بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ مُبِينٌ (12)

لَوْ لا جاؤُ عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَداءِ فَأُولئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكاذِبُونَ (13)

وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِيما أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذابٌ عَظِيمٌ (14)

إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْواهِكُمْ ما لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ (15)

وَ لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ ما يَكُونُ لَنا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهذا سُبْحانَكَ هذا بُهْتانٌ عَظِيمٌ (16)

يَعِظُكُمُ اللَّهُ أَنْ تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَداً إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (17)

وَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (18)

إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (19)

وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اللَّهَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ (20)

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ وَ مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (21)

وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبى وَ الْمَساكِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ (22)

إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ (23)

يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَيْدِيهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ (24)

يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ

الْمُبِينُ (25)

الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ أُولئِكَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ (26)

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى أَهْلِها ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (27)

فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَ إِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكى لَكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ (28)

لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيها مَتاعٌ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما تَكْتُمُونَ (29)

قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما يَصْنَعُونَ (30)

وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلى عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ ما يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (31)

وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ (32)

وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ الَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ فَكاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْراً وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِي آتاكُمْ وَ لا تُكْرِهُوا فَتَياتِكُمْ عَلَى الْبِغاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً لِتَبْتَغُوا عَرَضَ

الْحَياةِ الدُّنْيا وَ مَنْ يُكْرِهْهُنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِكْراهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِيمٌ (33)

وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ مَثَلاً مِنَ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ (34)

اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فِيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ يَكادُ زَيْتُها يُضِيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (35)

فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ (36)

رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ (37)

لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ (38)

وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمالُهُمْ كَسَرابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسابَهُ وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ (39)

أَوْ كَظُلُماتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحابٌ ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ إِذا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَراها وَ مَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ (40)

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِما يَفْعَلُونَ (41)

وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ (42)

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُزْجِي سَحاباً ثُمَّ يُؤَلِّفُ بَيْنَهُ ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكاماً فَتَرَى

الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ وَ يُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ مِنْ جِبالٍ فِيها مِنْ بَرَدٍ فَيُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَصْرِفُهُ عَنْ مَنْ يَشاءُ يَكادُ سَنا بَرْقِهِ يَذْهَبُ بِالْأَبْصارِ (43)

يُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ إِنَّ فِي ذلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصارِ (44)

وَ اللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلى بَطْنِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلى رِجْلَيْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلى أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ ما يَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (45)

لَقَدْ أَنْزَلْنا آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ اللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ (46)

وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ (47)

وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ (48)

وَ إِنْ يَكُنْ لَهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ (49)

أَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتابُوا أَمْ يَخافُونَ أَنْ يَحِيفَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ رَسُولُهُ بَلْ أُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ (50)

إِنَّما كانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَنْ يَقُولُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (51)

وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَخْشَ اللَّهَ وَ يَتَّقْهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ (52)

وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لَئِنْ أَمَرْتَهُمْ لَيَخْرُجُنَّ قُلْ لا تُقْسِمُوا طاعَةٌ مَعْرُوفَةٌ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ (53)

قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْهِ ما حُمِّلَ وَ عَلَيْكُمْ ما حُمِّلْتُمْ وَ إِنْ تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِينُ (54)

وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي

ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ (55)

وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ (56)

لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ مَأْواهُمُ النَّارُ وَ لَبِئْسَ الْمَصِيرُ (57)

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لا عَلَيْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلى بَعْضٍ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (58)

وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (59)

وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتِي لا يَرْجُونَ نِكاحاً فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُناحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِينَةٍ وَ أَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (60)

لَيْسَ عَلَى الْأَعْمى حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَ لا عَلى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَواتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خالاتِكُمْ أَوْ ما مَلَكْتُمْ مَفاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعاً أَوْ أَشْتاتاً فَإِذا دَخَلْتُمْ بُيُوتاً فَسَلِّمُوا عَلى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَكَةً طَيِّبَةً كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ (61)

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ

الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (62)

لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِواذاً فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ (63)

أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قَدْ يَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ وَ يَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (64)

شهرهاى ديگر نيز به آسانى به او دسترسى داشته باشند. او افزون بر زيبايى، اندام متناسبى داشت و با خوش بيانى، مخاطبانش را مى فريفت. اين ويژگى ها، به زودى ام مهزول را به شهرت رساند و وى را در رديف نخست زنان پرمشترى قرار داد. از اين رو، تنها كسانى مى توانستند با اين زن در ارتباط باشند كه مورد پسند وى قرار گيرند. در واقع، ام مهزول، انتخاب گر بود و جوان ترين و پول دارترين افراد را براى نزديكى با خود برمى گزيد. بيشتر افراد برگزيده، بازرگان بودند؛ چون تنها آنان مى توانستند شرايط او را برآورده سازند و نيازهاى او را پاسخ گويند.

«مزيد» يكى از بازرگانان مسلمان بود كه از ميان «انبار» - يكى از شهرهاى عراق - و مكه رفت و آمد مى كرد. مزيد كه آوازه ى اين زن را شنيده بود، براى ازدواج با او تمايل نشان داد. وى در گفت و گو با ام مهزول، به او پيشنهاد كرد كه اگر از كارش دست بردارد، با او ازدواج خواهد كرد. مزيد با در نظر داشتن رضايت خدا، بر اين باور بود كه چنين زنانى به سرپرستى و حمايت بيشترى نياز دارند؛ زيرا اگر نيازشان برآورده گردد، به زندگى پاك و آبرومندشان باز خواهند گشت. وى با چنين انگيزه اى در همه ى شرايط با آن زن به توافق رسيد و قرار ازدواج را گذاشت.

هنگامى كه اين خبر به مسلمانان رسيد بازتاب هاى متفاوتى در پى داشت. گروهى خُرسند شدند؛ چون آن زن به سر و سامان مى رسيد و از آلودگى نجات مى يافت و از فساد ديگران نيز پيش گيرى مى كرد. در مقابل، شمارى ديگر ناخرسند شدند و گفتند: «اين كار مايه ى

شرمندگى و سرافكندگى همه ى مسلمانان گشته است. زنان آلوده هميشه خيانت مى كنند و چه تضمينى وجود دارد كه ام مهزول دوباره به اين كار روى نياورد. بر فرض اين كه چنين نشود، باز هم پى آمدهاى كردار پيشين اين زن بر روحيه ى همسر و فرزندان آينده شان، اثر خواهد گذاشت و به بى اعتمادى در خانواده مى انجامد». اين اختلاف نظرها افزايش يافت، به گونه اى كه مزيد بر اثر فشار افكار عمومى مسلمانان، نزد پيامبر اسلام آمد و موضوع را با حضرت در ميان نهاد. او براى ازدواج با ام مهزول از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلمكسب تكليف كرد.

در اين هنگام آيه ى 3 سوره ى نور نازل شد و مسلمانان را از چنين ازدواجى نهى كرد. واقعيت اين است كه ناپاكان با هم نوع خود هم نشين هستند، و پاكان نيز با افرادى هم چون خود نشست و برخاست دارند؛ (همجنس با همجنس كند پرواز). افزون بر آن بايد دانست زنان آلوده، با تخيلات گذشته زندگى مى كنند و اين بيمارى اخلاق، ناخودآگاه به ديگر اعضاى خانواده سرايت مى كند و به آنان زيان مى رساند.

مرد زناكار جز با زن زناكار يا مشرك ازدواج نمى كند و زن زناكار راجز مرد زناكار يا مشرك، به ازدواج خود درنمى آورد و اين كار بر مؤمنان، حرام شده است «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 362؛ شأن نزول آيات، ص 399؛ نمونه ى بينات، ص 557؛ مجمع البيان، ج 17، ص 97.

دفاع حيثيتى از زنان

شأن نزول آيه هاى 6 تا 10 سوره ى نور

در آيه ى 4 سوره ى نور آمده است:

به كسانى كه زنان پاكدامن را متهم مى كنند، سپس چهار شاهد (بر ادعاى خود) نمى آورند، هشتاد تازيانه بزنيد و شهادت شان را هرگز نپذيريد و آنان

فاسقانند.

هنگامى كه اين آيه به گوش مردم رسيد، گروهى از انصار شگفت زده و نگران شدند؛ زيرا آنان در مسايل ناموسى بسيار سخت گير بودند و اگر از خيانت همسرشان و ارتباط او با مردان نامحرم، خبرى مى شنيدند بى درنگ او را مى كشتند. براى آنان تفاوت نداشت كه چگونه از خيانت همسرشان مطمئن شوند. به همين دليل، زنان شان به ناچار در خانه مى ماندند و از اين كه مبادا متهم شوند، هميشه نگران بودند.

حتى بعضى از شوهرانى كه مى خواستند همسرانشان را طلاق دهند، براى فرار از زير بار خواسته هاى مالى زن، به آسانى به همسرشان نسبت زنا مى دادند و با اين ترفند، او را رها مى كردند. خداوند براى پيش گيرى از چنين سوء استفادهايى و در دفاع از حقوق و حيثيت زنان پاك، آيه ى ياد شده را نازل فرموده بود.

سعد بن عباس، بزرگ انصار زير فشار افراد قبيله اش، براى آگاهى از جزييات مسأله خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم رسيد. وى با رعايت ادب چنين سخن آغاز كرد: «اى رسول خدا! ما پيرو حكم خداوند هستيم. من تنها براى يك پرسش به اين جا آمده ام. به من پاسخى دهيد كه قانع شوم و آن را براى قبيله ام به ارمغان ببرم. در آيه ى تازه نازل شده، براى نسبت دهندگان زنا به يك زن مجازات سختى در نظر گرفته شده است؛ يعنى هشتاد ضربه تازيانه بر اساس اين آيه و در صورت ناتوانى مرد از اثبات اين ادعا، زنان گستاخ مى شوند و زنان بدكاره نيز حاشيه اى امنيتى به دست مى آورند و به پشتوانه اين قانون الهى، بيش از پيش، به شوهران خود خيانت مى ورزند. از آن گذشته، كسانى كه از جرم زنان بدكاره آگاهند،

از ترس تازيانه خوردن و بر باد رفتن آبروى شان جرأت نمى كنند در محكمه حاضر شوند و شهادت دهند. اكنون ما چه كنيم و تكليف ما چيست؟ اگر به خانه ى خويش برويم و مرد بيگانه اى را در حال ارتكاب زنا با همسرمان ببينيم و آن مرد بيگانه را بكشيم، نمى توانيم جرم او را اثبات كنيم، پس به جرم قتل عمد قصاص مى شويم. اگر هم منتظر چهار شاهد عادل باشيم، فرصت از دست مى رود و اثبات آن ناممكن مى شود. اگر هم ادعا كنيم، شلاق مى خوريم».

سعد، قصد خير داشت و آمده بود قانع شود و تكليفش را از زبان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم بداند. با اين حال، لحن او گونه اى اعتراض به حكم الهى را به ذهن متبادر مى ساخت. حاضران منتظر بودند پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به اين پرسش ها پاسخ دهد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به اين افراد انصار كه در آن جا حاضر بودند، رو كرد و فرمود: «سخن سعد را شنيديد. او بزرگ قبيله ى شماست (ما انتظار نداشتيم كه با اين لحن سخن بگويد و به حكم الهى اعتراض كند)». آنان چون ناراحتى پيامبر را ديدند، در مقام عذرخواهى برآمدند و گفتند: «اى رسول خدا! ما سعد را به خوبى مى شناسيم. سخن او از روى غيرت و تعصب ناموسى است. او نمى تواند مردى را با همسرش ببيند و سخنى نگويد و كارى نكند. اگر هم سخن بگويد، به هشتاد ضربه تازيانه محكوم مى شود. پس اى رسول خدا! او را نكوهش مكن». سعد دوباره به سخن آمد و گفت: «من تسليم هستم و حكم الهى را با جان و دل مى پذيرم. از اين سخنان نيز قصد بدى نداشتم. خداوند و رسول

او را نيز راست گو مى دانم و مى دانم هيچ حكمى بدون دليل نيست. اميدوارم اين موضوع بر من روشن شود».

صبح گاه چند روز بعد، هلال بن اميه، پسرعموى سعد، دوان دوان به در خانه ى پيامبر آمد. معلوم بود كه حادثه اى رخ داده كه او را ناراحت كرده است، ولى دليل ناراحتى خود را با كسى بازگو نمى كرد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم او را به حضور پذيرفت و از نگرانى اش پرسيد. هلال در حالى كه شرمگين بود و عرق مى ريخت، بريده بريده عرض كرد: «يا رسول الله! من هر شب، براى نگهبانى به باغ خود مى روم و همسرم را در خانه، تنها مى گذارم. شب گذشته كه بى هنگام و سرزده به منزل آمدم، ديدم مرد بيگانه اى در خانه با همسرم هم آغوش است. سخنان آن دو را شنيدم و مرد را شناختم. قصد داشتم هر دو را از پا درآورم ولى خود را كنترل كردم و تصميم گرفتم نزد شما بيايم و كسب اجازه كنم».

اين خبر بر پيامبر گران آمد و آثار ناراحتى در چهره اش نمايان گشت. هلال با ديدن غم و اندوه پيامبر، پشيمان شد و گفت: «به خدا سوگند! قصد بدى نداشتم، من راست مى گويم، ولى چهار شاهد ندارم. اميدوارم خداوند، اين مشكل را حل كند». سعد بن عباده كه همراه هلال به آنجا آمده بود، گمان مى كرد پيامبر، هلال را به جرم زدن اتهام زنا به همسرش، شلاق خواهد زد. او منتظر بود كه ادعاى هلال، باطل اعلام گردد و زن و مرد تبرئه شوند.

ساعاتى از روز گذشته بود و مردم گروه گروه براى تماشاى اجراى حكم شلاق جمع مى شدند. شايد هم زنان بدكاره خوشحال بودند و

مى آمدند تا تبرئه شدن آن زن و مرد زناكار را ببينند. طولى نكشيد كه وحى بر پيامبر نازل شد. همه سكوت كردند تا دريابند تازه ترين پيام الهى چيست؟ خداوند، فرمان لِعان را صادر كرد.

لعان آن است كه اگر مردى، به زن خود نسبت زنا دهد، حاكم شرع، هر دو را به لعن يكديگر وا مى دارد. شوهر بايد چهاربار شهادت دهد كه در اين سخن صادق است در بار پنجم بگويد: لعنت خدا بر او اگر دروغ بگويد. زن نيز بايد چهار بار شهادت دهد كه شوهر دروغ گو است، و در بار پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر راست بگويد. در اين صورت، آن زن براى هميشه بر مرد حرام مى شود.

پيامبر پس از اين آيه، زن را فراخواند و پس از اين مراسم لعان، زن و مرد از هم جدا شدند. آن گاه فرمود: فرزند مال زن است و منسوب به پدرى نيست. آيات نازل شده چنين است:

كسانى كه همسران خود را (به زنا) متهم مى كنند و جز خود گواهانى ندارند، بايد چهارمرتبه به نام خدا شهادت دهند كه از راستگويانند «» و در پنجمين بار بگويد: لعنت خدا بر او باد اگر از دروغ گويان باشد «» آن زن نيز مى تواند كيفر (زنا) را خود دور كند، بدين گونه كه چهار بار خدا را به شهادت بطلبد كه آن مرد از دروغ گويان است «» و در مرتبه ى پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد «» و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اين كه او توبه پذير و حكيم است (بسيارى از شما گرفتار مجازات سخت

الهى مى شديد) «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 378؛ مجمع البيان، ج 17، ص 103؛ شأن نزول آيات، ص 401؛ نمونه ى بينات، ص 558.

دفاع حيثيتى از زنان

شأن نزول آيه هاى 6 تا 10 سوره ى نور

در آيه ى 4 سوره ى نور آمده است:

به كسانى كه زنان پاكدامن را متهم مى كنند، سپس چهار شاهد (بر ادعاى خود) نمى آورند، هشتاد تازيانه بزنيد و شهادت شان را هرگز نپذيريد و آنان فاسقانند.

هنگامى كه اين آيه به گوش مردم رسيد، گروهى از انصار شگفت زده و نگران شدند؛ زيرا آنان در مسايل ناموسى بسيار سخت گير بودند و اگر از خيانت همسرشان و ارتباط او با مردان نامحرم، خبرى مى شنيدند بى درنگ او را مى كشتند. براى آنان تفاوت نداشت كه چگونه از خيانت همسرشان مطمئن شوند. به همين دليل، زنان شان به ناچار در خانه مى ماندند و از اين كه مبادا متهم شوند، هميشه نگران بودند.

حتى بعضى از شوهرانى كه مى خواستند همسرانشان را طلاق دهند، براى فرار از زير بار خواسته هاى مالى زن، به آسانى به همسرشان نسبت زنا مى دادند و با اين ترفند، او را رها مى كردند. خداوند براى پيش گيرى از چنين سوء استفادهايى و در دفاع از حقوق و حيثيت زنان پاك، آيه ى ياد شده را نازل فرموده بود.

سعد بن عباس، بزرگ انصار زير فشار افراد قبيله اش، براى آگاهى از جزييات مسأله خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم رسيد. وى با رعايت ادب چنين سخن آغاز كرد: «اى رسول خدا! ما پيرو حكم خداوند هستيم. من تنها براى يك پرسش به اين جا آمده ام. به من پاسخى دهيد كه قانع شوم و آن را براى قبيله ام به ارمغان ببرم. در آيه ى تازه نازل شده، براى نسبت

دهندگان زنا به يك زن مجازات سختى در نظر گرفته شده است؛ يعنى هشتاد ضربه تازيانه بر اساس اين آيه و در صورت ناتوانى مرد از اثبات اين ادعا، زنان گستاخ مى شوند و زنان بدكاره نيز حاشيه اى امنيتى به دست مى آورند و به پشتوانه اين قانون الهى، بيش از پيش، به شوهران خود خيانت مى ورزند. از آن گذشته، كسانى كه از جرم زنان بدكاره آگاهند، از ترس تازيانه خوردن و بر باد رفتن آبروى شان جرأت نمى كنند در محكمه حاضر شوند و شهادت دهند. اكنون ما چه كنيم و تكليف ما چيست؟ اگر به خانه ى خويش برويم و مرد بيگانه اى را در حال ارتكاب زنا با همسرمان ببينيم و آن مرد بيگانه را بكشيم، نمى توانيم جرم او را اثبات كنيم، پس به جرم قتل عمد قصاص مى شويم. اگر هم منتظر چهار شاهد عادل باشيم، فرصت از دست مى رود و اثبات آن ناممكن مى شود. اگر هم ادعا كنيم، شلاق مى خوريم».

سعد، قصد خير داشت و آمده بود قانع شود و تكليفش را از زبان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم بداند. با اين حال، لحن او گونه اى اعتراض به حكم الهى را به ذهن متبادر مى ساخت. حاضران منتظر بودند پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به اين پرسش ها پاسخ دهد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به اين افراد انصار كه در آن جا حاضر بودند، رو كرد و فرمود: «سخن سعد را شنيديد. او بزرگ قبيله ى شماست (ما انتظار نداشتيم كه با اين لحن سخن بگويد و به حكم الهى اعتراض كند)». آنان چون ناراحتى پيامبر را ديدند، در مقام عذرخواهى برآمدند و گفتند: «اى رسول خدا! ما سعد را به خوبى مى شناسيم. سخن او از روى

غيرت و تعصب ناموسى است. او نمى تواند مردى را با همسرش ببيند و سخنى نگويد و كارى نكند. اگر هم سخن بگويد، به هشتاد ضربه تازيانه محكوم مى شود. پس اى رسول خدا! او را نكوهش مكن». سعد دوباره به سخن آمد و گفت: «من تسليم هستم و حكم الهى را با جان و دل مى پذيرم. از اين سخنان نيز قصد بدى نداشتم. خداوند و رسول او را نيز راست گو مى دانم و مى دانم هيچ حكمى بدون دليل نيست. اميدوارم اين موضوع بر من روشن شود».

صبح گاه چند روز بعد، هلال بن اميه، پسرعموى سعد، دوان دوان به در خانه ى پيامبر آمد. معلوم بود كه حادثه اى رخ داده كه او را ناراحت كرده است، ولى دليل ناراحتى خود را با كسى بازگو نمى كرد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم او را به حضور پذيرفت و از نگرانى اش پرسيد. هلال در حالى كه شرمگين بود و عرق مى ريخت، بريده بريده عرض كرد: «يا رسول الله! من هر شب، براى نگهبانى به باغ خود مى روم و همسرم را در خانه، تنها مى گذارم. شب گذشته كه بى هنگام و سرزده به منزل آمدم، ديدم مرد بيگانه اى در خانه با همسرم هم آغوش است. سخنان آن دو را شنيدم و مرد را شناختم. قصد داشتم هر دو را از پا درآورم ولى خود را كنترل كردم و تصميم گرفتم نزد شما بيايم و كسب اجازه كنم».

اين خبر بر پيامبر گران آمد و آثار ناراحتى در چهره اش نمايان گشت. هلال با ديدن غم و اندوه پيامبر، پشيمان شد و گفت: «به خدا سوگند! قصد بدى نداشتم، من راست مى گويم، ولى چهار شاهد ندارم. اميدوارم خداوند، اين مشكل

را حل كند». سعد بن عباده كه همراه هلال به آنجا آمده بود، گمان مى كرد پيامبر، هلال را به جرم زدن اتهام زنا به همسرش، شلاق خواهد زد. او منتظر بود كه ادعاى هلال، باطل اعلام گردد و زن و مرد تبرئه شوند.

ساعاتى از روز گذشته بود و مردم گروه گروه براى تماشاى اجراى حكم شلاق جمع مى شدند. شايد هم زنان بدكاره خوشحال بودند و مى آمدند تا تبرئه شدن آن زن و مرد زناكار را ببينند. طولى نكشيد كه وحى بر پيامبر نازل شد. همه سكوت كردند تا دريابند تازه ترين پيام الهى چيست؟ خداوند، فرمان لِعان را صادر كرد.

لعان آن است كه اگر مردى، به زن خود نسبت زنا دهد، حاكم شرع، هر دو را به لعن يكديگر وا مى دارد. شوهر بايد چهاربار شهادت دهد كه در اين سخن صادق است در بار پنجم بگويد: لعنت خدا بر او اگر دروغ بگويد. زن نيز بايد چهار بار شهادت دهد كه شوهر دروغ گو است، و در بار پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر راست بگويد. در اين صورت، آن زن براى هميشه بر مرد حرام مى شود.

پيامبر پس از اين آيه، زن را فراخواند و پس از اين مراسم لعان، زن و مرد از هم جدا شدند. آن گاه فرمود: فرزند مال زن است و منسوب به پدرى نيست. آيات نازل شده چنين است:

كسانى كه همسران خود را (به زنا) متهم مى كنند و جز خود گواهانى ندارند، بايد چهارمرتبه به نام خدا شهادت دهند كه از راستگويانند «» و در پنجمين بار بگويد: لعنت خدا بر او باد اگر از دروغ گويان باشد «» آن زن نيز

مى تواند كيفر (زنا) را خود دور كند، بدين گونه كه چهار بار خدا را به شهادت بطلبد كه آن مرد از دروغ گويان است «» و در مرتبه ى پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد «» و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اين كه او توبه پذير و حكيم است (بسيارى از شما گرفتار مجازات سخت الهى مى شديد) «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 378؛ مجمع البيان، ج 17، ص 103؛ شأن نزول آيات، ص 401؛ نمونه ى بينات، ص 558.

