعت نمودند . [13] . - او كهنسالي است كه از ياران رسول خدا صلي الله عليه و آله و اميرمؤمنان و امام حسن و امام حسين و امام زين العابدين و امام باقر عليهم السلام شمرده مي شود [14] و به هنگام مرگ حدود 90 سال داشت . [15] . - او از راوياني است كه عده ي زيادي از وي نقل حديث نموده اند . برخي احاديث وي را تا 1540 روايت شمرده اند [16] و از اين رو ، از وي به عنوان كسي ياد مي كنند كه از جمله مكثرين در حديث و حافظان سنن بوده است . [17] . - ابن عقده وي را منقطع به اهل بيت عليهم السلام معرفي نموده [18] و برقي او را از اصفيا مي داند

. [19] . - برجستگي علمي وي به حدي است كه ذهبي او را فقيه و مفتي مدينه در زمان خود معرفي نموده [20] و مرحوم سيد امين ، وي را از اجلاي مفسران مي داند . [21] .

پي نوشتها

[1] اختيار معرفة الرجال ، ج 1 ، ص 38 ، ح 78 .

[2] همان ، ج 1 ، ص 41 ، ح 87 .

[3] همان ، ج 1 ، ص 41 ، ح 88 .

[4] همان ، ج 1 ، ص 44 ، ح 93 .

[5] همان ، ج 2 ، ص 124 ، ح 195 .

[6] مستدرك الوسائل ، ج 3 ، ص 580 (الفائدة الخامسة من الخاتمة) ، ترجمه ي جابر ؛ سفينة البحار ، ج 1 ، ص 141 .

[7] سفينة البحار ، ج 1 ، ص 141 - 140 .

[8] عبدالله بن عماره بن قدح روايت كرده است كه جابر تمامي مشاهد را جز جنگ بدر حاضر گرديده است (ر . ك : تهذيب الكمال ، ج 4 ، ص 448) ، ولي اين مسئله مورد اختلاف است ، ابن اثير تصريح مي كند كه برخي مي گويند كه وي در بدر نيز حاضر بوده است (ر . ك : اسد الغابة ، ج 1 ، ص 257) ، و برخي روايات دركتابهاي فريقين بر اين مطلب دلالت دارد ، از جمله شيخ طوسي به نقل از حضرت امام باقر عليه السلام درباره جابر نقل مي كند كه : «او بدري ، احدي ، شجري . . . بوده است» (ر . ك : سفينة البحار ، ج 1 ، ص 534) و بخاري

نيز از جابر روايت كرده است كه در روز بدر براي اصحاب آب مي رسانده است (ر . ك : تاريخ البخاري ، ج 2 ، ص 207 ، ح 2208) ، و كلبي نيز تصريح به حضور وي در جنگ بدر دارد (ر . ك : اعيان الشيعة ، ج 4 ، ص 46) .

[9] معجم رجال الحديث ، ج 4 ، ص 330 ، ش 2026 ؛ المفيد من معجم رجال الحديث ، ص 100 .

[10] تفصيل آن را در كتاب ما بعد شهادة الحسين عليه السلام اثر نگارنده مطالعه فرماييد .

[11] تهذيب الكمال ، ج 4 ، ص 443 .

[12] سير اعلام النبلاء ، ج 4 ، ص 336 .

[13] كتاب الثقات ، ج 3 ، ص 51 ؛ المعجم الكبير ، ج 2 ، ص 180 ، ح 1730 و 1731 ؛ مختصر تاريخ دمشق ، ج 5 ، ص 375 .

[14] اعيان الشيعة ، ج 4 ، ص 46 .

[15] سير اعلام النبلاء ، ج 4 ، ص 337 .

[16] سير اعلام النبلاء ، ج 4 ، ص 339 .

[17] اسد الغابة ، ج 1 ، ص 257 .

[18] تنقيح المقال ، ج 1 ، ص 199 .

[19] اعيان الشيعة ، ج 4 ، ص 46 .

[20] سير اعلام النبلاء ، ج 4 ، ص 336 .

[21] اعيان الشيعة ، ج 4 ، ص 336

يافته است و مي توان او را دومين زائر آن حضرت دانست . مرحوم محدث قمي مي فرمايد : «عطيه ي عوفي يكي از مردان علم و حديث است كه اعمش و ديگران از وي روايت نقل نموده اند و از او روايات زيادي در فضيلت اميرمؤمنان عليه السلام نقل شده است . » [22] . برخي از فضايل اين شخصيت بزرگ عبارت است از : -انتخاب نام وي توسط اميرمؤمنان عليه السلام ؛ هنگامي كه وي ولادت يافت ، پدرش به آن حضرت گفت : پسري از من به دنيا آمده است ، نامي بر او بگذار . آن حضرت فرمود : هذا عطية الله ؛ او داده ي خداوند است . از اين روي او را «عطية» نام نهادند . - توفيق زيارت قبر سيدالشهدا عليه السلام همراه جابر بن عبدالله انصاري . - پس از خروج ابن اشعث و فرار عطيه به فارس ، حجاج به محمد بن قاسم ثقفي نوشت كه عطيه را فراخوان . اگر اوعلي بن ابي طالب را لعن كرد كه هيچ ، وگرنه به او چهارصد ضربه شلاق بزن و موي سر و ريش او را بزن . عطيه پس از احضار ، از انجام اين كار سر باز زد و ضربات شلاق و تحمل اهانت را در ولاي مولاي خود به جان خريد . - او داراي تفسير قرآن در پنج جزء بود . اين سخن از اوست : «من قرآن را سه بار با ديد تفسيري و هفتاد بار با نگاه قرائتي بر ابن عباس عرضه داشتم . » [23] .

[22] سفينة البحار ، ج 2 ، ص 205 (ماده ي عطا) .

[23] سفينة البحار ،

ج 2 ، ص 205 ، (ماده ي عطا) .

من ثدي الايمان ، و فطمت بالاسلام ، فطبت حيا ، و طبت ميتا ، غير أن قلوب المؤمنين غير طيبة لفراقك ، و لا شاكة في الخيرة لك ، فعليك سلام الله و رضوانه ، و أشهد أنك مضيت علي ما مضي عليه أخوك يحيي بن زكريا ؛

شهادت مي دهم كه تو فرزند خاتم پيامبران و سيد مؤمنان هستي . و تو هم پيمان پرهيزكاري و نتيجه ي هدايت و پنجمين اصحاب كسايي . و تو فرزند سيد نقيبان و زاده ي فاطمه سيده ي بانواني ، و چگونه چنان نباشي و حال آن كه دستان سيد مرسلان غذايت داد و در دامن پرهيزكاران پرورش يافتي و از سينه ي ايمان شير خوردي و با اسلام از آن جدا گشتي . پس خوب زيستي و خوب به لقاي الاهي رسيدي ، گر چه دلهاي مؤمنان از فراق تو آرامش نمي گيرد ، و هيچ شك و ترديدي را در انتخاب صحيح تو و آنچه كه در آن خير و صلاح توست ، به خود راه نمي دهد . پس بر تو سلام و رضوان خدا باد . و گواهي مي دهم كه تو بر همان راهي قرار گرفتي كه برادرت يحيي ، فرزند زكريا ، بر آن قدم نهاد . آن گاه نگاهش را به اطراف قبر مطهر دوخت و خطاب به شهيدان گلدشت كربلا گفت : سلام بر شما اي ارواحي كه در اطراف حسين رحل افكنديد . . . ! شهادت مي دهم كه شما نماز را به پا داشتيد و زكات را پرداختيد و امر به معروف نموديد و نهي از منكر كرديد و با كافران به جنگ برخاستيد و خدا

را بندگي نموديد تا آن كه به حد يقين رسيديد . قسم به آن كسي كه محمد را به پيامبري برانگيخت ! كه ما در آنچه كه انجام داديد شريك هستيم . عطيه مي گويد : به او گفتم : اي جابر ! چگونه ما با آنان شريكيم و حال آن كه كاري نكرديم . نه در دشتي فرود آمديم و نه بر كوهي بالا رفتيم و نه جنگيديم و اينان بين سرها و بدنهاشان جدايي افتاد و فرزندانشان يتيم و زنانشان بي سرپرست شدند ! ؟ جابر گفت : اي عطيه ، از حبيب خودم رسول خدا صلي الله عليه و آله شنيدم كه فرمود : «هر كس كه قومي را دوست بدارد ، با آنان محشور گردد و هر كس كه كار قومي را دوست بدارد در عملشان شريك گردد . » قسم به كسي كه محمد را به پيامبري برانگيخت كه نيت من و ياران من ، با نيت و قصد حسين و يارانش يكي است . مرا به سمت خانه هاي كوفه ببر . . . [1] . اين خبر به خوبي وضعيت جابر را روشن مي سازد . چرا كه از يك طرف ژرفاي شناخت و معرفت وي را نسبت به آل محمد صلي الله عليه و آله روشن و ادب زيارت او را آشكار ساخته ، و از سوي ديگر ، دشمنان امام حسين عليه السلام را ملحدان و بي دينان معرفي نموده است و به خوبي ميزان تولي و تبري وي را آشكار ساخته است . سيد بن طاووس چگونگي زيارت جابر را با تفصيلي ديگر به نقل از عطا [2] اين گونه آورده است :

من در روز بيستم ماه صفر با جابر بن عبدالله همراه بودم . هنگامي كه به غاضريه رسيديم ، در نهر آب غسل كرد و پيراهن پاكي كه همراه داشت به تن كرد . پس به من گفت : آيا چيزي از مواد خوشبو كننده همراه داري ؟ گفتم : سعد [3] دارم ، مقداري از آن را بر سر و تن خود قرار داد و با پاي برهنه به راه افتاد و در برابر سر مبارك حسين عليه السلام ايستاد و سه بار تكبير گفت و بي هوش روي قبر افتاد . هنگامي كه به هوش آمد ، شنيدم كه چنين مي گفت : السلام عليكم يا آل الله السلام عليكم يا صفوة الله ، السلام عليكم ياخيرة الله من خلقه ، السلام عليكم يا سادةالسادات ، السلام عليكم يا ليوث الغابات ، السلام عليكم يا سفينة النجاة ، السلام عليك يا أباعبدالله و رحمة الله و بركاته ، السلام عليك يا وارث علم الأنبياء ، السلام عليك يا وارث آدم صفوة الله ، السلام عليك يا وارث نوح نبي الله ، السلام عليك يا وارث ابراهيم خليل الله ، السلام عليك يا وارث اسماعيل ذبيح الله ، السلام عليك يا وارث موسي كليم الله ، السلام عليك يا وارث عيسي روح الله ، السلام عليك يا ابن محمد المصطفي ، السلام عليك يا ابن علي المرتضي ، السلام عليك يا ابن فاطمة الزهراء ، السلام عليك يا شهيد بن الشهيد ، السلام عليك يا قتيل بن القتيل ، السلام عليك يا ولي الله و ابن وليه ، السلام عليك يا حجة الله و ابن حجته علي خلقه ، أشهد أنك قد

أقمت الصلاة ، و آتيت الزكاة ، و أمرت بالمعروف ، و نهيت عن المنكر ، و بررت والديك ، و جاهدت عدوك ، أشهد أنك تسمع الكلام ، و ترد الجواب ، و أنك حبيب الله و خليله و نجيبه و صفيه و ابن صفيه ، زرتك مشتاقا ، فكن لي شفيعا الي الله ، يا سيدي ، أستشفع الي الله بجدك سيد النبيين ، و بأبيك سيد الوصيين ، و بأمك سيدة نساء العالمين ، لعن الله قاتليك و ظالميك و شانئيك و مبغضيك من الأولين و الآخرين ؛

سلام بر شما اي آل الله . سلام بر شما اي برگزيدگان خدا . سلام بر شما اي كساني كه خداوند ايشان را از ميان خلق خود برگزيد . سلام بر شما اي سروران سرورها . سلام بر شما اي شيران جنگلها . سلام بر شما اي كشتي نجات . سلام بر تو اي اباعبدالله . و رحمت و بركت خداوندي بر تو باد ! سلام بر تو اي وارث علم پيامبران . سلام بر تو اي وارث آدم ، برگزيده ي خدا . سلام برتو اي وارث نوح ، پيامبر خدا . سلام بر تو اي وارث ابراهيم ، خليل الله . سلام بر تو اي وارث اسماعيل ذبيح الله . سلام بر تو اي وارث موسي ، كليم الله . سلام بر تو اي وارث عيسي ، روح الله . سلام بر تو اي فرزند محمد مصطفي . سلام بر تو اي فرزند علي مرتضي . سلام بر تو اي فرزند فاطمه ي زهرا . سلام بر تو اي شهيد فرزندشهيد . سلام بر تواي

كشته ي فرزند كشته . سلام بر تو اي ولي خدا و فرزند حجت او بر خلقش . گواهي مي دهم كه تو نماز را به پا داشتي و زكات را پرداختي و امر به معروف و نهي از منكر نمودي و به پدر و مادرت نيكي روا داشتي و تو با دشمنت به جهاد برخاستي . شهادت مي دهم كه تو سخن من را مي شنوي و پاسخ من را مي دهي و تو حبيب و دوست و نجيب و برگزيده ي خداوند و فرزند برگزيده ي او هستي . با حالت اشتياق به زيارت تو شتافتم ، پس به درگاه خداوند شفيع من باش . آقاي من ! من به واسطه ي جد ، تو سيد پيامبران و پدر تو سيد وصيان و مادر تو سرور زنان جهانيان ، شفاعت را خواهانم . خداوند لعنت كند كشندگان و ستمكاران و بدگويان و دشمنان تو را ، از اول ايشان تا آخرشان . آن گاه خود را بر روي قبر انداخت و دو گونه ي خود را بر آن نهاد و سپس چهار ركعت نماز خواند و به سمت قبر علي اكبر عليه السلام آمد و گفت : السلام عليك يا مولاي و ابن مولاي ، لعن الله قاتلك ، لعن الله ظالمك ، أتقرب الي الله بمحبتكم ، و أبرأ الي الله من عدوكم ؛ سلام بر تو اي مولا و فرزند مولايم ! خدا لعنت كند كشنده ي تو را ! خدا لعنت كند ستم كننده ي به تو را ! با دوستي به شما به خداوند نزديك مي شوم و از دشمنانتان نزد خداوند بيزاري مي جويم . سپس قبر را بوسيد و دو ركعت نماز خواند

و رو به شهيدان نمود و گفت : السلام علي الأرواح المنيخة بقبر أبي عبدالله ، السلام عليكم يا شيعة الله و شيعة رسوله و شيعة أميرالمؤمنين و الحسن و الحسين ، السلام عليكم يا طاهرون ، السلام عليكم يا مهديون ، السلام عليكم يا أبرار ، السلام عليكم و علي ملائكة الله الحافين بقبوركم ، جمعني الله و اياكم في مستقر رحمته تحت عرشه ؛ سلام بر ارواحي كه گرداگرد قبر اباعبدالله رحل افكنده اند . سلام بر شما اي شيعيان خدا و پيروان فرستاده ي او و تابعان اميرمؤمنان و حسن و حسين . سلام بر شما اي پاكان . سلام بر شما اي هدايت گران . سلام بر شما اي نيكان . سلام بر شما و بر فرشتگان خداوندي كه بر گرد قبرهايتان مي گردند . خداوند من و شما را در جايگاه رحمت و در زير عرش خود به هم رساند . پس از آن به سمت قبر عباس فرزند اميرمؤمنان عليهماالسلام آمد و در حال ايستاده گفت : السلام عليك يا أباالقاسم ، السلام عليك يا عباس بن علي ، السلام عليك يا ابن أميرالمؤمنين ، أشهد لقد بالغت في النصيحة ، و أديت الأمانة ، و جاهدت عدوك و عدو أخيك ، فصلوات الله علي روحك الطيبة ، و جزاك الله من أخ خيرا ؛ سلام بر تو اي ابوقاسم . سلام بر تو اي عباس بن علي . سلام بر تو اي فرزند اميرمؤمنان . شهادت مي دهم كه تو نهايت كوشش را در نصيحت به كار بستي و حق امانت را به جا آوردي و بادشمن خود و برادرت به جهاد برخاستي .

پس درود خداوندي بر روح پاك تو باد . و خداوند در برابر خدمتي كه به برادرت نمودي ، پاداش خيرت دهد . آن گاه دو ركعت نماز خواند و دعا كرد و برگشت [4] . در هر صورت ، جابر همراه عطيه به شرف زيارت نايل آمد ؛ گر چه روشن نيست كه چگونه عطيه به جابر پيوسته و هم سفر گرديده است و دو احتمال در اين جا وجود دارد : 1 . عطيه در آن سال به حج مشرف شده باشد و همراه جابر ، از حجاز به سمت كربلا آمده باشد . 2 . جابر خود به كوفه آمده و از آن جا همراه وي به كربلا مشرف شده باشد . زمان زيارت نيز بر روايت ابن طاووس ، روز بيستم صفر بوده است . ملاقات ايشان با امام زين العابدين عليه السلام و همراهانشان را در هيچ يك از دو روايت طبري و ابن طاووس نمي يابيم و اين نكته را در بحثهاي آينده بايد در نظر داشت .

پي نوشتها

[1] بشارة المصطفي ، ص 74 ، و همين مضمون با اندكي تفاوت در مقتل خوارزمي ، ج 2 ، ص 190 ديده مي شود .

[2] ظاهرا مقصود از عطا همان عطيه است ، همان طوري كه محدث نوري نيز اين احتمال را داده است ، ر . ك : لؤلؤ و مرجان ، ص 149 .

[3] سعد ماده ي گياهي خوشبو كننده است . ابن منظور مي نويسد : السعد بالضم : من الطيب ، و السعادي مثله . . . قال الأزهري : السعد : نبت له أصل تحت الأرض أسود طيب . (ر . ك : لسان العرب ج 3

، ص 316) .

[4] مصباح الزائر ، ص 286 ؛ بحارالأنوار ، ج 101 ، ص 329 .

از اين بالاتر روايتي است كه مرحوم شيخ صدوق به سند خود ، از فاطمه ي بنت علي عليهاالسلام درباره ي جريان اسيران اهل بيت در شام نقل مي فرمايد ، تا آن جا كه فرمود : الي أن خرج علي بن الحسين عليه السلام بالنسوة و رد رأس الحسين عليه السلام الي كربلاء ؛ تا آن گاه كه حضرت علي بن حسين عليه السلام همراه زنان از شام خارج شد و سر حسين عليه السلام را به كربلا بازگرداند [3] . مرحوم آيت الله حاج ميرزا محمد اشراقي (ارباب) مي فرمايد : به حسب عادت ، بعيد مي نمايد كه آن قافله ي دل شكسته كه با اكراه و اضطرار از كربلا كوچ كردند و از گريه و سوگواري ممنوع شدند و اجساد شريفه ي شهداي خود را مقابل آفتاب ديدند ، بدون آگاهي بر حال مقابر مقدسه و اطلاع بر حال ، به مدينه رجوع كنند و به زيارت آن تربت مقدسه فائز نشده برگردند [4] . در اين جا اين پرسش به ذهن مي رسد كه چرا برخي از علما به اين مسئله تصريح نكرده اند ؟ در پاسخ مي گوييم : اولا ، بسياري از دانشمندان اين مطلب را ذكر كرده اند ، كه در صفحات آينده بيان خواهيم كرد . ثانيا ، عدم ذكر برخي از مورخان و بزرگان به معناي عدم حصول اين واقعه ي تاريخي نيست ، و نمي توان به صرف عدم ذكر ، اين مسئله را انكار نمود . [5] . بزرگاني كه تنها به حركت اهل بيت از شام به سمت مدينه اشاره نموده اند و سخني از كربلا به ميان نياورده اند ، عبارتند از : - شيخ مفيد ، ايشان مي نويسد : و في العشرين منه (الصفر) كان

رجوع حرم سيدنا و مولانا أبي عبدالله عليه السلام من الشام الي مدينة الرسول صلي الله عليه و آله ؛ بيستم ماه صفر روز بازگشت اهل بيت سيد و مولاي ما اباعبدالله الحسين عليه السلام از شام به سمت مدينه بود [6] . - شيخ طوسي ؛ ايشان چنين نگاشته است : و في اليوم العشرين منه (صفر) كان رجوع حرم سيدنا أبي عبدالله الحسين بن علي بن ابي طالب عليه السلام من الشام الي مدينة الرسول صلي الله عليه و آله ؛ در روز بيستم ازماه صفر اهل بيت سيد ما اباعبدالله حسين بن علي بن ابي طالب عليهماالسلام از شام به سوي مدينه ي پيامبر صلي الله عليه و آله بازگشتند [7] . - شيخ رضي الدين علي بن يوسف بن مطهر حلي ؛ ايشان چنين آورده است : و في اليوم العشرين من صفر سنة احدي و ستين أو اثنين و ستين علي اختلاف الرواية به في قتل مولانا الحسين عليه السلام ، كان رجوع حرم مولانا أبي عبدالله الحسين عليه السلام من الشام الي مدينة الرسول صلي الله عليه و آله ؛ در روز بيستم ماه صفر سال 61 و يا 62 [8] ، بنابر اختلاف در روايت ، بازگشت اهل بيت مولاي ما حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام از شام به سمت مدينه صورت گرفت [9] . - شيخ كفعمي ؛ ايشان در كتاب المصباح مي نويسد : و في العشرين منه (الصفر) كان رجوع حرم الحسين بن علي عليه السلام الي المدينة ؛ در بيستم از ماه صفر اهل بيت حسين بن علي عليه السلام به سمت مدينه بازگشتند [10] . و در جاي ديگر كتاب آورده است : و في هذا اليوم (العشرين من صفر) كان

رجوع حرم الحسين عليه السلام من الشام الي المدينة ؛ و در اين روز (بيستم صفر) اهل بيت حسين عليه السلام از شام به مدينه بازگشتند . [11] . به نظر مي رسد اين بزرگان تنها در مقام مشخص ساختن روز خروج اهل بيت از شام به قصد مدينه بوده اند و در اين جا به مسئله ي رفتن آنان به كربلا نظر نداشته اند ؛ چه آن كه مسئله ي رفتن به كربلا بعدا مطرح گرديد . گرچه بايد ريشه ي آن را درخواست امام زين العابدين عليه السلام از يزيد براي بازگرداندن سر مطهر يافت . بنابر مطالب پيش گفته مي توان اين گونه نتيجه گرفت :

يك . اين بزرگان را نمي توان از مخالفان مسئله شمرد ؛ دو . بر طبق نقل آنان ، بيستم صفر ، زمان خروج ايشان از شام به قصد مدينه است و اين قصد ، منافاتي با رفتن به كربلا ندارد ؛ چون مرور از كربلا با قصد رفتن به مدينه كه وطن اصلي ايشان است ، قابل جمع است . سه . اين كه برخي ، چون سيد ابن طاووس ، از ظاهر عبارت شيخ طوسي چنين برداشت كرده اند كه مقصود ايشان اين است كه اهل بيت در بيستم صفر ، به مدينه رسيده اند ؛ خلاف ظاهر ، و يا لااقل مجمل است . ظاهر عبارت اين است كه در اين روز از شام خارج شدند ، نه آن كه به مدينه رسيدند ؛ چون كلمه ي «رجوع» غير از كلمه ي «وصول» است و با اين بيان ، ديگر مجالي براي استبعاد سيد ابن طاووس باقي نمي ماند .

پي نوشتها

[1] مثير الأحزان ، ص 107 .

[2] اللهوف ، ص 225 ؛ تسلية المجالس ، ج 2 ، ص

458 .

[3] شيخ صدوق ، الأمالي ، ص 232 ، ح 243 ؛ روضة الواعظين ، ص 192 ، بحارالأنوار ، ج 45 ، ص 140 ؛ العوالم ، ج 17 ، ص 440 .

[4] الأربعين الحسينية ، ص 207 .

[5] و به عبارتي ديگر عدم تصريح اعم از تصريح به عدم است .

[6] مسار الشيعة ، ص 46 .

[7] مصباح المتهجد ، ص 730 ؛ بحارالأنوار ، ج 101 ، ص 334 .

[8] اين ترديد جا ندارد ، سال شهادت حضرت اباعبدالله حسين عليه السلام ، بنابر قول مشهور و بلكه متواتر سال شصت و يك هجري قمري بوده است .

[9] العدد القوية ، ص 219 .

[10] مصباح كفعمي ، ص 510 .

[11] همان ، ص 489

أنتقم *** من بني أحمد ما كان فعل

ليت أشياخي ببدر شهدوا *** جزع الخزرج من وقع الأسل

فأهلوا و استهلوا فرحا *** ثم قالوا يا يزيد لا تشل

قد قتلنا القرم من أشياخهم *** و عدلناه ببدر فاعتدل

و في العشرين رد رأس الحسين الي مجثمه [1] حتي دفن مع جثته ، وفيه زيارة الأربعين ، و هم حرمه بعد انصرافهم من الشام [2] ؛ در روز اول ماه صفر ، سر حسين عليه السلام را وارد دمشق نمودند ، و يزيد - كه لعنت خدا بر وي باد - آن را در مقابل خود نهاد . . . و در روز بيستم آن ، سر حسين عليه السلام را به بدنش ملحق كردند و در همان جا دفن نمودند و زيارت اربعين درباره ي اين روز است . و بدين سبب اين زيارت را «اربعين» گويند كه چهل تن از اهل بيت او پس از مراجعت از شام قبرش را زيارت كردند ! [3] . دو . قرطبي (م 671) در تذكرة مي نويسد : و الامامية تقول ان الرأس أعيد الي الجثة بكربلاء بعد أربعين يوما من القتل ، و هو يوم معروف عندهم يسمون الزيارة فيه زيارة الأربعين ؛ اماميه مي گويند : سر مقدس ايشان پس از چهل روز به كربلا بازگردانده و به بدن ملحق شد و اين روز نزد آنان معروف است و از آن به زيارت ياد مي كنند و مقصود زيارت «اربعين» است [4] . سه . زكريا بن محمد بن محمود قزويني (م 682) ؛ ايشان در كتاب عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات مي نويسد : اليوم الأول منه : عيد بني أمية

، أدخلت فيه رأس الحسين عليه السلام بدمشق ، و العشرون منه ردت رأس الحسين الي جثته ؛ اول ماه صفر عيد بني اميه است ؛ چون در آن روز سر حسين عليه السلام را به دمشق وارد ساختند و در روز بيستم آن ماه ، سر ايشان را به بدن بازگردانده شد [5] . چهار . شيخ بهايي (م 1030) ؛ ايشان در كتاب توضيح المقاصد چنين آورده است : التاسع عشر (من الصفر) ؛ فيه زيارة الأربعين لأبي عبدالله الحسين عليه السلام - وفي هذا اليوم و هو يوم الأربعين من شهادته عليه السلام كان قدوم جابر الأنصاري رضي الله عنه لزيارته عليه السلام ، و اتفق في ذلك اليوم ورود حرمه عليه السلام من الشام الي كربلاء ، قاصدين المدينة علي ساكنه السلام و التحية ؛ روز نوزدهم ماه صفر ، زيارت اربعين حضرت امام حسين عليه السلام است . . . و در اين روز كه روز اربعين است ، روز ورود جابر بن عبدالله انصاري است ، كه به زيارت قبر آن حضرت شتافت و آن روز با روز ورود اهل بيت امام حسين عليه السلام از شام به كربلا يكي گرديد ؛ در حالي كه ايشان قصد عزيمت به مدينه را داشتند . [6] . پنج . مناوي (م 1031) در ضمن ذكر اقوال گوناگون درباره ي محل دفن سر مطهر امام حسين عليه السلام مي گويد : و الامامية يقولون الرأس أعيد الي الجثة و دفن بكربلاء بعد أربعين يوما من القتل ؛ اماميه مي گويند : پس از چهل روز از شهادت ، سر به بدن بازگردانده شد و دركربلا دفن گرديد . [7] . شش . علامه ي مجلسي (م 1110)

در رابطه ي با علت استحباب زيارت سيدالشهداء عليه السلام در روز اربعين مي فرمايد : و المشهور بين الأصحاب أن العلة في ذلك رجوع حرم الحسين صلوات الله عليه في مثل ذلك اليوم الي كربلاء عند رجوعهم من الشام و الحاق علي بن الحسين صلوات الله عليه الرؤس بالأجساد ؛ مشهور بين اصحاب اين است كه علت آن ، بازگشت اهل بيت حسين عليه السلام در چنين روزي به كربلا است ، هنگامي كه از شام باز مي گشتند . و علي بن حسين عليه السلام سرهاي مقدس را به اجساد ايشان ملحق ساخت . [8] . - برخي از ظاهر اين عبارت چنين برداشت كرده اند كه ايشان شهرت بين اصحاب را درباره ي بازگشت اهل بيت در روز اربعين بازگو نموده اند . ممكن است گفته شود كه متعلق شهرت ، استحباب زيارت حضرت سيدالشهدا عليه السلام در روز اربعين است ، نه بازگشت اهل بيت در روز اربعين به كربلا ! هفت . شبراوي مي نويسد : و قيل أعيد الي الجثة بكربلاء بعد أربعين يوما من مقتله ؛ گفته شده است كه سر به بدن آن حضرت بعد از چهل روز پس از شهادت ، به بدن بازگردانده شد [9] . هشت . شبلنجي (م 1322 [10] ) نيز مي گويد : و ذهبت الامامية الي أنه أعيد الي الجثة و دفن بكربلاء بعد أربعين يوما من المقتل ؛ نظر اماميه اين است كه سر آن حضرت به بدن ايشان ملحق گرديد ، و چهل روز پس از شهادت آن حضرت در كربلا به خاك سپرده شد . [11] . نه . آيت الله ميرزا محمد اشراقي (ارباب) (م 1341 ق) پس از ذكر روايت

بشارة المصطفي درباره ي زيارت جابر مي نويسد : در اين خبر معتبر ، مذكور نيست كه زيارت جابر در روز اربعين بوده يا روز ديگر و نيز ذكر نشده كه زيارت جابر در سال اول شهادت بود يا بعد ؛ ليكن مذكور در ساير كتب شيعه ، تحقق هر دو امر است . در هر حال ورود اهل بيت را به كربلا در روز اربعين بسياري ذكر كرده اند ، از عامه و خاصه ؛ مانند ابن نما و ابن طاووس و ابومخنف و صاحب كتاب نورالعين ، و از عبارت امالي صدوق نيز ظاهر شود كه گويد : خرج علي بن الحسين عليه السلام

بالنسوة و رد الرأس الي كربلاء . . . و در سيره و تاريخ محفوظ است . كه بعد از سال شهادت ، اهل بيت مسافرتي به عراق ننموده اند . ايشان پس از ذكر خلاصه ي نظر محدث نوري مي فرمايد : و حاصل او زياده بر استبعاد چيزي نيست و امور منقوله را نتوان به استغراب تكذيب كرد ، اگر چه سيد بن طاووس با آن كه خود او در كتاب لهوف ورود اهل بيت [12] را در اربعين ذكر كرده ، در كتاب اقبال استبعاد نموده و هرگاه كسي تأمل و تتبع در وضع مسافرت اعراب و خصوصا در ازمنه ي سابقه نموده باشد ، مي داند كه اين گونه طي مسافت ايشان خلاف عادت نيست ، خصوصا هر گاه قافله اي شتاب داشته باشد و از اين قبيل سرعت سير (در) مسافرت بسي معهود است . . . در هر حال وجهي براي تكذيب ورود اهل بيت به كربلا نيست . [13] . ده . آيت الله شهيد قاضي طباطبايي ؛ ايشان رنج

فراواني در اثبات اين مسئله تحمل نمود و كتابي بزرگ در اين باره گردآوري نمود ، كه خلاصه ي ادله ي او را به هنگام طرح ادله ي محدث نوري خواهيم آورد . - گفتني است كه گر چه برخي از نقلهاي فوق ، تنها بازگرداندن سر مقدس به بدن طاهر آن حضرت در روز اربعين را ذكر كرده است ، ولي از آن جا كه مسئله ي الحاق سر به بدن ، از مسئله ي بازگشت اهل بيت به كربلا جدا نيست ، و بنابر قول مشهور اين كار توسط امام زين العابدين عليه السلام صورت پذيرفت ، از اين رو سخن قرطبي و پس از آن قزويني ، مناوي ، شبراوي و شبلنجي را آورديم .

پي نوشتها

[1] جثته (خ ل) .

[2] الآثار الباقية ، ص 422 .

[3] الآثار الباقية ، فصل 20 ، ص 528 (ترجمه ي اكبر دانا سرشت) .

[4] التذكرة ، ج 2 ، ص 668 .

[5] عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات ، ص 45 .

[6] توضيح المقاصد ، ص 6 . همان گونه كه گذشت ، فرمايش ايشان كه روز نوزدهم را روز اربعين دانسته اند ، مبني برمحاسبه ي روز عاشورا در ضمن عدد اربعين است ، وظاهر آن است كه محاسبه از روز بعد است ، و هيچ كس جز ايشان اين روز را به عنوان روز اربعين معرفي نكرده است .

[7] فيض القدير ، ج 1 ، ص 205 .

[8] بحارالأنوار ، ج 101 ، ص 334 .

[9] الاتحاف بحب الأشراف ، ص 70 .

[10] معجم المؤلفين ، ج 13 ، ص 53 .

[11] نور الأبصار ، ص 121 .

[12] مرحوم سيد در لهوف تنها ورود اهل بيت را

به كربلا و ملاقات با جابر را نقل نموده اند ، و زمان را معين نساخته اند .

[13] الأربعين الحسينية ، ص 207 - 205 .

من الحجاز فيحتاج وصول الخبر اليه و مجيئه أكثر من أربعين يوما ، و علي أن يكون جابر وصل من غير الحجاز من الكوفة أو غيرها ؛ در مصباح ديدم كه اهل بيت حسين عليه السلام همراه علي بن حسين عليه السلام در روز بيستم صفر ، به مدينه رسيدند و در غير مصباح يافتم كه آنان به هنگام بازگشت از شام ، در همان روز به كربلا رسيدند و هر دوي آن بعيد است ؛ براي آن كه عبيدالله بن زياد - لعنه الله - نامه اي براي يزيد نوشت كه در آن ماجرا را نوشته و براي فرستادن اسيران به شام كسب اجازه نمود و او تا هنگامي كه پاسخ را دريافت نكرد ، اقدام به ارسال ايشان ننمود و اين كار به بيست روز يا بيشتر نيازمند است . همچنين روايت شده است هنگامي كه اهل بيت را به شام بردند ، آنان يك ماه در جايي بودند كه ايشان را از گرما و سرما بازنمي داشت و صورت قضيه اين است كه آنان پس از اربعين به عراق و يا مدينه رسيدند . اما عبور ايشان از كربلا هنگام بازگشت امكان پذير است ، ولي در روز بيستم صفر نبوده است ؛ چرا كه آنها - طبق روايت - با جابر بن عبدالله انصاري ملاقات كردند و اگر جابر به عنوان زيارت از حجاز آمده باشد ، رسيدن خبر به او و آمدن وي به كربلا ، بيش از چهل روز نيازمند است . [1] . - گفتني است كه آنچه ايشان از كلام شيخ طوسي در مصباح المجتهد نقل كرده است ، با عبارتي كه ما

از اين كتاب آورديم نمي سازد . آنچه در مصباح شيخ است اين است : و في اليوم العشرين منه كان رجوع حرم سيدنا أبي عبدالله الحسين بن علي بن ابي طالب عليه السلام من الشام الي مدينة الرسول صلي الله عليه و آله ؛ [2] . «رجوع» و بازگشت از شام به مدينه غير از «وصول» و رسيدن به مدينه است . در كلام شيخ طوسي كلمه ي وصول وجود ندارد ، بنابراين ، اين را بايد برداشت سيد بن طاووس از كلام شيخ دانست ، كه ما با برداشت ايشان موافق نيستيم و با اين بيان ، اين كه ايشان دو امر بازگشت به مدينه و يا به كربلا در تاريخ بيستم صفر سال 61 را بعيد دانسته است ، امر اول موضوعا منتفي است ؛ ولي در هر حال ، ايشان با توجه به قراين و مستندات تاريخي كه ذكر مي كند ، بازگشت اهل بيت را در اربعين اول و حتي زيارت جابر بن عبدالله انصاري را در اين تاريخ نمي پذيرد و اين شواهد را دليل قول خود مي داند : الف . عبيدالله بن زياد ، از كوفه نامه براي يزيد فرستاد و كسب تكليف كرد ، رفت و برگشت نامه ، حدود بيست روز و يا بيشتر لازم دارد . ب . روايت شده است كه اهل بيت حدود يك ماه در شام در جاي بسيار نامناسبي كه ايشان را از گرماي روز و از سرماي شب محافظت نمي نمود اقامت داشتند . ج . جابر بن عبدالله نيز نمي تواند در بيستم صفر خود را به كربلا برساند ، چون رسيدن خبر به حجاز و حركت او از

حجاز به سمت كربلا به بيش از چهل روز نياز دارد . ايشان در پايان ، امكان عبور از كربلا و ملاقات با جابر را در غير اربعين اول مي پذيرد . - فرمايش اخير ايشان مبني بر اين كه : «چنانچه جابر در حجاز از شهادت آن حضرت آگاه شده و آن گاه رهسپار كربلا شده باشد ، به بيش از چهل روز وقت نياز خواهد بود» ، تمام نيست ؛ چون مدينه در شهادت امام حسين عليه السلام سه بار به ضجه افتاد : 1 . در روز عاشورا ، ام سلمه خواب عجيبي ديد . وي پيامبر صلي الله عليه و آله را غبار آلود ديد . از او علت را پرسيد . خبر داد كه من هم اكنون به شهادت رسيدن حسين را ديدم . [3] همچنين آن حضرت به ام سلمه شيشه اي پر از خاك داده بود و فرموده بود كه هر گاه اين خاك رنگ خون به خود گرفت ، بدان كه حسينم به شهادت رسيده است . ام سلمه پس از آن خواب ، سراغ آن خاك رفت و آن را چنان يافت كه پيامبر صلي الله عليه و آله پيش بيني فرموده بود . آن گاه چنان ضجه و فغان وناله سر داد كه هجوم زن و مرد اهل مدينه را در پي داشت ، كه از جمله ي آنان ابن عباس بود . [4] ماجراي قاروره در كتب شيعه و اهل سنت نقل شده است ؛ [5] بنابراين ، هيچ بعدي ندارد كه جابر در مدينه بوده و با آن معرفتي كه دارا بود ، پس آگاهي يافتن از عمق فاجعه ي كربلا ، به دان سو

رهسپار گردد . 2 . پس از فاجعه ي كربلا ، از سوي عاملان حكومت ، خبر رسمي به والي مدينه و مردم اعلام شد ، بنابراين فرض ، با توجه به وجود پيك ، چنانچه تا حوالي آخر محرم و ابتداي صفر اين خبر به مدينه رسيده باشد ، باز حركت جابر از مدينه و رسيدن او به كربلا در بيستم صفر توجيه پذير خواهد بود . 3 . به هنگام رسيدن اهل بيت به مدينه [6] . دو . علامه ي مجلسي ؛ ايشان پس از ذكر قول مشهور بين اصحاب درباره ي بازگشت به كربلا در اربعين اول و قول ديگر مبني بر مراجعت ايشان در اين تاريخ به مدينه ، هر دو را نمي پذيرد و مي گويد : اعلم أنه ليس في الأخبار ما العلة في استحباب زيارته صلوات الله عليه في هذا اليوم ، و المشهور بين الأصحاب أن العلة في ذلك رجوع حرم الحسين صلوات الله عليه في مثل ذلك اليوم الي كربلاء عند رجوعهم من الشام ، و الحاق علي بن الحسين صلوات الله عليه الرؤوس بالأجساد ، و قيل في مثل ذلك اليوم رجعوا الي المدينة ، و كلاهما مستبعدان جدا ، لأن الزمان لا يسع ذلك كما يظهر من الأخبار و الآثار ، و كون ذلك في السنة الأخري أيضا مستبعد ؛ از اخبار و روايات ، علت استحباب زيارت آن حضرت در روز اربعين دانسته نيست و مشهور بين اصحاب اين است كه علت آن ، بازگشت اهل بيت امام حسين عليه السلام در مثل چنين روزي از شام به كربلا و ملحق ساختن سرها به بدنها به دست علي بن حسين

عليه السلام است . و گفته شده است كه در مثل چنين روزي ، آنان به مدينه بازگشتند و هر دوي آن بعيد است ؛ چون زمان ، گنجايش آن را ندارد ؛ همان گونه كه از اخبار و روايات دانسته مي شود . و اما آن كه آنان در اربعين سال بعد به كربلا رسيده باشند ، آن هم بعيد است . [7] . سه . محدث نوري ؛ ايشان مسئله بازگشت در اربعين اول را به طور كلي منكر شده است و ادله اي قابل توجه دارد . كه ذهن عده اي را به خود مشغول داشته است و تفصيل كلام ايشان خواهد آمد . چهار . محدث قمي ؛ ايشان نيز بازگشت در اربعين اول را بعيد دانسته و مي نويسد :

مكشوف باد كه ثقات محدثين و مورخين متفق اند ، بلكه خود سيد جليل علي بن طاووس نيز روايت كرده كه بعد از شهادت حضرت امام حسين عليه السلام ، عمر سعد ملعون نخست سرهاي شهدا را نزدابن زياد لعين روانه كرد و از پس آن ، روز ديگر اهل بيت را به جانب كوفه برد و ابن زياد خبيث بعد از شناعت و شماتت با اهل بيت عليهم السلام ايشان را محبوس داشت ، و نامه به يزيد بن معاويه فرستاد كه در باب اهل بيت و سرها چه عمل نمايد . يزيد لعين جواب نوشت كه به جانب شام روان بايد داشت . لاجرم ابن زياد ملعون تهيه ي سفر ايشان نموده و ايشان را به جانب شام فرستاد . و آنچه از قضاياي عديده و حكايات متفرقه ي سير ايشان به جانب شام از كتب معتبره نقل شده چنان مي نمايد كه سير ايشان را

از راه سلطاني و قراي بريه و غربي فرات بوده ، آن هم قريب به بيست روز مي شود . چه ما بين كوفه و شام به خط مستقيم 175 فرسخ گفته شده ، و در شام هم قريب به يك ماه توقف كرده اند ، چنان كه سيد در اقبال فرموده . . . پس با ملاحظه ي اين مطالب خيلي مستبعد است كه اهل بيت بعداز اين همه قضايا از شام برگردند و روز بيستم صفر كه روز اربعين و روز ورود جابر به كربلا بوده وارد شوند و خود سيد أجل اين مطلب را در اقبال مستبعد شمرده ، به علاوه آن كه احدي از أجلاي فن حديث و معتمدين اهل سير و تواريخ در مقاتل و غيره اشاره به اين مطلب نكرده اند ، با آن كه ديگر ذكر آن از جهاتي شايسته بوده ، بلكه از سياق كلام ايشان انكار آن معلوم مي شود ؛ چنان كه ازعبارت شيخ مفيد در باب حركت اهل بيت به سمت مدينه دريافتي . و قريب اين عبارت را ابن اثير و طبري و قرماني و ديگران ذكر كرده اند و در هيچ كدام ، ذكري از سفر عراق نيست ؛ بلكه شيخ مفيد و شيخ طوسي و كفعمي گفته اند كه در روز بيستم صفر حرم حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام رجوع كردند از شام به مدينه و در همان روز جابر بن عبدالله به جهت زيارت امام حسين عليه السلام به كربلا آمد و اول كسي است كه امام حسين عليه السلام را زيارت كرد . . . و بعضي احتمال داده اند كه اهل بيت عليهم السلام در حين رفتن از كوفه به شام به كربلا آمده اند و اين احتمال به

جهاتي بعيد است و هم احتمال داده شده كه بعد از مراجعت از شام به كربلا آمده اند ، ليكن در غير روز اربعين بوده ، چه سيد و شيخ ابن نما كه نقل كرده اند ورود ايشان را به كربلا ، به روز اربعين مقيد نساخته اند واين احتمال نيز ضعيف است ، به سبب آن كه ديگران مانند صاحب روضة الشهداء و حبيب السير و غيره كه نقل كرده اند ، مقيد به روز اربعين ساخته اند . و از عبارت سيد نيز ظاهر است كه با جابر در يك روز و يك وقت وارد شدند ، چنان كه فرموده : «فوافوا في وقت واحد» ، و مسلم است كه ورود جابر به كربلا در روز اربعين بوده و به علاوه ي آنچه ذكر شد تفصيل ورود جابر به كربلا در كتاب مصباح الزائر سيد بن طاووس ، و بشارة المصطفي كه هر دو از كتب معتبره است موجود است و ابدا ذكري از ورود اهل بيت در آن هنگام نشده ، با آن كه به حسب مقام بايد ذكر شود . [8] . ايشان مطلبي اضافه بر سخن محدث نوري ندارد ، و با پاسخي كه آن جا داده مي شود پاسخ ايشان معلوم مي گردد . پنج . مرحوم شيخ محمد ابراهيم آيتي ؛ ايشان نيز منكر قضيه شده است و آن را جزء افسانه هاي تاريخي شمرده است ! [9] . شش . آيت الله شهيد مطهري ؛ ايشان خبر ملاقات اهل بيت با جابر را منكر شده و مي فرمايد تنها كسي كه اين مطلب را نقل كرده سيد بن طاووس در لهوف است ، و هيچ كس غير از ايشان نقل نكرده است ! حتي

خود سيد در ديگر كتابهاي خود متعرض آن نگرديده است و دليل عقلي نيز با آن سازگاري ندارد . [10] . - گفتني است كه اگر مقصود ايشان از انكار خبر ملاقات ، عدم حصول آن در خصوص روز اربعين است ، كه ظاهر عبارت ايشان ، به ويژه با ضميمه ي دليل عقلي ، اين را مي نمايد ، بايد گفت كه سيد بن طاووس ، حتي در كتاب لهوف ، نيز چنين چيزي را نگفته است . و اگر مقصود ايشان انكار اصل ملاقات اهل بيت با جابر در كربلاست ، سيد متفرد نيست و پيش از او ابن نما [11] و پس از اوشيخ بهايي [12] و سيد محمد بن ابي طالب [13] ، علامه مجلسي [14] ، قندوزي [15] و ديگران گفته اند .

پي نوشتها

[1] اقبال الأعمال ، ص 589 .

[2] مصباح المتهجد ، ص 730 .

[3] ر . ك : سنن ترمذي ، ج 5 ، ص 657 ؛ المعجم الكبير ، ج 23 ، ص 373 ، ح 882 ؛ تاريخ دمشق (ترجمة الامام الحسين عليه السلام) ، ص 388 ؛ كفاية الطالب ، ص 433 ؛ اسد الغابة ، ج 1 ، ص 22 ؛ الخصائص الكبري ، ج 2 ، ص 126 ؛ البداية و النهاية ، ج 8 ، ص 202 ؛ سير اعلام النبلاء ، ج 3 ، ص 316 ؛ الصواعق المحرقه ، ص 294 ؛ تهذيب الكمال ، ج 2 ، ص 439 ؛ مقتل الخوارزمي ، ج 2 ، ص 96 ؛ ذخائر العقبي ، ص 148 ؛ نظم درر السمطين ، ص 217 ؛ جواهر المطالب ، ج

2 ، ص 298 ؛ امالي شيخ صدوق ، ص 202 .

[4] امالي شيخ طوسي ، ص 315 ، مجلس 11 ، ح 640 .

[5] المعجم الكبير (طبراني) ، ج 3 ، ص 114 ، ح 2817 ؛ كفاية الطالب ، ص 426 ؛ مقتل الخوارزمي ، ج 1 ، ص 162 ؛ تهذيب الكمال ، ج 6 ، ص 408 ؛ مجمع الزوائد ، ج 9 ، ص 189 ؛ الصواعق المحرقة ، ص 292 ؛ تهذيب التهذيب ، ج 2 ، ص 346 ؛ ذخائر العقبي ، ص 146 ؛ الخصائص الكبري ، ج 2 ، ص 125 ؛ الكامل في التاريخ ، ج 4 ، ص 93 ؛ الارشاد ، ج 2 ، ص 130 ؛ دلائل الامامة ، ص 180 ؛ اعلام الوري ، ص 217 ؛ روضة الواعظين ، ج 1 ، ص 193 ؛ نظم درر السمطين ، ص 215 .

[6] ر . ك : الركب الحسيني في الشام و منها الي المدينة المنورة ، ص 373 .

[7] بحارالأنوار ، ج 101 ، ص 334 .

[8] منتهي الآمال ، ص 525 - 524 .

[9] بررسي تاريخي عاشورا ، ص 148 .

[10] حماسه ي حسيني ، ج 1 ، ص 30 .

[11] مثير الأحزان ، ص 107 .

[12] توضيح المقاصد ، ص 6 .

[13] تسلية المجالس ، ج 2 ، ص 458 .

[14] جلاء العيون ، ص 450 .

[15] ينابيع المودة ، ج 3 ، ص 92 .

و هيچ يك از دو نظر اربعين اول يا دوم را نتوانسته اختيار كند و مي فرمايد : فعليه أنا من المتوقفين في ذلك ، و لكن المشهور عند عوام الناس في السنة الأولي ، مع أن ظاهر عدة التواريخ أن توقفهم في الشام لا يقل من شهر ؛ بنابراين ، من از زمره ي توقف كنندگان در مسئله هستم (و هيچ يك از دو قول را اختيار نمي كنم) ولي مشهور نزد عوام مردم اين است كه آنان در اربعين اول به كربلا بازگشتند . با آن كه ظاهر بعضي كتب تاريخي اين است كه توقف ايشان در شام كمتر از يك ماه نبوده است . [1] . [1] مقتل الامام الحسين عليه السلام ، ص 285 (نسخه ي خطي) .

سيد بن طاووس در مصباح الزائر [2] و خوارزمي در مقتل الحسين عليه السلام [3] آورده اند . زيارت دوم : زيارتي است كه مقرون به ملاقات با اهل بيت عليهم السلام است . در زير به تبيين اين ديدگاه خواهيم پرداخت : 1 . در روايت طبري و سيد بن طاووس و خوارزمي ، هيچ گونه اشاره اي به مسئله ي ملاقات نشده است ؛ بلكه قرينه بر عدم حصول ملاقات نيز وجود دارد . طبري و خوارزمي تصريح مي كنند كه پس از انجام زيارت ، جابر از عطيه مي خواهد كه او را به سمت خانه هاي كوفه هدايت كند . آن گاه هر دو در اين مسير گام برداشتند . [4] بسيار بعيد است كه حادثه اي با اين اهميت واقع گردد و عطيه آن را نقل نكند . 2 . آنچه از خبر طبري و سيد بن طاووس و خوارزمي استفاده مي شود اين است كه هنگام زيارت جابر ، كسي غير از ايشان نبوده است و حال آن كه زيارت مقرون به ملاقات با اهل بيت ، وقتي بوده است كه گروهي از بني هاشم نيز به زيارت قبر آن حضرت شتافته بودند و اهل بيت هنگامي كه به كربلا رسيدند ، جابر را با عده اي از بني هاشم در آن جا يافتند . [5] . 3 . در زيارت اول ، نام و نقش عطيه برجسته است ، در صورتي كه در زيارت دوم هيچ نام و اثري از عطيه وجود ندارد . 4 . تصريح مورخان و دانشمندان مبني بر اين كه جابر نخستين زائر امام حسين عليه السلام است ، اثبات كننده ي اين مطلب است كه زيارت وي پيش از زيارت گروهي از بني هاشم است و با

اين بيان ، زيارت جابر با عطيه را بايد

نخستين زيارت او قرار داد . خلاصه ، آنچه طبري و سيد بن طاووس در (مصباح الزائر) و خوارزمي آورده اند ، كه در آن نام عطيه وجود دارد و هيچ گونه اشاره اي از حضور بني هاشم ندارد و سرانجام زيارت ، به رهسپاريشان به سمت كوفه ختم مي شود ، با آنچه كه ابن نما و سيد بن طاووس در (لهوف) آورده اند ، كه در آن اثري از نام و نقش عطيه نيست ، فرق مي كند و هيچ گونه بعدي ندارد كه شخصي چون جابر به يك زيارت بسنده نكند . بنابراين ، روز اربعين روز زيارت جابر پس از گذشت چهل روز از شهادت سالار شهيدان ، حسين بن علي عليهماالسلام است ، و زيارت اهل بيت و ملاقات جابر با ايشان پس از اربعين است ؛ گرچه دقيقا روز آن را نمي دانيم ، ولي مسلما پيش از اربعين دوم است . با توجه به نقلي كه ورود سر مطهر را به شام در اول ماه صفر تعيين كرده است [6] ، چنانچه ورود اهل بيت را هم در اين تاريخ به شام بدانيم [7] و با تكيه به خبري كه زمان خروج ايشان ، بيستم ماه صفر تعيين شده است [8] ، مدت اقامت ايشان در شام ، بيست روز بوده و بابر آن كه مسير بازگشت آنان از راه ميانبر باديةالشام بوده باشد ، زمان رسيدن اهل بيت به كربلا فاصله ي چنداني با اربعين اول ندارد . و مي توان گمان كرد كه آنان در حدود پايان صفر و يا در اوايل ربيع الاول به كربلا رسيده باشند و چنانچه مدت اقامت ايشان

را حدود يك ماه [9] و يا يك ماه و نيم [10] ، بدانيم ، و يا بازگشت را هم از راه سلطاني بدانيم زمان مقداري به تأخير مي افتد و بعيد است كه درغير از ماه ربيع الاول بوده باشد . با اين بيان بسياري از مشكلات مسئله حل مي شود ، و بسياري از منازعات و كشمكشها پايان مي پذيرد . اما آنچه مرحوم قاضي طباطبايي از آن به عنوان فهم علما ياد كرده است ، نمي تواند به عنوان دليل مطرح گردد و در فرض تحقق ، ناشي از ثبوت ملازمه ي بين زيارت جابر و حصول ملاقات است ، كه مورد پذيرش قرار نگرفت . با توجه به مطالب گذشته ، نتيجه ي بحث اين است : چنانچه اهل بيت را از طريق بادية الشام به شام برده و آنان از همان مسير به كربلا بازگشته باشند ، و زمان خروج را نيز بيستم صفر ندانيم ، امكان رسيدن به كربلا در اربعين اول وجود دارد . ولي قرايني مسير رفت را از اين مسير تأييد نمي كند ، و سيد امين كه اين احتمال را ذكر مي كند ، هيچ گونه دليل و شاهدي را نمي آورد و تنها با ذكر كلمه ي «لعل» و شايد آن را مطرح ساخته است و در هيچ كتاب معتبر و غير معتبري ، اثري از حركت در اين مسير به چشم نمي خورد . افزون بر آن ، حكومت فاسد بني اميه مي خواست نهايت بهره را از جنايت ننگين خود به دست آورد ؛ بنابراين ، حركت دادن آنها از راه سلطاني ، كه گفته مي شود چهل منزل را در خود داشت ، منطقي جلوه مي سازد

و حركت در اين مسير به حدود بيست روز وقت نياز دارد . و باقي ماندن آثاري از شهيدان و اهل بيت در اين مسير به عنوان تأييد مي تواند مورد استناد قرار گيرد ، مثل مشهد نقطه [11] ، و يا مدفن برخي از كودكان آل البيت درمسير ، مثل شهرهاي حلب يا بعلبك . در برخي ازكتب مورد توجه تاريخي ، بعضي از جريانات راه را ذكر كرده اند كه مربوط به راه سلطاني است ؛ مثل قضيه ي دير راهب [12] در قنسرين [13] ، سخنان بعضي از اهل بيت در بعلبك . بنابراين ، با توجه به مدت اقامت اهل بيت در شام كه تا حدود يك تا يك ماه و نيم گفته اند ، همچنانكه سيدبن طاووس ، و پيش از او قاضي نعمان گفته است و باعنايت به مدتي كه در كوفه زنداني بوده اند ، (اگر چه آن مدت كم باشد) و مسئله ي كسب تكليف از يزيد توسط پيك و يا حتي كبوتر نامه بر ، باز بازگشت اهل بيت را در اربعين اول منطقي نمي دانيم . اما تصريح برخي مثل بيروني و قزويني و شيخ بهايي و ديگران ، معارض است با نقل برخي همانند قاضي نعمان ، كه از نظر تاريخي بر آنها مقدم است و مثل آنان ذوفنون نبوده است . و آنچه به اماميه نسبت داده اند ناشي از ملازمه ي بين زيارت جابر و حصول ملاقات وي با اهل بيت در اربعين اول است كه مورد پذيرش قرار نگرفت ، و آن را در زيارتي ديگر پس از اربعين دانستيم . اما تاريخ الحاق سر مطهر به جسد طاهر را يا بايد در روز اربعين ندانيم ،

و يا آن را امري ويژه ، و با شرايطي خاص بدانيم ؛ همچنان كه سيد بن طاووس به آن رسيده است . [14] .

پي نوشتها

[1] بشارة المصطفي ، ص 74 .

[2] مصباح الزائر ، ص 286 .

[3] مقتل الحسين ، ج 2 ، ص 190 .

[4] آن جا كه جابر به عطيه مي گويد : «خذني نحو ابيات كوفان ، ثم صارا في الطريق» (ر . ك : بشارة المصطفي ، ص 75) .

[5] ابن نما در مثير الأحزان ، ص 107 مي گويد : «و لما مر عيال الحسين عليه السلام وجدوا جابر بن عبدالله الأنصاري رحمة الله عليه و جماعة من بني هاشم قدموا لزيارته» و قريب اين مضمون را سيد در لهوف ، ص 225 آورده است .

[6] الآثار الباقية ، ص 422 ؛ عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات ، ص 45 .

[7] كه به گمان قوي چنان است .

[8] مسار الشيعة ، ص 46 ؛ مصباح المتهجد ، ص 730 ؛ العدد القوية ، ص 219 ؛ مصباح كفعمي ، ص 510 و 489 .

[9] اقبال الأعمال ، ص 589 .

[10] شرح الأخبار ، ج 3 ، ص 269 .

[11] در سفري كه اين جانب اخيرا به كشور سوريه داشتم ، توفيق زيارت اين مكان مقدس را در شهر حلب پيدا نمودم ، وسنگي را كه قسمتي از آن رنگ خون گرفته بودمشاهده كردم ، و اين جريان مهم را جناب آقاي شيخ ابراهيم نصرالله ، متولي آن مقام در تاريخ 11 محرم الحرام 1424 ه- ق ، برابر با 24 / 12 / 1381 ه- ش برايم بازگو نمود :

«حدود هفت سال پيش در ايام عزاداري حضرت سيدالشهدا عليه السلام عده اي از شيعيان پاكستاني در كنار اين مقام مشغول عزاداري خالصانه بودند كه ناگهان خوني تازه بر روي سنگ ظاهر مي شود ، و بعد به تدريج در آن فرو مي رود ، وقتي كه خبر به من رساندند ، خودم را در لحظات آخر رساندم . آنچه ديدم يك قطره ي خون تازه بود كه باقي مانده بود ، و بعد آن هم به تدريج فرو رفت . » .

[12] مناقب آل ابي طالب ، ج 4 ، ص 60 ؛ بحارالأنوار ، ج 45 ، ص 303 ؛ العوالم ، ج 17 (تاريخ الامام الحسين عليه السلام) ، ص 418 ؛ ازمناقب ابن شهر آشوب ، به نقل از نطنزي در خصائص .

[13] قنسرين : هي كورة بالشام منها حلب ، و كانت قنسرين مدينة ، بينها و بين حلب مرحلة من جهة حمص بقرب العواصم . . . (ر . ك : معجم البلدان ، ج 4 ، ص 404) .

[14] ر . ك : اقبال الاعمال ، ص 588 .

داده بود و بهره خود را در ازاي بهايي ناچيز فروختند و آخرت خويش را به قيمت ناچيز حراج كردند. در چاه هوا و هوس فرو رفتند و تو و پيامبرت را به خشم آورده و مطيع بندگان شقي گرديدند؛ امام حسين عليه السلام در مقابل آنان تن به ذلت نداد و با آنان با شكيبايي به جهاد پرداخت تا آن گاه كه خونش را ريختند و اهل بيتش را به اسارت بردند.

بودند جمع شده و عزاداري كردند. كاروانيان سپس از آن جا به سوي مدينه كوچ كردند.

روزي است كه جابر بن عبدالله براي زيارت امام حسين(ع) وارد كربلا شد».[2]

شيخ طوسي در «مصباح المتهجّد»[3]و ابن اعثم در الفتوح[4] نيز همين مطلب را ذكر كرده اند. ميرزا حسين نوري مي نويسد:

«از عبارت شيخ مفيد و شيخ طوسي استفاده مي شود كه روز اربعين روزي است كه اسرار از شام به مقصد مدينه خارج شدند. نه آنكه در آن روز به مدينه رسيدند.[5] »

در اين ميان سيد بن طاوس در «لهوف»، اربعين را روز بازگشت اسرا از شام به كربلا ذكر كرده است. ايشان مي نويسد:

«وقتي اسراي كربلا از شام به طرف عراق بازگشتند به راهنماي كاروان گفتند: ما را به كربلا ببر. بنابراين آن ها به محل شهادت امام حسين(ع) آمدند. سپس در آنجا به اقامه عزا و گريه و زاري براي اباعبدالله پرداختند ...»[6]

ابن نما حلي نيز روز اربعين را روز بازگشت اسرا از شام به كربلا و ملاقات آن ها با جابر و عده اي از بني هاشم ذكر كرده است.[7] ميرزا حسين نوري پس از از نقل قول سيد بن طاوس به نقد آن پرداخته است.[8]

رسول جعفريان مي نويسد:

«شيخ مفيد در ارشاد، ابومخنّف در مقتل الحسين، بلاذري در انساب الاشراف، دينوري در اخبار الطوال و أبن سعد در الطبقات الكبري، اشاره اي به بازگشت اسرا به كربلا نكرده اند».[9]

شيخ عباس قمي هم داستان آمدن اسراي كربلا را در اربعين از شام به كربلا بسيار بعيد مي داند.[10]

محمدابراهيم آيتي[11] و شهيد مطهري (ره) نيز آمدن اسراي كربلا را در روز اربعين به كربلا، انكار كرده اند. شهيد مطهري مي نويسد:

«جز در كتاب لهوف كه آن هم نويسنده اش در كتاب هاي ديگرش آن را تكذيب كرده و لااقل تأكيد نكرده، در

هيچ كتاب ديگري چنين چيزي نيست و هيچ دليل عقلي هم اين را تأييد نمي كند».[12]

امّا در خصوص ورود جابر بن عبدالله انصاري در روز اربعين سال 61 هجري به كربلا، به نظر مي رسد بين منابع تاريخي چندان اختلافي نباشد. شيخ طوسي مي نويسد:

«روز اربعين روزي است كه جابر بن عبدالله انصاري صحابي رسول خدا(ص) از مدينه براي زيارت قبر امام حسين(ع) به كربلا آمد و او اولين زائري بود كه قبر شريف آن حضرت را زيارت كرد».[13]

مرحوم آيتي مي نويسد:

«جابر بيستم ماه صفر، درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد كربلا شد و سنت زيارت اربعين امام به دست او تأسيس گرديد».[14]

فردي كه به همراه جابر در اين روز به كربلا آمده «عطيه بن سعد بن جناده عوفي كوفي» است. آيتي، در خصوصي شخصيت وي مي نويسد:

«بسيار شده است كه از روي ناداني و بي اطلاعي وي را غلام جابر گفته اند، در حالي كه او يكي از بزرگترين دانشمندان و مفسران اسلامي است. وي از بزرگان تابعين و از شاگردان عبدالله بن عباس مي باشد. و تفسيري در پنج مجلّد بر قرآن مجيد نوشته و از راويان حديث محسوب مي شود».[15]

در كتاب بشارة المصطفي آمده است:

عطيه عوفي مي گويد، به همراه جابر بن عبدالله انصاري به منظور زيارت قبر امام حسين(ع) وارد كربلا شديم. جابر نزديك شريعه فرات رفت. غسل كرد و لباس هاي نيكو پوشيد ... سپس به طرف قبر مطهر حركت كرديم. جابر هيچ قدمي را بر نمي داشت، الا اينكه ذكر خدا مي گفت. تا به نزديك قبر رسيديم. سپس به من گفت مرا به قبر برسان.[16]

من دست او را روي قبر گذاشتم. جابر روي

قبر افتاد و غش كرد. سپس من مقداري آب روي صورتش پاشيدم وقتي به هوش آمد سه بار گفت: يا حسين. سپس گفت: اي حسين چرا جواب مرا نمي دهي؟! سپس به خودش گفت: چگونه مي تواني جواب دهي در حالي كه رگ هاي گلوي تو را بريده اند و بين سر و بدنت جدايي افتاده است. شهادت مي دهم كه تو فرزند خاتم النبين و سيد المؤمنين ... و پنجمين فرد از " اصحاب كساء " هستي ...درود و سلام و رضوان الهي بر تو باد. سپس به اطراف قبر امام حسين(ع) حركت كرد و گفت: السلام عليكم ايتها الارواح التي حلت بفناء الحسين ... اشهد انكم اقمتم الصلاة و آتيتم الزكاة و امرتم بالمعروف و نهيتم عن المنكر...»[17]

به نظر مي رسد روز اربعين روزي است كه اهل بيت امام حسين(ع) از شام به قصد مدينه حركت كرده اند. به جز «لهوف»[18] كه جريان ورود اهل بيت امام حسين(ع) را در اين روز به كربلا نقل كرده، و البته در كتاب هاي ديگرش هم آن را تائيد نكرده است، در منابع دست اول مطلبي در خصوص ورود اسراي كربلا در روز اربعين به كربلا وجود ندارد.

پي نوشتها

[1]- محمد بن محمد بن نعمان، المزار، قم، مدرسه الامام الهادي، چاپ اول،ص 53.

[2]- محمد بن محمد بن نعمان، مسار الشيعه، بيروت، دارالمفيد، 1414، چاپ دوم، ص 46.

[3]- شيخ طوسي، محمد بن حسن؛ مصباح المتهجد، بيروت، مؤسسه الشيعه، چاپ اول، 1411، ص 787.

[4]- ابن اعلم كوفي، احمد؛ ترجمه محمد بن محمد بن مستوفي هروي، تهران، انتشارات آموزش و انقلاب اسلامي، 1372، ص 916.

[5]- النوري، الميرزا؛ لولو و مرجان، تهران، فراهاني، 1364، ص 154.

[6]- حسني، سيد

ابن طاووس، اللهوف في قتلي الطوف، بيجا، مهر، 1417ه.ق، ص114

[7]- حلي، ابن نما؛ مثير الاحزان، نجف، الحيدريه، 1369ه.ق، ص86.