دفاع حيثيتى از زنان

شأن نزول آيه هاى 6 تا 10 سوره ى نور

در آيه ى 4 سوره ى نور آمده است:

به كسانى كه زنان پاكدامن را متهم مى كنند، سپس چهار شاهد (بر ادعاى خود) نمى آورند، هشتاد تازيانه بزنيد و شهادت شان را هرگز نپذيريد و آنان فاسقانند.

هنگامى كه اين آيه به گوش مردم رسيد، گروهى از انصار شگفت زده و نگران شدند؛ زيرا آنان در مسايل ناموسى بسيار سخت گير بودند و اگر از خيانت همسرشان و ارتباط او با مردان نامحرم، خبرى مى شنيدند بى درنگ او را مى كشتند. براى آنان تفاوت نداشت كه چگونه از خيانت همسرشان مطمئن شوند. به همين دليل، زنان شان به ناچار در خانه مى ماندند و از اين كه مبادا متهم شوند، هميشه نگران بودند.

حتى بعضى از شوهرانى كه مى خواستند همسرانشان را طلاق دهند، براى فرار از زير بار خواسته هاى مالى زن، به آسانى به همسرشان نسبت زنا مى دادند و با اين ترفند، او را رها مى كردند. خداوند براى پيش گيرى از چنين سوء استفادهايى و در دفاع از حقوق و حيثيت زنان پاك، آيه ى ياد شده را نازل فرموده بود.

سعد

بن عباس، بزرگ انصار زير فشار افراد قبيله اش، براى آگاهى از جزييات مسأله خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم رسيد. وى با رعايت ادب چنين سخن آغاز كرد: «اى رسول خدا! ما پيرو حكم خداوند هستيم. من تنها براى يك پرسش به اين جا آمده ام. به من پاسخى دهيد كه قانع شوم و آن را براى قبيله ام به ارمغان ببرم. در آيه ى تازه نازل شده، براى نسبت دهندگان زنا به يك زن مجازات سختى در نظر گرفته شده است؛ يعنى هشتاد ضربه تازيانه بر اساس اين آيه و در صورت ناتوانى مرد از اثبات اين ادعا، زنان گستاخ مى شوند و زنان بدكاره نيز حاشيه اى امنيتى به دست مى آورند و به پشتوانه اين قانون الهى، بيش از پيش، به شوهران خود خيانت مى ورزند. از آن گذشته، كسانى كه از جرم زنان بدكاره آگاهند، از ترس تازيانه خوردن و بر باد رفتن آبروى شان جرأت نمى كنند در محكمه حاضر شوند و شهادت دهند. اكنون ما چه كنيم و تكليف ما چيست؟ اگر به خانه ى خويش برويم و مرد بيگانه اى را در حال ارتكاب زنا با همسرمان ببينيم و آن مرد بيگانه را بكشيم، نمى توانيم جرم او را اثبات كنيم، پس به جرم قتل عمد قصاص مى شويم. اگر هم منتظر چهار شاهد عادل باشيم، فرصت از دست مى رود و اثبات آن ناممكن مى شود. اگر هم ادعا كنيم، شلاق مى خوريم».

سعد، قصد خير داشت و آمده بود قانع شود و تكليفش را از زبان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم بداند. با اين حال، لحن او گونه اى اعتراض به حكم الهى را به ذهن متبادر مى ساخت. حاضران منتظر بودند پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به اين پرسش ها پاسخ دهد.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به اين افراد انصار كه در آن جا حاضر بودند، رو كرد و فرمود: «سخن سعد را شنيديد. او بزرگ قبيله ى شماست (ما انتظار نداشتيم كه با اين لحن سخن بگويد و به حكم الهى اعتراض كند)». آنان چون ناراحتى پيامبر را ديدند، در مقام عذرخواهى برآمدند و گفتند: «اى رسول خدا! ما سعد را به خوبى مى شناسيم. سخن او از روى غيرت و تعصب ناموسى است. او نمى تواند مردى را با همسرش ببيند و سخنى نگويد و كارى نكند. اگر هم سخن بگويد، به هشتاد ضربه تازيانه محكوم مى شود. پس اى رسول خدا! او را نكوهش مكن». سعد دوباره به سخن آمد و گفت: «من تسليم هستم و حكم الهى را با جان و دل مى پذيرم. از اين سخنان نيز قصد بدى نداشتم. خداوند و رسول او را نيز راست گو مى دانم و مى دانم هيچ حكمى بدون دليل نيست. اميدوارم اين موضوع بر من روشن شود».

صبح گاه چند روز بعد، هلال بن اميه، پسرعموى سعد، دوان دوان به در خانه ى پيامبر آمد. معلوم بود كه حادثه اى رخ داده كه او را ناراحت كرده است، ولى دليل ناراحتى خود را با كسى بازگو نمى كرد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم او را به حضور پذيرفت و از نگرانى اش پرسيد. هلال در حالى كه شرمگين بود و عرق مى ريخت، بريده بريده عرض كرد: «يا رسول الله! من هر شب، براى نگهبانى به باغ خود مى روم و همسرم را در خانه، تنها مى گذارم. شب گذشته كه بى هنگام و سرزده به منزل آمدم، ديدم مرد بيگانه اى در خانه با همسرم هم آغوش است. سخنان آن دو را شنيدم و مرد

را شناختم. قصد داشتم هر دو را از پا درآورم ولى خود را كنترل كردم و تصميم گرفتم نزد شما بيايم و كسب اجازه كنم».

اين خبر بر پيامبر گران آمد و آثار ناراحتى در چهره اش نمايان گشت. هلال با ديدن غم و اندوه پيامبر، پشيمان شد و گفت: «به خدا سوگند! قصد بدى نداشتم، من راست مى گويم، ولى چهار شاهد ندارم. اميدوارم خداوند، اين مشكل را حل كند». سعد بن عباده كه همراه هلال به آنجا آمده بود، گمان مى كرد پيامبر، هلال را به جرم زدن اتهام زنا به همسرش، شلاق خواهد زد. او منتظر بود كه ادعاى هلال، باطل اعلام گردد و زن و مرد تبرئه شوند.

ساعاتى از روز گذشته بود و مردم گروه گروه براى تماشاى اجراى حكم شلاق جمع مى شدند. شايد هم زنان بدكاره خوشحال بودند و مى آمدند تا تبرئه شدن آن زن و مرد زناكار را ببينند. طولى نكشيد كه وحى بر پيامبر نازل شد. همه سكوت كردند تا دريابند تازه ترين پيام الهى چيست؟ خداوند، فرمان لِعان را صادر كرد.

لعان آن است كه اگر مردى، به زن خود نسبت زنا دهد، حاكم شرع، هر دو را به لعن يكديگر وا مى دارد. شوهر بايد چهاربار شهادت دهد كه در اين سخن صادق است در بار پنجم بگويد: لعنت خدا بر او اگر دروغ بگويد. زن نيز بايد چهار بار شهادت دهد كه شوهر دروغ گو است، و در بار پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر راست بگويد. در اين صورت، آن زن براى هميشه بر مرد حرام مى شود.

پيامبر پس از اين آيه، زن را فراخواند و پس از اين مراسم لعان،

زن و مرد از هم جدا شدند. آن گاه فرمود: فرزند مال زن است و منسوب به پدرى نيست. آيات نازل شده چنين است:

كسانى كه همسران خود را (به زنا) متهم مى كنند و جز خود گواهانى ندارند، بايد چهارمرتبه به نام خدا شهادت دهند كه از راستگويانند «» و در پنجمين بار بگويد: لعنت خدا بر او باد اگر از دروغ گويان باشد «» آن زن نيز مى تواند كيفر (زنا) را خود دور كند، بدين گونه كه چهار بار خدا را به شهادت بطلبد كه آن مرد از دروغ گويان است «» و در مرتبه ى پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد «» و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اين كه او توبه پذير و حكيم است (بسيارى از شما گرفتار مجازات سخت الهى مى شديد) «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 378؛ مجمع البيان، ج 17، ص 103؛ شأن نزول آيات، ص 401؛ نمونه ى بينات، ص 558.

دفاع حيثيتى از زنان

شأن نزول آيه هاى 6 تا 10 سوره ى نور

در آيه ى 4 سوره ى نور آمده است:

به كسانى كه زنان پاكدامن را متهم مى كنند، سپس چهار شاهد (بر ادعاى خود) نمى آورند، هشتاد تازيانه بزنيد و شهادت شان را هرگز نپذيريد و آنان فاسقانند.

هنگامى كه اين آيه به گوش مردم رسيد، گروهى از انصار شگفت زده و نگران شدند؛ زيرا آنان در مسايل ناموسى بسيار سخت گير بودند و اگر از خيانت همسرشان و ارتباط او با مردان نامحرم، خبرى مى شنيدند بى درنگ او را مى كشتند. براى آنان تفاوت نداشت كه چگونه از خيانت همسرشان مطمئن شوند. به همين دليل، زنان شان به ناچار در خانه مى ماندند

و از اين كه مبادا متهم شوند، هميشه نگران بودند.

حتى بعضى از شوهرانى كه مى خواستند همسرانشان را طلاق دهند، براى فرار از زير بار خواسته هاى مالى زن، به آسانى به همسرشان نسبت زنا مى دادند و با اين ترفند، او را رها مى كردند. خداوند براى پيش گيرى از چنين سوء استفادهايى و در دفاع از حقوق و حيثيت زنان پاك، آيه ى ياد شده را نازل فرموده بود.

سعد بن عباس، بزرگ انصار زير فشار افراد قبيله اش، براى آگاهى از جزييات مسأله خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم رسيد. وى با رعايت ادب چنين سخن آغاز كرد: «اى رسول خدا! ما پيرو حكم خداوند هستيم. من تنها براى يك پرسش به اين جا آمده ام. به من پاسخى دهيد كه قانع شوم و آن را براى قبيله ام به ارمغان ببرم. در آيه ى تازه نازل شده، براى نسبت دهندگان زنا به يك زن مجازات سختى در نظر گرفته شده است؛ يعنى هشتاد ضربه تازيانه بر اساس اين آيه و در صورت ناتوانى مرد از اثبات اين ادعا، زنان گستاخ مى شوند و زنان بدكاره نيز حاشيه اى امنيتى به دست مى آورند و به پشتوانه اين قانون الهى، بيش از پيش، به شوهران خود خيانت مى ورزند. از آن گذشته، كسانى كه از جرم زنان بدكاره آگاهند، از ترس تازيانه خوردن و بر باد رفتن آبروى شان جرأت نمى كنند در محكمه حاضر شوند و شهادت دهند. اكنون ما چه كنيم و تكليف ما چيست؟ اگر به خانه ى خويش برويم و مرد بيگانه اى را در حال ارتكاب زنا با همسرمان ببينيم و آن مرد بيگانه را بكشيم، نمى توانيم جرم او را اثبات كنيم، پس به جرم قتل عمد قصاص

مى شويم. اگر هم منتظر چهار شاهد عادل باشيم، فرصت از دست مى رود و اثبات آن ناممكن مى شود. اگر هم ادعا كنيم، شلاق مى خوريم».

سعد، قصد خير داشت و آمده بود قانع شود و تكليفش را از زبان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم بداند. با اين حال، لحن او گونه اى اعتراض به حكم الهى را به ذهن متبادر مى ساخت. حاضران منتظر بودند پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به اين پرسش ها پاسخ دهد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به اين افراد انصار كه در آن جا حاضر بودند، رو كرد و فرمود: «سخن سعد را شنيديد. او بزرگ قبيله ى شماست (ما انتظار نداشتيم كه با اين لحن سخن بگويد و به حكم الهى اعتراض كند)». آنان چون ناراحتى پيامبر را ديدند، در مقام عذرخواهى برآمدند و گفتند: «اى رسول خدا! ما سعد را به خوبى مى شناسيم. سخن او از روى غيرت و تعصب ناموسى است. او نمى تواند مردى را با همسرش ببيند و سخنى نگويد و كارى نكند. اگر هم سخن بگويد، به هشتاد ضربه تازيانه محكوم مى شود. پس اى رسول خدا! او را نكوهش مكن». سعد دوباره به سخن آمد و گفت: «من تسليم هستم و حكم الهى را با جان و دل مى پذيرم. از اين سخنان نيز قصد بدى نداشتم. خداوند و رسول او را نيز راست گو مى دانم و مى دانم هيچ حكمى بدون دليل نيست. اميدوارم اين موضوع بر من روشن شود».

صبح گاه چند روز بعد، هلال بن اميه، پسرعموى سعد، دوان دوان به در خانه ى پيامبر آمد. معلوم بود كه حادثه اى رخ داده كه او را ناراحت كرده است، ولى دليل ناراحتى خود را با كسى بازگو نمى كرد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم او

را به حضور پذيرفت و از نگرانى اش پرسيد. هلال در حالى كه شرمگين بود و عرق مى ريخت، بريده بريده عرض كرد: «يا رسول الله! من هر شب، براى نگهبانى به باغ خود مى روم و همسرم را در خانه، تنها مى گذارم. شب گذشته كه بى هنگام و سرزده به منزل آمدم، ديدم مرد بيگانه اى در خانه با همسرم هم آغوش است. سخنان آن دو را شنيدم و مرد را شناختم. قصد داشتم هر دو را از پا درآورم ولى خود را كنترل كردم و تصميم گرفتم نزد شما بيايم و كسب اجازه كنم».

اين خبر بر پيامبر گران آمد و آثار ناراحتى در چهره اش نمايان گشت. هلال با ديدن غم و اندوه پيامبر، پشيمان شد و گفت: «به خدا سوگند! قصد بدى نداشتم، من راست مى گويم، ولى چهار شاهد ندارم. اميدوارم خداوند، اين مشكل را حل كند». سعد بن عباده كه همراه هلال به آنجا آمده بود، گمان مى كرد پيامبر، هلال را به جرم زدن اتهام زنا به همسرش، شلاق خواهد زد. او منتظر بود كه ادعاى هلال، باطل اعلام گردد و زن و مرد تبرئه شوند.

ساعاتى از روز گذشته بود و مردم گروه گروه براى تماشاى اجراى حكم شلاق جمع مى شدند. شايد هم زنان بدكاره خوشحال بودند و مى آمدند تا تبرئه شدن آن زن و مرد زناكار را ببينند. طولى نكشيد كه وحى بر پيامبر نازل شد. همه سكوت كردند تا دريابند تازه ترين پيام الهى چيست؟ خداوند، فرمان لِعان را صادر كرد.

لعان آن است كه اگر مردى، به زن خود نسبت زنا دهد، حاكم شرع، هر دو را به لعن يكديگر وا مى دارد. شوهر بايد چهاربار شهادت دهد

كه در اين سخن صادق است در بار پنجم بگويد: لعنت خدا بر او اگر دروغ بگويد. زن نيز بايد چهار بار شهادت دهد كه شوهر دروغ گو است، و در بار پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر راست بگويد. در اين صورت، آن زن براى هميشه بر مرد حرام مى شود.

پيامبر پس از اين آيه، زن را فراخواند و پس از اين مراسم لعان، زن و مرد از هم جدا شدند. آن گاه فرمود: فرزند مال زن است و منسوب به پدرى نيست. آيات نازل شده چنين است:

كسانى كه همسران خود را (به زنا) متهم مى كنند و جز خود گواهانى ندارند، بايد چهارمرتبه به نام خدا شهادت دهند كه از راستگويانند «» و در پنجمين بار بگويد: لعنت خدا بر او باد اگر از دروغ گويان باشد «» آن زن نيز مى تواند كيفر (زنا) را خود دور كند، بدين گونه كه چهار بار خدا را به شهادت بطلبد كه آن مرد از دروغ گويان است «» و در مرتبه ى پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد «» و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اين كه او توبه پذير و حكيم است (بسيارى از شما گرفتار مجازات سخت الهى مى شديد) «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 378؛ مجمع البيان، ج 17، ص 103؛ شأن نزول آيات، ص 401؛ نمونه ى بينات، ص 558.

دفاع حيثيتى از زنان

شأن نزول آيه هاى 6 تا 10 سوره ى نور

در آيه ى 4 سوره ى نور آمده است:

به كسانى كه زنان پاكدامن را متهم مى كنند، سپس چهار شاهد (بر ادعاى خود) نمى آورند، هشتاد تازيانه بزنيد و شهادت شان

را هرگز نپذيريد و آنان فاسقانند.

هنگامى كه اين آيه به گوش مردم رسيد، گروهى از انصار شگفت زده و نگران شدند؛ زيرا آنان در مسايل ناموسى بسيار سخت گير بودند و اگر از خيانت همسرشان و ارتباط او با مردان نامحرم، خبرى مى شنيدند بى درنگ او را مى كشتند. براى آنان تفاوت نداشت كه چگونه از خيانت همسرشان مطمئن شوند. به همين دليل، زنان شان به ناچار در خانه مى ماندند و از اين كه مبادا متهم شوند، هميشه نگران بودند.

حتى بعضى از شوهرانى كه مى خواستند همسرانشان را طلاق دهند، براى فرار از زير بار خواسته هاى مالى زن، به آسانى به همسرشان نسبت زنا مى دادند و با اين ترفند، او را رها مى كردند. خداوند براى پيش گيرى از چنين سوء استفادهايى و در دفاع از حقوق و حيثيت زنان پاك، آيه ى ياد شده را نازل فرموده بود.

سعد بن عباس، بزرگ انصار زير فشار افراد قبيله اش، براى آگاهى از جزييات مسأله خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم رسيد. وى با رعايت ادب چنين سخن آغاز كرد: «اى رسول خدا! ما پيرو حكم خداوند هستيم. من تنها براى يك پرسش به اين جا آمده ام. به من پاسخى دهيد كه قانع شوم و آن را براى قبيله ام به ارمغان ببرم. در آيه ى تازه نازل شده، براى نسبت دهندگان زنا به يك زن مجازات سختى در نظر گرفته شده است؛ يعنى هشتاد ضربه تازيانه بر اساس اين آيه و در صورت ناتوانى مرد از اثبات اين ادعا، زنان گستاخ مى شوند و زنان بدكاره نيز حاشيه اى امنيتى به دست مى آورند و به پشتوانه اين قانون الهى، بيش از پيش، به شوهران خود خيانت مى ورزند. از آن گذشته، كسانى كه

از جرم زنان بدكاره آگاهند، از ترس تازيانه خوردن و بر باد رفتن آبروى شان جرأت نمى كنند در محكمه حاضر شوند و شهادت دهند. اكنون ما چه كنيم و تكليف ما چيست؟ اگر به خانه ى خويش برويم و مرد بيگانه اى را در حال ارتكاب زنا با همسرمان ببينيم و آن مرد بيگانه را بكشيم، نمى توانيم جرم او را اثبات كنيم، پس به جرم قتل عمد قصاص مى شويم. اگر هم منتظر چهار شاهد عادل باشيم، فرصت از دست مى رود و اثبات آن ناممكن مى شود. اگر هم ادعا كنيم، شلاق مى خوريم».

سعد، قصد خير داشت و آمده بود قانع شود و تكليفش را از زبان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم بداند. با اين حال، لحن او گونه اى اعتراض به حكم الهى را به ذهن متبادر مى ساخت. حاضران منتظر بودند پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به اين پرسش ها پاسخ دهد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به اين افراد انصار كه در آن جا حاضر بودند، رو كرد و فرمود: «سخن سعد را شنيديد. او بزرگ قبيله ى شماست (ما انتظار نداشتيم كه با اين لحن سخن بگويد و به حكم الهى اعتراض كند)». آنان چون ناراحتى پيامبر را ديدند، در مقام عذرخواهى برآمدند و گفتند: «اى رسول خدا! ما سعد را به خوبى مى شناسيم. سخن او از روى غيرت و تعصب ناموسى است. او نمى تواند مردى را با همسرش ببيند و سخنى نگويد و كارى نكند. اگر هم سخن بگويد، به هشتاد ضربه تازيانه محكوم مى شود. پس اى رسول خدا! او را نكوهش مكن». سعد دوباره به سخن آمد و گفت: «من تسليم هستم و حكم الهى را با جان و دل مى پذيرم. از اين سخنان نيز قصد

بدى نداشتم. خداوند و رسول او را نيز راست گو مى دانم و مى دانم هيچ حكمى بدون دليل نيست. اميدوارم اين موضوع بر من روشن شود».

صبح گاه چند روز بعد، هلال بن اميه، پسرعموى سعد، دوان دوان به در خانه ى پيامبر آمد. معلوم بود كه حادثه اى رخ داده كه او را ناراحت كرده است، ولى دليل ناراحتى خود را با كسى بازگو نمى كرد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم او را به حضور پذيرفت و از نگرانى اش پرسيد. هلال در حالى كه شرمگين بود و عرق مى ريخت، بريده بريده عرض كرد: «يا رسول الله! من هر شب، براى نگهبانى به باغ خود مى روم و همسرم را در خانه، تنها مى گذارم. شب گذشته كه بى هنگام و سرزده به منزل آمدم، ديدم مرد بيگانه اى در خانه با همسرم هم آغوش است. سخنان آن دو را شنيدم و مرد را شناختم. قصد داشتم هر دو را از پا درآورم ولى خود را كنترل كردم و تصميم گرفتم نزد شما بيايم و كسب اجازه كنم».

اين خبر بر پيامبر گران آمد و آثار ناراحتى در چهره اش نمايان گشت. هلال با ديدن غم و اندوه پيامبر، پشيمان شد و گفت: «به خدا سوگند! قصد بدى نداشتم، من راست مى گويم، ولى چهار شاهد ندارم. اميدوارم خداوند، اين مشكل را حل كند». سعد بن عباده كه همراه هلال به آنجا آمده بود، گمان مى كرد پيامبر، هلال را به جرم زدن اتهام زنا به همسرش، شلاق خواهد زد. او منتظر بود كه ادعاى هلال، باطل اعلام گردد و زن و مرد تبرئه شوند.

ساعاتى از روز گذشته بود و مردم گروه گروه براى تماشاى اجراى حكم شلاق جمع مى شدند. شايد هم

زنان بدكاره خوشحال بودند و مى آمدند تا تبرئه شدن آن زن و مرد زناكار را ببينند. طولى نكشيد كه وحى بر پيامبر نازل شد. همه سكوت كردند تا دريابند تازه ترين پيام الهى چيست؟ خداوند، فرمان لِعان را صادر كرد.

لعان آن است كه اگر مردى، به زن خود نسبت زنا دهد، حاكم شرع، هر دو را به لعن يكديگر وا مى دارد. شوهر بايد چهاربار شهادت دهد كه در اين سخن صادق است در بار پنجم بگويد: لعنت خدا بر او اگر دروغ بگويد. زن نيز بايد چهار بار شهادت دهد كه شوهر دروغ گو است، و در بار پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر راست بگويد. در اين صورت، آن زن براى هميشه بر مرد حرام مى شود.