[8]- نوري، الميرزا؛ پيشين، ص 152.

[9]- جعفريان، رسول؛ نأملي در نهضت عاشورا، قم، نشر مورخ، 1386ش، ص 216.

[10]- قمي، شيخ عباس؛ منتهي الامال، بي جا، مطبوعاتي حسيني، 1370، ج1، ص 525.

[11]- آيتي، محمد ابراهيم؛ بررسي تاريخ عاشورا، تهران، صدوق، 1372ه.ش، هشتم، ص139.

[12]- مطهري، مرتضي؛ حماسه حسيني، تهران، صدرا، 1373، چاپ بيست و يكم، ج1، ص 30.

[13]- طوسي، محمد بن حسن؛ پيشين، ص 787.

[14]- آيتي، محمدابراهيم، پيشين، ص 231-230.

[15]- همان، ص 232-231.

[16]- برخي نقل كرده اند كه جابر در اين زمان تقريباً نابينا بوده است.

[17]- طبري، محمد بن علي؛ بشارة المصطفي، قم، مؤسسه النشر الاسلامي، 1420، چاپ اول، ص 126.

[18]- به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه لهوف از منابع دست اول نيست اين كتاب در قرن هفتم هجري نوشته شده است. نويسنده : يدالله حاجي زاده

اين صورت آيا اين شهادت فايده اي براي عالم اسلام داشت ؟ يا اگر هم براي آن روز يك اثري مي گذاشت ، آيا اين خاطره در تاريخ هم ، براي نسلهاي بعد هم ، براي گرفتاريها و سياهي ها و تاريكي ها و يزيديهاي دوران آينده تاريخ هم اثري روشنگر و افشا كننده داشت ؟ اگر حسين شهيد مي شد ، اما مردم آن روز و مردم نسلهاي بعد نمي فهميدند كه حسين شهيد شده ، آيا اين خاطره چه اثري و چه نقشي مي توانست در رشد و سازندگي و هدايت و برانگيزانندگي ملتها و اجتماعات و تاريخ بگذارد ؟

مي بينيد كه هيچ اثري نداشت ، بله حسين كه شهيد مي شد ، خود او به اعلي عليين رضوان خدا مي رسيد ، شهيداني كه كسي نفهميد و در غربت ، در سكوت ، در خاموشي شهيد شدند ، به اجر خودشان در آخرت رسيدند ، روح آنها فتوح و گشايش را در درگاه رحمت الهي به دست آورد ، اما آيا چقدر درس شدند ، چقدر اسوه شدند ، درس ، آن شهيدي مي شود كه شهادت او و مظلوميت او را نسلهاي معاصر و آينده او بدانند و بشنوند ، درس و اسوه آن شهيدي مي شود كه خون او بجوشد و در تاريخ سرازير بشود ، مظلوميت يك ملت آن وقتي مي تواند زخم پيكر ستم كشيده شلاق خورده ملتها را شفا بدهد و مرهم بگذارد كه اين مظلوميت فرياد بشود ، اين مظلوميت به گوش انسانهاي ديگر برسد ، براي همين است كه امروز ابرقدرتها صدا توي صدا

انداختند كه صداي ما بلند نشود ، براي همين است كه حاضرند پولهاي گزاف خرج كنند تا دنيا نفهمد كه جنگ تحميلي چرا به وجود آمد ، با چه انگيزه اي ، با دست كه ، با تحريك كه . آن روز هم دستگاههاي استكباري ، حاضر بودند هر چه دارند خرج كنند به قيمت اين كه نام و ياد حسين و خون حسين و شهادت عاشورا مثل درس در مردم آن زمان و ملتهاي بعد باقي نماند و شناخته نشود . البته در اوائل كار درست نمي فهميدند كه چقدر مطلب با عظمت است . هر چه بيشتر گذشت ، بيشتر فهميدند .

در اواسط دوران بني عباس حتي قبر حسين بن علي عليه السلام را ويران كردند ، آب انداختند ، خواستند از او هيچ اثري باقي نماند . نقش ياد و خاطره شهيدان و شهادت اين است ، شهادت بدون خاطره ، بدون ياد ، بدون جوشش خون شهيد ، اثر خودش را نمي بخشد و اربعين آن روزي است كه برافراشته شدن پرچم پيام شهادت كربلا در آن روز آغاز شد و روز بازماندگان شهداست . حالا چه در اربعين اول ، خانواده امام حسين عليه السلام به كربلا آمده باشند و چه نيامده باشند . اما اربعين اول آن روزي است كه براي اولين بار زائران شناخته شده حسين بن علي به كربلا آمدند ؛ جابربن عبدالله انصاري است و عطيه از اصحاب پيغمبر ، از ياران امير المومنين و آمدند آن جا و جابربن عبدالله حتي نابينا بود - آن طور كه در نوشته ها و اخبار هست - و

دستش را عطيه گرفت و برد روي قبر حسين بن علي گذاشت و او قبر را لمس كرد و گريه كرد و با حسين بن علي عليه السلام حرف زد و با آمدن خود و با سخن گفتن خود خاطره حسين بن علي را زنده كرد و سنت زيارت قبر شهداء را پايه گذاري كرد . يك چنين روزمهمي است روز اربعين.

حركت امام حسين(ع) براى اقامه ى حق و عدل بود: «انّما خرجت لطلب الاصلاح فى امّة جدّى اريد ان امر بالمعروف وانهى عن المنكر ...»( بحارالانوار، ج 44، ص 329). در زيارت اربعين كه يكى از بهترين زيارات است، مى خوانيم: «و منح النّصح و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من الجهالة و حيرةالضّلاله». آن حضرت در بين راه، حديث معروفى را كه از پيامبر(ص) نقل كرده اند، بيان مى فرمايند: «ايهاالنّاس انّ رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و اله و سلّم قال: من رأى سلطانا جائرا مستحلّا لحرم اللَّه ناكثا لعهداللَّه مخالفا لسنة رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و اله و سلم يعمل فى عباداللَّه بالاثم والعدوان فلم يغيّر عليه بفعل و لاقول كان حقّا على اللَّه ان يدخله مدخله» (بحارالانوار، ج 44، ص 382).

تمام آثار و گفتار آن بزرگوار و نيز گفتارى كه درباره ى آن بزرگوار از معصومين رسيده است، اين مطلب را روشن مى كند كه غرض، اقامه ى حق و عدل و دين خدا و ايجاد حاكميت شريعت و برهم زدن بنيان ظلم و جور و طغيان بوده است. غرض، ادامه ى راه پيامبر اكرم(ص) و ديگر پيامبران بوده است كه: «يا وارث ادم صفوةاللَّه يا وارث نوح نبىّ اللَّه ...»( مفاتيح الجنان، زيارت وارث و معلوم است كه پيامبران هم براى چه آمدند: «ليقوم النّاس بالقسط». اقامه ى قسط و

حق و ايجاد حكومت و نظام اسلامى.

اساساً اهميت اربعين در آن است كه در اين روز، با تدبير الهى خاندان پيامبر(ص)، ياد نهضت حسينى براى هميشه جاودانه شد و اين كار پايه گذارى گرديد. اگر بازماندگان شهدا و صاحبان اصلى، در حوادث گوناگون - از قبيل شهادت حسين بن على(عليه السّلام) در عاشورا - به حفظ ياد و آثار شهادت كمر نبندند، نسلهاى بعد، از دستاورد شهادت استفاده ى زيادى نخواهند برد.

درست است كه خداى متعال، شهدا را در همين دنيا هم زنده نگه مى دارد و شهيد به طور قهرى در تاريخ و ياد مردم ماندگار است؛ اما ابزار طبيعى يى كه خداى متعال براى اين كار - مثل همه ى كارها - قرار داده است، همين چيزى است كه در اختيار و اراده ى ماست. ما هستيم كه با تصميم درست و بجا، مى توانيم ياد شهدا و خاطره و فلسفه ى شهادت را احيا كنيم و زنده نگهداريم.

خداوند بهشت را بر او واجب خواهد كرد؟(1) چون تمام دستگاههاى تبليغاتى، براى منزوى كردن و در ظلمت نگهداشتن مسأله ى عاشورا و كلاً مسأله ى اهل بيت، تجهيز شده بودند تا نگذارند مردم بفهمند چه شد و قضيه چه بود. تبليغ، اين گونه است. آن روزها هم مثل امروز، قدرتهاى ظالم و ستمگر، حداكثر استفاده را از تبليغات دروغ و مغرضانه و شيطنت آميز مى كردند. در چنين فضايى، مگر ممكن بود قضيه ى عاشورا - كه با اين عظمت در بيابانى در گوشه يى از دنياى اسلام اتفاق افتاده - با اين تپش و نشاط باقى بماند؟ يقيناً بدون آن تلاشها، از بين مى رفت.

آنچه اين ياد را زنده كرد، تلاش بازماندگان حسين بن على(عليه السّلام) بود. به همان اندازه كه مجاهدت حسين بن على(عليه السّلام) و يارانش به عنوان صاحبان پرچم، با موانع برخورد داشت و سخت بود، به همان اندازه نيز مجاهدت زينب (عليهاالسّلام) و مجاهدت امام سجّاد(عليه السّلام) و بقيه ى بزرگواران، دشوار بود. البته صحنه آنها، صحنه ى نظامى نبود؛ بلكه تبليغى و فرهنگى بود. ما به اين نكته ها بايد توجه كنيم.

مستقيم و غيرمستقيم، با راديوها و روزنامه ها و مجله ها و كتابهايى كه منتشر مى كردند، در ذهن آدمهاى ساده لوح در همه جاى دنيا، چه تلقينى توانستند بكنند.

حتّى افراد معدودى از آدمهاى ساده دل و جاهل و نيز انسانهاى موجّه و غير موجّهى در كشور خودمان هم، در آن فضاى ملتهب جنگ، گاهى حرفهايى مى زدند كه ناشى از ندانستن و عدم احاطه به حقايق بود. همين چيزها بود كه امام عزيز را برمى آشفت و وادار مى كرد كه با آن فرياد ملكوتى ، حقايق را با صراحت بيان كند.

اگر در مقابل اين تبليغات، تبليغات حق نبود و نباشد و اگر آگاهى ملت ايران و گويندگان و نويسندگان و هنرمندان، در خدمت حقيقتى كه در اين كشور وجود دارد، قرار نگيرد، دشمن در ميدان تبليغات غالب خواهد شد. ميدان تبليغات، ميدان بسيار عظيم و خطرناكى است. البته، اكثريت قاطع ملت و آحاد مردم ما، به بركت آگاهىِ ناشى از انقلاب، در مقابل تبليغات دشمن بيمه هستند و مصونيت پيدا كرده اند. از بس دشمن دروغ گفت و چيزهايى را كه در مقابل چشم مردم بود، به عكس و واژگون نشان داد و منعكس كرد، اطمينان مردم ما نسبت به گفته ها و بافته ها و ياوه گوييهاى تبليغات جهانى ، بكلى سلب شده است.

دستگاه ظالم جبار يزيدى با تبليغات خود، حسين بن على(ع) را محكوم مى ساخت و وانمود مى كرد كه حسين بن على(ع) كسى بود كه بر ضد دستگاه عدل و حكومت اسلامى و براى دنيا قيام كرده است!! بعضى هم، اين تبليغات دروغ را باور مى كردند. بعد هم كه حسين بن على(عليه السّلام)، با آن وضع عجيب و با آن شكل فجيع، به وسيله ى دژخيمان در صحراى كربلا

به شهادت رسيد، آن را يك غلبه و فتح وانمود مى كردند! اما تبليغات صحيح دستگاه امامت، تمام اين بافته ها را عوض كرد. حق، اين گونه است.

29/ 06/ 68

منبع :

پايگاه مقام معظم رهبري

منتديات يا حسين

پديد آيد.

گردد».

4. «زائر امام حسين عليه السلام به مقام فرشتگان گراميِ خدا ارتقاء مي يابد».

يعني اربعين _ زماني است كه حرم امام حسين (عليه السلام) يعني كاروان اسرا ، از شام به مدينه مراجعت كردند. و روزي است كه جابر بن عبدالله بن حرام انصاري ، صحابي رسول خدا (ص ، از مدينه به كربلا رسيد تا به زيارت قبر امام حسين (عليه السلام) بشتابد و او نخستين كسي است از مردمان كه قبر آن حضرت را زيارت كرد.

اعمال روز اربعين امام حسين (عليه السلام):

در اين روز زيارت امام حسين (عليه السلام) مستحب است و اين زيارت همانا خواندن زيارت اربعين است كه از امام عسكري (عليه السلام) روايت شده كه فرمود: علامات مؤمن پنج تاست خواندن 51 ركعت نماز در شبانه روز _ نمازهاي واجب و نافله و نماز و شب _ به دست كردن انگشتري دردست راست ، برآمدن پيشاني از سجده ، و بلند خواندن بسم الله الرحمن الرحيم در نماز.

شيخ طوسي سپس متن زيارت اربعين را با سند به نقل از حضرت صادق عليه السلام آورده است السلام علي ولي الله و حبيبه ، السلام علي خليل الله و نجيبه ، السلام علي صفي الله و ابن صفيه ..

اين مطلبي است كه شيخ طوسي ، عالم فرهيخته و معتبر و معقول شيعه در قرن پنجم درباره اربعين آورده است طبعاً بر اساس اعتباري كه اين روز ميان شيعيان داشته است از همان آغاز كه تاريخش معلوم نيست شيعيان به حرمت آن زيارت اربعين مي خوانده اند و اگر مي توانسته اند مانند جابر بر مزار امام حسين (عليه السلام) گرد آمده و آن امام را زيارت مي كردند. اين سنت تا به امروز درعراق با قوت برپاست و شاهديم

كه ميليونها شيعه عراقي و غير عراقي در اين روز بر مزار امام حسين (عليه السلام) جمع مي شوند.

در اينجا و در ارتباط با اربعين چند نكته را بايد توضيح داد.

براي مردم عادي برخي از اين اعداد طي روزگاران ، صورت تقدس به خود گرفته و گاه سوء استفاده هايي هم از آن ها مي شود.

تنها چيزي كه درباره برخي از اين اعداد مي شود گفت آن است كه آن اعداد معين نشانه كثرت است به عنوان مثال درباره هفت چنين اظهار نظري شده است بيش از اين هر چه گفته شود، نمي توان به عنوان يك استدلال به آن نظر كرد.

مرحوم اربلي از علماي بزرگ اماميه ، در كتاب كشف الغمه في معرفة الائمة در برابر كساني كه به تقدس عدد دوازده و بروج دوازده گانه براي اثبات امامت ائمه اطهار(عليه السلام) استناد كرده اند ، اظهار مي دارد ، اين مسأله نمي تواند چيزي را ثابت كند؛ چرا كه اگر چنين باشد ، اسماعيليان يا هفت امامي ها ، مي توانند دهها شاهد _ مثل هفت آسمان _ ارائه دهند كه عدد هفت مقدس است ، كما اين كه اين كار را كرده اند.

عدد «اربعين در متون ديني

يكي از تعبيرهاي رايج عددي تعبير اربعين است كه در بسياري از موارد به كار رفته است يك نمونه آن كه سن ّ رسول خدا (صلي الله عليه واله در زمان مبعوث شدن چهل بوده است گفته شده كه عدد چهل در سن انسانها، نشانه بلوغ و رشد فكري است گفتني است كه برخي از انبياء در سنين كودكي به نبوّت رسيده اند. از ابن عباس (گويا به نقل از پيامبر (ص ) نقل شده كه اگر كسي چهل ساله شد و خيرش بر شرش غلبه نكرد، آماده رفتن به جهنم باشد. در نقلي آمده است كه ، مردمان طالب دنيايند تا چهل سالشان شود. پس

از آن در پي آخرت خواهند رفت (مجموعه ورام ص 35)

در قرآن آمده است «ميقات موسي با پروردگارش در طي چهل روز حاصل شده است در نقل است كه حضرت آدم چهل شبانه روز بر روي كوه صفا در حال سجده بود. (مستدرك وسائل ج 9، ص 329) در باره بني اسرائيل هم آمده كه براي استجابت دعاي خود چهل شبانه روز ناله و ضجّه مي كردند. (مستدرك ج 5،ص 239) در نقلي آمده است كه اگر كسي چهل روز خالص براي خدا باشد، خداوند او را در دنيا زاهد كرده و راه و چاه زندگي را به او مي آموزد و حكمت را در قلب و زبانش جاري مي كند. بدين مضمون روايات فراواني وجود دارد. چله نشيني صوفيان هم درست يا غلط از همين بابت بوده است علامه مجلسي در كتاب بحار الانوار در اين باره كه برگرفتن چهل نشيني از حديث مزبور نادرست است به تفصيل سخن گفته است

اعتبار حفظ چهل حديث كه در روايات فراوان ديگر آمده ، سبب تأليف صدها اثر با عنوان اربعين در انتخاب چهل حديث و شرح و بسط آنها شده است در اين نقلها آمده است كه اگر كسي از امّت من ، چهل حديث حفظ كند كه در امر دينش از آنها بهره برد ، خداوند در روز قيامت او را فقيه و عالم محشور خواهد كرد. در نقل ديگري آمده است كه اميرمؤمنان (عليه السلام) فرمودند: اگر چهل مرد با من بيعت مي كردند ، در برابر دشمنانم مي ايستادم (الاحتجاج ص 84 )

مرحوم كفعمي نوشته است زمين از يك قطب چهار نفر از اوتاد و چهل

نفر از ابدال و هفتاد نفر نجيب هيچگاه خالي نمي شود. (بحار ج 53، ص 200)

درباره نطفه هم تصور براين بوده كه بعد از چهل روز عَلَقه مي شود. همين عدد در تحولات بعدي علقه به مُضْغه تا تولد در نقلهاي كهن بكار رفته است گويي كه عدد چهل مبدأ يك تحول دانسته شده است

در روايت است كه كسي كه شرابخواري كند، نمازش تا چهل روز قبول نمي شود. و نيز در روايت است كه كسي كه چهل روز گوشت نخورد، خلقش تند مي شود. نيز در روايت است كه كسي كه چهل روز طعام حلال بخورد ، خداوند قبلش را نوراني مي كند. نيز رسول خدا (صلي الله عليه واله) فرمود: كسي كه لقمه حرامي بخورد ، تا چهل روز دعايش مستجاب نمي شود. (مستدرك وسائل ج 5، ص 217)

اينها نمونه اي از نقلهايي بود كه عدد اربعين در آنها به كار رفته است

(عليه السلام) و بزرگداشت آن روز تصريح كرده است

اما اين كه منشأ اربعين چيست بايد گفت در منابع به اين روز به دو اعتبار نگريسته شده است

نخست: روزي كه اسراي كربلا از شام به مدينه مراجعت كردند.

دوم : روزي كه جابر بن عبدالله انصاري ، صحابي پيامبر خدا (ص از مدينه به كربلا وارد شد تا قبر حضرت اباعبدالله الحسين (عليه السلام) را زيارت كند. شيخ مفيد (م 413) در«مسار الشيعه» كه در ايام مواليد و وفيات ائمه اطهار عليهم السلام است ، اشاره به روز اربعين كرده و نوشته است اين روزي است كه حرم امام حسين (عليه السلام)، از شام به سوي مدينه مراجعت كردند. نيز روزي است كه جابر بن عبدالله براي زيارت امام حسين (عليه السلام) وارد كربلا شد.

كهن ترين كتاب دعايي مفصل موجود، كتاب «مصباح المتهجّد» شيخ طوسي از شاگردان شيخ مفيد است كه ايشان هم همين مطلب را آورده است شيخ طوسي پس از ياد از اين كه روز نخست ماه صفر روز شهادت زيد بن علي بن الحسين (عليه السلام) و روز سوم ماه صفر ، روز آتش زدن كعبه توسط سپاه شام در سال هجري است ، مي نويسد: بيستم ماه صفر (چهل روز پس از حادثه كربلا) روزي است كه حرم سيد ما اباعبدالله الحسين از شام به مدينه مراجعت كرد و نيز روزي است كه جابر بن عبدالله انصاري ، صحابي رسول خدا (ص از مدينه وارد كربلا شد تا قبر حضرت را زيارت كند. او نخستين كس از مردمان بود كه امام حسين (عليه السلام) را زيارت كرد. در چنين روزي زيارت آن حضرت مستحب است

و آن زيارت اربعين است (مصباح المتهجد، ص 787) در همانجا آمده است كه وقت خواندن زيارت اربعين ، هنگامي است كه روز بالا آمده است

در كتاب «نزهة الزاهد» هم كه در قرن ششم هجري تأليف شده ، آمده در بيستم اين ماه بود كه حرم محترم حسين از شام به مدينه آمدند. (نزهة الزاهد، ص 241) همين طور در ترجمه فارسي فتوح ابن اعثم (الفتوح ابن اعثم تصحيح مجد طباطبائي ص و كتاب مصباح كفعمي كه از متون دعايي بسيار مهم قرن نهم هجري است اين مطلب آمده است برخي استظهار كرده اند كه عبارت شيخ مفيد و شيخ طوسي ، بر آن است كه روز اربعين ، روزي است كه اسرا از شام به مقصد مدينه خارج شدند نه آن كه در آن روز به مدينه رسيدند. (لؤلؤ و مرجان ص 154) به هر روي زيارت اربعين از زيارت هاي مورد وثوق امام حسين (عليه السلام) است كه از لحاظ معنا و مفهوم قابل توجه است

حال درمتون بالنسبه قديمي مانند «لهوف» و «مثيرالاحزان» آمده است كه اربعين مربوط به زمان بازگشت اسرا، از شام به كربلاست اسيران از راهنمايان خواستند تا آنها را از كربلا عبور دهند.

بايد توجه داشت كه اين دو كتاب در عين حال كه مطالب مفيدي دارند ، از جهاتي ، اخبار ضعيف و داستاني هم دارند كه براي شناخت آنها بايد با متون كهن تر مقايسه شده و اخبار آنها ارزيابي شود. اين نكته را هم بايد افزود كه منابعي كه پس از لهوف ، به نقل از آن كتاب اين خبر را نقل كرده اند، نبايد به عنوان يك منبع مستند و مستقل ياد شوند. كتابهايي مانند «حبيب السير» كه به نقل از آن منابع خبر بازگشت اسرا را به كربلا آورده اند، (نفس المهموم ترجمه شعراني ص 269) نمي توانند مورد استناد قرار گيرند.

در اينجا مناسب است دو نقل را در باره تاريخ ورود اسرا به دمشق ياد كنيم نخست نقل ابوريحان بيروني است كه نوشته است

در نخستين روز ماه صفر ، أدخل رأس الحسين عليه السلام مدينة دمشق ، فوضعه يزيد لعنه الله بين يديه و نقر ثناياه بقضيب كان في يده و هو يقول

لست من خندف ان لم أنتقم

من بني أحمد، ما كان فَعَل

ليْت َ أشياخي ببدرٍ شهدوا

جَزَع الخزرج من وقع الاسل

فأهلّوا و استهلّوا فرحا

ثم قالوا: يا يزيد لاتشل

قد قتلنا القرن من أشياخهم

و عدلناه ببدر ، فاعتدل (الاثار الباقيه ص 422)

وي روز اول ماه صفر را روزي مي داند كه سر امام حسين (عليه السلام) عليه السلام را وارد دمشق كرده و يزيد هم در حالي كه اشعار ابن زبعري

را مي خواند و بيتي هم بر آن افزوده بود ، با چوبي كه در دست داشت بر لبان امام حسين (عليه السلام) مي زد.

دوم سخن عماد الدين طبري (م حوالي 700) در «كامل بهائي» است كه رسيدن اسرا به دمشق را در16 ربيع الاول دانسته _ يعني 66 روز پس از عاشورا _ ميداند كه طبيعي تر مي نمايد.

را در اربعين به كربلا دانسته اند، در هر دو مورد ترديد مي كند. ترديد او از اين ناحيه است كه ابن زياد مدتي اسراء را در كوفه نگه داشت. با توجه به اين مطلب و زماني كه در اين نگه داشته صرف شده و زماني كه در مسير رفت به شام و اقامت يك ماهه در آنجا و بازگشت مورد نياز است بعيد است كه آنان در اربعين به مدينه يا كربلا رسيده باشند. ابن طاوس مي گويد: اين كه اجازه بازگشت به كربلا به آنها داده باشد، ممكن است اما نمي توانسته در اربعين باشد. در خبر مربوط به بازگشت آنان به كربلا گفته شده است كه همزمان با ورود جابر به كربلا بوده و با او برخورد كرده اند . ابن طاووس در اين كه جابر هم روز اربعين به كربلا رسيده باشد، ترديد مي كند. (اقبال الاعمال ج 3، ص 101).

اين ممكن است كه ابن طاووس لهوف را در جواني و اقبال را در دوران بلوغ فكري تأليف كرده باشد. در عين حال ممكن است دليل آن اين باشد كه آن كتاب را براي محافل روضه خواني و اين اثر را به عنوان يك اثر علمي نوشته باشد. دليلي ندارد كه ما ترديد هاي او را در آمدن جابر به كربلا در روز اربعين بپذيريم. به نظر مي رسد منطقي ترين چيزي كه براي اعتبار اربعين در دست است همين زيارت جابر در نخستين اربعين به عنوان اولين زائر است.

اما درباره اعتبار اربعين به بازگشت اسرا به كربلا توجه به اين نكته هم اهميت دارد كه شيخ مفيد در كتاب مهم خود در باب زندگي امامان

و در بخش خاص به امام حسين (عليه السلام) از كتاب «ارشاد» در خبر بازگشت اسرا، اصلا اشاره اي به اين كه اسرا به عراق بازگشتند ندارد. همين طور ابومخنف راوي مهم شيعه هم اشاره اي در مقتل الحسين خود به اين مطلب ندارد. در منابع كهن تاريخ كربلا هم مانند انساب الاشراف اخبارالطوال و طبقات الكبري اثري از اين خبر ديده نمي شود.

روشن است كه حذف عمدي آن معنا ندارد؛ زيرا براي چنين حذف و تحريفي دليلي وجود ندارد.

خبر زيارت جابر، دركتاب بشارة المصطفي آمده اما به ملاقات وي با اسرا اشاره نشده است

مرحوم حاج شيخ عباس قمي هم به تبع استاد خود نوري ، داستان آمدن اسراي كربلا را در اربعين از شام به كربلا نادرست دانسته است (منتهي الامال ج 1،صص 817 _ 818) در دهه هاي اخير مرحوم محمد ابراهيم آيتي هم در كتاب بررسي تاريخ عاشورا بازگشت اسرا را به كربلا انكار كرده است (بررسي تاريخ عاشورا، صص 148 _ 149) همين طور آقاي مطهري كه متأثر از مرحوم آيتي است. اما اين جماعت يك مخالف جدي دارند كه شهيد قاضي طباطبائي است.

به نظر مي رسد در اثبات نكته مورد نظر با همه زحمتي كه مؤلف محترم كشيده ، چندان موفّق نبوده است

ايشان درباره اين اشكال كه امكان ندارد اسرا ظرف چهل روز از كربلا به كوفه ، از آنجا به شام و سپس از شام به كربلا بازگشته باشند ، هفده نمونه از مسافرتها و مسيرها و زمانهايي كه براي اين راه در تاريخ آمده را به تفصيل نقل كرده اند. دراين نمونه ها آمده است كه مسير كوفه تا شام و به عكس از يك هفته تا ده دوازده روز طي مي شده و بنابر اين ممكن است كه در يك چهل روز، چنين مسير رفت و برگشتي طي شده باشد. اگر اين سخن بيروني هم درست باشد كه سر امام حسين (عليه السلام) روز اول صفر وارد دمشق شده مي توان اظهار كرد كه بيست روز بعد، اسرا مي توانستند در كربلا باشند.

بايد به اجمال گفت بر فرض كه طي اين مسير براي يك كاروان در چنين زمان كوتاهي با آن همه زن و بچه ممكن باشد، بايد توجه داشت كه آيا اصل اين خبر در كتابهاي معتبر تاريخ آمده است يا نه تا آنجا كه مي دانيم نقل اين خبر در منابع تاريخي از قرن هفتم به آن سوي تجاوز نمي كند. به علاوه علماي بزرگ شيعه مانند شيخ مفيد و شيخ طوسي نه تنها به آن اشاره نكرده اند، بلكه به عكس ِ آن تصريح كرده و نوشته اند: روز اربعين روزي است كه حرم امام حسين (عليه السلام) وارد مدينه شده يا از شام به سوي مدينه خارج شده است

آنچه مي ماند اين است كه نخستين زيارت امام حسين (عليه السلام)

در نخستين اربعين، توسط جابر بن عبدالله انصاري صورت گرفته است و از آن پس ائمه اطهار عليهم السلام كه از هر فرصتي براي رواج زيارت امام حسين (عليه السلام) بهره مي گرفتند، آن روز را كه نخستين زيارت در آن انجام شده به عنوان روزي كه زيارت امام حسين (عليه السلام) در آن مستحب است اعلام فرمودند.

متن زيارت اربعين هم از سوي حضرت صادق عليه السلام انشاء شده و با داشتن آن مضامين عالي شيعيان را از زيارت آن حضرت در اين روز برخوردار مي كند.

اهميت خواندن زيارت اربعين تا جايي است كه از علائم شيعه دانسته شده است درست آن گونه كه بلند خواندن بسم الله در نماز و خواندن پنجاه و يك ركعت نماز در شبانه روز در روايات بيشماري از علائم شيعه بودن عنوان شده است

زيارت اربعين در «مصباح المتهجد» شيخ طوسي و نيز «تهذيب الاحكام» وي به نقل از صفوان بن مهران جمال آمده است وي گفت كه مولايم صادق (عليه السلام) فرمود: زيارت اربعين كه بايد وقت برآمدن روز خوانده شود چنين است..... (مصباح المتهجد، ص 788، تهذيب الاحكام ج 6،ص 113، اقبال الاعمال ج 3، ص 101، مزار مشهدي ص 514 (تحقيق قيومي ، مزار شهيد اول (تحقيق مدرسة الامام المهدي قم 1410)، ص 185 _ 186).

اين زيارت به جهاتي مشابه برخي از زيارات ديگر است اما از آن روي كه مشتمل بر برخي از تعابير جالب در زمينه هدف امام حسين از اين قيام است داراي اهميت ويژه مي باشد. در بخشي از اين زيارت در باره هدف امام حسين عليه السلام) از اين نهضت آمده است "... و بذل مهجته

فيك ليستنقذ عبادك من الجهالة و حيرة الضلالة .. و قد توازر عليه من غرّته الدنيا و باع حظّه بالارذل الادني .

خدايا ، امام حسين (عليه السلام) همه چيزش را براي نجات بندگانت از نابخردي و سرگشتگي و ضلالت در راه تو داده در حالي كه مشتي فريب خورده كه انسانيت خود را به دنياي پست فروخته اند بر ضد وي شوريده آن حضرت را به شهادت رساندند.

دو نكته كوتاه:

نخست آن كه برخي از رواياتي كه در باب زيارت امام حسين (عليه السلام) در كتاب كامل الزيارات ابن قولويه آمده گريه چهل روزه آسمان و زمين و خورشيد و ملائكه را بر امام حسين (عليه السلام) يادآور شده است (اربعين شهيد قاضي ص 386)

دوم اين كه ابن طاووس يك اشكال تاريخي هم نسبت به اربعين بودن روز بيستم صفر مطرح كرده و آن اين كه اگر امام حسين (عليه السلام) روز دهم محرم به شهادت رسيده باشد، اربعين آن حضرت نوزدهم صفر مي شود نه بيستم در پاسخ گفته شده است، به احتمال ماه محرمي كه در دهم آن امام حسين (عليه السلام) به شهادت رسيده بيست و نه روز بوده است اگر ماه كامل بوده ، بايد گفت كه روز شهادت را به شمارش نياورده اند. (بحار الانوار، ج 98، ص 335).

نويسنده:رسول جعفريان

منبع:سايت تخصصي امام حسين عليه السلام

هستند.

خيل انبوه شيعيان در حال سينه زني در اربعين حسيني در شهر مقدس كربلا.

مداحان شيعه براي انبوه زوار روايت سوزناك واقعه كربلا را در اربعين حسيني نقل مي كند.

جمعيت سوگوار در اربعين حسيني در شهر كربلا بر سر و سينه مي زنند.

نوجوانان شيعه زنجيرزن در حال سوگواري براي سالار شهيدان در روز اربعين در شهر مقدس كربلا.

انبوه زوار شيعه پيرامون ضريح مطهر بارگاه ملكوتي حضرت امام حسين ( ع ) در شهر كربلا با خداي خود راز و نياز كرده و حاجت مي طلبند.

انبوه زوار شيعه با پاي پياده از كودك وبزرگ پيروجوان در راه حرم مطهر بارگاه ملكوتي حضرت امام حسين ( ع ) در شهر كربلا درايام اربعين بوده و با خداي خود راز و نياز كرده و حاجت مي طلبند.

اند. عطيه هم چنين خطبه حضرت زهرا عليهاالسلام را در مورد غصب فدك از عبداللّه بن حسن شنيده و آن را نقل كرده است.

جمله افرادي كه ورود اهل بيت را در اربعين اول تأييد مي كند، سيد بن طاووس است. وي در كتاب اللهوف مي نويسد: وقتي زنان و فرزندان حسين عليه السلام از شام برگشته و به سرزمين عراق رسيدند، به راهنماي قافله گفتند: «ما را از كربلا ببر». وقتي به كربلا رسيدند، جابربن عبداللّه انصاري و جمعي از بني هاشم و مرداني از اولاد پيغمبر صلي الله عليه و آله را ديدند كه براي زيارت مرقد مطهر حسين عليه السلام آمده اند. پس همگي در يك زمان در آن سرزمين گرد آمدند.

عَلَيْكَ يَا بْنَ سَيِّدِ الْأَوْصِيآءِ اَشْهَدُ اَنَّكَ اَمينُ اللَّهِ وَابْنُ اَمينِهِ، عِشْتَ سَعيداً، وَمَضَيْتَ حَميداً وَمُتَّ فَقيداً مَظْلُوماً شَهيداً، وَاَشْهَدُ اَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ ما وَعَدَكَ، وَمُهْلِكٌ مَنْ خَذَلَكَ وَمُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَكَ، وَاَشْهَدُ اَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ، وَجاهَدْتَ فى سَبيلِهِ حَتّى اَتيكَ الْيَقينُ، فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَكَ، وَلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً سَمِعَتْ بِذلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ، اَللّهُمَّ اِنّى اُشْهِدُكَ اَنّى وَلِىٌّ لِمَنْ والاهُ، وَعَدُوٌّ لِمَنْ عاداهُ، بِاَبى اَنْتَ وَاُمّى يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، اَشْهَدُ اَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فىِ الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَالْأَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ، لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِيَّةُ بِاَنْجاسِها، وَلَمْ تُلْبِسْكَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِيابِها، وَاَشْهَدُ اَنَّكَ مِنْ دَعآئِمِ الدّينِ وَاَرْكانِ الْمُسْلِمينَ، وَمَعْقِلِ الْمُؤْمِنينَ، وَاَشْهَدُ اَنَّكَ الْأِمامُ الْبَرُّ التَّقِىُّ، الرَّضِىُّ الزَّكِىُّ الْهادِى الْمَهْدِىُّ، وَاَشْهَدُ اَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوى وَاَعْلامُ الْهُدى وَالْعُرْوَةُ الْوُثْقى وَالْحُجَّةُ على اَهْلِ الدُّنْيا، وَاَشْهَدُ اَنّى بِكُمْ مُؤْمِنٌ، وَبِاِيابِكُمْ مُوقِنٌ، بِشَرايِعِ دينى وَخَواتيمِ عَمَلى وَقَلْبى لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ، وَاَمْرى لِأَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ، وَنُصْرَتى لَكُمْ مُعَدَّةٌ، حَتّى يَاْذَنَ اللَّهُ لَكُمْ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لامَعَ عَدُوِّكُمْ، صَلَواتُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ، وَعلى اَرْواحِكُمْ وَاَجْسادِكُمْ، وَشاهِدِكُمْ وَغآئِبِكُمْ، وَظاهِرِكُمْ وَباطِنِكُمْ، آمينَ رَبَ الْعالَمينَ

پس دو ركعت نماز مى كنى و دعا مى كنى به آنچه مى خواهى و برمى گردى و ديگر زيارتى است كه از جابر منقول است و كيفيّت آن چنان است كه از عطا روايت شده كه گفت با جابر بن عبداللّه انصارى بودم در روز بيستم ماه صفر چون به غاضريّه رسيديم در آب فرات غسل كرد و پيراهن طاهرى كه با خود داشت پوشيد پس گفت كه آيا با تو چيزى هست از بوى خوش اى عطا گفتم با من سُعد هست پس قدرى از آن گرفت و بر سر و بدن پاشيد و

پابرهنه روانه شد تا ايستاد نزد سر مبارك امام حسين عليه السلام و سه مرتبه اَللَّهُ اَكْبَرُ گفت پس افتاد و بيهوش شد و چون به هوش آمد شنيدم كه مى گفت اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا آلَ اللَّه الخ كه به عينه همان زيارت نيمه رجب است كه ما ذكر نموديم و با آن فرقى ندارد جز چند كلمه كه شايد از اختلاف نسخ باشد چنانچه شيخ مرحوم احتمال داده پس اگر كسى خواست كه آن را نيز بخواند رجوع كند به زيارت نيمه رجب و همان را بخواند مؤلّف گويد كه زيارت امام حسين عليه السلام در اوقات شريفه و ليالى و ايّام متبرّكه به غير از اين اوقات كه ذكر شد نيز افضل است خصوصاً اوقاتى كه به آن حضرت نسبتى داشته باشد مانند روز مباهله و روز نزول هَلْ اَتى و روز ولادت شريف آن حضرت و شبهاى جمعه و از روايتى مستفاد مى شود كه حق تعالى در هر شب جمعه نظر مكرمتى بر آن حضرت فرمايد و جميع پيمغبران و اوصياى ايشان را به زيارت او بفرستد و ابن قولويه از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده كه هر كه زيارت كند قبر امام حسين عليه السلام را در هر جمعه آمرزيده شود البته و از دنيا بيرون نرود با حال حسرت از دنيا و مَسْكَنَشْ در بهشت با امام حسين عليه السلام باشد و در خبر اعمش است كه همسايه او براى او گفت در خواب ديدم كه رقعه ها از آسمان فرو مى ريزد كه در آنها امان نوشته اند براى هر كه زيارت امام حسين عليه السلام كند در شب جمعه و بعد از اين در اعمال كاظمين در

حكايت حاجى على بغدادى اشاره به اين مطلب خواهد شد و غير اين از اوقات شريفه ديگر و روايت شده از حضرت صادق عليه السلام پرسيدند كه آيا زيارت امام حسين عليه السلام را وقتى هست كه بهتر از وقت ديگر باشد فرمود كه زيارت كنيد آن حضرت را در هر وقت و هر زمان زيرا كه زيارت آن حضرت خير مُقَرَّرى است هر كه آن را بيشتر به عمل آورد خير بيشتر خواهد يافت و هر كه كمتر كند كمتر خواهد يافت و سعى كنيد در زيارت كردن آن حضرت در اوقات شريفه كه اعمال صالحه در آنها ثوابش مضاعف است و در آن اوقات شريفه ملائكه از آسمان نازل مى شوند از براى زيارت آن حضرت الخ و از براى خصوص اين اوقات مذكوره زيارت منقولى يافت نشده بلى در روز سيّم ماه شعبان كه روز تولّد حضرت امام حسين عليه السلام است دعائى از ناحيه شريفه بيرون آمده كه بايست آن را خواند و ما آن را در اعمال ماه شعبان ذكر كرديم و بدان نيز كه زيارت آن حضرت در غير كربلا از شهرهاى دور فضيلت زيادى دارد و ما در اينجا به ذكر دو روايت كه در كافى و تهذيب و فقيه است قناعت مى كنيم روايت اوّل ابن ابى عمير از هشام روايت كرده كه حضرت صادق عليه السلام فرمود كه هرگاه راه يكى از شما دور و از خانه اش تا به قبور ما مسافت بسيار باشد بالا رود به پشت بام بلندتر منزل خود و دو ركعت نماز كند و اشاره كند به سلام كردن به سوى قبرهاى ما پس بدرستى كه آن به ما مى رسد

روايت دويّم از حنّان بن سُدَيْر از پدرش منقولست كه حضرت صادق عليه السلام به من فرمود اى سدير زيارت مى كنى قبر حسين عليه السلام را در هر روز عرض كردم كه فداى تو گردم نه فرمود شما چه جفاكاريد در هر جمعه زيارت مى كنيد او را گفتم نه فرمود در هر ماهى زيارت مى كنيد گفتم نه فرمود در هر سالى او را زيارت مى كنيد گفتم گاهى از سالها شده كه زيارت كرده ام فرمود اى سُدير چه جفا كاريد شما به امام حسين عليه السلام آيا ندانستيد كه حق تعالى را دو هزار هزار فرشته است (و در تهذيب و فقيه هزار هزار فرشته است) ژوليده مو گردآلوده كه مى گريند بر آن حضرت و زيارت مى كنند وسست نمى شوند و چه مى شود براى تو اى سدير كه زيارت كنى قبر حسين عليه السلام را در هر جمعه پنج مرتبه و در هر روزى يك مرتبه گفتم فدايت شوم بين ما و بين او فرسخهاى بسيار است فرمود به من كه بالا رو به بام خانه ات پس نظر كن به جانب راست و چپ پس بلند كن سر خود را بسوى آسمان پس قصد كن جانب قبر آن حضرت را و بگو «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَبا عَبْدِاللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُاللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ» نوشته مى شود براى تو زيارتى و آن زيارت حجّه و عمره است سُدير گفت بسا شد كه بجا آوردم اين را در ماه بيشتر از بيست مرتبه و در صدر زيارت اوّل از زيارات مطلقه گذشت چيزى كه مناسب اين مقام بود.

تا به دنيا اعلام كند آنها كه پاى بند قوانين قرآنى نيستند در محيط اسلام حق حكومت ندارند .

نمونه عالى جهاد مقدس الهى ، نبرد خونين كربلاست كه حسين بزرگ و جاويد براى گسترش عدل و آزادى و ايمان در بستر تفتيده فرات بر پا كرد ، و به مبارزه باطل و ستم برخاست و آيين نياى ارجمندش با نثار خون پاكش استوار كرد و به جهانيان درس ايمان و فداكارى و ايثار و جهاد آموخت و فرياد پر طنينش نداى حق پرستى بود و دادگرى و حريت و نهضت ايمان آفرينش مكتب شرف بود و آزادى و كرامت ، كربلايش مكتب حق بود و عاشورايش هنگامه پاك بازى و مردى و رادمردى و كمال انسانى

قيامى كه به ابديت پر كشيد و به جاودانگى پيوست و خونى كه نكشيد و هميشه جوشيد و سازندگى و آفريندگى آورد . امام حسين عليه السلام علت مبقيه اسلام بود ، البته بعد از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله ، كه علت مبنيه آن بود ، به حمايت از انسانيت و آزادگى به ايجاد پر شورترين و حماسى ترين و مقدس ترين و جاودانه ترين انقلاب عالى آسمانى و انسانى پرداخت و هر خيزش از رستاخيز او مايه و سرمايه گرفت كه هنوز فرياد هيهات منا الذله او در گوش انسان ها طنين مى افكند و حيات مى بخشد و روح مى پرورد و آزادى مى آفريند و ايمان مى آورد و عزت مى سازد گاندى مى گويد : من در آزادى در هند از امام حسين عليه السلام الهام گرفتم .

در نواى زندگى

سوز از حسين

اهل حق حريت آموز از حسن (1)

حضرت قيام كرد و به غيرتمندان عالم درس ديندارى آموخت و ملت خفته را از خواب غفلت بيدار كرد و حكومت ضد اسلامى را براى هميشه از پاى در آورد او قيام كرد تا ملت نگويند شراب خوارى و قمارى بازى در اسلام جايز است .

امام حسين بن على عليهماالسلام قيام كرد تا نگويند انحراف از مسير قانون اسلام در روابط خانوادگى و اجتماعى اشكالى ندارد به دليل اين كه حكومت وقت اين فجايع را انجام مى داد .

يزيد با قمار و شراب و زنا و لواط و رقاصى خود را سرگرم و كرده است او كه خود را خليفه و زمامدار مملكت اسلامى مى داند علنا با دين و قرآن و با هدف هاى پاك حضرت محمد بن عبدالله صلى الله عليه و آله بازى مى كند آيا جز امام حسين بن على عليهماالسلام كسى هست كه با اين سرطان مخوف پنجه نرم كند و او را از پاى در آورد .

زمامدارى مانند يزيد هميشه با نوازندگان ، مرغان شكارى ، سگ ها ، بوزينه ها ، پياله مى و شراب و . . . به سر مى برد .

به ميگسارى و معاشرت با شاعران و نديمان راغب كرده بود و ميل مفرط او به شكار او را از رسيدگى به امور ملك و سياست باز مى داشت توجه او به تربيت يوزها و بوزينگان او را هم رديف صاحبان يوز و بوزينه قرار داد .

يزيد يوزينه اى داشت كه آن را ابوقيس مى خواند ، لباس حرير به او مى پوشاند و آن را با طلا و نقره زينت مى كرد ، و در مجالس شراب حاضر مى ساخت و در مسابقات اسب دوانى بر الاغى سوارش مى كرد ، و تحريص مى نمود تا مسابقه را از اسب ها ببرد . (3) يزيد حتى در مدينه رسول خدا صلى الله عليه و آله نيز از ميگسارى و گناه خوددارى نمى كرد . (4)

لازم است يكى از جنايات يزيد كافر را به عنوان نمونه در اين جا بياوريم ، غارتگران يزيد در مدينه جنايات بزرگى انجام دادند شمار زنانى كه از زنا حمل برداشتند ، به روايت مدائنى هزار و به روايت ديگر به ده هزار رسيد يكى از سربازان يزيد وارد خانه اى شد كه در آن زنى از نصارى نوزادى در بغل داشت سرباز اثاث خانه را خواست .

زن گفت : به خدا چيزى باقى نگذارده اند و هر چه بوده به غارت برده اند .

سرباز گفت : بايد به من چيزى بدهى و گرنه خودت و اين كودك را مى كشم . زن گفت : واى بر تو ، اين پسر ابن ابى كبشه انصارى از اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله است من از

زنانى هستم كه در بيعت شجره شركت داشتم بيعت كردم كه زنا نكنم ، دزدى نكنم ، فرزند نكشم ، بهتان نسازم و به بيعتى كه نمودم وفا كردم ، پس از خدا بترس .

سپس رو به كودكش كرد و گفت : پسر جان به خدا اگر چيزى داشتم كه به جاى تو به اين مرد بدهم ، مى دادم .

سرباز بى رحم پاى طفل را همچنان كه پستان مادر را به دهان داشت گرفت و كشيد و چنان او را به سختى به ديوار زد كه مغز سرش روى زمين ريخت .

تاريخ نگاران نقل كرده اند هنوز از خانه بيرون نرفته بود كه نصف رويش سياه شد بالجمله تجاوز و كفرشان به حدى رسيد كه اسبانشان را در مسجد رسول خدا صلى الله عليه و آله بردند و به منبر شريف و قبر مطهر جسارت كردند .

تمام اين جرايم را به فرمان يزيد و به اتكار قدرت او مرتكب شدند و يزيد از مروان كه براى اجراى فرمان او با مسرف همكارى كرد ، قدردانى نمود و به او جايزه داد .

يكى ديگر از مظالم يزيد اين بود كه از اهل مدينه بيعت گرفت بر اين كه همه غلام و مملوك يزيدند ، و گردن هاى آنها مانند غلامان مهر زدند .

نخستين كسى كه براى بيعت خوانده شد عبدالله بن ربيعه فرزند زاده ام سلمه همسر رسول خدا صلى الله عليه و آله بود وقتى به او پيشنهاد بيعت داد گفت : بر كتاب خدا و سنت رسول خدا صلى الله عليه و آله بيعت مى كنم .

مسرف گفت : بايد بيعت كنيد بر اين كه مملوك يزيد هستيد كه در اموال و فرزندان شما هر چه خواست بكند . عبدالله خوددارى كرد مسرف فرمان داد گردنش را زدند . (5) اين است آيين يزيد و يزيديان .

اين است كه پدرش او را به عنوان زمامدار مسلمين براى مردم تعيين و به آنها تحميل مى كند كه با او بيعت كنند آيا امام حسين بن على عليهماالسلام جز قيام راه ديگرى دارد ؟

بنى اميه دين سازى كردند ، خون مسلمانان را مكيدند ، ثروت اندوختند ، بنى اميه بت پرست بودند ، معاويه دستور مى دهد در بلاد اسلامى تفحص كنند و اگر كسى از على عليه السلام طرفدارى مى كند او را بكشند .

معاويه بخشنامه اى به اين مضمون به استاندارش اعلام مى كند : اگر كسى در عظمت و منقبت اهل بيت رسول خدا حديثى بگويد جان و مال و ناموس در امان نخواهد بود زياد بن سميه را به استاندارى عراق اعزام مى دارد و مى گويد : هر كس از دوستان على عليه السلام را ديدى بكش و دست و پايش را قطع كن ، ولى از دوستان ما و طرفداران عثمان همه گونه نوازش را به عمل آور . (6)

معاويه مى گويد : من در راه دين با شما نجنگيدم ، بلكه تنها براى اين كه بر شما حكومت كنم . (7)

ابوسفيان گفت : سوگند به خدا اگر زنده بمانم حكومت را از دست هاشميان بيرون خواهم گرفت . (8)

ابوسفيان بر شترى سوار بود معاويه مهارش را مى كشيد و يزيد مى راند رسول

خدا صلى الله عليه و آله سوار و جلو دار و راننده را لعن فرستاد (9) (مقصود از يزيد ، برادر بزرگ معاويه پسر ديگر ابوسفيان است ) .

پدر يزيد بدعت هاى بى شمارى در دين گذاشت براى نمونه به چند مورد از بدعت هاى اشاره مى شود :

1- معاويه ظروف طلا و نقره را استعمال مى كرد و چون به او مى گفتند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله آن را حرام كرده مى گفت : به نظر من عيبى ندارد .

2- معاويه در جواب ابودرداء كه گفت رسول خدا صلى الله عليه و آله از بيع ربوى نهى مى كرد گفت : به نظر من عيبى ندارد معاويه خبيث ربا مى خورد (10) و خود را خليفه مسلمين هم مى خواند .

3- به مغيرة بن شعبه گفت : ابوبكر و عمر و عثمان هر يك مدتى خلافت كردند و مردند و اگر هم كسى نام آنها را ببرد بيش از آن نيست كه ابوبكر و عمر و عثمان مى گويند امام نام رسول هاشمى صلى الله عليه و آله روزى پنج نوبت نام او به عظمت برده مى شود مردم با صداى بلند مى گويند : اشهد ان محمد رسول الله و در اين صورت مرگ از اين زندگى بهتر است . (11)

4- معاويه در سفر نماز را عوض اين كه قصر بخواند تمام خواند . (12)

معاويه از كسانى است كه در فتح مكه اسلام آورد و از جمله طلقا و آزاد شدگانى است كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله به آنها فرمود :

انتم

الطقاء ، شما آزاد شدگانيد و آنچه درباره معاويه بعد از مسلمان شدنش از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت شده است اين است كه عبدالله بن عمر مى گويد : شنيدم روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود : اكنون مردى بر شما درآيد كه بر غير سنت من مى ميرد كه ديدند معاويه وارد شد . (13)

معاويه زياد بن ابيه را به شهادت ابو مريم سلولى خمار به پدرش ابوسفيان ملحق كرد با اين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده : الولد للفراش و للعاهر الحجر . (14)

يكى از خطرات و جنايات حكومت اموى آن بود كه اينان پلى شده بودند براى ورود افكار و عقايد و سنن نظام بيگانه از اسلام در محيط اسلام . (15)

سخن به درازا نكشد ، به سراغ قرآن در مسجد برويم ، در آيه 63 سوره بنى اسرائيل بنى اميه را چنين معرفى مى كند :

(و الشجرة الملعونة فى القران و نخوفهم فما يزيدهم الا طغيانا كثيرا )

مراد از شجره ملعونه در قرآن بنى اميه هستند (16) با در نظر گرفتن وضع تا به سامان مسلمان پس از وفات پيغمبر اسلام تا دوران يزيد كه فساد به حد لبريزى و طغيان رسيده بود .

آيا بر امام حسين عليه السلام در چنين وضع و زمانى سكوت جايز بود ؟ آيا امام حسين عليه السلام در برابر اين خطر بزرگ كه چون سرطانى مخوف بر پيكر اسلام قرار داشت و اسلام را به نابودى مى كشاند ، نبايد با يك فداكارى فوق العاده و از خودگذشتگى سكوت مرگبارى را

كه بر جامعه اسلامى سايه افكنده بود بشكند و چهره شوم اين نهضت جاهلى را از پشت پردهاى تبليغاتى (بنى اميه ) آشكار سازد ، و با خون پاك خود سطور درخشانى بر پيشانى تاريخ اسلام بنگارد كه براى آينده حماسه اى جاويد و پر شور باشد ؟

آرى ، امام حسين عليه السلام اين كار را كرد و رسالت بزرگ و تاريخى خود را در برابر اسلام انجام داد ، و مسير تاريخ اسلام را عوض نمود ، توطئه هاى ضد اسلامى حزب اموى را درهم كوبيد ، و آخرين تلاش هاى ظالمانه آنها را خنثى كرد و اين است چهره حقيقى قيام امام حسين عليه السلام و از اين جا مى فهميم كه چرا نام و ياد امام حسين عليه السلام هرگز فراموش نمى شود .

او متعلق به يك عصر و يك قرن و يك زمان نبود ، او و هدف جاودانى بود او در راه حق و عدالت و آزادگى ، در راه خدا و اسلام در راه نجات انسان ها واحياى ارزش هاى اخلاقى شربت شهادت نوشيد آيا اين مفاهيم هيچ گاه كهنه و فراموش مى شود ؟ نه . . . هرگز (17)

چرا مراسم بزرگداشت اين خاطره ها هر سال پر شكوه و پرهيجان تر از سال گذشته برگزار مى شود ، چرا امروز از حزب اموى و از ياران و آنها خبرى و اثرى نمانده است ؟ ولى حادثه كربلا رنگ ابديت به خود گرفته است ؟

هنگامى كه صفحات تاريخ را ورق بزنيم ، مى بينيم شخصيت هاى بزرگ و قهرمانان تاريخ فراوان آمده اند و رفته

اند و اثرى از آنها نمانده آنان چون هدفشان حكومت بود ، و پايمال كردن حقوق ديگران بود ، زور بود ، و سرنيزه بود جز خود براى ديگران ارزشى قائل نبودند ، ولى چرا قيام قهرمانان كربلا فراموش نمى شود قيامى كه منجر به شهادت امام حسين عليه السلام و عزيزان و يارانش و اسارت اهل بيتش گرديد پر واضح است كه اين پيكار بر محور منافع شخصى و اغراض فردى استوار نبود بلكه جنگ دين با بى دينى ، جنگ شخصيت با بى شخصيتى و جنگ معنا با ماده بود .

خصايص فراوانى كه حضرت وارد و همچنين آن بزرگوار براى يك عصر نبوده بلكه خود و هدفش جاودانى است .

امام عظيم حسين بن على عليهماالسلام براى حق قيام كرد ، در راه حق كشته شد و حقيقت باقى است . او از قرآن حمايت كرد و فراموش نشد .

آيا جز امام حسين عليه السلام كسى مى توانست در مقابل حكومت ظالمانه بايستد تا براى هميشه حق و باطل را از هم تفكيك كند ؟ بايد متوجه به اين امر شد ، بايد متوجه به اين امر شد ، باطل جولانى مى دهد ، ولى پايدار نيست ، حق است كه پيروز مى باشد .

مگر امام عظمى حسين بن على عليهماالسلام چه كرده بود ؟ چه گناهى را - العياذبالله - مرتكب شده بود . سرش را بالاى نيزه زده و براى زنازداه تحفه و ارمغان بردند ! جز آن بود در مقابل يك قلدر ، آن هم جوانى عياش ، خونخوار ، بى دين ، بى حيا ، بى

غيرت ، خائن دين و قرآن و مملكت يعنى به يزيد سر فرود نياورد ، تا براى انسان هاى آزادگى الگويى شد و خود را او و هدف مقدسش هميشه پايدار ماند .

اين است يكى از درس هاى امام عليه السلام و فلسفه و منطق آن حضرت كه مى فرمايد :

الا ترون ان الحق لا يعمل به و ان الباطل لا يتناهى عنه ، ليرغب المون فى لقاء الله محقا ، فانى لاى ارى الموت الا سعادة و الحياة مع الظالمين الا بر ما (18)

آيا نمى بيند حق را كه بدان عمل نمى شود ، و باطل را كه كسى از آن باز نمى ايستد ، بايد مون ديدار خدا را برگزيند ، من اكنون مرگ را جز سعادت و كاميابى و زندگى با ستمگران را جز سختى و رنج نامتناهى نمى دانم .

امام عليه السلام با اين بيان آتشين ، كشته شدن ، در راه خدا را به منظور ريشه كن ساختن حكومت خود مختار به همه اعلام فرمود .

كتابى كه از نظر خوانندگان محترم مى گذرد قطره اى است از درياى بى كران و گوشه اى از عظمت و نهضت مقدس چهره عالمتاب و سرور آزادگان ، امام سوم شيعيان جهان و نجات دهند بشر از چنگال اهريمنان فرزند برومند امير مومنان و فاطمه زهرا عليهماالسلام ابا عبدالله الحسين و ارواح العالمين فداه كه نمايان گر حقايق و بحث هاى جالب درباره چگونگى فداكارى و قيام خونين آن سرور عزيز از نظر قرآن و روايات اهل بيت عليهماالسلام است .

مطالب اين كتاب داراى يك مقدمه و دوازده بخش

است :

بخش اول ولادت و شخصيت امام حسين عليه السلام در قرآن و سنت .

بخش دوم ارزيابى شهادت امام حسين عليه السلام .

بخش سوم علم امام عليه السلام .

بخش چهارم حادثه كربلا و پيامبران و امامان عليهماالسلام .

بخش پنجم نمونه از شجاعت و معجزات امام حسين عليه السلام .

بخش ششم شجره ملعونه در قرآن و روايات .

بخش هفتم امام حسين عليه السلام و عاشورا .

بخش هشتم شهادت سالار شهيدان امام حسين عليه السلام .

بخش نهم دشمنان اهل بيت عليهماالسلام .

بخش دهم اهل بيت عليهماالسلام .

بخش يازدهم اهل بيت عليهماالسلام در شام .

بخش دوازدهم بازگشت كاروان اسرا به مدينه منوره .

17 رمضان عده اى از اهالى براى عيادت و همه ناراحت بودند كه چرا بايد طلبه اى جوان در غربت اين اتفاق برايش بيفتد ؟ همان شب وصيت نامه خودم را نوشتم كه اگر مردم كسى مسوول نيست و بازماندگانم با كسى كار نداشته باشند خودم به اجل خدايى از دنيا رفته ام و نذر كردم كه اگر شفا يافتم در حد توان كتابى در زندگانى اباعبدالله الحسين عليه السلام بنويسم آن شب حالم خوب نبود و گريه كردم و با حال گريه خوابيدم قبل از سحرى بود كه مى بايستى براى خوردن سحرى بلند مى شديم .

بنده در خوابد ديدم كه روضه حضرت على اكبر عليه السلام مى خواندم گويا اين روضه از خواب به بيدارى تبديل شده بود ، صاحب منزل كه پيرمردى بود ، با همسرش بيدار شده بودند و كنار بسترم نشسته روضه را گوش مى دادند و گريه مى كردند يكدفعه پير مرد بنده را آرام براى خوردن سحرى بيدار كرد من در آن حال بيدار شدم و مختصر سحرى ميل كردم و براى نماز به مسجد رفتم ظهر حالم بهبود يافت و پس از نماز ظهر منبر هم رفتم و قضاياى جنگ بدر را براى مردم توضيح دادم .

پس از پايان ماه رمضان به قم آمدم و در سال 1347 شمسى ازدواج كردم و خمير مايه كتاب شريفه (چهره درخشان حسين بن على عليهماالسلام )از سال به طول انجاميد ، در سال 1355 شمسى مطابق 17 ربيع الاول 1397 قمرى به قطع رقعى در دو هزار نسخه چاپ شد .

بعد از آن 15 هزار نسخه در

سه نوبت به قطع چاپ كرديم ، و اخيرا هم در تاريخ 1410 قمرى مطابق با 1369 شمسى (كانون نشر انديشه هاى اسلامى ) سه هزار نسخه از آن چاپ كرد . چون كتاب متقاضيان بسيار داشت ، با كسب اجازه از مسول موسسه كانون نشر انديشه هاى اسلامى اقدام به چاپ جديد و ويرايش با تجديد نظر و اضافات تقديم به دوستان اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام مى نماييم

اينك با لطف خداوند و نظر اهل بيت عليهم السلام موفق شديم تا چاپ ششم اين كتاب با اصلاحات و اضافات جديد به چاپ برسانيم .

اميد است اين اثر ناچيز مورد قبول و عنايت فرزند نهم امام حسين عليه السلام يعنى مهدى موعود عجل الله تعالى فرجه الشريف قرار گيرد .

(ان اريد الا الاصلاح ما استطعت و ما توفيقى الا بالله عليه توكلت و اليه انيب )(20)

قم - حرم اهل بيت عليهم السلام

بيستم جمادى الثانى 1421 ه - ق

سالروز تولد سيدة نساء العالمين

صديقه شهيده ، حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها

مطابق 29 شهريور 1379 شمسى

على ربانى خلخالى

بسم الله الرحمن الرحيم

و لا تحسبن الذين قتلوا فى سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون . فرحين بما اتيهم الله من فضله و يستبشرون بالذين لم يلحقوابهم من خلفهم الا خوف عليهم و لا هم يحزنون .

يستبشرون بنعمة من الله و فضل و ان الله لا يضيع اجر المومنين .

سوره آل عمران آيه 165 - 167 .

عن ابيعدالله عليه سلم فى قوله تعالى : و من قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا فلا يسرف فى القتل انه كان منصورا

قال : ذلك قائم ال محمد صلى الله عليه و آله يخرج بدو الحسين عليه سلام .

كامل الزيارة ص 62 .

، الزكى ، المبارك ، التابع لرضات الله ، الدليل على ذات الله ، سبط ، شهيد و سعيد .

نقش نگين انگشتر امام حسين عليه السلام در فصول المهمه آمده است :

لكل اجل كتاب و در وافى از امام صادق عليه السلام روايت شده است :

حسبى الله و از امام رضا عليه السلام روايت شده است : ان الله بالغ امره (24)

به نزد آن حضرت بردم گوسفندى براى امام حسين عليه السلام عقيقه كرد ، يك ران قربانى را به قابله داد و سر نوزاد عزيزش را تراشيده و به وزن موى سرش نقره صدقه داد (27) پس او را در دامن خود قرار داد و فرمود : اى اباعبدالله ، چه بسيار گران است بر من كشته شدن تو سپس نبى اكرم بسيار گريه مى كرد اسماء گفت : پدر و مادرم فداى تو باد ، اين چه گفتارى است كه در روز نخستين ولادت بر زبان جارى كردى و امر نيز فرمودى و گريه مى كنى ؟ !

حضرت فرمود : مى گويم بر اين فرزند دلبند خود كه گروهى ستمگر از بنى اميه او را خواهند كشت خدا نرساند به ايشان شفاعت مرا ، خواهد كشت او را مردى كه رخنه در دين من خواهد كرد و به خداوند بزرگ كافر خواهد شد .

نبى اكرم صلى الله عليه و آله گفت : خداوندا مى خواهم از تو در حق اين دو فرزندم آنچه خواست ابراهيم در حق ذريت خود خداوندا ، تو دوست دار ايشان را و دوست دار ، هر كه دوست مى دارد ايشان را و لعنت كن هر كه ايشان را دشمن دارد لعنتى چندان كه آسمان و زمين پر شود . (28)

نام امام حسين عليه السلام از نام خداوند متعال گرفته شده

ابوهريره از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله عليه روايت كرده است : هنگامى كه خدا آدم را آفريد در سمت راست عرش پنج شبح نور ديد كه در سجده و ركوع هستند آدم پرسيد

: اين پنج شبح كه در هيبت و صورت من هستند كيانند ؟ پاسخ آمد :

اينان پنج تن از فرزندان تو هستند كه پنج نام براى آنها از نام هاى خود مشتق كرده ام و اگر براى ايشان نبود ، بهشت و جهنم و عرش و كرسى آسمان و زمين و فرشتگان و آدميان و جنيان را نمى آفريدم ، پس من محمود و اين محمد است ، و من عالى هستم و اين على است ، و من فاطرم و اين فاطمه است و من احسانم و اين حسن است ، و من محسنم ، و اين حسين است ، به عزتم سوگند كه هر كس ذره اى از كينه ايشان در دل داشته باشد ، او را داخل آتش مى كنم ايشان برگزيدگان من هستند و به ايشان نجات مى دهم ، و به ايشان هلاك مى كنم ، هرگاه حاجتى دارى به اين پنج تن متوسل شود ، پس پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود : ماييم كشتى نجات ، هر كس به آن متعلق شود نجات يابد و هر كس از آن برگردد هلاك شود . (29)

عرش الهى بود خداوند او را به امرى مقرر داشته بود و او در فرمان الهى كندى كرده بود ، خداوند عالم هم بالش را در هم شكسته و او را در آن جزيره انداخته بود آن فرشته در آن جزيره مدت هفتصد سال بود كه خدا را عبادت مى كرد در روايتى آمده است كه خداوند بزرگ او را مخير كرد مابين عذاب دنيا و عذاب قيامت ، او عذاب دنيا را اختيار كرد سپس خدا او را در آن جزيره شكنجه داد آن فرشته ديد كه جبرئيل با فرشتگان فرود مى آيند از او پرسيد كه اراده كجا داريد ؟ گفت :

خداى بزرگ به محمد صلى الله عليه و آله فرزندى كرامت فرموده است .

مرا امر كرده كه او را مبارك باد بگويم .