پيامبر پس از اين آيه، زن را فراخواند و پس از اين مراسم لعان، زن و مرد از هم جدا شدند. آن گاه فرمود: فرزند مال زن است و منسوب به پدرى نيست. آيات نازل شده چنين است:

كسانى كه همسران خود را (به زنا) متهم مى كنند و جز خود گواهانى ندارند، بايد چهارمرتبه به نام خدا شهادت دهند كه از راستگويانند «» و در پنجمين بار بگويد: لعنت خدا بر او باد اگر از دروغ گويان باشد «» آن زن نيز مى تواند كيفر (زنا) را خود دور كند، بدين گونه كه چهار بار خدا را به شهادت بطلبد كه آن مرد از دروغ گويان است «» و در مرتبه ى پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد «» و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اين كه او توبه پذير و حكيم است (بسيارى

از شما گرفتار مجازات سخت الهى مى شديد) «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 378؛ مجمع البيان، ج 17، ص 103؛ شأن نزول آيات، ص 401؛ نمونه ى بينات، ص 558.

شايعه پراكنى براى ترور شخصيت

شأن نزول آيه هاى 11 تا 16 سوره ى نور

غزوه ى بنى مصطلق در سال ششم هجرت پيش آمد. پيامبر كه مى خواست در اين جنگ حضور يابد، زنانش را گرد آورد و ميان آنان قرعه انداخت. قرعه به نام عايشه درآمد و قرار شد عايشه در اين سفر، پيامبر را همراهى كند. چون هميشه مسافرت هاى پيامبر به درازا مى كشيد، هر يك از زنان پيامبر، خواهان همراهى با ايشان بودند. از اين رو، پيامبر تصميم گرفته بود در هر نوبت با قرعه كشى، يكى از زنان را با خود ببرد. لشكر به سوى ميدان كارزار حركت كرد و پس از نبرد به سوى مدينه باز گشت. مدينه اتراق كرد و پس از آن كه لشگريان جان تازه اى گرفتند، دوباره مسير را ادامه دادند. در اين هنگام، عايشه بدون اطلاع ديگران براى رفع حاجت، از كاروان دور شد. هنگام بازگشت، گردن بندش پاره شد و مهره هاى يمانى با ارزش آن بر روى زمين ريخت. عايشه به اين گمان كه كاروان منتظر او خواهند ماند، به جمع آورى مهره هاى گردن بند خويش پرداخت. لشكريان نيز بى آن كه متوجه نبودن عايشه شوند، راه خود را ادامه دادند و با شتاب به سوى مدينه رفتند. عايشه پس از يافتن مهره هاى گردن بند، خود را به اتراق گاه لشكريان رساند، ولى اثرى از كاروان نديد. عايشه پس از اين پيش آمد، نگران و سرگردان شد و با غم و اندوه بسيار در همان جا به خواب رفت. صفوان بن معطّل،

از لشكريان پيامبر كه از لشكر عقب مانده بود، با شتاب هرچه تمام تر به سوى مدينه مى تاخت. از دور ديد چيز سياهى بر زمين افتاده است. چون نزديك شد، زنى را ديد كه خوابيده است و دريافت عايشه است. با خود گفت: «همسر رسول خدا اين جا چه مى كند؟ گويا از كاروان عقب مانده است! بهتر است او را بيدار كنم».

در اين هنگام، عايشه از خواب بيدار شد. چون متوجه ى حضور صفوان شد و او را شناخت، خود را پوشاند. عايشه چاره اى نداشت جز اين كه با صفوان حركت كند و به موقع خود را به كاروان برساند. صفوان بى آن كه سخنى بگويد، عايشه را بر يكى از شتران خود سوار كرد و پيشاپيش آن، مهارش را به دست گرفت. در راه نيز بى آن كه به عقب نگاه افكند، مسير را پيمود تا اين كه سياهى كاروان از دور نمايان شد. كاروان با دريافتن غيبت عايشه، منتظر مانده بود. آنان از دور ديدند صفوان پياده به سوى كاروان مى آيد و عايشه نيز سوار بر شتر است. آنان با خوشحالى، خبر رسيدن عايشه را به پيامبر بشارت دادند.

در اين ميان، منافقان به سركردگى عبدالله ابن ابى از كاروان جدا شدند و خود را به صفوان رساندند. آنان در اين ميان با اين كه عايشه را شناخته بودند، رو به صفوان كردند و با كنايه پرسيدند: «اين زن كيست؟» صفوان پاسخ داد: «مى بينيد كه عايشه، همسر رسول خداست». آنان در آن لحظه، ديگر چيزى نگفتند و سكوت كردند. ولى كم كم به اين سخن دامن زدند كه عايشه و صفوان با هم چه مى كردند؟ چرا هردو از لشكر عقب مانده

بودند؟ چنين سخنانى نشان مى داد كه منافقان قصد سخن پردازى و شايعه پراكنى بر ضد همسر رسول خدا را دارند تا از اين راه، به شخصيت پيامبر آسيب وارد سازند.

اين شايعه به سرعت در شهر پيچيد و همه جا سخن از اين واقعه بود. مؤمنان ناراحت بودند، ولى نمى توانستند كارى بكنند. از آن سو، عايشه كه از اين موضوع، بى خبر بود، به دليل رنج سفر، در بستر بيمارى افتاد و بيمارى اش يك ماه به درازا كشيد. همين مسأله سبب شد كه همه بپندارند عايشه مقصر است و به همين دليل در بيرون خانه حاضر نمى شود. هنگامى كه عايشه بهبود يافت، مادرش جريان را به او گفت. وى از عايشه خواست كه غصه نخورد؛ چون اين شايعه ها ساخته ى منافقان است و دير يا زود همه چيز آشكار مى گردد و منافقان رسوا مى شوند.

در اين ميان، رسول خدا، على عليه السلام و اسامة بن زيد را فرا خواند و موضوع را با آنان در ميان نهاد. على عليه السلام فرمود: «مى توانى در اين باره از كنيز عايشه، بيشتر جويا شوى و اطمينان حاصل كنى». كنيز عايشه نزد پيامبر به پاكى عايشه گواهى داد و اسامة نيز بر پاك دامنى عايشه شهادت داد. سپس پيامبر تصميم گرفت درباره ى اين موضوع با مردم مشورت كند. از اين رو، بر منبر رفت و فرمود: «اى مردم! هرگاه شخصى (عبدالله ابن ابى) درباره ى خانواده ام، سخنى بگويد و به او نسبت ناروا دهد و مرا برنجاند، درباره ى مجازات او چه مى گوييد؟ آيا براى مجازات او به من حق مى دهيد؟ و اگر به مرد (يا زنى) سنت ناروا دهند كه من او را به پاكى مى شناسم، تكليف چيست (و شما

چگونه داورى مى كنيد)؟».

مردم با شگفتى به هم نگريستند. سعد بن معاذ؛ بزرگ طايفه ى اوس از جا برخاست و با صدايى رسا گفت: «حق با توست و او بايد مجازات شود. اگر او از طايفه ى ما باشد، به او مهلت نمى دهم و گردنش را مى زنم و اگر از طايفه ى خزرج باشد، باز از دستور تو پيروى مى كنيم». سعد بن عباده؛ بزرگ خزرج از اظهارنظر پيش قبيله ى اوس درباره ى يكى از مردان قبيله اش (1) عصبانى شد. به همين دليل، از روى تعصب هاى قومى به رييس اوس گفت: «تو دروغ مى گويى و حق كشتن فردى از قبيله ى ما را ندارى و بر انجام آن نيز ناتوانى». اسيد بن خضير كه پسرعموى سعد بن معاذ بود، رو به سعد بن عباده كرد و گفت: «تو دروغ مى گويى. به خدا سوگند! ما چنين كسى را به قتل مى رسانيم. تو منافقى و از منافقان دفاع مى كنى». در اين هنگام كه نزديك بود مردان دو قبيله به جان هم بيافتند، پيامبر اكرم آنان را به آرامش فراخواند و مردم، مسجد را ترك كردند.

اين شايعه هم چنان بر سر زبان ها بود و عايشه آرام و قرار نداشت. پيامبر مى دانست كه همسرش پاك است و اين نسبت ناروا، كار منافقان است، ولى منتظر بود خداوند، مطلب را روشن كند و هرگونه شك و شبهه را از ذهن مردم بزدايد. سرانجام روزى پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم در حالى كه مى خنديد، نزد عايشه آمد و نخست گفت: «بشارت باد بر تو كه خداوند، تو را از اين اتهام مبرا ساخت».

در اين هنگام، آيات زير نازل شد، پيامبر دستور داد به هريك از افترازنندگان، هشتاد ضربه تازيانه بزنند.

كسانى كه آن

تهمت بزرگ را بيان كردند، گروهى از شما بودند، ولى گمان نكنيد اين ماجرا براى شما بد است، بلكه خير شما در آن است. هركدام از آنان سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند، دارند و كسى كه بخش بزرگى از آن را برعهده گرفت، عذاب بزرگى نيز در انتظار او خواهد بود «» چرا هنگامى كه اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسى كه هم چون خودشان بود) گمان خير نبردند؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ و آشكار است؟! «» چرا چهار شاهد براى آن نياوردند؟ اكنون كه چنين گواهانى نياوردند، در پيشگاه خدا دروغ گويانند «» و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت نصيب شما نمى شد، به خاطر اين گناهى كه كرديد، عذاب سختى به شما مى رسيد «» به ياد بياوريد (2) زمانى را كه به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد و اين شايعه را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با دهان خود، سخنى مى گفتيد كه به آن يقين نداشتيد و گمان مى كرديد اين، مسأله ى كوچكى است، در حالى كه نزد خدا بزرگ است «» چرا هنگامى كه آن را شنيديد، نگفتيد ما نبايد سخن بگوييم؟ خداوند تو منزهى و اين بهتان بزرگى است «»

پاورقى:

(1) بدالله بن ابى از قبيله ى خزرج بود.

(2) تفسير نمونه، ج 14، ص 387؛ نمونه ى بينات، ص 559؛ شأن نزول آيات، ص 403؛ مجمع البيان، ج 17، ص 107.

شايعه پراكنى براى ترور شخصيت

شأن نزول آيه هاى 11 تا 16 سوره ى نور

غزوه ى بنى مصطلق در سال ششم هجرت پيش آمد. پيامبر كه مى خواست در اين جنگ حضور يابد، زنانش را گرد

آورد و ميان آنان قرعه انداخت. قرعه به نام عايشه درآمد و قرار شد عايشه در اين سفر، پيامبر را همراهى كند. چون هميشه مسافرت هاى پيامبر به درازا مى كشيد، هر يك از زنان پيامبر، خواهان همراهى با ايشان بودند. از اين رو، پيامبر تصميم گرفته بود در هر نوبت با قرعه كشى، يكى از زنان را با خود ببرد. لشكر به سوى ميدان كارزار حركت كرد و پس از نبرد به سوى مدينه باز گشت. مدينه اتراق كرد و پس از آن كه لشگريان جان تازه اى گرفتند، دوباره مسير را ادامه دادند. در اين هنگام، عايشه بدون اطلاع ديگران براى رفع حاجت، از كاروان دور شد. هنگام بازگشت، گردن بندش پاره شد و مهره هاى يمانى با ارزش آن بر روى زمين ريخت. عايشه به اين گمان كه كاروان منتظر او خواهند ماند، به جمع آورى مهره هاى گردن بند خويش پرداخت. لشكريان نيز بى آن كه متوجه نبودن عايشه شوند، راه خود را ادامه دادند و با شتاب به سوى مدينه رفتند. عايشه پس از يافتن مهره هاى گردن بند، خود را به اتراق گاه لشكريان رساند، ولى اثرى از كاروان نديد. عايشه پس از اين پيش آمد، نگران و سرگردان شد و با غم و اندوه بسيار در همان جا به خواب رفت. صفوان بن معطّل، از لشكريان پيامبر كه از لشكر عقب مانده بود، با شتاب هرچه تمام تر به سوى مدينه مى تاخت. از دور ديد چيز سياهى بر زمين افتاده است. چون نزديك شد، زنى را ديد كه خوابيده است و دريافت عايشه است. با خود گفت: «همسر رسول خدا اين جا چه مى كند؟ گويا از كاروان عقب مانده است! بهتر است او را

بيدار كنم».

در اين هنگام، عايشه از خواب بيدار شد. چون متوجه ى حضور صفوان شد و او را شناخت، خود را پوشاند. عايشه چاره اى نداشت جز اين كه با صفوان حركت كند و به موقع خود را به كاروان برساند. صفوان بى آن كه سخنى بگويد، عايشه را بر يكى از شتران خود سوار كرد و پيشاپيش آن، مهارش را به دست گرفت. در راه نيز بى آن كه به عقب نگاه افكند، مسير را پيمود تا اين كه سياهى كاروان از دور نمايان شد. كاروان با دريافتن غيبت عايشه، منتظر مانده بود. آنان از دور ديدند صفوان پياده به سوى كاروان مى آيد و عايشه نيز سوار بر شتر است. آنان با خوشحالى، خبر رسيدن عايشه را به پيامبر بشارت دادند.

در اين ميان، منافقان به سركردگى عبدالله ابن ابى از كاروان جدا شدند و خود را به صفوان رساندند. آنان در اين ميان با اين كه عايشه را شناخته بودند، رو به صفوان كردند و با كنايه پرسيدند: «اين زن كيست؟» صفوان پاسخ داد: «مى بينيد كه عايشه، همسر رسول خداست». آنان در آن لحظه، ديگر چيزى نگفتند و سكوت كردند. ولى كم كم به اين سخن دامن زدند كه عايشه و صفوان با هم چه مى كردند؟ چرا هردو از لشكر عقب مانده بودند؟ چنين سخنانى نشان مى داد كه منافقان قصد سخن پردازى و شايعه پراكنى بر ضد همسر رسول خدا را دارند تا از اين راه، به شخصيت پيامبر آسيب وارد سازند.

اين شايعه به سرعت در شهر پيچيد و همه جا سخن از اين واقعه بود. مؤمنان ناراحت بودند، ولى نمى توانستند كارى بكنند. از آن سو، عايشه كه از اين موضوع، بى خبر

بود، به دليل رنج سفر، در بستر بيمارى افتاد و بيمارى اش يك ماه به درازا كشيد. همين مسأله سبب شد كه همه بپندارند عايشه مقصر است و به همين دليل در بيرون خانه حاضر نمى شود. هنگامى كه عايشه بهبود يافت، مادرش جريان را به او گفت. وى از عايشه خواست كه غصه نخورد؛ چون اين شايعه ها ساخته ى منافقان است و دير يا زود همه چيز آشكار مى گردد و منافقان رسوا مى شوند.

در اين ميان، رسول خدا، على عليه السلام و اسامة بن زيد را فرا خواند و موضوع را با آنان در ميان نهاد. على عليه السلام فرمود: «مى توانى در اين باره از كنيز عايشه، بيشتر جويا شوى و اطمينان حاصل كنى». كنيز عايشه نزد پيامبر به پاكى عايشه گواهى داد و اسامة نيز بر پاك دامنى عايشه شهادت داد. سپس پيامبر تصميم گرفت درباره ى اين موضوع با مردم مشورت كند. از اين رو، بر منبر رفت و فرمود: «اى مردم! هرگاه شخصى (عبدالله ابن ابى) درباره ى خانواده ام، سخنى بگويد و به او نسبت ناروا دهد و مرا برنجاند، درباره ى مجازات او چه مى گوييد؟ آيا براى مجازات او به من حق مى دهيد؟ و اگر به مرد (يا زنى) سنت ناروا دهند كه من او را به پاكى مى شناسم، تكليف چيست (و شما چگونه داورى مى كنيد)؟».

مردم با شگفتى به هم نگريستند. سعد بن معاذ؛ بزرگ طايفه ى اوس از جا برخاست و با صدايى رسا گفت: «حق با توست و او بايد مجازات شود. اگر او از طايفه ى ما باشد، به او مهلت نمى دهم و گردنش را مى زنم و اگر از طايفه ى خزرج باشد، باز از دستور تو پيروى مى كنيم». سعد بن عباده؛

بزرگ خزرج از اظهارنظر پيش قبيله ى اوس درباره ى يكى از مردان قبيله اش (1) عصبانى شد. به همين دليل، از روى تعصب هاى قومى به رييس اوس گفت: «تو دروغ مى گويى و حق كشتن فردى از قبيله ى ما را ندارى و بر انجام آن نيز ناتوانى». اسيد بن خضير كه پسرعموى سعد بن معاذ بود، رو به سعد بن عباده كرد و گفت: «تو دروغ مى گويى. به خدا سوگند! ما چنين كسى را به قتل مى رسانيم. تو منافقى و از منافقان دفاع مى كنى». در اين هنگام كه نزديك بود مردان دو قبيله به جان هم بيافتند، پيامبر اكرم آنان را به آرامش فراخواند و مردم، مسجد را ترك كردند.

اين شايعه هم چنان بر سر زبان ها بود و عايشه آرام و قرار نداشت. پيامبر مى دانست كه همسرش پاك است و اين نسبت ناروا، كار منافقان است، ولى منتظر بود خداوند، مطلب را روشن كند و هرگونه شك و شبهه را از ذهن مردم بزدايد. سرانجام روزى پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم در حالى كه مى خنديد، نزد عايشه آمد و نخست گفت: «بشارت باد بر تو كه خداوند، تو را از اين اتهام مبرا ساخت».

در اين هنگام، آيات زير نازل شد، پيامبر دستور داد به هريك از افترازنندگان، هشتاد ضربه تازيانه بزنند.

كسانى كه آن تهمت بزرگ را بيان كردند، گروهى از شما بودند، ولى گمان نكنيد اين ماجرا براى شما بد است، بلكه خير شما در آن است. هركدام از آنان سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند، دارند و كسى كه بخش بزرگى از آن را برعهده گرفت، عذاب بزرگى نيز در انتظار او خواهد بود «» چرا هنگامى كه

اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسى كه هم چون خودشان بود) گمان خير نبردند؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ و آشكار است؟! «» چرا چهار شاهد براى آن نياوردند؟ اكنون كه چنين گواهانى نياوردند، در پيشگاه خدا دروغ گويانند «» و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت نصيب شما نمى شد، به خاطر اين گناهى كه كرديد، عذاب سختى به شما مى رسيد «» به ياد بياوريد (2) زمانى را كه به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد و اين شايعه را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با دهان خود، سخنى مى گفتيد كه به آن يقين نداشتيد و گمان مى كرديد اين، مسأله ى كوچكى است، در حالى كه نزد خدا بزرگ است «» چرا هنگامى كه آن را شنيديد، نگفتيد ما نبايد سخن بگوييم؟ خداوند تو منزهى و اين بهتان بزرگى است «»

پاورقى:

(1) بدالله بن ابى از قبيله ى خزرج بود.

(2) تفسير نمونه، ج 14، ص 387؛ نمونه ى بينات، ص 559؛ شأن نزول آيات، ص 403؛ مجمع البيان، ج 17، ص 107.

شايعه پراكنى براى ترور شخصيت

شأن نزول آيه هاى 11 تا 16 سوره ى نور

غزوه ى بنى مصطلق در سال ششم هجرت پيش آمد. پيامبر كه مى خواست در اين جنگ حضور يابد، زنانش را گرد آورد و ميان آنان قرعه انداخت. قرعه به نام عايشه درآمد و قرار شد عايشه در اين سفر، پيامبر را همراهى كند. چون هميشه مسافرت هاى پيامبر به درازا مى كشيد، هر يك از زنان پيامبر، خواهان همراهى با ايشان بودند. از اين رو، پيامبر تصميم گرفته بود در هر نوبت با قرعه كشى، يكى از زنان را با خود ببرد. لشكر

به سوى ميدان كارزار حركت كرد و پس از نبرد به سوى مدينه باز گشت. مدينه اتراق كرد و پس از آن كه لشگريان جان تازه اى گرفتند، دوباره مسير را ادامه دادند. در اين هنگام، عايشه بدون اطلاع ديگران براى رفع حاجت، از كاروان دور شد. هنگام بازگشت، گردن بندش پاره شد و مهره هاى يمانى با ارزش آن بر روى زمين ريخت. عايشه به اين گمان كه كاروان منتظر او خواهند ماند، به جمع آورى مهره هاى گردن بند خويش پرداخت. لشكريان نيز بى آن كه متوجه نبودن عايشه شوند، راه خود را ادامه دادند و با شتاب به سوى مدينه رفتند. عايشه پس از يافتن مهره هاى گردن بند، خود را به اتراق گاه لشكريان رساند، ولى اثرى از كاروان نديد. عايشه پس از اين پيش آمد، نگران و سرگردان شد و با غم و اندوه بسيار در همان جا به خواب رفت. صفوان بن معطّل، از لشكريان پيامبر كه از لشكر عقب مانده بود، با شتاب هرچه تمام تر به سوى مدينه مى تاخت. از دور ديد چيز سياهى بر زمين افتاده است. چون نزديك شد، زنى را ديد كه خوابيده است و دريافت عايشه است. با خود گفت: «همسر رسول خدا اين جا چه مى كند؟ گويا از كاروان عقب مانده است! بهتر است او را بيدار كنم».

در اين هنگام، عايشه از خواب بيدار شد. چون متوجه ى حضور صفوان شد و او را شناخت، خود را پوشاند. عايشه چاره اى نداشت جز اين كه با صفوان حركت كند و به موقع خود را به كاروان برساند. صفوان بى آن كه سخنى بگويد، عايشه را بر يكى از شتران خود سوار كرد و پيشاپيش آن، مهارش را به دست

گرفت. در راه نيز بى آن كه به عقب نگاه افكند، مسير را پيمود تا اين كه سياهى كاروان از دور نمايان شد. كاروان با دريافتن غيبت عايشه، منتظر مانده بود. آنان از دور ديدند صفوان پياده به سوى كاروان مى آيد و عايشه نيز سوار بر شتر است. آنان با خوشحالى، خبر رسيدن عايشه را به پيامبر بشارت دادند.

در اين ميان، منافقان به سركردگى عبدالله ابن ابى از كاروان جدا شدند و خود را به صفوان رساندند. آنان در اين ميان با اين كه عايشه را شناخته بودند، رو به صفوان كردند و با كنايه پرسيدند: «اين زن كيست؟» صفوان پاسخ داد: «مى بينيد كه عايشه، همسر رسول خداست». آنان در آن لحظه، ديگر چيزى نگفتند و سكوت كردند. ولى كم كم به اين سخن دامن زدند كه عايشه و صفوان با هم چه مى كردند؟ چرا هردو از لشكر عقب مانده بودند؟ چنين سخنانى نشان مى داد كه منافقان قصد سخن پردازى و شايعه پراكنى بر ضد همسر رسول خدا را دارند تا از اين راه، به شخصيت پيامبر آسيب وارد سازند.

اين شايعه به سرعت در شهر پيچيد و همه جا سخن از اين واقعه بود. مؤمنان ناراحت بودند، ولى نمى توانستند كارى بكنند. از آن سو، عايشه كه از اين موضوع، بى خبر بود، به دليل رنج سفر، در بستر بيمارى افتاد و بيمارى اش يك ماه به درازا كشيد. همين مسأله سبب شد كه همه بپندارند عايشه مقصر است و به همين دليل در بيرون خانه حاضر نمى شود. هنگامى كه عايشه بهبود يافت، مادرش جريان را به او گفت. وى از عايشه خواست كه غصه نخورد؛ چون اين شايعه ها ساخته ى منافقان است و

دير يا زود همه چيز آشكار مى گردد و منافقان رسوا مى شوند.

در اين ميان، رسول خدا، على عليه السلام و اسامة بن زيد را فرا خواند و موضوع را با آنان در ميان نهاد. على عليه السلام فرمود: «مى توانى در اين باره از كنيز عايشه، بيشتر جويا شوى و اطمينان حاصل كنى». كنيز عايشه نزد پيامبر به پاكى عايشه گواهى داد و اسامة نيز بر پاك دامنى عايشه شهادت داد. سپس پيامبر تصميم گرفت درباره ى اين موضوع با مردم مشورت كند. از اين رو، بر منبر رفت و فرمود: «اى مردم! هرگاه شخصى (عبدالله ابن ابى) درباره ى خانواده ام، سخنى بگويد و به او نسبت ناروا دهد و مرا برنجاند، درباره ى مجازات او چه مى گوييد؟ آيا براى مجازات او به من حق مى دهيد؟ و اگر به مرد (يا زنى) سنت ناروا دهند كه من او را به پاكى مى شناسم، تكليف چيست (و شما چگونه داورى مى كنيد)؟».

مردم با شگفتى به هم نگريستند. سعد بن معاذ؛ بزرگ طايفه ى اوس از جا برخاست و با صدايى رسا گفت: «حق با توست و او بايد مجازات شود. اگر او از طايفه ى ما باشد، به او مهلت نمى دهم و گردنش را مى زنم و اگر از طايفه ى خزرج باشد، باز از دستور تو پيروى مى كنيم». سعد بن عباده؛ بزرگ خزرج از اظهارنظر پيش قبيله ى اوس درباره ى يكى از مردان قبيله اش (1) عصبانى شد. به همين دليل، از روى تعصب هاى قومى به رييس اوس گفت: «تو دروغ مى گويى و حق كشتن فردى از قبيله ى ما را ندارى و بر انجام آن نيز ناتوانى». اسيد بن خضير كه پسرعموى سعد بن معاذ بود، رو به سعد بن عباده كرد

و گفت: «تو دروغ مى گويى. به خدا سوگند! ما چنين كسى را به قتل مى رسانيم. تو منافقى و از منافقان دفاع مى كنى». در اين هنگام كه نزديك بود مردان دو قبيله به جان هم بيافتند، پيامبر اكرم آنان را به آرامش فراخواند و مردم، مسجد را ترك كردند.

اين شايعه هم چنان بر سر زبان ها بود و عايشه آرام و قرار نداشت. پيامبر مى دانست كه همسرش پاك است و اين نسبت ناروا، كار منافقان است، ولى منتظر بود خداوند، مطلب را روشن كند و هرگونه شك و شبهه را از ذهن مردم بزدايد. سرانجام روزى پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم در حالى كه مى خنديد، نزد عايشه آمد و نخست گفت: «بشارت باد بر تو كه خداوند، تو را از اين اتهام مبرا ساخت».

در اين هنگام، آيات زير نازل شد، پيامبر دستور داد به هريك از افترازنندگان، هشتاد ضربه تازيانه بزنند.

كسانى كه آن تهمت بزرگ را بيان كردند، گروهى از شما بودند، ولى گمان نكنيد اين ماجرا براى شما بد است، بلكه خير شما در آن است. هركدام از آنان سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند، دارند و كسى كه بخش بزرگى از آن را برعهده گرفت، عذاب بزرگى نيز در انتظار او خواهد بود «» چرا هنگامى كه اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسى كه هم چون خودشان بود) گمان خير نبردند؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ و آشكار است؟! «» چرا چهار شاهد براى آن نياوردند؟ اكنون كه چنين گواهانى نياوردند، در پيشگاه خدا دروغ گويانند «» و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت نصيب شما

نمى شد، به خاطر اين گناهى كه كرديد، عذاب سختى به شما مى رسيد «» به ياد بياوريد (2) زمانى را كه به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد و اين شايعه را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با دهان خود، سخنى مى گفتيد كه به آن يقين نداشتيد و گمان مى كرديد اين، مسأله ى كوچكى است، در حالى كه نزد خدا بزرگ است «» چرا هنگامى كه آن را شنيديد، نگفتيد ما نبايد سخن بگوييم؟ خداوند تو منزهى و اين بهتان بزرگى است «»

پاورقى:

(1) بدالله بن ابى از قبيله ى خزرج بود.

(2) تفسير نمونه، ج 14، ص 387؛ نمونه ى بينات، ص 559؛ شأن نزول آيات، ص 403؛ مجمع البيان، ج 17، ص 107.

شايعه پراكنى براى ترور شخصيت

شأن نزول آيه هاى 11 تا 16 سوره ى نور

غزوه ى بنى مصطلق در سال ششم هجرت پيش آمد. پيامبر كه مى خواست در اين جنگ حضور يابد، زنانش را گرد آورد و ميان آنان قرعه انداخت. قرعه به نام عايشه درآمد و قرار شد عايشه در اين سفر، پيامبر را همراهى كند. چون هميشه مسافرت هاى پيامبر به درازا مى كشيد، هر يك از زنان پيامبر، خواهان همراهى با ايشان بودند. از اين رو، پيامبر تصميم گرفته بود در هر نوبت با قرعه كشى، يكى از زنان را با خود ببرد. لشكر به سوى ميدان كارزار حركت كرد و پس از نبرد به سوى مدينه باز گشت. مدينه اتراق كرد و پس از آن كه لشگريان جان تازه اى گرفتند، دوباره مسير را ادامه دادند. در اين هنگام، عايشه بدون اطلاع ديگران براى رفع حاجت، از كاروان دور شد. هنگام بازگشت، گردن بندش پاره شد و مهره هاى يمانى با ارزش آن بر روى

زمين ريخت. عايشه به اين گمان كه كاروان منتظر او خواهند ماند، به جمع آورى مهره هاى گردن بند خويش پرداخت. لشكريان نيز بى آن كه متوجه نبودن عايشه شوند، راه خود را ادامه دادند و با شتاب به سوى مدينه رفتند. عايشه پس از يافتن مهره هاى گردن بند، خود را به اتراق گاه لشكريان رساند، ولى اثرى از كاروان نديد. عايشه پس از اين پيش آمد، نگران و سرگردان شد و با غم و اندوه بسيار در همان جا به خواب رفت. صفوان بن معطّل، از لشكريان پيامبر كه از لشكر عقب مانده بود، با شتاب هرچه تمام تر به سوى مدينه مى تاخت. از دور ديد چيز سياهى بر زمين افتاده است. چون نزديك شد، زنى را ديد كه خوابيده است و دريافت عايشه است. با خود گفت: «همسر رسول خدا اين جا چه مى كند؟ گويا از كاروان عقب مانده است! بهتر است او را بيدار كنم».

در اين هنگام، عايشه از خواب بيدار شد. چون متوجه ى حضور صفوان شد و او را شناخت، خود را پوشاند. عايشه چاره اى نداشت جز اين كه با صفوان حركت كند و به موقع خود را به كاروان برساند. صفوان بى آن كه سخنى بگويد، عايشه را بر يكى از شتران خود سوار كرد و پيشاپيش آن، مهارش را به دست گرفت. در راه نيز بى آن كه به عقب نگاه افكند، مسير را پيمود تا اين كه سياهى كاروان از دور نمايان شد. كاروان با دريافتن غيبت عايشه، منتظر مانده بود. آنان از دور ديدند صفوان پياده به سوى كاروان مى آيد و عايشه نيز سوار بر شتر است. آنان با خوشحالى، خبر رسيدن عايشه را به پيامبر بشارت دادند.

در اين ميان، منافقان

به سركردگى عبدالله ابن ابى از كاروان جدا شدند و خود را به صفوان رساندند. آنان در اين ميان با اين كه عايشه را شناخته بودند، رو به صفوان كردند و با كنايه پرسيدند: «اين زن كيست؟» صفوان پاسخ داد: «مى بينيد كه عايشه، همسر رسول خداست». آنان در آن لحظه، ديگر چيزى نگفتند و سكوت كردند. ولى كم كم به اين سخن دامن زدند كه عايشه و صفوان با هم چه مى كردند؟ چرا هردو از لشكر عقب مانده بودند؟ چنين سخنانى نشان مى داد كه منافقان قصد سخن پردازى و شايعه پراكنى بر ضد همسر رسول خدا را دارند تا از اين راه، به شخصيت پيامبر آسيب وارد سازند.

اين شايعه به سرعت در شهر پيچيد و همه جا سخن از اين واقعه بود. مؤمنان ناراحت بودند، ولى نمى توانستند كارى بكنند. از آن سو، عايشه كه از اين موضوع، بى خبر بود، به دليل رنج سفر، در بستر بيمارى افتاد و بيمارى اش يك ماه به درازا كشيد. همين مسأله سبب شد كه همه بپندارند عايشه مقصر است و به همين دليل در بيرون خانه حاضر نمى شود. هنگامى كه عايشه بهبود يافت، مادرش جريان را به او گفت. وى از عايشه خواست كه غصه نخورد؛ چون اين شايعه ها ساخته ى منافقان است و دير يا زود همه چيز آشكار مى گردد و منافقان رسوا مى شوند.

در اين ميان، رسول خدا، على عليه السلام و اسامة بن زيد را فرا خواند و موضوع را با آنان در ميان نهاد. على عليه السلام فرمود: «مى توانى در اين باره از كنيز عايشه، بيشتر جويا شوى و اطمينان حاصل كنى». كنيز عايشه نزد پيامبر به پاكى عايشه گواهى داد و

اسامة نيز بر پاك دامنى عايشه شهادت داد. سپس پيامبر تصميم گرفت درباره ى اين موضوع با مردم مشورت كند. از اين رو، بر منبر رفت و فرمود: «اى مردم! هرگاه شخصى (عبدالله ابن ابى) درباره ى خانواده ام، سخنى بگويد و به او نسبت ناروا دهد و مرا برنجاند، درباره ى مجازات او چه مى گوييد؟ آيا براى مجازات او به من حق مى دهيد؟ و اگر به مرد (يا زنى) سنت ناروا دهند كه من او را به پاكى مى شناسم، تكليف چيست (و شما چگونه داورى مى كنيد)؟».

مردم با شگفتى به هم نگريستند. سعد بن معاذ؛ بزرگ طايفه ى اوس از جا برخاست و با صدايى رسا گفت: «حق با توست و او بايد مجازات شود. اگر او از طايفه ى ما باشد، به او مهلت نمى دهم و گردنش را مى زنم و اگر از طايفه ى خزرج باشد، باز از دستور تو پيروى مى كنيم». سعد بن عباده؛ بزرگ خزرج از اظهارنظر پيش قبيله ى اوس درباره ى يكى از مردان قبيله اش (1) عصبانى شد. به همين دليل، از روى تعصب هاى قومى به رييس اوس گفت: «تو دروغ مى گويى و حق كشتن فردى از قبيله ى ما را ندارى و بر انجام آن نيز ناتوانى». اسيد بن خضير كه پسرعموى سعد بن معاذ بود، رو به سعد بن عباده كرد و گفت: «تو دروغ مى گويى. به خدا سوگند! ما چنين كسى را به قتل مى رسانيم. تو منافقى و از منافقان دفاع مى كنى». در اين هنگام كه نزديك بود مردان دو قبيله به جان هم بيافتند، پيامبر اكرم آنان را به آرامش فراخواند و مردم، مسجد را ترك كردند.

اين شايعه هم چنان بر سر زبان ها بود و عايشه آرام و قرار

نداشت. پيامبر مى دانست كه همسرش پاك است و اين نسبت ناروا، كار منافقان است، ولى منتظر بود خداوند، مطلب را روشن كند و هرگونه شك و شبهه را از ذهن مردم بزدايد. سرانجام روزى پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم در حالى كه مى خنديد، نزد عايشه آمد و نخست گفت: «بشارت باد بر تو كه خداوند، تو را از اين اتهام مبرا ساخت».

در اين هنگام، آيات زير نازل شد، پيامبر دستور داد به هريك از افترازنندگان، هشتاد ضربه تازيانه بزنند.

كسانى كه آن تهمت بزرگ را بيان كردند، گروهى از شما بودند، ولى گمان نكنيد اين ماجرا براى شما بد است، بلكه خير شما در آن است. هركدام از آنان سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند، دارند و كسى كه بخش بزرگى از آن را برعهده گرفت، عذاب بزرگى نيز در انتظار او خواهد بود «» چرا هنگامى كه اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسى كه هم چون خودشان بود) گمان خير نبردند؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ و آشكار است؟! «» چرا چهار شاهد براى آن نياوردند؟ اكنون كه چنين گواهانى نياوردند، در پيشگاه خدا دروغ گويانند «» و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت نصيب شما نمى شد، به خاطر اين گناهى كه كرديد، عذاب سختى به شما مى رسيد «» به ياد بياوريد (2) زمانى را كه به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد و اين شايعه را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با دهان خود، سخنى مى گفتيد كه به آن يقين نداشتيد و گمان مى كرديد اين، مسأله ى كوچكى است، در حالى كه نزد خدا بزرگ است

«» چرا هنگامى كه آن را شنيديد، نگفتيد ما نبايد سخن بگوييم؟ خداوند تو منزهى و اين بهتان بزرگى است «»

پاورقى:

(1) بدالله بن ابى از قبيله ى خزرج بود.

(2) تفسير نمونه، ج 14، ص 387؛ نمونه ى بينات، ص 559؛ شأن نزول آيات، ص 403؛ مجمع البيان، ج 17، ص 107.

شايعه پراكنى براى ترور شخصيت

شأن نزول آيه هاى 11 تا 16 سوره ى نور

غزوه ى بنى مصطلق در سال ششم هجرت پيش آمد. پيامبر كه مى خواست در اين جنگ حضور يابد، زنانش را گرد آورد و ميان آنان قرعه انداخت. قرعه به نام عايشه درآمد و قرار شد عايشه در اين سفر، پيامبر را همراهى كند. چون هميشه مسافرت هاى پيامبر به درازا مى كشيد، هر يك از زنان پيامبر، خواهان همراهى با ايشان بودند. از اين رو، پيامبر تصميم گرفته بود در هر نوبت با قرعه كشى، يكى از زنان را با خود ببرد. لشكر به سوى ميدان كارزار حركت كرد و پس از نبرد به سوى مدينه باز گشت. مدينه اتراق كرد و پس از آن كه لشگريان جان تازه اى گرفتند، دوباره مسير را ادامه دادند. در اين هنگام، عايشه بدون اطلاع ديگران براى رفع حاجت، از كاروان دور شد. هنگام بازگشت، گردن بندش پاره شد و مهره هاى يمانى با ارزش آن بر روى زمين ريخت. عايشه به اين گمان كه كاروان منتظر او خواهند ماند، به جمع آورى مهره هاى گردن بند خويش پرداخت. لشكريان نيز بى آن كه متوجه نبودن عايشه شوند، راه خود را ادامه دادند و با شتاب به سوى مدينه رفتند. عايشه پس از يافتن مهره هاى گردن بند، خود را به اتراق گاه لشكريان رساند، ولى اثرى از كاروان نديد. عايشه پس از اين پيش آمد،

نگران و سرگردان شد و با غم و اندوه بسيار در همان جا به خواب رفت. صفوان بن معطّل، از لشكريان پيامبر كه از لشكر عقب مانده بود، با شتاب هرچه تمام تر به سوى مدينه مى تاخت. از دور ديد چيز سياهى بر زمين افتاده است. چون نزديك شد، زنى را ديد كه خوابيده است و دريافت عايشه است. با خود گفت: «همسر رسول خدا اين جا چه مى كند؟ گويا از كاروان عقب مانده است! بهتر است او را بيدار كنم».

در اين هنگام، عايشه از خواب بيدار شد. چون متوجه ى حضور صفوان شد و او را شناخت، خود را پوشاند. عايشه چاره اى نداشت جز اين كه با صفوان حركت كند و به موقع خود را به كاروان برساند. صفوان بى آن كه سخنى بگويد، عايشه را بر يكى از شتران خود سوار كرد و پيشاپيش آن، مهارش را به دست گرفت. در راه نيز بى آن كه به عقب نگاه افكند، مسير را پيمود تا اين كه سياهى كاروان از دور نمايان شد. كاروان با دريافتن غيبت عايشه، منتظر مانده بود. آنان از دور ديدند صفوان پياده به سوى كاروان مى آيد و عايشه نيز سوار بر شتر است. آنان با خوشحالى، خبر رسيدن عايشه را به پيامبر بشارت دادند.

در اين ميان، منافقان به سركردگى عبدالله ابن ابى از كاروان جدا شدند و خود را به صفوان رساندند. آنان در اين ميان با اين كه عايشه را شناخته بودند، رو به صفوان كردند و با كنايه پرسيدند: «اين زن كيست؟» صفوان پاسخ داد: «مى بينيد كه عايشه، همسر رسول خداست». آنان در آن لحظه، ديگر چيزى نگفتند و سكوت كردند. ولى كم كم

به اين سخن دامن زدند كه عايشه و صفوان با هم چه مى كردند؟ چرا هردو از لشكر عقب مانده بودند؟ چنين سخنانى نشان مى داد كه منافقان قصد سخن پردازى و شايعه پراكنى بر ضد همسر رسول خدا را دارند تا از اين راه، به شخصيت پيامبر آسيب وارد سازند.

اين شايعه به سرعت در شهر پيچيد و همه جا سخن از اين واقعه بود. مؤمنان ناراحت بودند، ولى نمى توانستند كارى بكنند. از آن سو، عايشه كه از اين موضوع، بى خبر بود، به دليل رنج سفر، در بستر بيمارى افتاد و بيمارى اش يك ماه به درازا كشيد. همين مسأله سبب شد كه همه بپندارند عايشه مقصر است و به همين دليل در بيرون خانه حاضر نمى شود. هنگامى كه عايشه بهبود يافت، مادرش جريان را به او گفت. وى از عايشه خواست كه غصه نخورد؛ چون اين شايعه ها ساخته ى منافقان است و دير يا زود همه چيز آشكار مى گردد و منافقان رسوا مى شوند.

در اين ميان، رسول خدا، على عليه السلام و اسامة بن زيد را فرا خواند و موضوع را با آنان در ميان نهاد. على عليه السلام فرمود: «مى توانى در اين باره از كنيز عايشه، بيشتر جويا شوى و اطمينان حاصل كنى». كنيز عايشه نزد پيامبر به پاكى عايشه گواهى داد و اسامة نيز بر پاك دامنى عايشه شهادت داد. سپس پيامبر تصميم گرفت درباره ى اين موضوع با مردم مشورت كند. از اين رو، بر منبر رفت و فرمود: «اى مردم! هرگاه شخصى (عبدالله ابن ابى) درباره ى خانواده ام، سخنى بگويد و به او نسبت ناروا دهد و مرا برنجاند، درباره ى مجازات او چه مى گوييد؟ آيا براى مجازات او به من حق مى دهيد؟ و

اگر به مرد (يا زنى) سنت ناروا دهند كه من او را به پاكى مى شناسم، تكليف چيست (و شما چگونه داورى مى كنيد)؟».

مردم با شگفتى به هم نگريستند. سعد بن معاذ؛ بزرگ طايفه ى اوس از جا برخاست و با صدايى رسا گفت: «حق با توست و او بايد مجازات شود. اگر او از طايفه ى ما باشد، به او مهلت نمى دهم و گردنش را مى زنم و اگر از طايفه ى خزرج باشد، باز از دستور تو پيروى مى كنيم». سعد بن عباده؛ بزرگ خزرج از اظهارنظر پيش قبيله ى اوس درباره ى يكى از مردان قبيله اش (1) عصبانى شد. به همين دليل، از روى تعصب هاى قومى به رييس اوس گفت: «تو دروغ مى گويى و حق كشتن فردى از قبيله ى ما را ندارى و بر انجام آن نيز ناتوانى». اسيد بن خضير كه پسرعموى سعد بن معاذ بود، رو به سعد بن عباده كرد و گفت: «تو دروغ مى گويى. به خدا سوگند! ما چنين كسى را به قتل مى رسانيم. تو منافقى و از منافقان دفاع مى كنى». در اين هنگام كه نزديك بود مردان دو قبيله به جان هم بيافتند، پيامبر اكرم آنان را به آرامش فراخواند و مردم، مسجد را ترك كردند.

اين شايعه هم چنان بر سر زبان ها بود و عايشه آرام و قرار نداشت. پيامبر مى دانست كه همسرش پاك است و اين نسبت ناروا، كار منافقان است، ولى منتظر بود خداوند، مطلب را روشن كند و هرگونه شك و شبهه را از ذهن مردم بزدايد. سرانجام روزى پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم در حالى كه مى خنديد، نزد عايشه آمد و نخست گفت: «بشارت باد بر تو كه خداوند، تو را از اين اتهام مبرا ساخت».

در

اين هنگام، آيات زير نازل شد، پيامبر دستور داد به هريك از افترازنندگان، هشتاد ضربه تازيانه بزنند.

كسانى كه آن تهمت بزرگ را بيان كردند، گروهى از شما بودند، ولى گمان نكنيد اين ماجرا براى شما بد است، بلكه خير شما در آن است. هركدام از آنان سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند، دارند و كسى كه بخش بزرگى از آن را برعهده گرفت، عذاب بزرگى نيز در انتظار او خواهد بود «» چرا هنگامى كه اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسى كه هم چون خودشان بود) گمان خير نبردند؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ و آشكار است؟! «» چرا چهار شاهد براى آن نياوردند؟ اكنون كه چنين گواهانى نياوردند، در پيشگاه خدا دروغ گويانند «» و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت نصيب شما نمى شد، به خاطر اين گناهى كه كرديد، عذاب سختى به شما مى رسيد «» به ياد بياوريد (2) زمانى را كه به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد و اين شايعه را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با دهان خود، سخنى مى گفتيد كه به آن يقين نداشتيد و گمان مى كرديد اين، مسأله ى كوچكى است، در حالى كه نزد خدا بزرگ است «» چرا هنگامى كه آن را شنيديد، نگفتيد ما نبايد سخن بگوييم؟ خداوند تو منزهى و اين بهتان بزرگى است «»

پاورقى:

(1) بدالله بن ابى از قبيله ى خزرج بود.

(2) تفسير نمونه، ج 14، ص 387؛ نمونه ى بينات، ص 559؛ شأن نزول آيات، ص 403؛ مجمع البيان، ج 17، ص 107.