فطرس گفت : اى جبرئيل مرا نيز با خود ببر ، شايد كه آن حضرت براى من دعا كند تا خداوند بزرگ از من در گذرد جبرئيل او را با خود به خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله برد تبريك عرضه داشت و شرح (30)

حال فطرس را به عرض رسانيد . نبى اكرم صلى الله عليه و آله فرمود : اى جبرئيل به فطرس بگو كه خود را به قنداقه اين مولود بمالد و به محل خود باز گردد فطرس خود را به قنداقه امام حسين عليه السلام ماليد ، (31)

بال هايش ، روييد و به آسمان پرواز كرد و عرض كرد :

يا رسول الله ، همانا زود باشد كه اين مولود را امت تو شهيد كنند و اين نعمت كه از طرف امام

حسين عليه السلام به من رسيد در عوض آن هر كس به او سلام كند من سلامش را به او برسانم و هر كه بر او صلوات بفرستد من صلواتش را به او مى رسانم (32) طبق روايات ديگر چون فطرس به آسمان بالا مى رفت مى گفت : كيست چون من و حال آن كه من آزاد كرده حسين بن على و فاطمه و محمد صلى الله عليه و آله هستم .

شير ، پستان مادر به بهره هاى شير بهشت او را نويد مى دهد . (34)

ان فى الجنة نهرا من لبن

لعلى و حسين و حسن

شعراى فارسى زبان اين بيت را استقبال كرده اند :

اى رخت مظهر اسماء و صفات

همه شاهان زتجلى تو مات

در دهان تو بود آب حيات

تشنه لب جان بسپارى به فرات

ان فى الجنة نهرا من لبن

لعلى و حسين و حسن

خون هويداست ز رخسار تو

قدسيان چاكر و غم خوار تو

نغمه خوانند زگهواره تو

اين چه لطفى شده درباره تو

ان فى الجنة نهرا من لبن

لعلى و حسين و حسن

مرحبا بر قدر و مردانه تو

حبذا همت فرزانه تو

دو جهان گشته عزا خانه تو

كربلا منزل كاشانه تو

ان فى الجنة نهرا من لبن

لعلى و حسين و حسن

فاطمه عليها السلام حسن را خودش نوازش مى كرد و بالا و پايين مى انداخت و ترقيص مى كرد ، رقص حلال همين است ، فاطمه عليها السلام در نوازش كودكش اين گونه زمزمه مى كرد :

اشبه اباك يا حسن

و اخلع عن الحق الرسن

و اعبد الها ذامن

و لا توال ذا الحسن (35)

- شبيه پدرت باش اى حسن ، افسار ناقه را رها كن .

- و خداوند صاحب منن را بنده باش و دوستى با مردم كينه توز را رها كن .

براى امام حسين عليه السلام در نوازش مادرانه اش مى خواند :

انت شبيه بابى

لست شبيها بعلى

- تو شبيه پدرم هستى نه شبيه پدرت على (36)

دفاع از حق و خداپرستى مى داد و در همين جمله حساس چهار نكته حساس را به آن كودكان القا مى كرد : مانند پدرت شجاع و خداپرست باش ، از حق دفاع كن ، خدا را پرستش كن ، با افراد كينه توز دوستى مكن . (37)

ابوهريره مى گويد : حسن و حسين عليهماالسلام در حضور رسول خدا صلى الله عليه و آله كشتى مى گرفتند پيغمبر خدا به حسن مى فرمود : آفرين حسين ، آفرين فاطمه عرض كرد : يا رسول الله ، با اين كه حسن از حسين بزرگتر است او را عليه حسن تشويق مى كنى ؟ ! پاسخ داد : علتش اين است كه حسين عليه السلام از تاييدات غيبى برخودار است و جبرئيل او را تشويق مى كند .

براى همين من حسن را تشويق مى كنم (38) .

جابر مى گويد : ديدم كه رسول خدا صلى الله عليه و آله با دست و پا راه مى ود حسن و حسين بر پشت آن حضرت سوار بودند و مى فرمود : بهترين شتر شتر شماست و شما بهترين سوار هستيد (39) .

در چند كتاب معتبر مى نويسند خطاب رسيد به جبرئيل امين عليه السلام كه به زمين نازل و گهواره جنبان امام حسين عليه السلام بوده باش و او افتخار مى كرد و اين دو بيت را عوض ذكر خواب مى گفت :

ان فى الجنة نهرا من لبن

لعلى و حسين و حسن

كل من كان محبا لهم

يدخل الجنة من غير حزن

محزون شاعر گويد :

خواب كن صيحه از اين بيش مزن

آتش غم بدل ريش مزن

ز آه

خود بر دل ما نيش مزن

عرش را قائمه در هم مشكن

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

تو كه جان را ز ازل باخته اى

قد مردانه علم ساخته اى

عالممى را به غم انداخته اى

به تو مكشوف شده سر و علن

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

اى ضياء بصر اهل ولا

ياد كردى مگر از كرب و بلا

هاتف غيب مگر داد صلا

كه جدا مى شودت سر زبدن

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

توشه صف شكن ممتحنى

تو كه آواره و دور از وطنى

مى شود قمست تو بى كفنى

تو سهيل از مژه ات مه مفكن

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

دامن از اشك چراتر دارى

گريه بهر على اكبر دارى

يا زبى شيرى اصغر دارى

كه زند تبر بحلقش دشمن

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

اى گل تازه گلزار رسول

غنچه نورس زهراء بتول

مات و حيران زجمال تو عقول

ذات يكتا به عزاى تو ملول

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

اى رخت شمع شبستان هدى

شخص تو آينه ذات خدا

خواب كن خواب كه در كربلا و بلا

مى برد شمر سرت را از قفا

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

آسمان تخته گهواره تو

چشم انجم پى نظاره تو

جان فداى تن صدا پاره تو

واى بر زينب بيچاره تو

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

تو جفايى بى حد و بى مر بينى

لب خشك على اصغر بينى

داغ عباس دلاور بينى

بلكه داغ على اكبر بينى

ان فى الجنة نهرا من لبن . . .

اى كه باشد به تجلى ظهور

سر تو سر اناالله به ظهور

هست تفسير كن آيه نور

گه

بگهواره و گاهى به تنور

ان فى الجنة نهرا من لبن . . . (40)

پرورش حسين عليه السلام بود او را نوازش مى كرد و با اين نغمه او را در گهواره خواب مى كرد يا در آغوش مهر خود بال و پر مى داد و بالا و پايين مى انداخت و مى خواند و گاهى به پشت كودك مى زد كه آرام بگيرد و به خواب برود :

يا بن رسول الله ، يا بن كثير الجاه ،

فرد بلا اشباه ،

اعاذه الهى ، من امم الدواهى ،

- اى پسر رسول خدا ، اى پسر كثيره الجاه

- فردا بى بديل (حسين فرد بلا اشتباه است يا رسول الله ؟ )

- خدا من او را از تير بلا كه به سوى او هدف گيرى كنند در پناه خود نگهدار . (44)

محمد صلى الله عليه و آله با دختر خود سخن مى گويد

فاطمه عليهاالسلام را در آغوش گرفته بود پيامبر صلى الله عليه و آله او را در برگرفت و گفت : خدا لعنت كند كشندگانت را ، خدا لعنت كند غارتگرانت را ، خدا لعنت كند همدستانى كه به زيان تواند ، خدا حكم كند ميان من و آنان كه يارى به زيان تو كنند ، فاطمه عليهاالسلام گفت : پدر جان چه مى گويى ؟ فرمود : دختر جان يادآور شدم آن آزار و ستم و بى وفايى كه پس از من و تو به او مى سد ، حسين من در آن زمان ميان يك دسته غيرت مندان با عصبيت است ، اختران كويش تو گويى ستارگان آسمانند ، در فداكارى و هديه جان بر يگديگر پيشى مى گيرند گويا اكنون من لشكرگاه و

جاى بنه و تربت خاك آنان را مى بينم . (45)

با قلب بشر مومن و همراز حسين است

آن كس كه پناهش بدهد باز حسين است

از مردم دنيا مطلب حاجت خود را

درخواست از او كن كه سبب ساز حسين است

! عمر كه سخن او را دشنام پنداشت گفت : اين گبرزاده به ما بد مى گويد !

حضرت على عليه السلام كه در آن مجلس حاضر بود گفت : نه چنين نيست به نياى خويش نفرين مى كند سپس سخن شهرزاده را براى عموم ترجمه كرده گفت : مى گويد روز هرمز سياه باد كه نواده اش اسر شده ؟ !

حضرت على عليه السلام از كجا زبان فارسى مى دانست و نزد چه كسى آموخته بود ؟ !

فرمان خليفه صادر شد : اين دختر و همراهانش را مانند ديگر اسيران به فروش برسانيد باز هم على عليه السلام به سخن آمد : اين كار شايسته نيست .

عمر پرسيد : با اين دختر چگونه رفتار كنيم ؟

حضرت على عليه السلام : به نظر خود دختر واگذاريد ، هر كه را بپسندد ، براى همسرى برگزيند .

شهرزاده به اطراف نگاهى كرد و يكايك حاضران را در نظر آورد ، به هر چهره اى مى نگريست و از او مى گذشت همه حاضران را يكان يكان نگاه مى كرد ، حاضران دسته جمعى مى نگريستند كه ديدند نگاه گذراى شاهزاده اسير بر چهره جوانى بايستاد و گذر نكرد ، جوانى كه بيش از هجده بهار از عمرش نگذشته بود ، رخسار زيبايش همچون خورشيد مى درخشيد نگاه دختر كه بر چهره جوان بايستاد ، غم و اندوه خود را فراموش كرد .

سكوت عميقى سرتا سر مجلس را فرا گرفت ، همگى به دختر مى نگريستند و دختر به پسر مى نگريست و با خود مى انديشيد كه آرام جانم را يافتم

، آرامش قلبم را پيدا كردم آيا ممكن است كه اين پسر دخترى اسير را بپذيرد ؟ ! مردان از زنان خواستگارى مى كنند ، ولى اگر من از او خواستگارى كنم ، اميد مرا نااميد نخواهد كرد ، باز هم به چهره جوان نگريست ، با خود گفت چهره اش چهره اميد است و رخسارش رخساره نويد ، دست رد به سينه ام نخواهد گذارد ، پس به خود قدرتى داد و از جاى برخاست و به سوى جوان رفت ، گام هايش لرزان و كوتاه بود ، همان كه به كنار جوان رسيد همه ديدند كه دست سپيد و ظريفش را بر روى سر امام حسين عليه السلام نهاد .

صداى احسنت و آفرين از مجلسيان برخاست ، تماشاچيان ، ديدند كه شهرزاد پيغمبر زاده اى را برگزيد امام حسين عليه السلام تقاضاى دختر اسير را پذيرفت و وى را همسر خود قرار داد .

شهر بانو براى امام حسين پسرى بياورد كه تنها يادگار امام حسين بود ، خليفه امام حسين بود و نسل امام حسين از وى به جاى ماند اين پسر امام چهارم ، امام زين العابدين عليه السلام بود كه على نام داشت شهر بانو در عمر كوتاه خود به وفادارى با امام حسين پرداخت ، عمر امام حسين هر چند كوتاه بود ، ولى عمر ، شهربانو كوتاه تر بود ، شهربانو كه پسر بزاد ، وا مام حسين دومى به جهان بشريت تقدم داشت خود ، جهان را بدرود گفت ، و هسمر بزرگ خود را در سوك خود نشانيد شهرزاده ناز پرود بود و قدرت نداشت

كه مصيبت جانگداز شوهر عزيزش را ببيند ، به زودى از اين جهان سفر كرد ، تا در آن جهان ، خانه را آب و جارو كرده به انتظار شويش بنشيند تاريخ نشان نمى دهد كه دوران انتظار چقدر طول كشيد ، ولى آنچه قطعى است روزى انتظار به سر آمد و فراق پايان يافت ، همان روزى كه امام حسين عليه السلام افسر شهادت را به سر نهار و پيشواى شهيدان گرديد .

همسر ديگر امام حسين عليه السلام ، ليلا است كه براى اما حسين عليه السلام پسرى آورد ، رشيد ، دلير ، زيبا ، شبيه ترين كس به رسول خدا صلى الله عليه و آله رويش روى رسول ، خوش خوى رسول ، گفت و گويش گفت و گوى رسول خدا صلى الله عليه و آله هر كسى كه آرزوى ديدار رسول خدا را داشت بر چهره پسر ليلا مى نگريست .

اين پسر على است و پسر بزرگ امام حسين عليه السلام كه در كربلا در ركاب پدر شهيد شد . ليلا دختر ابو مره ثقى است و نواده عروة بن مسعود .

عروه نياى ليلا از بزرگان عرب و سران عشيره ثقيف بود كه در طائف سكونت داشتند عروه نه تنها در ميان قوم خود ، بلكه در ميان عرب مقامى بلند و منزلتى ارجمند داشت عروه به حضور مقدس پيغمبر اسلام ، شرفياب شد و اسلام آورد سپس به طائف بازگشت تا قوم خود را به اسلام دعوت كند قوم تثقيف ، با وى از در ستيزگى در آمدند و با دعوتش به دشمنى برخاستند ، در برابر

او مقاومت كردند و سرانجام سحرگاهى كه براى نماز برخاسته بود به شهادتش رسانيدند آرى عروه به دست دوستان كشته شد ، نه به دست دشمنان امام حسين عليه السلام نيز چنين بود ، به دست دوستان كشته شد .

ليلا ، زمانى چند در خانه امام حسين عليه السلام به سر برد و روزگارى در زير سايه حسين بزيست و نتوانست مصيبت جانسوز شوهر و داغ شهادت پسر را ببيند به زودى از اين جهان رخت بر بست و به جهان ديگر شتافت در آن جا به خواهرش شهربانو پيوست و بزرگزاده عرب با شاهزاده عجم در انتظار امام حسين عليه السلام نشستند تا اما حسين عليه السلام نيز بدآنها پيوست .

رباب نيز همسرى با وفا براى امام حسين بود تا دم واپسين از امام حسين جدا نشد و بار شهادت شوهر والامقام خود را بر دوش كشيد و به منزل رسانيد .

رباب پس از شهادت شوهر نيز دست از وفا برنداشت و همچنان به وفادارى پرداخت و فراق را تحمل كرد ، تا مرگش دگر باره به امام حسين عع رسانيد و جدايى را برطرف ساخت .

رباب دخت ، امروالقيس كلبى است و مادر سكينه دختر دانشمند امام حسين عليه السلام ، و عبدالله كودك شيرخوار شهيد او است پس از شهادت امام حسين رباب به اسارت گرفته شد و به شام برده شد ، هنگامى كه به مدينه بازگشت ، مجلس عزايى براى امام حسين عليه السلام تشكيل داد و آن قدر گريست كه اشك در ديدگانش خشك شد بزرگان قريش از وى خواستگارى كردند ، همه را رد

كرد و گفت : پس از پيغمبر قوم شوهرى نمى خواهم .

رباب بيش از يك سال پس از امام حسين عليه السلام زنده نماند ، در تمام مدت يك سال به سوك شوهر نشست زير سقف نرفت از گرما و سرما پرهيز نكرد تا رنجور و بيمار گرديد ، و در غم امام حسين عليه السلام جان داد .

نقل است كه امام حسين درباره رباب و دخترش سكينه چنين مى گويد :

لعمرى اننى لا حب دارا

تحل بها السكية و الرباب

احبهما و ابذل جل مالى

و ليس للائمى عندى عتاب

به جان خود سوگند كه خانه اى را دوست مى دارم كه سكينه و رباب را ميزبانى كند .

من اين دو را دوست مى دارم و مالم را در ره آنها مى دهم و كسى حق ندارد مرا ملامت كند .

.

7- سكينه ، مادرش رباب بنت امرو القيس .

8- فاطمه مادرش ام اسحاق بوده است .

9- زينب مادرش معلوم نيست و يك دختر ديگر معلوم نيست (46)

مهدى موعود نهمين فرزند امام حسين عليه السلام است

بر اساس اخبار صحابه و تابيعن (ابن شهر آشوب سند را به سلمان فارسى مى رساند )امام حسن عليه السلام بر ران رسول خدا صلى الله عليه و آله جاى داشت : پيغمبر اسلام او را مى بوسيد و مى فرمود :

تويى سيد ، پسر و پدر سادات ، و امام پسر امام و پدر امامان و حجت و پدر حجت هاى خدايى . از صلب تو نه نفر امامان به وجود آيند ، نهمين ايشان قائم آل محمد صلى الله عليه و آله است كه تا قيامت به جاى باشد شخصى از حضرت سوال كرد : يا رسول الله امامان چند نفرند ؟ فرمود : دوازده نفر و نه تن از ايشان از نسل حسين هستند مهدى موعود نهمين فرزند حسين است . (47)

و آله دوازده نفر بودند (49)

كه اميرالمومنين على بن ابى طالب عليه السلام نخستين آنها ، و آخر آنها حضرت حجة بن الحسن عليه السلام است ، و علما براى عدد ائمه به دوازده ، مناسباتى بيان كرده اند ، از جمله آن كه اين عدد مطابق با حروف لا اله الا الله ، محمد رسول الله صلى الله عليه و آله ، اميرالمومنين عليه السلام على بن ابى طالب ، بعضى از اسماى حسنا ، محبهم فى الجنه ، عدوهم فى النار است همچنين اين عدد مطابق با شمار نقباى بنى اسرائيل است كه در سوره مائده مى فرمايد : (و لقد اخذ الله ميثاق بنى اسرائيل و بعثا منهم اثنى نقيبا )(50) و در مجمع البيان آمده : نقيب قوم كفيل و ضمين است كه اسرار را مى شكافد و از اين قبيل است نقاب المراة و مناقب كه به معناى فضايل است .

همچنين اين عدد مطابق است با شمار اسباط بنى اسرائيل كه در سوره اعراف مى فرمايد :

(و قطعنا هم اثنى عشرة امما اسباطا و اوحينا الى موسى اذا استقيه قومه ان اضرب بعصاك الحجر فانبجست منه اثتنا عشرة عينا قدم علم كل الناس مشربهم ) . (51)

در مجمع البيان آمده : صحيح آن است كه اسباط در اولاد اسحاق به منزله قبايل است در اولاد ، اسماعيل ، يعنى متفرق گردانيدم اولاد يعقوب را به دوازده فرقه ، چون اولاد يعقوب دوازده نفر بودند و از براى هر يك از آنها اولاد و نسبى بود ، پس هر فرقه از آنها سبط و امتى شدند .

از جمله

اين عدد مطابق است با برج هاى آسمان و ماه هاى سال و با عدد ساعات شب و روز . (52)

سوال علاج از طبيبان دين كن

توسل به ارواح اين طيبين كن

دو دست دعا بر آور بهزارى

همى گو به صد عجز و صد خواستارى

الهى به خورشيد برج هدايت

الهى الهى به شاه ولايت

الهى به زهرا ، الهى به سبطين

كه مى خواند شان مصطفى قرة العين

الهى به سجاد آن معدن حلم

الهى به باقر شه كشور علم

الهى به شاه صادق امام اعاظم

الهى به اعزام موساى كاظم

الهى به شاه رضا قائده دين

به حقى تقى خسرو ملك تميكين

الهى به حق نقى شاه عسكر

بدان عسكرى كز ملك داشت لشكر

الهى به مهدى كه سالار دين است

شه پيشوا اهل يقين است

بيخشار و از چاه حرمان بر آرم

به بازار محشر مكن شرمسارم (53)

اهل بيت اين دو چيز تا قيامت از هم جدا نخواهند شد (54)

مانند اين دو انگشت جابر عرض كرد : يا رسول الله عترت تو كيانند ؟ فرمود : على و حسن و حسين و امامانى كه از نسل حسين تا قيامت به وجود مى آيند .

عبدالرحمان بن كثيره مى گويد : به حضرت امام جعفر صادق عليه السلام عرض كردم : معناى آيه (انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهر كم تطهيرا ) (55) چيست ؟ فرمود : اين آيه درباره على و حسين و حسن و فاطمه عليهاالسلام نازل شد بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله على عليه السلام به امامت رسيد بعد از او حسن و بعد از حسن ، حسين به امامت رسيد ، آنگاه نوبت به اين آيه رسيد : (و اولوا الارحام بعضهم اولى ببعض فى كتاب الله )(56)

عدد فرزندان امام حسين عليه السلام از ستاره ها بيشتر است

صاحب منتخب از تاريخ گزيده نقل مى كند : يزيد بن معاويه چهارده پسر داشت ولى امام حسين عليه السلام در وقت شهادت خود يك پسر بيشتر نداشت . با اين حال در تمام اقطار عالم عدد ايشان از ستارها بيشتر است و از فرزندان يزيد عليه اللعنة و العذاب نسلى باقى نمانده است . (57)

(60)در فضيلت پيغمبر صلى الله عليه و آله و على و فاطمه و حسنين عليهم السلام نازل شده است .

عده اى نيز گفته اند كه درباره زنان پيغمبر صلى الله عليه و آله نازل شده است (61) اگر آيه درباره زنان پيغمبر صلى الله عليه و آله بود ، بايد ضمير مونث ذكر مى شد تا به سياق صدر آيه دلالت داشته باشد .

ام سمله مى گويد : آيه تطهير نيز در منزل من در خصوص هفت نفر نازل شده است : جبرئيل و ميكائيل و رسول الله صلى الله عليه و آله و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام .

سپس مى گويد : من در منزل بودم ، عرض كردم ، يا رسول الله آيا من از اهل بيت توام ؟ فرمود : خير تو از زنان پيامبرى ؟ (62)

جامع ترمذى به اسنادش از انس بن مالك روايت مى كند كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيدم : كدام يك اهل بيت بيشتر مورد توجه شماست ؟

فرمود : حسن و حسين عليهماالسلام .

مالكى در فصول المهمه صفحه 9از جامع ترمذى نقل مى كند : از وقتى كه آيه تطهير نازل شد قريب شش ماه هر روز رسول الله صلى الله عليه و آله در هنگام نماز به در خانه فاطمه عليهاالسلام مى آمد و آيه تطهير را مى خواند .

حضرت در وقت نزول آيه فرمود :

اللهم اهل بيتى و خاصيتى فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطيرا (63)

در صحيح مسلم و جامع الاصول روايت شده است : حصين بن سمره از زيدن

بن ارقم پرسيد : آيا زنان رسول خدا صلى الله عليه و آله از اهل بيتند ؟ زيد گفت : نه به خدا قسم ، زيرا كه زن مدتى با شوهر خود است ، چون طلاقش داد به خانه پدرش مى رود و به قوم خود ملحق مى شود و از شوهر به كلى جدا مى شود بلكه اهل بيت او خويشان او هستند كه صدقه برايشان حرام است و هر خانه و به هر كجا بروند از اهل او جدا نيستند . (64)

آيه تطهير در حق پنج بزرگوار محمد صلى الله عليه و آله ، على ، فاطمه ، حسن و حسين عليهم السلام نازل شده است . (65)

عايشه روايت مى كند

حديث 22 از كتاب غاية المرام چنين است :

از متفق عليه بخارى و مسلم از مسند عايشه از مصعب بن شيعه از صفيه دختر شبيه از عايشه دختر ابى بكر روايت كرده كه گفت :

روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله بيرون آمد و عباى سياه پوشيده بود كه حسن بن على عليه السلام داخل شد ، رسول خدا صلى الله عليه و آله او را در زير عبا داخل كرد ، بعد از آن امام حسين عليه السلام آمد او را هم داخل عبا كرد بعد از آن فاطمه عليهاالسلام آمد او را نيز داخل كرد ، بعد از آن هم على عليه السلام آمد او را نيز داخل كرد ، سپس آيه تطهير را تلاوت كرد . (66)

ابوسعيد خدرى و انس بن مالك و واثلة بن واسقع و عايشه و ام سلمه مى گويند : آيه تطهير

به رسول خدا صلى الله عليه و آله و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام اختصاص دارد . (67)

رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرموده است :

النجوم امان لا هل السماء و اهل بيتى امان لامتى (68)

ستارگان امانند بر اهل آسمان ، و اهل بيت من امانند براى امت من .

از جهت نسبت و فاضل ترين از جهت حالت از ما به رسول الله صلى الله عليه و آله پس نظر كند به سوى آن كه طالع شد ، يعنى على مرتضى عليه السلام . (71)

امام جعفر صادق عليه السلام از پدرش روايت كرده كه فرمود :

ماييم اهل بيت و شجره نبوت و آورنده كتاب آسمانى ، فرشتگان در منزل ما رفت و آمد مى كنند و ماييم خانه رحمت و معدن علم وكمال . (72)

وقتى آيه تطهير نازل شده ، حضرت عبايى روى على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام كشيد و دست به سوى آسمان بلند كرد و فرمود : پروردگارا ، اينها اهل بيت منند ، از آنها دورگردان هر پليدى و شك را .

روايت گذشته ، از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود : (73)

الا و من مات على بغض آل محمد مات كافرا ، الا و من مات على بغعض آل محمد لم يشم رائحة الجنة (74)

هر كسى بر دشمنى آل محمد بميرد كافر مرده است ، هر كس با دشمنى آل محمد بميرد بوى بهشت را استشمام نخواهد كرد .

هر كس به محبت اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله بميرد شهيد مرده است(75)

على عليه السلام فرمود : فانه من مات منكم على فراشه و هو على معرفة حق ربه و حق رسوله وو اهل بيته مات شهيدا و وقع اجره على الله و استوجب ثواب ما نوى من صالح عمله و قامت النيه مقام اصلاته لسيفه (76)

(هر كس از شما در خوابگاهش بميرد در حالى كه به حق خداى خود و رسولش و اهل بيت او شناسا باشد شهيد مرده است ، و پاداشش با خداست و سزاوار پاداش اعمال شايسته اى است كه در انديشه داشته وو يان انديشه همچون شمشير كشيدن است .

حضرت على عليه السلام مى فرمايد من در خانه ام سلمه در خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله بودم كه آيه انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهر كم تطهيرا نازل شد ، رسول هدا صلى الله عليه و آله به من فرمود : اين آيه درباره تو و فرزاندانت حسن و حسين و امامانى كه از نسل تو به وجود مى ايند نازل شده است .

گفتم : يا رسول الله ! بعد از

تو چند نفر به امامت مى رسند ؟

فرمود : پس از من تو امام مى شوى ، بعد تو حسن ، بعد از حسن حسين ، بعد از حسين ، فرزندش على ، بعد از او فرزندش محمد ، بعد از محمد فرزندش جعفر ، بعد از جعفر موسى ، بعد از موسى فرزندش على ، بعد از على فرزندش محمد ، بعد از محمد فرزندش حسن ، بعد از حسن فرزندش حجت عليه السلام به امامت خواهند رسيد .

نام هاى ايشان به همين ترتيب بر ساق عرش نوشته بود . از خدا پرسيدم : اينها كيستند ؟ فرمود : امامان پس از تو هستند ، پاك و معصومند و دشمنانشان ملعون هستند . (77)

زنان رسول خدا صلى الله عليه و آله ازاهل بيت نيستند

آيه تطهير از نظر سنى و شيعه بر پنج تن آل عبادت دارد كسانى كه گفته اند اين آيه درباره زنان رسول اكرم صلى الله عليه و آله نازل شده در اشتباهند .

اين چند نفر كه گفته اند گفته هايشان بى جاست و ذيلا بيان مى كنيم كه اين افراد و گفته هاى آنان هيچ گونه ارزش و اعتبارى ندارد .

عكرمه مى گويد : تنها زنان رسول اكرم صلى الله عليه و آله مشمول آيه تطهيرند و آن قدر پافشارى در اين ادعا دارد كه اظهار آمادگى مباهله با منكران مى كند اين مرد متعصب در بازارها با صداى بلند فرياد مى كرد كه آيه تطهير تنها درباره زنان پيغمبر صلى الله عليه و آله نازل شده است در پاسخ بايد گفت : نظريه عكرمه چه

امتيازى بز نظريه ديگران دارد ؟ او كسى نيست كه بتوان بر گفتارش تكيه كرد چون او از دشمنان على عليه السلام است .

عكرمه از دشمنان سر سخت اميرالمومنين على عليه السلام است و مى توان حدس زد كه نظريه او ناشى از عدوات شخصى با امام عليه السلام است .

سيد بزرگوار معاصر علامه شرف الدين ، در كتاب الكلمة الغراء بى تفضيل الزهراء عليهاالسلام مى گويد : عكرمه كوشش مى كرد مردم را در صف دشمنان على عليه السلام كشاند ، و در راه انصراف مردم از آن حضرت و دور كردن از مقام ولايت ، سعى و تلاش پيگيرى داشت او سردسته طايفه مهمى از خوارج است و معتقد بود كه همه مسلمين كافرند و مسلمان واقعى كه از اسلام حقيقى برخوردار است تنها خوارجند .

خالد بن عمران مى گويد : در موسم حج از عكرمه شنيدم كه مى گفت : اگر كليه حاجيان را كه در مناسك حج حضور دارند از دم شمشير بگذرانم به منتهاى آروزى خود رسيده ام .

دومين كسى كه آيه تطهير را درباره زنان پيغمبر صلى الله عليه و آله تاويل نموده ، مقاتل بن سليمان است .

علامه شرف الدين مى گويد : او از دشمنان سرسخت اميرالمومنين است .

او هم كوشش فراوان داشت حتى المقدور فضايل مسلم على عليه السلام را از اذهان بزاديد ، مقاتل از مشبهه است و خدا را به صورت مردم تشبيه مى كرده .

ابوحنيفه درباره وى گفته است : مقاتل در اثبات تشبيه راه افراط پيش گرفته و پروردگار را هم چون خلق مى پندارد

.

سومين كسى است كه آيه تطهير را تاويل به بانوان رسول خدا صلى الله عليه و آله مى كند عروة بن زبير است .

در قاموس الرجال در شرح حال عروه مى نويسد : عروه رسما على عليه السلام را دشمنام مى داد و در جنگ هاى كه على عليه السلام بالاجبار به صحنه كارزار كشيده مى شد مقصر اصلى را امام متقين مى دانست و آن قدر در افترا به امام على عليه السلام گستاخ بود كه مى گويد : ابن ابى الحديد از اسكافى روايت كرده و از زهرى و وى از عروه كه عايشه به او گفت : من نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله بودم عباس و على شرفياب شدند نبى اكرم صلى الله عليه و آله با مشاهده آن دو بزرگوار آهسته به من گفت : اين دو نفر در هنگام مرگ خارج از روش اسلامند . (78)

معروف است (80) نجران در كشور يمن و آن موقع مركز نصارا بود ، جمعى از روحانيون آن جا به مدينه آمدند تا درباره حقانيت اسلام و مسيحيت با پيغنمبر صلى الله عليه و آله گفت و گو كنند . وقتى در برابر منطق پيغمبر صلى الله عليه و آله عاجز ماندند پيغمبر فرمود : اگر باز هم خود را بر حق مى دانيد حاضرم با بهترين و نزديك ترين كسانم با شما مباهله كنم و شما هم بهترين و نزديك ترين كسان خود را بياوريبد تا نفرين هر دسته را كه باطل بود نابود كند چون پيغمبر صلى الله عليه و آله ، على و فاطمه و حسن و حسين ، عليهم السلام را آورد ، نصارا ترسيدند كه با نفرين اينان عذاب نازل شود و حاضر به مباهله نشدند و جزيه را بر عهده گرفتند و رفتند .

جريان مباهله رسول خدا صلى الله عليه و آله با نصارى نجران يكى از ادله قطعى بر حقانيت آن حضرت است ، زيرا اگر رسول گرامى صلى الله عليه و آله يقين به رسالت خود از جانب پروردگار نداشت ، مباهله صد در صد به زيان خودش تمام مى شد و به دست خود خط بطلان بر مدعاى خويش كشيده بود اما رسول گرامى از جانب پروردگار مامور شد تا با شركت حضرت على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام اين كار را انجام دهد .

رسول اكرم صلى الله عليه و آله به نصاراى نجران فرمود : با من مباهله كنيد اگر من راست مى گويم خداى بزرگ و لعنت و دورى

از رحمت خود را به شما فرو فرستد و اگر من دروغ گو باشم بر من ، گفتند : اكنون انصاف دادى ، سپس قرار به مباهله گذاشتند و تعيين وقت نمودند ، چون به منازل خود مراجعت نمودند ، سيد و عاقب كه دو تن از روساى ايشان بودند گفتند : اگر محمد صلى الله عليه و آله با قوم خود مباهله آيد ما با او مباهله كنيم كه پيغمبر نيست و اگر با اهل بيت خاص خود آيد ، با او مباهله كنيم ، كه پيغمبر نيست و اگر با اهل بيت خاص خود آيد ، با او مباهله نكنيم ، با اهل خود نمى آيد مگر آن كه راست گو باشد چون صبح شد به محضر رسول خدا صلى الله عليه و آله آمدند .

حضرت به اتفاق على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام براى مباهله بيرون آمد نصارا پرسيد : اينان كيانند ؟ در جواب شنيدند : آن مرد پسر عمو و وصى و داماد او على بن ابى طالب عليهماالسلام است و اين دخترش فاطمه زهرا عليهاالسلام است و اينان دو فرزندش حسن و حسين عليهم السلام هستند .

نصارا چون چنين ديدند متفرق شدند و به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كردند : ما از مباهله با شما استعفا داديم و آنچه راضى شوى به تو مى دهيم .

رسول گرامى صلى الله عليه و آله با ايشان به جزيه صلح فرمود . (81)

و آنها مراجعت نمودند .

دانسته شد كه آيه مباهله براى فضيلت خاندان رسالت است و آيه آشكارا مى رساند

و معرفى مى كند كه پيامبر صلى الله عليه و آله حسن و حسين عليهماالسلام پسران خود و على عليه السلام را تصديق و گواهى كرده است .

آيه مباهله مختص به پنج نور پاك الهى است : محمد صلى الله عليه و آله ت على ولى الله ، فاطمه زهرا ، حسن و حسين عليهم السلام . (82)

(85)

و چون آيه (قل تعالوا ندع ابناءنا . . . ) نازل شد پيغمبر صلى الله عليه و آله عليه و آله على و فاطمه و حسن و حسين را خواند و فرمود : پروردگار اينان اهل بيت من هستند .

جان ماست على بن ابى طالب عليه السلام است . (87)

مفسران و اهل حديث اتفاق كرده اند و تاريخ هم آن را تاييد نموده كه نبى اكرم صلى الله عليه و آله براى مباهله با نصاراى نجران جز على عليه السلام و فاطمه و حسنين عليهما السلام كس ديگرى نبود .

به على عليه السلام كه مصداق انفسا بود و حسنين عليهماالسلام كه مصداق ابناءنا و به فاطمه كه مصداق نساءنا بود اكتفا كرد و دستور الهى را اجرا نمود . (88)

آيد در حديث ديگران

در روايت آمده است : مجاهد و ابن عباس و غير ايشان گفته اند : حسن و حسين عليهماالسلام بيمار شدند جدشان رسول خدا صلى الله عليه و آله به اتفاق صحابه و معروفان به عيادت آن دو رفتند رسول خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود : خوب است در حق اين دو فرزندت نذر كنى (89)

و على عليه السلام هم نذر كرد و عمل به نذر نمود تا آيه (يوفون بالنذر ) نازل شد . (90)

على عليه السلام عرض كرد : يا رسول الله از خدا خواستم اگر فرزندان مرا شفا دهد سه روز روزه بدارم فاطمه عليهاالسلام گفت : من نيز همين نذر را كردم حسن و حسين عليهماالسلام گفتند : ما هم همين نذر را كرديم فضه كه كنيز حضرت فاطمه عليهاالسلام بود هم گفتن من هم نذر كردم كه سه روز روزه بدارم .

پس از آن كه اين دو نو گل رسول خدا صلى الله عليه و آله شفا يافتند على عليه السلام فرمود : فاطمه حالا وقت آن رسيده است كه به نذر خود وفا كنيم . (91)

در منزل على عليه السلام غذايى نبود حضرت همسايه اى يهودى به نام شمعون ابن جابا داشت . (92) على عليه السلام به نزد وى رفت و از او قرض خواست او مقدارى پشم و سه صاع جو آورد و عرض كرد : اين پشم به زنان ده تا بريسند و اين جو هم مزد اين پشم است على عليه السلام به خان بازگشت .

فاطمه عليهاالسلام يك صاع از جو را آرد كرد

و پنج قرص نان تهيه نمود .

وقت غذا شد سفر گستردند كه غذا ميل فرمايند ، هنوز دست به غذا نبرده بودند كه سائلى در را كوبيد ، و گفت : مسكينى از مسكينانم (93) السلام عليكم يا اهل بيت محمد مسكينى هست از مسكينان مسلمان (94) مرا طعامى دهيد كه خدا توانا از غذاهاى بهشت به شما عطا فرمايد على عليه السلام چون صداى آن مسكين را شيند رو به فاطمه عليهاالسلام نمود سپس على عليه السلام قرص نان خويش را به مسكين داد فاطمه عليهاالسلام نيز موافقت كرد حسن و حسين عليهماالسلام هم به تبعيت نان خود را به مسكين دادند فضه كنيز حضرت هم از مولاى خود پيروى نمود و همگى روزه را با آب افطار كردند .

روز ديگر صاعى را دسداس نمودند باز پنج قرص بپختند و وقت افطار شد غذا حاضر گرديد ، باز هنوز شروع به غذا نكرده بودند يتيمى دق الباب كرد و عرض كرد : السلام عليكم يا اهل بيت النبوه و معدن الرساله ، من يتيمى هستم از اولاد مهاجران ، پدرم را روز عقبه شهيده كرده اند ، طعمامى به من دهيد تا خداى عزو جل به شما از مائده بهشت طعام دهد اميرالمومينن عليه السلام چون از يتيم پدر مرده اين سخن را شنيد اين ابيات را انشا كرد :

فاطمه بنت السيد الكريم

بنت النبى ليس بالزنيم

قد جاءنا الله بذا اليم

من يرحم اليوم فهو رحيم

و للبخيل موقف رحيم

قد حرم الخلد على الئيم

ينزل فى النار الى الحجيم

شرابه الصديد و الحميم

آن شب نيز تمام غذا را دادند و روزى را با آب افطار كردند

بچه هاى على عليه السلام باز گرسنه ماندند روز سوم باقى جو را غذايى درست كردند چون باز وقت افطار رسيد بلكه امروز از گرسنگى خود را نجات بدهند سائلى ، آمد و گفت : من اسيرى هستم از اسيران شما اسيرم ، گرفته ايد و طعامم نمى دهيد !

امير المومنين على عليه السلام رو به فاطمه عليهاالسلام كرد و فرمود :

اى فاطمه خجسته پيكر

آمد بر در اسير مضطر

از گرسنگى و بينوايى

نالان غمين و زار و غم خوار

فاطمه عليهاالسلام سپس به على عليه السلام جواب مى دهد :

اى شهره شهر علم را در

شبير به روزه است شبر

از گرسنگى رخسار ايشان

اندر زردى شدست چون زر

باز اين همه طمعمه كردم ايثار

از بحر ثواب روز محشر (95)

آن شب هم غذا را به اسير عنايت فرمودند و باز با آب خالى روزه خود را افطار نمودند .

روز چهارم امير المومنين على عليه السلام برخاست ، به يك دست حسن و به دست ديگر حسين عليهماالسلام را گرفت و به محضر رسول الله صلى الله عليه و آله آمد عرض كرد اين دو بزرگوار لولو و مرجان از ضعف مى لرزند .

رسول اكرم صلى الله عليه و آله از وضع عزيزانش حسنين عليهماالسلام دلتنگ و ناراحت شد همه به حجره فاطمه عليهاالسلام كه جگر گوشه من است برويم همه به حجره فاطمه عليهاالسلام رفتند آن گاه ديدند فاطمه عليهاالسلام در محراب عبادت ايستاده است او هم گرسنه است .

رسول خدا صلى الله عليه و آله چون وضع را چنين مشاهده كرد عرض كرد : واغوثاه ياالله بيت محمد يموتون من الجوع بلافاصله از طرف

خداى بزرگ جبرئيل عليه السلام آمد و به همراه خود آيه اى به عنوان هديه براى خاندان رسالت به ارمغان آورد . (96)

(و يوفون بالنذر و يخافون - الى قوله -ان هذا كان لكم جزاء و كان سعيكم مشهورا ) . (97)

جبرئيل پيك الهى آمد عرضه داشت يا محمد بگير اين سوره را شاد و خرم باش به آن لطفى كه خداوند بزرگ عالم به اهل بيت تو كرامت فرموده است سوره هل اتى را تا به آخر رسول اكرم صلى الله عليه و آله تلاوت فرمود . (98)

ايشان (102) چون مودت و محبت ايشان حسب الامر الهى واجب باشد اطاعت و فرمان بردارى ايشان نيز واجب باشد آيه مذكور به سند مختلف شيعه و سنى دلالت دارد بر خمسه طيبه .

امام حسين عليه السلام و آيه اصطفاء

ابا عبدالحسين عليه السلام در موقع حركت فرزند عزيزش على اكبر به سوى ميدان جنگ اين آيه را تلاوت مى فرمود :

(ان الله اصطفى آدم و نوحا و آل ابراهيم و آل عمران على العالمين ذرية بعضها من بعض و الله سميع عليم )(103)

اين آيه دلالت دارد كه ائمه اطهار عليهم السلام مردان شايسته و خالص و لايق هستند اين آيه دلالت ضمنى دارد كه رهبران اسلام و ائمه ، منتخب الهى هستند اين آيه دلالت ضمنى دارد كه جهان بشريت در عوض نبوت مردان بزرگ خدا به رهبران آل ابراهيم و ائمه اطهار عليهم السلام نياز دارد .

اين آيه دلالت ضمنى دارد كه اين ائمه عليهم السلام در تعقيب هدف ابراهيم عليه السلام و ايجاد مسالمت و تقوا و تحقيق توحيد و يگانه پرستى هستند . (104)

البلد الامين ) و التين مدينه و الزيتون بيت المقدس و طور سنين كوفة و هذا البلد مكة .

باز امام موسى بن جعفر عليهماالسلام روايت شده است : (و التين و الزيتون ) حسن و حسين عليهماالسلام و (طور سينين )امير المومينن على بن ابى طالب عليه السلام و (هذا البلد الامين ) محمد صلى الله عليه و آله است . (109)

ابوبصير از امام صادق عليه السلام روايت كرده است :

(رب المشرقين و رب المغربين ) (آن خدايى كه آفرينده دو مشرق و دو مغرب است ) مراد از مشرقين رسول الله صلى الله عليه و آله و اميرالمومنين على عليه السلام و المغربين امام حسن و امام حسن عليهماالسلام است . (110)

داود بن فرقد از امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه هر كه در نمازهاى واجب و مستحب ، سوره فجر ، را بخواند ، در روز قيامت حشرش با حسين بن على عليه السلام خواهد بود ، و اين سوره حسين بن على ع است و درجه او در بهشت باشد . (113)

داشته است و هر كس به آنها بغض و عداوت داشته باشد ، با من بغض و عدوات داشته است . (117)

الحسن والحسين سبطان من الاسباط (118)

قال رسول الله صلى الله عليه و آله :

الحسن و الحسين سيد شباب اهل الجنة (119) و ابوهما خير منهما (120)

على بن ابى طالب عليه السلام به حسن و حسين عليهماالسلام مى فرمود : شما پيشواى مردم و بزرگ جوانان اهل بهشتيد و از ارتكاب گناه معصوميد خدا لعنت كند كسى را كه با شما دشمنى كند (121) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : هر كس دوست دارد به آقاى جوانان بهشت بنگرد حسين را تماشا كند .

چون در گذرد كسى جز من بر وى محزون نشود اما مادر حسين عليه السلام فاطمه است و پدرش على است كه پسر عمو و گوشت من و خون من است و چون درگذرد ، دختر من و پسر عموى من محزون گردند و من نيز محزون شوم ، لاجرم اختيار كردم حزن خود را بر حزن ايشان هان اى جبرئيل ، مقبوض مى شود ابراهيم و من او را فداى حسين كردم ابن عباس مى گويد : پس از سه روز ابراهيم درگذشت رسول اكرم صلى الله عليه و آله مى فرمود : فداى كسى شوم كه فداى او كردم پسرم ابراهيم را . (122)

شفقت را از قلب تو كنده است . (124)

روزى پيغبمر اكرم صلى الله عليه و آله با جمعى از مسلمين در نقطه اى نماز مى گزارد موقعى كه آن حضرت به سجده مى رفت حسين عليه السلام كه كودك خردسالى بود ، به پشت پيغمبر سوار مى شد ، و پاهاى خود را حركت مى داد و هى هى مى كرد ، وقتى رسول خدا صلى الله عليه و آله مى خواست سر از سجده بر دارد او را مى گرفت و پهلوى خود به زمين مى گذارد باز در سجده ديگر و تا پايان نماز طفل مكرر به پشت پيغمبر صلى الله عليه و آله سوار مى شد يك نفر يهودى ناظر اين جريان بود پس از نماز به حضرت عرض كرد : شما با كودكان طورى رفتار مى كنيد كه ما هرگز چنين نمى كنيم !

پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در جواب فرمود : اگر شما به خدا و رسول خدا ايمان مى داشتيد به كودكان خود عطوف و مهربان بوديد مهر و محبت پيغمبر عظم الشان نسبت به كودكان مرد يهودى را سخت تحت تاثير قرار داد و صميمانه آيين مقدس اسلام را پذيرفت . (125)

مردى به نام يعلى عامرى از محضر رسول اكرم صلى الله عليه و آله خارج شد تا در مجلسى كه دعوت داشت شركت كند جلو منزل امام حسين عليه السلام را ديد كه با كودكان مشغول بازى است طولى نكشيد رسول اكرم صلى الله عليه و آله همراه اصحاب خود از منزل خارج شد وقتى امام حسين عليه السلام را ديد دست هاى خود

را باز كرد و از اصحاب جدا شد به طرف فرزند رفت تا او را در بگيرد كودك خنده كنان اين طرف و آن طرف مى گريخت و رسول اكرم صلى الله عليه و آله نيز خندان از پى او بود بچه را گرفت ، دستى زير چانه كودك و دست ديگر پشت گردن او گذارد لب بر لبش نهاد و او را بوسيد .

رهبر عاليقدر اسلام در حضور مردم با فرزندش چنين رفتار كرد تا علاوه بر اداى وظيفه ، مردم را در راه تربيت فرزندان به شاد كردن كودكان و بازى با آنان بيشتر متوجه فرمايد . (126)

قال رسول الله صلى الله عليه و آله : الحسن و الحسين امامان ان قاما او قعدا . (127)

امام حسن و امام حسين عليهماالسلام هر دو امامند : اگر چه يكى قيام كند و يكى بنشيند ، يعنى براى پيش رفت اسلام در برابر مخالفان قرآن و اسلام سكوت كند .

ابوهريره مى گويد : روزى پيغمبر صلى الله عليه و آله حسن و حسين عليهماالسلام را بر دوشت مبارك سوار نموده بود در ميان راه گاهى حسن را مى بوسيد ، گاهى حسين را مردى عرض كرد : يا رسول الله اين دو كودك را دوست دارى ؟ فرمود : آرى هر كس حسن و حسين عليهماالسلام را دوست بدارد با من دستى كرده و هر كس با آنان دشمنى كند با من دشمنى كرده است .

امام حسن و امام حسين عليهماالسلام شبيه ترين مردم به رسول خدا صلى الله عليه و آله بودند . (128)

ز اذان مى گويد : شنيدم از على

بن ابى طالب عليه السلام كه فرمود :

الحسن و الحسين ريحاتنا رسول الله (129)

رسول خدا صلى الله عليه و آله به حسينين عليهماالسلام اشاره فرمود و گفت : اينها دو گل من هستند در دنيا .

چند حديث ديگر نيز در همين زمينه با مختصر تفاوت (130) روايت شده است :

پيغمبر صلى الله عليه و آله گاهى به فاطمه عليهماالسلام مى گفت : حسن و حسين را بياور وقتى آنان را به خدمت آن حضرت مى برد ، و آنها را به سينه مى چسبانيد و مانند گل مى بوييد . (131)

ابوهريره مى گويد : پيغمبر صلى الله عليه و آله را ديدم كه دهان حسن و حسين عليهماالسلام را مى مكيد چنان كه خرما را مى مكيد . (132)

قال رسول الله صلى الله عليه و آله لعلى و فاطمه و حسن و الحسين : انا سلم لمن سالتم و حرب لمن حاربتم . (133)

رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :

امام حسن و حسين عليهماالسلام خوب ترين اهل زمين هستند بعد از من و بعد از پدرشان و مادر آنها افضل روى زمين است . (134)

ترمذى از اسامه نقل مى كند : ديدم رسول خدا صلى الله عليه و آله حسن و حسين عليهماالسلام را روى زانو خود نشانده و فرمود : اين دو نفر پسران من و پسران دخترم هستند . پروردگارا ! دوست بدار اين دو را و هر كس دوست دارد اين دو را . (135)

رسول خدا صلى الله عليه و آله كام حسن و حسين عليهماالسلام را با خرما برداشته است . (136)

ابى حجاب كه گفت : من ملاقات كردم مردى از بنى طرى و به او گفتم : به من رسيده كه شما شنيده ايد نوحه جن را كه بر امام حسين عليه السلام مى كردند گفتم : مرا از آن خبر نمى دهى ؟ شيندم كه مى گفت در نوحه اين شعر را :

مسح الرسول جبينه فله بريق فى الخدود

ابواه من عليا قريش و جده خير الجدود

مسخ مى نمود پيغمبر صلى الله عليه و آله پيشانى مبارك امام حسين عليه السلام را به بوسه و غير آن پس او را درخشندگى و نورانيت بود در گونه هاى مباركش پدر و مادرش از بزرگان قريش بودند و جد او بهترين جدها بود . (137)

رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود : دشمنى با اهل بيت عليهم السلام دشمنى با من است .

زيد بن ارقم مى گويد : در محضر خاتم المرسلين صلى الله عليه و آله در مسجد نشسته بوديم كه طاهره با حسنين عليهماالسلام از منزل خويش به در آمده قصد حجره مقدس نمودند سپس اميرالمومنين على عليه السلام پشت سر آنها بيرون آمده رسول خدا صلى الله عليه و آله به من فرموده :

من احب هولاء فقد احبنى و من ابغض هولاء فقد ابغضنى .

آن كس كه محبت اينها را دارد مرا دوست داشته و هر كه با اينان كينه كند ، با من دشمنى نموده است . (138)

زر بن حبيش گويد : از محمد بن حنيفه شنيدم كه مى گفت : در ما خاندان شش خصل است كه در هيچ كس پيش از ما نبوده و در هيچ

كس بعد از ما نخواهد بود ، از ماست محمد صلى الله عليه و آله سيد رسولان و على عليه السلام سيد اوصيا و حمزة سيدالشهدا و حسن و حسين دو سيد جوانان اهل بهشت و جعفر بن ابى طالب كه با دو بال زينت شده در بهشت پرواز مى كند ، هر جا بخواهد ، و مهدى اين امت آن كه عيسى بن مريم پشت سرش نماز مى خواند . (139)

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است : ملعون است ، ملعون است كسى كه كور و نابيناست از فهم ولايت و دوستى اهل بيت من . (140)

و عمر فضل بن عباس و زيد بن حارثه و عبدالله بن مسعود بوديم در اين اثناء امام حسين عليهماالسلام كه تازه راه افتاده بود از در وارد شد تا چشم پيغمبر بر او افتاد او را در آغوش كشيد و صورتش را بوسيد سپس دست هاى كوچك او را گرفت و به او فرمود : حرقة ، حرقة ترق عين بقعه يعنى اى بچه كوچكم ، اى بچه كوچكم ، از زانوان من بالا بيا و حسين هم از زانوان پيغمبر صلى الله عليه و آله بالا آمد تا به روى سينه او مى رسيد و دوباره پايين مى آمد .

آن روز پيامبر اين عمل را با حسين عليه السلام بسيار تكرار كرد سپس فرمود : بدن حسين من به چشم پشه مى ماند .

آن روز مراد رسول خدا صلى الله عليه و آله را كسى نفهميد ، اما در اثر ترقى علم امروز با ميكرسكوپ چون به چشم پشه نظر كرده اند چشم او را سواخ سوراخ و مشبك ديده اند و متوجه شده اند كه پيغعمبر صلى الله عليه و آله مرادش آن بوده كه بدن حسين من چون چشم پشه مشبك خواهد گشت .

پس از اين مذاكرات پيغمبر دهان خود را بر دهان حسين گذاشت و او را مكيد و فرمود : خداوندا ! من حسين را دوست دارم ، تو هم او را دوست بدار . (143)

از عترتش و منسوبانم از منسوبانش محبوب تر باشد .

فخر رازى در تفسيرش ج 7 ، ص 391 ، مى گويد : قطعا دعا كردن براى آل محمد منصب بزرگى است و به همين جهت اين دعا در نماز خاتمه تشهد قرار گرفته است و نمازگزار مى گويد : اللهم صل على محمد و آل محمد و ارحم محمد و آل محمد . و اين گونه تعظيم درباره كسى جز آل محمد صلى الله عليه و آله ديده نشده است . همه اينها دلالت دارد بر اين كه محبت آل محمد واجب است تا آن جا كه مى گويد : اهل بيت محمد صلى الله عليه و آله در پنج با آن جناب مساوى شده اند :

1- صلوات بر او و بر ايشان در تشهد ،

2- سلام بر ايشان ،

3- طهارت مستفاد از آيه تطهير : (انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت . . . ) (144)

4- حرمت صدقه دادن به ايشان ،

5- لزوم حب ايشان .

كلام فخز رازى بسيار از رجال مذاهب چهارگانه اهل سنت نقل شده كه بسيارى از آنها در الغدير آمده است . (145)

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : هيچ كسى ايمان ندارد تا اين كه به دوستى من اهل بيت مرا دوست بدارد . (146)

از عمر بن خطاب نقل است : آخرين چيزى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در هنگام رحلتش ȘϘǙƠتكلم كرد اين بود كه فرمود : بعد از من با اهل بيتم خوشرفتارى كنيد . (147)

اى بوده هميشه در تمناى حسين

اين مژده شنو زجد

والاى حسين

فردوس بود جاى احباى حسين

دوزخ باشد مقام اعداى حسين

شد و من به زمين فرو مى رفتم و اين چنين نشناخته و نسنجيده گستاخى نمى كردم تا آن ساعت براى من در همه روى زمين كسى از حسين عليه السلام و پدرش مبغوض تر نبود و از آن ساعت بر عكسى كسى نزد من از او و پدرش محبوب تر نيست . (148)

شام در زمان خلافت عمر فتح شد نخستين كسى كه امارت و حكومت شام را در اسلام به او دادند يزيد ابى سفيان بود يزيد دو سال حكومت كرد و مرد پس از او حكومت اين استان پرنعمت به برادر معاويه بن ابى سفيان واگذار شد . معاويه بيست سال تمام در اين استان با كمال نفوذ و اقتدار حكومت كرد .

حتى در زمان عمر كه زود حكام عزل و نصب مى شدند و به كسى اجازه داده نمى شد چند سال حكومت يك نقطه را در دست داشته باشدت معاويه در مقر خويش ثابت ماند كسى مزاحمش نشد او به قدرى جاى خود را محكم كرده كه بعدها به خيال خلافت افتاد پس از بيست سال حكومت و بعد از صحنه هاى خونينى كه به وجود آورد به آرزوى خود رسيد و بيست سال ديگر به عنوان خليفه مسلمين بر شام و ديگر قسمت هاى قلمرو كشور وسيع اسلامى آن روز حكومت كرد به اين جهات مردم شام از اولين روزى كه چشم به جهان اسلامى گشودند در زير دست امويان بزرگ شدند و همچنان به جهان كه مى دانيم ، امويان از قديم با هاشميان خصمومت داشنتد در دوران اسلام و با ظهور اسلام خصمومت امويان با هاشميان شديدتر

و قوى تر شد و در آل على عليه السلام تمركز پيدا كرد .

بنابراين مردم شام از اول كه نام اسلام را شنيده و به دل سپردند دشمنى آل على عليه السلام را نيز به دل سپردند و روى تبليغات سوء امويان دشمين آل على را از اركان دين مى شمردند اين بود كه اين خلق و خوى آنها مشور بود .

ابن حجر عسقلانى در اصابه نقل كرده كه عمر در كنار كعبه نشسته بود امام حسين عليه السلام را مشاهده كرد و گفت : اين محبوترين مردم در نزد اهل زمين و آسمان است (149)

. (152)

گفت : وضوى من از وضوى تو كامل تر است ديگرى مى گفت : وضوى من از وضوى تو كامل تر است .

سپس توافق كردند كه هر دو در حضور پيرمرد وضو بگيرند و پيرمرد حكميت كند طبق قرار عمل كردند و هر دو نفر وضوى صحيحى و كاملى جلو چشم پيرمرد گرفتند پيرمرد تازه متوجه شد كه وضوى صحيح را چگونه بايد انجام داد و به فراست مقصود اصلى دو طفل را دريافت و سخت تحت تاثير محبت بى شائبه و هوش و فطالت آنها قرار گرفت . گفت : وضوى هر دو شما صحيح و كامل است ، من پيرمرد نادان هنوز وضو ساختن را نمى دانم شما به حكم محبتى كه بر امت جد خود داريد مرا متبه ساختيد متشكرم . (155)

.

معاويه چون به مكه آمد مال بسيار و لباس هاى فاخر براى آن حضرت فرستاد هيچ كدام را نپذيرفت و همه را باز پس داد . (156)

كه در آزادى خود صرف كند پس به او پنج دست لباس عطا فرود كه قيمت آنها هزار دينار بود قيمت هر دست دويست دينار (صد ليره طلا ) معلوم نيست جنس اين لباس ها چه بود كه قيمت يك دست آن صد ليره مى شد و چقدر از اين نوع لباس با حضرت بود ، و براى چه آنها را با خود مى برد ؟ . (157)

لا قوة الا بالله .

حضرت فرمود : افضل اعمال چيست ؟

گفت : ايمان به خداوند تعالى .

حضرت فرمود : چه چيز مردم را از مهالك نجات مى دهد ؟

عرض كرد : توكل و اعتماد به خداى بزرگوار .

فرمود : زينت آدمى در چيست ؟

اعرابى گفت : علمى كه با آن حلم باشد فرمود : اگر بدين شرف دست نيابد ؟

عرض كرد : مالى كه با مروت و جوانمردى همراه باشد .

فرمود : اگر اين را نيز نداشته باشد .

گفت : فقر و پريشانى كه با آن صبر و شكيبايى باشد .

فرمود : اگر اين را هم نداشته باشد .

عرابى گفت : صاعقه اى از آسمان فرود آيد و او را بسوزاند كه او شايستگى جز اين را ندارد .

حضرت خنديد و كيسه اى كه هزار دينار زر سرخ داشت به وى داد و انگشرتى به او عطا كرد كه نگين آن دويست درهم قيمت داشت .

حضرت به اعرابى فرمود : با اين زرها ذمه خود را برى كن ، و اين انگشتر را در نفقه خود صرف كن . (159)

اعرابى آن زرها را برداشت و اين آيه مباركه را تلاوت كرد : (الله اعلم حيث يجعل رسالته ) . (160)

مى كنى ؟ حضرت فرمود : خداى بزرگ مى فرمايد : چون تحيت كنند شما را به تحيتى ، پس تحيت كنيد به نيكوتر از آن (161)

و تحيت نيكوتر من آن بود كه او را آزاد كنم . (162)

: دين دار ، يا صاحب مروت كه از مردانگى خود شرم دارد ، و خانواده دار ، كه مى داند آبروى خودت را فروختى و آن را با برآوردن حاجت تو حفظ مى كند . (164)

اقوال آنان تمسك جويند گمراه نمى شوند و هميشه حق در نزد آنهاست .

5- همه احيتاجات دينى مردم نزد اهل بيت موجود است هر كس از آنها پيروى كند گمراه نمى شود و به سعادت حقيقى نايل مى گردد ، يعنى اهل بيت از خطا و اشتباه معصومند و با همين قرينه معلوم مى شود كه مراد از اهل بيت و عترت تمام خويشان و اولاد پيغمبر صلى الله عليه و آله نيست ، بلكه افرادى هستند كه از جهت علوم دين كاملند و خطا و عصيان در وجودشان راه ندارد تا صلاحيت رهبرى داشته باشند . و آنها عبارتند از على بن ابى طالب و يازده فرزندش (167) كه يكى پس از ديگرى به امامت منصوب شدند ، چنان كه در روايت نيز به همين معنا تفسير شده است از باب نمونه : ابن عباس مى گويد : به رسول اكرم صلى الله عليه و آله گفتم : خويشان شما كه دوست داشتن آنها واجب است كيانند ؟ فرمود : على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام . (168)

جابر مى گويد : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : خدا ذريه هر پيغمبر را در صلب خودش قرار داده ولى ذريه مرا در صلب على عليه السلام قرار داد . (169) بر وجوب تمسك به ثقلين در روايات سنى 39 حديث ذكر شده است . (170) بر وجوب تمسك به ثقلين در روايات شيعه 82 حديث ذكر شده است . (171)

چند فضيلت بزرگ براى ائمه اطهار علهيم السلام دارد :

1- اهل بيت عصمت پس از پيغمبر صلى الله عليه و آله بهترين مرد هستند .

2- همه مردم به وجود آنها نيازمندند ولى آنان از همه مردم بى نيازند .

3- دلالت بر عصمت و طهارت آنان دارد .

4- ائمه اطهار عالم به تمام علوم قرآن هستند .

5- آنها از جانب خدا و پيغمبر صلى الله عليه و آله خليفه و جانشين آن حضرت هستند .

6- امامت و پيشوايى منحصر در آنهاست .

7- براى راه يافتن تنها بايد دست به دامان آنها زد و از آنان مدد خواست .

8- تا روز رستاخيز زمين از وجود آنان خالى نخواهد بود . (172)

اهل بيت در رديف قرآن به عنوان يكى از دو بازمانده پيغمبر صلى الله عليه و آله و مرجه مسلمين و كشتى نجات و رهنما و ناخداى امت معرفى شده اند پس بر امت اسلامى واجب است اهل بيت را پيشوا و مقتدا بشمرند و از آنها معالم دين خود را اخذ كنند .

گزارشى جالب از باستان شناسان شوروى درباره لوح كشتى نوح نبى حضرت سليمان عليهما السلام

در بردارد كه به الفاظ عبرانى قديم نگارش يافته و ما اكنون خود الفاظ را با ترجمه اش در اين جا مى آوريم . (174)

گيرد ، اساس مسحيت متزلزل خواهد شد و سرانجام خود مسيحيان جنازه مسيحيت را بر دوش بلند كرده و در قبر فراموشى دفن خواهند كرد از اين رو بهتر است كه لوح مذكور را در راز خانه كليساى انگلستان گذارده شود و جز اسثقف و اهل سر كسى آن را نبيند . (176)

كسانى كه اين لوح را ديدند و بينشى داشتند ، گرايشى عجيب ، به اسلام پيدا كردند و همان وقت ميان دو نفر از دانشمندن به نام وليم و تامس درباره لوح گفت و گوهايى شد كه به اسلام آوردن هر دو انجاميد . سپس وليم ، كرم حسين ، و تامس فضل حسين ناميده شد . (177)

:

1- سولى نوف ، استاد دانشگاه مسكو (بخش زبان ها )

2- ايفاهان خينو ، استاد زبان هاى باستانى در دانشكده رچاينا

3- ميثائن لوفارتگ ، رئيس اداره باستانى شناسى

4- تانمول گورتن استاد زبان در دانشگده كيفرو

5-دى راكن عتيقه شناس و استاد دانگشاه لنين

6- ايم احمد كولاد ، ناظم اداره تحقيق زتكومن

7- ميجر كولتوف ، (180) ناظر دفتر تحقيقات دانشكده استالين

سرانجام پس از هشت ماه تحقيق و كاوش ، اسرار آن تخته چوب براى كميته كشف معلوم شد كه اين تخته چوب از كشتى نوح عليه السلام است كه براى تمين و مدد خواهى بر آن نوشته و بر كشتى نصب كرده است .

در وسط تخته چوب يك تصوير پنجه نمايى وجود داشت كه عبارتى چند به زبان سامانى (181) بر آن نگاشته بر آن نگاشته بود و ما اكنون آن تخته را در ديدگاه خوانندگان محترم قرار مى دهيم تا تصوير و نوشته ها را چنانكه در زمان حضرت نوح عليه السلام بوده مشاهده كنند :

از راست به چپ خوانده مى شود

كميته تحقق پس از هشت ماه فكر و دقت و زحمت نوشته مذكور را خواندند و به حروف روس درآوردند (182)

سپس استاد زبان شناس بريتانيا maks . f . n . mr الفاظ مذكور را به انگليسى چنين ترجمه كرد :

O . Mygod My Helper . Keep My Hand

: With Mercy Andwithyour Holybodies

Mohamad . Alia . Shabbir .

Fatema .

They All Are Biggests And Honou_

rables .

Theworld Established For Them .

Help Me By Their Names .

، ايليا ، شبر ، شبير ، و فاطمه عليهم السلام دست مرا بگير ، اين پنج وجود مقدس از همه با عظمت تر و واجب الاحترام هستند و تمام دنياى براى آنان بر پا شده است .

پروردگارا به واسطه نامشان مرا مدد فرماى .

تو مى توانى همه را به راه راست هدايت نمايى (183)

شافعيه و حنبليه و ديگر فرق اسلام است كه اين ديوارها را از ميان خود و اسلام بردارند ميان خود و اسلام ابوحنيفه و مالك بن انس و محمد بن ادريس شافعى و احمد بن حنبل و ابوالحسن اشعرى را فاصله و حايل نسازند ، اين فقيهان و محدثان و متكلمان مانند ديگر فقيهان و محدثان و متكلمان اسلامى بودند نه بيش .

حدود سه قرن اول اسلامى از اين مذاهب در ميان نبود زيرا ابوالحسن اشعرى در 270 هجرى متولد و حدود 335 درگذشت و احمد بن حنبل در 164 متولد به سال 241 وفات يافت و نيز در سال 95متولد و در 175 وفات يافته و ابوحنيفه متولد به سال 70 و متوفا به سال 150 است .

اما لزوم اقتدا به اهل بيت و اعتراف به امامت و ولايت و ناخدايى آنها (مساوى است با تشيع )نه فاصله زمانى از اسلام نه از متن اسلام بيگانه است . (186)

ابن عباس مى گويد : پيغمبر فرمود : مثل اهل بيت من مثل كشتى نوح است كه هر كس در آن سوار شد نجات يافت و هر كه تخلف نمود غرق شد .