شايعه پراكنى براى ترور شخصيت

شأن نزول آيه هاى 11 تا 16 سوره ى

نور

غزوه ى بنى مصطلق در سال ششم هجرت پيش آمد. پيامبر كه مى خواست در اين جنگ حضور يابد، زنانش را گرد آورد و ميان آنان قرعه انداخت. قرعه به نام عايشه درآمد و قرار شد عايشه در اين سفر، پيامبر را همراهى كند. چون هميشه مسافرت هاى پيامبر به درازا مى كشيد، هر يك از زنان پيامبر، خواهان همراهى با ايشان بودند. از اين رو، پيامبر تصميم گرفته بود در هر نوبت با قرعه كشى، يكى از زنان را با خود ببرد. لشكر به سوى ميدان كارزار حركت كرد و پس از نبرد به سوى مدينه باز گشت. مدينه اتراق كرد و پس از آن كه لشگريان جان تازه اى گرفتند، دوباره مسير را ادامه دادند. در اين هنگام، عايشه بدون اطلاع ديگران براى رفع حاجت، از كاروان دور شد. هنگام بازگشت، گردن بندش پاره شد و مهره هاى يمانى با ارزش آن بر روى زمين ريخت. عايشه به اين گمان كه كاروان منتظر او خواهند ماند، به جمع آورى مهره هاى گردن بند خويش پرداخت. لشكريان نيز بى آن كه متوجه نبودن عايشه شوند، راه خود را ادامه دادند و با شتاب به سوى مدينه رفتند. عايشه پس از يافتن مهره هاى گردن بند، خود را به اتراق گاه لشكريان رساند، ولى اثرى از كاروان نديد. عايشه پس از اين پيش آمد، نگران و سرگردان شد و با غم و اندوه بسيار در همان جا به خواب رفت. صفوان بن معطّل، از لشكريان پيامبر كه از لشكر عقب مانده بود، با شتاب هرچه تمام تر به سوى مدينه مى تاخت. از دور ديد چيز سياهى بر زمين افتاده است. چون نزديك شد، زنى را ديد كه خوابيده است و دريافت عايشه است. با

خود گفت: «همسر رسول خدا اين جا چه مى كند؟ گويا از كاروان عقب مانده است! بهتر است او را بيدار كنم».

در اين هنگام، عايشه از خواب بيدار شد. چون متوجه ى حضور صفوان شد و او را شناخت، خود را پوشاند. عايشه چاره اى نداشت جز اين كه با صفوان حركت كند و به موقع خود را به كاروان برساند. صفوان بى آن كه سخنى بگويد، عايشه را بر يكى از شتران خود سوار كرد و پيشاپيش آن، مهارش را به دست گرفت. در راه نيز بى آن كه به عقب نگاه افكند، مسير را پيمود تا اين كه سياهى كاروان از دور نمايان شد. كاروان با دريافتن غيبت عايشه، منتظر مانده بود. آنان از دور ديدند صفوان پياده به سوى كاروان مى آيد و عايشه نيز سوار بر شتر است. آنان با خوشحالى، خبر رسيدن عايشه را به پيامبر بشارت دادند.

در اين ميان، منافقان به سركردگى عبدالله ابن ابى از كاروان جدا شدند و خود را به صفوان رساندند. آنان در اين ميان با اين كه عايشه را شناخته بودند، رو به صفوان كردند و با كنايه پرسيدند: «اين زن كيست؟» صفوان پاسخ داد: «مى بينيد كه عايشه، همسر رسول خداست». آنان در آن لحظه، ديگر چيزى نگفتند و سكوت كردند. ولى كم كم به اين سخن دامن زدند كه عايشه و صفوان با هم چه مى كردند؟ چرا هردو از لشكر عقب مانده بودند؟ چنين سخنانى نشان مى داد كه منافقان قصد سخن پردازى و شايعه پراكنى بر ضد همسر رسول خدا را دارند تا از اين راه، به شخصيت پيامبر آسيب وارد سازند.

اين شايعه به سرعت در شهر پيچيد و همه جا سخن از

اين واقعه بود. مؤمنان ناراحت بودند، ولى نمى توانستند كارى بكنند. از آن سو، عايشه كه از اين موضوع، بى خبر بود، به دليل رنج سفر، در بستر بيمارى افتاد و بيمارى اش يك ماه به درازا كشيد. همين مسأله سبب شد كه همه بپندارند عايشه مقصر است و به همين دليل در بيرون خانه حاضر نمى شود. هنگامى كه عايشه بهبود يافت، مادرش جريان را به او گفت. وى از عايشه خواست كه غصه نخورد؛ چون اين شايعه ها ساخته ى منافقان است و دير يا زود همه چيز آشكار مى گردد و منافقان رسوا مى شوند.

در اين ميان، رسول خدا، على عليه السلام و اسامة بن زيد را فرا خواند و موضوع را با آنان در ميان نهاد. على عليه السلام فرمود: «مى توانى در اين باره از كنيز عايشه، بيشتر جويا شوى و اطمينان حاصل كنى». كنيز عايشه نزد پيامبر به پاكى عايشه گواهى داد و اسامة نيز بر پاك دامنى عايشه شهادت داد. سپس پيامبر تصميم گرفت درباره ى اين موضوع با مردم مشورت كند. از اين رو، بر منبر رفت و فرمود: «اى مردم! هرگاه شخصى (عبدالله ابن ابى) درباره ى خانواده ام، سخنى بگويد و به او نسبت ناروا دهد و مرا برنجاند، درباره ى مجازات او چه مى گوييد؟ آيا براى مجازات او به من حق مى دهيد؟ و اگر به مرد (يا زنى) سنت ناروا دهند كه من او را به پاكى مى شناسم، تكليف چيست (و شما چگونه داورى مى كنيد)؟».

مردم با شگفتى به هم نگريستند. سعد بن معاذ؛ بزرگ طايفه ى اوس از جا برخاست و با صدايى رسا گفت: «حق با توست و او بايد مجازات شود. اگر او از طايفه ى ما باشد، به او مهلت نمى دهم

و گردنش را مى زنم و اگر از طايفه ى خزرج باشد، باز از دستور تو پيروى مى كنيم». سعد بن عباده؛ بزرگ خزرج از اظهارنظر پيش قبيله ى اوس درباره ى يكى از مردان قبيله اش (1) عصبانى شد. به همين دليل، از روى تعصب هاى قومى به رييس اوس گفت: «تو دروغ مى گويى و حق كشتن فردى از قبيله ى ما را ندارى و بر انجام آن نيز ناتوانى». اسيد بن خضير كه پسرعموى سعد بن معاذ بود، رو به سعد بن عباده كرد و گفت: «تو دروغ مى گويى. به خدا سوگند! ما چنين كسى را به قتل مى رسانيم. تو منافقى و از منافقان دفاع مى كنى». در اين هنگام كه نزديك بود مردان دو قبيله به جان هم بيافتند، پيامبر اكرم آنان را به آرامش فراخواند و مردم، مسجد را ترك كردند.

اين شايعه هم چنان بر سر زبان ها بود و عايشه آرام و قرار نداشت. پيامبر مى دانست كه همسرش پاك است و اين نسبت ناروا، كار منافقان است، ولى منتظر بود خداوند، مطلب را روشن كند و هرگونه شك و شبهه را از ذهن مردم بزدايد. سرانجام روزى پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم در حالى كه مى خنديد، نزد عايشه آمد و نخست گفت: «بشارت باد بر تو كه خداوند، تو را از اين اتهام مبرا ساخت».

در اين هنگام، آيات زير نازل شد، پيامبر دستور داد به هريك از افترازنندگان، هشتاد ضربه تازيانه بزنند.

كسانى كه آن تهمت بزرگ را بيان كردند، گروهى از شما بودند، ولى گمان نكنيد اين ماجرا براى شما بد است، بلكه خير شما در آن است. هركدام از آنان سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند، دارند و كسى كه

بخش بزرگى از آن را برعهده گرفت، عذاب بزرگى نيز در انتظار او خواهد بود «» چرا هنگامى كه اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسى كه هم چون خودشان بود) گمان خير نبردند؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ و آشكار است؟! «» چرا چهار شاهد براى آن نياوردند؟ اكنون كه چنين گواهانى نياوردند، در پيشگاه خدا دروغ گويانند «» و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت نصيب شما نمى شد، به خاطر اين گناهى كه كرديد، عذاب سختى به شما مى رسيد «» به ياد بياوريد (2) زمانى را كه به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد و اين شايعه را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با دهان خود، سخنى مى گفتيد كه به آن يقين نداشتيد و گمان مى كرديد اين، مسأله ى كوچكى است، در حالى كه نزد خدا بزرگ است «» چرا هنگامى كه آن را شنيديد، نگفتيد ما نبايد سخن بگوييم؟ خداوند تو منزهى و اين بهتان بزرگى است «»

پاورقى:

(1) بدالله بن ابى از قبيله ى خزرج بود.

(2) تفسير نمونه، ج 14، ص 387؛ نمونه ى بينات، ص 559؛ شأن نزول آيات، ص 403؛ مجمع البيان، ج 17، ص 107.

عفو ضعيفان

شأن نزول آيه ى 22 سوره ى نور

پس از نزول آيات 11 تا 16 سوره ى نور، منافقان رسوا شدند. داستان افك (اتهام به عايشه) پايان گرفت و همه به پاك دامنى عايشه پى بردند. با اين حال، پى آمدهاى منفى اين جريان هم چنان در ياد مردم باقى مانده بود. با اين كه افترازنندگان از رحمت الهى و بخشودگى رسول خدا، برخوردار شده بودند، ولى مسلمانان بيم داشتند كه اين حادثه در آينده خود

را به نوعى ديگر بنماياند. بستگان و خويشاوندان نزديك عايشه، بيشتر از ديگران نگران و پريشان بودند؛ چون نمى توانستند به آسانى از اين اتهام چشم بپوشند. از اين رو، در صدد انتقام گرفتن بودند كه اين كار نيز ممكن بود پى آمدهاى فردى و اجتماعى زيان بارى و پيش بينى ناپذيرى به دنبال آورد. به يقين، اگر جنگى برپا مى شد، خون هاى بسيارى بر زمين مى ريخت و اختلاف بزرگى ميان مسلمانان پديد مى آمد كه ديگر قابل جبران نبود. گفتنى است بيشتر كسانى كه در اين جريان دست داشتند، ناآگاهانه و ناخواسته با تحريك ديگران، آلت دست قرار گرفته و در راه تحقق نيت هاى پليد منافقان، گام برداشته بودند.

مسطّح ابن اثاثه، همسر خاله ى ابوبكر كه از كمك هاى ابوبكر نيز برخوردار بود، در كنار منافقان به اين شايعه ها دامن مى زد. هرچند زندگى وى به كمك هاى ابوبكر وابسته بود، ولى او به جاى قدرشناسى از ولى نعمت خود، به شايعه پراكنى ادامه مى داد. ابوبكر نيز از يارى او دست برداشت و او را از خانه اش بيرون راند. مسطّح كه جايى براى زندگى نداشت، در كوچه هاى مدينه، سرگردان شد و به وضع فلاكت بارى افتاد. ديگر شايعه پراكنان نيز به چنين سرنوشتى گرفتار آمدند؛ چون كمك هاى مالى آنان قطع شده و به بيچارگى افتاده بودند. اين رفتار تند و حساب نشده كه معلوم بود از روى احساسات و براى انتقام گيرى است، بيش از پيش اتحاد و همدلى جامعه ى اسلامى زيان آور بود.

به همين دليل، آيه ى زير نازل شد و به مسلمانان سفارش كرد كه در اين گونه موارد، از احساسات تند و يك جانبه بپرهيزند و در برابر اشتباه اين گروه، به انتقام و خشونت روى

نياورند. اين آيه افزود: آنان كه توانايى اقتصادى دارند و از زندگى بهترى برخوردار هستند، نبايد براى راندن مستمندان و نزديكان نيازمند خود، سوگند ياد كنند و آنان را از بخشش خود بى بهره سازند؛ زيرا اگر آنان خوب رفتار كنند، خداوند آنان را مى بخشد و از رحمت خود بهره مند مى گرداند. پس از نزول اين آيه، مخاطبان آيه از رفتارهاى تند و خشونت آميز خود پشيمان شدند و گفتند: «به خدا سوگند! دوست داريم كه از رحمت الهى بهره مند و آمرزيده شويم».

آنان كه داراى برترى (مالى) و وسعت زندگى هستند، نبايد سوگند ياد كنند كه از نفاق نسبت به نزديكان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دريغ مى كنند. آنان بايد عفو كنند و از آن چشم بپوشند. آيا دوست نداريد خداوند، شما را ببخشيد؟ و خداوند غفور و رحيم است «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 411؛ شأن نزول آيات، ص 407؛ مجمع البيان، ج 17، ص 116؛ نمونه ى بينات، ص 562.

سر زده نرفتن به خانه ها

شأن نزول آيه هاى 27 تا 29 سوره ى نور

همه ى مردم از هاتفه ى نيكى و خيرخواهى سخن مى گفتند. او زنى خوشنام و مورد احترام مردم بود كه در مسايل و مشكلات پيش قدم مى شد و به يارى ضعيفان مى شتافت. ولى از مال به ارث رسيده از شوهرش، زندگى مى گذراند و با دخترانش، زندگى آرامى را سپرى مى كرد تنها پسرش ازدواج كرده و از آن جا رفته بود. او هنگام استراحت در خانه، لباس از تن بيرون مى آورد و در هواى گرم و سوزان مدينه كه تحمل ناپذير بود، براى باد زدن و خنك شدن، كنيزانى را به اجرت مى گرفت.

هاتفه هر روز مى ديد كه پسرش

بى آن كه در بزند و اجازه بگيرد يا براى لباس پوشيدن مادر و خواهرانش، ندايى بدهد، سرزده به درون خانه مى آمد و آسايش آنان را بر هم مى زد. مادرش بارها به او گفته بود كه هرچند اهل خانه محرم تو هستند، ولى دوست ندارند عريان ديده شوند. با اين حال، پسرش بدون توجه به اين سخنان، كار خود را تكرار مى كرد.

هاتفه كه از اين كار فرزند رنجيده شده بود، نزد رسول خدا آمد و گفت: «اى رسول خدا! من اوقاتى را در منزل به استراحت مى گذرانم كه دوست ندارم حتى پسرم، مرا در آن حال ببيند. با اين حال پسرم بى اعتنا و سرزده، به خانه ام مى آيد و راحتى ام را مى ستاند. نمى دانم چه كنم، شما بگوييد تكليف من چيست؟».

در اين جا آيات 27 تا 28 سوره ى نور نازل شد و شيوه ى ورود به خانه ها را بيان كرد. هنگامى كه اين آيات نازل شد، ابوبكر پيش آمد و گفت: «يا رسول اللّه! بازرگانانى كه ميان مكه و مدينه و شام رفت و آمد مى كنند، براى استراحت به خانه ها و كاروان سراهاى ميانه ى راه وارد مى شوند. البته در اين خانه ها و كاروان سراها، كسى زندگى نمى كند. در اين صورت تكليف اين بازرگانان چيست و آنان براى ورود به اين خانه ها بايد از چه كسى اجازه بگيرند؟»

آيه ى 29 همين سوره تكليف را چنين روشن ساخت:

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! در خانه هايى جز خانه ى خود وارد نشويد، مگر اين كه اجازه بگيريد و بر اهل آن خانه سلام كنيد. اين براى شما بهتر است. شايد پند بگيريد «» و اگر در آن جا كسى را نيافتيد، بدان جا وارد نشويد، مگر

اين كه به شما اجازه داده شود و اگر گفته شود باز گرديد، باز گرديد؛ زيرا براى شما پاكيزه تر است و خداوند به آن چه انجام مى دهيد، آگاه است «» گناهى بر شما نيست كه وارد خانه هاى غيرمسكونى بشويد كه در آن جا متاعى داريد. خدا بر آن چه آشكار و پنهان مى كنيد، آگاه است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 567؛ جامع البيان، ج 10، ص 111؛ شأن نزول آيات، ص 410؛ تفسير كشف الاسرار، ج 6، ص 0509.

سر زده نرفتن به خانه ها

شأن نزول آيه هاى 27 تا 29 سوره ى نور

همه ى مردم از هاتفه ى نيكى و خيرخواهى سخن مى گفتند. او زنى خوشنام و مورد احترام مردم بود كه در مسايل و مشكلات پيش قدم مى شد و به يارى ضعيفان مى شتافت. ولى از مال به ارث رسيده از شوهرش، زندگى مى گذراند و با دخترانش، زندگى آرامى را سپرى مى كرد تنها پسرش ازدواج كرده و از آن جا رفته بود. او هنگام استراحت در خانه، لباس از تن بيرون مى آورد و در هواى گرم و سوزان مدينه كه تحمل ناپذير بود، براى باد زدن و خنك شدن، كنيزانى را به اجرت مى گرفت.

هاتفه هر روز مى ديد كه پسرش بى آن كه در بزند و اجازه بگيرد يا براى لباس پوشيدن مادر و خواهرانش، ندايى بدهد، سرزده به درون خانه مى آمد و آسايش آنان را بر هم مى زد. مادرش بارها به او گفته بود كه هرچند اهل خانه محرم تو هستند، ولى دوست ندارند عريان ديده شوند. با اين حال، پسرش بدون توجه به اين سخنان، كار خود را تكرار مى كرد.

هاتفه كه از اين كار فرزند رنجيده شده بود، نزد رسول خدا آمد و گفت: «اى رسول

خدا! من اوقاتى را در منزل به استراحت مى گذرانم كه دوست ندارم حتى پسرم، مرا در آن حال ببيند. با اين حال پسرم بى اعتنا و سرزده، به خانه ام مى آيد و راحتى ام را مى ستاند. نمى دانم چه كنم، شما بگوييد تكليف من چيست؟».

در اين جا آيات 27 تا 28 سوره ى نور نازل شد و شيوه ى ورود به خانه ها را بيان كرد. هنگامى كه اين آيات نازل شد، ابوبكر پيش آمد و گفت: «يا رسول اللّه! بازرگانانى كه ميان مكه و مدينه و شام رفت و آمد مى كنند، براى استراحت به خانه ها و كاروان سراهاى ميانه ى راه وارد مى شوند. البته در اين خانه ها و كاروان سراها، كسى زندگى نمى كند. در اين صورت تكليف اين بازرگانان چيست و آنان براى ورود به اين خانه ها بايد از چه كسى اجازه بگيرند؟»

آيه ى 29 همين سوره تكليف را چنين روشن ساخت:

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! در خانه هايى جز خانه ى خود وارد نشويد، مگر اين كه اجازه بگيريد و بر اهل آن خانه سلام كنيد. اين براى شما بهتر است. شايد پند بگيريد «» و اگر در آن جا كسى را نيافتيد، بدان جا وارد نشويد، مگر اين كه به شما اجازه داده شود و اگر گفته شود باز گرديد، باز گرديد؛ زيرا براى شما پاكيزه تر است و خداوند به آن چه انجام مى دهيد، آگاه است «» گناهى بر شما نيست كه وارد خانه هاى غيرمسكونى بشويد كه در آن جا متاعى داريد. خدا بر آن چه آشكار و پنهان مى كنيد، آگاه است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 567؛ جامع البيان، ج 10، ص 111؛ شأن نزول آيات، ص 410؛ تفسير كشف الاسرار، ج 6، ص 0509.

سر زده نرفتن

به خانه ها

شأن نزول آيه هاى 27 تا 29 سوره ى نور

همه ى مردم از هاتفه ى نيكى و خيرخواهى سخن مى گفتند. او زنى خوشنام و مورد احترام مردم بود كه در مسايل و مشكلات پيش قدم مى شد و به يارى ضعيفان مى شتافت. ولى از مال به ارث رسيده از شوهرش، زندگى مى گذراند و با دخترانش، زندگى آرامى را سپرى مى كرد تنها پسرش ازدواج كرده و از آن جا رفته بود. او هنگام استراحت در خانه، لباس از تن بيرون مى آورد و در هواى گرم و سوزان مدينه كه تحمل ناپذير بود، براى باد زدن و خنك شدن، كنيزانى را به اجرت مى گرفت.

هاتفه هر روز مى ديد كه پسرش بى آن كه در بزند و اجازه بگيرد يا براى لباس پوشيدن مادر و خواهرانش، ندايى بدهد، سرزده به درون خانه مى آمد و آسايش آنان را بر هم مى زد. مادرش بارها به او گفته بود كه هرچند اهل خانه محرم تو هستند، ولى دوست ندارند عريان ديده شوند. با اين حال، پسرش بدون توجه به اين سخنان، كار خود را تكرار مى كرد.

هاتفه كه از اين كار فرزند رنجيده شده بود، نزد رسول خدا آمد و گفت: «اى رسول خدا! من اوقاتى را در منزل به استراحت مى گذرانم كه دوست ندارم حتى پسرم، مرا در آن حال ببيند. با اين حال پسرم بى اعتنا و سرزده، به خانه ام مى آيد و راحتى ام را مى ستاند. نمى دانم چه كنم، شما بگوييد تكليف من چيست؟».

در اين جا آيات 27 تا 28 سوره ى نور نازل شد و شيوه ى ورود به خانه ها را بيان كرد. هنگامى كه اين آيات نازل شد، ابوبكر پيش آمد و گفت: «يا رسول اللّه! بازرگانانى كه ميان مكه

و مدينه و شام رفت و آمد مى كنند، براى استراحت به خانه ها و كاروان سراهاى ميانه ى راه وارد مى شوند. البته در اين خانه ها و كاروان سراها، كسى زندگى نمى كند. در اين صورت تكليف اين بازرگانان چيست و آنان براى ورود به اين خانه ها بايد از چه كسى اجازه بگيرند؟»

آيه ى 29 همين سوره تكليف را چنين روشن ساخت:

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! در خانه هايى جز خانه ى خود وارد نشويد، مگر اين كه اجازه بگيريد و بر اهل آن خانه سلام كنيد. اين براى شما بهتر است. شايد پند بگيريد «» و اگر در آن جا كسى را نيافتيد، بدان جا وارد نشويد، مگر اين كه به شما اجازه داده شود و اگر گفته شود باز گرديد، باز گرديد؛ زيرا براى شما پاكيزه تر است و خداوند به آن چه انجام مى دهيد، آگاه است «» گناهى بر شما نيست كه وارد خانه هاى غيرمسكونى بشويد كه در آن جا متاعى داريد. خدا بر آن چه آشكار و پنهان مى كنيد، آگاه است «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 567؛ جامع البيان، ج 10، ص 111؛ شأن نزول آيات، ص 410؛ تفسير كشف الاسرار، ج 6، ص 0509.

فرجام چشم چرانى

شأن نزول آيه ى 30 سوره ى نور

عبداللّه، جوان خوب و خويشتن دارى بود كه در آستانه ى ازدواج قرار داشت. با اين حال، هماره با مانعى روبرو مى شد و پدر نيز هر بار به بهانه اى، ازدواج او را به تأخير مى انداخت. اين موضوع براى عبدالله سخت بود و غرايز جنسى او را آرام نمى گذاشت. دوست داشت هرچه زودتر همسر دلخواه خود را بيابد و زندگى اش را آغاز كند. به همين دليل، هرگاه دختران جوان را در راه مى ديد، بى اختيار نگاهى به

آنان مى افكند و آنان را از نظر مى گذراند.