علامه طباطبائى صاحب تفسير الميزان بعد از نقل حديث مزبور از كتب علامه از جمله ذخائر القبى (ص 20 ) الصواعق المحرقه ، تاليف ابن حجر ، (چاپ قاهره ، ص 150 و 84 )تاريخ الخلفاء ، تاليف سيوطى ( ص 307 ) ، نور الابصار ، تاليف شبلنجى ، (چاپ مصر ، ص 114 ) مى گويد : غاية المرام (ص 237 )حديث مذكور را به يازده طريق از عامه

و هفت طريق از خاصه نقل كرده است . (187)

در بعضى از كتاب هاى تاريخ گفته شده است از طريق شيعه نه حديث به اين مضمون نقل شده است .

آن كه روز وفات رسول الله صلى الله عليه و آله و روزى كه فاطمه عليهاالسلام جهان را وداع گفت و روزى كه اميرالمومنين عليه السلام شهادت يافت و روزى كه حسن بن على عليه السلام به ضربت ستم شهيد گشت واجب مى كند كه مصائب اين روزها بزرگ تر باشد ؟

امام عليه السلام فرمود : مصيبت روز قتل امام حسين عليه السلام بزرگ تر است از جميع ايام ، زيرا كه اصحاب كساء كه در نزد خداوند بهترين آفريدگانند ، فزون از پنج تن نباشند و آنها محمد و على فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام هستند و جود عالم منوط به وجود ايشان بود چون رسول خداصلى الله عليه و آله جهان را وداع كرد مردمان به بقاى چهار تن ديگر شاد بودند و چون فاطمه عليهاالسلام از دنيا رفت مردمان به وجود حسن و حسين عليهماالسلام تسليت مى يافتند چون على عليه السلام به شهادت رسيد ، امام حسن و امام حسين عليهماالسلام به جاى او بودند و بعد از شهادت حسن عليه السلام مردم چشمشان به جمال حسين عليه السلام بود اما چون حسين عليه السلام را به قتل رساندند كسى از اصحاب كساء باقى نماند تا مردم را در سوگوارى آن حضرت سير و سلوكى باشد ولى شهادت حضرت حسين عليه السلام چنان بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام همگان را شهيد كرده باشند اين جاست كه مصيبت روز شهادت حسين عليه السلام بزرگترين ايام و برزگترين مصائب است . (189)

اموال به طايفه روضه خوان از

افضل اقسام انفاقاتى است كه به جهت حضرت سيدالشهداء عليه السلام ممدوح و مرغوب است و براى آن ثواب عظيم وعده فرموده اند . (190)

فرستد مگر آن كه خداى تعالى براى او هزار حسنه نويسد و صد هزار گناه او را محو كند و صد هزار درجه مقام او را بالا برد و چنان باشد كه صد هزار بنده آزاد كرده است و خداوند او را خرم و خوشحال گرداند .

امام صادق عليه السلام به ياد امام حسين عليه السلام آب مى نوشد

شيخ جعفر شوشترى رحمه الله مى نويسد : يكى از علامت هاى ايمان به ياد آوردن سيد الشهداء عليه السلام پس از نوشيدن آب است و اين مطلب براى همه كسى نيست بلكه ، براى حضرت صادق عليه السلام كه فرمود :

انى ما شربت ماء باردا الا و ذكرت الحسين عليه السلام ) .

من آب سرد نياشاميدم مگر آن كه به يادم آمد حسين عليه السلام .

كنت عند ابى عبدالله عليه السلام اذا استسقى الماء فلما شربه رايته قد استعبر و اغرور قت عيناه بدعومه .

در خدمت حضرت صادق عليه السلام بودم ، آب طلبيدم و آشاميد ، همين كه آن را ميل فرمود ديدم آن قدر گريه كرد تا چشمان مباركش غرق اشك شد .

ثم قال لى : يا داود ! لعن قاتل الحسين ، فما من عبد شرب الماء فذكر الحسين و قاتله الا كتب الله له مائله الف حسنه ، و حط عند مائه الف سيئه ، و رفع له مائه اله درجه ، فكما ، اعتق مائه الف نسمه ، و حشره الله يوم القيامه ثلج الفواد .

تشنگى حضرت بسيار بوده ولى مى خواست دشمان متوجه نشوند .

بارى اين كه امام صادق مى فرمايد

: هر وقت من آب بياشامم امام حسين عليه السلام به يادم مى آيد به سبب تشنگى شديدى است كه اماما حسين عليه السلام در كربلا به آن مبلا شد .

تشنگى حضرت به حدى رسيده بود كه جبرئيل عليه السلام به حضرت آدم خبر داد گفت : چنان تشنه مى شود كه از تشنگى چشمش آسمان را نمى بيند .

حضرت چنان تشنه شده بود كه زبانش از تشنگى مجروح شده بود ولى به اين حالت و اين شدت از تشتنگى نمى خواست دشمانش بدانند كه حضرت تشنه است ولى دشمنان فهميدند ، چون نهرى از شط و فرات نزديك حضرت بوه يا بناه به نقلى شط فرات در آن زمان

نزديك بوده به طورى كه حضرت شط را مى ديده است .

حضرت نگاهى به آن كرد فهيمدند كه حضرت تشنه است ، ظالمى گفت : يا حسين : الا تنظر الى الفرات كان بطونه الحياة و الله لا تذوقه او تموت عطشا (192)

امام صادق عليه السلام فرمود : آبش بده

راوى مى گويد : من همسفر حضرت صادق عليه السلام بودم در راه مكه ديدم شخصى در زير سايه درخت افتاده ، حضرت فرمود : برو مبادا از تشنگى افتاده بادش مى گويد پياده شدم و رفتم عرض كردم : يا بن رسول الله ، نصرانى است و از تشنگى افتاده است فرمود : آبش بده حضرت فرمود : آب دادن به اين نصرانى ثواب دارد پس مسلمان به مسلمان آب بدهد اجر دارد ، مسلم به كافر اجر داد ، كافر به مسلم ولو تخفيف گناه و عذاب به كافر ولو تخفيف

عذاب باشد .

اى رهبر آزادگى و عشق

كه روانت سر تسليم نياورد فرود

زان فداكارى مردانه و جانبازى پاك

جاودان بر تو و بر عشق و وفاى تو درود .

صحيح كنند ، جهان اصلاح مى شود .

راز بقاى امام حسين اين است كه نهضتش از طرفى منطقى است و از ناحيه منطق حمايت مى شود و از سوى ديگر در عمق احساسات و عواطف راه يافته است ائمه اطهار كه به گريه بر امام حسين سخت توصيه كرده اند ، حكيمانه ترين دستورها را داده اند اين گريه هاست كه نهضت امام حسين عليه السلام را در اعماق جان مردم وارد مى كند تكرار مى كنم به شرط آنكه گروهى كه بر اين مخزن عظيم گمارده شده اند بدانند چگونه بهره بردارى كنند . (197)

ستم كاران را دفع كن و زمين را از پليدى بغى و ستم پاك ساز .

خاندان اصحاب تو خوار شده اند و بانوان و فقرا و اطفال و يتيمان و بيوه زنان بيچاهر گشتند .

پس چه كسى اين همه گرفتارى و پريشانى و فشار و ظلم و ستم را برطرف مى سازد اگر تو برطرف نسازى ؟ و چه كسى براى نجات امت قيام مى كند اگر تو قيام نكنى ؟ گويى امام حسين عليه السلام اين صداها را از اعماق دلش مى شنيد كه او را به اين نداى موثر ندا مى كرد ، و شب و روز به او اصرار مى ورزيد .

پس امام حسين عليه السلام چاره اى جز پاسخ به اين ندا و اجابت اين صدا نداشت و به كسانى كه او را از قيام باز مى داشتند و مى ترساندند التفاتى نكرد و شدت و قساوت دشمن او را از جهاد در راه خدا باز نداشت ، زيرا او مجاهدى بود كه به امر خدا قيام كدر و برايش تفاوت : داشت كه به ظاهر مغلوب باشد يا منصور ، چون هر دو حال برايش شرافت بود (هل تربصون بنا الا احدى الحسنيين )(200)

پس او در راه خدا و حق شهيد شد و دشمن به لعنت خدا و فرشتگان و مردم گرفتار شد و او به بزرگ ترين درجات در نزد خدايش رستگار شد : (مع الذين انعم الله عليهم من النبيين و الصديقين و الشهدائ والصالحين )(201)

عصر امام حسين عليه السلام شرح داده مى گويد :

ما نمى توانيم بگوييم امام عازم بود با يزيد بيعت نكند و هر چند كشته شود ، زيرا ممكن نبود امام با يزيد بيعت كند ، و اگر بيعت مى كرد و مردم او را امام به حق مى شمردند و او براى تغيير دين فرصت مى يافت از اين جاست كه گفته اند :

ان الحسن فدى دين جده بنفسه واهله و ولده و ما تزلزلت اركان دوله بنى اميه الا بقتل الحسين عليه السلام .

يعنى : حسين عليه السلام جان خود و اهل و اولاد خويش را فداى دين جدش كرد و اركان دولت بنى اميته متزلزل نشد مگر به كشتن امام حسين عليه السلام .

همين نويسنده در جاى ديگر مى گويد :

دولت بنى اميه پس از شهادت آن حضرت ديرى نپاييد و شصت و چند سال را به پايان نرساند و كشتن امام درد كشنده اى شد كه در اندام حكومت آنان جا گرفت تا سرانجام آنان را هلاك كرد و خونخواهى امام فريادى بود كه دل ها و گوش هاى مردم با آن فتح مى شد .

با توجه به اين مصالح و اوضاع و اصول و ملاحظه مقام امام ، آيا كسى مى تواند در ضرورت اين قيام ترديد كند ؟ و آيا حتى با قطع نظر از مقام امامت اشكالى دارد كه امام همين برنامه اى را كه اجرا كرد با پيش بينى عاقبت كار انجام دهد .

تفاوت نمى كند كه فوايد و آثار را نتايج قيام بگوييم يا هدف بشماريم ، بحث لفظى نداريم

ممكن است به اين تغيير ادا كنيم كه : اين فوايد و آثار ، حكمت تعبد و تكليف امام به شهادت است و ممكن است بگوييم : اين فوايد و آثار ، هدف و قيام و قبول شهادت است . (202)

رمز قرآن از حسين آموخيتم

هر كه پيمان با هو الموجود بست

گردنش از قيد هر معبود درست

ما سوى الله را مسلمان بنده نيست

نزد فرعونى سرش افكنده نيست

عقل گويد شاد شو آباد شود

عشق گويد بنده شود ، آزاد شو

عشق را آرام جان حريت است

ناقه اش را ساربان حريت است

آن امام عاشقان پور بتول

سرور آزادى زبستان رسول

الله الله باى بسم الله پدر

معنى ذبح عظيم آمد پسر

بهر آن شهرزاد خير العمل

دوش ختم المرسلين نعم الجمل

در ميان امت آن كيوان جناب

همچو حرف قل هو الله در كتاب

چون خلافت رشته از قرآن گسيخت

حريت را زهر اندر كام ريخت

خواست آن ، سر جلوه خير الامم

چون سحاب قبله باران از كرم

بر زمين كربلا باريد و رفت

لاله در ويرانه ها كاريد و رفت

تا قيامت قطع استبداد كرد

موج خون او چمن ايجاد كرد

مدعايش سلطنت بودى اگر

خود نكردى با چنين سامان سفر

دشمنان چون ريگ صحرا لا تعد

دوستان او به يزدان (203) هم عدد

سر ابراهيم و اسماعيل بود

شرح آن جمال را تفصيل بود

تيغ بهر عزت دين است و بس

مقصد او حفظ آيين است و بس

خون او تفسير اين اسرار كرد

ملت خوابيده را بيدار كرد

تيغ چون ال از ميان بيرون كشيد

از رگ ارباب باطل خون كشيد

نقش الا الله در صحرا آموختيم

زآتش او شعله ها اندوختيم

شوكت شام و فر بغداد رفت

دولت غرناطه هم بر باد رفت

تا ما از خيمه اش لرزان هنوز

تازه از تكبير او ايمان هنوز

اى صبا

اى پيك دور افتادگان

اشك ما را بر مزار او رسان (204)

كارشان نتيجه مى گيرند .

يكى از دانشمندان آن مركز (فرانسيسكو گابريلى )نشان داده كه ، كشته شدن امام حسين عليه السلام در روز دهم محرم سال 61 هجرى به شرحى كه تا اين جا گفته شد و دنباله آن خواهد آمد و از عواملى اصلى توسعه مذهب شيعه بوده و قسمت اعظم تبليغات آل بويه بر مبناى چگونگى كشته شدن حسين عليه السلام و خويشاوندان و دوستان استوار بوده است .

فرانسيسكو گابريلى استاد دانشگاه رم راجع به اثر كشته شدن امام حسين عليه السلام در توسعه مذهب شيعه مى گويد : سلطان آل بويه تبليغات خود را براى توسعه مذهب شيعه بر اساس وقايع روز دهم محرم سال 61 هجرى قرار داده بودند و آن تبليغات آن موثر بود كه آنها براى توسعه مذهب شيه ضرروى نديدند كه به زور متوسل شوند . (211)

بزرگ فلسفه قتل شاه دين است

كه مرگ سرخ به از زندگى ننگين است

حسين مظهر آزادگى و آزادى است

خوشا كسى كه چنينش مرام و آئين است

نه ظلم كن به كسى نى به زير ظلم برو

كه اين مرام حسين است و منطق دين است

ببين كه مقصد عالى وى چه بد اى دوست

كه درك آن سبب عز و جاه و تمكين است

زخاك مردم آزاده بوى خون آيد

نشان شيعه و آثار پيروى اين است (212)

از جنبه سياست و اخلاق و تربيت و كمال مركزيتى كه ايران در جامعه شيعه دارد اشاره كرده و پيشرفت و بقاى مذهب شيعه را بخصوص در بعض نقاط مثل هند مربوط به سوگوارى سيدالشهداء دانسته و اظهار كرده كه با حفظ اين مراسم جمعيت و شوكت و ترقى شيعه در آيند بيشتر خواهد شد .

اين شرق شناس ضمن اشاره به اوقاف و وجوه بسيارى كه شيعه در راه برگزارى عزادارى حسينى صرف مى كند مى گويد :

مذاهب ديگر به اندازه شيعه در راه تبليغ و دعوت به دنى بذل مال نمى كنند و مصارفى كه شيعه دارد شايد سه برابر مصارفى باشد كه ساير فرق اسلام در اين راه مصرف مى كنند و اگر يك نفر شيعه در دورترين نقاط هم باشد يك نفرى اين مراسم را از تشكيل مجالس روضه و انفاق به فقرا و اطعام و غيره اجرا مى كند و در حقيقت به دعوت و تبليغ مى پردازد ، منبر و وعظ و خطابه در تربيت خطبا و وعاظ و گويندگان توانا و پرورش اخلاق عوام و آشنا كردن به علوم و معارف موقعيت خاصى دارد .

تمام مسائل در منابر مطرح مى شود به نوعى كه عوام شيعه از ساير فرقه ها به عقايد و مذهب خود آشناترند و اگر در اقطار عالم نظر كنيم در هيچ جامعه اى مانند شيه زمينه ترقى علمى و صنعتى و اقتصادى فراهم نيست و شيعه بيشترين فرقه و آمادگى آنها براى كسب علوم و صنايع جديد بيشتر است ، چنانكه تعداد كارگر در ميان شيعه به نسبت جمعيت بيشتر است .

شيعه دين خود را با شمشير پيش نبرده بلكه با نيروى تبليغ و دعوت پيشرفت كرده و اهتمام آنها به برگزارى مراسم سوگوارى موجب شده كه تقريبا دو سوم مسلمانان و بلكه گروه هايى از هنود و محبوس و ساير اديان نيز با آنها در عزاى حسين عليه السلام شركت مى كنند . (213)

بر اين اساس ممكن است بگوييم جمعيت شيعه در آينده از ساير فرق بيشتر مى شود شيعه با اين مجالس و مراسم كه ديگران هم در آن شركت مى جويند توانسته در ملل و اهل مذاهب ديگر نفوذ كند و اصول مذهب خود را به ديگران تبليغ نمايد و اين همان اثرى است كه سياستمداران غربى براى پيشرفت دين مسيح با صرف اموال بسيار آرزو مى كنند .

سپس راجع به هيئت ها و پرچم ها و علامات عزا و فوايد آن شرحى مى نگارد و تاثير اين شعائر را در اتحاد و زيارتى شوكت و استقلال و اتحاد متذكر شده مى گويد :

از امور طبيعى و فطرى كه مويد شيعه است اين است كه هر كس به طبع فطرت خود و طرفدار مظلوم است و مايل مظلوم را يارى كند اين نويسندگان اروپايى هستند كه در كتابهايشان تفصيل شهادت امام حسين عليه السلام و اصحابش را مى نويسند و مظلوميت امام حسين عليه السلام و اصحابش و ستمگرى حسين عليه السلام را نمى برند مگر با نفرت هيچ چيز نمى تواند جلو اين امور فطرى و ادراك وجدانى بشر بايستد و مانع پيشرفت مذهب شيعه شود . (214)

انگليسى با عنوان (سه شهيد )آمده كه خلاصه آن اين است كه سه نفر در تاريخ بشريت براى اعلاى كلمه حق جانبازى و فداكارى كردند كه از ساير فداكاران و جانبازان گوى سبقت ربودند :

اول - سقراط حكيم يونانى در آتن .

دوم - حضرت عيسى بن مريم عليه السلام در فلسيطن (215)

سوم - حضرت حسين عليه السلام فرزند زاده محمد صلى الله عليه و آله پيغمبر مسلمانان آن گاه نوشته است :

تاريخ و حالات و چگونگى شهادت و جانبازى و فداكارى حسين عليه السلام از آن دو نفر (يعنى سقراط و عيسى ) قوى تر و مهم تر بوده است ، به همين جهت به سيدالشهداء ملقب شد زيرا سقراط و حضرت مسيح تنها در راه حق به تفديه جان خود حاضر شدند ولى امام حسين عليه السلام جالا وطن كرد در بيابانى دور از جمعيت در محاصره دشمن واقع شد و عزيزترين عزيزانش كه از دست دادن هر يك از آنها از سر دادن خودش مهم تر بوده فداى حق كرده به دست خود مقابل دشمن فرستاد و همه آنها را قربانى راه حق نمود بزرگترين دليل بر اثبات مظلوميت حسين عليه السلام قربانى دادن بچه شير خواره اش بود كه در هيچ تاريخى سابقه ندارد ، بچه شيرخوارى را براى طلب آب (بى قسمت و قدر )بياورد و آن قوم دغا عوض دادن آب او را طعمه تير ، جفا قرار دهند اين عمل دشمن مظلوميت حسين عليه السلام را اثبات كرد و به همين نيروى مظلوميت بساط عزت خاندان مقتدر بنى اميه را برچيد و رسواى عالمشان كرد در

اثر جانبازى هاى او و اهل بيت دين بزرگ محمدصلى الله عليه و آله حيات نوينى به خود گرفت . (216)

تابع اهل ستم گشتن بود عار حسين

درس آزادى به دنيا داد رفتار حسين

بذر همت در جهان افشاند افكار حسين

جان خود را از ره صدق و صفا از دست داد

زين سبب تا حشر باشد گرم بازار حسين

حق و باطل را به خون خويش كرد از هم جدا

آرى آرى تا ابد برجاست آثار حسين

زندگى پيكار باشد در ره انديشه ها

باشد اين گفتار شيرين و گهربار حسين

گر ندارى دين به عالم لا اقل آزاده باش

اين كلام نغز مى باشد زگفتار حسين (217)

اداره جهات نامبرده است و پيشوايى جماعت را در آن جهات به عهده دارد از ناحيه و رسول بايد تعيين شود و البته پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله نيز به امر خدا تعيين فرموده است . (218)

. (219)

چه فضيلتى بر تو خواهم داشت ؟ !

آن گاه امام عليه السلام به من فرمودن اى ابومحمد ! امام آن است كه كلام همه مردم و پرندگان و حيوانات و هر جاندارى بر او مخفى نباشد ، كسى كه اين خصلت ها در وجود او نباشد امام نيست . (220)

عن ابى بصير قال : قال ابوعبدالله عليه السلام :

اى اممام لا يعلم ما يصيبه والى ما يصير ، فليس ذلك بحجة الله على خلقه .

امام صادق عليه السلام فرمود : آن كه از حوادث و پيش آمدهاى آينده خود آگاه بناشد ، امام نيست . (221)

روزى با جمعى به همراه آن حضرت به زمين كربلا (شاطى ء الفرات ) رسيديم . على عليه السلام از راه منحرف شد و در نقطه اى ايستاد ما نيز اطرافش ايستاديم .

حضرت با دست اشاره كرد و نقطه را نشان مى داد و فرمود : اين جا باز انداز كاروان آنهاست . اين جا محل ريختن خون آنهاست اين جا خوابگاه شتران آنها است پدرم فداى آن مظلومى كه در زمين و آسمان جز خداوند بزرگ يار و ياورى ندارد غرفه از شنيدن اين خبرهاى غيبى دچار شك و ترديد شد و در دل هاى مى گفت : آيا آنچه حضرت خبر مى دهد واقع مى شود ك

او مى گويد : پس از آن كه امام حسين عليه السلام كشته شد من به همان سرزمين كه مقتل شهيدان بود رفتم ديدم تمام آنچه را كه اميرالمومنين عليه السلام فرموده بود واقع شده و در سخنان خود كوچكترين خطايى نداشته است .

پس از مشاهده آن صحنه از شك و ترديدى كه آن روز به دلم راه يافته بود از خداوند طلب آمرزش كردم و دانستم كه حضرت على عليه السلام جز بر اساس پيمان الهى سخن نگفته است . (222)

مى شود .

2- قتل آن حضرت در ماه مبارك رمضان اتفاق مى افتد .

3- در حال نماز كشته مى شود .

4- با سم كشته نمى شود ، بلكه قتل آن حضرت با سلاح خواهد بود .

5- سلاح به سر اصابت مى نمايد نه به سينه يا پهلو .

6- خون ريزى به قدرى شديد است كه محاسن آن حضرت به خونش خضاب مى گردد .

رسول اكرم صلى الله عليه وآله اين خببر غيبى را در منبر با حضور بسيارى از مسلمانان در كمال صراحت و قاطعيت بيان كرد . حتى مطلب به قدرى در ضمير آن حضرت روشن و غير قابل ترديد بود كه فرمود : گويى مى بينم كه درباره تواين قضيه اتفاق مى افتد .

خبر دادن از وقوع چنين حادثه اى در 29 سال قبل از مجارى علمى ، تحصيلات دانشگاهى غير ممكن است اين علم غيبى است كه به مشيت خداوند به پيغبمر اكرم صلى الله عليه وآله افاضه شده و رسول اكرم صلى الله عليه وآله بر اساس آن سخن مى گويد جالب آن كه رسول اكرم صلى الله عليه وآله وقوع اين حادثه را بيش از يك بار اعلام كرده است . (223)

و سنن را توضيح داد و مردم را به اداى وظايفشان تشويق كرد .

على عليه السلام مى فرمايد : ضمن خطبه پيغمبر به پا خاستم و پرسيدم :

يا رسول الله ، چه عملى در ماه رمضان از همه برتر و بهتر است ؟ در جواب فرمود : اجتناب از گناه ، سپس رسول اكرم صلى الله عليه وآله گريه كرد ، گفتم : يا رسول الله ! چه چيز گريه ات آورد ؟ فرمود : گريه من براى مصيبتى است كه در اين ماه بر تو وارد مى شود گويى مى بينم كه در پيشگاه خداوند نماز مى گزارى و شقى ترين مردم ضربتى به سرت مى زند كه ريشت از آن ضربت به خون خضاب مى شود على عليه السلام گفتن يا رسول الله ! اين حادثه در موقع سلامت دين من به من مى رسد ؟ فرمود : بلى در سلامت دينت .

افراد مى دانستند گروه حق و باطل در جنگ صفين قرار دارند .

خزيمة بن ثابت در جنگ جمل حاضر بود ، ولى دست به شمشير نزد در جنگ صفين نيز حاضر بود و نجنگيد نكرد و مى گفت جنگ نمى كنم تا عمار كشته شد و ببينم كدام گروه او را مى كشند ، زيرا من خود از پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله شنيده ام كه فرمود : كشنده عمار ياسر جمعيتى ستمكارند . پس از آن كه عمار به دست لشكر معاويه كشته شد خزيمه گفت : اينك گروه گمراه را شناختم دست به شمشير برد و به لشكر معاويه حمله كرد تا كشته شد .

خبر غيبى دوم كه رسول اكرم صلى الله عليه وآله درباره عمار داده بود آخرين سهم او از دنيا بود عمار ياسر در روز صفين آب خواست ، برايش شير آوردند گفت : پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله به من فرموده : آخرين نوشيدنى كه از دنيا مى نوشى شير است سپس به ميدان جنگ رفت و كشته شد اين دو خبر غيبى در علم بارى تعالى وجود داشت و خداوند پيغمبر اسلام را از آن آگاه كرد . (224)

كه جهان را در نور خود فرا گرفت و از آن قمر دو ستاره روشن زاييد كه نور آنها از مشرق تا مغرب را فرا گرفت آن گاه سحابى تاريك چون شبى ظلمانى متولد شد از آن ابر ظلمانى ، مارى سياه به وجود آمد كه نرم نرم به سوى آن دو ستاره همى مى رفت تا هر دو را بلعيد مردمان در حرمان آن دو ستاره تابان بگريستند و قرين حزن و اسف شدند عايشه را به حضرت رسول صلى الله عليه وآله معروض داشت رنگ و رخسار آن حضرت دگرگون گشت و سخت بگريست و فرمود : اى عايشه ، آفتاب روشن منم ، و ماه ، فاطمه دختر من است و دو ستاره ، حسن و حسين اند و ابر سياه معاويه است ، و مار سياه يزيد است . (225)

از خراسان و تصريح به كسانى كه از اهالى خراسان به طرفدارى از حكومت عباسيان به پا مى خيزند و معروف به بنى رزيق اند .

9- رهبرانى از نسل او در طبرستان ، چون الناصر والداعى و غير آن دو .

10- كشته شدن نفس زكيه در مدينه و اظهار آن كه محل كشته شدن نزديك احجار زينت است و نيز خبر از كشته شدن برادر او در باب حمزه پس از آن ه پيروز مى شود و دوباره شكست مى خورد .

11- تصريح به داستان فرزند اسماعيل بن جعفر بن محمد عليهماالسلام و تعبير از او به ذوالبداء و المسجى بالرداء .

توضيح آن كه در بعضى روايات آمده است در امامت اسماعيل بدا شد و امامتى كه به مشيت حق بنا بود به وى رسيد تغيير كرد نيز در هنگام مرگ اسماعيل ، امام جعفر صادق عليه السلام ردايى روى او كشيد و به شمارى از بزرگان شيعه او را در بستر مرگ نشان داد تا همه يقين كنند كه اسماعيل مرده است .

12- اشاره به سلطنت بنى بويه با بن گفتار : از ديليمان بنوصياد خروج مى كنند تعبر آن حضرت به بنوصياد براى آن بود كه پدر ايشان مايه صيد مى كرد و با فروش آن زندگى مى كرد و همچنين خبر داد كه بنى بويه زوارء را تصرف مى كنند و خلفا را كنار مى زنند و در آن هنگام كه درباره على عليه السلام سخن مى گفت مردى پرسيد : حكومت آنان چه مدت طول مى كشد ؟ حضرت فرمود : صد سال يا كمى بيش

.

13- خبر دادن از اين كه فرزندان عبدالله بن عباس حكومت را اشغال خواهند كرد .

ابن ابى الحديد گواهى مى دهد كه اميرالمومنين على عليه السلام حوادث تا قيامت را مى دانست و پديده هايى كه در پيش پاى مسلمانان نمايان خواهد شد درك مى كرد و آنچه پيش بينى مى نمود همان بود كه او تصريح كرد بنابراين صحيح است كه فرمود : سلونى قبل ان تفقدونى . (226)

دو نفر گفت : اگر من به تنهايى نزد هلاكو بيايم كافى است ؟

گفتند : آرى در معيت فرستادگان هلاكو حركت كرد در آن موقع هنوز بغداد فتح نشده بود و خليفه عباسى را نكشته بود وقتى پدرم به حضور هلاكو بار يافت به او گفت : چطور عباسى را نكشته بودند وقتى پدرم به حضور هلاكو بار يافت به او گفت : چطور به مكاتبه با من اقدام كرديد و چگونه به ملاقات من آمدى پيش از آن كه بدانى كار من و خليفه به كجا مى كشد ؟ از كجا اطمينان پيدا كردى كه كار من خليفه و به صلح نمى انجامد و ما او را ترك نمى گوييم ؟

پدرم در پاسخ گفت : اقدام به ما نوشتن نامه و آمدن من به حضور شما بر اساسى روايتى است كه از اميرالمومنين على عليه السلام به ما رسيده است .

حضرت على عليه السلام در خطبه زوراء فرموده است : چه مى دانى زوراء چيست ؟ سرزمين وسيعى است كه در آن بناهاى محكم پايه گذارى مى شود مردم بسيارى در آن مسكن مى گزينند . روسا و ثروت اندوزان در آن اقامت مى كنند .

بنى عباس آن جا را مقر خود و جايگاه ثروت هاى خويش قرار مى دهند زوراء براى بنى عباس خانه بازى و لهو است .

آن جا مركز ستم ستمكاران و كانون ترس هاى دهشت زاست . جاى پيشوايان گناهكار و اميران فاسق و فرمانروايان خائن است و جمعى از فرزندان فارس و روم به آنان خدمت مى كنند در اين محيط تيره و گناه

آلود و در شرايط ننگين و شرم آور ، اندوه عمومى و گريه هاى طولانى و شرور و بدبختى دامن گير مردم زوارء مى شود و گرفتار هجوم اجانب نيرومند مى گردند اينان ملتى هستند كه حدقه چشمشان كوچك است صورت هاى آنان مانند سپر طوق شده و لباسهايشان زره آهنين است سيماى جوانى دارند و پيشانى آنها فرمانروايى ست كه از سرزمين اصلى خود آمده است او صدايى بلند و سطوتى نيرومند و همتى عالى دارد و هيچ شهرى نمى گذرد مگر آن كه فتح كند و هيچ علمى در مقابلش برافراشته نمى شود مگر آنكه سرنگونش مى سازد بلا و عذاب بزرگ براى كسى است كه به مخالفتش برخيزد او همچنان صاحب قدرت و نيرو است تا پيروزى نهايى نصيبش شود .

پدر علامه حلى پس از قرائت خطبه به هلاكو گفت : على عليه السلام اوصافى را در خطبهع ذكر كرده و ما تمام آن را در شما مى يابيم و به پيروزى شما اميدواريم به همين جهت نامه نوشتم و من به حضور شما آمده ام هلاكو انديشه و فكر آقايان را به پاكى و حسن قبول تلقى كرد و فرمانى به نام پدر علامه نوشت و در آن مردم حله را مودر عنايت مخصوص قرار داد . طولى نكشيد كه هلاكو بغداد را فتح كرد و آخرين خليفه عباسى ( مستعصم ) را به قتل رساند ، به طورى كه دائرة المعارف بستانى نقل كرده متجاوز از دو ميليون نفر در اين حادثه خونين كشته شدند اموال فراوانى به غارت رفت و خانه هاى زيادى طعمه حريق شدو سرانجام آشكار

شد كه علماى حلى خطبه على عليه السلام را به خوبى فهميده و به درستى آن را با هلاكو و لشكريانش تطبيق داده بودند تشخيص صحيح و اقدام به موقع آنان جان مردم حله و كوفه نجف و كربلا را از خطر مرگ قطعى نجات داد و از كشتار دسته جمعى آنان جلوگيرى كرد .

اين خطبه مجموعه اى از اخبار غيبى است .

اين واقعيت و حقايق غيبى در علم الهدى وجود دارد و از راه تحصيل علوم دانشگاهى نمى توان بر آن دست يافت اين خداوند است كه با مشيت اختصاصى خود به هر كسى كه بخواهد اين دانش را افاضه مى كند و او را به پاره اى از اخبار غيبى واقف مى سازد . (227)

سپارد .

و از راه عقل براهينى است كه به موجب آن ها امام عليه السلام به حسب مقام نورانيت خود كامل ترين انسان عهد خود و مظهر تام اسماء و صفات خدايى و بالفعل ، به همه چيز عالم و به هر واقعه شخصى آشناست و به حسب وجود عنصرى خود به هر سوى توجه كند ، براى وى حقايق روشن مى شود .

ما تقرير اين براهين را نظر به اين كه به يك سلسله مسايل عقلى پيچيده متوقف و سطح آنها از سطح اين مقاله بالاتر است به محل مخصوص آنها احاله مى دهيم .

اين علم تاثيرى در عمل و ارتباطى با تكليف ندارد .

نكته اى كه بايد به سوى آن عطف توجه كرد اين است كه اين گونه علم موهبتى به موجب ادله عقلى و نقلى كه آن را اثبات مى كند ، قابل هيچ گونه ، تخلف نيست و تغيير نمى پذيرد و سر مويى به خطا نمى رود و به اصطلاح علم است به آنچه در لوح محفوظ ثبت شده است و آگاهى است از آنچه قضاى حتمى خداوندى به آن تعلق گرفته .

و لازمه اين مطلب اين است كه هيچگونه تكليفى به متعلق اين گونه علم (از آن جهت كه متعلق اين گونه است ، حتمى الوقوع مى باشد ) تعلق نمى گيرد و همچنين قصد وطلبى از انسان ها با او ارتباط پيدا نمى كند زيرا تكليف همواره از راه امكان به فعل تعلق مى گيرد و از اين راه كه فعل ترك هر دو اختيار مكلف اند فعل يا ترك خواسته مى شود

وامام از جهت ضرورى الوقوع و متعلق قضاى حتمى بودن آن محال است مورد تكليف قرار گيرد .

مثلا صحيح است خدا به بنده بفرمايد : فلان كارى را كه فعل و ترك آن براى تو ممكن است و در اختيار تو است بكن ، ولى محال است بفرمايد فلان كارى را كه به موجب مشيت تكوينى و قضاى حتمى من ، البته تحقق خواهد يافت و بر و برگرد ندارد بكن يا مكن ، زيرا چنين امر و نهى لغو و بى اثر مى باشد .

و همچنين انسان مى تواند امرى را كه امكان شدن و نشدن دارد اراده كند ، براى خود مقصد و هدف قرار داده ، براى تحقق دادن آن تلاش و كوشش بپردازد ، ولى هرگز نمى تواند امرى را كه به طور يقين (بى تغيير و تخلف )و ، به طور قضاى حتمى ، شدنى است اراده كند و آن را مقصد خود قرار داده و تعقيب كند زيرا اراده و عدم اراده و قصد و عدم قصد انسان كمترين تاثيرى در امرى كه به هر حال شدنى است و از آن جهت كه شدنى است ندارد .

مثلا اگر كسى علم پيدا كند كه اگر سر ساعت فلان از روز فلان در نقطه معينى از فلان خيابان شهر باشد ، حتما زير ماشين رفته هلاك خواهد شد (علمى است مشروط و مقيد )البته تا مى تواند در وقت مفروض در نقطه مفروض حاضر نمى شود و از اين راه جان خود را حفظ مى كند و پر روشن است كه نرفتن از روز فلان در فلان نقطه

از خيابان شهر حتما زير ماشين خواهد رفت و اين علم هيچ گونه تخلف ندارد ، و هيچ تلاشى جلو اين خطر را نمى تواند بگيرد (علم به قضاى حتمى )بديهى است كه اين شخص با وجود علم به خطر ، براى رفع خطر دست به هيچ تلاشى نخواهد زد ، زيرا مى داند كه سودى ندارد و فايده اى نخواهد بخشيد و اين همان است كه گفته شد : علم به قضاى حتمى تاثير در زندگى علمى انسان ندارد و تكليف آور نيست . اين شخص با وجود علم به خطر زندگى عادى خود را ادامه مى دهد اگر چه منتهى به خطر خواهد شد و مشمول آيه 192 سوره مباركه (لا تلقوا بايديكم الى التهلكه )نيست زيرا در تهلكه واقع شده نه اين كه خود را به تهلكه انداخته برخلاف شخص مفروض اولى كه مكلف است تا مى تواند براى نجات از خطر چاره اى بينديشد و خود را به تهلكه نيندازد و از اين بيان روشن مى شود كه :

1- اين علم موهبتى امام عليه السلام اثرى در اعمال او ارتباطى با تكاليف خاصه او ندارد و اصولا هر امرى مفوض از آن جهت كه متعلق قضاى حتمى و حتمى الوقوع است متعلق امر و نهى يا اراده و قصد انسانى نمى شود .

آرى ، متعلق قضاى حتمى و مشيت قاطعه حق متعال ، مورد رضا به قضاست ، چنان كه سيدالشهداء عليه السلام در آخرين ساعت زندگى در ميان خاك و خون مى گفت : رضا بقضاء ك و تسلميا لامرك لا معبود سواك و همچنين در خطبه اى

كه هنگام بيرون آمدن از مكه خواند فرمود : رضاالله رضانا اهل البيت .

2- ممكن است كسى تصور كند كه علم قطعى غير قابل تغيير متسلزم جبر است مثلا اگر فرض شود كه امام علم داشته كه فلان شخص در فلان وقت و فلان مكان با شرايط معينى او را خواهد كشت و اين حادثه به هيچ وجه قابل تغيير نيست لازمه اين فرض اين است كه ترك قتل در اختيار قاتل نبوده براى وى مقدور نمى باشد ، يعنى قاتل مجبور به قتل باشد و با فرض مجبوريت ، براى شخص مجبور تكليفى نيست .

و اين تصورى است بى پايه زيرا :

اولا : اين اشكال در حقيقت اشكال است ، به عموميت تعلق قضاى الهى

به افعال اختيارى انسان (نه به علم امام ) و طبق اين اشكال طايفه معتزله از سنى ها مى گويد : تقدير خداوندى نمى تواند به فعل اخيتارى اسنان متعلق شود و انسان مستقلا آفريدگار فعل خودش مى باشد و در نتيجه انسان خالق افعال و خود خدا خالق بقيه اشياء است در حالى كه به نص صريح قرآن و اخبار متواتره پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و ائمه هدى عليهم السلام همه موجودات و حوادث جهان بدون استثناء متعلق قضا و قدر خداوندى عز اسمه است .

از راه بحث عقلى نيز مطلب روشن و آفتابى است اگر چه به واسطه وسعت اطراف آن نمى توانيم آن را در اين مقاله مختصر بگنجانيم آنچه به طور اجمال مى شود گفت اين است كه در جهان هستى كه آفرينش خدا است چيزى جز با مشيت

و اذن خداوندى به وجود نمى آيد و مشيت خداوندى به افعال اختيارى انسانى از راه اراده و اختيار تعلق گرفته است ، مثلا خداوند خواسته كه انسان فلان فعل اختيارى را از راه اراده و اختيار انجام دهد و البته بديهى است فعل با اين وصف لازم التحقق خواهد بود و با اين همه اختيارى است ، زيرا اگر اختيارى نباشد اراده خداوند از مرادش تخلف مى كند (و ما تساوون الا ان يشاء الله رب العالمين ) . (سوره تكوير ، آيه 29 ) .

و ثانيا : با صرف نظر در تعلق فضا و قدر به فعل اختيارى انسان به نص صريح كتاب و سنت و متواتره ، خداوند لوح محفوظى خلق فرموده كه همه حوادث گذشته و آينده جهان را در آن ثبت كرده و هيچ گونه تغييرى در آن راه ندارد و خود نيز به آنچه در آن است عالم است آيا خنده دار نيست بگوييم كه ثبت حوادث غير قابل تغيير در لوح محفوظ و علم قبلى خداوند به آنها افعال انسان را جبرى نمى كند ، ولى اگر امام به برخى از آنها يا به همه علم رساند ، افعال اختيارى انسان و من جمله فعل قاتل امام جبرى مى شود ؟

3- اين كه ظواهر اعمال امام عليه السلام را كه قابل تطبيق به علل و اسباب ظاهرى است نبايد دليل نداشتن اين علم موهبتى و شاهد جهل به واقع گرفت مانند اين كه گفته شود : اگر سيدالشهداء علم به واقع داشت چرا مسلم را به نمايندگى خود به كوفه فرستاد ؟ چرا توسط صيدواى نامه

به اهل كوفه نوشت ؟ چرا خود از مكه رهسپار كوفه شد ؟ چرا خود را به هلاكت انداخت و حال آنكه خدا مى فرمايد ( و لا تقلوا بايديكم الى التهلكه )(231) چرا و چرا ؟

پاسخ همه اين پرسش ها از اين نكته اى كه تذكر داديم روشن است و امام عليه السلام در اين موارد و نظاير آنها به علومى كه از مجارى عادت و از شواهد و قرائن به دست مى آيد عمل فرموده و براى رفع خطر واقعى كه مى دانست هيچ گونه اقدامى نكرده ، زيرا مى دانست كه تلاش سودى ندارد و قضا حتمى و تغييرپذير نيست ، چنان كه خداى متعال در كلام خود در سوره آل عمران در برابر آن كه در جنگ احد گفته بودند اگر ياران كشته شده پيش ما بودند نمى مردند و كشته نمى شدند مى فرمايد :

(قل لو كنتم فى بيوتكم لبريز الذين كتب عليهم القتل الى مضاجعهم ) . (232)

بگو : اگر در خانه هايتان نيز بوديد كسانى كه برايشان قتل نوشته شده به سوى خوابگاههاى خود بيرون مى آمدند .

مى بيند اراده كرد ، در انجام آن به تلاش و كوشش مى پردازد ، در جايى كه علل و عوامل و اوضاع و احوال خارجى و موافق مى باشد و به هدف اصابت مى كند و در جايى كه اسباب و شرايط مساعدت نكنند از پيش نمى ورد .

و اين كه امام عليه السلام به اذن خدا به جزئيات همه حوادث ، چنان كه شده و خواهد شد واقف است ، تاثيرى در اين اعمال اختياريه وى ندارد - چنان كه گذشت .

امام عليه السلام مانند ساير افراد انسانى بنده خدا و به تكاليف مقررات دينى مكلف و موظف مى باشد و طبق سرپرستى و پيشوايى كه از جانب خدا دارد با موازين عادى انسانى بايد انجام دهد و آخرين تلاش و كوشش را در احياى كلمه حق و سرپا نگهداشتن دين و آيين بنمايد .

محو كند .

جماعتى از صحابه پيغمبر را كه مورد احترام و اعتماد مردم بودند از هر اره بود با خود همراه و با ساختن احاديث به نفع صحابه و ضرر اهل بيت به كار انداخت و به دستور او در منابر اسلامى در سرتاسر بلاد اسلامى به اميرالمومنين عليه السلام - مانند يك فريضه دينى - سب و لعن مى شد .

به وسيله ايادى خود مانند زياد بن اميه و سمرة بن جندب و بسر بن ارطاة و امثال ايشان هر جا از دوستان اهل بيت سراغ مى كرد به زندگى اش خاتمه مى داد و در اين راه ها از زر و از زور ، ا ز تطميع ، از ترغيب ، از تهديد ، تا آخرين حد توانايى استفاده مى كرد .

در چنين محيطى كه طبعا كار به اين جا مى كشد كه عامه مردم از بردن نام على و آل على علهيم السلام نفرت كنند و كسانى كه از دوستى اهل بيت رگى در دل دارند از ترس جان و مال و عرض خود هر گونه رابطه خود را با اهل بيت قطع كنند .

واقع امر را از اين جا مى توان به دست آورد كه امامت سيدالشهداء عليه السلام تقريبا ده سال طول كشيد كه در همه اين مدت (جز چند ماه اخير ) معاصر معاويه بود در طول اين مدت از آن حضرت كه امام وقت و مبين معارف و احكام ديƠبود در تمام فقه اسلامى حتى يك حديث نقل نشده است (منظور روايتى است كه مردم از آن حضرت نقل كرده باشند كه شاهد مراجعه

و اقبال مردم است نه روايتى كه از داخل خاندان آن حضرت مانند ائمه بعدى رسيده باشد ) .

و از اين جا معلوم مى شود كه آن روز ، درب خانه اهل بيت عليهم السلام به كلى بسته شده ، و اقبال مردم به حد صفر رسيده بوده است .

اختناق و فشار روز افزون كه محيط اسلامى را فرا گرفته بود به حضرت امام حسين عليه السلام اجازه ادامه جنگ با قيام عليه معاويه را نداد و كمترين فايده اى هم نداشت ، زيرا اولا معاويه از وى بيعت گرفته بود و با وجود بيعت كسى با وى همراهى نمى كرد .

و ثانيا : معاويه خود را يكى از صحابه كبار پيغمبر صلى الله عليه و آله كاتب وحى و مورد اعتماد و دست راست سه نفر از خلفاى راشدين به مردم شناسانده بود و نام خال المومنين را به عنوان لقبى مقدس بر خود گذاشته بود .

و ثالثا : با نيرنگ مخصوص به خودش به آسانى مى توانست حضرت امام حسين عليه السلام را به دست كسان خودش بكشد و بعد به خونخواهى وى برخيزد و از قاتلين وى انتقام بكشد و مجلس عزا نيز برايش برپا كند و عزادار شود .

معاويه وضع زندگى امام حسن عليه السلام را به جايى كشانيده بود كه كمترين امنيتى حتى در داخل خانه شخصى خودش نداشت ، و بالاخره نيز وقتى كه مى خواست براى يزيد از مردم بيعت گيرد آن حضرت را به دست همسر خودش مسوم كرده شهيد ساخت .

همان سيدالشهداء عليه السلام كه پس از درگذشت معاويه بى

درنگ عليه يزيد قيام كرد و خود و كسان خود حتى بچه شير خواره خود را در اين راه فدا كرد در همه مدت امامت خود - كه معاصر معاويه بود - به اين فداكارى نيز قادر نشد ، زيرا در برابر نيرنگ هاى صورتا حق به جانب معاويه و بيعتى كه از وى گرفته شده بود قيام و شهادت او كمترين اثرى نداشت .

اين بود خلاصه وضع ناگوارى كه معاويه در محيط اسلامى به وجود آورد و درب خانه پيغمبر صلى الله عليه و آله را به كلى بسته ، اهل بيت را از هر گونه اثر و خاصيت انداخت .

:

لعبت هاشم بالمللك فلا

خبر جاء ولا وحى نزل

زمام دارى يزيد كه توام با ادامه سياسيت معاويه بود تكليف اسلام و مسلمينن را روشن مى كرد و من جمله وضع رابطه اهل بيت رسالت را با مسلمانان و شيعيانشان (كه مى بايست به دست فراموشى مطلق سپرده شود و بس ) معلوم مى ساخت .

در چنين شرايطى يگانه وسيله و موثرترين عامل براى قطعيت يافتن سقوط اهل بيت و درهم ريختن بنيان حق و حقيقت اين بود كه سيدالشهداء عليه السلام با يزيد بيعت كند و او را خليفه و جانشين مفترض الطاعه رسول خدا بشناسد .

در زمان امام پنجم به وجود آمد شيعه از اطراف و اكناف مانند سيل به در همان خانه مى ريختند و پس از آن روز به روز به آمار شيعيان اهل بيت افزود و حقانيت و نورانيتشان در هر گوشه و كنار جهان به تابش و تلالو پرداخت ، و پايه استوار آن حقانيت توام با مظلوميت اهل بيت عليهم السلام مى باشد و پيشتاز اين ميدان سيدالشهداء عليه السلام بود .

حلا مقايسه وضع خاندان رسالت و اقبال مردم به آنان در زمان حيات آن حضرت با وضعى كه پس از شهادت وى در مدت چهارده قرن پيش آمد و سال به سال تازه تر و عيمق تر مى شود اصابت نظر آن حضرت را آفتابى مى كند و بيتى كه آن حضرت (بنا به بعضى از روايات )انشاد فرمود اشاره به همين معناست :

و ما ان طبنا جبن و لكن

منايانا و دوله آخرينا

و به همين نظر بود كه معاويه به يزيد اكيدا وصيت كرده بود كه اگر حسين بن على عليه السلام از بيعت با وى خوددارى كند او را به حال خود رها كند و هيچ گونه معترض وى نشود معاويه نه از راه اخلاص و محبت اين وصيت را مى كرد بلكه مى دانسته كه حسين بن على عليهماالسلام بيعت كننده نيست و اگر به دست يزيد كشته شود اهل بيت مارك مظلوميت به خود مى گيرندد و اين براى سلطنت اموى خطرناك و براى اهلى بيت عليهم السلام بهترين وسيله تبليغ و پيشرفت است .

و بهتر از همه به قدرت بيكران و مقاومت ناپذير بنى اميه و روحيه يزيد پى برده بود و مى دانست كه لازم لاينفك خوددارى از بيعت ، كشته شدن اوست و انجام وظيفه خدايى شهادت را در دارد . و از اين معنا در مقامات مختلف با تعبيرات گوناگون كشف مى فرمود .

در مجلس حاكم مدينه كه از وى بيعت مى خواست فرمود : مثل من با مثل يزيد بيعت نمى كند . هنگامى كه شبانه از مدينه بيرون مى رفت از جدش رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل فرمود كه در خواب به وى فرموده خدا خواسته (يعنى به عنوان تكليف ) كه كشته شوى .

در خطبه اى كه هنگام حركت از مكه خواند و در پاسخ كسانى كه مى خواستند آن حضرت را از حركت به سوى عراق منصرف سازند ، همان مطلب را تكرار فرمود .

در پاسخ يكى از شخصيت هاى اعراب كه در راه اصراد داشت كه آن حضرت از رفتن به كوفه منصرف شود و گرنه قطعا كشته خواهد شد فرمود : اين راى بر من پوشيده نيست ، ولى اينان از من دست بردار نيستند و هر جا بروم و هر جا باشم مرا خواهند كشت .

برخى از روايات اگر چه معارض دارد يا از جهت سند خالى از ضعف نيست ولى ملاحظه اوضاع و احوال روز و تجربه و تحليل قضايا آنها را كاملا تاييد مى كند .

بود اين نيست كه خدا از وى خواسته بود كه از بيعت يزيد خوددارى نمايد آن گاه دست روى دست گذاشته به كسان يزيد اطلاع دهد كه بياييد مرا بكشيد و بدين طريق خنده دار وظيفه خود را انجام دهد و نام قيام روى آن بگذارد بلكه وظيفه امام عليه السلام اين بود كه عيله خلافت شوم يزيد قيام كرده از بيعت با او امتناع خود را كه به شهادت منتهى خواهد شد از راه هر ممكن به پايان رساند .

از اين جاست كه مى بينيم روش امام عليه السلام در خلال مدت قيام به حسب اختلاف اوضاع و احوال مختلف بوده در آغاز كار كه تحت فشار حاكم مدينه قرار گرفت شبانه از مدينه حركت كرده به مكه كه حرم خدا و مامن دينى بود پناهنده شد و چند ماهى در مكه در حال پناهندگى گذارنيد .

در مكه تحت مراقبت سرى مامورين آگاهى خلافت بود تا تصميم گرفته شد توسط گروهى اعزامى در موسم حج كشته شود يا گرفته شود به شام فرستاده شود و از طرف ديگر سيل نامه از جانب عراق به سوى آن حضرت باز شده در صدها و هزار نامه وعده يارى و نصرت داده او را به عراق دعوت كردند و در آخرين نامه كه صريحا به عنوان اتمام حجت (چنان كه بعضى از مورخين نوشته ) از اهل كوف رسيد ، آن حضرت تصميم به حركت و قيام خونين گرفت ، اول به عنوان اتمام حجت مسلم بن عقيل را به عنوان نماينده خود فرستاد و پس از چندى نامه مسلم مبنى بر مساعد بودن اوضاع

نسبت به قيام به آن حضرت رسيد .

امام عليه السلام به ملاحظه دو عامل كه گفته شده ، يعنى ورود مامورين سرى شام به منظور كشتن ياد گرفتن وى و حفظ حرمت خانه خدا و مهيا بودن عراق براى قيام به سوى كوفه رهسپار شد .

سپس در اثناى راه كه خبر قتل فجيع مسلم و هانى رسيد ، روش قيام و جنگ تهاجمى را به قيام دفاعى تبديل فرموده به تصفيه جماعت خود پرداخت و تنها كسانى را كه تا آخرين قطره خون خود از يارى وى دست بردار نبودند نگهداشته رهسپار مصرح خود شد .

ياوه اى بيش نيست كه اصلا معنا و مفهومى ندارد ، زيرا غلو - چنان كه گفتيم - آن است كه از حد تجاوز شود و تجاوز از حد لا محاله مى بايست پس از شناختن حد و قياس باشد كجا ما مى توانيم حد و اندازه آنان را درك كنيم تا چه رسد بر آنكه تجاوز كنيم (قل هلم شهداء كم الذين يشهدون ان الله حرم هذا ) . (سوره انعام ، آيه 150 ) .

علاوه بر اين ، آنچه درباره عترت طاهره بگوييم از علم و اراده و قدرت و تصرف و رضا و غضب و حلم و عفو و رحمت و تفصل و تكرم و ديگر فضايل به هر اندازه كه برسد و گوينده هر چه مبالغه كند همگى تا سر حد امكان خواهد بود و ميان صفات ممكن و صفات واجب هيچ گونه شباهت و هم شكلى وجود ندارد و سنخيت ميان آنها از اصلى متنفى است كجا توان مقايسه نمود ماين صفت ذاتى مطلق و صفت عرض ميان آنچه كه هيچ كيفيت ندارد و هيچ زمان او را فرا نمى گيرد و با آنچه به هزار كيفيت پابند و در دست زمان گرفتار است ميان خود اصيل استقلالى و وجود تبعى كه هستى اش از ديگرى است ميان ذات ازلى ابدى و ذات حادث معتبر با اين همه فرق ها كه لازمه صفات ممكن است هيچ گونه شرك و غلوى هرگز متصور نيست . (234)

چنان كه در اول اين بحث اشاره كرديم اخيرا زمزمه هاى سنى گردى و دعوت به مرام مبتدع وهابى از بعض افراد ناشناخته شده در كشور امام صادق عليه السلام بلند شده است البته علما و دانشمندان كشور تشيع با نوشتن مطالب اساسى مشت هاى تحكم به دهان اين ياوه سرايان زده اند و اگز ياوه گويى ادامه پيدا كند بيش از پيش به وظيفه دفاع از حرمى مقدس ولايت خواهند پرداخت .

ان عادة العقرب عدونا

و انما النعل لها حاضرة

ولى افراد متدين و علاقه مند به خاندان عصمت و طهارت از طبقه شيعه و سنى مقلد كه از اين اهانت هاى نابخردانه بر اهل بيت سخت ناراحت بودند براى تعيين تكليف شرعى خود به وسيلعه جمعى از فضلا به يكى از مراجع عالى قدر شيعه مراجعه نمودند و ايشان فتوا و نظريه خود را مرقوم داشتند كه عين سوال و جواب بدون اظهار نظر براى ثبت در تاريخ درج مى گردد :

محضر مبارك حضرت مستطاب آية الله العظمى آقاى حاج سيد محمد هادى الميلانى دامت بركاته .

با كمال احترام استدعا داريم به سوالات ذيل صريحا جواب مرقوم فرماييد :

1- كسى كه عقيده به اصول دين و اصول مذهب دارد و فقط نسبت به امامت معتقد است كه دوازده نفر از اوصياى پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله خلفاى معصومين و امامان مفترص الطاعه و حجج الله فى ارضه و از طرف خداوند داراى كرامات و معجزات مى باشد و ولايت تشريعى بر جمع بشر داشته و دارند آيا نقصى در اسلام و ايمان و تشيع وى به نظر مباكر

مى رسد يا خبر ؟

2- آيا انبيا و اوصيا از طرف پروردگار عالم ولايت كليه تتكويينه دارند يا خير ؟ در صورتى كه چنين مقامى را دارا باشند متمنى است دليل آن را بيان فرماييد و مستدعى آن كه معنى ولايت كليه تكوينينه را توضيح فرماييد .

3- در ايجاد مكمنات آيا ائمه اطهار عليهم السلام علت فاعلى موجودات مى باشند يا علت غايى عالم هستند ؟

امضا

نه نفر از فضلا و طلاب مشهد

26 جمادى اولالى 1390 ق

جواب : 1- ولايت تشريعى به داشتن حق تصرف است در امورات مردم و اداره آنها مانند ولايت فقيه بر نصب و قيم براى اداره امور ايتام و نصب متولى براى اوقافى كه متولى ندارد و غير ذلك ، و گاهى ولايت تشريعى حق تصديع قانون گذارى را گويند چنان كه سنى ها در حق برزگانشان قايلند ، و به همين مناسبت است كه برايشان تكتف در نماز و نافله ضحى و غير آنها را تشريع كرده اند .

2- ولايت تكوينيه ، يك قسمتى از آن عبارت است از مجراى فيض بودن نسبت به كائنات فى الجمله كه عموم انبيا و اوصيا عليهم السلام داشته اند و قسم ديگر عبارت است از ولايت كليه تكوينيه كه مجراى فيض بودن است نسبت به جميع عالم امكان كه در حق پيغمبر صلى الله عليه و آله و ائمه اطهار عليهم السلام ثابت شده و دليل آن عبارت است از گفته خود صاحبان ولايت كه بيش از حد تواتر به ما رسيده است و دروغ و جزاف نفرموده اند زيرا آن بزرگواران صادق و مصدق مى باشد و اين

دليل بر هر كس كه به كتب احاديث معتبره از رسول اكرم صلى الله عليه و آله وائمه اطهار عليهم السلام مراجعه نمايند روشن است علاوه بر ادله عقليه غير قابل رد كه در جاى خود مذكوراست و انكار اين مقام نقص است از نظر مذهب جعفرى .

3- اين بزرگواران چنانچه علت غايى عالم مى باشند و عالم براى وجود آنها آفريده شده واسطه و مجراى فيض نيز مى باشند كه فيض وجود از آنان مرور كرده و به اذن خدا به ديگران مى رسد و اين اصطلاحا فاعل ما به الوجود مى گويند و غير از فاعل ما منه الوجود است كه بعضى آفريننده و وجود دهنده مى باشد كه جز خداى متعال آفريننده اى نيست و آفرينش منحصر به ذات مقدس پروردگار است .

و به جهت مثال براى واسطه بودن آفتاب است نسبت به نشو نماى اجسام كه ما به الوجود در اين مرحله است و آفرينش و وجود دهنده خداست و بس .

الحاصل در آفريدن ، و وجو دادن كه منحصر به خداى متعال مى باشد هيچ كس شركت ندارد ، زيرا كسى از خود چيزى ندارد و موجوديت هر چيز بدون استنثا از خداست و بس و ائمه اطهار عليهم السلام به حسب مفام نورانيتشان به اذن و اراده خدا واسطه فيض مى باشند و كمال قرب و رفعت و مقامشان به همين جهت است كه خودشان بلاد واسطه فيض مى گيرند و ديگران به جهت نداشتن اين استعداد نياز به واسطه دارند .

در خاتمه دو مطلب گفته مى شود :

اولا : اين كه انسان نبايستى

به هر موهوماتى گوش دهد و عقيده مند شود ، خداوند متعال مى فرمايد :

(و لا تقف ما ليس لك به علم ان السمع و الصر والفواد كل اولئك كان عنه مسولا ) . (سوره اسراء ، آيه 36 ) .

ثانيا ، مسلمانان با همديگر حسن معاشرت داشته باشند و در گفت و شنود از هوا و هوس بپرهيزند و غرض نفسانى نداشته باشند و به وحدت كلمه اهميت بدهند كه خداوند متعال مى فرمايد :

(و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا )(سوره آل عمران ، آيه 103 )

پس نبايتسى با دستور قرآنى مخالفت نمود و التاييد منه سبحانه و تعالى .

سيد محمد هادى الحسينى الميلانى

محل مهر مبارك

لا حترقت هر گاه كمى نزديك تر مى شدم سوخته بودم با اين فرمايش كه :

ان لنا مع الله حالات لا يسع مللك مقرب و لا نبى مرسل .

ما با خدا حالاتى داريم كه نه فرشته مقرب آن را مى تواند داشته باشد و نه پيامبر مرسل .

اين جزء اصول مذهب ماست كه ائمه عليهم السلام چنين مقاماتى دارند قبل از آنكه موضوع حكومت در ميان باشد چنان كه به حسب روايات ، اين مقامات معنواى براى حضرت زهرا عليهاالسلام و هم هست با اين كه آن حضرت نه حاكم است و نه قاضى و نه خليفه .

اين مقامات سواى وظيفه حكومت است از اين رو وقتى مى گوييم

حضرت زهرا عليهاالسلام قاضى و خليفه نيست لازمه اش اين نيست كه مثل من و شماست يا بر ما برترى معنوى ندارد همچنين اگر كسى قايل شد كه النبى اولى بالمومنين من انفسهم سخنى درباره رسول اكرم صلى الله عليه و آله گفته بالاتر از اين كه مقام ولايت و حكومت بر مومنان را دارد . (235)

آدم به تو مى نازد اى اشراف انسانها

اى ياد تو در عالم آتش بر جانها

هر جا زفراق تو چاك است گريبان ها

اى گلشن دين سيراب با اشك محبانت

از خون تو شد رنگين هر لاله به بستان ها

بسيار حكايت ها گرديده كهن امام

جانسوز حديث تو تازه است به دوران ها

يك جان به ره جانان دادى و خدا داند

كز ياد تو چون سوزد تا روز جزا جان ها

در دفتر آزادى نام تو به خون ثبت است

شد ثبت به هر دفتر با خون تو عنوان ها

آن سان كه تو

جان دادى در راه رضاى حق

آدم به تو مى نازد اى اشرف انسان ها

قربانى اسلامى با همت مردانه

اى مفتخر از عزمت همواره مسلمان ها . (236)

اهل الجنة .

اين زمين كربلا بقعه مباركه اى است كه خداوند در قرآن مجيد ياد فرموده . (238)

خداوند به آن زمين تكلم نما به آن چيزى كه خدا تفضيل داده است تو را پس آن زمين گفتن در زمانى كه زمين ها و آب ها تفاخر نمودند بعضى بر بعضى منم زمين خدا كه مقدس مباركم و شفا در خاك من است .

غرض فخر كردن نيست بلكه خاضع و ذليلم در برابر كسى كه اين شرافت را به من داده است و غرضم فخر كردن نيست بر اين كه پست تر از من است بلكه شكر است از براى خدا .

پس خداى متعال گرامى داشت آن زمين را و زياد نمود فضيلت و كرامت آن را به سبب امام حسين عليه السلام و اصحاب او به سبب تواضع و شكرى كه كرد از براى خدا (240) شاعر چه زيبا سروده است :

يا رب اگر زكرده ما پرده افكنى

ما را به خجلت ابدى رسوا كنى

يا رب همين بس است كه تمناى ما زتو

هنگام مرگ دفن ما كربلا كنى

چنان كه گذشت زمين كربلا بر زمين مكه شرافت دارد و هنگامى كه زمين مكه به شرافت خانه خدا بودن بر خود مى باليد ، خطاب شد : آرام باش كه افضليت تو به خاطر خاك كربلا است و اين مسلم است ، زيرا امام حسين عليه السلام علت مبقيه اسلام شد و اگر امام حسين عليه السلام نمى بود كسى حج خانه خدا نمى كرد پس زمين كربلا كه مدفن امام حسين عليه السلام است بر زمين مكه كه محل خانه كعبه است افضليت دارد در اخبار مكرر نقل شده كه زمين كربلا 24 هزار سال پيش از زمين مكه حرم امن

الهى بود و از اين وقايع تمام پيامبران آگاه شدند و جبرئيل - فرشته رحمت خدا - همه رسولان را از زمين كربلا و وقايع آن آگاه ساخت .

از حضرت سجاد عليه السلام روايت شده كه زمين كربلا قطعه اى از بهشت است و روز قيامت در بهش مى گذارند و آن قطعه زمين مانند خورشيد درخشان در بين زمين هاى بهشت منور است .

در تهذيب از امام جعفر صادق عليه السلام روايت مى كند كه فرمود : شاطى الوايد الايمن كه خداوند در قرآن ذكر فرموده فرات است و بقعه مباركه كربلا است . (241)

زيادى نقل شده كه هر يك از پيامبران گذشته كه گذرش به كربلا مى افتاد بى اختيار اندوهناك و غمگيمن مى شد و به امت خويش خبر مى داد كه در اين سرزمين حادثه اى بس بزرگ و بسيار غمبار رخ خواهد داد .

ب : كربلا از كلمه كربال گرفته شده و كربال يعنى غربال كردن و تميز و پاك كردن ، گفته مى شود : كربلت الحنطة ، يعنى گندم را غرباب كردم و آن را از خاك و خاشاك پاك گردانيدم .

به كربلا نيز به خاطر اين كربلا گفته اند كه زمينى بود خالى از ريگ و سنگ و بدون درخت يا گياهان هرز و مزاحم ، مثل اينكه كشاورزى آن را پاك كرده و براى كشته آماده كرده باشد . (243)

راستى كه اسم با مسمايست ! كربلا يعنى غربال تاريخ غربال كه هميشه و در طول تاريخ شريف را از ضعف و مردان ميدان را از رجز خوانان دروغين به خوبى جدا كرده و مى كند چنان كه بيدل دهلوى مى گويد :

كيست در اين انجمن ، محرم عشق غيور ما همه بى غيرتيم ، آينه در كربلاست .

ج : كربلا از دو واژه كرب و ابلا تركيب يافته است يعنى حرم خدا و خانه خدايگان . (244)

د : اين كلمه در اصل فارسى بوده و از دو كلمه كار و بالا گرفته شده است يعنى كار آسمانى و ارزشمند به عبارتى جايگاه نمارش و نيايش . (245)

ه : در اصل كور بابل بوده است يعنى در روستاى شهر بابل (246)

و توسط خود حضرت سيدالشهداء و پدرش على

عليهماالسلام و جدش روسل اكرم صلى الله عليه و آله كربلا وكرب و بلاء يعنى درد و بلا و امتحان و ابتلاء تفسير شده است . (247) ادباء و شعراى شيعه نيز همين تفسير را برگزيده اند به عنوان نمونه سالار شهيدان شيعى سيد اسماعيل حميرى از كربلا چنين ياد مى كنند :

كربلا يا دار كرب بلا (248)

و بزرگ انديشمند شيعى ، مرحوم سيد شريف رضى چنين مى گويد :

كربلا ! لا زلت كربا و بلاد

ما لقى عندك آل المصطفى

كم على تربك لما صرعوا

من دم سال و من دمع جرى (249)

اى كربلا تو هميشه انبوهى از اندوه و بلا را به ياد مى آورى به سبب آنچه كه در خاك تو به آل پاك محمد مصطفى صلى الله عليه وآله رسيد .

هنگامى كه كشته شدند چه خونها كه ريخته شد و چه اشكها كه جارى شد .

2- حاير : پس از كربلا ، حاير بيش از ديگر نامها حائز اهميت بوده است و كربلا در كتابهاى فقهى بيشتر با همين نام عنوان مى شود و فقهاء مسائل خاصى را كه در خصوص حائر و احكام و حدود آن مى باشد در ذيل همين عنوان بحث و بررسى مى كنند .

3- حير ، مخفف همان حاير است ، حيريا حائر يعنى جايى كه آب دلر آنجا حيران مى ماند و به دور مى پيچد و گودال قتلگاه امام حسين عليه السلام در همين مكان مقدس واقع شده است و جسد انورش نيز در آنجا مدفون است .

4- نواويس ، در اصل و پيش از اسلام نام گورستانى بود كه مسيحيان

مردگان خود را در آنجا مدفون مى كردند جالب اين كه پيشواى شهيدان حضرت اباعبدالله امام حين عليه السلام در ضمن يكى از خطبه هاى معروفش اين كلمه را به كار برده است آنگاه كه حضرتش از حريم جدش خارج شده بود و در ظاهر به سوى كوفه و در واقع رو به سوى ابديت مى رفت ، كه قيامت تاريخ را بر پا كند و قيام عشق را قنوت جاودانه بخشد و هنگامى كه از مدينه حركت كرده بود تا هنگامه حماسه هاى هميشه جاويد و ماندگارش را بيافريند ، چنين فرمود :

خط الموت على ولد آدم مخط القلادة على جيد الفتاة ، و ما اولهنى الى اسلافى اشتياق يعقوب الى يوسف و خير لى مصرع انا لا قيه ، كانى باوصالى ، تقطعها ، غسلان الفوات ، بين النو اويس و كربلاء و . . . (250)

مرگ براى فرزندان آدم چه زيبا نوشته شده است ؟ نوشتارى كه در لطافت به نقشى مى ماند كه گردن بند ، در گردن دختر كان جوان مى كشد و من براى سر كشيدن جام جان بخش شهادت و به ديدار سلف همانقدر مشتاقم كه يعقوب به ديدار پسرش يوسف ، دست تقدير الهى ، براى من قتلگاهى برگزيده است كه من به ديدارش خواهم شتافت ، مى بينم كه به همين زوديها گرگهاى گرسنه نواويس و كربلا مرا در محاصره انداخته بند بند اعضاى بدنم را از هم جدا مى كنند . . .

5- طف الفرات ، كنار فرات .

6- طف .

7- شاطى الفرات ، اين هر سه اسم تقريبا به يك

معنى است و طف به زمينهاى كه مشرف دريا باشند يا در لب رودخانه قرار داشته باشند اطلاق مى شود سرزمين كربلا را به خاطر چند چشمه اى كه در آن بوده و كربلا را در كنار خويش گرفته بوند طف گفته اند چشمه هاى مانند : قطقطانيه ، رهيمه ، عين الجمل و نهر علقم . (251)

8- نينوا ، از اسمهاى معروف و قديمى كربلاست .

9- موضع البلاء ، يا موضع الابتلاء .

10- محل الوفاء

11- غاضريه .

12- ماريه .

13- قصر بنى مقاتل .

14- عقر بابل .

15- عمورا .

16- صفورا .

17- نوائح ، يعنى ناله ها و نوحه ها .

18- شفائا ، كه در عرف مردم شثاثه خوانده مى شود . (252)

19- مدينه الحسين عليه السلام ، شهر حسين عليه السلام .

20- مشهد الحسين عليه السلام .

21- بقعه ماركه (253)و ديگر اسمهايى كه در كتابها نقل شده اند ، و كربلا را مى شود حيرت آباد حماسها ، عرش عشق ، قربانگاه عاشقان ، مسلخ عشق ، شهر شهادت ، مشهد شقايق ها ، كعبه آلاله ها و . . . خواند .

، تمام كشور عراق و در ضمن كربلا توسط خيل خروشان سربازان مسلمان گشوده شد و آزاد گشت از آن ميان جنگ قادسيه كه در سال 14 هجرى اتفاق افتاد ، معروف و مشهور است . (254)

عراق در طول تاريخ اسلام ، هميشه كشورى شيعه نشين و بستر بسى حوادث تاريخ ساز و مهد حماسه ها و مركز انقلاب هايى بس بزرگ و خونين بوده است ، تنها كافى است كه كتاب كربلا را ورق زده و كوفه (255)

را كه شهرى است از شهرهاى استان كربلا ، در آيينه تاريخ به تماشا نشستت ، آن وقت است كه مى خواهيد ديد اين خون نامه خاك ، سر به افلاك و ملكوت مى كشد و روايت از رويش آلاله ها دارد آلاله هايى كه هر يك در قيام خونباز ، خويش قيامت تاريخ را قنوت نور بسته اند و تاريخ را از تاريكى و جهان را از جهل و جور و بشر را از بند بندگى زور و زر و تزوير رهانيده اند .

امروز نيز على رغم خواست جهان خواران و حزب كثيف بعث كربلا ، كانون گرم آزادگان و غيور مردان است و چون روزگاران بسيار درخشان خويش مى رود كه حريم حماسه ها را پر حال و با حركت پاس دارد و چون كوه آتشفشان هر لحظه انتظار انفجارش مى رود و ما شيعيان به اين اميد زنده ايم كه شاهد انفجار نورى ديگر از كانون كربلائيان باشيم .

در حال حاضر ، كربلا با فاصله 105 كيلومتر در جنوب غربى بغداد واقع شده و مركز استانى به نام استان كربلا خوانده مى

شود .

ستمگران تاريخ در محو و نابودى اين آستان قدى و بارگاه ملكوتى امام حسين عليه السلام انجام گرفت و همه به شكست ستمگران و يزيديان انجاميده اشاراتى گذار و فهرست وار مى كنيم ، باشد كه اين معجزات تاريخ را هميشه در خاطر خويش داشته باشيم :

جسارت اول : در عصر منصور دوانيقى به دستور مستقيم او كه يكى از ستمگران خودسر و قاتل امام صادق عليه السلام بود .

جسارت دوم : در عصر هارون الرشيد يكى از خلفاى جور عباسى و قاتل حضرت امام موسى بن جعفر عليه السلام ، كه در سال 193 ق دستور داد حائر مطهر حسينى را به طور كلى تخريب و ويران كردند .

جسارت سوم : به دست متوكل ملعون كه به ترتيب در سالهاى 233 و 236 و 237 و 247 ق به حريم حسينى جسارت شد چنانكه از اساس آن را ويران كردند . (256)

جسارت چهارم : در عهد موفق خليفه عصر عباسى به سال 273 ق .

جسارت پنجم : در سال 269 ص به دست دزد گردنه گيرى به نام ضبة بن ممد اسدى كه رئيس يك دسته از دزدان وحشى بود .

جسارت ششم : در سال 407 ق حرم مطهر در اثر آتش سوزى تخريب گرديد كه به احتمال قوى به دستور القادر بالله يكى ديگر از خلفاى عباسى كه كينه زيادى از آل عليهم السلام داشته رخ داد .

جسارت هفتم : در سال 529 ق بود كه خزانه و اشياى گران قيمت و تزيينات حرم پاك سيد شهيدان عليه السلام ، به دست ناپاك المستر شد يكى ديگر

از خلفاى عباسى غارت شد .

جسارت هشتم : غارت حرم مقدس به دست حكام آل مشمعشع در تاريخ 858 ق .

جسارت نهم : تجاوز و فاجعه تكان دهنده دلخراشى كه در حدود بيست هزار تن از شيعيان را به شهادت رسانيد و به عنوان عاشوارى ثانى و كربلاى دوم ناميده شد اين جسارت بزرگ به دست وهابيها به فرماندهاى عبدالعزيز بن سعود ، در سال 1216 ق و در عيد غدير خم اتفاق افتاد .

جسارت دهم : تخريب و نابود كردن بزرگ ترين و با شكوهمندترين گلدسته حريم حسينى معروف به منارة العبد در سال 1354 ق .

اين گلدسته چنان با شكوه و جلال بود كه از كليه مناره هاى موجود در زيارتگاه هاى عراق بزرگ تر و باشكوه بود و بيش از شش قرن بود كه با جلالت و هيبت خاصى چشم هر بينده اى را از نقاط بسيار دور به خود خيره مى كرد تا اين كه به سال مذكور به بهانه اى واهى از اساس ويران شد . (257)

از بعثت پيامبر شما .

در كتاب ياقوت از عبدالله بن صفار روايت شده كه سالى با نصارا جنگ كرديم و بسيارى از ايشان را اسير نموديم در ميان اسيران پيرى دانا بود او را اكرام نموديم آن پير براى ما حكايت كرد كه سيصد سال پيش از مبعوث شدن محمد عربى صلى الله عليه وآله ، گروه نصارا در بلاد روم گودالى كندند ، ناگاه سنگى پيدا شد به زبان فرزندان حضرت شيث كه در آن نوشته شده بود :

اترجوا عصبة قتلت حسينا

شفاعة جده يوم الحساب

شيخ جعفر ابن نما در مثير الاحزان به سند خود از سليمان اعمش روايت كرده است : سالى در ايام موسم حج مشغول طواف كعبه بودم ناگاه مردى را ديدم كه مى گويد : خداوندا مر ا بيامرز ، اگر چه مى دانم كه مرا نمى آمرزى پس از سبب نااميدى آن مرد پرسيدم گفت : من يكى از آن چهل نفر هستم كه موكل به سر مبارك جناب امام حسين عليه السلام بودند ، هنگامى كه آن سر مبارك را براى يزيد پليد به شام بردند ، چون از كربلا بيرون رفتيم منزل اول دير نصارا بود در آن جا فرود آمديم و سر مبارك آن حضرت را بر نيزه بلندى نصب كرديم و به خوردن مشغول شدميم ناگاه ديدم كه دستى از ديوار پيدا شد و با قلم آهنى سطرى با خون به ديوار نوشت :

اترجوا امة قتلت حسيناز

شفاعة جده يوم السحاب

پس ما بسيار ترسيديم يكى از رفيقان ما برخاست كه آن دست را بگيرد ، اما دست غايب شد . (258)

آدم ابوالبشر با

احترام به حضرت محمد صلى الله عليه وآله واهل بيتش نجات يافت

(فتلقى آدم من ربه كلمات فتاب عليه انه هو التواب الرحيم ) . (259)

آدم از پروردگار خويش كلمايت را بياموخت كه سبب پذيرفتن توبه او شد براى اين كه خداى مهربان توبه پذير است .

از پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله درباره كلماتى كه بر آدم عليه السلام القا شد و موجب پذيرش توبه اش گرديد ، سوال شد حضرت فرمود :

ساله بحق محمد و على و فاطمه و حسن و حسين فتاب عليه و غفرله .

آدم خدا را به حق محمد و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم الصلاة و السلام خواند ، پس خدا توبه او را پذيرفت و گناهى كه از او سر زده بود بخشود . (260)

روزى كه به چنگ مرگ افتد بدنم

در كنج لحد اجل نمايم وطنم

از بهر شهادتين من بنويسيد

الله محمد و على بر كفنم

اى ولى فرزند تو حسين عليه السلام در اين سرزمين به ظلم كشته مى شود اينك خون تو به موافقت وى ريخته شد .

آدم عرض كرد : پروردگارا ، حسين پيغمبر است ؟

خطاب سيد كه پيامبر نيست و ليكن فرزند زداه پيامبر من محمد صلى الله عليه وآله است عرض كرد : قاتل وى كيست ؟ ندا رسيد : يزيد كه ملعون اهل آسمان ها و زمين است آدم به جبرئيل رو كرد و گفت : چه كنم ؟ گفت : يزيد را لعن كن پس آدم چهار مرتبه يزيد را لعنت كرد و چند قدمى برداشت تا به كوه عرفات رسيد و حوا را يافت . (261)

آسمان و اهل هفت زمين بر او لعنت مى كنند پس حضرت نوح چهار مرتبه بر آن حرام زاده بد كردار لعنت كرد پس كشتى از آن مهكله نجات يافت و از آن سرزمين بلا گذشت . (262)

مطلع شدن حضرت ابراهيم عليه السلام بر مصايب امام حسين عليه السلام

تفسير فرات به سند خود از امام صادق عليه السلام روايت مى كند كه آن حضرت در تفسير آيه (فنظر نظرة فى النجوموم ) فرمود : حضرت ابراهيم حساب نمود و به علم نجوم نظر فرمود : مطلع گرديد بر مصايب امام عليه السلام حسين عليه السلام كه در زمين كربلا رخ مى دهد فرمود : من ناخوش هستم براى مصيبتى كه بر حضرت امام حسين عليه السلام وارد خواهد شد . (263)

و اسب آن حضرت به زبان فصيح آمين گفت : ابراهيم عليه السلام به او خطاب كرد و فرمود : بر تو چه معلوم شد كه آمين گفتى ؟

گفت : اى ابراهيم ، من هميشه فخر مى كردم كه تو بر پشت من سوار مى شوى و چون تو از پشت من درافتادى خجلت و شرمسارى من زياد شد و سبب اين از يزيد بود خداوند او را لعنت كند .

مرحوم شوشترى رحمه الله در خصايص مى گويد كه شايد محل توسط حضرت ابراهيم عليه السلام از اسب همان محل سقوط حضرت امام حسين عليه السلام باشد از اسب خود يعنى در مقتل آن جناب به زمين افتاده باشد پس ملاحظه كن فرق اين دو سقوط را . (264)

اوى كسى كه لعنت بر قاتل امام حسين عليه السلام حضرت ابراهيم عليه السلام بود و امر كرد فرزندان خود را عهد و پيمان از ايشان گرفت كه پيوسته او را لعنت كنند .

پس از آن حضرت موسى عليه السلام او را لعنت كرد و امت خود را به آن امر كرد ، سپس داود عليه السلام او را لعنت كرد و بنى اسرائيل را امر نمود كه لعنت كنند يزيد را سپس حضرت عيسى عع لعنت كرد و بسيار مى گفت بنى اسرائيل را كه لعنت كنند بر قاتلان حسين عليه السلام اگر زمان او را دريافتند در خدمت او جهاد كنيد كسى كه با او شهدى شود چنان است كه با پيامبر صلى الله عليه و آله شهيد شده است . (265)

فرات مى چريدند . روزى شبان آنها به خدمت حضرت اسماعيل عليه السلام آمد و گفت : چند روز است كه گوسفندان از اين نهر آب نمى آشامند پس حضرت در مناجات با خدا از سبب اين حالت سوال كرد همان ساعت حضرت جبرئيل عليه السلام از طرف خداوند خدمت حضرت اسماعيل عليه السلام نازل شد و گفت : اى اسماعيل سبب اين حالت را از گوسفندان بپرس ، آنها پاسخت را خواهند داد .

پس آن حضرت از گوسفندان پرسيد : چرا از اين رودخانه آب نمى نوشيد ؟

گوسفندان به زبان فصيح پاسخ دادند : به ما خبر رسيده كه فرزند تو حسين - كه سبط گرامى محمد صلى الله عليه و آله است - در اين زمين با لب تشنه كشته خواهد شد پس ما از اين آب نمى آشاميم به جهت حزن و اندوه براى تشنگى آن بزگوار .

كسى كه اهل آسمان ها و زمين ها او را لعنت مى كنند . پس حضرت اسماعيل عليه السلام فرمود : خداوندا لعنت كن بر قاتل حسين عليه السلام . (266)

من صادر شد كه بدين كيفر گرفتار شدم ؟ خداى بزرگ به او وحى فرستاد كه در اين موضع خون امام حسين عليه السلام ريخته مى شود و خون تو به موافقت خون وى جارى شد .

عرض كرد : خدايا ، حسين كيست ؟ خطاب آمد : او فرزندزاده محمد مصطفى و پسر على مرتضى . عرض كرد : قاتل او كيست ؟ ندا رسيد : قاتلش يزيد است . پس حضرت موسى عليه السلام دست برداشت و بر يزيد لعن و نفرين كرد و يوشع بن نون آمين گفت . (267)

و فاطمه و حسن عليهم السلام را مى برد اندوهش برطرف مى شد و غمش زايل مى گشت و هرگاه نام حسين عليه السلام مى برد گљʙǠگلوى او را مى گرفت و نفسش به شمار مى افتاد روزى گفت : اى پروردگار من ! چون است كه وقتى نام چهار كس از آنها را مى برم از اندوه تسليت مى يابم و هر گاه ياد حسين مى كنم اشكم ريزان مى شود و ناله ام بيرون مى آيد ؟

خداوند تبارك و تعالى او را خبر داد و فرمود : كهيعص پس كاف نام كربلاست و ها هلاكت عترت است و يا يزيد است كه بر امام حسين عليه السلام ستم مى كند و عين عطش حسين است و صاد و صبر و شكيبايى آن حضرت چون زكرياى اين بشنيد ، سه روز از مسجد خود جدا نگشت و مردم را از داخل شدن به محضر خود منع فرمود و به گريه و ناله پرداخت . (269)

و او را رثا مى گويد : كه خداوندا ! آيا بهترين خلق خود را به مصيبت فرزند وى مبتلا مى كنى آيا چنين بلايى بر خانه او فرود مى آورى ؟ آيا على و فاطمه عليهماالسلام را لباس سوگوارى مى پوشانى و اندوه آن را در منزل آنها مى آورى ؟

آن گاه گفت : اى خداى من ، مرا فرزندى روزى كن كه در پيريم چشم من به وى روشن شود و چون روزى كردى ، مفتون كن مرا به دوستى او آنگاه به مرگ او اندوهناكم ساز چنان كه رسول خدا صلى الله عليه و آله

حبيب را به فرزندش اندوهناك ساختى پس خداوند يحيى را به وى بخشيد و او را مبتلا كرد و حمل يحيى شش ماه بود چنان كه حمل حسين عليه السلام چنين بود . (270)

خبر داد كه حسين تو كشته مى شود ، (272)

اين تربت را هم به تو بدهم در نزد تو باشد كه جبرئيل برايم آورده است در شيشه اى بگذار ، زمانى كه خون شد آن وقت حسين من كشته مى شود . (273)

خاندان من و برگزيده فرزندان من و خانواده من هستند كه پس از خود اين دو را در ميان امتم به جاى مى گذارم جبرئيل مرا خبر داد كه اين پسرم كشته و خوار خواهد شد بار الها ، اين جانبازى را بر او مبارك فرما و او را از سروران شهيدان قرار بده بار الها بر كشنده اش و آن كه او را خوار مى كند بر كت عطا نكن مردمى كه در مسجد بودند يكباره ناله از دل بركشيدند وهاى هاى گريستند رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : آيا بر حسينم گريه مى كنيد و او را يارى نمى كنيد ؟

سپس آن حضرت با رنگى افروخته و چهره اى سرخ بازگشت (274) و خطبه كوتاه ديگرى خواند و اشك از هر دو ديده آن حضرت به شدت فرو ريخت ، سپس فرمود : اى مردم ، همانا كه دو يادگار نفيس در ميان شما به جاى گذاشتم و آن دو كتاب خداست و عترت من ، يعنى خاندان من ، آنان كه با آب و گل من آميخته شده و ميوه دل من و جگر گوشه من اند و اين دوازدهم هرگز جدا نشوند تا در كنار حوض بر من وارد شوند هان كه من در انتظار ملاقات با آنان هستم و من درباره اين دو هيچ از شما نمى خواهم به جز آنچه پرودرگار من به فرمان داده است پروردگار من به من امر فرموده : من دوستى خويشان و نزديكان خود را از شما خواستار شوم ، مراقب باشيد فرداى قيامت كه در كنار حوض مرا ملاقات

مى كنيد مبادا خاندان مرا دشمن داشته و به آنان ستم روا داشته باشيد .

هان كه روز قيامت سه پرچم نزد من خواهد آمد ، پرچم اولى پرچمى است سياه و تاريك كه فرشتگان از آن به وحشت خواهند بود و در نزد من مى ايستند ، پس مى گويم : شماها كيانند ؟ نام مرا از ياد ببرند ، و گويند : ما خدا پرستان از عرب هستيم من به آنان گويم : نام من احمد و پبغمبر عرب و عجم هستم ، آن گاه گويند : يا احمد ، ما از امت تو هستيم به آنان گويم : پس از من با عترت من و كتاب پروردگار من چگونه رفتار كرديد ؟ گويند : اما كتاب را كه ضايعش نموديم ، و اما عترت كوشيديم كه همگى شان را از صفحه زمين براندازيم ، آن هنگام من روى آن از آن بگردانم تشنه و دل سوخته و با روى سياه از نزد من باز مى گردند .

سپس پرچم ديگرى سياه تر از اولى بر من وارد شود به آنان كه زير پرچمند گويم :

پس از من با دو يادگار گرانبهاى من بزرگ و كوچك يعنى كتاب پروردگارم و عترتم چگونه بوديد ؟

گويند : اما يادگار بزرگ را مخالف كرديم ، و اما يادگار كوچك را خوار نموديم و تا آن جا كه توانستم پاره پاره كرديم .

گويم : از من دور شويد پس تشنه و جگر سوخته و با روى سياه از من دو شوند .

سپس پرچم ديگرى نزد من مى آيد كه نور صورت افراد زير

پرچم مى درخشد ، به آنان گويم شما كيانند ؟

گويند : ما مردم يكتاپرست و پرهيزكار و از امت محمد صلى الله عليه و آله هستيم و ماييم باقيمانده اهل حق كه كتاب حق را برداشتيم ، حلالش را حلال و حرامش را حرام دانستيم و دوستدار خاندان پيغمبر خويش محمد صلى الله عليه و آله بوديم ، از همه امكاناتى كه در مورد يارى خويشتن داشتيم براى يارى آنان نيز استفاده نموديم و در ركاب آنان با دشمنانشان جنگيديم پس من به آنان گويم :

مژده باد شما را كه من پيغمبر شمايم و راستى كه شما در دنيا اين چنين بوديد كه ستوديد ، سپس آنان را از حوض خود سيراب كنم و سيراب و خندان از نزد من بروند و سپس داخل بهشت شوند و براى هميشه در آن جاويد بمانند . (275)

شيخ سليمان بخلى حنفى در ينابيع الموده (باب 60 ) نقل مى كند كه رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود : به درستى كه اين پسر من حسين عليه السلام كشته مى شود در زمين كربلا ، پس هر كس از شما آن روز حاضر باشد ، يارى كند امام حسين عليه السلام را .

آنگاه نوشته است ، انس بن حارث به سوى كربلا رفت و به فرمان پيغمبر صلى الله عليه و آله عمل كرد و كشته شد با اباعبدالله الحسن عليه السلام . (276)

به پاست قلعه دين الا اله الا الله

به خون شاه شهيدان حسين ثارالله

زخلق تشنه تو اين صداست در عالم

كه اى بريده گلو زنده بس تويى و الله

رسول خدا صلى الله عليه

و آله حسين عليه السلام را در دامن خود نشانده بود ، كه جبرئيل آمد و گفت : اين پسر تو است ؟ حضرت فرمود : آرى جبرئيل گفت : امت پس از تو او را خواهند كشت ؟

آن حضرت گريان شد ، جبرئيل گفت : اگر بخواهى ، زمينى كه در آن كشته مى شود به تو نشان بدهم فرمود : آرى .

آن گاه جبرئيل مشتى از خاك سرزمين كربلا به آن حضرت نشان داد . (277)

بايد شهيد شود نيازى ندارم . حضرت بار ديگر بيان فرمود كه جبرئيل نازل شده و مى گويد كه امامت و ولايت و صاحب در اولاد حسين عليه السلام است پس حضرت زهراعليها السلام رضاى خويش را به پدر اظهار نمود . (278)

نجس تر است . (284)

نمى پرسيد از من آنچه گذشته و از آنچه بعد مى شود مگر آنكه شما را خير مى دهم به آنها . سعد بن ابى وقاص پدر عمر برخاست و گفت :

يا امير المومنين ! اخبرنى كم فى راسى و لحيتى من شعرة ؟

اى اميرمومنان ، خبر ده مرا كه بر سر و ريش من چند تار مو هست ؟

على عليه السلام فرمود : به خدا سوگند كه خليل من رسول الله صلى الله عليه و آله خبر داد كه تو اين سوال را از من خواهى نمود بدان كه در سر و ريش تو مويى نيست مگر آن كه در بن آن شيطان است كه تو را اغوا مى كند .

و ان فى بيتك لسخللا السحين ابنى .

براى اين كه بدانى من همه چيز را مى دانم در خانه تو گوساله اى است كه فرزند حسين را مى كشد . (287)

امت جد تو شمارند تا خون تو بريزند و حرمت تو را ندارند ، دختران و اهل حرم تو را اسير ببرند و خيمه هاى تو را به غارت ببرند آنگاه غضب و لعنت خداوند بر بنى اميه فرود آيد و آسمان خون و به خاكستر ببارد و هر آفريده حتى و حوش درندگان بيابان ها بر تو بگريند . (288)

گفت : شنيدم از حسين بن على عليهماالسلام پس از آن كه با عبدالله زبير خلوت كردند و گفت و گوهاى آنان تمام شد فرمود : ابن زبير به من گفت ، كه تو هم مانند كبوتران حرم در اين جا پناهنده باش من در پاسخ گفتم : كشته شدنم در خارج هر قدر هم فاصله كم باشد ، نز من از كشته شدن در حرم محبوب تر است ، و نيز به اوك گفتم : كشته شدنم در كربلا نزد من از كشته شدنم در حرم محبوب تر است . (291)

را به زجرى به جهنم فرستاد كه بعد از آن ممكن نبود و به همان وجهى كه خداى بزرگ انتقام واقعه يحيى بن زكريا عليهماالسلام را از طايفه بنى اسرائيل گرفته بود(292)

اى شهيد كه لب تشنه بريدند سرت

لاله سان سوخت زداغ على اكبر جگرت

تشنه لب هيچ مسلمان نكشد كافر را

تو چه كردى كه لب تشنه بريدند سرت

نامه تشنه لبان را ببر اى باد صبا

به سر تربت زهرا اگر افتد گذرت

بگو اى بانو جنت سرى از غرفه بر آر

غرفه در لجه خون بين تن شمس و قمرت

تو دل آسوده اى از چشمه كوثر سيراب

دخترانت همه لب تشنه و بى سرپرست

طبرى نقل مى كند كه حسين بن على عليه السلام فرمود : به خدا سوگند مرا رها نمى كنند تا خون دلم را بريزند و خداوند به خاطر اين جنايتشان كسى را بر آنها مسلط مى كند كه خوار و زبون سازد كه حتى از پليدترين چيزها پست تر باشد . (293)

به سند معتبر ديگر از آن حضرت منقول است كه زيارت كنيد قبر امام حسين عليه السلام را اگر چه سالى را يك مرتبه باشد به درستى كه هر كه برود نزد آن حضرت با شناسايى حق آن حضرت و انكار نكردن حق او ، او را عوضى نيست به غير بهشت و روزى داده مى شود روزى فراخ و مى دهد خدا به او فرجى نزديك به درستى كه حق تعالى موكل گردانيده است به قبر امام حسين عليه السلام چهار هزار ملك را كه همگى گريه بر آن حضرت مى كنند ، و مشايعت مى كنند هر كه را زيارت آن حضرت كند تا به اهل خود برگردد و اگر بيمار شود او را عيادت مى كنند و اگر بميرد به جنازه او حاضر مى شوند با طلب آمرزش از براى او و ترحم كردن بر او .

به سند معتبر ديگر منقول است كه شخصى به حضرت امام جعفر صادق عليه السلام عرض كرد كه فداى تو شوم ، چه مى فرمايى در حق كسى كه ترك كند زيارت حضرت امام حسين عليه السلام را و او قادر به زيارت باشد ؟

فرمود : مى گويم او عاق رسول خدا صلى الله عليه و آله و عاق ما شده است و سبك شمرده است امرى را كه براى او نافع است هر كه زيارت كند آن حضرت را خدا حوائج او را متكفل گردد و كفايت مهمات دنياى او بنمايد و زيارت آن حضرت روزى را براى بنده جلب مى كند و آنچه خرج كند عوض دهد و گناه پنجاه ساله او

را مى آمرزد و بر مى گردد به سوى اهل خود و حال آن كه هيچ گناه و خطايى بر او نباشد ، مگر آن كه از نامه عمل او محو شود و اگر در آن سفر بميرد ملائكه نازل شوند او را غسل دهند و گشوده شود براى او درى به سوى بهشت كه داخل وشد براى او نسيم بهشت ، و اگر سالم بماند گشوده شود براى او درى كه نازل شد از در روزى او و حق تعالى به عوض هر درهمى كه او خرج كرده است ده هزار درهم بدهد و براى او ذخيره كند و چون محشور شود گويند به او كه خدا اين عوض را براى تو ذخيره كرد كه امروز به تو رسانيد و در حديث معتبر ديگر منقول است كه آن حضرت به ام سعيده فرمود كه زيارت كن حضرت امام حسين را كه زيارت واجب است بر مردان و زنان و در حديث معتبر ديگر منقول است كه فرمود كه اگر يكى از شما حج كند در تمام عمر خود و زيارت امام حسين عليه السلام نكرده باشد هر آينه ترك كرده خواهد بود حقى از حقوق رسول خدا صلى الله عليه و آله زيرا كه حق حسين عليه السلام فريضه است از جانب خداوند و واجب است در نيكى ما و اميد ثواب هاى تو در صله ما و براى شاد گردانيدن پيغمبر تو اجابت نمودن ايشان امر را و براى خشمى كه بر دشمنان داخل كرده اند و مراد ايشان خشنودى تو است ، پس مكافات ده ايشان را از جانب ما به خشنودى

و حفظ كن ايشان را در شب و روز خليفه ايشان باش در اهل و اولاد ايشان كه در وطن خود گذاشته اند به خلافت نيكو و رفيق ايشان باش و دفع كن از ايشان شر هر جبار معاند را و هر ضعيف و شديد از خلقت را و شر شياطين و جن و انس را و بده به ايشان زياده از آنچه اميد دارند از تو در دور شدن از وطن هاى خود و در اختيار كردن ايشان ما را بر فرزندان و اهالى و خويشان خود .

خداوند ، دشمنان ما عيب كردند بر ايشان بيرون آمدن ايشان را به زيارت ما ، پس اين مانع نشد ايشان را عزم كردن و بيرون آمدن از روى مخالف ايشان پس رحم كن آن روها را كه آفتاب متغير گردانيده است ، و رحم كن گونه هاى ايشان را كه مى گردانند و مى مالند بر قبر امام حسين عليه السلام و رحم كن آن ديده ها را كه گريه ايشان جارى شد از ترحم بر ما و رحم كن آن دل ها را كه جزع كرده اند و سوخته اند از براى مصيبت ما ، و رحم كن آن فغان ها را كه در مصيبت ما بلند كرده اند .

خداوندا از جان ها را و آن بدن ها را به تو مى سپارم تا سيراب گردانى ايشان را از حوض كوثر در روز تشنگى و پيوسته آن حضرت به اين نحو دعا مى كرد و در سجده پس چون فارغ شد گفتم : آن دعا كه من از شما شنيدم اگر در حق

كسى مى كرديد كه خدا را نمى شناخت گمان داشتم كه آتش جهنم به او نرسد هرگز والله كه آرزو كردم كه زيارت آن حضرت كرده بودم و حج نكرده بودم .

حضرت فرمود : چه بسيار نزديكى تو به آن حضرت ، چه مانع است تو را از زيارت اى معاويه ترك زيارت مكن گفتم : فداى تو شوم نمى دانستم ، كه اين قدر فضيلت دارد فرمود كه اى معاويه اينها كه براى زيارت كنندگان آن حضرت دعا مى كنند در آسمان بيش از آنهايند كه دعا مى كنند برايشان بر زمين ترك مكن زيارت آن حضرت را از براى خوف از احدى كه هر كه از براى خوف ترك زيارت كند آن قدر حسرت برد كه آرزو مى كند كه كاش آن قدر مى ماندم نزد قبر آن حضرت كه در آنجا مدفون مى شدم آيا دوست نمى دارى كه خدا ببيند تو را در ميان آنها كه دعا مى كنند برايشان رسول خدا صلى الله عليه و آله از آنها باشى كه ملائكه در قيامت با ايشان مصافحه مى كنند ؟ آيا نمى خواهى از آنها باشى كه در قيامت حضرت رسول صلى الله عليه و آله با ايشان مصالحه مى كند ؟

و به سند معتبر منقول است از زرراه كه عرض كردم به خدمت حضرت امام محمد باقر عليه السلام كه چه مى فرمايى در باب كسى كه پدرت حضرت امام حسين را زيارت كند با ترس ؟ فرمود : خدا او را ايمن مى گرداند در روز قيامت كه همه ترسان باشند و به استقبال او آيند ملائكه

و او را بشارت دهند و گويند مترس و اندوهناك مباش كه اين روز رستگارى و فيروزى تو است .

و به سند معتبر منقول است كه ابن بكير به حضرت صادق عليه السلام گفت : مى روم به زيارت حضرت امام حسين عليه السلام و دلم ترسان و هراسان است تا بر مى گردم ، از ترس خليفه و ابتاع و لشكريان او فرمود ، كه اى پسر بكير ، دوست نمى دارى كه خدا تو را ببيند كه از براى ما ترسانى ، مگر نمى دانى كه كسى كه از براى خوف ما خايف و ترسان باشد حق تعالى او را در قيامت در سايه عرش خود جا دهد و حضرت امام حسين عليه السلام در زير عرش با او سخن گويد و او را حق تعالى ايمن گردانيد از ترس هاى روز قيامت مردم ترسند و او نترسد و اگر ترسد ملائكه او را بشارت دهند و ترسش را زايل گردانند .

و به روايت قوى منقول است كه حضرت امام محمد باقر عليه السلام به محمد بن مسلم فرمود كه آيا مى روى به زيارت قبر امام حسين ؟ گفت : بلى مى روم با ترس و بيم . فرمود : هر چند سخت تر و دشوارتر است ثواب به قدر ترس است و هر كه در زيارت آن حضرته بترسد ، ايمن گرداند خدا او را در روز قيامت و برگردد از زيارت با آمرزش گناهان و سلام كنند بر او ملائكه و زيارت كنند او را پيغمبر صلى الله عليه و آله دعا كند از براى او و برگردد

با نعمتى از خدا و فضلى و بدى به او نرسد . (294)

دعاى پيغمبر صلى الله عليه و آله و اميرالمومنين و ائمه هدى از براى او بهتر است . (297)

چهارم : چون از منزلش بيرون آمد ششصد ملك از شش جهت به مشايعت او آيند . (298)

پنجم : چون به راه افتد بر هر چه قدم گذارد در حقش دعا كند (299) و به هر گامى هزار حسنه برايش نوشته شود ، (300) و اگر در كشتى مضطرب گردد ندا رسد خوش به حال شما كه بهشت از براى شماست . (301) و اگر سوار باشد پس به هر گامى كه مركوبش بر دارد هزار حسنه از برايش نوشته مى شود . (302)

ششم : هر گاه آفتاب بر او تابد گناهاش را تمام كند چنانكه آتش هيزم را مى سوزاند . (303)

هفتم : هر گاه از شدت گرما يا حركت عرق كند ، پس در مزار كبير روايت شده است كه به هر عرقى هفتاد هزار ملك خلق مى شود كه از براى زوار آن حضرت استغفار مى كنند تا روز قيامت .

هشتم : چون آب فرات غسل كند به جهت زيارت ، بريزد گناهان ايشان ، و ندا كند ايشان را خاتم انبيا كه : بشارت باد شما را كه رفيق مى خواهيد بود رد بهشت ، و اميرالمومنين عليه السلام گويد : من ضامن قضاى حوايج رفع بلا از شما هستم در دنيا و آخرت چنانكه گذشت .

نهم : چون به راه افتد بعد از غسل خدا از برايش به هر قدمى كه بر دارد يا بگذارد صد حج مقبول ، و صد عمره مقبوله ، و صد جهاد كه در پيش

روى پيغعمبر خدا صلى الله عليه و آله با بدترين دشمنان او كرده باشد . (304)

دهم : چون نزديك كربلا رسد چند صنف از فرشتگان به استقبال او آيند ، كه از آن جمله چهار هزار فرشته اند كه به يارى آن سرور آمدند در روز عاشورا و مامور شدند كه در همان زمين بمانند ، و از آن جمله هفتاد هزار فرشته . (305)

ملائكه بر جنازه اش حاضر شوند ، و از برايش طلب مغفرت نمايند ، (309)

او را زيارت كند در حال موت يا در شب اول قبر . (310)

پس اى كسانى كه در قبر غريب و تنها خواهيد بود ، و به وحشت آن مبتلا خواهيد شد ، و كسى به زيارت نخواهد آمد ، كه با شما مواجهه نمايد ، بلكه اگر كسى به زيارت بيايد ، نزديك قبر شما خواهد ايستاد و به فاصله دو زراع خاك و گل ، پس هر گاه زيارت كنى امام حسين عليه السلام را البته آن جناب در آن حال به زيارت تو آيد و به طريق مواجهه ، و بر تو سلام خواهد كرد ، پس آيا ديگر وحشت و خوفى از براى تو باقى خواهد ماند ؟ و هر چند بيشتر زيارت كرده باشى ، و شوقت به او زياده باشد او هم مكرر به زيارت تو خواهد آمد و مانوس تو خواهد بود .

شده : هرگاه در بين راه به او اذيتى رسد از حبس يا ضرب در عوض هر روزى كه حبس شود يا غمى به او رسد ، فرحى در قيامت به او خواهد رسيد ، راوى عرض كرد : اگر بعد از حبس او را بزنند به جهت قصد زيارت ؟ فرمود : به عوض هر زدنى يك حورى به او دهند و به عوض هر دردى هزار هزار حسنه به او داده شود هزار هزار گناه از او محو گردد ، و هزار هزار درجه ترفيع يابد ، و از كسانى باشد كه در قيامت هم هم صحبت با پيغمبر صلى الله عليه و آله باشد تا مردم از حساب فارغ شوند و حاملان عرش با او مصافحه نمايند و به او گويند : هر حاجت كه مى خواهى بخواه و ضارب او را بياورند به مقام حساب و بدون سوال و جواب باز وى او را بگيرنتد و ببرند و نزد فرشته اى ، پس به شربتى از حيم جهنم و شربتى از غسلين به او دهند و او را بر كوه هاى آتش مقام دهند ، به او گويند بچش آنچه را از براى خود مهيا كردى به دست خود كه مهمان خدا و رسول را زدى و اذيت كردى .

پس آن مضروب را به نزد در جهنم آورند ، و بگويند : ببين زننده خود را و آنچه به او رسيده است از عذاب الهى است آيا سينه ات شفا يافته است و به قصاص خود رسيد ؟ مى گويد : حمد خدا را . (312)

شانزدهم : از امام صادق

عليه السلام نقل شده : اولين قطره اى كه از خودش ريخته شود جميع گناهانش آمرزيده شود ، و ملائكه طينت اصليه او را مى شويند تا در برابر پاك شود مانند طينت انبيا ، از آنچه با او مخلوط بوده است از طينت كفار ، و قلب او را بشويند تا اينكه منشرح گردد ، و از ايمان مملو شود ، و خدا را ملاقات نمايد پاك و پاكيزه ، از جميع معاصى و صفات رذيله ، و شفاعت او را قبول نمايند در حق اهل بيتش ، و هزار نفر از برادرانش ، و ملائكه و جبرئيل و ملك الموت بر او نماز كنند ، و كفن و حنوط او را از بهشت بياورند ، و قبر او را وسيع نمايند ، و چراغ ها در قبرش روشن كنند ، و درى از بهشت به سوى او گشايند ، و ملائكه نخفه ها از بهشت براى او بياورند و بعد از هيجده روز او را به حظير قدس بالا برند پس با اولياى خدا باشد تا نفخه صور او را دريابد ، و بعد از نفخه دوم از قبر بيرون آيد ، پس اول كسى كه با او مصافحه كند پيغمبر صلى الله عليه و آله باشد و اميرالمومنين و اوصيا و بشارتش دهند ، و بگويند : با ما باش پس او را بر حوض بدارند ، پس آب بياشامد ، و به هر كه بخواهد بدهد . (313)

كنيد ، كه تربت ما حرام است مگر تربت جدم حسين كه آن را خدا شفا گردانيده است براى شيعيان و دوستان ما .

و به سند معتبر از حضرت امام رضا منقول است كه هر گلى حرام است مانند ميته و خون و جانورى كه به نام غير خدا كشته باشند مگر طينت قبر حسين عليه السلام كه از شفاى هر درد است .

و در حديث معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه اگر بيمارى از مومنان كه حق و حرمت و ولايت و امامت حضرت امام حسين عليه السلام را داند بگيرد از طين قبر آن حضرت به قدر سر انگشت هر آينه دواى او خواهد بود .

و به سند موثق از ابن ابى يعفور است كه به خدمت حضرت صادق عليه السلام عرض كرد كه شخصى از خاك قبر امام حسين عليه السلام بر مى دارد و نتفع مى شود و ديگرى بر مى دارد و منتفع نمى شود ، و فرمود : نه والله هر كه برآرد و اعتقاد داشته باشد كه به او نمى بخشد البته منتفع مى شود .

و به سند معتبر منقول است كه يكى از اصحاب حضرت امام محمد باقر عليه السلام گفت : زنى قدرى ريسمان به من داد كه در مكه بدهم كه جامه كعبه را به آن بدوزد و من نخواستم كه به حاجيان و خدمه خانه كعبه بدهم زيرا ايشان را مى شناختم و مى دانستم كه خود متصرف مى شوند چون به مدينه آمدم ، خدمت امام محمد باقر عليه السلام عرض كردم ، فرمود كه آن

را بده و عسل و زعفران بخر و قدرى از تربت امام حسين را بگير و با آب باران مخلوط كن و عسل و زعفران را در آن بريز و به شيعيان بده كه بيماران خود را با آن مداوا كنند .

و به سند معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه خاك قبر امام حسين شفاى هر درد است ، و آن است دواى بزرگ .

و در حديث ديگر فرمود كه هر كه را علتى برسد و مداوا كند به خاك قبر امام حسين عليه السلام حق تعالى او را شفا مى بخشد ، از مرض مگر آن كه علت مرگ باشد .

و به سند معتبر از شخصى كه گفت : حضرت اما رضاعليه السلام براى من از خراسان بسته متاعى فرستاد چون گشودم در ميان از خاكى بود از آن مرد كه آورده بود پرسيد اين خاك چيست ؟ گفت : اين خاك قبر امام حسين است ، هرگز آن حضرت از جامه و غير جامه چيزى به جايى نمى فرستد مگر اين خاك را در ميانش مى گذارد و مى گويد : اين درمان است از بلاها به اذن و مشيت خدا .

و به سند معتبر از حضرت صادق عليه السلام مروى است كه برداريد كام فرزندان خود را با تربت حسين عليه السلام كه امان مى بخشد از بلاها .

و سند صحيح منقول است كه شخص به آن حضرت عرض كرد كه مى گيرم از خا قبر امام حسين عليه السلام و نزد من مى باشد براى بركت آن فرمود : خوب است .

و

در حديث ديگر فرمود : در خاك حايرى كه حسين در آن مدفون است شفاى هر درد و ايمنى از هر درد و بيم و خوف است .

و به روايت معتبر ديگر از آن حضرت منقول است كه نزد امام حسين عليه السلام خاك سرخى هست كه شفا مى بخشد از هر درد و مرض مگر مرگ .

راوى گفت : من رفتم و از بالاى سر آن حضرت به قدر يك ذراع گندم از بالاى سر آن حضرت سرخى ريخت به قدر درهمى ، پس آن را به كوفه آوردم ، و با دواها ممزوج كردم و به بيماران مى دادم و شفا مى يافتند .

در حديث ديگر فرمود : هر گلى حرام است مانند گوشت خوك و هر كه بخورد و بميرد من نماز بر او نمى كنم مگر گل قبر امام حسين عليه السلام كه در آن شفاى هر درد است و اگر كسى از روى لذت و خواهش بخورد ، از براى او شفا نيست .

در حديث ديگر فرمود كه اندكى از آن حلال است مثل نخودى در روايت معتبر ديگر فرمود كه خاك قبر حسين عليه السلام را از نزد قبر تا هفتاد ذرع مى توان برداشت در روايت معتبر ديگر هفتاد باع است فرمود : باع آن مقدار است كه هر دو دست را بگشايند و تقريبا به قدر چهار ذراع مى شود .

و به سند معتبر از امام محمد باقر عليه السلام منقول است كه گل قبر امام حسين عليه السلام شفاى هر درد و ايمنى از هر خوف است و از براى هر

مطلب كه بردارند آن مطلب حاصل مى شود .

در حديث ديگر منقول است كه از حضرت صادق عليه السلام پرسيدند از گل ارمنى كه بر مى دارند براى كسى كه عضوى از او شكسته باشد ، آيا حلال است برداشتن آن ؟ فرمود : از خاك قبرذوالقرنين است و خاك قبر امام حسين عليه السلام از آن بهتر است و در حديث معتبر ديگر منقول است از ابو حمزه ثمالى كه گفت : عرض كردم به حضرت صادق عليه السلام كه مى بينم اصحاب را كه مى گيرند خاك قبر امام حسين عليه السلام را و طلب شفا از آن مى كنند ، آيا در آن شفا هست ؟ فرمود : طلب شفا مى توان كرد از خاكى كه بردارند از ميان قبر تا چهار ميل و هم چنين از خاك قبر جدم رسول خدا صلى الله عليه و آله و قبر اميرالمومنين و امام حسين عليه السلام پس بگير از آن خاك كه آن شفاى هر درد است و سپرى است براى دفع هر چه از آن ترسى و هيچ چيز با آن برابرى نمى كنند از چيزهايى كه از شفا طلب مى كنند و به غير از دعا و چيزى كه آن را فاسد مى كند آن است كه در ظرف ها و جاهاى ديگر مى گذارند و آنها كه معالجه به آن مى كنند كم است يقين ايشان هر كه يقين داشته باشد كه براى او شفاست ، هر گاه معالجه به آن بكند او را كافى خواهد بود و محتاج به دواى ديگر نخواهد شد و فاسد مى گردانند از

تربت را شياطين و جنيان و كافران كه آن را بر خود مى مالند و به هر چيزى كه مى گذرد از تربت آن را بو مى كنند و اما شياطين و كافران جن ، پس حسد مى برند فرزندان آدم را و خود را بر آن مى مالند كه اكثر نيكى و بوى خوشش برطرف مى شود و هيچ تربتى از حاير بيرون نمى آيد مگر مهيا مى شوند از شياطين و كافران جن از براى آن تربت آن قدر كه عدد ايشان را به غير از خدا شماره نمى تواند كرد و آن تربت در دست صاحبش است و ايشان خود بر آن مى مالند و ملائكه نمى گذارند ايشان را كه داخل حاير شوند ، واگر تربت سالم از اينها بماند هر بيمارى را كه به آن معالجه نمايند البته در آن ساعت شفا مى يابد پس چون تربت را بردارى ، پنهان كن و نام خدا بر آن بسيار بخوان .

شنيده ام كه بعضى از آنها كه تربت را بر مى دارند آن را سبك مى شمارند ، حتى بعضى آن را در تو بره چهارپايان مى اندازند يا در ظرف طعام و چيزهايى كه دست بر آن بسيار ماليده شود از خرجين ها و جوال ها ، پس چگونه شفا يابد از آن كسى كه اين گونه آن را حرمت دارد و ليكن دلى كه در آن يقين نيست و سبك مى شمارد چيزى را كه صلاحش در آن است عمل خود را فاسد مى كند . (314)

كه گفت : از امام محمد باقر و امام جعفر صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود : خدا در عوض شهادت امام حسين عليه السلام قرار داد امامت را در ذريه او و شفا را در تربت او و اجابت دعا را نزد قبر او . (315)

2- در كامل الزياره از ابى هاشم جعفرى روايت كرده كه گفت : امام هادى عليه السلام در حالى كه تب داشت و مريض بود ، فرمود : يا ابا هاشم ، يكى از دوستان ما را براى شفاى من به كربلا بفرست .

3- حور العين از فرشتگان درخواست مى كنند كه از كربلا تربتى هديه و ارمغان به آسمان برند . (316)

4- متسحب است كه تربت حسين عليه السلام را مخلوط به حنوط ميت كنند تا به بركت آن از عذاب ايمن شود . (317)

5- زمين كربلا باغى از بهشت است از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود : قبر سيدالشهداء بيست ذراع در بيست ذراع باغى است از بهترين باغ هاى بهشت و نيست ملكى مقرب و پيغمبرى مرسل مگر آن كه از خدا خواسته تا اين زمين را زيارت كند و هميشه فوجى بالا مى روند و فوجى نزول مى كنند .

ولى بيشتر فقها حائر را تمامى محوطه اى كه حضرت خريده اند مى دانند . (318)

6- به سند صحيح نقل شده است كه حميرى به خدمت حضرت صاحب الامر عليه السلام عريضه اى نوشت و سوال كرد كه خاك قبر امام حسين عليه السلام را با ميت در قبر مى توان گذاشت ؟ در جواب نوشتند كه با ميت در قبر

بايد گذاشت و با حنوطش مخلوط كرد .

و نيز در نامه اى پرسيد كه كفن را با آن مى توان نوشت ؟ حضرت در جواب نوشتند كه خوب و جايز است . (319)

7- از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام مروى است كه كام فرزندان خود را با تريت امام حسين عليه السلام برداريد كه امان مى بخشد از بلاها . (320)

از جمله فوائد تربت آن حضرت عليه السلام مستحب است با ميت در قبر گذاشتن و كفن را با آن نوشتن . (321)

8- از امام جعفر صادق عليه السلام مروى است كه هر كه بگرداند تسبيحى را كه از تربت امام حسين عليه السلام باشد و يا هر دانه بگويد : سبحان الله و الحمدالله و لا الا الله و الله اكبر ، شش هزار حسنه براى او نوشته مى شود و محو مى شود از او شش هزار گناه و خدا بالا مى برد براى او شش هزار(322)

درجه .

9- از جمله خواص تربت آن حضرت آن است كه چون از آن تسبيح بسازند ، به هر دانه اى كه شخص مى گرداند ، چهل حسنه برايش نوشته مى شود و اگر كسى آن را درست در دست داشته باشد و ذكر كردن را فراموش كند به هر دانه كه بگرداند بيست حسنه براى او مى نويسند و در حديث است شخصى كه در آن خاك مدفون شود از حساب روز قيامت فارغ است و بى حساب او را به بهشت مى برند و در حديث ديگر است كه آن زمين را با هر كه در آن باشد روز قيامت برداشته به

بهشت مى برند . (323)

10- به سند معتبر منقول است از شخصى كه گفت : حضرت امام رضا عليه السلام براى من بسته متاعى از خراسان فرستاد ، چون بسته را باز كردم در ميان آن خاكى بود پرسيدم : اين خاك چيست ؟ گفت : خاك قبر امام حسين عليه السلام است ، هرگز آن حضرت چيزى را به جايى نمى فرستد مگر آن كه اين خاك را در ميانش مى گذارد و مى فرمايد : اين از بلاها امان است به اذن و مشيت خدا . (324)

تو جاهلى را براى اين كار فرستاده سفير در غضب شد و گفت : شما چگونه امتحان نكرده چنين مى گوييد :

پس آن عالم دست در جيبش نمود و مهر نمازش را در دست گرفت و فرمود : در دست من چيست ؟ سفير فكر زيادى كرد ، رنگش زرد شد نو به خود پيچيد آن عالم فرمود : گفتم جاهلى ! سفير نصرانى گفت : به حق مسيح و مادرش كه مى دانم چه در دست دارى ؟ ولى فكرم در اين است كه به چه وسيله به دست شما رسيده ؟ آن عالم فرمود : شايد اشتباه در حساب كرده باشى ، درست حساب كن سفير گفت : حساب من درست است و اشتباهى ندارم و آنچه گفتم صحيح است ولى در فكرم كه چگونه به دست شما رسيده است آن عالم دستش را باز كرد و فرمود : اين تربت كربلاست و پيامبر ما خبر داده كه كربلا قطعه اى از بهشت است پس آن عالم فرمود : آيا شكى براى ايمان آوردن به پيامبر ما باقى است بااين كه يقين دارى كه حسابت صحيح است ؟ سفير گفت : راست مى گويى پس شهادتين را گفت و مسلمان شد . (325)

فرزند دلبند من حسين در عراق در زمينى كه آن را كربلا مى گويند به تيغ ظلم و جفا كشته مى شود . (326) حضرت فرمود : ايمادر ، من نيز مى دانم كه شهيد خواهم شد و چاره اى جز رفتن ندارم و به فرموده خدا عمل مى كنم به خدا سوگند مى دانم در چه روز كشته خواهم شد و چه كسى مرا خواهد كشت و در كدام بقعه مدفون خواهم شد و مى دانم كه كسى با من از اهل بيت من و خويشان من با من كشته خواهم شد و مى دانم كه كسى با من از اهل بيت من و خويشان من با من كشته خواهد شد و اگر خواهى اى مادر نشان بدهم جاى خود را كه در آن كشته و مدفون خواهم شد پس آن حضرت با دست مبارك خود به سوى كربلا اشاره كرد و به اعجاز آن حضرت زمين ها پست و زمين كربلا بلند شد تا آن كه حضرت لشكرگاه خود و محل شهادت و جاى دفن خود و هر يك از اصحاب خود را به ام سلمه نمود . (327)

پس ناله و فغان ام سلمه برخاست به حدى كه در و ديوار با او هم ناله شدند .

حضرت فرمود : اى مادر گرامى ، چنين مقدر شده كه من به ظلم و ستم شهيد شوم و فرزندان و خويشانم با من شهيد مى شوند و اهل بيت و زنان و اطفال مرا اسير و دستگير كنند و شهر به شهر و ديار به ديار بگردانند و هر چند استغاثه كنند ياورى نيابند ام

سلمه گفت : اى فرزند دلبندم ، جد بزرگوار تو اين مصيبت عظما را براى من شرح داده و تربت مدفن تو را به من عطا كرده است و من آن را در شيشه اى گذاشته ام . (328)

پس امام حسين عليه السلام دست دراز كرد و كفى از خاك كربلا را برداشت و به ام سلمه داد و فرمود : اى مادر مومنان ، اين خاك را نيز در شيشه بگذار و در نزد آن شيشه كه جدم آن را به تو سپرده نگهدار ، هر گاه ديدى هر دو خون شدند بدان كه من در آن صحراى شهيد مى شود . (329)

ام سلمه پس از رفتن سيدالشهداء به طرف كربلا همى مواظبت آن دو شيشه مى نمود تا روز عاشورا به جهت خواب قليوله خوابيده بود ، به ناگاه ترسان و لزران از خواب بيدار شد و بر سر شيشه ها رفت ، ديد خون از آنها مى جوشد خون را به صورت ماليد و ناله كرد و فرمود : از روزى كه رسول خدا صلى الله عليه وآله از دنيا رفته او را در خواب نديده بودم امروز براى خواب قيلوله اندكى سر به بالين نهادم به ناگاه رسول خدا صلى الله عليه وآله را گرد آلوده و ژوليده مو بديدم ، عرض كردم : يا رسول الله اين چه حالتى است كه در شما مى نگرم ؟ فرمود : اى ام سلمه ، حسين مرا كشتند . (330)

از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت شده است كه : بر داريد كلام فرزندان خود را با تربت امام حسين عليه السلام

كه امان مى بخشد از بلاها . (331)

آن را كه به كربلا گذار است

با آتش دوزخش چه كار است

گويند همين كه جبرئيل تربت را براى رسول خدا صلى الله عليه وآله از موضع و مكانى كه خون يكى از دو فرزندش در آن ريخته مى شود و به نام او تصريح نكرده بود كه كدام يكى اند ، او را بو كرد و گفت : اين بوى حسين عليه السلام فرزند من است و گريست . جبرئيل گفت : راست گفتى . (332)

شنيد ستم كه مجنون دل افكار

چو شد از مردن ليلى خبردار

گريبان چاك زد با آه و افغان

به سوى تربت ليلى شتابان

در آنجا كودكى ديد ايستاده

به سر عمامه مشكين نهاده

سراغ تربت ليلى از او جست

پس آن كودك بر آشفت و بدو گفت

كه اى مجنون تو را گر عشق بودى

ز من كى اين تمنا مى نمودى

برو در اين بيابان جستجو كن

ز هر خاكى كفى بردار و بو كن

ز هر خاكى كه بوى عشق برخاست

يقين دان تربت ليلى در آنجاست . (333)

از پدرش محمد بن حنيفه و وى از ام سلمه روايت مى كند ) به هر حال خواه اين مادر باشد و خواه مادر اصلى ، پيغمبر صلى الله عليه و آله به مادرشان فرمود : آيا اينان را مشغول و سرگرم نمى كنى ، پس مادر آنها را برگرفت ولى آنها خود را از دست ما در در بردند و آمدند و بر پشت پيغمبر صلى الله عليه و آله برجستند پس پيغمبر صلى الله عليه و آله خود آنها را برگرفت و در كنار خود نهاد .

جبرئيل گفت : چگونه دوست ندارم در حالى كه آن دو ريحانه من در دنيا هستند پس جبرئيل گفت : آگاه باش كه امت تو اين پسرت را مى كشند (يعنى امام حسين عليه السلام را ) .

پس جبرئيل بال هاى خود را به هم زد تا لرزه آنها را فرا گرفت و تربتى را آورد و گفت : آگاه باش كه او بر روى اين تربت كشته مى شود پيغمبر گفت : اسم اين تربت چيست ؟ گفت : كربلا .

هلال بن خباب گويد : همين كه حسين عليه السلام در سال 61 هجرى در سرزمين مصيب وارد شد و شب را در همان مكان كه او را محاصره كردند به صبح رسانيد يك نفر از بوميان محل را كه از نژاد نبظى بود نزد امام عليه السلام آوردند حسين به او گفت : اسم اين سرزمين چيست ؟ او گفت :

كربلا . (334)

امام حسين عليه السلام گفت : رسول الله صلى الله عليه و آله راست گفت : سرزمين كرب و

اندوه و بلاست ، به اصحاب خود فرمود : بارها را به زمين نهيد ، خيمه ها را فرود آريد الا اى خيمگى فروهل ، اين جا مناخ قوم است سواران شترها را مى خوابانند ، محل ريختن خون آنان است . (335)

رفتم مرا برداشت و به خانه موسى بن عيسى برد كه از خويشان خليفه بود ديدم كه موسى بن عيسى بى هوش در رختخواب افتاده و در پيش رويش تشتى بود كه جميع احشايش در آن ريخته بود و هارون الرشيد او را در آن ايام از كوفه طلبيده بود .

شاپور از خادم مخصوص موسى پرسيد : اين چه حالت است كه در او مى بينم ؟ گفتن يك ساعت پيش از اين در نهايت صحت و خوشحالى نشسته بود و با نديمان خود صحبت مى كرد و شخصى از بنى هاشم حاضر بود و گفت : من بيمارى شديدى داشتم و به هر چه معالجه كردم فايده نداشت تا آن كه كاتب من گفت از تربت امام حسين عليه السلام بردار و مدوا كن ، من چنين كردم و عافيت يافتم پس موسى بن عيسى گفت : هيچ از آن تربت پيش تو مانده است ؟ گفتم : بلى .

پس فرستادم قدرى از آن تربت آوردند موسى گرفت و از روى استخاف در مقعد خود داخل كرد چون چنين كرد فرياد النار ، النارش بلند شد و گفت : تشت بياوريد ، چون تشت آوردندد اينها كه در تشت است از او جدا شد پس نديمان پراكنده شدند و مجلس به ماتم مبدل شد شاپور به من گفت كه بيا ملاحظه كن كه آيا چاره اى در علاج اين مرد مى توانى كرد ؟ چون در تشت نظر كردم ديدم كه جگر و اسپرز و شش و دلش همه در تشت افتاده بسيار تعجب كردم و گفتم : هيچ كس چاره اين

را نمى تواند كرد جز حضرت عيسى بن مريم عليه السلام كه مرده را زنده مى كرد شاپور گفت : راست مى گويى ، اما اين جا باش تا معلوم شود كه حالش به كجا منتهى مى شود من شب نزد ايشان ماندم تا سحر كه موسى بن عيسى به جهنم واصل شد . (337)

راوى گفت : يوحنا با اين نصرانيت مدتى مى آمد و حضرت امام حسين عليه السلام را زيارت مى كرد و بعد از آن مسلمان شد و اسلامش نيكو شد .

شيخ طوسى به سند خود از محمد بن مسلم روايت كرده است كه از امام

محمد باقر و امام جعفر صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمودند : خداوند عالميان در عوض كشته شدن امام حسين عليه السلام چند چيز كرامت و مقرر فرمود :

امامت در فرزندان آن حضرت قرار داد و تربت آن حضرت را از براى هر ناخوشى شفا نمود و دعا كنندگان در نزد آن بزرگوار متسجاب شود و روزهاى زائران از وقت بيرون رفتن از خانه هاى خود تا وقت برگشتن از عمر ايشان ، محسوب نخواهد شد . (338)

چه فرق مى كند كه دانه هاى تسبيح از سنگ باشد يا چوب يا خاك ، و از هر خاكى آدم بردارد ، برداشته است ، ولى من اين را از خاك تربت شهيدان بر مى دارم و اين نوعى احترام و به شهيد و شهادت است نوعى به رسميت شناختن قداست شهادت است تا آن كه بعد از شهادت است ، نوعى به رسميت شناخت قداست سيدالشهداء است تا آنكه بعد از شهادت امام حسين عليه السلام خود به خود لقب سيد الشهداء از جانب حمزه عليه السلام گرفته شده و به نوه برادر بزرگوارش حسين بن عليهماالسلام داده شد و پس از آن ديگر كسى بخواهد از خاك شهيد تبرك بجويد از خاك امام حسين عليه السلام تهيه مى كند .

ما كه مى خواهيم نماز بخوانيم و از طرفى سجده بر فرش و بر مطلق خوردنى و پوشيدنى را جايز نمى دانيم با خود خاك يا سنگى بر مى داريم ، ولى گفته اند ، حالا كه بايد بر خاك سجده كرد بهتر كه خاك از تربت شهيدان باشد .

امام فرمود : سجده كنيد بر تربت جدم حسين بن على عليه السلام كه در نمازى كه بر آن تربت مقدس سجده كرده ايد ، حجاب هاى هفتگانه را پاره مى كند ، يعنى ارزش شهيد را درك بكن ، خاك تربت او به نماز تو ارزش مى دهد . (339)

خواب از امام حسين عليه السلام پرسيد : آيا از كسى كه در جوار شما دفن شده سوال مى كنند ؟ فرمود : كدام فرشته را جرات مى كند كه از او بپرسد . (341)

ابوالفرج از محمد بن حسن اشنائى نقل كرده ، بعد از تخريب قبر سيدالشهداء عليه السلام به دست متوكل عباسى لعنة الله خود را در خطر انداختيم و با مرد عطارى براى زيارت امام حركت كرديم روزها پنهان و شب ها را مى رفتيم تا به غاضريه رسيديم نيمه شب از دو پاسگاه كه خواب بودند گذشتيم و خود را به قبر رسانيدم نشانى نداشت ، جست وجوى مى كرديم ، تا به صندوقى كه دور قبر بود و سوازنده بودند رسيديم ، جاى خشت ها چون خندق فرو رفته بود زيارت كرديم ، بوى خوشى از آن استشمام نموديم كه مانندش بو نكرده بوديم من به رفيق عطر فروش گفتم : بو كن چه عطرى است ؟ گفت : به خدا از هيچ عطرى آن را نبوييده ام .

با قبر وداع كرديم و رفتيم و گرد آن چند جا نشانه گذاشتيم چون متوكل كشته شد با جمعى از سادات و شيعه سر قبر رفته آن نشانه ها را آورديم و آنان را به صورت اول باز گردانيديم ، صدق زيارت روشن شد .

اشهد لقد طيب الله لك التراب واوضح بك الكتاب .

گواهى كه خدا خاك را به تو خوشبو كرد و كتاب را به سبب تو روشن كرد . (342)

استشفاى امام محمد باقر عليه السلام با تربت

جعفر بن قولويه قمى طيب الله رمسه در كامل الزيارة

گويد :

محمد بن مسلم گفت : به مدينه رفتم و بيمار شدم امام محمد باقر عليه السلام شربتى با غلام خود برايم فرستاد و دستمالى بر آن بود چون غلام آورد گفت : اين را بخور كه حضرت به من فرموده نروم تا بياشامى چون گرفتم و خوردم ديدم شربت سردى بود در نهايت خوش طعمى و بوى مشك مى داد ، غلام گفت : چون آشاميدى خدمت حضرت برو .

من تعجب كردم كه قادر به حركت نيستم و نمى توانم بر پابايستم ، ولى چون آن شربت در جوفم قرار گرفت ، گويا از بندى رها شدم ، برخاستم به در خانه آن حضرت آمده رخصت جستم .

حضرت فرمود : صح الجسم فادخل ، گريه كنان داخل شدم و سلام كردم و دست و سر مباركش را بوسيدم فرمود : چرا گريه مى كنى ؟ گفتم : قربانت شومه بر غربت خود مى گريم و دورى راه از خدمت شما و ناتوانى درماندن و ملازمت شما كه پيوسته به شما بنگرم فرمود : اما كمى قدرت تو خداوند شيعيان و اهل مودت ما را چنين و بلا را به سوى ايشان منعطف كرد . (343)

آب را آشاميدم و سالم شدم

شيخ طوسى عليه الرحمه از مشايخ كرام خود روايت نموده است كه محمد رازدى مى گويد : من در مسجد جامع مدينه نماز مى خواندم در كنار من دو مرد بودند كه يكى از آنها جامه سفيد بر تن داشت و يكى از آنها به ديگرى گفت : كه در تربت امام حسين عليه السلام شفايى از هر درد است و

من مرضى داشتم و به هر دوا كه مداوا كردم عافيت نيافتم تا آنكه خوف هلاك بر من مستولى شد و از خود نااميد شدم و نزد ما پير زالى بود از اهل كوفه كه به نزد ما مى آمد در وقتى كه مرضم نهايت شدت را داشت او گفت : در تو را هر روز در زيادتى مى بينم ، مى خواهى تو را معالجه كنم كه از اين مرض نجات يافتى .

گفتم : بسى محتاجم به چنين چيزى ، پس آبى در قدحى كرد و به نزد من آورد چون آن آب را آشاميدم سالم شدم كه گويا هرگز آزارى نداشتم .