روزى عبداللّه، براى رفتن به مزرعه و كمك به پدر از خانه بيرون آمد. با شتاب، كوچه هاى مدينه را پيمود تا به مزرعه برسد. هنگام گذشتن از آخرين كوچه، دختر زيبايى پيش چشمش پديدار شد. نگاه اولش را فرو افكند، ولى دختر، مقنعه را پشت گوش انداخته و گردن و بخشى از سر و سينه اش نمايان بود. عبدالله نمى خواست دوباره نگاهش را به دختر بدوزد؛ چون از پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم شنيده بود كه نگاه شهوت آلود، تيرى از تيرهاى شيطانى است كه بر قلب مؤمن فرود مى آيد. با اين حال، تاب نياورد و در يك لحظه، مزرعه را از ياد برد.

دختر جوان برخلاف مسير عبدالله، چند قدمى از او گذشته بود. عبدالله به آرامى سر برگرداند و زير چشمى، اندام دختر را برانداز كرد و به سر و گردن و موهاى او نگريست كه به شكل زيبايى پيچيده شده و از پشت گردنش آويزان بود. لحظه اى بعد، آن دختر از ديد عبدالله ناپديد شد. با اين وجود، عبدالله هم چنان با نگاهش او را بدرقه مى كرد و بى آن كه پيش روى خود را بپايد، به راهش ادامه مى داد. به آخر كوچه رسيد، ولى هم چنان در حسرت زيبايى دختر غرق بود. مى خواست او را بشناسد تا در فرصت مناسب، از او خواستگارى كند. وقتى به خود آمد كه صورتش به ديوار خورد و تيزى شيشه اى كه بر ديوار بود، صورتش را شكافت و خون از آن جارى شد. صداى خنده ى مردمى كه او را مى پاييدند و رفتارش را زير نظر داشتند، عبدالله را شرمگين كرد. بى آن كه چيزى بگويد سرش را پايين افكند

و به جاى رفتن به مزرعه، به خانه برگشت. اين حادثه، دختر زيبا را از يادش برد و ازدواج را نيز فراموش كرد. او با ناراحتى از اين پيش آمد، با خود زمزمه مى كرد: «اكنون نزد پيامبر اكرم مى روم و ماجرا را بازگو مى كنم و آمرزش مى خواهم».

هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم سر و صورت خون آلود عبدالله را ديد، پرسيد: «چه شده است؟» عبدالله لب به سخن گشود و ماجرا را براى پيامبر بازگو كرد. در اين هنگام به پيك وحى، آيه ى 30 سوره ى نور را آورد و به مؤمنان دستور داد كه چشم خود را از نگاه به نامحرمان فرو بندند. البته اين سخن بدان معنا نيست كه مردان پيوسته به پايين بنگرند و خود را از هرگونه نگاه و ارتباط با ديگران، محروم كنند. مردان به هنگام نگاه به جلو، مى توانند منطقه ى وسيعى را در حوزه ى ديد خود قرار دهند. در اين ميان اگر زن نامحرمى در منطقه ى ديد او قرار گرفت، بايد چشم خود را چنان فرو گيرد كه آن زن از ديد او خارج شود و بى آن كه به سختى بيافتد به كار و راه خود ادامه دهد.

به مؤمنان بگو: چشمان خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گيرند و عفاف خود را حفظ كنند. اين براى آنان پاكيزه تر است و خداوند از آنچه انجام مى دهيد، آگاه است «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 64، ص 435؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 139؛ الميزان، ج 18، ص 116؛ تفسير نورالثقلين، ج 5، ص 140.

حجاب؛ مصونيت نه محدوديت

شأن نزول آيه ى 31 سوره ى نور

گروهى از زنان و دختران مدينه، هميشه هنگام غروب كه هوا

رو به سردى مى نهاد، در نخلستان اسماء بنت مرثد كه در پايين شهر مدينه قرار داشت، گرد مى آمدند. آنان در كنار جوى آبى كه از ميان باغ مى گذشت، مى نشستند و با سخن گفتن از هر درى، اوقات فراغت خود را مى گذراندند. اين نشست هاى بيهوده گاه به گناه كشيده مى شد؛ زيرا آنان از زر و زيور خود مى گفتند و آن را به رخ همديگر مى كشيدند و همين فخر فروشى ها به حسدورزى، كينه و كدورت و گاه درگيرى هاى لفظى و بدنى مى انجاميد.

اسماء دريافت كه برخى زنان پوشش كافى ندارند و با لباس هاى كوتاه و بدن نما به آن جا مى آيند، به گونه اى كه برجستگى هاى بدن شان ديده مى شود. هم چنين براى آشكار كردن جواهراتى كه پاى شان را زينت داده است، هنگام راه رفتن، پاى خود را به يكديگر مى زنند تا ديگران، صداى جواهرات شان را بشنوند. افزون بر آن، برخى از آنان با عريان كردن سر و سينه شان، شهوت جوانان را بر مى انگيختند؛ زيرا با همين وضع از خانه بيرون مى آمدند و همين گونه باغ را ترك مى كردند. اسماء كه اين وضع را زيبنده ى زنان مسلمان نمى دانست، سخت بر آشفت و با پرخاش درباره ى پوشيدن اين گونه لباس ها به آنان هشدار داد و گفت: «شما هم مسلمان هستيد، اين چه گونه لباس پوشيدن است؟ من نمى توانم اين وضع را ببينم و سخنى نگويم. شما كه به اين باغ مى آييد، از من شرم نمى كنيد، ولى دست كم از خدا بترسيد و وقار و متانت تان را حفظ كنيد و بى پروا نباشيد».

اسماء پس از اين سخنان، باغ را ترك گفت و به خانه رفت. زنان و دختران نيز كه اندكى به خود آمده و پشيمان

شده بودند، از باغ بيرون رفتند. اين خبر در شهر پيچيد و به رسول خدا رسيد.

در اين جا آيه ى 31 سوره ى نور نازل گرديد و فرمود:

و به زنان با ايمان بگو: چشم هاى خود را (از نگاه هاى هوس آلود) فرو گيرند و دامان خويش را حفظ كنند و زينت خود را جز آن مقدار كه ظاهر است، آشكار نكنند و (اطراف) روسرى هاى خود را به سينه ى خود افكنند (تا گردن و سينه شان پوشانده شود) و زينت خود را آشكار نسازند، مگر براى شوهران يا پدران يا پدر شوهران يا پسران يا پسران شوهران يا برادران يا پسران برادران يا پسران خواهران يا زنان هم كيش يا بردگان شان (كنيزان شان) يا افراد سفيه كه تمايلى به زن ندارند يا كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نيستند. آنان هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند كه زينت پنهان شان آشكار شود. اى مؤمنان! همگى پيش خداوند توبه كنيد تا رستگار شويد «» (1)

پاورقى:

(1) نمونه ى بينات، ص 568؛ جامع البيان، ج 18، ص 117؛ تفسير كشف الاسرار، ج 6، ص 516؛ نورالثقلين، ج 3، ص 587.

نكوهش درآمدهاى نامشروع

شأن نزول بخشى از آيه ى 33 سوره ى نور

عبدالله ابن ابى، پيش از هجرت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به مدينه، در تكاپو بود از هر راه ممكن بر ثروت و قدرت خود بيافزايد و به رياست مردم مدينه كه آرزوى ديرينه اش بود، برسد. او براى رسيدن به اين اهداف، هرگونه درآمدى را مشروع مى دانست. رباخوارى يكى از راه هاى كسب درآمد وى بود. او با پولى كه از اين راه مى اندوخت، باغ و زمين مى خريد و بر ملك خود مى افزود. هم چنين با اين

پول، گروهى را به خدمت گرفته بود تا در شهر اعمال نفوذ بيشترى داشته باشد. افزون بر آن، خريد كنيزان زيبارو و اجبار آنان به خودفروشى و كسب درآمد سرشار از اين راه، از ديگر كارهاى وى به شمار مى رفت، عبدالله، شمارى از اين زنان زيبا را از روم به شهر مدينه آورده بود و آنان را به فساد و فحشا مجبور مى كرد. آنان از اين كار تنفر داشتند، ولى اين مرد تبهكار راضى نمى شد با پول گزافى كه براى خريد اين كنيزان پرداخت كرده است، آنان را به كار ديگرى وا دارد.

هنگامى كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله وسلم در محيط ظلمانى جزيره العرب، به رسالت برانگيخته شد، نور اميدى در قلب همه ى محرومان تابيدن گرفت. كنيزانى كه مجبور به تن فروشى بودند، بيش از پيش به رهايى خود اميد بستند؛ زيرا مسلمانان كسب درآمد از اين راه را كنارى نهاده بودند و كنيزان خود را به كارهاى مشروع وا مى داشتند. تنها عبدالله ابن ابى كه به ظاهر مسلمان شده بود، ولى رهبر منافقان به شمار مى آمد، هم چنان به كار زشت خود ادامه مى داد. مسلمانان براى كمك به كنيزان و رهايى آنان از چنگال عفريت فحشا، در اقدامى هم آهنگ، چهار تن از آنان را خريدند و آزاد كردند. اين كنيزان مسلمان شدند و در مدينه باقى ماندند. در اين ميان، هنوز دو كنيز زيبا و گران بهاتر به نام هاى «مسيكه» و «اميمه» نزد عبدالله باقى ماندند؛ زيرا كسى بهاى خريد آنان را نداشت. آنان كه از اجبار و سخت گيرى هاى عبدالله، به تنگ آمده بودند، به ناچار از نزد او گريختند و به رسول خدا پناه آوردند.

در اين جا بخشى از

آيه ى 33 سوره ى نور نازل شد و مردم را از اين كار بازداشت. اين آيه نشان مى دهد كه مردم در عصر جاهليت، تا چه اندازه در انحطاط اخلاقى گرفتار آمده بودند كه حتى گروهى پس از مسلمان شدن هنوز از اين راه، كسب درآمد مى كردند. آيه ى زير به اين وضع ننگين خاتمه داد:

... و كنيزان خود را براى دست يابى به متاع ناپايدار زندگى دنيا، به خودفروشى مجبور نكنيد، اگر خودشان مى خواهند پاك بمانند و هركس آنان را (بر اين كار) اجبار كند (سپس پشيمان گردد)، خداوند پس از اين اجبار آنان، آمرزنده و مهربان است و (توبه كنيد و باز گرديد، تا خدا شما را ببخشايد) «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 461؛ نمونه ى بينات، ص 569؛ مجمع البيان، ج 17، ص 134؛ شأن نزول آيات، ص 412.

عدل گريزى منافقان

شأن نزول آيه هاى 46 تا 50 سوره ى نور

مغيرة بن وائل، در حالى كه عصبانيت در چهره اش به چشم مى خورد، از جا برخاست و به سوى خانه ى على عليه السلام روانه شد. در راه به فسخ معامله مى انديشيد و با خود مى گفت تا دير نشده است زمينى را كه از على عليه السلام خريده ام، به او پس مى دهم و پول را از او پس مى گيرم. دقايقى بعد، نزد على عليه السلام رسيد و بى مقدمه گفت: «يا على! زمينى كه به من فروخته اى، قابل كشت نيست. ناهموار است و سنگ هاى زيادى در آن ديده مى شود و.... بهتر است صاحبش، آن را بگيرد و معامله فسخ گردد». در مقابل، على عليه السلام بر اين باور بود كه معامله درست است و فسخ پذير نيست؛ زيرا خريدار با آگاهى از همه ى شرايط، آن را

خريده است، مگر اين كه توافق ديگرى صورت بگيرد و با رضايت طرفين، معامله فسخ گردد.

آن دو چندين بار با هم گفت و گو كردند و «مغيره» هم چنان بر فسخ معامله پافشارى مى كرد. على عليه السلام پيشنهاد كرد كه براى رفع اختلاف، نزد رسول خدا بروند و داورى او را بپذيرند. مغيرة پذيرفت و به اين داورى رضايت داد. خبر اين معامله و اختلاف هاى بعدى آن در شهر پيچيد و به گوش همگان رسيد. گروهى از مسلمانان از اين پيش آمد دلگير شدند؛ زيرا اختلاف دو تن از مهاجران را به مصلحت نمى ديدند، به ويژه آن كه منافقان با سوء استفاده از اين اختلاف ها، مسلمانان را به يكديگر بدبين مى كردند.

حكم بن ابى العاص كه از منافقان بود، اختلاف دو تن از مهاجران سرشناس را بهترين فرصت براى رسيدن به اهداف شوم خود پنداشت، و نقشه اى چيد. وى به خانه ى مغيره رفت و پس از احوال پرسى و سخنان ديگر، موضوع اختلاف او با على عليه السلام را پيش كشيد و گفت: «شنيده ام براى حل اختلاف مى خواهى نزد محمد صلى الله عليه و آله وسلم بروى و داورى او را بپذيرى؟» مغيره تصديق كرد. حَكَم نيشخندى زد و گفت: «تو خود بهتر مى دانى كه محمد صلى الله عليه و آله وسلم، پسر عموى على عليه السلام است و نتيجه ى اين داورى از پيش معلوم است؛ چون محمد صلى الله عليه و آله وسلم پسرعمويش را رها نمى كند تا جانب تو را بگيرد. اگر نزد او بروى، به زيان خود قدم برداشته اى و خودت را از حق قطعى محروم گردانده اى». مغيره سكوت كرد و به فكر فرو رفت.

در اين جا آيات زير نازل شد و منافقانى همانند حَكَم را سخت نكوهش كرد. خداوند، آنان را بيماردلانى معرفى

كرد كه ستم گرند و خدا و رسول او را از ستم، مبرّا دانست. ستم كارى زاييده ى ناآگاهى، نيازمندى و خودخواهى است و ساحت مقدس فرستاده ى خدا از اين نسبت ها پاك است. افزون بر آن، داورى رسول خدا، كامل و عادلانه ترين داورى هاست، ولى بشر خودخواه كه قوانين عدالت گستر را نمى پسندد و از عدالت مى گريزد، به داورى كسى تن مى دهد كه حرص، طمع و شهوات اش را برآورده سازد.

آنان مى گويند: به خدا و رسولش ايمان داريم و پيروى مى كنيم، ولى پس از اين ادعا، گروهى از آنان روى گردان مى شوند. آنان (در حقيقت) مؤمن نيستند «» و هنگامى كه از آنان دعوت مى شود كه به سوى خدا و پيامبرش بيايند تا در ميان آنان داورى كند، گروهى از ايشان روى گردان مى شوند «» ولى اگر (داورى به سود آنان بوده باشد و) حق داشته باشند با نهايت تسليم به سوى او مى آيند «» آيا در دل هاى آنان بيمارى است يا شك و ترديد دارند يا مى ترسند خدا و رسولش بر آنان ستم كند؟ در حالى كه خودشان ستم گرند» «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 513؛ نمونه ى بينات، ص 570؛ مجمع البيان، ج 17، ص 156؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 293.

عدل گريزى منافقان

شأن نزول آيه هاى 46 تا 50 سوره ى نور

مغيرة بن وائل، در حالى كه عصبانيت در چهره اش به چشم مى خورد، از جا برخاست و به سوى خانه ى على عليه السلام روانه شد. در راه به فسخ معامله مى انديشيد و با خود مى گفت تا دير نشده است زمينى را كه از على عليه السلام خريده ام، به او پس مى دهم و پول را از او پس مى گيرم. دقايقى بعد، نزد على عليه السلام رسيد

و بى مقدمه گفت: «يا على! زمينى كه به من فروخته اى، قابل كشت نيست. ناهموار است و سنگ هاى زيادى در آن ديده مى شود و.... بهتر است صاحبش، آن را بگيرد و معامله فسخ گردد». در مقابل، على عليه السلام بر اين باور بود كه معامله درست است و فسخ پذير نيست؛ زيرا خريدار با آگاهى از همه ى شرايط، آن را خريده است، مگر اين كه توافق ديگرى صورت بگيرد و با رضايت طرفين، معامله فسخ گردد.

آن دو چندين بار با هم گفت و گو كردند و «مغيره» هم چنان بر فسخ معامله پافشارى مى كرد. على عليه السلام پيشنهاد كرد كه براى رفع اختلاف، نزد رسول خدا بروند و داورى او را بپذيرند. مغيرة پذيرفت و به اين داورى رضايت داد. خبر اين معامله و اختلاف هاى بعدى آن در شهر پيچيد و به گوش همگان رسيد. گروهى از مسلمانان از اين پيش آمد دلگير شدند؛ زيرا اختلاف دو تن از مهاجران را به مصلحت نمى ديدند، به ويژه آن كه منافقان با سوء استفاده از اين اختلاف ها، مسلمانان را به يكديگر بدبين مى كردند.

حكم بن ابى العاص كه از منافقان بود، اختلاف دو تن از مهاجران سرشناس را بهترين فرصت براى رسيدن به اهداف شوم خود پنداشت، و نقشه اى چيد. وى به خانه ى مغيره رفت و پس از احوال پرسى و سخنان ديگر، موضوع اختلاف او با على عليه السلام را پيش كشيد و گفت: «شنيده ام براى حل اختلاف مى خواهى نزد محمد صلى الله عليه و آله وسلم بروى و داورى او را بپذيرى؟» مغيره تصديق كرد. حَكَم نيشخندى زد و گفت: «تو خود بهتر مى دانى كه محمد صلى الله عليه و آله وسلم، پسر عموى على عليه السلام است و نتيجه ى اين داورى از پيش معلوم

است؛ چون محمد صلى الله عليه و آله وسلم پسرعمويش را رها نمى كند تا جانب تو را بگيرد. اگر نزد او بروى، به زيان خود قدم برداشته اى و خودت را از حق قطعى محروم گردانده اى». مغيره سكوت كرد و به فكر فرو رفت.

در اين جا آيات زير نازل شد و منافقانى همانند حَكَم را سخت نكوهش كرد. خداوند، آنان را بيماردلانى معرفى كرد كه ستم گرند و خدا و رسول او را از ستم، مبرّا دانست. ستم كارى زاييده ى ناآگاهى، نيازمندى و خودخواهى است و ساحت مقدس فرستاده ى خدا از اين نسبت ها پاك است. افزون بر آن، داورى رسول خدا، كامل و عادلانه ترين داورى هاست، ولى بشر خودخواه كه قوانين عدالت گستر را نمى پسندد و از عدالت مى گريزد، به داورى كسى تن مى دهد كه حرص، طمع و شهوات اش را برآورده سازد.

آنان مى گويند: به خدا و رسولش ايمان داريم و پيروى مى كنيم، ولى پس از اين ادعا، گروهى از آنان روى گردان مى شوند. آنان (در حقيقت) مؤمن نيستند «» و هنگامى كه از آنان دعوت مى شود كه به سوى خدا و پيامبرش بيايند تا در ميان آنان داورى كند، گروهى از ايشان روى گردان مى شوند «» ولى اگر (داورى به سود آنان بوده باشد و) حق داشته باشند با نهايت تسليم به سوى او مى آيند «» آيا در دل هاى آنان بيمارى است يا شك و ترديد دارند يا مى ترسند خدا و رسولش بر آنان ستم كند؟ در حالى كه خودشان ستم گرند» «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 513؛ نمونه ى بينات، ص 570؛ مجمع البيان، ج 17، ص 156؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 293.

عدل گريزى منافقان

شأن نزول آيه هاى 46 تا 50 سوره ى نور

مغيرة بن وائل، در

حالى كه عصبانيت در چهره اش به چشم مى خورد، از جا برخاست و به سوى خانه ى على عليه السلام روانه شد. در راه به فسخ معامله مى انديشيد و با خود مى گفت تا دير نشده است زمينى را كه از على عليه السلام خريده ام، به او پس مى دهم و پول را از او پس مى گيرم. دقايقى بعد، نزد على عليه السلام رسيد و بى مقدمه گفت: «يا على! زمينى كه به من فروخته اى، قابل كشت نيست. ناهموار است و سنگ هاى زيادى در آن ديده مى شود و.... بهتر است صاحبش، آن را بگيرد و معامله فسخ گردد». در مقابل، على عليه السلام بر اين باور بود كه معامله درست است و فسخ پذير نيست؛ زيرا خريدار با آگاهى از همه ى شرايط، آن را خريده است، مگر اين كه توافق ديگرى صورت بگيرد و با رضايت طرفين، معامله فسخ گردد.

آن دو چندين بار با هم گفت و گو كردند و «مغيره» هم چنان بر فسخ معامله پافشارى مى كرد. على عليه السلام پيشنهاد كرد كه براى رفع اختلاف، نزد رسول خدا بروند و داورى او را بپذيرند. مغيرة پذيرفت و به اين داورى رضايت داد. خبر اين معامله و اختلاف هاى بعدى آن در شهر پيچيد و به گوش همگان رسيد. گروهى از مسلمانان از اين پيش آمد دلگير شدند؛ زيرا اختلاف دو تن از مهاجران را به مصلحت نمى ديدند، به ويژه آن كه منافقان با سوء استفاده از اين اختلاف ها، مسلمانان را به يكديگر بدبين مى كردند.

حكم بن ابى العاص كه از منافقان بود، اختلاف دو تن از مهاجران سرشناس را بهترين فرصت براى رسيدن به اهداف شوم خود پنداشت، و نقشه اى چيد. وى به خانه ى مغيره رفت و پس

از احوال پرسى و سخنان ديگر، موضوع اختلاف او با على عليه السلام را پيش كشيد و گفت: «شنيده ام براى حل اختلاف مى خواهى نزد محمد صلى الله عليه و آله وسلم بروى و داورى او را بپذيرى؟» مغيره تصديق كرد. حَكَم نيشخندى زد و گفت: «تو خود بهتر مى دانى كه محمد صلى الله عليه و آله وسلم، پسر عموى على عليه السلام است و نتيجه ى اين داورى از پيش معلوم است؛ چون محمد صلى الله عليه و آله وسلم پسرعمويش را رها نمى كند تا جانب تو را بگيرد. اگر نزد او بروى، به زيان خود قدم برداشته اى و خودت را از حق قطعى محروم گردانده اى». مغيره سكوت كرد و به فكر فرو رفت.

در اين جا آيات زير نازل شد و منافقانى همانند حَكَم را سخت نكوهش كرد. خداوند، آنان را بيماردلانى معرفى كرد كه ستم گرند و خدا و رسول او را از ستم، مبرّا دانست. ستم كارى زاييده ى ناآگاهى، نيازمندى و خودخواهى است و ساحت مقدس فرستاده ى خدا از اين نسبت ها پاك است. افزون بر آن، داورى رسول خدا، كامل و عادلانه ترين داورى هاست، ولى بشر خودخواه كه قوانين عدالت گستر را نمى پسندد و از عدالت مى گريزد، به داورى كسى تن مى دهد كه حرص، طمع و شهوات اش را برآورده سازد.

آنان مى گويند: به خدا و رسولش ايمان داريم و پيروى مى كنيم، ولى پس از اين ادعا، گروهى از آنان روى گردان مى شوند. آنان (در حقيقت) مؤمن نيستند «» و هنگامى كه از آنان دعوت مى شود كه به سوى خدا و پيامبرش بيايند تا در ميان آنان داورى كند، گروهى از ايشان روى گردان مى شوند «» ولى اگر (داورى به سود آنان بوده باشد و) حق داشته باشند با نهايت تسليم به سوى او مى آيند «» آيا در دل هاى

آنان بيمارى است يا شك و ترديد دارند يا مى ترسند خدا و رسولش بر آنان ستم كند؟ در حالى كه خودشان ستم گرند» «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 513؛ نمونه ى بينات، ص 570؛ مجمع البيان، ج 17، ص 156؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 293.

عدل گريزى منافقان

شأن نزول آيه هاى 46 تا 50 سوره ى نور

مغيرة بن وائل، در حالى كه عصبانيت در چهره اش به چشم مى خورد، از جا برخاست و به سوى خانه ى على عليه السلام روانه شد. در راه به فسخ معامله مى انديشيد و با خود مى گفت تا دير نشده است زمينى را كه از على عليه السلام خريده ام، به او پس مى دهم و پول را از او پس مى گيرم. دقايقى بعد، نزد على عليه السلام رسيد و بى مقدمه گفت: «يا على! زمينى كه به من فروخته اى، قابل كشت نيست. ناهموار است و سنگ هاى زيادى در آن ديده مى شود و.... بهتر است صاحبش، آن را بگيرد و معامله فسخ گردد». در مقابل، على عليه السلام بر اين باور بود كه معامله درست است و فسخ پذير نيست؛ زيرا خريدار با آگاهى از همه ى شرايط، آن را خريده است، مگر اين كه توافق ديگرى صورت بگيرد و با رضايت طرفين، معامله فسخ گردد.

آن دو چندين بار با هم گفت و گو كردند و «مغيره» هم چنان بر فسخ معامله پافشارى مى كرد. على عليه السلام پيشنهاد كرد كه براى رفع اختلاف، نزد رسول خدا بروند و داورى او را بپذيرند. مغيرة پذيرفت و به اين داورى رضايت داد. خبر اين معامله و اختلاف هاى بعدى آن در شهر پيچيد و به گوش همگان رسيد. گروهى از مسلمانان از اين پيش آمد دلگير شدند؛ زيرا اختلاف

دو تن از مهاجران را به مصلحت نمى ديدند، به ويژه آن كه منافقان با سوء استفاده از اين اختلاف ها، مسلمانان را به يكديگر بدبين مى كردند.

حكم بن ابى العاص كه از منافقان بود، اختلاف دو تن از مهاجران سرشناس را بهترين فرصت براى رسيدن به اهداف شوم خود پنداشت، و نقشه اى چيد. وى به خانه ى مغيره رفت و پس از احوال پرسى و سخنان ديگر، موضوع اختلاف او با على عليه السلام را پيش كشيد و گفت: «شنيده ام براى حل اختلاف مى خواهى نزد محمد صلى الله عليه و آله وسلم بروى و داورى او را بپذيرى؟» مغيره تصديق كرد. حَكَم نيشخندى زد و گفت: «تو خود بهتر مى دانى كه محمد صلى الله عليه و آله وسلم، پسر عموى على عليه السلام است و نتيجه ى اين داورى از پيش معلوم است؛ چون محمد صلى الله عليه و آله وسلم پسرعمويش را رها نمى كند تا جانب تو را بگيرد. اگر نزد او بروى، به زيان خود قدم برداشته اى و خودت را از حق قطعى محروم گردانده اى». مغيره سكوت كرد و به فكر فرو رفت.

در اين جا آيات زير نازل شد و منافقانى همانند حَكَم را سخت نكوهش كرد. خداوند، آنان را بيماردلانى معرفى كرد كه ستم گرند و خدا و رسول او را از ستم، مبرّا دانست. ستم كارى زاييده ى ناآگاهى، نيازمندى و خودخواهى است و ساحت مقدس فرستاده ى خدا از اين نسبت ها پاك است. افزون بر آن، داورى رسول خدا، كامل و عادلانه ترين داورى هاست، ولى بشر خودخواه كه قوانين عدالت گستر را نمى پسندد و از عدالت مى گريزد، به داورى كسى تن مى دهد كه حرص، طمع و شهوات اش را برآورده سازد.

آنان مى گويند: به خدا و رسولش ايمان داريم و پيروى مى كنيم، ولى پس از اين ادعا، گروهى از آنان روى

گردان مى شوند. آنان (در حقيقت) مؤمن نيستند «» و هنگامى كه از آنان دعوت مى شود كه به سوى خدا و پيامبرش بيايند تا در ميان آنان داورى كند، گروهى از ايشان روى گردان مى شوند «» ولى اگر (داورى به سود آنان بوده باشد و) حق داشته باشند با نهايت تسليم به سوى او مى آيند «» آيا در دل هاى آنان بيمارى است يا شك و ترديد دارند يا مى ترسند خدا و رسولش بر آنان ستم كند؟ در حالى كه خودشان ستم گرند» «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 513؛ نمونه ى بينات، ص 570؛ مجمع البيان، ج 17، ص 156؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 293.

عدل گريزى منافقان

شأن نزول آيه هاى 46 تا 50 سوره ى نور

مغيرة بن وائل، در حالى كه عصبانيت در چهره اش به چشم مى خورد، از جا برخاست و به سوى خانه ى على عليه السلام روانه شد. در راه به فسخ معامله مى انديشيد و با خود مى گفت تا دير نشده است زمينى را كه از على عليه السلام خريده ام، به او پس مى دهم و پول را از او پس مى گيرم. دقايقى بعد، نزد على عليه السلام رسيد و بى مقدمه گفت: «يا على! زمينى كه به من فروخته اى، قابل كشت نيست. ناهموار است و سنگ هاى زيادى در آن ديده مى شود و.... بهتر است صاحبش، آن را بگيرد و معامله فسخ گردد». در مقابل، على عليه السلام بر اين باور بود كه معامله درست است و فسخ پذير نيست؛ زيرا خريدار با آگاهى از همه ى شرايط، آن را خريده است، مگر اين كه توافق ديگرى صورت بگيرد و با رضايت طرفين، معامله فسخ گردد.

آن دو چندين بار با هم گفت و گو كردند و «مغيره»

هم چنان بر فسخ معامله پافشارى مى كرد. على عليه السلام پيشنهاد كرد كه براى رفع اختلاف، نزد رسول خدا بروند و داورى او را بپذيرند. مغيرة پذيرفت و به اين داورى رضايت داد. خبر اين معامله و اختلاف هاى بعدى آن در شهر پيچيد و به گوش همگان رسيد. گروهى از مسلمانان از اين پيش آمد دلگير شدند؛ زيرا اختلاف دو تن از مهاجران را به مصلحت نمى ديدند، به ويژه آن كه منافقان با سوء استفاده از اين اختلاف ها، مسلمانان را به يكديگر بدبين مى كردند.

حكم بن ابى العاص كه از منافقان بود، اختلاف دو تن از مهاجران سرشناس را بهترين فرصت براى رسيدن به اهداف شوم خود پنداشت، و نقشه اى چيد. وى به خانه ى مغيره رفت و پس از احوال پرسى و سخنان ديگر، موضوع اختلاف او با على عليه السلام را پيش كشيد و گفت: «شنيده ام براى حل اختلاف مى خواهى نزد محمد صلى الله عليه و آله وسلم بروى و داورى او را بپذيرى؟» مغيره تصديق كرد. حَكَم نيشخندى زد و گفت: «تو خود بهتر مى دانى كه محمد صلى الله عليه و آله وسلم، پسر عموى على عليه السلام است و نتيجه ى اين داورى از پيش معلوم است؛ چون محمد صلى الله عليه و آله وسلم پسرعمويش را رها نمى كند تا جانب تو را بگيرد. اگر نزد او بروى، به زيان خود قدم برداشته اى و خودت را از حق قطعى محروم گردانده اى». مغيره سكوت كرد و به فكر فرو رفت.

در اين جا آيات زير نازل شد و منافقانى همانند حَكَم را سخت نكوهش كرد. خداوند، آنان را بيماردلانى معرفى كرد كه ستم گرند و خدا و رسول او را از ستم، مبرّا دانست. ستم كارى زاييده ى ناآگاهى، نيازمندى و خودخواهى است و ساحت مقدس فرستاده ى خدا از اين

نسبت ها پاك است. افزون بر آن، داورى رسول خدا، كامل و عادلانه ترين داورى هاست، ولى بشر خودخواه كه قوانين عدالت گستر را نمى پسندد و از عدالت مى گريزد، به داورى كسى تن مى دهد كه حرص، طمع و شهوات اش را برآورده سازد.

آنان مى گويند: به خدا و رسولش ايمان داريم و پيروى مى كنيم، ولى پس از اين ادعا، گروهى از آنان روى گردان مى شوند. آنان (در حقيقت) مؤمن نيستند «» و هنگامى كه از آنان دعوت مى شود كه به سوى خدا و پيامبرش بيايند تا در ميان آنان داورى كند، گروهى از ايشان روى گردان مى شوند «» ولى اگر (داورى به سود آنان بوده باشد و) حق داشته باشند با نهايت تسليم به سوى او مى آيند «» آيا در دل هاى آنان بيمارى است يا شك و ترديد دارند يا مى ترسند خدا و رسولش بر آنان ستم كند؟ در حالى كه خودشان ستم گرند» «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 513؛ نمونه ى بينات، ص 570؛ مجمع البيان، ج 17، ص 156؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 293.

پيروى از رهبرى

شأن نزول آيه هاى 51 و 52 سوره ى نور

زندگى سخت و طاقت فرساى مهاجران در مدينه، رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم را به اين انديشه واداشت تا براى برآوردن نيازهاى زندگى شان، زمينى در اختيار آنان بگذارد. از اين رو از زمين هايى كه در اختيار داشت، به آنان بخشيد. گاه قطعه زمينى را به صورت مشاع در اختيار چند نفر از مهاجران قرار مى داد و آنان با توافق، روى آن كار مى كردند.

در اين ميان، قطعه زمينى را به على عليه السلام و عثمان بخشيد. آن دو به توافق رسيدند كه بخش پايين زمين كه حاصل خيزتر است، سهم على باشد و بخش

بالاى آن به عثمان برسد. در عوض، سهم عثمان بيشتر و سهم على كمتر باشد. مدتى كه گذشت، عثمان نزد على عليه السلام آمد و گفت: «زمين من نامرغوب است؛ يا سهم مرا بخر يا سهمت را به من بفروش». على عليه السلام پذيرفت و پس از نوشتن قرارداد، سهم او را خريد، پس از اين معامله، نزديكان عثمان، نزد او آمدند و او را نكوهش كردند كه: چرا چنين كردى؟ اين كار به زيان توست. تو مى توانستى سهم خود را نگه دارى و به علت موقعيت برتر زمينت، آب را بر زمين على ببندى. در اين صورت، بر ارزش زمينت افزوده مى شد و مى توانستى آن را با قيمت بيشتر بفروشى. به همين دليل، او را وسوسه كردند كه تا دير نشده است، معامله را فسخ كنى و زمين خود را باز پس بگير.

عثمان به طمع افتاد و همان لحظه نزد على آمد و از او خواست زمين را به وى پس بدهد، على عليه السلام فرمود: «تو خود زمين را براى فروش پيشنهاد كردى و با ميل و رغبت، آن را فروختى و من هم آن را خريده ام. معامله اى است كه انجام گرفته و درست است. اگر ناخشنودى، نزد پيامبر برويم تا او درباره ى اختلاف ما داورى كند». عثمان كه مى دانست حق با على عليه السلام است و رفتن نزد پيامبر براى او سودى ندارد، بهانه آورد و گفت: پيامبر پسر عموى تو است و به سود تو داورى خواهد كرد. بنابراين، براى داورى نزد فرد ديگرى برويم. در مقابل، على عليه السلام اصرار مى ورزيد كه داورى كسى جز رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم را نخواهد پذيرفت.

در اين هنگام آيات زير

نازل گرديد و فرمود:

گفتار مؤمنان چون به سوى خدا و رسول خدا دعوت شوند تا ميان شان داورى كند، تنها اين است كه مى گويند؛ شنيديم و پيروى كرديم و اينان رستگارانند و هركس از خدا و رسولش پيروى كند و از خدا بترسد و پرهيزكارى پيشه كند، رستگار است «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 17، ص 156؛ نمونه ى بينات، ص 572.

پيروى از رهبرى

شأن نزول آيه هاى 51 و 52 سوره ى نور

زندگى سخت و طاقت فرساى مهاجران در مدينه، رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم را به اين انديشه واداشت تا براى برآوردن نيازهاى زندگى شان، زمينى در اختيار آنان بگذارد. از اين رو از زمين هايى كه در اختيار داشت، به آنان بخشيد. گاه قطعه زمينى را به صورت مشاع در اختيار چند نفر از مهاجران قرار مى داد و آنان با توافق، روى آن كار مى كردند.

در اين ميان، قطعه زمينى را به على عليه السلام و عثمان بخشيد. آن دو به توافق رسيدند كه بخش پايين زمين كه حاصل خيزتر است، سهم على باشد و بخش بالاى آن به عثمان برسد. در عوض، سهم عثمان بيشتر و سهم على كمتر باشد. مدتى كه گذشت، عثمان نزد على عليه السلام آمد و گفت: «زمين من نامرغوب است؛ يا سهم مرا بخر يا سهمت را به من بفروش». على عليه السلام پذيرفت و پس از نوشتن قرارداد، سهم او را خريد، پس از اين معامله، نزديكان عثمان، نزد او آمدند و او را نكوهش كردند كه: چرا چنين كردى؟ اين كار به زيان توست. تو مى توانستى سهم خود را نگه دارى و به علت موقعيت برتر زمينت، آب را بر زمين على ببندى. در اين صورت، بر ارزش زمينت

افزوده مى شد و مى توانستى آن را با قيمت بيشتر بفروشى. به همين دليل، او را وسوسه كردند كه تا دير نشده است، معامله را فسخ كنى و زمين خود را باز پس بگير.

عثمان به طمع افتاد و همان لحظه نزد على آمد و از او خواست زمين را به وى پس بدهد، على عليه السلام فرمود: «تو خود زمين را براى فروش پيشنهاد كردى و با ميل و رغبت، آن را فروختى و من هم آن را خريده ام. معامله اى است كه انجام گرفته و درست است. اگر ناخشنودى، نزد پيامبر برويم تا او درباره ى اختلاف ما داورى كند». عثمان كه مى دانست حق با على عليه السلام است و رفتن نزد پيامبر براى او سودى ندارد، بهانه آورد و گفت: پيامبر پسر عموى تو است و به سود تو داورى خواهد كرد. بنابراين، براى داورى نزد فرد ديگرى برويم. در مقابل، على عليه السلام اصرار مى ورزيد كه داورى كسى جز رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم را نخواهد پذيرفت.

در اين هنگام آيات زير نازل گرديد و فرمود:

گفتار مؤمنان چون به سوى خدا و رسول خدا دعوت شوند تا ميان شان داورى كند، تنها اين است كه مى گويند؛ شنيديم و پيروى كرديم و اينان رستگارانند و هركس از خدا و رسولش پيروى كند و از خدا بترسد و پرهيزكارى پيشه كند، رستگار است «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 17، ص 156؛ نمونه ى بينات، ص 572.

نويد حكومت به صالحان

شأن نزول آيه ى 55 سوره ى نور

رسول خدا و ياران با ايمان او، پيش از هجرت، روزگار سختى را مى گذراندند؛ زيرا كافران به هيچ اصولى پاى بند نبودند و از آزار و شكنجه، تحريم اقتصادى و آزارهاى روانى، دست

بر نمى داشتند. اين وضع براى مسلمانان تحمل ناپذير بود. از اين رو، هرازگاهى نزد پيامبر آمدند و براى جنگ با دشمن و دفاع از خويشتن، اجازه مى خواستند. پيامبر در برابر اين خواسته، آنان را به خويشتن دارى فرا مى خواند و مى فرمود: هنوز جنگ زود است و خداوند براى جهاد با كافران، فرمانى نفرستاده است.

پس از چندى، هجرت تاريخى پيامبر رخ داد و آغازگر دگرگونى هايى در تاريخ اسلام شد. با اين حال، كافران مكه مسلمانان را به حال خود نگذاشتند و به ايجاد ناامنى در مدينه پرداختند. ناامنى در مدينه چنان فراگير شده بود كه مسلمانان هميشه با خود سلاح حمل مى كردند و هماره در آماده باش به سر مى بردند. همه ى مردم از اين حال پر بيم و هراس خسته شده بودند و اظهار نگرانى مى كردند. روزى، يكى از مسلمانان كه از اين وضع بسيار كلافه شده بود، با صراحت در ميان جمع فرياد زد «تا كى بايد اين گونه زندگى كنيم؟ چه وقتى بايد شب را با خيال آسوده و بدون اسلحه، استراحت كنيم؟ چه وقت بايد رعب و وحشت را كنار نهيم و از كسى جز خدا، ترسى به دل راه ندهيم؟

در اين جا آيه ى 55 سوره ى نور نازل شد و يارى الهى و امنيت را به آنان وعده داد. از گفتار اين آيه چنين برمى آيد كه خداوند به گروهى از مسلمانان كه از ايمان و عمل صالح برخوردار باشند، سه نويد بزرگ داده است. آن سه نويد بزرگ بدين قرار است:

1. جانشينى خدا و حكومت در زمين؛

2. نشر اساسى و ريشه دار آيين حق در همه جا؛

3. از ميان رفتن همه ى زمينه هاى خوف و وحشت و ناامنى،

در

اين حالت، مى توانند آزادانه، خدا را بپرستند و بدون در نظر گرفتن شريك و شبيهى براى او، توحيد خالص را در همه جا بگسترانند:

خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، وعده مى دهد كه آنان را حكمران روى زمين خواهد كرد، همان گونه كه با پيشينيان آنان خلافت روى زمين را بخشيد. هم چنين دين و آيين را كه براى آنان پسنديده است، پا برجا و ريشه دار خواهد ساخت و خوف و ترس شان را به امنيت و آرامش بَدَل مى كند، آن چنان كه تنها مرا مى پرستند و چيزى را براى من شريك نخواهند ساخت و كسانى كه پس از آن كافر شوند، فاسقند «» (1)

پاورقى:

(1) اسباب النزول، ص 163؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 526؛ مجمع البيان، ج 17، ص 162، نمونه ى بينات، ص 574؛ شأن نزول آيات، ص 414.

آموزش آداب خانوادگى به كودكان

شأن نزول آيه هاى 58 تا 60 سوره ى نور

مدلج بن عمرو براى رساندن پيامى به خانه ى يكى از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم، با شتاب و بى آن كه كفش هايش را به پا كند، با گام هاى كودكانه اش، كوچه ها را يكى پس از ديگرى پيمود. وقتى به خانه اى رسيد كه صاحبش را از پيش مى شناخت، در خانه باز بود. وى بى آن كه در بزند، به حياط آمد و با پشت سر گذاشتن پله ها، نفس زنان به اتاق وارد گرديد. در آن هنگام، زن و شوهر را ديد كه در خلوت خانه نشسته اند و با هم حرف مى زنند. زن خانه كه موهايش نمايان بود، چون كودك را ديد، جا خورد و فرياد كشيد. شوهرش نيز چون چنين ديد، به سرعت پارچه اى را برداشت و موهاى همسرش

را پوشاند. آن گاه بهت زده از جا برخاست و به كودك پرخاش كرد و در پى او نهاد.

پدر و مادر آن كودك به او نياموخته بودند كه بى اجازه به خانه ى مردم نرود. او تنها به بازى هاى كودكانه مى انديشيد و از زندگى بزرگان چيزى نمى دانست. كودك وحشت زده خود را به خانه رساند و ماجرا را براى پدر بازگفت. شوهر آن زن نيز كه بسيار عصبانى بود، از خانه بيرون آمد و با وضعى آشفته، خود را به مسجد رساند تا پيامبر را از ماجرا آگاه كند. وى گفت: «اى رسول خدا! پدران و مادران وظيفه دارند كه فرزندان شان را آموزش دهند و برخى مطالب را به آنان بگويند و اين موضوعات را دست كم نگيرند. من دوست داشتم كه خداوند، آيه اى نازل كند و براى ورود بى اجازه به خانه ها كه متداول است، دستورى صادر فرمايد».

پس از مدتى، خداوند آيات زير را نازل كرد و براى حفظ عفت عمومى و مبارزه با هرگونه آلودگى جنسى اجاره گرفتن افراد را هنگام ورود به خانه ها يادآور شد:

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! بايد بردگان شما و هم چنين كودكان تان كه سن بلوغ نرسيده اند، در سه وقت از شما اجازه بگيرند، پس از نماز صبح، در نيم روز هنگامى كه لباس هاى (معمولى) خود را بيرون مى آوريد و پس از نماز عشاء. اين سه وقت خصوصى براى شما است، ولى پس از اين سه وقت، گناهى بر شما و آنان نيست (كه بدون اذن وارد شوند) و بر گرد يكديگر طواف كنيد (و با صفا و صميميت به يكديگر خدمت كنيد) اين گونه خداوند، آيات را براى شما تبيين مى كند و خداوند

عالم و حكيم است و هنگامى كه كودكان شما به سن بلوغ رسند، بايد اجازه بگيرند، همان گونه كه پيشينيان ايشان اجازه مى گرفتند. خداوند اين چنين آياتش را براى شما تبيين مى كند و خداوند عالم و حكيم است «» و زنان از كارافتاده اى كه اميد به ازدواج ندارند، گناهى بر آنان نيست كه لباس هاى (اصلى) خود را بر زمين بگذارند، به شرط اين كه در برابر مردم خودآرايى نكنند و اگر خود را بپوشانند، براى آنان بهتر است و خداوند شنوا و داناست «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 17، ص 168؛ شأن نزول آيات، ص 416؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 538.

آموزش آداب خانوادگى به كودكان

شأن نزول آيه هاى 58 تا 60 سوره ى نور

مدلج بن عمرو براى رساندن پيامى به خانه ى يكى از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم، با شتاب و بى آن كه كفش هايش را به پا كند، با گام هاى كودكانه اش، كوچه ها را يكى پس از ديگرى پيمود. وقتى به خانه اى رسيد كه صاحبش را از پيش مى شناخت، در خانه باز بود. وى بى آن كه در بزند، به حياط آمد و با پشت سر گذاشتن پله ها، نفس زنان به اتاق وارد گرديد. در آن هنگام، زن و شوهر را ديد كه در خلوت خانه نشسته اند و با هم حرف مى زنند. زن خانه كه موهايش نمايان بود، چون كودك را ديد، جا خورد و فرياد كشيد. شوهرش نيز چون چنين ديد، به سرعت پارچه اى را برداشت و موهاى همسرش را پوشاند. آن گاه بهت زده از جا برخاست و به كودك پرخاش كرد و در پى او نهاد.

پدر و مادر آن كودك به او نياموخته بودند كه بى اجازه به خانه ى مردم نرود.

او تنها به بازى هاى كودكانه مى انديشيد و از زندگى بزرگان چيزى نمى دانست. كودك وحشت زده خود را به خانه رساند و ماجرا را براى پدر بازگفت. شوهر آن زن نيز كه بسيار عصبانى بود، از خانه بيرون آمد و با وضعى آشفته، خود را به مسجد رساند تا پيامبر را از ماجرا آگاه كند. وى گفت: «اى رسول خدا! پدران و مادران وظيفه دارند كه فرزندان شان را آموزش دهند و برخى مطالب را به آنان بگويند و اين موضوعات را دست كم نگيرند. من دوست داشتم كه خداوند، آيه اى نازل كند و براى ورود بى اجازه به خانه ها كه متداول است، دستورى صادر فرمايد».