بعد از چند ماه آن زن نزد من آمد و او سلمه نام داشت گفتم : بالله اى سلمه آن چه دواى بود كه به من دادى ؟ گفت : با يك دانه از تسبيح كه در دست دارم تو را مداوا كردم گفتم : اين تسبيح چيست ؟ گفت : خاك قبر امام حسين عليه السلام است من به او گفتم اى رافضيه ، مرا مداوا به خاك قبر امام حسين عليه السلام مى كنى ؟ پس آن زن خشمناك شد و از پيش من بيرون رفت و در همان ساعت آزار من عود كرد و چنان شدت به هم رسانيده است كه خوف هلاك بر خود دارم . (344)

شفاى شريف حجاز به وسيله تربت و شيعه شدن او

يكى از اساتيد بزرگوار از مرجع فقيد شيعه علامه بزرگوار مرعشى نجفى نقل مى كند :

شريف مكه كه از سادات حسنى بود و مذهب اهل سنت داشت در زمان

ناصرالدين شاه قاجاريه به ايران سفر كرد او مهمان امير كبير شد و امير كبير هم به احترام او جمعى از عالمان و بزرگان را دعوت كرد هنگام صرف غذا كه امير كبير شريف را دعوت به حضور بر سر سفره كرد او عذر آورد كه : در بين عرب مرسوم است چنانچه مهمان خواهشى از ميزبان داشته باشد از صرف غذا امتناع مى كند تا اين كه ميزبان برآوردن حاجت او را به عهده بگيرد من نيز الان از شما خواهشى دارم !

امير كبير گفت : چه خواهشى داريد ؟ او گفت : از شما آشپزى مى خواهم كه بتوانم برايم چنين غذاهايى تهيه كند .

امير كبير پذيرفت و پس از صرف غذا به كنيزى كه آشپز او بود ، قضيه را خبر داد او بسيار متاثر شد و گفت : من شيعه هستم و چگونه مى توانم در ين اهل سنت زندگى كنم ؟ ولى كار از كار گذشته بود و شريف او را با خود به حجاز برد .

پس از مدتى شريف مكه به چشم درد شديدى مبتلا شد كه پزشكان از معالجه آن ناتوان بودند او به دعا و توسل رو آورد ، ولى سودى نبخشيد تا نابينا شد به خاطرش رسيد از آشپز ايرانى نيز سوالى كند وقتى قضيه را با او در ميان گذاشت او قدرى تربت امام حسين عليه السلام بر ديدگان شريف ماليد و پس از آن ديدگانش بينا شد .

شريف پرسيد : آيا تو جادوگرى كردى ؟ گفت به خدا پناه مى برم .

پرسيد : پس چه چيزى بود ؟ گفت

: از اين مطلب بگذر ، لازم نيست بدانى .

شريف اصرار زيادى كرد و آن بانو شيعه ايرانى گفت : به من قول بده كه در امانم تا حقيقت مطلب را برايت بگويم .

شريف گفت تو در امانى ، و از جانب من اذيتى به تو نخواهد رسيد .

او گفت : ما شيعيان هنگامى كه خود را ناچار مى بينيم ، به تربت امام حسين عليه السلام استشفا مى كنيم ، واين هم تربت آن عزيز گرامى بود از زمين كربلا .

شريف ، پس از اين قضيه تشيع اختيار كرد و به نزديكان خويش نيز خبر داد و از آنها درخواست كرد كه به مذهب شيعه در آيند .

و بگويد :

الهم بحق هذه من حل بها و ثوى فيها و بحق جده و ابيه و اخيه و الائمه من ولده بحق الملائكه الحافين به الا جعلتها شفاء من كل داء و برءا من كل و نجاة من كل افه و حرزا مما اخاف و احذر .

ترجمه دعا : خداى بحق اين تربت و بحق هر كه در آن وارد شده و اقامت گزيده در آن بحق جدش و پدرش و مادرش و برادرش و امامان از اولادش و بحق فرشتگانى كه گرد اويند كه بگردانى آن را درمان هر درد و بهبودى از هر بيمارى و نجات از هر آفت و حرز از هر چه بيم دارم و بهراسم .

پس آن را استعمال نمايد و روايت شده كه مهر كردن تربت امام حسين عليه السلام آن است كه بر آن سوره انا انزلناه فى ليلة القدر بخوانى و نيز روايت شده كه هر گاه تربت را بخورى يا به كسى بخورانى بگو :

بسم الله و بالله ، اللهم اجعله رزقا واسعا ، و علما نافعا ، و شفاء من كل داء ، انك على كل شى ء قدير .

به نام خدا و بذات خدا ، خدايا بگرداش روزى واسع و دانش سودمند و درمان هر درد بدرستى كه تو بر هر چيز توانايى . (346)

به غبار كربلا بخشيده شد

در بغداد فاسقى عمر خود را به بدى طى كرد و اموال زيادى داشت وقت مرگ وصيت كرد مرا در نجف دفن كنيد شايد از بركت جناب امير حقتعالى مرا عفو فرمايد خويشانش به وصيت او عمل نموده بعد

از تغسيل ، و تكفين او را برداشته متوجه نجف شدند ، خدمه علوى شب در خواب ديدند جناب امير عليه السلام بر سر صندوق (قبر )آمده خدمه را طلبيد و فرمود : فردا صبح فاسقى را در تابوت به اين خانه جا خواهند آورد ، بايد شما مانع شويد و نگذاريد او در زمين نجف دفن كنند ، زيرا زنانكار و بدكار است و گناهش از شمار بيرون است .

صبح خدمه جمع شده و خواب را 4به همه گفتند ، مطابق بود به دروازده آمدند به انتظار نشسته كسى را نديده متفكر برگشتند از قضا آن جماعت راه نجف را گم كرده و به كربلا برخوردند چون روز شد از آنجا به نجف رفتند شب باز خدمه در خواب ديدند حضرت فرمود چون صبح شد همه بيرون رويد و آن تابوتى كه شب قبل از ورود منع كردم با عزت بياوريد و ساعتى در روضه من بگذاريد بعد او را در بهترين جا دفن كنيد .

ايشان علت منافى دو امر را پرسيدند : كه در اين دو امر چه سرى است ؟ فرمود : شب گذشته آن جماعت راه گم كرده به زمين كربلا حسينم رسيدند و باد خاك كربلا را داخل تابوت او كرد و از براى خاطر فرزند مظلومم حسين حق تعالى از گناهان او گذشته .

خدمه صبح پيشواز رفته بعد از ساعتى جنازه گرد آلوده را آوردند و به امر حضرت عمل كردند و صورت واقعه را براى آن جماعت بيان كردند . (347)

اگر خواهى نجات از آتش قهر

زيارت كن غريب كربلا را

نمى سوزد به آتش كه از

شوق

زيارت كرده شاه نينوا را

على نزد امام صادق عليه السلام برده شد كه آن روز آن حضرت خندان ديده شود تا شب و آن حضرت مى گفت :

الحسين عبرة كل مومن .

حسين عليه السلام سبب ريزش اشك هر مومنى است . (350)

به خدايى كه جانم به دست اوست مردمى كه حسين در بين آنها كشته مى شود و آنها از كشته شدنش جلوگرى نكنند خداوند بين سينه ها و قلوبشان اختلاف مى افكند اشرارشان را بر آنها مسلط مى گرداند و آنان را درچار تفرق مى سازد آنگاه فرمود :

آه و افسوس بر آل محمد چه مصيبتى كه از جانب خليفه انتصابى عياش شهوت پرست به در دانه هاى آل محمد عليهم السلام رو مى آورد ، فرزند من و فرزندانش را مى كشد . (351)

زيد بن ابى زياد روايت كرده كه روزى رسول خداصلى الله عليه و آله از خانه عايشه به طرف خانه فاطمه عليهاالسلام رفت و شنيد حسين بن على عليه السلام مى گريد فرمود : آيا نمى دانى كه گريه او مرا ناراحت مى كند . (352)

حسين را نمى شناخت و بشر از راهنماى هاى امام حسين عليه السلام و نياكان حسين و فرزندان حسين بهره اى نداشت و محروم بود !

اگر سوگوارى پيشواى شهيدان نبود ، كسى امروز يزيد را نمى شناخت راه يزيد را نمى شناخت يزيديان را نمى شناخت ، سعادت بشرى تامين نمى شد ، شهيد رهبر اجتماع بشرى است در همه زمان ها و همه مكان ها .

رهبرى شهيد وقتى است كه شهيد شناسا باشد ، شهيد ناشناخته نمى تواند رهبرى كند سوگوارى و عزادارى براى شهيد ، جامعه را شهيد شناس ، فرد را شهيد شناس مى سازد اشك بر شهيد از دل بر مى خيزد و دل را به سوى راه شهيد رهبرى مى كند .

سوگوارى براى شهيد ، نفرت طبيعى را به سوى ظالم و ستمگر بر مى انگيزد ناله ها و اشك هات سندى هاى زنده ظلم ظالمان هستند ، سندهاى گويايى كه حكومت هاى ظالم و بيدادگرى را رسوا مى سازند اشك بر شهيد ، حقايقى را كه قدرت هاى ظالمانه نهان كردند فاش مى سازد .

سوگوارى بر شهيد ، در پرورش اجتماع و آموزش مردم تاثير كلى دارد .

شهيد معلم جامعه است و سوگوارى بر او ، درس ها و تعليمات او را بيان مى كند و بلندگوى سخنان شهيد براى جهانيان است عاطفه بشرى رهنماى بشر است عاطفه اگر به سوى خير رهنما گردد بشر را سعادتمند و خوشخبت مى سازد و اگر به سوى شر رهنما شد بشر را شقى و بدبخت مى كند و سوگوارى بر شهيد عاطفه را به سوى خير

راهى مى كند زندگانى هستند كه حياتشان براى بشر ، سود است و مرگشان زيان مانند نيكوكاران و خدمتگزاران بشر زندگانى هستند كه مماتشان براى بشر سود است و حياتشان زيان بخش ، مانند ستمكاران و قلدران بشرى حسين در سطح بالاترى از نيكوكاران قرار دارد ، چون حياتش براى بشر سودمند بود و شهادتش نيز براى بشر سودمند است پس بزرگداشت شهادت موجب تامين سعادت بشر است و سوگوارى براى شهيد راهى است براى بزرگداشت شهادت .

اشك از مهر ريشه مى گيرد ، و مهر از اشك بر مى خيزد ، مهر اشك مى ريزد و اشك مهر مى ريزد اشك عاطفه انيگز است آزادى روحى مى بخشد و بشر را از اسارت عقده هاى روحى مى رهاند ، و به سوى راه حسين روانه مى سازد .

مجرمى كه به راه امام حسين عليه السلام برود ، محرم مى گردد ، و پليدى كه دست به دامان حسين عليه السلام بزند پارسا مى شود اشك دعوتى است به سوى راه امام حسين عليه السلام .

دعوت اشك با زيان است ، با قلم نيست ، دعوت اشك دعوت با دل است ، دعوت كننده دل است و دعوت شونده دل .

داعى و مدعو ، در اشك يكى است و ميان آن دو اتحاد برقرار است اتحاد داعى و مدعو تاثير را چند برابر مى كند ، چون دو گانگى و بيگانگى در ميان آن دو نيست هر دو يكى هستند ، و دو تا نيستند ، دعوت پذير اشك ، دعوت را آزادى مى پذيرد نه اسير زور است و نه

گرفتار زر ، دعوت با زور ، دعوت با زر ، آزادى ندارد ، انسان ساز نيست .

انسان سازى دعوت وقتى است كه با زور و زر همراه نباشد انسان شدن وقتى است كه طمعى و ترسى در كار نباشد ، و دعوت پذير ، آزادى عمل داشته باشد بتواند به دعوت رو كند و بتواند به دعوت پشت كند اين وقت است كه دعوت نتيجه مى دهد و انسان مى آفريند .

اشك ، حس كنجكاوى ، را بر مى گزيند ، و پرسش هاى پى در پى مى آورد .

حسين عليه السلام كه بود ؟ قاتلش كه بود ؟ چرا كشته شد ؟ چه مى خواست ؟ راضش چه بود ؟ از مشخصات حسين عليه السلام مى پرسند و از مشخصات قاتل امام حسين عليه السلام .

پاسخ اين پرسش ها ، دل تيره را روشن مى سازد و دل غافل را هشيار مى كند .

شهيدانى كه براى امام حسين عليه السلام گريستند

گريه زبان دل است و از مهر بر مى خيزد گريه مرهم دل هاى سوخته و داروى دردمندان است دلى كه مهر ندارد ، دلى كه سوزد ندارد ، اشك ديده ندارد ، دلى كه مهر مى ورزد ، مى سوزد و اشك مى ريزد .

گريه ويژه انسان ها و نشانه مردمى است جانوران نمى گريند ، اشك نمى ريزند ، گريه از انسانيت ريشه مى گيرد ، جانوران دوپايى كه اشك ندارند ، از مردمى بدورند ، صورت انسانى دارند و سيرت انسانى ندارند ، آن كه در مردمى پيش است گريه اش بيش است

.

گريه بر مظلوم ، بر ستمديدگان كمكى است به مظلوم ، گريه بر شهيد ، دعوت به يارى شهيد است گريه بر غريب ، همدردى با اوست گريه بر بيچاره نخستين گام چاره اوست .

امام حسين عليه السلام سرور مظلومان است پيشواى شهيدان است ، رهبر آزادگان است برترين انسان است گريه بر امام حسين عليه السلام پيمودن راه حسين عليه السلام است پاسخ به دعوت امام حسين عليه السلام است ، كمك و يارى حسين عليه السلام است حسين عليه السلام زنده است دعوت مى كند ، يارى مى طلبد .

بر مى گشتند و رو به حسين كرده مى گفتند : سلام بر تو اى پسر رسول خدا !

حسين عليه السلام پاسخ مى داد : سلام بر شما باد ، رحمت حق بر شما باد بركات الهى بر شما باد عشق حسين عليه السلام سر تا پاى دو برادر را فرا گرفته بود و دل هايشان از مهر او آكنده بود ، از حسين به سوى حسين مى رفتند پيشواى آنها حسين بود پشتيبان آنها هم حسين بود بر سپاه يزيد تاختند هر كدام بر دگرى پيش مى جست و خود را وظيفه مند مى دانست كه از برادر حمايت كند .

جانبازى كردند دليرانه نبرد كردند و مردانه كوشيدند تا شربت شهادت نوشيدند .

سيف و مالك ، دو عموزاده بودند ، ولى از يك پستان شير خورده بودند ، وه چه مادرى ! وچه پسرى ! چه شير پاكى ! مادرى كه فرزند خود را سعادتمند كرد ، فرزندانى كه مادر را سعادتمند كردند برادران با دوست خود ، شبيب ، سه تنى از كوفه بيرون شدند به يارى حسين عليه السلام به سوى كوى شهادت شتافتند ، خود را از ديده بانان يزيد نهان داشتند كوشيدند تا خود را به حسين عليه السلام رسانند و در زمره سربازان او قرار گرفتند .

شبيب از مردان دلير بود و سوابقى نيكو داشت ، در جهادهاى سه گانه پدر حسين عليه السلام جمل صفين ، و نهروان شركت داشته ، شمشير زده جانبازى كرده بود ، اينك به يارى حسين عليه السلام شتافته تا زندگانى از سر گيرد و حيات جاودانى را تجديد

كند .

شبيب در دفاع از نخستين حمله يزيديان ، مردانه جنگيد تا جان دادد و به شهادت رسيد و همچون دو يار باوفاى خويش سيف و مالك ، تنهايى و غريبى حسين عليه السلام را نديد هر چند حسين عليه السلام از آغاز غريب بود هنوز هم غريب است بشر بدان پايه از ترقى و تكامل نرسيده كه حسين عليه السلام را از بى كسى و غريبى بيرون كند سعادت بشر وقتى است كه اجتماع بشرى از يزيديان تهى گردتد و از حسينيان پر شود كه جهان گلستان خواهد شد . (353)

سوگوارى عمومى زمانى صورت مى گيرد ، كه مادر داغديده اش فاطمه دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله با جامه هاى خونين وارد محشر شود .

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : وقتى دخترم فاطمه وارد محشر مى شود لباس هاى خونين با اوست ، سپس به پايه اى عرش چنگ مى زند و عرض مى كند : اى جبار ، بين من و قاتل فرزندم داورى كن به خداى كعبه سوگند كه به نفع دخترم داورى مى كند .

اين حديث را سيد محمود شيخانى مدنى در كتاب خود الصراط السوى بر صحت گفتار سلميان بن يسار هلالى گواه آورده است گفته سليمان چنين است : سنگى را يافتند كه بر آن نوشته بود :

لابد ان ترد القيامة فاطم

و قيمصها بدم الحسين ملطخ

ويل لمن شفعاوه خصماوه

والصور فى يوم القيامة ينفخ

ناگزير حضرت فاطمه عليهاالسلام وارد عرصه قيامت مى شود در حالى كه پيراهنش به خون حسين آغشته است واى بر آن كسانى كه شفيعانشان دشمنان مدعى آنهاست

و صور در قيمامت دميده خواهد شد . نگهدارى خون و لباس مقتول ، نزد امت عرب و امت هاى ديگر اشاره به اين است كه هنوز قصاص خون خواهى نشده است دل مجروح بعد از خونخواهى التيام كامل مى يابد .

كه سر حضرت يحيى عليه السلام را هديه فرستادند براى زن زناكارى از بنى اسرائيل بعيد نيست كه تكرار ذكر امام حسين عليه السلام و يحيى عليه السلام اشاره به همين معنا باشد اما وجه شباهتى كه ميان اين دو مظلوم بوده بسيار است و ما به ذكر هشت وجه بسنده مى كنيم :

اول : آن كه همنامى بر اين كه هر دو معصوم پيش از تسميه آنها نبوده چنان كه در روايات فراوان وارد است كه نام يحيى و حضرت امام حسين عليهماالسلام را كسى پيش از اين دو مظلوم نداشته .

دوم : مدت حمل هر دو شش ماه بوده چنان كه در چند روايت وارد است .

سوم آنكه قبل از ولادت هر دو اخبار و وحى آسمانى به ولايت و شرح مجارى احوال هر دو آمد ، چنان كه مشروحا در باب ولادت حضرت سيدالشهداء عليه السلام است و در تفسير آيه (و حملته امه كرها و وضعته كرها ) (سوره احقاف ، آيه 46 ) . محدثان و مفسران نقل كرده اند .

چهارم : گريستن آسمان بر هر دو كه در روايات فريقين در تفسير آيه (فما بكت عيلهم السماء و الارض )وارد است .

قطب راوندى روايت كرده : بكت السماء عليهما اربعين صباحا . . .

پنجم ، آنكه قاتل هر دو ولدالزنا بوده و در اين باب چندين روايت وارد شده بلكه از حضرت محمد باقر عليه السلام مروى است كه پيامبران را نكشد مگر اولاد زنا .

ششم : آنكه سر هر دو را در طشت طلا نهادند و براى زنان زناكاران و زنازداگان

هديه بردند چنان كه در چند روايت آمده است با اين تفاوت كه سر حضرت يحيى عليه السلام را در طشت بريدند كه خون او به زمين نرسد تا سبب غضب الهى شود لكن كفاره كوفه و اتباع بنى اميه (لعنهم الله ) در اين حد نيز رعايت را از حضرت سيدالشهداء عليه السلام نكردند .

هفتم ، تكلم سر حضرت يحيى عليه السلام چنان كه در تفسير قمى است و تكلم سر مطهر سيدالشهداء عليه السلام چنان كه در جاى خود گذشت .

هشتم ، انتقام الهى براى حضرت يحيى و امام حسين عليه السلام به كشته شدن هفتاد هزار تن چنان كه در خبر مناقب است .

از تطبيق حال سيدالشهداء با حضرت يحيى عليهماالسلام معلوم مى شود سر احاديث وارد كه آنچه در امت هاى سابق واقع شده در اين امت واقع شود . (356)

تمام چشم ها روز قيامت گريه مى كنند به شدت و ناراحتى ، مگر چشمى كه براى امام حسين عليه السلام گريه كرده باشد پس آن چشم روز قيامت شاد و خندان است . (357)

هنگام نماز صبح تا غروب آفتاب و گفت : به سفرى رفتيم ، باران بر ما باريد كه نشانه آن در جامه هاى ما مانند خون بماند . (360)

طبرسى در اعلام الورى از زهرى روايت مى كند كه گفت : به ما رسيده كه هنگام قتل امام حسين عليه السلام هيچ سنگى را بر نمى داشتند جز آنكه زير آن خون تازه بود . (361)

زمان كشته شدن حسين بن على عليهماالسلام آسمان خون مى باريد و همه چيز در نظر ما رنگ عزا و خون به خود گرفته بود . (362)

وقتى امام حسين عليه السلام كشته شد آسمان گريه كرد و گريه آسمان آن بود كه صفحه آسمان تماما سرخ شده بود . (363)

ابن سيرين گفته است : بعد از يحيى بن زكريا ، آسمان بر احدى گريه نكرد و مگر براى امام حسين . (364)

خود را ملاقات كرد از يكى از غلامان حضرت روايت شده كه گفت : روزى امام سجاد عليه السلام به صحرا تشريف برد ، من نيز از پشت سر آن جناب بيرون رفتم وقتى به آن حضرت رسيدم ديدم كه بر روى سنگ ناهموارى سر به سجده گذاشته و شنيدم گريه او را كه در سينه خود مى گردانيد ، و شمردم كه هزار مرتبه اين تهليلات را در سجده خواند :

لا اله الا ا لله حقا حقا ، لا اله الا الله تعبدا ورقا ، لا اله الا الله ايمانا و تصديقا .

آن گاه سر از سجده برداشت ديدم صورت و ريش مباركش را آب ديدگانش فرو گرفته عرض كردم : اى سيد و آقاى من ، وقت آن نشده كه اندوه شما ، مام شود و گريه شما كم گردد ؟

فرمود : واى بر تو يعقوب بن اسحاق ابراهيم عليه السلام (367) پيامبر و پيامبر زاده بود و دوازده پسر داشت و خداى بزرگ يكى از پسرانش را از نظر او غايب كرد از حزن و اندوه مفارق آن پسر ، موى سرش سفيد شد و پشتش خميده گرديد و چمشش از بسيارى گريه نابينا شد و حال آن كه پسر وى در دنيا زنده بود ولى من با چشم خود پدر و برادرم را با هفده تن از اهل بيت كشته و سر بريده ديدم پس چطور حزن و من به آخر رسد و گريه ام كم شود .

روايت شده كه آن حضرت بعد از قتل پدر بزرگوارش از مردم كناره گرفت و در باديه در خانه اى

كه سياه چادر گويند چند سال منزل فرمود و گاه به زيارت جدش اميرالمومينن عليه السلام و پدرش امام حسين عليه السلام مى رفت و كسى مطلع نمى شد . (368)

امام صادق عليه السلام فرمود : پس از شهادت امام حسين عليه السلام زنان بنى هاشم خضاب نكردند و روغن نماليدند و سرمه نكشيدند تا سر عبيدالله زياد رسيد و جدم امام زين العابدين آن چنان مى گريست كه اشك او محاسنش راتر مى كرد . (369)

از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود : هر كس كه چون يادى از ما در نزد او شود و ديدگانش پر از اشك گردد ، اگر چه اندازه بال مگسى باشد ، خداوند گناهانش را بيامرزد ، هر چند مانند كف دريا باشد . (370)

امام سجاد عليه السلام بر پدر بزگوارش چهل سال گريست ، وقتى ماه محرم مى آمد امام كاظم عليه السلام را كسى خندان و شاد نمى ديد تا روز عاشورا كه بر آن حضرت روز مصيبت و حزن بود . (371)

من روضه خوانى را دادند

آقا سيد اسدالله نقل كرده اند : مجلس روضه خوانى داشتيم ، شب ختم شد ، درها را بستيم ، و خوابيديم ، در خواب ديدم جلسه روضه تمام شده مردم رفته اند ولى آقايى ايستاده است خدمتش عرض كردم : آقا روضه تمام شده مى خواهيم درها را ببنديم و استراحت كنيم ، فرمود : براى كه روضه خوانديد ؟

گفتم : براى امام حسين .

فرمود : مى خواهى مزد شما را بدهم ، پرسيدم شما كى هستيد ؟ جوابى نفرمود دست در جيب مباركش

كرد و يك عدد و ان يكاد . . . با يك زنجير زيبا مرحمت كرد و فرمود : اين براى خودت بعد چيز ديگرى داد و گفت : اين براى كنيز زهرا . گفتم : مقصود كيست ؟

فرمود : عيالت كه زحمت پذيرايى روضه را عهده دار بود و براى بچه ها هم دو چيز ديگر لطف فرمود : عرض كردم : خودتان را معرفى نكرديد ؟

فرمود : شما براى چه كسى روضه مى خوانديد ؟

عرض كردم : براى امام حسين فرمود : من پدرشان هستم از شادى بيدار شدم ديدم اتǙ ، معطر و ان يكاد آن جǠاست كه هنوز زنجيرش را داريم از آن حرزها هم در ناراحتى و بيمارى بچه ها استفاده كرديم يك بار هم پسرم تصادف كرد ، از بركت حرزها سالم ماند . (372)

هاى فرزندم حسين در اين دفتر ثبت شده است .

ايشان نگاه مى كنند ، مى بيند نام عده اى از مرثيه خوانان در آن دفتر ثبت شده و همچنين مقدار پوليب كه در مجالس دو ماه محرم و صفر آن سال به جهت خواندن روضه به آنان داده مى شود دقيقا در آن دفتر آمده است .

آن مرحوم نام خودشان را نيز در آن دفتر مى بيند و متوجه مى شوند كه در مقابل نام ايشان نوشته شده : سى تومان !

از خواب بيدار شده و از رويايى كه ديده بودند سخت متعجب مى شوند ، زيرا سى تومان گرچه در آن زمان براى يك مجلس مبلغ زيادى بوده ولى براى دو ماه و براى مجالس زياد غير قابل باور بوده است .

اتفاقا در آن سال چند روز به ماه محرم مانده بود كه ايشان بيمار شده و قدرت خارج شدن از منزل را از دست مى دهند و بيمارى ايشان هم چنان ادامه مى يابد تا ماه محرم و صفر تمام مى شود در مدت دو ماه فقط يك روز حال ايشان سبك شده و در يكى از مجالس خود شركت مى كنند و بعد از مجلس صاحبخانه پاكتى را به ايشان مى دهد كه در آن سى تومان پول بوده است .

پس از آن صادق بودن روياى ايشان واضح مى شود و روشن مى شود كه چقدر حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام به مجالس روضه و همچنين به مرثيه خوانان عنايت دارند ! و چگونه همه آنها با نظم و برنامه در كنترل آن حضرت است .

براى روشن

شدن اهميت روضه خوانى و مجالس روضه اى كه با اخلاص و ارادت برپا مى شود ، و مورد توجه خاص حضرت فاطمه زهرا عليهماالسلام است به اين روايت توجه كنيد :

امام صادق عليه السلام در روايتى مى فرمايند :

ما من باك يبكيه الا وقد وصل فاطمه و اسعدها عليه و وصل رسول الله صلى الله عليه و آله و ادى حقنا(373)

هيچ كس نيست كه براى امام حسين عليه السلام گريه كند مگر آن كه گريه او به حضرت فاطمه عليه السلام مى رسد و او را بر گريه براى امام حسين عليه السلام كمك مى كند ، او به رسول خدا صلى الله عليه و آله مى رسد ، و حق ما را (در اين باره ) ادا مى كند .

در روايت ديگرى امام صادق عليه السلام درباره اهميت گريه بر امام حسين عليه السلام مى فرمايند :

. . . انه لينظر الى من يبكيه فيستغفر له و يسال اباه الاستغفار له و يقول : ايها الباكى لو علمت ما اعد الله لك لفرحت اكثر مما حزنت و انه ليستغفر له من كل ذنب و خطيئه . (374)

امام حسين عليه السلام به كسى كه بر ايشان بگريد مى نگرند ، آنگاه براى او استغفار مى كند و از حضرت اميرالمومنين عليه السلام مى خواهند كه ايشان هم براى او طلب آمرزش كنند . و به گريه كننده مى فرمايند : اگر مى دانستى كه خداوند چه چيزى را براى تو آماده نموده بيشتر از مقدارى كه غمگين شدى مسرور مى شدى و امام حسين عليه السلام براى او طلب

آمرزش مى كند و از هر گناهى و خطايى كه انجام داده است .

يك قطره اشك در غم آن خسرو شهيد صدنامه سياه گنه مى كند سفيد از روايت استفاده مى شود اين است كه مجالس روضه در منظر امام حسين عليه السلام است و كسانى كه در آن مجالس حضور پيدا مى كنند ، بايد بدانند در منظر حضرت سيدالشهدا عليه السلام هستند و احترام و ادب را كاملا رعايت كنند .

نكته بسيار مهم ديگر اين است كه گريه كنندگان بر امام حسين عليه السلام بايد پس از عزادارى و گريه براى ظهور منتقم خون آن حضرت دعا كنند و از خداوند بخواهند كه در تعجيل فرج حضرت بقيه الله ارواحنا فداه تعجيل نمايد تا در اين هنگام مورد عنايت و دعاى امام زمان صلوات الله عليه نيز واقع شوند .

در يك روياى صادقه حضرت امام عصر عليه السلام ارواحنا فداه فرمودند :

انى لادعو لكل مومن يدعو لى بعد ذكر مصائب سيدالشهدا فى مجالس العزاء (375)

من حتما دعا مى كنم براى هر فرد با ايمانى كه در مجالس سوگوارى بعد از ياد مصايب سيدالشهدا براى من دعا نمايد .

را بخشش و شجاعت . (376)

فرمود كه همه مردم از شوق و ذوق گريستند . (379)

امام حسين عليه السلام عمامه مروان را به گردنش پيچيد .

در احتجاج از محمد سائب روايت كرده است كه مروان بن حكم به حسين ابن على عليه السلام گفت : اگر افتخار شما به فاطمه عليهماالسلام نباشد به چه چيز بر ما فخر مى كنيد ؟ حسين عليه السلام برخاست ، گلوى او را بگرفت و بفشرد و آن حضرت بسيار نيرومند بود و عمامه مروان را به گردن او پيچيد تا بى هوش شد . (380)

اين چه بود ؟ فرمود : چون جدم مى دانست كه در صلب آنان جميع شيعيان هستند ايشان را به همين جهت نمى كشت .

حاصل آن كه آن حضرت را نزد خدا مرتبه بزرگى بود كه بدون شهادت به آن مرتبه نمى رسد ، بنابراين كوشش كرد تا خود را بدان مرتبه بزرگ رسانيد .

در اخبار آمده كه از افرادى كه در كربلا حاضر شده بودند به بلاى و عقوبتى گرفتار شدند و محل عبرت ديگران گرديدند و به رسوايى هر چه تمام تر به جهنم واصل شدند . (381)

چهار هزار ملائكه ژوليده مو و غبار آلوده كنار قبر امام حسين عليه السلام

روايت شده كه خداى توانا آن چهار هزار فرشته اى را كه در جنگ بدر براى رسول خدا صلى الله عليه و آله فرستاده بود ، براى امام حسين عليه السلام نيز فرو فرستاد و آن حضرت را مخير كرد بين اين كه بر دشمنان خود ظفر يابد و اين كه خدا را ملاقات كند . ولى آن حضرت ملاقات خدا را انتخاب كرد و به فرشتگان دستور داد كه نزد قبرش باشند . آن فرشتگان ژوليده مو و غبار آلوده و منتظر قيام آن قائمى هستند كه از فرزندان حسين عليه السلام است .

روايت شده كه امام حسين عليه السلام روز عاشورا 1800 جنگجو را به دست خود به جهنم فرستاد و آنان را براى مبارزه دعوت مى كرد . ابتدا يك نفر يك نفر براى جنگ با آن حضرت مى آمدند . بعد از آن ده نفر ده نفر ، براى سومين بار صد نفر صد نفر

به جنگ او آمدند . براى آخرين بار همه لشكر به دور آن حضرت اجتماع كردند و حضرت را از چهار طرف احاطه كردند . (382)

در پاسخ گفت : انا اهل بيت النبوه و معدن الرساله و مختلف الملائكه ، بنا فتح الله و بنا ختم (384)

ما خاندان نبوت و رسالت و مركز آمد و رفت فرشتگان و محل نزول رحمت خدا هستيم و . . .

يزيد مردى است فاسق و بزهكار ، شراب خوار ، قاتل بى گناهان و متاجر به فسق ، مثل من با اين سوابق درخشان با چنين كسى بيعت نمى كند .

بدين گونه امام عليه السلام با نهضت خلافت و سازنده خود ، ماهيت كثيف اين حكومت را به مسلمانان جهان نشان داد و پرده از روى منويات خطرناك آن برداشت و سرانجام احساسات مردم را عليه امويان بسيج نمود . چيزى نگذشت كه درتمام اقطار اسلامى نهضت هايى روى داد كه منجر به نابودى كامل حكومت امويان شد . (385)

در زمان معاويه مردان شجاع و نامى فراوانى از مسلمين چون حجر بن عدى و رشيد هجرى را به جرم حب اهل بيت و ولاى على عليه السلام كشتند . علاوه بر همه اينها معاويه با تمهيد مقدماتى ننگين ، سبط اكبر رسول خدا صلى الله عليه و آله يعنى امام دوم شيعيان جهان حسن بن على عليه السلام را مسموم و شهيد مى سازد . (386)

و كام روايى از قبيل پول ، مقام ، كنيزان رقاصه و . . . در اختيار داشت ، چشم ناپاك و هرزه اش را به بانوى شوهر دار عفيفى دوخته بود .

پدرش معاويه به جاى اين كه در برابر رفتار زشت و ننگين عكس العمل كوبنده اى نشان دهد ، با حيله گرى و دروغ پردازى و فريبكارى ، مقدماتى فراهم ساخت تا زن پاكدامن مسلمان را از خانه شوهر جدا ساخته به بستر گناه آلوده پسرش يزيد بكشاند . امام حسين عليه السلام از قضيه با خبر شد . در برابر اين تصميم زشت ايستاد و نقشه شوم معاويه را نقش بر آب ساخت و با استفاده از يكى از قوانين اسلام زن را به شوهرش عبدالله بن سلام بازگرداند و دست تعدى و تجاوز يزيد را از خانواده مسلمان و پاكيزه اى قطع نمود و با اين كار همت و غيرت هاشميان را نمايان ساخت و علاقه مندى خود را به حفظ نواميس جامعه مسلمان ابراز داشت و اين رفتار داستانى شد كه در مفاخر آل على عليه السلام و دنائت و ستمگرى بنى اميه ، براى هميشه در تاريخ به يادگار ماند . (387)

بود كه وارد مجلس شد و با معاويه مشغول صحبت است ؟

در جواب اعرابى گفته شد : اين مرد حسين بن على عليه السلام بود . اعرابى به امام عليه السلام عرضه داشت : اى فرزند دختر رسول الله درباره قضاى حاجت من به معاويه امر فرماييد كه حاجت مرا برآورد . امام حسين عليه السلام به معاويه فرمود : حاجت اين مرد را برآور . معاويه به دستور حضرت حاجت اعرابى را برآورده نمود .

اعرابى نيز به همين مناسبت اشعارى را سرود :

اتيت العيشمى فلم يجد لى

الى ان هزه ابن الرسول

هو ابن مصطفى كرما وجودا

و من بطن المطهره البتول

و ان لهاشم فضلا عليكم

كما فضل الربيع على المحصول

به سوى درخت خشك فاسدى آمدم ، بلكه از آن به من منفعتى رسد (يعنى معاويه ) . پس سخاوتى نكرد و منفعتى به من نرسانيد تا اين كه حركت داد درخت خشك را فرزند گرامى رسول خدا كه بى شك فرزند پيامبر مصطفى صلى الله عليه و آله و پسنديده و برگزيده است از حيث سخاوت و كرم و كريم و جواد است و از بطن مطهره بتول عذراست .

به درستى كه اى معاويه گروه بنى هاشم را بر شما كه نسل اميد هستيد از قدر و فضيلت و منقبت و زيادتى هست چنان كه زمين گلزار و فصل بهار را فضيلت بيشترى است بر زمين خشك خالى و بى علف و بى ثمر و بر فصل خزان .

معاويه به اعرابى خطاب كرد : من تو را عطا نمودم و حاجت تو را برآوردم ، اما تو حسين عليه السلام را

مدح و ثنا مى گويى ؟ اعرابى پاك طينت و نيكو سيرت به معاويه ملعون گفت : اى معاويه ! عطا نمودى براى من از حق و مال آن بزرگوار و برآوردى حاجت مرا به گفته او ، يعنى تو را هيچ حقى در ميان نيست تا سزاوار مدح و ثنا باشى . (390)

را ظالم دانسته اى . معاويه ، غير خودت ره نبند و به غير نشانه و هدف خودت تير نفرست و با ما دشمنى مكن . تو در مقابل ما اطاعت كردى مردى را كه در اسلام سابقه نداشته و هميشه منافق بوده و شير تو را هم نمى خواهد . پس براى خودت فكر كن و به او واگذار كن (مقصود حضرت ، عمروعاص است ) . (392)

بلى امام حسين عليه السلام امشب تشريف فرما شده اند . پس والى حضرت را طلبيد و عرضه داشت : توجه فرماييد چه بلايى بر سر ايشان آمده است ! حضرت اين منظره را ديده رو به سوى كعبه گردانيد و دست به دعا برداشت و ساعتى دعا كرد . پس از دعا به سوى آنها آمد و دست آن مرد را گرفته از دست آن زن جدا كرد . پس از اين جريان والى عرضه داشت : اى پسر رسول خدا ، آيا عقاب كنم او را به اين كارى كه كرده است ؟ حضتر فرمودند : نه (394)

شايد غرض حضرت اين بوده كه همان مفتضح شدن ميان مردم مكافات علمشان بوده است . ولى متاسفانه اخيرا عده اى مجهول الحال در لباس روحانيت ترويج وهابيت كرده اين گونه كرامات را منكرند !

واى بر گبر مسلمان نماى

ساخته بر منبر محمود جاى

دعوى دين و دل بى ترس و باك

مسخره بنمود بر اين دين پاك

دزد به محراب چو تنها رود

از پى قنديل و مصلا رود

گربه اگر چه حج اكبر كند

هم به حرم صيد كبوتر كند (395)

رفتند باغى مشاهده كرده ، داخل آن شدند و هر كس از هر ميوه اى خواست خورد .

و چون از باغ بيرون آمدند از نظرها ناپديد شد (معجزه ديگر در آن وقت از آن حضرت سر زد) در همان حال آهويى پيدا شد حضرت به او اشاره نمود (آهو نزديك آمد) ، فرمود او را ذبح كنيد و استخوان آن را نشكنيد آن حيوان را ذبح كردند و گوشت آن را خوردند و استخوان ها را در پوستش نهادند . آن حضرت دعا كرد و آهو زنده شد پس به اصحاب فرمود هر كدام به شير آهو مايل باشيد از آن بدوشيد . همه از آن دوشيدند و آشاميدند و به بركت دعاى حضرت همه را كفايت كرد . بعد به آهو فرمود تو را چند طفل است و انتظارت را مى كشند برو آنها را شير بده . (396)

؟

حضرت فرمود : آيا دوست دارى خداوند مادر تو را زنده كند و تو را به آنچه مى خواهى خبر دهد ؟

آن جوان گفت : چه بسيار نيك است ، حضرت برخاست و با آن جوان روانه شد و مردم هم با آنان روانه شدند تا به منزل مادر او رسيدند . حضرت بر سر مادر او ايستاد و خداى عزوجل را به دعاهايى خواند كه نفهميدم . بعد فرمود : قومى يا امه الله باذن الله تعالى و اوصى الى ابنك بما تريدين . اى كنيز خدا به اذن خداى تعالى برخيز و به پسرت آنچه خواهى وصيت كن . ناگاه آن زن برخاست و شهادت داد و گفت : السلام عليك يابن رسول الله ، همانا نزد من مال زيادى بود در فلان جا نهادم ، آن را بيرون آور و دو سوم آن براى شما هر چه خواهيد بكنيد و ثيك سوم ديگر را به همين پسرم بده اگر مى دانى دوست شماست و اگر مخالف است از آن منعش فرما ، زيرا مال من حرام است بر كسى كه شما اهل بيت را دشمن بدارد . آن زن دوباره مرد و حضرت فرمود : او را غسل دهيد و دفن كنيد .

اخلاق باشد و اكنون علايم امامت در حسين بن على موجود است ، و از خوان احسان او ايتام و ارامل و مساكين بهره ورند ، سخنان او را در دل آن طبيب موثر شد ، اما با خود گفت : مى بايد گفتار اين كس را محك زد ، اتفاقا در همسايگى او بيوه زنى بود كه يتيمى داشت و آن زن مريض شد . پسرش را نزد طبيب فرستاد و گفت : مادرم چنان حالتى يافته ، طبيب پس از استفسار از عقيده آن پسر ديد از محبان حسين عليه السلام است ، گفت : علاج مرض مادرت جگر اسبى است فلان رنگ . يتيم گفت : از كجا فراهم كنم ؟ پاسخ داد : از امامت حسين بطلب

آن طبيب خدمت امام حسين آمد و از غلامان خواست او را به طويله ببرند تا اسب ها را بنگرد . چون آنها را كشته ديد پرسيد نه براى چه اينها را كشته اند ؟ گفتند : براى يتيمى كه مادرش معالجه شود طبيب تقاضا كرد خدمت حضرت برسد . چون او را آوردند به قدم هاى آن بزرگوار افتاد و از شيعيان شد . حضرت علت پرسيد ؟ او جريان را بيان كرد . حضرت فرمود : اينها سهل است ، بيا تا به تو امرى بالاتر بنمايم و دعا نمود : الهى تو قادرى اينها را زنده كنى ، اگر ما را نزد تو قرب و منزلتى است به حرمت جد و پدر و مادر و برادرم اينها را زنده گردان اسبان به قدرت بارى زنده شدند . (397)

عربى به قصد ملازمت امام حسين عليه السلام به مدينه آمد و در بين راه با همسرش مباشرت كرد و قبل از غسل خدمت آن حضرت آمد ، منظورش امتحان بود ، چون نظر حضرت به او افتاد فرمود : يا اخى العرب شرم نمى كنى با اين حال نزد امام زمان خود مى آيى ؟ عرض كرد : چه حالى ؟ فرمود با همسرت در راه ، در فلان موضع مباشرت نمودى اكنون اينجا جنب ايستاده اى ؟ عرض كرد : يابن رسول الله ، غرضم معلوم شد و مدعايم حاصل ، اشهد انك ابن رسول الله صلى الله عليه و آله و وصيه و از مجلس بيرون رفته و بعد از غسل برگشت و پاسخ مسائل مشكل خود را از آن حضرت پرسيد .

او مى انجاميده است .

بعد از گذشت يك سال با روى باز و چهره خندان به صاحب مجلس مى گويد : به بركت مجلس سيدالشهدا عليه السلام ، دخترم بعد از 13 سال حامله گشته و فرزندى به او عنايت شده كه نامش را حسين گذاشتيم و به اين وسيله تمام آن خانواده به دين اسلام مشرف مى شوند . (398)

كبير و ابن اثير در اسد الغابه از امام مجتبى عليه السلام نقل مى كنند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در خواب ديد كه بنى اميه پاى بر منبرش مى گذارند و نيز مى گويد : روايت شده كه جست و خيز مى كنند بر منبرش چون بوزينه گان . پس خداى تعالى اين آيات را فرستاد : انا انزلناه . . . خير من الف شهر .

قاسم كه راوى حديث است مى گويد : حساب كرديم ديديم ملك بنى اميه هزار ماه است . (402)

مسعودى در مروج الذهب مى گويد : جمع مدت سلطنت بنى اميه تا زمانى كه منقرض شدند و خلافت به بنى العباس منتقل شد ، هزار ماه كامل بود بدون كم و زياد . رسول خدا صلى الله عليه و آله هميشه ابوسفيان را لعن مى كرد و مى فرمود : اللعين بن اللعين ، الطليق بن الطليق . و نيز رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است : هرگاه معاويه را بر منبر من ديديد او را بكشيد . (403)

دانشمندان مانند محمد عبده مصرى در شرح نهج البلاغه صرير كسى راگويند كه صحيح النسب باشد ، و لصيق كسى است كه بيگانه باشد و او را به فاميل و قبيله چسبانده باشند .

اميه مرد بدنامى بود كه متعرض زنان مى شد و به فحشا و زنا معروف بود و كسى است كه به ده سال جلاى وطن و ترك مكه محكوم شد ، به شام رفت و در آن جا ده سال ماند و در آن جا با زن يهودى شوهردارى زنا كرد . آن زن در فراش شوهرش كه يهودى بود پسرى آورد و اميه او را به خود ملحق كرد ، و او را ذكوان ناميد ، و كنيه اش را ابى عمرو نهاد و زن خودش را در زندگى خودش به او داد . و اين ذكوان پدر ابى معيط و جد عقبه پدر وليد بن عقبه ، برادر مادرى عثمان است . (404)

و عمرو را اسير كرد ، و معاويه گريخت ، و آن چنان فرار كرد كه وقتى به مكه رسيد پاهايش ورم كرده بود و تا دو ماه خود را معالجه مى كرد (405) ابوسفيان گفت : به خدا اگر زنده بمانم حكومت را از دست هاشميان بيرون خواهم كرد . (406)

هنگامى كه عثمان به خلافت رسيد ، ابوسفيان بر او وارد شده اظهار داشت : خلافت را چون گوى در دست بنى اميه بچرخان كه خلافت و رسالت جز سلطنت چيز ديگرى نيست ، و من بهشت و جهنمى نمى فهمم . (407)

ز مخشرى گويد : ابوسفيان مردى بود كوتاه قامت و بدشكل و صباح كه مزدور و اجير ابوسفيان بود از طراوت جوانى برخوردار بود . هند اين جوان را به نظر خريدار نگاه مى كرد ، عاقبت نتوانست خوددارى كند و او را به سوى خويش خواند و در ميانشان روابط پنهانى برقرار گشت . اين روابط نامشروع در حدى بالا گرفت كه پاره اى از مورخان معتقدند علاوه بر معاويه ، عتبه فرزند ديگر ابوسفيان هم در حقيقت از صباح بوده است . و نيز گفته اند : هند از به دنيا آوردن اين طفل در منزل خويش خشنود نبود ، از اين رو سر به بيابان نهاد و در تنهايى كودك خود ، عتبه را به دنيا آورد .

رشته كشيد و به گردن آويخت . اين زن نيز مانند شوهرش ابوسفيان با پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله سخت دشمن بود ، بلكه دشمنى وى شديدتر بود . خلاصه آن كه طرز تفكر هند با طرز تفكر خصمانه ابى سفيان نسبت به رسول خدا صلى الله عليه و آله كاملا مشابه بود .

پدر معاويه ابوسفيان است كه آزار و دشمنى او به پيشواى اسلام از آغاز بعثت آشكارتر از كفر ابليس است . وى رهبرى دشمنان رسول خدا صلى الله عليه و آله از كفار قريش و مشركان مكه را بر عهده داشت و از سخت ترين دشمنانش به شمار مى آمد و هميشه پرچم كفر را به دوش مى كشيد و در برابر رسول خدا صلى الله عليه و آله از بت پرستى جانبدارى و پشتيبانى مى نمود . در مكه دام ها و نيرنگ ها عليه مقام رسالت ساخت و در مدينه جنگ ها و دشمنى ها عليه آن حضرت پرداخت تا از بت پرستى و رذايل اخلاقى دفاع نمايد و با رسالت الهى پيغمبر صلى الله عليه و آله و فضايل اخلاقى كه هدف آن حضرت بود مبارزه كند . (409)

داستان پسر هند مگر نشنيدى

كه از او و سه كس او به پيمبر چه رسيد

پدر او دو دندان پيمبر بشكست

او به ناحق حق داماد پيمبر بستاد

پسر او سر فرزند پيمبر ببريد

بر چنين قوم تو لعنت نكنى شرمت باد

لعن الله يزيدا و على آل يزيد (410)

مادر او جگر عم پيمبر بمكيد (411)

اللهم العن اول ظالم حق محمد و آل محمد و آخر تابع له على ذلك ، اللهم العن

العصابه التى جاهدت الحسين و شايعت و بايعت و تابعت على قتله ، اللهم العنهم جميعا . . . (فرازى از زيارت عاشورا)ص

بودند .

در سال سوم به خانه كعبه (قبله مسلمين ) منجنيق بست و آنجا را سنگ باران نمود (416) درباره جنايات يزيد از لحاظ فساد عقيده اش و بد طينتى و ستمگرى و خون ريزى هاى وى و تحقير و ناچيز شمردن دين خدا همه متفقند ، به تمامى كتب تاريخ و سيره مراجعه كنيد ، هيچ كس نامى از او نبرده مگر آن كه از او به بدى ياد كرده است .

كه از نويسندگان عامه است بعد از ذكر اجمالى از سيره يزيد مى نويسد : بى شك اين نوع حكومت كه يزيد برپا كرده بود ، مورد رضايت هيچ يك از مسلمانان نبوده است و البته امام حسين عليه السلام در قيام خود نسبت به چنين عنصرى معذور بود ، زيرا محاربه و مبارزه با اين اخلاق زشت و ناپسند شرعا واجب بوده است . (421)

عليه السلام را مى بوسيد . (423)

در مسابقه پيش افتاد ، يزيد شاد شد و شعرى در تشويق آن حيوان سرود شگفت آورتر آن كه وقتى اين ميمون مرد جناب پادشاه اموى سخت افسرده شد و دستور داد مردار ميمون را كفن و دفن كنند و مردم شام برايش عزادارى نمايند . (426)

و مسير خلافت را تغيير دادند ، و در سايه آن توانستند احكام اسلام را دگرگون كنند و به نفع خود توجيه نمايند .

در زمان حكومت ابوبكر ، حق مسلم دختر پيغمبر گرفته شد و اعتنايى به موازين قطعى اسلام نكردند . و نيز در زمان حكومت عمر به گفته خودش :

متعتان محللتان فى زمن رسول الله صلى الله عليه و آله انا احرمهما

دو چيز (متعه ) در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله حلال بود كه من (به اجتهاد خود) آنها را حرام مى كنم . . . حلال مبين شرعى را حرام اعلام و دو حكم مسلم اسلام را نسخ كرد همچنين عثمان كه حكومت را به دست گرفت ، دوستان اميرالمومنين و مردان حق پرست را به هر بهانه اى آزار و شكنجه مى داد و از طرفى خاندان كثيف بنى اميه را وارد حكومت اسلامى نمود و بيت المال مسلمين را بر خلاف سيره رسول الله صلى الله عليه و آله در تيول آنها قرار داد ، تا آن كه امت اسلامى از تحمل آن همه ظلم و ستم به ستوه آمده و در حقيقت نتيجه كارهايش گيرش شده و به زندگى ننگينش خاتمه داد . امت اسلامى كه از بى سرو سامانى به جان آمده براى سر و سامان گرفتن اوضاع مسلمين با اصرار تمام با اميرالمومنين عليه السلام بيعت كردند ، اما در زمان خلفاى سه گانه مسير افكار مردم آنچنان به انحراف كشانده شده بود كه آن حضرت با تمام تدبير و لياقت نتوانست آنها را به راه راست و مسير پيغمبر صلى الله

عليه و آله باز گرداند . گويى مردم ستعداد و فكر خود را از دست داده بودند و نتوانست به مردم بفهماند كه معاويه صلاحيت زعامت امت اسلامى را ندارد ، تا اين كه به دست بدترين خلق در محراب عبادت ، و در حǙęɠكه جرمى جز حق طلبى و عدالت خواهى نداشت به شهادت رسيد . پس از كشته شدن آن حضرت ، حسن بن على عليه السلام فرزند برومندش كه از هر جهت صلاحيت رهبرى مسلمين را داشت با وضع آشفته ترى روبه رو گرديد ، چنان كه عده اى از كسانى كه با او بيعت كرده بودند با تطميع معاويه او را وادار به صلح كردند و در نتيجه پسر ابوسفيان حكومت اسلامى را قبضه كرد ، و با اعمال قدرت ، شرايط صلح از جمله انتخاب نكردن يزيد به ولايت عهدى را ناديده گرفته بلكه براى باقى ماندن قدرت و حكومت و سلطنت در خاندان بنى اميه در مقام كشتن حسن بن على عليه السلام بر آمد تا آن كه يزيد را وليعهد خود قرار دهد و با مسموم كردن فرزند پيغمبر نور چشمى خود يزيد را به جامعه اسلامى تحميل كند . وليعهدى يزيد نه تنها بر خلاف مصالح على اسلام و مسلمين بود بلكه با قوانين و مقررات اجتماعى هم توافق نداشت ، زيرا پر واضح است جوانى قمار باز سگ باز دائم الخمر هرزه و بيگانه از احكام اسلام نه تنها جامعه مسلمين را رهبرى نمى كند ، بلكه موجب انحطاط و سقوط اسلام و مسلمين خواهد شد .

هر چه بود خواسته معاويه است بايد انجام شود

، و مخالفت شخصيت هايى چون امام حسين عليه السلام و بزرگانى از مردان حق او را از راه باز نداشت و سرانجام يزيد وارث مقام خلافت كه در زمان معاويه از آن صورت ساده و بى آلايش به طور كلى خارج شده و به صورت دربار امپراتوران روم درآمده بوده گرديد .

به موجب عوامل وراثت و تربيت و وضع خانوادگى كه شقاوت و پستى را از ابوسفيان و آل اميه به ارث برده و در دامن مادرى هم چون ميسون كه سابقه مسيحيت داشته تربيت شده و در نتيجه ، بغضى نسبت به اسلام در قلب او رسوخ كرده و نيز با فراهم بودن همه گونه وسايل عياشى و هرزگى در دربار معاويه جرثومه اى از رذالت و ناپاكى و بوالهوسى زمام حكومت را به دست گرفته بود و همچون كرم درخت كه ارتزاقش از درخت است ، اما درخت را مى خشكاند ، يزيد هم عنوان و شخصيتش به اسلام بستگى دارد ، و به عنوان خليفه مسلمين بر مقدرات امت اسلامى حكومت مى كند ، اما در صدد محو اسلام و نابودى احكام قرآن است .

اين جاست حسين بن على عليه السلام كه در حقيقت حافظ حوزه ديانت است و به حكم يك وظيفه الهى مى بايست از حريم اسلام و مسلمين دفاع كند ، حاضر نمى شود خلافت او را امضا كند و دست بيعت به او بدهد و در پاسخ مروان كه به عنوان نصيحت و خيرخواهى او را به بيعت با يزيد مى خواند مى گويد : على الاسلام السلام اذ قد بليت الامه براع مثل يزيد

اگر

چنين است كه يزيد زمامدار امر مسلمين باشد بايد با اسلام وداع كرد و براى هميشه فاتحه اش خواند (429)

دهيد ، زيرا بهشت و دوزخى در كار نيست . اى بنى اميه ، بكوشيد و خلافت را مانند گوى به چنگ آوريد . سوگند به آن چيزى كه قسم مى خورم به آن (مراد بت هاست كه هميشه به آن قسم مى خوردند) پيوسته طالب و شايق همچو سلطنت و پادشاهى براى شما بوده ام ، شما هم نگهبان آن باشيد تا به اولاد خود به ارث برسانيد .

آن قوم رسوا تمام راه ها را مسدود نمودند و دست باغبان معنوى و حقيقى را به كلى از تصرف در باغ كوتاه كردد و مانع از ظهور آب حيات شدند . كم كم شجره طيبه رو به ضعف گذارد تا در دوره خلافت يزيد پليد نزديك بود شجره طيبه لااله الاالله به كلى خشك شود و نام خدا از ميان برود و حقيقت دين محو گردد .

بديهى است هر باغبان عالمى وقتى فهميد از هر طرف آفات به باغش روى كرده ، فورى بايد در مقام علاج برآيد ، و الا به كلى ثمرات باغش از ميان خواهد رفت .

در آن موقع هم كه باغبانى باغ توحيد و رسالت به باغبان عالم دين حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام سپرده شد ، متوجه شد كه لجاج و عناد و الحاد بنى اميه كار را به جايى رسانيده كه نزديك است درخت توحيد خشك شود . بلكه قصد دارند شجره طيبه لااله ز لا الله را از ريشه بركنند و دور بيندازند . قامت مردانگى برافراشت . فقط و فقط براى آبيارى باغ رسالت و تقويت شجره طيبه لااله الا الله به سوى كربلا

حركت كرد ، ولى به خوبى مى دانست بى آبى به ريشه درخت اثر كرده و ديگر آب هاى معمولى اثرى ندارد و احتياج به تقويت قوى دارند . چنان كه در كشاورزى رسم است وقتى باغبان دانشمند ديدند درختى به كلى بى قوت شده تقويت قوى لازم دارد او را با قربانى علاج مى كنند ، يعنى گوسفندى يا موجود جان دارى را كنار آن درخت ذبح و با پوست و گوشت و خون در پاى درخت دفن مى كنند تا درخت از نو قوت و قدرت بگيرد . (430)

خواهند طرفداران اهل بيت عليه السلام را هدف اكاذيب خودشان قرار بدهند .

لذا شيعه در تمامى روزها سوگوار حضرت سيدالشهدا عليه السلام است و از آنهاست روز اربعين آن حضرت كه در تظاهر به زيارت و اقامه ماتم و عزادارى كوتاهى نكرده و نبايد بكنند و از اين جاست كه امام حسن عسكرى عليه السلام زيارت اربعين را از علايم ايمان شمرده اند ، چون مومن واقعى كسى است كه نگذارد آثار نهضت حسينى فراموش شود و از شركت در هدف آن حضرت كوتاهى نورزد . (431)چون حسن بن على عليه السلام شهيد شد ، شيعيان (432) عراق به جنبش آمدند و به امام حسين عليه السلام نامه نوشتند در خلع معاويه و بيعت با آن حضرت . اما او امتناع كرد و فرمود : ميان ما و معاويه (433) پيمان و عقدى است كه شكستن آن روا نباشد تا مدت آن سرآيد و چون معاويه بميرد در اين كار بايد نگريست . معاويه در نيمه ماه رجب سال 60 هجرى در دمشق به جهنم واصل شد . يزيد وقت مرگ پدرش در حوران بود . (434) ضحاك بن قيس پس از مرگ معاويه به منبر رفت و كفن معاويه را به دست گرفت ، خداى را سپاس گفت و ستايش كرد و گفت : معاويه پناه عرب بود . خداوند فتنه ها را به وسيله او از بين برد و او براى عرب پشتيبانى بزرگى بود . او را بندگان فرمانروايى داد و شهرها را به دست او گشود . (435)اينك معاويه از اين جهان رفت و اين كفن اوست كه او را

در آن بپيچيم و در گور كنيم و او را به اعمالش واگذاريم تا پس از برزخ در قيامت حاضر گردد و نتيجه كارهايش را ببيند . هركس ميل دارد او را تشييع كند بيايد . سپس ضحاك بر وى نماز گزارد و او را در مقبره باب الصغير دفن كردند ، و بلافاصله توسط پيك مخصوص جريان را به يزيد اطلاع داد و تاكيد كرد كه هر چه زودتر در قصر خلافت حاضر شود و از مردم مجددا بيعت گيرد . (436)

يزيد پس از اطلاع از حوران بيرون شد و بعد از سه روز خود را به دمشق رسانيد ضحاك با گروهى از وى استقبال كردند . پس از آن كه به همديگر رسيدند ضحاك او را بالاى قبر پدرش برد و او بر قبر پدرش نماز گزارد و پس از آن داخل شهر شد و در مسجد جامع بر منبر قرار گرفت و گفت :

اى مردم ، معاويه يكى از بندگان خدا بود ، خداوند بر وى احسان كرد و سپس به سوى خود فراخواند . معاويه از جانشين بهتر و از سابقينش پايين تر بود . من از اعمال و كردار او سخن نمى گويم ، زيرا خداوند به اسرار آن داناتر است . اگر پروردگار از وى درگذرد با رحمت خود از وى در گذشته و اگر او را عقوبت كند ، به سبب گناهانى است كه وى مرتكب شده ، من اينك بعد از وى به مقام خلافت نشسته ام . من اكنون در نظر ندارم حادثه ايجاد كنم و در تعقيب كسى باشم وليكن اگر كسى بخواهد از

حدش تجاوز كند از او عذرى نخواهم پذيرفت . پدرم معاويه شما را در دريا به جنگ وامى داشت وليكن من اين برنامه را اجرا نخواهم كرد و شما را به جنگ دريايى نخواهم فرستاد . پدرم در تابستان با روميان جنگ مى كرد و من اين كار را نخواهم كرد . پدرم حقوق شما را در سه قسمت مى پرداخت وليكن من يكجا پرداخت مى كنم (437)

آرى ، او بايد حقوق زياد به سربازان بى دينش بدهد تا فرزندان على عليه السلام را اذيت و آزار نمايند .

يزيد پول هاى زيادى براى بيعت گرفتن تقسيم كرد

هيچ كس از حاضران به يزيد پاسخى نداد و او را تسليت نگفت تا آن گاه كه عبدالله بن مهام سلولى در مجلس حاضر شد و چند بيت در تسليت يزيد گفت : و سپس مردم به سخن آمدند . يكى از مردان ثقيف به عنوان امير المومنين بر وى سلام كرد و گفت :

اى يزيد ! تو اگر بهترين پدر را از دست دادى اينك به همه چيز رسيده اى . در مصيبت صبر كن و خداوند را با اين عطاى بزرگى كه نصيب تو كرد سپاسگزار باش . البته هيچ كس مانند تو مصيبت زده نيست ، همان طور كه هيچ كس مانند تو به منصب بزرگى نرسيده است . در اين هنگام مردم به طرف او رو آوردند و وى را تسليت و تهنيت گفتند .

مردم شام كه در مسجد اجتماع كرده بودند فرياد برآوردند : هرجا ميل داريد ما را با خود ببريد ، همان شمشيرهايى را كه در جنگ با

اهل عراق در صفين به كار برديم هم اكنون آماده است . يزيد از آنان سپاسگزارى كرد و پول هاى زيادى بين آن ها تقسيم كرد . (438)

پاى درآورد ، اما امام حسين عليه السلام فهماند كه وليد نمى تواند به او صدمه برساند .

و اگر امتناع كرد او را گردن بزن . امام حسين عليه السلام فرمود : اى پسر زرقاء (442) تو مرا مى كشى يا او ، دروغ گفتى و مرتكب معصيت شدى .

قال الحسين بن على عليه السلام :

انا اهل بيت النبوه و معدن الرساله و مختلف الملائكه بنا فتح الله و بنا ختم . . . (443)

ماييم اهل نبوت و مركز علم و كمال و دارنده پرچم توحيد . ملائكه بر منزل ما قدم مى نهند . خلافت به دست ما فتح گرديد و امامت هم با ما به پايان مى رسد و يزيد مردى است فاسق و شرابخوار و كشنده مردم به ناحق مثل من كسى با او كه به انواع معاصى مشغول است بيعت نمى كند . جهاد امام حسين عليه السلام در راه خدا از همين مجلس شروع شد . امام حسين عليه السلام براى خدا قدم بر مى دارد به ميدان خونين مى رود و سرش بالاى نيزه ها مى رود . (444)

اى مروان ، پيشنهاد كردى كه اگر آن را انجام دهم دين خود را از دست خواهم داد ، اگر حسين بيعت نكرد من او را بكشم ؟ به خدا سوگند ، اگر كسى خود را به خون حسين آلوده كند روز قيامت اعمالش در كفه ميزان سبك خواهد شد ، و خداوند هرگز به وى نظر رحمت نخواهد كرد و او را پاك نخواهد نمود و گرفتار عذاب دردناكى مى گردد . (446)

امام حسين عليه السلام شبانه قبر جدش را زيارت كرد و نورى در اين شب از قبر ساطع شد . امام حسين عليه السلام به جدش عرضه كرد : من فرزند دختر فاطمه هستم ، يا رسول الله ، من سبط تو هستم كه مرا در ميان امت گذاشتى . اينك گواه باش كه امت مرا تنها گذاشتند و از من نگهدارى نكردن اين است شكايت من تا آنگاه كه تو را ملاقات كنم . امام حسين عليه السلام در اين شب تا صبح در كنار قبر جدش به سر برد و همواره اوقات خود را با ركوع و سجود گذرانيد .

جارى كرد و فرمود : انا لله و انااليه راجعون اگر من با يزيد بيعت كنم بايد فاتحه اسلام را خواند . امروز ملت اسلام مبتلاى يك رهبرى مانند يزيد شده اند .

و على الاسلام السلام اذ قد بليت الامه براع مثل يزيد

حسين بن على عليه السلام فرمود : از جدم رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه فرمود :

الخلافه محرمه على آل ابى سفيان . (447)

و نيز فرموده است :

اذا رايتم معاويه على منبرى فاقتلوه . (448)

هرگاه ديديد معاويه بالاى منبر من رفته است ، او را به قتل برسانيد اهل مدينه او را بالاى منبر رسول خدا صلى الله عليه و آله مشاهده كردند و سكوت نمودند . اينك مبتلا به يزيد فاسق شده اند . گفت و گوى امام حسين عليه السلام و مروان به طول انجاميد ، و مروان با غضب از حضرت جدا شد .

وداع امام حسين عليه السلام با قبر رسول الله صلى الله عليه و آله

در شب دوم ، حضرت امام حسين عليه السلام كنار قبر جدش آمد . چند ركعت نماز خواند و فرمود : خداوندا ، اين قبر پيغمبر توست و من هم فرزند دختر پيغمبرت هستم . در آن شب امام عليه السلام با خداوند راز و نياز طولانى نمود و عرضه داشت : اى خداى بزرگ ، به حق اين قبر و آن كسى كه در اين قبر آرميده ، از تو مى خواهم آنچه مورد رضايت تو و رسولت است براى من مقدر كنى . سپس حضرت گريست . (449)

نزديك صبح سرش رابالاى قبر گذاشت

و خوابش برد . در خواب ديد كه جدش از شهادت و كربلاى حسينى خبر داد و از تشنه شدن حضرت در روز عاشورا خبر داد و حسين و فرمود : حسين جان ، پدر و مادر و برادر تو ، همه مشتاق ملاقات تو هستند .

امام حسين عليه السلام از خواب بيدار شد و خواب خويش را براى اهل بيت نقل كرد . پس از نقل اين خواب حزن آنها زياد شد و به گريه و زارى پرداختند . رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

اخرج الى العراق فان الله قد شاء ان يراك قتيلا (450)

تشريف بردند .

گفتگوى امام حسن عليه السلام با بردارش محمد حنفيه و نظريه محمد حنفيه .

محمد بن حنفيه رحمه الله آگاه شد كه حضرت قصد دارد از مدينه خارج شود . شرفياب خدمت حضرت شد و گفت : اى برادر ، تو عزيزترين خلق نزد منى و از همه كس نزد من محبوب ترى و من كسى نيستم كه نصيحت خود را از تو دريغ كنم ، از بيعت يزيد تا آن حدى كه مى توانى خوددارى كن . خداى بزرگ تو را بر من شرف داده و از سادات اهل بهشت قرار داد .

امام حسين عليه السلام فرمود : برادر پس به كجا سفر كنم ؟ محمد بن حنفيه گفت : به مكه برو و در همان جا بمان و اهل مكه با تو بى وفايى نمودند متوجه بلاد يمن شو كه اهل آن شهر شيعيان پدر و جد تو اند و دل هاى رحيم و عزم هاى صميم دارند . اگر آن ها هم بى وفايى نمودند ، به طرف كوه ها و بيابان هاى شو يا از شهرى به شهرى پناه ببر (452) تا ببينى عاقبت كار مردم به كجا منتهى مى شود . امام عليه السلام فرمود : اى برادر ! درباره من مهربانى كردى ، خداوند ما بين ما و اين گروه فاسق حكم فرمايد .

بر اساس بعضى روايات ، محمد بن حنفيه سخن را قطع كرد و بسيار گريست (453) و آن امام مظلوم هم گريه كرد . امام حسين عليه السلام فرمود : اى برادر ، سوگند به خدا اگر در دنيا هيچ پناه

و منزلتى هم نداشته باشم با يزيد بن معاويه بيعت نمى كنم و در راه هدف و ايده خود جان خواهم سپرد .

وصيت به محمد حنفيه

امام حسين عليه السلام فرمود : خداوند به تو جزاى خير دهد با اين نصيحت ها و سخنان صوابى كه گفتى . (454) من اينك عازم مكه هستم و خود را براى اين سفر مهيا نموده ام . خواهران و فرزندان برادرم و گروهى از شيعيان در اين سفر مرا همراهى مى كنند . ما همه براى يك مقصود حركت مى كنيم ، اما تو مى توانى در مدينه باشى تا از اوضاع و احوال اين جا مطلع باشى . سپس به او اين چنين وصيت كرد :

بسم الله الرحمن الرحيم .

وصيت كرد حسين بن على بن ابى طالب به برادرش محمد معروف به ابن حنفيه كه حسين گواهى مى دهد هيچ معبودى جز خداى يگانه كه او را نياز و شريكى نيست و آن محمد صلى الله عليه و آله بنده و فرستاده اوست و دين حق را آورده است از جانب حق و بهشت و دوزخ حق است . و قيامت آمدنى است ، شكى در آن نيست خداوند بر مى انگيزاند كسانى را كه در قبورند . من خروج نكردم براى تفريح و اظهار كبر و نه براى فساد و ظلم ، بلكه خارج شدم براى اصلاح دين جدم صلى الله عليه و آله مى خواهم امر به معروف و نهى از منكر كنم و به سيرت جد و پدرم على بنابى طالب عليه السلام رفتار كنم . (455)

پس هر كس مرا قبول

كند خداوند سزوارتر است به حق و هركس مرا رد كند صبر مى كنم تا خدا ميان من و اين قوم به حق حكم كند ، و او بهترين حكم كنندگان است . اين وصيت من است به تو اى برادر .

و ما توفيقى الا بالله ، عليه توكلت و اليه انيب . (456)

آن گاه نوشته را بپيچيد و مهر كرد و به برادرش محمد داد و نصف شب از مدينه بيرون رفت . (457)

گفتگوى امام حسين عليه السلام با زنان بنى هاشم

از حضرت امام محمد باقر عليه السلام روايت است كه چون امام حسين عليه السلام اراده نمود از مدينه بيرون رود و زنان بنى هاشم از خروج حضرت اطلاع يافتند ، به محضر آن حضرت آمدند ، ناله و گريه نمودند ، بلكه امام عليه السلام را از رفتن به مدينه باز دارند . تا اين كه حضرت آنها را از گريه ساكت نمود . حضرت آنها را به خدا سوگند داد كه ناله خود را بلند نكنيد : زنان بنى هاشم عرضه داشتند پس ما گريه و زارى را براى چه روز بگذاريم ؟ امروز براى ما مانند روزى است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و على و فاطمه و حسن و زينب و ام كلثوم و رقيه عليهما السلام از دنيا رفتند ، و تو را قسم مى دهم كه خود را در معرض مرگ قرار ندهى .

جان ما به فداى تو باد اى ميوه دل نيكانى كه در قبرها قرار گرفته اند . يكى از عمه هاى امام حسين عليه السلام ناله كرد و

گفت : اى نور ديده من ، الحال از هاتفى شنيدم كه مى گفت : (458)

و ان قتيل الطف من آل هاشم

اذل رقابا من قريش فذلت

امام حسين عليه السلام عمه خود را دلدارى داد و به او فهماند كه كار او به قضا و قدر خدا بستگى دارد و كارى است كه بايد انجام پذيرد .

علامه مجلسى (ره ) در جلا العيون به سند معتبر شيخ صدوق و ديگران از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه چون سيدالشهدا عليه السلام از مدينه بيرون آمد ، فوج هاى بسيار از فرشتگان با علامت هاى محاربه و نيزه در دست بر اسبهاى بهشتى بر سر راه آن حضرت آمدند و سلام كردند و گفتند : اى حجت خدا بر جميع خلايق بعد از جد و پدر و برادر خود ، خداى بزرگ جد تو را در چند دفعه با ما يارى كرد ، اكنون ما را به يارى تو فرستاده است . حضرت فرمود : وعده گاه من و شما در آن جايى باشد كه خداى بزرگ براى من مقرر فرموده است . و آن كربلاست .

چون به آن بقعه شريفه رسيدم نزد من آييد . فرشتگان گفتند : اى حجت خدا ، هر حكمى كه خواهى بفرما كه ما تو را اطاعت كنيم و اگر از دشمنى مى ترسى ما همراه توايم و دفع ضرر از تو مى نماييم . حضرت عليه السلام فرمود : اينان ضررى به من نمى توانند برسانند تا به محل شهادت خود برسم .

پس از اين واقعه افواج بى شمارى از جنيان مسلمان ظاهر شده وقتى

به محضر آن حضرت آمدند گفتند : اى سيد و بزرگوار ! ما از شيعيان و ياران توييم ، آن چه خواهى در باب ياران و دشمنان خود به ما بفرما تا ما تو را اطاعت كنيم ، واگر اجازه بفرمايى تمام دشمنان تو را در همين ساعت هلاك كنيم و تو در جاى خود باشى .

حضرت عليه السلام به آنها دعا كرد و فرمود : مگر اين آيه را نخوانده ايد : اينما تكونوا يدرككم الموت و لو كنتم فى بروج مشيده (459)

و نيز فرموده است : قل لو كنتم فى بيوتكم لبرز الذين كتب عليهم القتل الى مضاجعهم (460)

اى محمد به منافقان بگو كه اگر مى بوديد در خانه هاى خودتان البته بيرون مى آمدند آنها كه برايشان كشته شدن نوشته شده بود به طرف محل كشته شدن و استراحت ايشان .

اگر من در جاى خود بمانم اين خلق ننگين به چه آزمايش شوند ، و چه كسى در قبر من در كربلا ساكن شود ؟ خداى بزرگ آن زمين را براى من در روز دحو الارض برگزيده است ، و پناه شيعيان قرار داده است تا امان گاه آنها باشد در دنيا و آخرت . نزد من آييد در روز عاشورا كه در آخر آن روز من شهيد خواهم شد و سر مرا براى يزيد پليد ببرند . پس جنيان گفتند : اى حبيب خدا ، اگر نه آن بود كه اطاعت امر تو واجب است ، و مخالفت تو جايز نيست ، هر آينه مى كشتيم تمام دشمنان تو را قبل از آن كه به تو برسند .

حضرت

فرمود : به خدا سوگند كه قدرت ما بر ايشان زياده از قدرت شماست . وليكن مى خواهم حجت خدا را بر خلق تمام كنم . (461)

زمانى كه امام حسين عليه السلام از مدينه خارج شد اين آيه كه نمايانگر داستان موسى بن عمران عليه السلام و فرعون است را تلاوت كرد :

فخرج منها خائفا يترقب قال رب نجنى من القوم الظالمين (462)

باز خواندن اين آيه اشاره به اين كه حضرت در اين راهى كه مى رود كمك ظاهرى ندارد چنان كه حضرت موسى نداشت . حضرت به حالت ياس و نااميدى به سوى كوفه مى رود . (463) خروج امام حسين عليه السلام 27 رجب سال 60 هجرى از مدينه طيبه بوده است .

اهل كوفه . سلام عليكم . هلاكت معاويه را گزارش دادند . يا ابن رسول الله ، در اين وقت امام و پيشوا نداريم ، به سوى ما توجه كن . نعمان بن بشير حاكم كوفه در قصر الاماره در نهايت ذلت و بدبختى نشسته خود را امير جماعت دانسته ، اما ما او را امير نمى دانيم . اگر خبر به ما رسد كه تو به سوى ما مى آيى او را كوفه بيرون مى كنيم تابه اهل شام ملحق شود . والسلام .

پس آن نامه را توسط عبدالله بن مسمع همدانى و عبدالله بن وال به محضر امام حسين عليه السلام فرستادند و آنها هم به شتاب و عجله به مكه رفتند و نامه ها را به خدمت امام عظيم رساندند . (470)

حضرت را دعوت مى كردند ، و او پاسخ نامه ها را نمى داد ، چون بى وفايى مردم كوفه را مى دانست . آخرين نامه كه براى آن جناب رسيد ، از شبث بن ربعى ، حجاز بن ابجر ، يزيد بن حارث ، عزره بن قيس ، عمرو بن حجاج ، و محمد بن عمرو تيمى (472) بود .

اين جميعت در نامه هاى خود نوشته بودند ، كه مردم كوفه در انتظار تو هستند ، جز تو به كشى ندارند ، درآمدن خود به سوى ما هرچه بيشتر شتاب كن ، اى فرزند رسول خدا ، اينك باغ ها سبز و خرم و ميوه ها رسيده و دشت ها سرسبز و درخت ها پر برگ گرديده است ،

هرگاه ميل دارى قدم رنجه فرما و در اين جا لشكريان مهيا براى جنگ آماده هستند . (473)

راى و مشورت شما چنان است كه فرستادگان گفتند و در نامه هاى شما خواندم ، به زودى نزد شما مى آيم انشاء الله .

سوگند به جان خودم كه امام نيست مگر آن كه به كتاب خدا حكم كند و عدل و داد بر پاى دارد و دين حق را منقاد باشد و خويشتن را حبس بر رضاى خدا كند . و السلام . (475)

سوى كوفه بشتاب . مسلم اطاعت كرد ، و به سير خود ادامه داد ، تا به كوفه رسيد . در آن جا به خانه يكى از شيعيان وارد شد .

شيعيان نزد او به آمد و شد پرداختند ، هر دسته اى كه مى آمدند ، مسلم نامه امام حسين عليه السلام را مى خواند ، آنها مى گريستند و وعده يارى و جانفشانى مى دادند ، تا آن كه دوازده هزار تن با وى بيعت كردند .

مسلم هر چه زودتر قاصدى فرستاد و با شتابى هر چه تمام تر اين مژده را به حسين كه در مكه منتظر بود برساند . (476) وقتى كه مسلم وارد كوفه شد ، امير كوفه نعمان بن بشير انصارى بود . يزيد بر وى خشم گرفت ، كه چرا شيعه را به خود واگذارده و مسلم را ناديده گرفت تا هزاران تن زير پرچم حسين گردآيند .

يزيد به فورى نعمان را عزل كرد و به جاى او عبيدالله بن زياد والى بصره را تعيين كرد و به او نوشت : مسلم بن عقيل را بگيرد و بكشد .

ابن زياد با نقشه شيطانى وارد كوفه شد

ابن زياد در آغاز هانى بن عروه مرادى را دستگير كرده زندانى نمود تا به موقع او را بكشد ، زيرا مسلم به خانه او منتقل شده بود . تا اين خبر منتشر شد ، زنانى از عشيره مراد شيون آغاز كردند و فرياد بر آوردند : يا عشيره تاه ؟

و اى بيچاره شدن و اى از داغ ديدن

مسلم از خشم به هيچان آمد و شعارى را كه

تعيين كرده بوده اعلام كرد . چهار هزار تن از اهل كوفه به گرد مسلم جمع شدند . مسلم آنها را حركت داد ، تا با زور هانى را نجات دهد .

رفتار اهل كوفه در اين وقت بسيار حيرت آور است . طبرى در تاريخ و ابوالفرج اصفهانى در مقاتل الطالبيين نقل مى كنند كه زنان اهل كوفه به سراغ فرزندانشان مى آمدند و مى گفتند : فرزند باز گرد ، دگران هستند ، به تو احتياجى نيست

مردان مى آمدند و به فرزندان و برادران شان چنين مى گفتند : فردا سپاه شام مى آيد با جنگ چه خواهى كرد برگرد

مردم پى در پى از دور مسلم پراكنده مى شدند ، و باز مى گشتند تا شب فرا رسيد به جز سى تن كه مسلم با ايشان نماز مغرب را به جاى آورد كسى همراهش نماند . حضرت مسلم عليه السلام از مسجد بيرون شد و به سوى محله كنده روانه گشت . هنوز بدانجا نرسيده بود كه جز ده تن كسى با او نماند .

از آن جا كه گذشت تنها ماند ، ديگر هيچ انسانى از اهل كوفه با مسلم نبود در كوچه هاى كوفه سرگردان مى گشت و نمى دانست به كجا مى رود . گذارش به خانه پير زه زالى به نام طوعه افتاد كه بر در ايستاده منتظر فرزند خود بود كه با مردم در خروج بر ابن زياد شركت كرده بود . مسلم آب خواست . پير زن آب آورد و مسلم بنوشيد . سپس در همان جا بايستاد و رد نشد ، پيرزن به وى سوء

ظن برد و از او تقاضا كرد كه به خانه اش برود و آن جا توقف نكند . و اين سخن را سه بار تكرار نمود ، تا مسلم بدو گفت :

اى بنده خدا ، به خدا كه در اين شهر خانه ندارم . آيا مى توانى نيكى كنى شايد پس از اين تو را پاداش دهم .

پيرزن پرسيد : اى بنده خدا ، چگونه خانه ندارى ؟ مسلم جواب داد : من مسلم بن عقيل هستم ، اين مردم به من دروغ گفتند و مرا تنها و بى ياور گذاشتند . پير زن مسلم رابه خانه برد ، شام برايش آماده كرد ، ولى مسلم شام نخورد پيرزن اين راز را پوشيده داشت و به جز پسرش به كسى نگفت . هنوز صبح نشده بود كه پسرش خبر داد . مسلم محاصره شد ، و با آن كه يكه و تنها بود با لشكريان ابن زياد كه شصت يا هفتاد مرد مسلح بودند دليرانه به جنگ پرداخت .

هنگامى كه ديدند از عهده مسلم بر نمى آيند ، نى ها را آتش زده و شعله ور به جان مسلم مى انداختند . مسلم با همين حال نبرد مى كرد و شمشير مى زد و صف دشمن را مى شكافت .

محمد بن اشعث به وى گفت : تو در امان هستى ، خودت را به كشتن مده مسلم نپذيرفت و گفت : جز كشتن و كشته شدن چاره اى نيست و رجز مى خواند :

اقسمت لااقتل الا حرا

- سوگند خورده ام كه جز به آزادگى كشته نشوم

و ان رايت الموت شيئا

نكرا

- هر چند مرگ را چيزى ناخوش مى دانم

كل امر يوما يلاقى شرا

- هر كسى روزى با ناگوارى روبه رو خواهد شد

اخاف ان اكذب او اغرا .

- بيم آن است كه به من دروغ گويند و يا مرا بفريبند .

ابن اشعث گفت : تو دورغ نمى شنوى و فريب نخواهى خورد ، اين مردم (بنى اميه ) عموزادگان تو هستند ، نه كشندگان تو ، و نه زنندگان تو .

مسلم عليه السلام كه مجروح و پاى تا سر خون آلود شده بود به ديوارى تكيه كرد . اهل كوفه به گرد او جمع شدند و امان را تاييد و تاكيد مى كردند . استرى آوردند و مسلم را بر آن سوار كردند ، آنگاه اسلحه اش را گرفتند ، مسلم از اين كار به امان آنها بدگمان شد .

مسلم را نزد ابن زياد آوردند . ابن زياد فرمان داد او را بر بام قصر بردند و سرش را از پيكرش جدا كردند و تنش را از بالاى بام در ميان مردمى كه بيرون قصر جمع شده بودند بينداختند و رفيقش هانى را در بازار به دار آويختند .

طبرى از كسى كه كشته شدن هانى را پس از شهادت مسلم به چشم ديده نقل مى كند كه هانى راكت بسته از زندان بيرون آوردند و به ميان بازار در جايى كه گوسفند مى فروختند بردند . هانى مى گفت : عشيره من مذحج كجاست ، ولى امروز مذحجى براى من نمانده است . مذحج كجاست ؟ آيا من به مذحج دسترسى دارم .

هنگامى كه ديد كسى او را يارى نمى

كند دست خود را كشيد و از بند بيرون آورده گفت : آيا عصايى يا كاردى يا سنگى يا استخوانى پيدا نمى شود كه با آن از جان دفاع كنم ؟ راوى گفت : ناگهان بر سرش ريختند و دست هايش را محكم بستند . به او گفته شد : گردنت را بگير تا سرت را جدا كنند . هانى به چنين سخاوتى راضى نشد . يكى از غلامان ابن زياد به او شمشير زد و كارگر نشد . ديگرى شمشير زد و او را كشت و اهل كوفه ايستاده تماشا مى كردند .

اگر نمى دانى مرگ چيست ، در بازار به هانى و پسر عقيل بنگر ، ببين دلاورى كه شمشير رخساره اش را تكه تكه كرده ، و دلاور ديگرى كه پس از آن كه كشتندش ، تنش را از بالا به پايين انداختند ، پيكرى را مى بينى كه مرگ رنگ آن را دگرگون كرده و جوى خون را مى بينى كه از هر سوى روان است . اگر شماها خونخواهى برادرتان را نكنيد روسپيانى هستيد كه به بشيزى تسليم شده اند .

اين حوادث در كوفه رخ مى داد و اهل بيت در مكه نامه دليل راهشان مسلم را مى خواندند و از پيام او آگاه شده بودند كه از اهل كوفه براى حسين عليه السلام بيعت گرفته است ، و مردم دور او جمع شده منتظر آمدن امام حسين عليه السلام هستند . حسين عليه السلام حركت كرد و قصد داشت كه با كسانش از مكه بيرون آمده به سوى عراق بشتابد . پيش از آن كه پيام ديگر

زبانى از مسلم شهيد برسد . پيام ديگر زبانى مسلم از اين قرار بود كه وقتى كه از جان خود نوميد شد ، چشمانش پر از اشك گرديد . كسى به او گفت : هركه آنچه تو مى خواستى بخواهد ، اگر چنين پيش آمدى برايش رخ دهد ، نمى گريد . مسلم گفت : به خدا قسم براى خودم نمى گريم و براى كشته شدن نوحه گرى نمى كنم . ولى گريه من براى كسان من است كه به سوى من مى آيند . گريه مى كنم براى حسين و اهل بيت حسين عليه السلام . سپس مسلم روى به محمد بن اشعث (همان كه از جانب ابن زياد به مسلم امان داده بود) كرده چنين گفت :

اى بنده خدا ، چنين مى بينم كه تو از زنده نگاه داشتن من ناتوانى . آيا مى توانى كسى را به سوى حسين عليه السلام بفرستى كه از زبان من اين پيام را به او برساند ، چون گمان مى كنم كه او و اهل بيتش از مكه به سوى شما روان باشد و يا فردا روان بشود و اين بيتابى كه در من مى بينى براى اين است .

پيام مسلم به طورى كه مورخان مى گويند چنين بوده كه يكى برود و به حسين بگويد :

پسر عقيل هنگامى كه به دست كوفيان اسير شده بود مرا نزد تو فرستاد . او صلاح نمى دانست كه شما به اين ديار بياييد ، زيرا كشته خواهيد شد و او گفت : با اهل بيت خود باز گرديد ، سخنان كوفيان شما را گول نزند

، اينان همان ياران پدرت هستند كه جدايى از آنها را با مرگ يا كشته شدن آرزو مى كرد . اهل كوفه به تو دروغ گفتند و به من هم و كسى كه به او دروغ گفته شد راى ندارد

پسر اشعث براى مسلم سوگند ياد كرد كه اين پيام را براى حسين بفرستيد ولى حسين عليه السلام منتظر نشد ، بلكه به همان پيام نخستين اكتفا كرد و روانه گشت . چقدر راست استشعرى كه حسين عليه السلام از گفته ابن مفرغ موقعى كه از مدينه بيرون مى آيد بر زبان آورد :

و المنايا ير صدننى ان احيدا

خطرات مرگبار در كمين منند مبادا از دسترس آنها كنار بروم (477)

تو قرابت و خويشى است . من به تو حاجتى دارم و مى خواهم وصيت مرا بپذيرى . آن ملعون براى خوش آمدى ابن زياد گوش به سخن مسلم نداد .

عبيدالله گفت : اى بى همت ز مسلم كن قبول اين وصيت . عمر سعد چون از ابن زياد دستور يافت ، دست مسلم را گرفت به كنار قصر بد . مسلم گفت : وصيت هاى من آن است كه :

اولا ، من در اين شهر هفتصد درهم قرض دارم ، شمشير و رزه مرا بفروش و قرض مرا ادا كن . دوم ، چون مرا كشتند بدن مرا از ابن زياد بگير و دفن كن . سوم ، آن كه به حضرت امام حسين عليه السلام بنويس كه به سوى كوفه نيايد چون كه من نوشته ام كه مردم كوفه با آن حضرتند و گمان مى كنم كه به اين سبب آن حضرت به سوى كوفه مى آيد . پس عمر سعد تمام وصيت هاى مسلم را براى ابن زياد نقل كرد .

عبيدالله كلامى گفت كه حاصلش آن است كه اى عمر ! تو خيانت كردى كه راز او را نزد من افشا كردى . اما جواب وصيت او آن است كه ما را با مال او كارى نيست ، هرچه گفته است چنان كن . اما چون او را كشتيم در دفن بدن او مضايقه نخواهيم كرد .

به روايت ابوالفرج ، ابن زياد گفت : اما در باب جسد مسلم ، شفاعت تو را نمى پذيرم ، چون او را سزاوار دفن كردن نمى دانم به جهت آن كه

با من طاغى و در هلاك من ساعى بود .

اما حسين اگر او اراده ما ننمايد ما اراده او نخواهيم كرد . پس ابن زياد رو به مسلم كرد و به بعض كلمات جسارت آميز به آن حضرت خطاب كرد . مسلم هم با كمال قوت قلب پاسخ او را داد و سخنان بسيار ما بين آنها رد و بدل شد تا آخر الامر ابن زياد ولد الزنا ناسزا به او و اميرالمومنين على و امام حسين و عقيل عليه السلام گفت . پس بكر بن حمران را طلبيد و مسلم ضربتى بر سر اين ملعون زده بود . پس او را امر كرد كه مسلم را به بام قصر ببر و او را گردن بزن . مسلم گفت : به خدا قسم ، اگر در ميان من و تو خويشى و قرابتى بود حكم به قتل من نمى كردى . مراد آن جناب از اين سخن آن بود كه بياگاهاند كه عبيدالله و پدرش زياد بن ابيه زنازادگانند و هيچ نسب و نژادى از قريش ندارند . پس بكر بن حمران لعين دست آن سلاله اخيار را گرفت و بر بام قصر برد و در اثناى راه زبان آن مقرب درگاه اله به حمد و ثنا و تكبير و تهليل و تسبيح و استغفار و صلوات بر رسول خدا جارى بود و با خداى بزرگ مناجات مى كرد و عرضه مى داشت كه : بار الها ! تو حكم كن ميان ما و ميان اين گروهى كه ما را فريب دادند و دروغ گفتند و دست از يارى ما برداشتند . پس بكر

بن حمران آن مظلوم را در جايى از بام قصر كه مشرف بر كفشگران بود برد و سر مباركش را از تن جدا كرد و آن سر نازنين به زمين افتاد . پس بدن شريفش را دنبال سر از بام قصر به زير افكند و خود ترسان و لرزان نزد عبيدالله شتافت . آن ملعون پرسيد : سبب تغيير حال تو چيست ؟ گفت : در وقت قتل مسلم مرد سياه مهيبى را ديدم در برابر من ايستاده بود و انگشت خويش را به دندان مى گزيد و من چندان از او هول و ترس برداشتم كه تا به حال چنين نترسيده بودم . آن شقى گفت : چون مى خواستى به خلافت عادت كار كنى وحشت بر تو مستولى گرديده و خيالى در نظر تو صورت بسته .

چو شد خاموش شمع بزم ايمان

بياوردند هانى را ز زندان

گرفتندش سر از پيكر به زودى

به جرم آن كه مهماندارى بودى

پس ابن زياد هانى را براى كشتن طلبيد و هر چند محمد بن اشعث و ديگران براى او شفاعت كردند سودى نبخشيد . پس فرمان داد هانى را به بازار بردند و در مكانى كه گوسفندان را بيع و شرا در مى آوردند گردن زنند . پس هانى را كتف بسته از دار الاماره بيرون آوردند و او فرياد بر مى داشت كه :

و امذحجاه و لا مذحج لى اليوم ، يا مذحجاه و اين مذحج و اين مذحج . (478)

شريح قاضى هم شركت در قتل اينان داشت ، براى اين كه طول كلام نشود از نقل آن خوددارى كرديم . امام حسين عليه السلام

پس از آن كه از مدينه رهسپار شد و روز سوم ماه شعبان وارد مكه شد و در نيمه ماه رمضان و شوال و ذى القعده و تا هشتم ذى حجه در مكه ماند و هيچ كس تصور نمى كرد كه فرزند رسول خدا و فرزند مكه و منى روز هشتم ذى حجه كه تازه مردم براى اداى حج محرم مى شودند از مكه بيرون رود و اعمال حج را انجام ندهد و از احرام خود به صورت عمره بيرون آمد . اما امام تصميم گرفت حركت كند . طواف خانه و سعى بين صفا و مروه را انجام داد و از احرام به در آمد ، چه خوف آن بود كه او را در حرم مكه دستگير كنند ، يا غافل بكشند . منظور وى به اين نوع كشته شدن حاصل نمى شد . امام از مكه نرفت تا كشته نشود ، بلكه از مكه رفت تا اگر كشته مى شود به صورتى باشد كه اسلام براى هميشه از شهادت او بهره مند بشود . (479)

روز هشتم ذى الحجه 60 ق پيكر مطهر حضرت مسلم بن عقيل و هانى بن عروه را در كنار دار الاماره به خاك سپرده اند . ابن زياد بدين جهت دستور دفن پيكر شريف آنها را در كنار كاخ دار الاماره صادر نمود كه قبر آنان كاملا در زير نظر باشد و آمد و رفت شيعيان جهت زيارت مرقد آنها از نزديك مراقبت گردد ، و چنانكه در متون قديمه آمده و تا امروز هم آثار موجود در مسجد حاكى است ، كاخ دار الاماره از سطح مسجد مرتفع تر بوده است و ابن جبير در سفرنامه خويش به سال 580 ق به اين تصريح دارد . ابن بطوطه (م 779 ق ) در سفر نامه اش چنين مى نويسد :

در جهت شرهى جامع ، داخل بالا خانه اى كه با پله به آنجا مى روند مقبره مسلم بن عقيل واقع شده . . اما از قصر الاماره كوفه كه سعد و قاص آن را بنا كرد اكنون جز پايه هاى آن چيزى برجا نمانده است

اين دو قبر همچنان ظاهرا بدون سقف و سايه بان بود تا مختار بن عبيده ثقفى در شعبان سال 65 ق دستور بناى آستانه را صادر نمود و براى هر يك حرمى داراى گنبد تاسيس گشت و نام آن را بر روى سنگ مرمر حك نموده كه در تعميرات سال هاى اخير آن دو لوح سنگ مرمر كشف شد .

در عصر عضدالدوله و به سال 368 ق اين آستانه مرمت گرديد و در كنار آستانه خانه هايى ساختند و مردم را تشويق به سكونت در آن محل نموده

حقوق ماهانه از براى ساكنان آستانه جارى كردند . سپس در سال 656 ق در زمان هولاكو كه شيعيان آزادى به دست آوردند ، اين آستانه تعمير شد و متولى آن محمد بن محمود رازى بود و اين آستانه يكى از مراكز مهم شيعيان محسوب مى گشت و اكثر سكنه اين آستانه و متوليان آستانه از ذريه آل بويه بودند ، چنان كه بر ديوار آستانه حضرت مسلم بن عقيل ثبت است .

كامل سلمان الجبورى مى نويسد :

عطا ملك فرزند محمد جوينى و برادر وى شمس الدين فرزند محمد جوينى (در سال 681 ق ) به هزينه خويش ضريح ساختند و بر قبر شريف حضرت مسلم بن عقيل نصب نمودند و در آن عصر توليت آستانه با محمد فرزند محمود رازى بود .

پس از به قدرت رسيدن و تاسيس دولت جلايريان ، اويس يكى از سلاطين مقتدر اين دولت در 767 ق تعميراتى در عتبات مقدسه كربلا و نجف به عمل آورد و در اين آستانه هم ترميمات و اصلاحاتى انجام داد .

در سال 1055 ق هم تعميرات اساسى در اين آستانه مباركه انجام شد و ضريح جهت قبر شريف توسط بانوى جليله ام آقا خان اهدا گشت كه فعلا در انبار حضرت مسلم بن عقيل نگاهدارى مى گردد و تاريخ انجام آن در قطعه اى سروده شده كه متضمن اين جمله است : شهيد شد مسلم ابن عقيل (برابر با 1055 ق )

در سال 1233 ق اين آستانه توسط نواب حافظ محمد بن عبدالحسين خان تعمير اساسى شد كه بر قطعه سنگ مرمر تاريخ بنا و تعميرات مذكور حك شده

و در داخل آستانه نصب گرديده بود ، در موقع تعميرات سال هاى اخير سنگ مذكور را جابه جا كردند ، لذا قسمتى از آن آسيب ديد . اين سنگ فعلا در انبار آستانه حضرت مسلم نگاهدارى مى شود ، سپس در سال 1263 ق شيخ محمد حسن صاحب جواهر توسط اموالى كه سيد حسين فرزند سيد دلدار على آل نقوى از هندوستان ارسال داشته بود تعميرات اساسى در اين آستانه مباركه به عمل آورد .

در سال هاى اخير كوچك بودن اين آستانه جهت زائران مرقد مسلم بن عقيل كاملا محسوس بود و از طرفى توسعه آن به اين جهت كه آثار باستانى را تغيير مى داد با مخالفت حكومت عراق مواجه مى گشت ، لذا جمعى از شيعيان و متولى اين آستانه از آيت الله حكيم كه زعامت تامه در سال 1384 ق داشت ، درخواست توسعه و تجديد بناى اساسى و زراندود كردن گنبد آن را نمودند . آيت الله حكيم با اين درخواست موافقت كرد و حاج محمد رشاد فرزند ناصر آل مرزه نجفى هزينه آن را تقبل كرد و در سال 1385 ق شروع به ساختمان جديد نمودند و هزينه آن بالغ بر 180 هزار دينار عراقى گرديد و اينك اين آستانه داراى حرم چهار گوش به مساحت 106 متر مربع و از سه طرف داراى رواق است كه رواق جنوبى به قبر مختار بن ابى عبيده ثقفى متصل مى گردد و در مقابل حرم يك ايوان بزرگ و بر روى قبر شريف گنبد بزرگى تاسيس گشته كه ارتفاع آن از بالاى بام حرم آستانه 18 متر و از صحن

شريف 29 متر است .

سپس حاج محمد حسين رفيعى بهبهانى از آيت الله حكيم تقاضا نمود كه طلاكارى گنبد به وى واگذار گردد و آيت الله حكيم اجابت فرمود و طلاكارى گنبد آستانه در سال 1391 ق به پايان رسيد . آنگاه آيت الله حكيم دستور ساختن ضريح نقره اى را داد كه هنرمندان اصفهانى در اصفهان مشغول اتمام آن بودند كه ايشان در سنه 1390 ق نداى حق را لبيك گفت و فرزند وى آيت الله سيد يوسف حكيم آن را به اتمام رسانيد و فعلا بر مرقد سردار اسلام و اولين شهيد قيام ابى عبدالله الحسين عليه السلام نصب است . اين آستانه يكى از مراكز مهم و زيارتگاه هاى شيعيان جهان است كه امروزه از شكوه و جلال خاصى برخوردار است . (480)

در چنين روزى كه هشياران جهان آن روز به مكه آمدند و براى هر يك فاميل هايى است . جدايى اينها در چنين روزى بسيار دشوار است . (481)

ابى الجارود از امام باقر عليه السلام روايت مى كند : ابن زبير به حضرت عرض كرد : چرا در موسم حج خانه خدا را ترك كرده به سوى عراق مى روى ؟ امام حسين عليه السلام فرمود : همانا دفن شدنم در كنار فرات محبوب تر است از آن كه در جلو كعبه به خاك سپرده شوم . (482)

سيدالشهدا عليه السلام ديد اگر در حرم خدا هم باشد خونش را مى ريزند لذا فرمود : بهتر است كه از اين جا خارج بشوم . عبدلله بن عباس و عبيدالله بن زبير آمدند و مانع رفتن حضرت شدند . حضرت فرمود : جدم به من امر كرده ، بايد امر او را اطاعت كنم و بروم . ابن عباس گفت : واحسيناه بعد عبدالله بن عمر آمد و گفت : شما با اهل ضلال صلح كنيد كه قتل و قتال نباشد . پس فرمود : اى ابا عبدالرحمن ، آيا جريان يحيى بن زكريا را مى دانى ؟ بنى اسرائيل از طلوع فجر تا غروب آفتاب هفتاد پيغمبر را به قتل رساندند و باز رفتند در بازار نشستند و به تجارت مشغول شدند مثل اين كه هيچ كارى نكرده اند . بعد خدا از آنها انتقام گرفت . پس بپرهيزى اى اباعبدالرحمن ، اينها كمك نمى كنند و بى وفا هستند . (483)

حرم را از حرم كردند بيرون

به يوم الترويه محمل ببستند

خواتين اندر آن محمل نشستند

حرم

را از حرم كردند بيرون

همه سرگشته اندر دشت هامون

كسانى كه عالم را پناهند

برون خر گه زدند از كعبه دل

مهار ناقه بانوى ذيجود

ابر دست طرماح عدى بود

حدى با زنگ اشتر گشت چون جفت

طرماح عدى با آن شتر گفت

همين بانو كه در محمل نشسته

دل از قيد علايق ها گسسته

مهين دخت امير المومنين است

حسين فرمانده روى زمين است

مبادا آن كه آزارش نمايى

هم آزار دل زارش نمايى

پس از چندى فلك در گردش آمد

چه گويم من زاشترهاى عريان (484)

اين آوازه بويژه آخرين كه اسرار وجود بشر و رمز موت و حيات است ، خطابه آتشين و تكان دهنده خط الموت . . . را خواند .

آن فرمان هاى پياپى كه مى رسيد و از ناحيه آسمان و زمين در آن منطقه استوايى مانند نسيم حيات بخش مى وزيد و از شش جهت به هم آميخته به گوش شنونده مى ريخت ، عملا اجرا كرد . و براى اجرا آن خطبه را خواند و بامدادان كوچ كرد . (485)

گرديم دور يار چو پروانه گرد شمع

در ره دوست كشته شدن آرزوى ماست

دشمن اگر چه تشنه به خون گلوى ماست

گرديم دور يار چو پروانه گرد شمع

چون سوختن در آتش عشق آرزوى ماست

از جان گذشته ايم و به جانان رسيده ايم

در راه وصل اين تن خاكى عدوى ماست

خاموش گشته ايم و فراموش كى شويم

پس اين قدر كه همه جا گفت و گوى ماست

ما را طواف كعبه به جز دور يار نيست

كز هر طرف رويم خدا رو به روى ماست

هر جا كه هست روى زمين ارغوان سرخ

آبش ز خون ما گلش از خاك كوى ماست

گر بسته اند مردم ظالم زبان خلق

غم نيست چون كه غالب دلها به كوى ماست

مع الظالمين الا برما

آيا نمى بينيد حق را كه بدان عمل نمى شود ، و باطل را كه از آن كسى باز نمى ايستد و پذيراى نهى نمى شود . بايد مومن ديدار خدا را برگزيند ، چه من مرگ را جز شهادت و زندگى نمى بينيم . و اكنون مرگ را جز سعادت و كاميابى و زندگى با ستمگران را جز سختى و رنج نامتناهى نمى دانم . (486)

امام عليه السلام با اين بيان آتشين ، شهادت در راه خدا را به منظور ريشه كن ساختن حكومت خود مختارى را به همه اعلام فرمود . ايشان مى بينند جز با كشته شدن خويش ، حكومت ظالمه از بين نمى رود .

دل از كوفيان بى وفا دارد حسين

دشمنانش بى امان و دوستانش بى وفا

با كدامين سر كند مشكل دو تا دارد حسين

سيرت آل على با سرنوشت كربلاست

هر زمان از ما يكى صورت نما دارد حسين

آب خود با دشمنان تشنه قسمت مى كند

عزت و آزادگى بين تا كجا دارد حسين

دشمنش هم آب مى بندد به روى اهل بيت

داورى بين با چه قوم بى حيا دارد حسين

بعد از اين اش صحنه ها و پرده ها اشكست و خون

دل تماشا كن چه رنگين پرده ها دارد حسين

ساز عشق است و به دل هر زخم پيكان زخمه اى

گوش كن عالم پر از شور و نوا دارد حسين

دست آخر كز همه بيگانه شد ديدم هنوز

با لب خنجر نگاه آشنا دارد حسين

شمر گويد گوش كردم تا چه خواهد از خداى

جاى نفرين هم به لب ديدم دعا دارد حسين

اشك خونين گو بيا بنشين به چشم شهريار

كاندرين گوشه عزاى بى ريا دارد حسين

ديار هم بغير حق الا ان يقو لو ربنا الله . . (488)

آن مومنانى كه (به ظلم كفار) به ناحق از خانه هايشان آواره شدند و جز آن كه مى گفتند : پروردگار ما خداى يكتاست ، جز حق گويى جرم ديگرى نداشتند ، و اگر خدا رخصت جنگ ندهد و دفع شر بعضى از مردم را به بعضى ديگر نكند همانا صومعه ها و ديرها و مساجدى كه در آن نماز و ذكر خدا بسيار مى شود همه خراب و ويران مى شد . و هركس خدا را يارى كند البته خدا او را يارى خواهد كرد كه خدا را منتهاى اقتدار و توانايى است .

در تفسير على بن ابراهيم گفته شده است :

اين آيه در شان على عليه السلام و حمزه و جعفر نازل شده است . و در حسين بن على عليه السلام جارى گرديد كه حسين بن على را از مكان خود بدون جهت خارج كردند . (489)

و قال ابو جعفر عليه السلام : نزلت فى المهاجرين و جرت فى آل محمد عليهم السلام . (490)

رسول الله لحمته و هى مجموعه له فى حظيره القدس تقر بهم عينه و ينجز بهم وعده ، من كان باذلا فينا مهجته و موطنا على لقاء الله نفسه فلير حل معنا فانى راحل مصبحا ان شاء الله تعالى . (491)

سپاس مر خداى است ، و مشيت از آن اوست و هيچ قدرتى جز به او و به وسيله او نيست . مرگ بر فرزندان آدم خط زيبايى است مانند گردن بند بر گردن و سينه دوشيزه جوان . چقدر من واله نياكان گذشته خود هستم ، چون اشتياق يعقوب به يوسف . براى من قتلگاهى برگزيده شده كه به ملاقات آن شتابانم . گويا مى نگرم كه بندهاى اعضاى مرا گرگان حريص بيابان هاى ميان نواويس و كربلا قطعه قطعه مى كنند و شكم هاى گرسنه و تهى خود را از پاره هاى تن من پر مى كنند . همان گرگ هاى حريص و گرسنه آدم نما از روزى كه قلم تقدير سرنوشت كرده . جز اين چاره اى نيست . خشنودى ما اهل بيت همان خشنودى خداوند است . گرفتارى ها و امتحانات خدايى صبر مى كنم . او به ما پاداش كامل صابران را خواهد داد . تار و پود پيغمبر خدا صلى الله عليه و آله از او جدا و دور نخواهد ماند . تار و پود و رشته هاى پراكنده پيغمبر جمع آورى شده در پيشگاه قدس الهى همه پيوسته و جمع خواهد شد ، چشمان پيغمبر صلى الله عليه و آله به آنها روشن و وعده هاى او بر آنها منجز مى شود . هشيار باشيد ، هركس در

ميان ما و در راه ما و مقصدمان خون دل خود را رايگان بخشد ، و براى ملاقات خداوند توطين نفس مى نمايد ، با ما كوچ كند ، چه من همين بامداد كوچ خواهم كرد ان شاء الله . (492)

ز شوق دوست چنان دست و پاى خود گم كرد

حسين كنار فرات آمد و تبسم كرد

لبى كه خنده شادى نكرد در همه عمر

به زير خنجر شمر لعين تبسم كرد

حاج ميرزا فتاح شهيدى

دنباله خطبه خط الموت

من كان فينا باذلا مهجته

معناى اين جمله اين است كه در هر زمانى با وسايل مختلف مى شود از دين خدا و از حق مردم و از سعادت جامعه اسلامى دفاع كرد . مى شود در راه خدا بذل مال كرد ، مى شود در راه خدا سخن گفت و با سخنان سودمند و آموزنده مردم را به راه آورد ، مى شود در راه خدا كتاب نوشت و با آن مردم را به راه حق و حقيقت نزديك تر ساخت و بر بصيرت دينى و اخلاقى ايشان افزود . اما امام با اين جمله اعلام كرد كه امروز روزى نيست كه كمك هاى مالى و مساعدت هاى قلمى و خير خواهى هاى زبانى بتواند مشكل اسلام را حل كند و كار به جايى رسيده كه جز شهادت و جز جان بازى و جز فداكارى هيچ امرى نمى تواند جلو فساد را بگيرد ، و مبانى آن را بر هم بريزد و زير و رو كند . كسى در فكر نباشد حال كه امام حسين عليه السلام مى خواند در راه خدا قدمى بردارد من هم پنجاه تومان مى

دهم . يا اين كه عبيدالله بن حر جعفى در جواب دعوت امام بگويد : من هم يك اسب نيرومند پر تاخت و تاز مى دهم . ديگرى هم بگويد : من هم پنج شمشير و هفت زره و چهار نيزه نذر امام مى كنم . حسين بن على عليه السلام نه شمشير مى خواهد نه نيزه ، نه اسب مى خواهد و نه پول . فقط اگر كسى آن هم از روى صفا و حسن نيت جان خود را در راه وى دريغ ندارد مى پذيرد . هركس حاضر است جان خود را در راه خدا به او دهد و هر كسى آمادگى دارد كه بر خداى متعال وارد شود ، مى تواند همسفر ما باشد . من بامداد فردا اگر خدا بخواهد حركت مى كنم

عجيب است كه با همه تاكيد امام ، بسيارى از مردمان كم سعاد كه مساعد بودن اوضاع آنها را فريب داده بود ، با امام عليه السلام همراه شدند و شايد بيشترشان تا روزى كه خبر شهادت مسلم عليه السلام رسيد همراه امام ماندند . اما انصاف اين است كه انى مردم از همان اول همراه امامى مى رفتند كه خليفه مى شود و كارها به دست وى سپرده خواهد شد ، نه امامى كه براى فداكارى و شهادت مى رود و روزى آب را هم به وى او خواهند بست و روزى هم همراهان او به افتخار شهادت خواهند رسيد . (493)

منا خواهيم كرد

گر وداع از زمزم و ركن و صفا بنموده ايم

كربلا را ركن ايمان از صفا خواهيم كرد

تا كه بشناسد مخلوق جهان خالق را

خويش را آئينه ايزدنما خواهيم كرد

از پى درمان درد جهل ابناى بشر

نينواى خويش را دار الشفا خواهيم كرد

از پى آزادى نوع بشر تا روز حشر

پرچم آزاد مردى را به پا خواهيم كرد

خويش را در آتش كرب و بلا مى افكنيم

كربلا را وادى كرب و بلا خواهيم كرد

ما ز صدق دل ز خون دل وضو خواهيم ساخت

سجده بر درگا ذات كبريا خواهيم كرد

انقلاب مذهبى تا در جهان آيد پديد

از نداى حق جهان را پر صدا خواهيم كرد

بر نواى قل هو الله احد در ناى حق

در زمين نينوا چون نينوا خواهيم كرد

با فناى خويشتن اندر راه ابقاى دين

دين خود را در ره يزدان ادا خواهيم كرد

(سر ويا) تا كعبه دل در جهان بنيان كنيم

ما ز كعبه رو به سوى كربلا خواهيم كرد

از ابن عباس نقل شده كه مى گويد : ديدم پيش از آن كه امام حسين عليه السلام از مكه به سوى عراق حركت كند ، دست جبرئيل در دست او بود و در كعبه ايستاده بود . جبرئيل مردم را به بيعت آن حضرت دعوت مى كرد و ندا در مى داد كه :

هلموا الى بيعه الله بشتابيد اى مردم به سوى بيعت خدا (494)

سعادت دو جهان نصيب زهير شد

مردى از بنى فزاره مى گويد : آن گاه كه حسين بن على عليه السلام از مكه به سوى عراق مى رفت ، من نيز با زهير بن قين بجلى از مكه بازگشته به طرف عراق مى رفتيم ، اما

هيچ وقت دوست نداشتيم در بين راه ، يا آن جا كه او منزل مى گزيند با او برخورد كنيم . در هر جا كه او فرود مى آمد ما از آن جا حركت مى كرديم و هر جا كه او حركت مى كرد ما فرود مى آمديم . ولى در عين اين كه مراقب بوديم چنان پيش آمد كرد كه در يكى از منازل به ناچار با او فرود آمديم . او در گوشه اى چادر زد و ما نيز در كنارى مشغول غذا خوردن بوديم كه ناگاه مردى آمد و سلام كرد و گفت : زهير ، حسين بن على عليه السلام تو را مى خواهد .

شنيدن اين جمله كه حسين بن على تو را احضار كرده ، چنان ما را لرزاند و ناراحت كرد كه نزديك بود لقمه در دهان ما گير كند ! دست از غذا خوردن كشيديم و همه در بحر تفكر فرو رفتيم كه حسين را با زهير چه كار است ؟

زهير مى خواست پاسخ رد بدهد . ناگهان دلهم دختر عمرو كه همسر زهير بود به او گفت : فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله كسى به دنبال تو فرستاده ، تو را مى خواهد ، تو از رفتن نزد او ابا مى كنى ! سبحان الله چه مانعى دارد به نزدش بروى و به سخنانش گوش فرا دهى تا ببينى چه مى گويد آن گاه باز آيى ؟

گفتار اين زن كار خود را كرد و چنان در روحيه و روان شوهرش تصرف كرد كه مس وجودش را تبديل به زر سرخ نمود

و تا هميشه نامش را در جريده عالم به دوام ثبت كرد .

خلاصه ، زهير تحت تاثير سخنان همسرش قرار گرفت ، نزد امام حسين عليه السلام رفت و اندكى پس از آن بازگشت ، اما با چهره اى ارغوانى كه آثار شادى و سرور از آن هويدا بود . بازگشت درحالى كه تغيير ماهيت داده در وجود او فنا شده بود . همه چيز را جز او كنار گذاشت

نيست ما را به جز از وصل تو در سر هوسى

گلعذارى ز گلستان جهان ما را بس

زين چمن سايه آن سرو روان ما را بس

من و هم صحبتى اهل ريا دورم باد

از گرانان جهان رطل گران ما را بس

يار با ماست چه حاجت كه زيادت طلبيم

دولت صحبت آن مونس جان ما را بس

نيست ما را به جز از وصل تو در سر هوسى

اين تجارت ز متاع دو جهان ما را بس

از در خويش خدا را به بهشتم مفرست

كه سر كوى تو از كون و مكان ما را بس

دستور داد خيمه هاى ما را به خيمه هاى حسين بن على ملحق كنند . بدين وسيله به مصداق آيه كريمه :

الله ولى الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الى النور (495)

از ظلمات و تاريكى هاى اين زندگى سراسر تيره و بدبختى رهيد و در جهانى سراسر نور و روشنى آرميد . (496)

معتمدترين تاريخ ها نوشته اند كه هنگامى كه امام حسين عليه السلام در بيابان بى آب و علف با حر ملاقات كرد در حالى كه او و يارانش از تشنگى بى حال و بى جان شده بودند و عده آنها به هزار سوار و هزار اسب مى رسيد . امام حسين عليه السلام به جوانانش فرمود : قوم او را سيراب كنيد و آب ها را پايين بياوريد و اسب ها را آب بپاشيد و ياران امام حسين عليه السلام جام ها و كاسه ها از آب پر مى كردند و جلو اسبى مى گرفتند و همين كه سه چهار جرعه مى خورد و سير مى شد بر مى داشتند و جلو اسبى ديگر مى گذاشتند تا اين كه همه اسب ها سيراب شدند . اكنون با دقت و هوش بينديش و بر تعجب بيفزاى و بدان كه مراتب رحم و مهر و شفقت و دلسوزى و عاطفه و نازك دلى حضرت تا چه اندازه بود . در حالى كه اين قومى كه سيراب كرد از دشمنان وى به شمار مى آمدند و از طرف ابن زياد آمده بودند كه وى را دستگير كنند . حتى در ميان اينان شخصى به نام (497) على بن طعان المحاربى عراقى بود كه طرز آب خوردن از آب خورى ندانست و نفهميد كه دهن آب خورى را چسان كج كند كه نريزد و هنگامى كه آب مى خورد آب از گوشه لب ها لباسش مى ريخت و حضرت با آن همه جلالت از اسب پياده شد و آب خورى را با دست مبارك كج نگاهداشت تا اين كه

وى را سيراب كرد . و ديگر بينديش در صحراى بى آب و علف و خشك و باير و ريگزارى كه آب به قيمت طلا و بلكه به قيمت جان به دست نيايد ، گاهى دو سه روز اصلا آب پيدا نشود ، اين چه سخاوتى و اين چه روح بزرگ و اين چه آقايى است كه دشمن نيز از آن برخوردار مى شود . و باز فكر كن كه موكب امام حسين عليه السلام چه دستگاه سلطانى و چه اندازه وسيع بود كه از آب آن هزار نفر سوار و هزار اسب سيراب شدند و هم چنين اشخاص و ياران و اولاد و خانواده خود حضرت حداقل به هزار نفر بالغ مى شدند و باز اسبانى كه اثاثيه و متاع و آنچه با آنها بود از ديگ و كاسه و طاس و جام و رختخواب و غيره را حمل مى كردند ، جز شتران ، به هزار اسب مى رسيد . بنابراين اگر همه آنها كه در اين موكب لازم بود از آب استفاده كنند روى هم حساب كنيم ، دست كم به پنج هزار نفر مى رسيد جز آب احتياطى كه حر و يارانش و اسبانش از آن سيراب شدند .

بفعل و لا قول ، كان حقا على الله ان يدخله مدخله ، الا و ان هولاء قد لزموا طاعه الشيطان و تركوا طاعه الرحمن و اظهروار الفساد و عطلوا الحدود و استاثروا بالفى و احلوا حرام الله و حرموا حلاله و انا احق من غيره . . . (498)

در اين خطبه امام عليه السلام مسووليت مسلمانان را در برابر آن همه منكرات و علت قيام خويش را اعلام كرد و فرمود :

اى مردم ، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : هركس ببيند سلطان ستمكارى را كه حرام خدا را حلال قرار دهد و عهد خدا را بشكند و مخالف سنت پيغمبر صلى الله عليه و آله باشد و در ميان بندگان خدا گناه كار و ستم كار باشد ، پس به عمل و گفتارى بر او انكار نكند ، سزاوار است بر خدا او را بر جايگاهى كه براى عذاب او مقرر شده وارد سازد . آگاه باشيد كه اين مردم ملازم طاعت شيطان شده و اطاعت خدا را ترك كرده و فساد را آشكار و حدود را تعطيل و بيت المال را به خود اختصاص داده و حلال خدا را حرام و حرام او را حلال ساخته اند و من سزاوارتر كسى هستم كه بر آنان انكار كند شرايط امر به معروف را (499)

وضع كرب و بلا و محل محنت و غم است ، فرود آييد كه اين جا منزل و محل و خيام ماست . اين زمين جاى ريختن خون ماست و قبرهاى ما در اين مكان واقع خواهد شد . خبر داد مرا جدم رسول خدا صلى الله عليه و آله به اينها . پس در آن جا فرود آمدند . (500)

حسين عليه السلام به آرامگاه هميشگى خود وارد شد ، آن جا كه خدا برايش قرار داده ، آن جا كه بوى حق و حقيقت و فداكارى مى آيد .

بار بگشاييد كه اينجا كربلاست

آب و خاكش با دل و جان آشناست

السلام اى سرزمين كربلا

السلام اى منزل نور خدا

السلام اى وادى دلجوى عشق

وه چه خوش مى آيد اينجا بوى عشق

السلام اى خيمه گاه خواهرم

قتلگاه جانگداز اكبرم

كربلا گهواره اصغر تويى

مقتل عباس مه پيكر تويى

آمدم آغوش خود را باز كن

بستر مهمان خود را ساز كن

آمدم با شهپر جان آمدم

آمدم اما چو طوفان آمدم

خون ماست و در اين جا حرمت ما هتك مى شود و در اين جا قبور ما زيارتگاه مى شود و اين همان جاست كه جدم به من خبر داده است . (501)

روز پنج شنبه دوم ماه محرم (502) سال 61 هجرى امام حسين عليه السلام در يكى از نواحى نينوا به نام كربلا فرود آمد . روز بعد عمر بن سعد بن ابى وقاص زهرى با چهار هزار نفر از كوفه رسيد و در مقابل امام جاى گرفت . عمر بن سعد از قريش و از طايفه بنى زهره بن كلاب و خويش نزديك حضرت آمنه مادر بزرگوار رسول خدا بود . پدرش سعد بن ابى وقاص از پنج نفرى است كه در آغاز بعثت رسول خدا صلى الله عليه و آله بوسيله آشنايى با ابى ابكر به دين اسلام در آمدند و نام او در تاريخ اسلام و فتوحات اسلامى پر آوازه است .

عمر بن سعد كسى نزد امام عليه السلام فرستاد كه چرا به عراق آمده ايد ؟ امام در جواب فرمود : عراقيان خود مرا با نوشتن نامه خوانده اند اكنون اگر از آمدن من كراهت داريد به همان حجاز باز مى گردم . ابن سعد نامه اى به ابن زياد نوشت و آنچه را امام فرموده بود گزارش داد . ابن زياد گفت : اكنون كه چنگال هاى ما به سوى او بند شده است ، اميد نجات و بازگشتن به حجاز دارد . ديگر گذشت و راهى براى وى باقى نمانده است .

آنگاه به ابن سعدنوشد نامه ات راخواندم آنچه نوشته بودى فهميدم از حسين بن على

عليهماالسلام بخواه كه خود و همه همراهانش براى يزيد بيعت كنند و آنگاه كه بيعت به انجام رسيد ، ما هرچه خواستيم نظر خواهيم داد . سپس نامه ديگرى از ابن زياد رسيد كه آب را به روى حسين و ياران وى ببند تا قطره اى از آن را ننوشند ، و عمر بى درنگ عمرو بن حجاج را به فرماندهى چهار هزار سوار فرستاد كه ميان ابا عبدالله و آب فرات حايل شدند و راه آب را بر امام و اصحابش بستند و اين پيش آمد و سه روز پيش از شهادت امام روى داد . امام عليه السلام از ابن سعد خواست كه با وى ملاقات كند و شبانه در ميان دو سپاه ملاقات كردند و مدتى باهم سخن گفتند . چون عمر بن سعد به اردوگاه خود بازگشت و نامه به ابن زياد نوشت كه خدا آتش جنگ را خاموش كرد و با هم توافق كرديم و امر امت به خير و صلاح برگزار شد ، اكنون حسين بن على آماده است كه به حجاز برود و به يكى از مرزهاى اسلامى روانه شود و آنگاه جمله اى را به عنوان دروغ مصلحت آميز براى رام كردن ابن زياد نوشت . با رسيدن اين نامه ابن زياد نرم شد و تحت تاثير پيشنهادهاى ابن سعد قرار گرفت . اما شمر بن ذى الجوشن كه حاضر بود گفت : اشتباه مى كنى ، اين فرصت را غنيمت شمار و دست از حسين بن على كه اكنون بر وى دست يافته اى بر مدار كه ديگر چنين فرصتى به دست نخواهى آورد . ابن

زياد گفت : راست مى گويى ، پس خودت رهسپار كربلا باش و اين نامه را به ابن سعد برسان كه حسين و يارانش بدون شرط و تسليم شوند . آنگاه ايشان را به كوفه فرستاده و گرنه با ايشان بجنگد و اگر هم ابن سعد زير بار نرفت و حاضر نشد با حسين بن على بجنگد ، تو خود فرمانده سپاه باش و گردن او را بزن و سرش را براى من بفرست .

آنگاه به ابن سعد نوشت : من تو را نفرستادم كه با حسين بن على مدارا كنى و نزد من از وى شفاعت كنى ، و راه سلامت و زندگى او را هموار سازى . اكنون ببين اگر خود و يارانش تسليم شدند آنها را نزد من بفرست ، و اگر امتناع كردند بر آنها حمله كن تا آنان را بكشى و بدن ها را مثله كنى (يعنى گوش و بينى ببرى ) ، چه ايشان سزاوار اين كار هستند .

اگر حسين بن على كشته شد سينه و پشت او را پايمال سم ستوران كن كه او مردى ستمگر و ماجراجو و حق ناشناس است ، و مقصودم از اين كار آن نيست كه پس از مرگ صدمه اى به او مى رسد ، اما عهد كرده ام كه او را بكشم و لگد كوب اسب ها كنم . اكنون اگر به آنچه دستور دادم عمل كرديتو را پاداش مى دهم و اگر به اين كارها تن ندادى از كار ما و سپاه ما بركنار باش و لشكريان را به شمر بن ذى الجوشن واگذار كه به ما وى

دستور داده ايم . (503)

و هر قبيله اى هم كه با هم جنگ داشتند مانند اوس و خزرج كه 120 سال با هم نزاع و پيكار مى كردند در اين چهار ماه متاركه مى شد .

محرم الحرام كه ماه اول سال قمرى است از آن اشهر حرم بود و در عرب علاوه بر زمان مكان حرام هم بود كه جنگ در آن حرام شناخته شده بود مانند مسجد الحرام كه آنجا شهر بلا دفاع و مرگز امن و امان براى هر قبيله بود .

اسلام هم كه يك دين اجتماعى بود هر ادب و آداب و سنن ملى كه مخالف با عقل و شرع نبود حفظ مى كرد و در اسلام هم ماه حرام و مسجد الحرام محرم و مورد احترام تمام قبايل بود جز آنكه بنى اميه چون بر كرسى رياست نشستند نه تنها آداب و سنن دين اسلام را محو كردند بلكه آداب و رسوم ملى عرب را هم زير پا گذاشتند و لذا مورخين عرب آنها را نژاد عرب نمى شناسند و از جنايات اجتماعى كه حزب اموى كرد اين بود كه به ناموس اجتماع عرب دست تعدى دراز كرد و آداب آنها را از بين برد ، زياد را برادر خواند و در مكه سى نفر را فرستاد با شمشير زير لباس احرام در خانه خدا امام حسين عليه السلام را دستگير كنند و شهيد نمايند و چون آنجا موفق نشد در ماه محرم الحرام كه مورد احترام همه عرب بود حسين بن على عليه السلام را محصور و محاصره كرد و شهيد نمود و روز عاشورا را به وجود آورد و امام حسين

عليه السلام در عاشورا دفاع كرد نه جنگ .

ساخت . عزيز ما در زمين كربلا خوار شد و اندوه و بلا نصيب ما گشت تا روز معين . پس گريه كنندگان بايد بر حسين عليه السلام گريه كنند براى آن كه گريه بر او گناهان بزرگ را مى ريزد . و آنگاه گفت : چون ماه محرم مى شد ، پدرم را خندان نمى ديدند تا ده روز مى گذشت و چون روز دهم مى شد آن روز مصيبت و اندوه و گريه او بود و مى گفت اين روزى است كه حسين عليه السلام در آن روز در اين جا فرصت توضيح حوادث فراوان و غم انگيز و عبرت آموز كربلاى حسينى نيست . به همين كفايت مى كنيم كه تقويمى از قيامت عشق و جدولى از حماسه حسينى را ترسيم كرده باشيم و بس ، حال اين شما و اين هم تقويم تولد تاريخ :

60 هجرى قمرى

8 . ورود سفير عاشورا ، مسلم بن عقيل به كوفه سه شنبه ، 5 شوال ، 60 هجرى قمرى

9 . شهادت حضرت مسلم بن عقيل دركوفه سه شنبه ، 8 ذى الحجه ، 60 هجرى قمرى

10 . خروج امام حسين عليه السلام از شهر مكه سه شنبه ، 8 ذى الحجه ، 60 هجرى قمرى يعنى درست همان روزى كه مسلم ابن عقيل در كوفه شهيد شد .

11 . ورود امام حسين عليه السلام به صحراى كربلا پنجشنبه ، 2 محرم ، 61 هجرى قمرى يعنى كاروان شهادت از مكه تا كربلا 23 روز در راه بوده است .

12 . رسيدن عمر بن سعد به كربلا جمعه سوم محرم ، 61 هجرى قمرى

13 . مذاكرات ميان امام عليه السلام و عمر بن سعد از سوم تا ششم محرم 61 هجرى قمرى

14 . بسته شدن راه فرات توسط لشكر عمر بن سعد سه شنبه 7 محرم 61 هجرى قمرى

15 . نخستين حمله لشگريان عمر سعد به لشگر امام عليه السلام پنجشنبه 9 محرم 61 هجرى قمرى

16 . روز جنگ و شهادت (عاشورا) جمعه ، 10 محرم 61 هجرى قمرى

17 . شهادت بيش از پنجاه تن از انصار الله و اصحاب امام حسين عليه السلام جمعه 10 محرم ، 61 هجرى قمرى پيش از ظهر

18 . شهادت بقيه اصحاب و همه بنى هاشم جمعه ، 10 محرم 61 هجرى قمرى بعد از ظهر .

19 . شهادت امام حسين عليه السلام جمعه 10 محرم 61 هجرى قمرى وقت غروب

20 . كوچ دادن عترت پيامبر صلى الله عليه و آله از كربلا شنبه

بعد از ظهر ، 11 محرم 61 هجرى قمرى (505)

21 . تدفين آفتاب و آلاله ها 12 محرم 61 هجرى قمرى

22 . زيارت جابربن عبدالله انصارى از اصحاب بزرگ رسول خدا صلى الله عليه و آله و دوستش عطيه ، از علما و مفسران بزرگ اسلام 20 صفر ، 61 هجرى قمرى (اولين اربعين ) (506)

23 . زيارت خاندان رسالت و ولايت 20 صفر 62 ق (دومين اربعين )(507)

24 . قيام و زيارت دستجمعى توابين شب جمعه 25 ربيع الاخر 65 ق

بزرگ شهيدانى كه از اسم اعظم تك تكشان ، آسمان آسمان حماسه و غيرت مى بارد و هريك به تنهايى عالمى از علو و عشق جهانى از جديت و جهاد ، دنيايى از رشادت و آزادى مى باشند .

اگر كربلا ، قرآن سرخ و كتاب تكوينى خداوند كريم است - كتابى كه حروف حماسى آن ، با خون خدا ، ابوالشهدا نوشته شده است - شهداى كربلا نيز هريك سوره سرخى از آن قرآن و آيت بزرگى از آن آسمان الهى هستند .

همانان كه خود حضرت سيد الشهدا عليه السلام در حقشان فرمود : (508)

فانى لا اعلم اصحابا اوفى و لا خيرا من اصحابى . . .

من اصحابى بهتر از اصحاب خويش و يارانى با وفاتر از ياران خودم نمى شناسم .

و اين فخر فخيم و افتخار عظيم آنان را بس كه حضرت مهدى موعود عليه السلام ، قطب دايره وجود ، نام آنها به بزرگى و ستايش ذكر مى كند و با ذكر اسم هر يك به او سلام و درود مى فرستد و قاتلش را نفرين مى كند

و مى فرمايد :

السلام عليكم يا خير انصار ، السلام عليكم بما صبرتم فنعم عقبى الدار ، بواكم الله مبوء الابرار ، اشهدلقد كشف الله لكم الغطاء . . .

درود بر شما اى بهترين ياران ، سلام بر شما براى آنچه شكيبايى ورزيديد ، راستى چه نيكو جايگاه و خانه آينده اى داريد ! خدا شما را در مقام نيكان قرار داده است ، شهادت مى دهم كه خداوند پرده را از برابر ديدگان شما برداشته بود . . . (509)

الله عليه و آله روايت شده و بعد از فراغت دست به دعا بردارد و سه مرتبه بخواند . شيخ طوسى در مصباح فرموده كه مستحب است روزه دهه اول محرم ، اما روز عاشورا از غذا و آب امساك كند تا بعد از عصر ، آن وقت به قدر كمى تربت تناول نمايد . (510)

ما درت به معايشهم ، فاذا محصوا بالبلاء قل الديانون (514)

مردم بندگان دنيا هستند و دين را همانند چيزى كه طعم و مزه داشته باشد ، مى انگارند و تا مزه آن را بر زبان خود احساس مى كنند آن را نگاه مى دارند و هنگامى كه بناى آزمايش باشد ، تعداد دينداران اندك مى شود .

نامه امام عليه السلام به اهل كوفه

امام عليه السلام دوات و كاغذ طلب كرد و خطاب به تعدادى از بزرگان كوفه كه مى دانست بر راى خود استوار مانده اند ، اين نامه را نوشت : بسم الله الرحمن الرحيم از حسين بن على به سوى سليمان بن صرد و مسيب بن نجبه و رفاعه بن شداد و عبدالله بن وال و گروه مومنان ، اما بعد ، شما مى دانيد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در حيات خود فرمود : هر كس سلطان ستمگرى را ببيند كه حرام خدا را حلال نمايد و پيمان خود را شكسته و با سنت من مخالفت مى كند و در ميان بندگان خدا با ظلم و ستم رفتار مى نمايد ، و اعتراض نكند قولا و عملا ، سزوار است كه خداى متعال هر عذابى را كه بر آن سلطان بيدادگر مقدر مى كند ، براى او نيز مقرر دارد ، و شما مى دانيد و اين گروه (بنى اميه ) را مى شناسيد كه از شيطان پيروى نموده و از اطاعت خدا سرباز زده ، و فساد را ظاهر و حدود الهى را تعطيل و غنايم را منحصر به خود ساخته اند ، حرام خدا را

حلال و حلال خدا را حرام كرده اند .

نامه هاى شما به من رسيد و فرستادگان شما به نزد من آمدند و گفتند كه شما با من بيعت كرده ايد و مرا هرگز در ميدان مبارزه تنها نخواهيد گذرد و مرا به دشمن تسليم نخواهيد كرد . حال اگر بر بيعت و پيمان خود پايداريد كه راه صواب هم همين است ، من با شمايم و خاندان من با خاندان شما و من پيشواى شما خواهم بود ، و اگر چنين نكنيد و بر عهد خود استوار نباشيد و بيعت مرا از خود برداشتيد ، به جان خودم قسم كه تعجب نخواهم كرد ، چرا كه رفتارتان را با پدرم و برادرم و پسر عمويم مسلم ، ديده ام ، هركس فريب شما خورد نا آزموده مردى است ، شما از بخت خود رويگردان شديد و بهره خود را همراه بودن با من از دست داديد ، هر كس پيمان شكند ، زيانش را خواهد ديد و خداوند به زودى مرا از شما بى نياز گرداند ، و السلام عليكم و رحمه الله و بركاته . (515)

امام عليه السلام نامه را بست و مهر كرد و به قيس بن مسهر صيداوى داد تا عازم كوفه شود ، و چون امام عليه السلام از خبر كشته شدن قيس مطلع گرديد گريه در گلوى او پيچيد و اشك بر گونه اش لغزيد و فرمود : خداوندا ! براى ما و شيعيان ما در نزد خود پايگاه والايى قرار ده و ما را با آنان در جوار رحمت خود مستقر ساز كه تو بر انجام هر كارى

قادرى (516)

سپس امام حمد و ثناى الهى را به جا آورد و بر محمد و آل محمد درود فرستاد و خطبه اى ايراد فرمود . (517)

اظهارات ياران امام عليه السلام

پس از سخنان امام ، زهير بپا خاست و گفت : اى پسر رسول خدا ! گفتار تو را شنيدم ، اگر دنياى ما هميشگى و ما در آن جاويدان بوديم ، ما قيام با تو و كشته شدن در كنار تو را بر ماندن در دنيا مقدم مى داشتيم .

سپس برير (518) برخاست و گفت : يابن رسول الله ! خدا به وسيله تو بر ما منت نهاد كه ما در ركاب تو جهاد كنيم و بدن ما در اره تو قطعه قطعه شود و جد بزرگوارت رسول خدا صلى الله عليه و آله در روز قيامت شفيع ما باشد . (519)

سپس ، نافع بن هلال از جا بلند شد و عرض كرد : اى پسر رسول خدا ! تو مى دانى كه جد پيامبر خدا هم نتوانست محبت خود را در دل هاى همه جاى دهد و چنانچه مى خواست ، همه فرمان پذير او نشدند ، زيرا كه در ميان مردم ، منافقانى بودند كه نويد يارى مى دادند ولى در دل نيت بى وفايى داشتند ، اين گروه در پيش روى از عسل شيرين تر و در پشت سر ، از حنظل تلخ تر بودند ! تا خداى متعال او را به جوار رحمت خود برد ، و پدرت على عليه السلام نيز چنين بود ، گروهى به يارى او برخاستند و او با ناكثين و قاسطين و مارقين قتال

كرد تا مدت او نيز به سر آمد و به جوار رحمت حق شتافت ، و تو امروز نزد ما بر همان حالى ! هر كس پيمان شكست و بيعت از گردن خود برداشت ، زيانكار است و خدا تو را از او بى نياز مى گرداند ، با ما به هر طرف كه خواهى به سوى مغرب و يا مشرق ، روانه شو ، به خدا سوگند كه ما از قضاى الهى نمى هراسيم و لقاى پروردگار را ناخوش نمى داريم و ما از روى نيت و بصيرت هر كه را با تو دوستى ورزد ، دوست داريم ، و هر كه را با تو دشمنى كند ، دشمن داريم . (520)

نامه عبيدالله به امام عليه السلام

به دنبال اطلاع عبيدالله از ورود امام عليه السلام به كربلا ، نامه اى بدين مضمون به حضرت نوشت : به من خبر رسيده است كه در كربلا فرود آمده اى ، و امير المومنين يزيد ! به من نوشته است كه سر بر بالين ننهم و نان سير نخورم تا تو را به خداوند لطيف و خبير ملحق كنم ! و يا به حكم من و حكم يزيد بن معاويه باز آيى ! والسلام .

چون اين نامه به امام رسيد و آن را خواند ، آن را پرتاب كرده فرمود : رستگار نشوند آن گروهى كه خشنودى مخلوق را به خشم خالق خريدند .

فرستاده عبيدالله گفت : اى ابا عبدالله ! جواب نامه ؟

امام فرمود : اين نامه را جوابى نيست ! زيرا بر عبيدالله عذاب الهى لازم و ثابت است .

چون

قاصد نزد عبيدالله بازگشت و پاسخ امام را بگفت ، ابن زياد برآشفت و به سوى عمر بن سعد نگريست و او را به جنگ حسين فرمان داد .

عمر بن سعد كه شيفته ولايت رى بود ، از قتال با حسين عليه السلام عذر خواست ، عبيدالله گفت : پس آن فرمان ولايت رى را باز پس ده .

عبيدالله بن زياد اندكى قبل از اين واقعه دستور داده بود تا عمر بن سعد به سوى دستبى (521) همراه با چهار هزار سپاهى حركت كند ، زيرا ديلميان بر آن جا مسلط شده بودند ، و ابن زياد فرمان امارت رى را به نام عمر بن سعد نوشته بود ، عمر بن سعد هم در حمام اعين (522) خود را آماده حركت كرده بود كه خبر حركت امام به سمت كوفه به ابن زياد رسيد و او عمر بن سعد را طلب كرد و گفت : بايد به جانب حسين روى و چون از اين ماموريت فراغت يافتى ، آنگاه به سوى رى روانه شو !

به همين جهت عمر بن سعد از سر شب تا سحر در انديشه اين كار بود و با خود مى گفت :

اترك ملك الرى و الرى رغبتى

ام ارجع مذموما بقتل حسين

و فى قتله النار التى ليس دونها

حجاب و ملك الرى قره عينى (523)

سپس با اهل مشورت اين مساله را در ميان گذاشت ، همه او را از جنگ با حسين بن على عليه السلام نهى كردند ، و حمزه بن مغيره فرزند خواهرش به او گفت : تو را به خدا از اين انديشه در گذر ،

زيرا مقاتله با حسين ، نافرمانى خداست و قطع رحم كردن است ، به خدا سوگند كه اگر همه دنيا از آن تو باشد و آن را از تو بگيرند بهتر است از آن كه به سوى خدا بشتابى در حالى كه خون حسين بر گردن تو باشد . عمر بن سعد گفت : همين كار را انجام خواهم داد انشاء الله !

عمار بن عبدالله

عمار بن عبدالله از پدرش نقل كرده است : بر عمر بن سعد وارد شدم در حالى كه عازم به سوى كربلا بود ، به من گفت : امير مرا فرمان داده است به سوى حسين حركت كنم . من او رااز اين كار نهى كردم و گفتم : از اين قصد باز گرد ! هنگامى كه از نزد او بيرون آمدم شخصى نزد من آمد و گفت : عمر بن سعد مردم را به جنگ با حسين فرا مى خواند ، به نزد او رفتم در حالى كه نشسته بود ، چون مرا ديد روى از من گرداند ، دانستم كه عازم حركت است و از نزد او بيرون آمدم .

عمر بن سعد نزد ابن زياد رفت و گفت : مرا بدين مسووليت گماردى و در ازاى آن ، ولايت رى رابه من اعطا كردى ، و مردم هم از اين معامله آگاهند ، ولى پيشنهادى دارم و آن اين است كه عده اى از اشراف كوفه هستند كه در اين مقاتله به همراهى آنان نياز دارم ! آنها را نزد خود فراخوان تا سپاه مرا در ا ين مسير همراه باشند ، سپس نام تعدادى از

اشراف كوفه را ذكر كرد ، عبيدالله بن زياد گفت : ما در اين كه چه كسى را خواهيم فرستاد ، از تو نظر خواهى نخواهيم كرد ! اگر با اين گروه كه همراه تو هستند ، از عهده انجام اين ماموريت بر مى آيى كه هيچ ، در غير اين صورت بايد از امارت رى چشم بپوشى !

عمر بن سعد چون پافشارى عبيدالله را مشاهده كرد گفت : خواهم رفت . (524)

زمين كربلا را كه قبرش در آن واقع شده است ، از اهل نينوا و غاضريه به شصت هزار درهم خريد و با آنها شرط كرد كه مردم را بريا زيارت قبرش راهنمايى نموده و زوار او را تا سه روز ميهمانى نمايند . (528)

امام حسين عليه السلام وقتى به كربلا رسيد زمين نينوا و غاضريه را از بنى اسد به شصت هزار درهم خريد و با آنها شرط كرد كه زوارش را به قبرش راهنمايى كنند و آنها را مهمان كنند و در قبال اين شرط زمين را دوباره پس از آن كه پولش را پرداخت به آنها واگذاشت . از اين خبر معلوم مى شود كه با امام عليه السلام چقدر كالا و پول همراه بود كه مازاد آن بالغ بر شصت هزار درهم مى شد . شاهد ديگر بر عظمت اين دستگاه سلطنت ، قضيه محمد بشر خضرمى است كه سيد بن طاووس نقل نموده است كه شب عاشورا يا همان شبى كه مرگ دور و بر خيمه ها مى گشت به محمد بشر خضر مى گفتند : پسرت در سر حد رى اسير شد . پاسخ داد : من نمى خواهم پسرم اسير باشد و من بعد از وى زنده بمانم . امام حسين عليه السلام سخن محمد را شنيد ، به او فرمود : خدا به تو رحم كند ، من بيعتم را از تو برداشتم و تو آزادى ، هر طورى مى توانى در آزادى پسرت بكوش .

عرض كرد : درندگان مرا زنده نگذارند هرگاه از تو جدا شوم . حضرت فرمود : اين لباس ها و بردهاى

يمنى را به پسرت ده كه در آزادى خود صرف كند . پس به او پنج دست لباس عطا فرمود كه بهاى آنها هزار دينار بود . معلوم نيست جنس اين لباس ها چه بوده كه قيمت يك دست آن دويست دينار مى شد و چقدر از اين نوع لباس با حضرت بود و براى چه آنها را با خود مى برد و اين پرسشى است كه شايد شنونده از آن بى نياز باشد .

حسين عليه السلام بزرگ تر از آن است كه براى رهايى جان خود حرمت حرم خدا را بشكند .

امام با عمل خود به همه به خصوص شيعه درس ديندارى داد و به آنها فهماند كه در خريد زمين بايد متوجه باشند اموال يكديگر را غضب نكنند .

درسى به بشر داد به دستور الهى

درسش عملى بود نه كتبى نه شفاهى

هوشيارى ياران امام عليه السلام

هنگامى كه عمر بن سعد به كربلا وارد شد ، عزره بن قيس احمسى را نزد امام حسين عليه السلام فرستاد تا از امام سوال كند براى چه به اين مكان آمده و چه قصدى دارد ؟

چون عزره از جمله كسانى بود كه به امام عليه السلام نامه نوشته و او را به كوفه دعوت كرده بود ، از رفتن به نزد آن حضرت شرم كرد ، پس عمر بن سعد از اشراف كوفه كه به امام نامه نوشته و او را به كوفه دعوت كرده بودند خواست كه اين كار را انجام دهند ، تمامى آنها از رفتن به خدمت امام خوددارى كردند ! ولى شخصى به نام كثير بن عبدالله شعبى كه

مرد گستاخى بود برخاست و گفت : من به نزد حسين مى روم و اگر خواهى او را خواهم كشت !

عمر بن سعد گفت : چنين تصميمى را فعلا ندارم ، ولى به نزد او برو و بپرس براى چه مقصودى به اين سرزمين آمده است ؟

كثير بن عبدالله به طرف امام حسين عليه السلام رفت ، ابوثمامه صائدى كه از ياران امام حسين بود چون كثير بن عبدالله را مشاهده كرد به امام عرض كرد : اين شخص كه مى آيد بدترين مردم روى زمين است !

پس ابوثمامه راه را بر كثير بن عبدالله گرفت و گفت : شمشير خود را بگذار و نزد حسين عليه السلام برو !

كثير گفت : به خدا سوگند كه چنين نكنم ! من رسول هستم ، اگر بگذاريد پيام خود را مى رسانم ، در غير اين صورت باز خواهم گشت .

ابوثمامه گفت : من دستم را روى شمشيرت مى گذارم ، تو پيامت را ابلاغ كن .

كثير بن عبدالله گفت : به خدا سوگند هرگز نمى گذارم چنين كارى كنى .

ابو ثمامه گفت : پيامت را به من بازگو تا من آن را به امام برسانم ، زيرا تو مرد زشتكارى هستى و من نمى گذارم به نزد امام بروى .

پس از اين مشاجره و نزاع ، كثير بن عبدالله بدون ملاقات بازگشت و جريان را به عمر بن سعد اطلاع داد . عمر بن سعد شخصى به نام قره بن قيس حنظلى را به نزد خود فرا خواند و گفت : اى قره ! حسين را ملاقات كن

و از علت آمدنش به اين سرزمين جويا شو .

قره بن قيس به طرف امام حركت كرد ، امام حسين عليه السلام به اصحاب خود فرمود : آيا اين مرد را مى شناسيد ؟

حبيب بن مظاهر عرض كرد : آرى ! اين مرد ، تميمى است و من او را به حسن راى مى شناختم و گمان نمى كردم او را در اين صحنه و موقعيت مشاهده كنم .

آنگاه قره بن قيس آمد و بر امام سلام كرد و رسالت خود را ابلاغ نمود ، امام حسين عليه السلام فرمود : مردم شهر شما به من نامه نوشتند و مرا دعوت كرده اند ، و اگر از آمدن من ناخشنود باز خواهم گشت .

قره بن قيس گفت : من پاسخ اين رسالت خود را به عمر بن سعد برسانم و سپس در اين امر انديشه خواهم كرد ! پس به نزد عمر بن سعد بازگشت و او رااز جريان امر باخبر ساخت ، عمر بن سعد گفت : اميدوارم كه خدا مرا از جنگ با حسين برهاند . (529)

نامه عمر بن سعد

حسان بن فائد مى گويد : من نزد عبيدالله بودم كه نامه عمر بن سعد را آوردند ، و در آن نامه چنين آمده بود : چون من با سپاهيانم در برابر حسين و يارانش پياده شدم ، قاصدى نزد او فرستاده و از علت آمدنش جويا شدم ، او در جواب گفت : اهالى اين شهر براى من نامه نوشته و نمايندگان خود را نزد من فرستاده و از من دعوت كرده اند ، اگر آمدنم را خوش

نمى داريد ، باز خواهم گشت . عبيدالله چون نامه عمر بن سعد را خواند ، گفت :

الان وقد علقت مخالبنا به

يرجو النجاه ولات حين مناص (530)

نامه عبيدالله به عمر بن سعد

عبيدالله به عمر بن سعد نوشت : نامه تو رسيد و از مضمون آن اطلاع يافتم ، از حسين بن على بخواه تا او و تمام يارانش با يزيد بيعت كنند ، اگر چنين كرد ، ما نظر خود را خواهيم نوشت !

چون اين نامه به دست عمر بن سعد رسيد ، گفت : مى پندارم كه عبيدالله بن زياد خواهان عافيت و صلح نيست . (531)

عمر بن سعد ، نامه عبيدالله بن زياد را به اطلاع امام حسين نرساند ، زيرا مى دانست كه آن حضرت با يزيد هرگز بيعت نخواهد كرد . (532)

عبيدالله بن زياد پس از اعزام عمر بن سعد به كربلا ، انديشه اعزام سپاهى انبوه را در سر مى پروراند ، و بعضى نوشته اند : مردم كوفه جنگ كردن با امام حسين عليه السلام را ناخوش مى داشتندو هر كس را به جنگ آن حضرت روانه مى كردند ، باز مى گشت .

عبيدالله بن زياد شخصى را به نام سويد بن عبدالرحمن فرمان داد تا مساله فرار از جنگ تحقيق كند و متخلفان را نزد او برد ، و او يك نفر شامى را كه براى انجام امر مهمى از لشكرگاه به كوفه آمده بود ، گرفته و نزد عبيدالله برد و او دستور داد سر آن مرد شامى را از تنش جدا نمايند تا كسى جرات سرپيچى از دستورهاى او را نكند !

نوشته اند كه آن مرد شامى براى طلب ميراث به كوفه آمده بود ! (533)

عبيدالله در نخليه

عبيدالله شخصا از كوفه به طرف نخيله (534) حركت كرد و كسى را نزد حصين ابن تميم - كه به قادسيه رفته بود - فرستاد و او به همراه چهار هزار نفر كه با او بودند به نخيله آمد ، سپس كثير بن شهاب حارثى و محمد بن اشعث و قعقاع بن سويد و اسماء بن خارجه را طلب كرد و گفت : در شهر كوفه گردش كنيد و مردم را به طاعت و فرمانبردارى از يزيد و من فرمان دهيد ، و آنان را از نافرمانى و برپا كردن فتنه بر حذر داريد و آنان را به لشكر گاه فراخوانيد ، پس آن چهار نفر طبق دستور عمل كردند و سه نفر از آنها به نخيله نزد عبيدالله بازگشتند ، و كثير بن شهاب در كوفه ماند و در ميان كوچه ها و گذرگاه ها مى گشت و مردم را به پيوستن به لشكر عبيدالله تشويق مى كرد و آنان را از يارى امام حسين بر حذر مى داشت . (535)

عبيدالله گروهى سواره را بين خود و عمر بن سعد قرار داد كه هنگام نياز از وجود آنها استفاده شود ، و هنگامى كه او در لشكرگاه نخيله بود شخصى به نام عمار بن ابى سلامه تصميم گرفت كه او را ترور كند ، ولى موفق نشد و به طرف كربلا حركت كرد و به امام ملحق گرديد و شهيد شد . (536)

خود به منبر رفت و گفت : اى مردم ! شما آل ابى سفيان را آزموديد و آنها را چنان كه مى خواستيد ، يافتيد ! و يزيد را مى شناسيد كه دارياى سيره و طريقه اى نيكو است و به زير دستان احسان مى كند . و عطاياى او بجاست . و پدرش نيز چنين بود ، و اينك يزيد دستور داده است كه بهره شما را از عطايا بيشتر كنم و پولى را نزد من فرستاده كه در ميان شما قسمت نموده و شما را به جنگ با دشمنش حسين بفرستم اين سخن را به گوش جان بشنويد و اطااعت كنيد .

سپس از منبر به زير آمد و براى مردم شام (538) نيز عطايايى مقرر كرد و دستور داد تا در تمام شهر ندا كنند كه مردم براى حركت آماده باشند ، و خود و همراهانش به سوى نخيله حركت كرد و حصين بن نمير و حجار بن ابجر و شبث بن ربعى و شمر بن ذى الجوشن را به كربلا گسيل داشت تا عمر بن سعد را در جنگ با حسين كمك نمايند . (539)

پس از اعزام عمر بن سعد به كربلا ، شمر بن ذى الجوشن اولين فردى بود كه با چهار هزار نفر سپاهى آزموده براى جنگ با امام حسين عليه السلام اعلام آمادگى كرد و بعد يزيد بن ركاب كلبى با دو هزار و حصين بن نمير با چهار هزار نفر و مضاير بن رهينه مازنى با سه هزار نفر و نصر بن حرشه با دو هزار نفر كه جمعا بيست هزار نفر مى شدند . (540)

اين روز كه مطابق با روز يكشنبه بوده است ، عبيدالله بن زياد مردى را به دنبال شبث بن ربعى (541) فرستاد كه در دار الاماره حضور يابد ، شبث بن ربعى خود را به بيمارى زده بود و مى خواست كه ابن زياد او رااز رفتن به كربلا معاف دارد ، ولى عبيدالله بن زياد براى او پيغام فرستاد كه : مبادا از كسانى باشى كه خداوند در قرآن فرموده است : چون به مومنان رسند گويند : از ايمان آورندگانيم ، و هنگامى كه به نزد ياران خود - كه همان شياطينند - روند ، اظهار دارند : ما با شماييم و مونين را به سخره مى گيريم (542) و به او خاطر نشان ساخت كه اگر بر فرمان ما گردن مى نهى و در اطاعت مائى ، در نزد ما بايد حاضر شوى .

شبث بن ربعى ، شبانگاه نزد عبيدالله آمد تا رنگ گونه او را نتوان به خوبى تشخيص داد ! ابن زياد به او مرحبا گفته و در نزد خود بنشاند و گفت : بايد به كربلا روى ، پس شبث قبول كرد و عبيدالله او را به همراه هزار سوار به سوى كربلا گسيل داشت . (543)

سپس عبيدالله بن زياد به شخصى به نام زحر بن قيس با پانصد سوار ماموريت داد كه بر جسر صراه (544) ايستاده و از حركت كسانى كه به عزم يارى امام حسين عليه السلام از كوفه خارج مى شوند ، جلوگيرى كند ، فردى به نام عامر بن ابى سلامه كه عازم بود براى پيوستن به امام حسين عليه السلام از برابر

زحر بن قيس و سپاهيانش گذشت ، زحر بن قيس به او گفت : من از تصميم تو آگاهم كه مى خواهى حسين را يارى كنى ، بازگرد ، ولى عامر بن ابى سلامه بر زحر بن قيس و سپاهيانش حمله ور شد و از ميان سپاهيان گذشت و كسى جرات نكرد تا او را دنبال كند . عامر خود را به كربلا رساند و به امام حسين عليه السلام محلق شد تا به درجه شهادت نايل آمد ، و از اصحاب امير المومنين على بن ابى طالب عليه السلام بود كه در چندين جنگ در ركاب آن حضرت شمشير زده است . (545)

شمار لشكر دشمن كه به جنگ شهيد كربلا حاضر شدند

در عدد لشكر ابن زياد اختلاف است . به نظر صاحب ناسخ التواريخ پنجاه و سه هزار نفر بوده و به نظر مجلسى لشكر ابن زياد سى هزار نفر بوده اند . سيد در لهوف عدد آنها را بيست هزار دانسته و به عقيده ابى مخنف لشكر ابن زياد هشتاد هزار بوده است . ابن شهر آشوب سى و پنج هزار دانسته و ابن اعثم كوفى بيست هزار نفر گفته و در تذكره الخواص ، شش هزار نفر نوشته و يافعى بيست و دو هزار نفر دانسته و در شرح شافيه پنجاه هزار سوار نوشته و در مطالبالسوول بيست و دو هزار نفر مرقوم شده و جماعتى صد هزار و دويست هزار تا هشتصد هزار روايت كرده اند . (546)

در نصوص صحيح آمده ، ابن زياد بالغ بر 000/350 تن را بسيج كرده بود :

1 . حر بن يزيد رياحى از

قادسيه با 1000 سوار ،

2 . كعب بن طلحه با 3000 سوار ،

3 . عمر سعد با 4000 جنگجو ،

4 . شمر بن ذى الجوشن سلولى با 4000 سوار و پياده از اهل شام (ظاهرا شبام است كه قبيله اى است در كوفه ) .

5 . يزيد بن ركاب كلبى با 2000 جنگجو؛

6 . حصين بن نمير تميمى با 4000 جنگجو (ظاهرا حصين بن تميم تميمى است )؛

7 . مضاير بن رهينه مازنى با 3000 جنگجو

8 . نصر بن خرشه با 4000 جنگجو؛

9 . شبث بن ربعى با 1000 جنگجو؛

10 . حجار بن ابجر با 1000 جنگجو؛

مناقب ابن شهر آشوب پس از اين احصائيه جمع اصحاب را هشتاد و دو تن مى داند كه 32 نفرشان سوار بود و از نظر تجهيزات كامل نبودند ، چه جز شمشير و نيزه در دستشان نبود( من مى گويم كمان هم داشته اند) (547)

در شمار لشكر ابن زياد اختلاف است ، سى هزار و پنجاه هزار و بيست هزار و هشتاد هزاعر گفته اند و عده اى هم صد هزار و دويست هزار تا هشتصد هزار روايت كرده اند . (548) در عدد لشكر امام حسين عليه السلام نيز اختلاف است . 40 تن پياده و 32 نفر سوار ، 82 تن پياده و 45 سوار و 100 نفر پياده هم گفته شده است .

و نيز گفته شده است 70 سوار و 100 پياده يا 30 سوار و 100 پياده . مولف گويد : مشهور آن است كه 72 تن بوده اند 18 تن از اولاد بنى هاشم و بقيه از اصحاب امام

حسين عليه السلام .

در تعداد كل لشكريانى كه به همراه عمر بن سعد در كربلا حضور و پيدا كردند تا با امام حسين عليه السلام بجنگند ، اختلاف است ، ولى نكته اى كه نبايد فراموش كرد اين است كه تعداد نظاميان جيره خوارى كه از حكومت وقت ، حقوق و لباس و سلاح و لوازم جنگى دريافت مى كردند سى هزار نفر بوده است . (549) (550)

من بنى هاشم ، اما بعد فكان الدنيا لم تكن و كان الاخره لم تزل و السلام (553)

نامه اى است از حسين بن على به محمد بن على و ديگر بنى هاشم . اما بعد ، مثل اين كه دنيا اصلا وجود نداشته و آخرت هميشگى و دائم بوده و هست .

بنى اسد و يارى امام عليه السلام

در اين روز حبيب بن مظاهر به آن حضرت عرض كرد : يابن رسول الله ! در اين نزديكى طايفه اى از بنى اسد سكونت دارند كه اگر اجازه دهى من به نزد آنها روم و ايشان را به سوى تو دعوت كنم ، شايد خداوند شر اين گروه را از تو با حضور بنى اسد در كربلا دفع كند .

امام ، اجازه داد و حبيب بن مظاهر شبانگاه بيرون آمد و نزد آنها رفت و به آنان گفت : بهترين ارمغان را براى شمابه همراه آورده ايم ، شما را به يارى پسر پيامبر خدا دعوت مى كنم ، او يارانى دارد كه هريك از آنها بهتر از هزار مرد جنگى اند و هرگز او را تنها نخواهند گذارد و او را به دشمن تسليم نكنند . عمر بن سعد با لشكريانى انبوه او را محاصره كرده است ، چون شما قوم و عشيره من هستيد شما را به اين راه خير راهنمايى مى كنم ، امروز از من فرمان بريد و به يارى او بشتابيد تا شرف دنيا و آخرت از آن شما باشد ، من به خدا سوگند ياد مى كنم كه اگر يك نفر از شما در راه خدا با پسر

دختر پيغمبرش در اينجا كشته شود و شكيبايى و رزد و اميد ثواب از خداى داشته باشد ، رسول خدا در عليين بهشت ، رفيق و همدم او خواهد بود .

در اين هنگام مردى از بنى اسد كه او را عبدالله بن بشير مى ناميدند به پا خاست و گفت : من اولين كسى هستم كه اين دعوت را جابت مى كنم ، و رجزى حماسى برخواند :

قد علم القوم اذ تواكلوا

و احجم الفرسان اذ تثاقلوا

انى شجاع بطل مقاتل

كاننى ليث عرين باسل (554)

آنگاه مردان قبيله كه تعدادشان به نود نفر مى رسيد به پا خاستند و براى يارى امام حركت كردند . در آن هنگام ، مردى نزد عمر بن سعد رفته و او را از جريان كار آگاه كرد و او مردى را به نام ارزاق با چهارصد سوار به سوى آن گروه روانه ساخت ، و در دل شب سواران ابن سعد در كنار فرات راه را بر آنها گرفتند در حالى كه با امام فاصله چندانى نداشتند .

طايفه بنى اسد با سواران ابن سعد در آويختند ، حبيب بن مظاهر بر ارزق بانگ زد كه : واى بر تو بگذار ديگرى اين مظلمه را بر گردن بگيرد .

هنگامى كه طايفه بنى اسد دانستند كه تاب مقاومت با آن گروه را ندارند ، در سياهى شب پراكنده شدند و به قبيله خود بازگشتند و شبانه از محل خود كوچ كردند كه مبادا عمر بن سعد شبانه بر آنها بتازد .

حبيب بن مظاهر به خدمت امام آمد و جريان را گفت ، امام حسين عليه السلام فرمود : لاحول

و لا قوه الا بالله . (555)

و هرگز او را مشمول رحمت خود قرار مده

حميد بن مسلم مى گويد : به خدا سوگند كه پس از اين گفت و گو به ديدار او رفتم در حالى كه بيمار بود ، قسم به آن خدايى كه جز او پروردگارى نيست ، ديدم كه عبدالله بن حصين آن قدر آب مى آشاميد تا شكمش بالا مى آمد ، و آن را بالا مى آورد و باز فرياد مى زد : العطش باز آب مى خورد تا شكمش آماس مى كرد ولى سيراب نمى شد . و جنين بود تا جان داد . (557)

يارانش سخت گرفت تا به آب دست نيابند . (559)

ملاقات يزيد بن حصين همدانى و عمر بن سعد

چون تحمل عطش خصوصا براى كودكان ديگر امكان پذير نبود ، مردى از ياران امام حسين عليه السلام به نام يزيد بن حصين همدانى كه در زهد و عبادت معروف بود به امام گفت : به من اجازه ده تا نزد عمر بن سعد رفته و با او در مورد آب مذاكره كنم ، شايد از اين تصميم برگردد

امام عليه السلام فرمود : اختيار با تو است .

او به خيمه عمر بن سعد وارد شد بدون آن كه سلام كند ، عمر بن سعد گفت : اى مرد همدانى . چه عاملى تو را از سلام كردن به من بازداشت ؟ مگر من مسلمان نيستم و خدا و رسول او را نمى شناسم ؟ آن مرد همدانى گفت : اگر تو خود را مسلمان مى پندارى ، پس چرا بر عترت پيامبر شوريده و تصميم به كشتن آنها گرفته اى و آب فرات را كه حتى حيوانات اين وادى از آن مى نوشند ، از آنان مصايقه مى كنى و اجازه نمى دهى تا آنان نيز از اين آب بنوشند حتى اگر جان بر سر عطش بگذارند ؟ و گمان مى كنى كه خدا و رسلو او را مى شناسى ؟

عمر بن سعد سر به زير انداخت و گفت : اى همدانى من مى دانم كه آزار اين خاندان حرام است . امام عبيدالله مرا به اين كار واداشته است . و من در لحظات حساسى قرار گرفته ام و نمى دانم بايد چه كنم

؟ آيا حكومت رى را رها كنم ، حكومتى كه در اشتياق آن مى سوزم ؟ و يا اين كه دستانم به خون حسين آلوده شود در حالى كه مى دانم كيفر اين كار ، آتش است ؟ ولى حكومت رى به منزله نور چشم من است . اى مرد همدانى در خودم اين گذشت و فداكارى را كه بتوانم از حكومت رى چشم بپوشم نمى بينم .

يزيد بن حصين همدانى بازگشت و ماجرا را به عرض امام رسانيد و گفت : عمر بن سعد حاضر شده است كه شما را براى رسيدن به حكومت رى به قتل برساند . (560)

آوردن آب از فرات

به هر حال هر لحظه تب عطش در خيمه ها افزون مى شد . امام عليه السلام برادر خود عباس بن على بن الى طالب را فراخواند و به او ماموريت داد تا همراه سى نفر سواره و بيست نفر پياده جهت تدارك آب براى خيمه ها حركت كند در حالى كه بيست مشك با خود داشتند . آنان شبانه حركت كردند تا به نزديكى شط فرات رسيدند در حالى كه نافع بن هلال پيشاپيش ايشان با پرچم مخصوص حركت مى كرد .

عمرو بن حجاج پرسيد : كيستى ؟

نافع بن هلال خود را معرفى كرد .

ابن حجاج گفت : اى برادر خوش آمدى ، علت آمدنت به اين جا چيست ؟ نافع گفت : آمده ام تا از اين آب كه ما را از آن محروم كرده اند ، بنوشم عمر بن حجاج گفت : بنوش تو را گوارا باد .

نافع گفت : به خدا سوگند

در حالى كه حسين و يارانش تشنه كامند هرگز به تنهايى آب ننوشم .

سپاهيان عمرو بن حجاج متوجه همراهان نافع بن هلال شدند ، و عمرو بن حجاج گفت : آنها نبايد از اين آب بنوشند ، ما را براى همين جهت در اين مكان گمارده اند . در حالى كه سپاهيان عمرو بن حجاج نزديك تر مى شدند ، عباس بن على به پيادگان دستور داد تا مشكها را پر كنند ، و پيادگان نيز طبق دستور عمل كردند ، و چون عمرو بن حجاج و سپاهيانش خواستند راه را بر آنان ببندند ، عباس بن على و نافع بن هلال بر آنها حمله ور شدند و آنها را به پيكار مشغول كردند و سواران ، راه را بر سپاه عمرو بن حجاج بستند تا پيادگان توانستند مشكهاى آب را از آن منطقه دور كرده و به خيمه ها برسانند . (561)

سپاهيان عمرو بن حجاج بر سواران تاختند و اندگى آنها را به عقب راندند تا آن كه مردى از سپاهيان عمرو بن حجاج با نيزه نافع بن هلال ، زخمى عميق برداشت و به علت خونريزى شديد ، جان داد ، و اصحاب به نزد امام بازگشتند . (562)

ملاقات امام عليه السلام و عمر بن سعد

امام حسين عليه السلام مردى از ياران خود به نام عمرو بن قرظه انصارى را نزد عمربن سعد فرستاد و از او خواست كه شب هنگام در فاصله دو سپاه با هم ملاقاتى داشته باشند ، و عمر بن سعد پذيرفت . شب هنگام ، امام حسين عليه السلام با بيست نفر از يارانش و عمر

بن سعد با بيست نفر از سپاهيانش در محل موعود حضور يافتند .

امام حسين عليه السلام به همراهان خود دستور داد تا برگردند و فقط برادر خود عباس بن (ع ) لى و فرزندش على اكبر را در نزد خود نگاه داشت ، و همينطور عمر بن سعد نيز به جز فرزندش حفص و غلامش ، به بقيه همراهان دستور بازگشت داد .

ابتدا امام حسين عليه السلام آغاز سخن كرد و فرمود : اى پسر سعد ! آيا با من مقاتله مى كنى و از خداييكه بازگشت تو به سوى اوست ، هراسى ندارى ؟ من فرزند كسى هستم كه تو بهتر مى دانى آيا تو اين گروه را رها نمى كنى تا با ما باشى ؟ اين موجب نزديكى تو به خداست .

ابن سعد گفت : اگر از اين گروه جدا شوم مى ترسم كه خانه ام را خراب كنند .

امام حسين عليه السلام فرمود : من براى تو خانه ات را مى سازم . عمر بن سعد گفت : ممن بيمناكم كه املاكم را از من بگيرند .

امام فرمود : من بهتر از آن به تو خواهم داد ، از اموالى كه در حجاز دارم ، و به نقل ديگرى امام فرمود : من بغيبغه را به تو خواهم داد ، و آن مزرعه بسيار بزرگى بود كه نخل هاى زياد و زراعت كثيرى داشت و معاويه حاضر شد آن را به يك ميليون دينار خريدارى كند ولى امام آن را به او نفروخت .

عمر بن سعد من در كوفه بر جان افراد خانواده ام از خشم

ابن زياد بيمناكم و مى ترسم كه آنها را ا ز دم شمشير بگذراند .

امام حسين عليه السلام هنگامى كه مشاهده كرد عمر بن سعد از تصميم خود باز نمى گردد ، از جاى برخاست درحالى كه مى فرمود : تو را چه مى شود ؟ خداوند جان تو را از به زودى در بسترت بگيرد و تو را در روز قيامت نيامرزد ، به خدا سوگند من مى دانم از گندم عراق جز به مقدارى اندك نخورى .

عمر بن سعد با تمسخر گفت : جو ، ما را بس است . (563)

و برخى نوشته اند كه : امام حسين عليه السلام به او فرمود : مرا مى كشى و گمان مى كنى كه عبيدالله ولايت رى و گرگان را به تو خواهد داد ؟ به خدا سوگند كه گوارى تو نخواهد بود ، و اين عهدى است كه با من بسته شده است ، و تو هرگز به اين آرزوى ديرينه خود نخواهى رسيد . پس هر كارى كه مى توانى انجام ده كه بعد از من روى شادى را در دنيا و آخرت نخواهى ديد ، و مى بينم كه سر تو را در كوفه بر سر نى مى گردانند و كودكان سر تو را هدف قرار داده و به طرف او سنگ پرتاب مى كنند . (564)

نامه عمر بن سعد به عبيدالله

بعد از اين ملاقات ، عمر بن سعد به لشكرگاه خود بازگشت و به عبيدالله بن زياد طى نامه اى نوشت : خدا آتش فتنه را بنشاند و مردم را بر يك سخن و راى متحد كرد .

اين حسين است كه مى گويد يا به همان مكان كه از آنجا آمده ، بازگردد ، يا به يكى از مرزهاى كشور اسلامى برود و همانند يكى از مسلمانان زندگى كند ، و يا اين كه به شام رفته تا هر چه يزيد خواهد درباره او انجام دهد . و خشنودى و صلاح امت در همين است . (565)

افترا و بهتان

عقبه بن سمعان (566) مى گويد : من با امام حسين از مدينه تا مكه و از مكه تا عراق همراه بودم و تا لحظه اى كه آن حضرت شهيد شد ، از او جدا نشدم . آن بزرگوار نه در مدينه و نه در كوفه و نه در ميان راه و نه در عراق و نه در برابر سپاهيان دشمن ، تا لحظه شهادت سخنى نگفت مگر اين كه من آن را شنيدم ، به خدا سوگند آنچه را كه مردم مى گويند و گمان دارند كه او گفته است كه : بگذاريد من دستم را در دست يزيد بگذارم ، يا مرا به سر حدى از سرحدات اسلامى بفرستيد ، چنين سخنى نفرمود ، فقط مى گفت : بگذاريد من در اين زمين پهناور بروم تا ببينم امر مردم به كجا پايان مى پذيرد . (567) (568)

برخى نوشته اند كه : عمر بن سعد ، كسى را نزد عبيدالله فرستاد و اين پيام را بدو رسانيد كه : اگر يكى از مردم ديلم (كنايه از مردم بيگانه ) اين مطالب را از تو خواهد تو آنها را نپذيرى ، درباره او ستم روا داشته اى . (569)

پاسخ عبيدالله

چون عبيدالله نامه

عمر بن سعد را در نزد ياران خود قرائت كرد گفت : ابن سعد در صدد چاره جويى و لسوزى براى خويشان خود است .

در اين هنگام ، شمر بن ذى الجوشن از جاى برخاست و گفت : آيا اين رفتار را از عمر بن سعد مى پذيرى ؟ حسين به سرزمين تو و در كنار تو آمده است ، به خدا سوگند كه اگر او از اين منطقه كوچ كند و با تو بيعت نكند ، روز به روز نيرومندتر گشته و تو از دستگيرى او عاجز خواهى شد ، اين را از او نپذير كه شكست تو در آن است ، اگر او و يارانش بر فرمان تو گردن نهند آنگاه تو در عقوبت و يا عفو آنان مختار خواهى بود .

ابن زياد گفت : نيكو رايى است و راى من نيز بر همين است . اى شمر نامه مرا نزد عمر بن سعد ببر تا بر حسين و يارانش عرضه كند ، اگر از قبول حكم من سرباز زدند با آنها بجنگد ، و اگر عمر بن سعد حاضر به جنگ با آنها نشد تو امير لشكر باش و گردن عمر بن سعد را بزن و نزد من بفرست و در خبر ديگرى آمده است : عبيدالله بن زياد مردى به نام حويره بن يزيد تميمى را خواند و به او گفت : نامه مرا نزد عمر بن سعد ببر ، پس اگر او همان ساعت اقدام به جنگ نمود پس همان مطلوب ماست ، و اگر اقدام نكرد او را گرفته و در بند كن و شهر بن حوشب

را بخوان و او را امير بر لشكر و سپاه گردان . (570)

تهديد به عزل

سپس نامه اى به عمر بن سعد نوشت كه : من تو را به سوى حسين نفرستادم كه از او دفع شر كنى و كار را به درازا كشانى و به او اميد سلامت و رهايى و زندگى دهى و عذر او را متوجه قلمداد كرده و شفيع او گردى اگر حسين و اصحابش بر حكم من سر فرود آورده و تسليم مى شوند آنان را نزد من بفست ، و اگر از قبول حكم من خوددارى كردند با پاهيان خود بر آنان بتاز و آنان را از دم شمشير بگذران و بند از بند آنان جدا كن كه مستحق آنند . و چون حسين را كشتى ، پيگر او را در زير سم اسبان لگد كوب كن كه او قاطع رحم و ستمكار است . و نمى پندارم كه پس از مرگ او اين عمل (لگد كوب كردن ) به او زيانى برساند ولى سخنى است كه گفته ام و بايد انجام شود . پس اگر فرمان ما را اطاعت كردى تو را پاداش دهم ، و اگر از فرمان من سرباز زدى از لشكر ما كناره گير و مسووليت آنها را به شمر بن ذى الجوشن واگذار كه ما فرمان خويش را به او داده ايم ، والسلام . (571)

روز نهم محرم (تاسوعا)

شمر نامه را از عبيدالله بن زياد گرفته و از نخيله كه لشكرگاه و پادگان كوفه بود به شتاب بيرون آمد و پيش از ظهر روز پنجشنبه نهم محرم الحرام وارد كربلا شد (572) و

نامه عبيدالله را براى عمر بن سعد قرائت كرد .

ابن سعد به شمر گفت : واى بر تو خدا خانه ات را خراب كند ، چه پيام زشت و ننگينى براى من آورده اى به خدا سوگند كه تو عبيدالله را از قبول آنچه كه من براى او نوشته بودم بازداشتى و كار را خراب كردى ، من اميدوار بودم كه اين كار به صلح تمام شود ، به خدا سوگند حسين تسليم نخواهد شد زيرا روح پدرش در كالبد اوست . شمر به او گفت : بگو بدانم چه خواهى كرد ؟ آيا فرمان امير را اطاعت كرده و با دشمنش خواهى جنگيد و يا كناره خواهى گرفت و من مسئوليت لشكر را به عهده خواهم داشت ؟

عمر بن سعد گفت : اميرى لشكر را به تو واگذار نمى كنم و در اين شايستگى را نمى بينم ، و من خود اين كار را به پايان مى رسانم ، تو امير پياده نظام باش

و سرانجام عمر بن سعد شامگاه روز پنجشنبه نهم محرم الحرام خود را براى جنگ آماده كرد . (573)

امام صادق عليه السلام فرمود : تاسوعا روزى است كه در آن روز امام حسين و اصحابش را محاصره كردند و لشكر كوفه و شام در اطراف او حلقه زده و ابن مرجانه و عمر بن سعد به جهت كثرت لشكر و سپاه اظهار شادمانى و مسرت مى كردند ، و در اين روز حسين را تنها و غريب يافتند و دانستند كه ديگر ياورى به سراغ او نخواهد آمد و اهل عراق او را مدد نخواهند كرد . سپس

امام صادق عليه السلام فرمود : پدرم فداى آن كسى است كه او را غريب و تنها گذاشته و در تضيعيف او كوشيدند . (574)

امان نامه

چون شمر ، نامه را از عبيدالله گرفت تا در كربلا به ابن سعد ابلاغ كند ، او و عبدالله بن ابى المحل (كه ام البنين عمه او بود) به عبيدالله گفتند : اى امير خواهر زادگان ما همراه با حسين اند ، اگر صلاح مى بينى نامه امانى براى آنها بنويس ، عبيدالله پيشنهاد آنها را پذيرفت و به كاتب خود فرمان داد تا امان نامه اى براى آنها بنويسد .

رد امان نامه

عبدالله بن ابى المحل امان نامه را به وسيله غلام خود - كزمان (575) به كربلا فرستاد ، و او پس از ورود به كربلا متن امان نامه را براى فرزندان ام البنين قرائت كرد و گفت : اين امان نامه اى كه عبدالله بن ابى المحل كه از بستگان شماست فرستاده است ، آنها در پاسخ كزمان گفتند : سلام ما را به او برسان و بگو : ما را حاجتى به امان نامه تو نيست ، امان خدا بهتر از امان عبيدالله پسر سميه است . (576) همچنين شمر به نزديكى خيام امام آمد و عباس و عبدالله و جعفر و عثمان عليهم السلام فرزندان على بن ابى طالب عليه السلام (كه مادرشان ام البنين است ) را صدا زد ، آنها بيرون آمدند ، شمر به آنها گفت : براى شما از عبيدالله امان گرفته ام ، و آنها متفقا گفتند : خدا تو را و امان تو را لعنت كند

، ما امان داشته باشيم و پسر دختر پيامبر امان نداشته (577)باشد ؟

اعلان جنگ

پس از رد امان نامه ، عمر بن سعد فرياد زد كه : اى لشكر خدا سوار شويد و شاد باشيد كه به بهشت مى رويد و سواره نظام لشكر بعد از نماز عصر عازم جنگ شد .

در اين هنگام امام حسين عليه السلام در جلوى خيمه خويش نشسته و به شمشير خود تكيه داده و سر بر زانو نهاده بود ، زينب كبرى شيون كنان به نزد برادر آمد و گفت : اى برادر ! اين فرياد و هياهو را نمى شنوى كه هر لحظه به ما نزديكتر مى شود .

امام حسين عليه السلام سر برداشت و فرمود : خواهرم ! رسول خدا را همين حال در خواب ديدم ، به من فرمود : تو به نزد ما مى آيى .

زينب از شنيدن اين سخنان چنان بى تاب شد كه بى اختيار محكم به صورت خود زد و بناى بى قرارى نهاد .

امام گفت : اى خواهر ! جان شيون نيست ، خاموش باش ، خدا تو را مشمول رحمت خود گرداند .

در اين اثنا حضرت عباس بن على آمد و به امام عرض كرد ، اى برادر ! اين سپاه دشمن است كه تا نزديكى خيمه ها آمده است .

امام در حالى كه برخاست فرمود : اى عباس . جانم فداى تو باد ! بر اسب خود سوار شو (578) و از آنها بپرس : مگر چه روى داده ؟ و براى چه به اين جا آمده اند ؟

حضرت عباس عليه

السلام با بيست سوار كه زهير بن قين و حبيب بن مظاهر از جمله آنان بودند ، نزد سپاه دشمن آمد و پرسيد : چه رخ داده و چه رخ داده و چه مى خواهيد ؟ گفتند : فرمان امير است كه به شما بگوييم يا حكم او را بپذيريد و يا آماده كارزار شويد !

عباس عليه السلام گفت : از جاى خود حركت نكنيد و شتاب به خرج ندهيد تا نزد ابى عبدالله رفته و پيام شما را به او عرض كنم . آنها پذيرفتند و عباس بن على عليه السلام به تنهايى نزد امام حسين عليه السلام رفت و ماجرا را به عرض امام رسانيد ، و اين در حالى بود كه بيست تن همراهان او سپاه عمر بن سعد را نصيحت مى كردند و آنان را از جنگ با حسين بر حذر مى داشتند و در ضمن از پيشروى آنها به طرف خيمه ها جلوگيرى مى كردند . (579)

سخنان حبيب بن مظاهر و زهير

حبيب بن مظاهر به زهير بن قين گفت : با اين گروه سخن بايد گفت خواهى تو و اگر خواهى من .

زهير گفت : تو به نصيحت اين قوم آغاز سخن كن .

حبيب رو به سپاه دشمن كرده گفت : بدانيد كه شما بد جماعتى هستيد ، همان گروهى كه نزد خدا در قيامت حاضر شوند در حالى كه فرزندان رسول خدا و عترت و اهل بيت او را كشته باشند .

عزره بن قيس گفت : اى حبيب ! تو هر چه خواهى و هرچه مى توانى خود ستايى كن !

زهير گفت :

اى عزره ! خداى عزوجل اهل بيت را از هر پليدى دور نموده و آنها را پاك و منزهداشته است ، از خدا بترس كه من خير خواه توام ، تو را به خدا از آن گروه مباش كه يارى گمراهان كنند و به خاطر خشنودى آنان ، نفوسى را كه طيب و طاهرند ، بكشند . (580)

عزره گفت : اى زهير ! تو از شيعيان اين خاندان نبوده بلكه عثمانى هستى . زهير گفت : آيا در اينجا بودنم به تو نمى گويد كه من پيرو اين خاندانم ؟ به خدا سوگند كه نامه اى براى او ننوشتم و قاصدى را نزد او نفرستادم و وعده يارى هم به او ندادم ، بلكه او را در بين راه ديدار نمودم و هنگامى كه او را ديدم ، رسول خدا و منزلت امام حسين عليه السلام نزد او را به ياد آوردم ، و چون دانستم كه دشمن بر او رحم نخواهد كرد ، تصميم به يارى او گرفتم تا جان خود را فداى او كنم ، باشد كه حقوق خدا و پيامبر او را كه شما ناديده گرفته ايد ، حفظ كرده باشم . (581)

امام عليه السلام به حضرت عباس بن على فرمود : اگر مى توانى آنها را متقاعد كن كه جنگ را تا فردا به تاخير بيندازند و امشب را مهلت دهند تا ما با خداى خود راز و نياز كنيم و به درگاهش نماز بگزاريم ، (582) خداى متعال مى داند كه من به خاطر او نماز و تلاوت كتاب او (قرآن ) را دوست دارم . (583)

يك شب مهلت براى

راز و نياز

پس عباس عليه السلام نزد سپاهيان دشمن بازگشت و از آنها شب عاشوار براى نماز و عبادت - مهلت خواست . عمر بن سعد در موافقت با اين در خواست ، مردد بود ، و سرانجام از لشكريان خود پرسيد كه : چه بايد كرد ؟

عمر و بن حجاج گفت : سبحان الله ! اگر اهل ديلم (كنايه از مردم بيگانه ) و كفار از تو چنين تقاضايى مى كردند سزاوار بود كه با آنها موافقت كنى !

قيس بن اشعث گفت : درخواست آنها را اجابت كن ، به جان خودم سوگند كه آنها صبح فردا با تو خواهند جنگيد .

ابن سعد گفت : به خدا سوگند كه اگر بدانم چنين كنند ، هرگز با در خواست آنها موافقت نكنم . (584)

عاقبت ، فرستاده ابن سعد به نزد عباس بن على عليه السلام آمد و گفت : ما به شما تا فردا مهلت مى دهيم ، اگر تسليم شديد شما را به نزد عبيدالله بن زياد خواهيم فرستاد ! و اگر سرباز زديد ، دست از شما بر نخواهيم داشت . (585)

برادر نزديك شده گفت : برادر ، بانگ و فرياد نزديك مى شود ، آيا نمى شنوى ؟ امام حسين عليه السلام سر برداشʠو فرمود : جدم رسول خدا صلى الله عليه و آله را در خواب ديدم ، به من فرمود : تو نزد ما مى آيى . خواهرش سيلى به صورت خود نواخت و گفت : اى واى . . . حسين عليه السلام فرمود : خواهر عزيز من ، واى بر تو نباشد ، آرام باش خداى تو را رحمت كند . آنگاه امام حسين عليه السلام برادرش حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام را فراخواند و از او خواست كه برود از مهاجمان خبرى بياورد . وقتى كه حسين دانست كه كوفيان آهنگ جنگ دارند دوباره برادر را فرستاد كه از آنها خواهش كند كه يك امشب را دست از جنگ بدارند ، زيرا ما مى خواهيم در اين شب براى خدا نماز بخوانيم و دعا كنيم و استعفار نماييم و هنگامى كه صبح شد و اگر خدا خواست و رو به رو شديم ، جنگ خواهيم كرد .

عمر سعد با يارانش مشورت كرد كه اين مهلت را بدهد يا نه ؟ يكى گفت : سبحان الله ، به خدا ا گر اينان از ديلميان بودند واين تقاضا را از تو مى كردند شايسته بود كه با آن موافقت كنى . سپس تا فردا مهلت دادند . (586)

امام حسين عليه السلام بيعت نمى كند

الا و ان الدعى بن الدعى قد ركزنى بين اثنتين ، بين السله و اذلعه و هيهات منا الذله . يابى الله ذلك لنا و رسوله و

المومنون و حج . ر طابت و طهرت و انوف حميه و نفوس ابيه من ان توثر طاعه اللئام على مصارع الكرام . الا و انى زاحف بهذه الا سره مع قله العدد و خخذله الناصر (587)

بدانيد ابن زياد بى پدر فرزند زياد زنا زاده مرا در ميان دو راه قرار داده است ؛ يا آن كه شمشيرها از نيام كشيده مى شود و يا آن كه تن به خوارى و پستى داده تسليم او و يزيد گردم و خوارى از ما بسى به دور است . خدا خوارى ما را نخواهد و پيغمبر و مردمان با ايمان به آن تن ندهند و دامن هاى پاك مادران و جوانان با غيرت و راد مردان با حميت كه هرگز تا راه مرگ و شهادت به روى آنها باز است از راه پستى و مذلت و اطاعت از فرو مايگان نخواهند رفت از خوارى و ذلت ما امتناع دارند اكنون با كمى ياران و پراكنده شدن دوستان براى جنگ آماده ام . (588)

قتيل

و الدهر لا يقنع بالبديل

و انا الامر الى الجليل

و كل حى سالك السبيل (590)

اى روزگار ، تف بر تو از اين دوستى تو . چقدر تو را صبح هاى روشن و شام هاى تيره است كه بر كشته هاى ياران من يا دوستان من مى گذرد ، آرى روزگار به دل نمى پذيرد . كارها بر دست خداى بزرگ است و بس و هر زنده اى بايد اين راه را بپيمايد .

پدرم دو يا سه بار اين شعر را بخواند تا من مقصودش را فهميدم (591)

هنگامى كه عمه ام زينب اين اشعار را شنيد ، خوددارى نتوانست كرد از جاى پريد و دامن كشان و سر برهنه به سوى پدرم دويد وقتى به او رسيد شيون آغاز كرد و گفت : اى واى از داغديدگان ، اى كاش مرگ زندگى مرا نابود مى كرد .

حسين عليه السلام نظر عميقى به زينب انداخت و به او گفت : خواهر عزيزم ، حلم و بردبارى تو را شيطان نبرد . زينب گفت : يا ابا عبدالله ، پدر و مادرم به فداى تو ، جانم به قربان تو حسين اندوه خود را فرو برد ولى اشك در چشمانش مى درخشيد و در زير زبان چنين گفت :

و لو لا المزعجات من الليالى

لما ترك القطا طيب المنام (592)

اگر قطا را در شب وامى گذاشتند مى خوابيد .

قطا مرغى كوچك و سياه رنگ و كاكل دار است به اندازه كبوتر كه سنگ ريزه مى خورد و در فارسى آن را سنگ خوار گويند . در عرب معروف بوده كه اين مرغ در شب خواب خوشى

دارد و تا خطرى او را تهديد نكند دست از خواب شيرين بر نمى دارد و از جاى خويش نمى جنبد .

زينب گفت : واى بر من ! آيا مى خواهد تو را از من بگيرند ، اين كه دل را بيشتر مى سوزاند . آن گاه سيلى به صورت خود نواخت و گريبانش را دريد و بى هوش افتاد . امام حسين عليه السلام كنار خواهر آمد ، آب به صورت وى پاشيد و گفت : خواهر عزيزم ، از خداى بپرهيز و صبر كن ، صبرى كه براى خدا باشد . هنگامى كه زينب به هوش آمد امام حسين عليه السلام به او گفت : خواهر عزيزم ، تو را سوگند مى دهم كه وقتى من كشته شدم بهر من گريبان چاك مكن ، صورتت را مخراش ، ناله مكن ، شيون مزن . على بن الحسين مى گويد : آنگاه پدرم عمه ام را نزد من آورد و بنشانيد و خود نزد يارانش رفت .

اوصل م ن اهل بيتى فجزاكم الله جميعا عنى خيرا . الا و انى لا ظن يومنا من هولا الاعداء غدا و انى قد اذنت لكم جميعا فانطلقوا فى حل ليس عليكم منى ذمام . هذا الليل قد غشيكم فاتخذوه جملا و لياخذ كل رجل منك بيد رجل من اهل بيتى فجزاكم الله جميعا ثم تفرقوا فى البلاد فى سوادكم و مدائنكم حتى يفرج الله فان القوم يطلبوننى و لو اصابونى لهوا عن طلب غيرى

خدا را ثنا مى گويم به بهترين ثناها ، و در همه حال ، چه در سختى و چه در درستى ، چه در راحتى و چه در بلا او را سپاس مى گويم و شكر مى كنم خدايا ، تو را حمد مى كنم بر اين نعمت عظما كه ما را به نبوت گرامى داشتى و خاندان ما را خاندان نبوت قرار دادى ، علم قرآن را به ما تعليم دادى كه حقيقت و روح تعليم را مى دانم .

بعد فرمود : يارانى نيك تر و با وفاتر از ياران خودم و اهل بيتى فاضل تر و با مراعات تر از اهل بيت خودم سراغ ندارم . سپس رو كرد به اصحاب و برادران و عموزادگان و همه مردان مجاهدى كه آن جا بودند و فرمود : اين گروه متعرض كسى ديگر غير از من نخواهند شد . همه شما از طرف من آزاديد ، از تاريكى شب استفاده كنيد و به هر جا كه مى خواهيد برويد . فقط هر كدام از شما دست يكى از خاندان (594) مرا كه به تنهايى نمى توانند بروند بگيرد و

با خود ببرد .

استغنا و بلند نظرى را ببينيد ، هيچ اضهار وحشت و ترسى نمى كند ، از احدى استمداد نمى كند ، خود را به غير از خدا به احدى محتاج نمى بيند .

امام حسين عليه السلام اهل تعارف نبود ، واقعا همه آنها را از طرف شخص خودش مرخص كرد و آزاد گذاشت . مى خواست هيچ گونه خجالت و رو در بايستى در كار نباشد ، همان طور كه مواقع ديگر نيز همين اظهارات را به بعضى از اصحاب يا نزديكان خود فرمود . از آن طرف يارانش هم نشان دادند كه واقعا و حقيقتا فداكار و از خود گذشته اند .

گاهى ممكن است يك فداكاريهاى بزرگ بشود ، اما به دنبال يك ضرورت و اجبارى ، نشير داستان معروف طارق بن زياد . همين كه افراد خود را از دريا عبور داد و وارد اسپانيا شد كشتى ها را آتش زد و از آذوقه جز مختصرى باقى نگذاشت . آنگاه خطاب به جميعت كرد و گفت : دشمن در جلو شما و دريا در پشت سر شماست از خواركى و مايه معيشت هم جز مقدار كمى در دست نداريد ، روزى شما در دست دشمن است كه با شجاعت و دلاورى و جوانمردى مى توانيد از چنگ آنها بيرون بياوريد .

اگر برگرديد دريا كام خود را براى بلعيدن شما باز كرده است و اگر جلو برويد دشمن در برابر شماست و اگر به همين حال باقى بمانيد گرسنگى شما را از پا در مى آورد . مردم را به جهاد و مبارزه تحريض كرد ، آنها

هم مردانه جنگيدند و پيش بردند . ولى براى اصحاب سيدالشهدا چنين اجبارى به وجود نيامد ، مى توانستند از آن مهلكه جان به سلامت ببرند . حتى امام حسين عليه السلام سر مبارك خود را پايين انداخت كه آنها خجالت نكشند و ماخوذ به حيا نشوند . ثابت و پابرجا ماندند ، همه هم صدا و هم آواز شدند و گفتند : آيا ما چنين كارى كنيم و تو را تنها بگذاريم ؟ تو را در چنگال دشمن بگذاريم و خودمان براى زندگى برويم . به خدا كه چنين چيزى امكان ندارد . اول كسى كه اين سخنان را جواب ابا عبدالله گفت ، برادر رشيدش ابوالفضل العباس بود و بعد از او ديگران هر كدام جمله اى نظير همين گفتند . (595)

گفتگوى امام حسين عليه السلام با اهل بيت و اصحاب خود

امام زين العابدين عليه السلام مى فرمايد : شب عاشورا پدرم خطبه خواند و خطاب به اصحاب خود فرمود : اين مردم فقط مرا مى خواهند ، اكنون كه سياهى شب همه جا را فرا گرفته است برويد . هر يك از شما دست يكى از اهل بيت مرا بگيرد و با خود ببرد .

پاسخ اهل بيت امام حسين عليه السلام

چون امام عليه السلام سخن به اين جا رسانيد ، فرزندان و برادران و برادر زادگان و پسران عبدالله آغاز سخن كردند و گفتند : لا و الله ما بدين كار گردن ننهيم و بعد از تو زندگى نخواهيم .

لا ارنا الله ذلك ابدا

خداوند هرگز ما را به دين ناستوده كردار ديدار نكند .

نخست عباس بن على

ابيطالب عليه السلام آغاز سخن كرد .

امام حسين عليه السلام فرمود : اى فرزندان عقيل ، قتل مسلم توانايى صبر و شكيبايى را از شما برتافت ، بر اين مصيبت فزونى نجوييد ، من شما را رخصت دادم كه از اين بلاى ناگوار كناره گيرى كنيد . عرض كردند : سبحان الله ، مردم با ما چه گويند و ما چه پاسخ دهيم كه گوييم سيد خود را و مولاى خود را و پسر عم خود را در ميان دشمن گذاشتيم . لا والله ، ما بيزار از چنين كردارى هستيم ، جان و مال و اهل و عيال را در راه تو فدا مى كنيم و در ركاب تو با دشمنان تو مى جنگيم خدا نياورد آن زندگانى را كه بعد از تو خواهيم كرد . (596)

پاسخ اصحاب به امام حسين عليه السلام

در اين هنگام مسلم به عوسجه برخاست و عرض كرد : يابن رسول الله ، آيا ما آن كس باشيم كه دست از تو برداريم ؟ پس به كدام حجت در نزد حق تعالى اداى حق تو را عذر بخواهيم . لا والله ، من از خدمت شما جدا نشوم تا نيزه خود را در سينه دشمنان فرو ببريم و تا دسته شمشير در دست من باشد اندام دشمنان را مضروب سازم و اگر مرا سلاح جنگ نباشد به سنگ با ايشان محاربه كنم

به خدا سوگند ، كه ما دست از يارى تو بر نمى داريم ، تا خداوند بداند كه تا حرمت پيغمبر صلى الله عليه و آله را در حق تو رعايت كرديم به خدا سوگند كه من

در مقام يارى تو در مرتبه اى هستم كه اگر بدانم كشته مى شوم آنگاه مرا زنده كنند و بكشند و بسوزانند و خاكسرت مرا بر باد دهند و اين كردار را هفتاد بار با من به جاى آوردند هرگز از تو جدا نخواهم شد كه گاهى مرگ را در خدمت تو ملاقات كنم . چگونه اين خدمت را به انجام نرسانم و حال آن كه يك شهادت بيش نيست و پس از آن كرامت جاودانه و سعادت ابدى است .

پس زهير بن قين برخاست و عرضه داشت : به خدا سوگند ، من دوست دارم كه كشته شوم آنگاه زنده گردم ، پس كشته شوم تا هزار مرتبه مرا بكشند و زنده شوم و در ازاى آن خداى بزرگ دور گرداند شهادت را از جان تو و جوانان تو . هر يك از اصحاب آن جناب بدين منوال شبيه به يكديگر با آن حضرت سخن مى گفتند و زبان حال هر يك از ايشان اين بود :

شاها من ار به عرش رسانم سرير فصل

مملوك اين جنابم و محتاج اين درم

گر بر كنم دل از تو و بردارم از تو مهر

اين مهر بر كه افكنم آن دل كجا برم (597)

از شوق رخت هر كه پرش سوختنى نيست

پروانه صفت محفلش افروختنى نيست

گرد آمده از نيستى اين مزرعه را برگ

اى برق مزن خرمن ما سوختنى نيست

در طوف حريمش زفنا جامه احرام

كرديم كه اين جامه بن تن دوختنى نيست

در مدرسه آموخته اى گرچه بسى علم

در ميكده علمى است كه آموختنى نيست

خود را چه فروشى به دگر كس به خود اى دل

بفروش اگر چند كه بفروختنى نيست

گويند

كه در خانه دل هست چراغى

افروخته كاندر حرم افروختنى نيست (598)

شب عاشورا

امشب شب وصال است روز فراق فرداست

در پرده حجازى شور عراق فرداست

امشب قرآن سعد است در اختران خرگاه

يا آنكه ليله البدر روز محاق فرداست

امشب ز لاله رويان فرخنده لاله زاى است

رخساره اى چون شمع در احتراق فرداست

امشب نواى تسبيح از شش جهت بلند است

فرياد واحسينا تا نه رواق فرداست

امشب به نور توحيد خرگاه شاه روشن

در خيمه آتش كفر دود نفاق فرداست

امشب ز روى اكبر قرص قمر هويداست

آسيب انشقاق از تيغ شقاق فرداست

امشب شكفته اصغر چون گل به روى مادر

پيكان و آن گلو را بوس و عناق فرداست

امشب خوش است و خرم شمشاد قد قاسم

رفتن به حجله گور با طمطراق فرداست

امشب نهاده بيمار سر روى بالش ناز

گردن به حلقه غل پا در وثاق فرداست

امشب به روى ساقى آزادگان گشاده

بند گران دشمن بر دست و ساق فرداست

امشب نشسته مولا بر رفرف عبادت

پيمودن ره عشق روى براق فرداست

امشب شب عروج است تا بزم قاب و قوسين

هنگام رزم و پيكار يوم السباق فرداست

امشب شه شهيدان آماده رحيل است

ديدار روى جانان يوم التلاق فرداست

امشب بگو به بانو يك ساعتى بيارام

هنگامه بلا خيز مالايطاق فرداست

امشب قرين يارى از چيست بى قرارى

دل گر شود ز طاقت يكباره طاق فرداست .

ديوان كمپانى