پس از مدتى، خداوند آيات زير را نازل كرد و براى حفظ عفت عمومى و مبارزه با هرگونه آلودگى جنسى اجاره گرفتن افراد را هنگام ورود به خانه ها يادآور شد:

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! بايد بردگان شما و هم چنين كودكان تان كه سن بلوغ نرسيده اند، در سه وقت از شما اجازه بگيرند، پس از نماز صبح، در نيم روز هنگامى كه لباس هاى (معمولى) خود را بيرون مى آوريد و پس از نماز عشاء. اين سه وقت خصوصى براى شما است، ولى پس از اين سه وقت، گناهى بر شما و آنان نيست (كه بدون اذن وارد شوند) و بر گرد يكديگر طواف كنيد (و با صفا و صميميت به يكديگر خدمت كنيد) اين گونه خداوند، آيات را براى شما تبيين مى كند و خداوند عالم و حكيم است و هنگامى كه كودكان شما به سن بلوغ رسند، بايد اجازه بگيرند، همان گونه كه پيشينيان ايشان اجازه مى گرفتند. خداوند اين چنين آياتش را براى شما تبيين مى كند

و خداوند عالم و حكيم است «» و زنان از كارافتاده اى كه اميد به ازدواج ندارند، گناهى بر آنان نيست كه لباس هاى (اصلى) خود را بر زمين بگذارند، به شرط اين كه در برابر مردم خودآرايى نكنند و اگر خود را بپوشانند، براى آنان بهتر است و خداوند شنوا و داناست «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 17، ص 168؛ شأن نزول آيات، ص 416؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 538.

آموزش آداب خانوادگى به كودكان

شأن نزول آيه هاى 58 تا 60 سوره ى نور

مدلج بن عمرو براى رساندن پيامى به خانه ى يكى از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم، با شتاب و بى آن كه كفش هايش را به پا كند، با گام هاى كودكانه اش، كوچه ها را يكى پس از ديگرى پيمود. وقتى به خانه اى رسيد كه صاحبش را از پيش مى شناخت، در خانه باز بود. وى بى آن كه در بزند، به حياط آمد و با پشت سر گذاشتن پله ها، نفس زنان به اتاق وارد گرديد. در آن هنگام، زن و شوهر را ديد كه در خلوت خانه نشسته اند و با هم حرف مى زنند. زن خانه كه موهايش نمايان بود، چون كودك را ديد، جا خورد و فرياد كشيد. شوهرش نيز چون چنين ديد، به سرعت پارچه اى را برداشت و موهاى همسرش را پوشاند. آن گاه بهت زده از جا برخاست و به كودك پرخاش كرد و در پى او نهاد.

پدر و مادر آن كودك به او نياموخته بودند كه بى اجازه به خانه ى مردم نرود. او تنها به بازى هاى كودكانه مى انديشيد و از زندگى بزرگان چيزى نمى دانست. كودك وحشت زده خود را به خانه رساند و ماجرا را براى پدر بازگفت. شوهر آن زن نيز كه بسيار عصبانى

بود، از خانه بيرون آمد و با وضعى آشفته، خود را به مسجد رساند تا پيامبر را از ماجرا آگاه كند. وى گفت: «اى رسول خدا! پدران و مادران وظيفه دارند كه فرزندان شان را آموزش دهند و برخى مطالب را به آنان بگويند و اين موضوعات را دست كم نگيرند. من دوست داشتم كه خداوند، آيه اى نازل كند و براى ورود بى اجازه به خانه ها كه متداول است، دستورى صادر فرمايد».

پس از مدتى، خداوند آيات زير را نازل كرد و براى حفظ عفت عمومى و مبارزه با هرگونه آلودگى جنسى اجاره گرفتن افراد را هنگام ورود به خانه ها يادآور شد:

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! بايد بردگان شما و هم چنين كودكان تان كه سن بلوغ نرسيده اند، در سه وقت از شما اجازه بگيرند، پس از نماز صبح، در نيم روز هنگامى كه لباس هاى (معمولى) خود را بيرون مى آوريد و پس از نماز عشاء. اين سه وقت خصوصى براى شما است، ولى پس از اين سه وقت، گناهى بر شما و آنان نيست (كه بدون اذن وارد شوند) و بر گرد يكديگر طواف كنيد (و با صفا و صميميت به يكديگر خدمت كنيد) اين گونه خداوند، آيات را براى شما تبيين مى كند و خداوند عالم و حكيم است و هنگامى كه كودكان شما به سن بلوغ رسند، بايد اجازه بگيرند، همان گونه كه پيشينيان ايشان اجازه مى گرفتند. خداوند اين چنين آياتش را براى شما تبيين مى كند و خداوند عالم و حكيم است «» و زنان از كارافتاده اى كه اميد به ازدواج ندارند، گناهى بر آنان نيست كه لباس هاى (اصلى) خود را بر زمين بگذارند، به شرط اين كه

در برابر مردم خودآرايى نكنند و اگر خود را بپوشانند، براى آنان بهتر است و خداوند شنوا و داناست «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 17، ص 168؛ شأن نزول آيات، ص 416؛ تفسير نمونه، ج 14، ص 538.

همه با هم بر سر يك سفره

شأن نزول آيه ى 61 سوره ى نور

عفريت انديشه هاى جاهليت بر همه جا چنگ انداخته، كينه و كدورت و تحقير به جاى صفا و صميميت و تكريم نشسته و انسانيت زير پاى نادانى و خودخواهى، لگدمال شده بود. افراد از ابتدايى ترين حقوق، بى بهره بودند و حق انتخاب نداشتند. از صله ى رحم خبرى نبود. تنها جلسه هاى لهو و لعب مى توانستن آنان را گردهم آورد. كسى به محرومان و بيماران، توجه نمى كرد و آنان حتى از نشستن سر سفره ى خانوادگى محروم بودند و جدا از افراد خانواده، غذا مى خوردند.

با طلوع خورشيد اسلام و كنار رفتن ابرهاى جهل و ظلمت از آسمانِ دلها، روح اميد و زندگى در قلب محرومان و بيماران دميده شد. البته انديشه هاى جاهلى هنوز به طور كامل از جامعه ى مسلمانان رخت بر نبسته و سايه ى شوم تبعيض و نفرت بر دلها حاكم بود. هنوز برخى افراد از نشستن بر سر سفره اى كه ضعيفان و معلولان در آن باشند، بيزار بودند و براى آنان، غذايى جداگانه مى پختند و سفره اى جداگانه پهن مى كردند. در اين ميان، برخى خانواده ها نيز براى دلسوزى و اين كه آنان در غذا خوردن از افراد سالم عقب نمانند، سفره ى

جداگانه مى انداختند. اين موضوع سبب شد گروهى نزد پيامبر بيابند و اين مسأله را با ايشان در ميان بگذارند.

در اين حال، آيه ى زير نازل شد و فرمود: «براى هم غذا شدن شما

هيچ مانعى نيست». و فرمود: بى اجازه ى قبلى از اين خانه ها غذا بخوريد:

بر نابينا و افراد لنگ و بيمار گناهى نيست (كه با شما هم غذا شوند) و بر شما نيز گناهى نيست كه از خانه هاى خودتان (خانه هاى فرزندان يا همسرانتان كه خانه ى خود شما هستند، بدون اجازه ويژه اى) غذا بخوريد و همچنين خانه هاى پدران يا خانه هاى مادران يا خانه هاى برادران يا خانه هاى خواهران يا خانه هاى عموها يا خانه هاى عمه ها يا خانه هاى دايى ها يا خانه هاى خاله ها يا خانه اى كه كليدش در اختيار شماست يا خانه هاى دوستانتان. بر شما گناهى نيست كه به طور دسته جمعى يا جداگانه غذا بخوريد و هنگامى كه وارد خانه اى شديد، بر خويشتن سلام كنيد؛ سلام و تحيتى از سوى خداوند، سلام و تحيتى پربركت و پاكيزه. خداوند اين گونه آيات خود را براى شما تبيين مى كند، شايد بيانديشيد «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 549؛ شأن نزول آيات، ص 417؛ نمونه ى بينات، ص 576؛ مجمع البيان، ج 17، ص 171.

اين عشق، الهى است

شأن نزول آيه ى 62 سوره ى نور

با نخستين پيروزى سپاه اسلام در برابر مشركان، بسيارى از برنامه هاى پيش بينى شده ى كافران را درهم ريخت. از آن پس، آنان به اسلام، به عنوان نيرويى نظام مند و هدف دار با انگيزه هاى نيرومند معنوى مى نگريستند و مى كوشيدند از مسلمانان انتقام بگيرند. پس از چندى، مشركان با لشكرى بزرگ و مجهز پيرامون مدينه اردو زدند. اين جنگ براى هر دو طرف سرنوشت ساز بود؛ زيرا مشركان براى پيروزى و انتقام گرفتن پاى به ميدان گذاشته بودند و مسلمان نيز تنها با پيروزى در برابر اين كفرپيشگان مى توانستند به بقاى خود اميدوار باشند. از اين رو، مسلمانان همه ى

نيروهاى خود را فراخواندند و حتى حجله نشينان تازه داماد استثنا نشدند.

رزمندگان خداجوى براى حضور در ميدان جنگ آماده مى شدند و با خانواده هايشان وداع مى كردند. در اين ميان، ازدواج جوانى فداكار به نام حنظلة بن ابى عياش كه از جوانان مدينه بود، با حركت سپاه اسلام هم زمان شد. جوان تازه داماد بر سر دوراهى سرنوشت قرار گرفته بود؛ يا بايد راه زندگى در اين دنيا را بر مى گزيد و از حضور در حجله ى عشق به خدا چشم مى پوشيد يا همسر آينده اش را بدرود مى گفت و به وصال يار مى رسيد. او سرفرازانه راه دوم را برگزيد.

حنظله پيش از حركت سپاه اسلام، موضوع را با پيامبر اسلام در ميان نهاد و رسول خدا نيز به وى اجازه داد كه آن شب نزد همسرش بماند. حنظله در آن شب خاطره انگيز، نخستين گام را به سوى زندگى جاودان آغاز كرد و با چشم پوشيدن از عشق مجازى، به وصال ابدى دست يافت. او پس از مراسم زفاف، با حسرت تمام از همسرش خداحافظى كرد و بى آن كه براى غسل فرصتى بيابد خود را به ميدان كارزار رساند. او دير آمد، ولى بى صبرانه گوى سبقت را از ديگران ربود و در ميان حيرت سپاهيان بر قلب دشمن تاخت و جرعه ى شهادت نوشيد. به همين دليل، پيامبر درباره ى حنظله فرمود: «فرشتگان را ديدم كه حنظله را در ميان زمين و آسمان غسل مى دهند». از آن پس حنظله، غسيل الملائكه نام گرفت. در همين هنگام، آيه ى زير نازل شد و فرمود:

مؤمنان واقعى كسانى هستند كه به خدا و رسولش ايمان آورده اند و هنگامى كه در كار مهمى با او باشند، بى اجازه ى او به جايى

نمى روند. كسانى كه از تو اجازه مى گيرند، به راستى به خدا و پيامبرش، ايمان آورده اند. در اين صورت، هرگاه از تو براى بعضى از كارهاى مهم خود اجازه بخواهند، به هر كسى از آنان مى خواهى (و صلاح مى بينى) اجازه بده و براى آنان استغفار كن؛ زيرا خداوند غفور و رحيم است «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 562؛ تفسير نورالثقلين، ج 3، ص 628؛ تفسير فى ظلال، ج 6، ص 126؛ نمونه ى بينات، ص 579.

پيامبر را درست صدا بزنيد

شأن نزول آيه ى 63 سوره ى نور

زندگى ساده و بى آلايش رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله وسلم الگوى همه ى مسلمانان بود، او همانند ديگران لباس مى پوشيد، غذا مى خورد و با مردم مزاح و نشست و برخاست مى كرد. او به آسانى با مردم كوچه و خيابان دوست مى شد و پايين ترين سطح زندگى را براى خود برگزيده بود. اين زندگى ساده، پيامبر را محبوب دل ها كرده بود و مردم را به ايشان نزديك تر مى ساخت، به گونه اى كه آنان در زندگى شخصى خود با پيامبر مشورت مى كردند و اسرار خود را با ايشان در ميان مى نهادند.

در مجموع رفتار فروتنانه ى پيامبر چنان بود كه اگر كسى پيامبر را نمى شناخت و او را در ميان جمع مى ديد، به سختى مى توانست تشخيص دهد كه پيامبر كيست.

اين رفتار صميمانه ى پيامبر سبب شد گروهى كم ظرفيت بى آن كه جايگاه پيامبر را در نظر بگيرند مانند مردم كوى و برزن با او رفتار كنند. براى نمونه، در حضور ايشان قهقهه سر مى دادند، پاهايشان را دراز مى كردند يا به شوخى هاى بيهوده و بى جا دست مى زدند. افزون بر آن، به جاى اين كه پيامبر را با عنوان رسول الله صدا كنند، با

لحنى بى ادبانه فرياد مى زدند: اى محمد.

آيه ى 63 سوره ى نور دستور داد هنگام خطاب پيامبر، او را به «يا نبى الله» و «يا رسول الله» صدا زنند. از آن پس، مسلمانان ايشان را اين گونه خطاب مى كردند. و حتى حضرت فاطمه كه به دليل ارتباط صميمى با پدر، ايشان را «يا اباه» صدا مى زد، خواست ايشان را «يا رسول الله» خطاب كند. در اين حال، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به فاطمه فرمود: «دخترم! اين آيه درباره ى تو نازل نشده است. تو از من هستى و من از تو. اين آيه درباره ى كسانى است كه رعايت ادب نمى كنند. تو اگر هم چون گذشته پدرت را «يا اباه» صدا بزنى، خوشحال مى شوم».

آيه ى 63 اين سوره چنين است:

صدا كردن پيامبر را در ميان خود مانند صدا كردن يكديگر ندانيد. خداوند كسانى را كه پشت سر ديگران پنهان مى شوند و يكى از ديگرى فرار مى كنند، مى شناسد. پس آنان كه با فرمان او مخالفت مى كنند، بايد بترسند از اين كه فتنه اى دامن شان را بگيرد يا عذابى دردناك به آنان برسد «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 14، ص 565؛ مجمع البيان، ج 17، ص 177؛ نمونه بينات، ص 580.

/ (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَأَنْزَلْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آياتٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بَيِّناتٍ} نعت تابع {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَذَكَّرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{الزَّانِيَةُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {وَالزَّانِي} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فَاجْلِدُوا} (ف) حرف زائد / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {كُلَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {واحِدٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنْهُما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِائَةَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {جَلْدَةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَأْخُذْكُمْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بِهِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَأْفَةٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {دِينِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِنْ} حرف شرط جازم {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تُؤْمِنُونَ} فعل مضارع، مرفوع

به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالْيَوْمِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {الْآخِرِ} نعت تابع {وَلْيَشْهَدْ} (و) حرف عطف / (ل) امر / فعل مضارع، مجزوم به سكون {عَذابَهُما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {طائِفَةٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنَ} حرف جر {الْمُؤْمِنِينَ} اسم مجرور يا در محل جر

{الزَّانِي} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَنْكِحُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {إِلاَّ} حرف استثنا {زانِيَةً} مستثنى، منصوب {أَوْ} حرف عطف {مُشْرِكَةً} معطوف تابع {وَالزَّانِيَةُ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَنْكِحُها} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِلاَّ} حرف استثنا {زانٍ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {أَوْ} حرف عطف {مُشْرِكٌ} معطوف تابع {وَحُرِّمَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {ذلِكَ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَلَى} حرف جر {الْمُؤْمِنِينَ} اسم مجرور يا در محل جر

{وَالَّذِينَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَرْمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْمُحْصَناتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در

محل نصب {ثُمَّ} حرف عطف {لَمْ} حرف جزم {يَأْتُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِأَرْبَعَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شُهَداءَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَاجْلِدُوهُمْ} (ف) حرف زائد / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / خبر براى (الذين) {ثَمانِينَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {جَلْدَةً} تمييز، منصوب {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَقْبَلُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَهادَةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَبَداً} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {وَأُولئِكَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُمُ} ضمير فصل بدون محل {الْفاسِقُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{إِلاَّ} حرف استثنا {الَّذِينَ} مستثنى، منصوب {تابُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {بَعْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {ذلِكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَأَصْلَحُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فَإِنَّ} (ف) حرف تعليل / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {غَفُورٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {رَحِيمٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف /

مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَرْمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَزْواجَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلَمْ} (و) حاليه / حرف جزم {يَكُنْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {شُهَداءُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {إِلاَّ} حرف استثنا {أَنْفُسُهُمْ} بدل تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَشَهادَةُ} (ف) حرف زائد / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَحَدِهِمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَرْبَعُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {شَهاداتٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر (الذين) {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَمِنَ} (ل) حرف مزحلقه / حرف جر {الصَّادِقِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف

{وَالْخامِسَةُ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {لَعْنَتَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر أنَّ محذوف / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {إِنْ} حرف شرط جازم {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو)

در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْكاذِبِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَيَدْرَؤُا} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {عَنْهَا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْعَذابَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَنْ} حرف نصب {تَشْهَدَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير / فاعل (يدرؤا)، در محل رفع {أَرْبَعَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {شَهاداتٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَمِنَ} (ل) حرف مزحلقه / حرف جر {الْكاذِبِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف

{وَالْخامِسَةَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {غَضَبَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَلَيْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر أنَّ محذوف {إِنْ} حرف شرط جازم {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الصَّادِقِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَلَوْلا} (و) حرف استيناف / حرف شرط غير جازم {فَضْلُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَحْمَتُهُ}

(و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {تَوَّابٌ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {حَكِيمٌ} خبر أنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {جاؤُ} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِالْإِفْكِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عُصْبَةٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لا} حرف جزم {تَحْسَبُوهُ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {شَرًّا} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بَلْ} حرف اضراب {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لِكُلِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {امْرِئٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر مقدّم محذوف {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَا} مبتدا مؤخّر {اكْتَسَبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْإِثْمِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَالَّذِي} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {تَوَلَّى} فعل ماضى،

مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {كِبْرَهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {عَذابٌ} مبتدا مؤخّر / خبر براى (الذين) {عَظِيمٌ} نعت تابع

{لَوْلا} حرف تحضيض {إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {سَمِعْتُمُوهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (و) حرف زائد براى اشباع ميم / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {ظَنَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الْمُؤْمِنُونَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَالْمُؤْمِناتُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {بِأَنْفُسِهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {خَيْراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَقالُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {إِفْكٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مُبِينٌ} نعت تابع

{لَوْلا} حرف توبيخ {جاؤُ} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بِأَرْبَعَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شُهَداءَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَإِذْ} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {لَمْ} حرف جزم {يَأْتُوا} فعل مضارع مجزوم به

حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِالشُّهَداءِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَأُولئِكَ} (ف) حرف زائد / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عِنْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {هُمُ} ضمير فصل بدون محل {الْكاذِبُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَلَوْلا} (و) حرف استيناف / حرف شرط غير جازم {فَضْلُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَحْمَتُهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِي} حرف جر {الدُّنْيا} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْآخِرَةِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لَمَسَّكُمْ} (ل) حرف جواب / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِيما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَفَضْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عَذابٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَظِيمٌ} نعت تابع

{إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تَلَقَّوْنَهُ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بِأَلْسِنَتِكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَتَقُولُونَ} (و) حرف

عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِأَفْواهِكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عِلْمٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {وَتَحْسَبُونَهُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {هَيِّناً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَهُوَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عِنْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَظِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَلَوْلا} (و) حرف استيناف / حرف تحضيض {إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {سَمِعْتُمُوهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (و) حرف زائد براى اشباع ميم / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {قُلْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {ما} حرف نفى غير عامل {يَكُونُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {لَنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {أَنْ} حرف نصب {نَتَكَلَّمَ} فعل مضارع، منصوب

به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير / اسم كان محذوف {بِهذا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سُبْحانَكَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بُهْتانٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَظِيمٌ} نعت تابع

{يَعِظُكُمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَنْ} حرف نصب {تَعُودُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لِمِثْلِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَبَداً} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {إِنْ} حرف شرط جازم {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {مُؤْمِنِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب

{وَيُبَيِّنُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْآياتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {حَكِيمٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يُحِبُّونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنْ} حرف نصب {تَشِيعَ} فعل

مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {الْفاحِشَةُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {الَّذِينَ} اسم مجرور يا در محل جر {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {عَذابٌ} مبتدا مؤخّر / خبر إنَّ محذوف {أَلِيمٌ} نعت تابع {فِي} حرف جر {الدُّنْيا} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْآخِرَةِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَأَنْتُمْ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {تَعْلَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَلَوْلا} (و) حرف استيناف / حرف شرط غير جازم {فَضْلُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَحْمَتُهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {رَؤُفٌ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {رَحِيمٌ} خبر أنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا}

منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {الَّذِينَ} بدل تابع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لا} حرف جزم {تَتَّبِعُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {خُطُواتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الشَّيْطانِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يَتَّبِعْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {خُطُواتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الشَّيْطانِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَإِنَّهُ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {يَأْمُرُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {بِالْفَحْشاءِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالْمُنْكَرِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَلَوْلا} (و) حرف عطف / حرف شرط غير جازم {فَضْلُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَحْمَتُهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ما} حرف نفى غير عامل {زَكى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ}

حرف جر زائد {أَحَدٍ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَبَداً} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب {يُزَكِّي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر لكن محذوف {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {سَمِيعٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{وَلا} (و) حرف استيناف / حرف جزم {يَأْتَلِ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) {أُولُوا} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْفَضْلِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالسَّعَةِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {أَنْ} حرف نصب {يُؤْتُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أُولِي} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْقُرْبى} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَالْمَساكِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالْمُهاجِرِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {فِي} حرف جر {سَبِيلِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَلْيَعْفُوا} (و) حرف عطف / (ل) امر / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَلْيَصْفَحُوا} (و) حرف عطف / (ل) امر /

فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَلا} حرف عرض {تُحِبُّونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنْ} حرف نصب {يَغْفِرَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {غَفُورٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {رَحِيمٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يَرْمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / مفعولٌ به محذوف {الْمُحْصَناتِ} نعت تابع {الْغافِلاتِ} نعت تابع {الْمُؤْمِناتِ} نعت تابع {لُعِنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر إنَّ محذوف {فِي} حرف جر {الدُّنْيا} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْآخِرَةِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَلَهُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {عَذابٌ} مبتدا مؤخّر {عَظِيمٌ} نعت تابع

{يَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تَشْهَدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَلْسِنَتُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَيْدِيهِمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَرْجُلُهُمْ} (و) حرف عطف

/ معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {يَعْمَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{يَوْمَئِذٍ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (إذ) مضاف إليه {يُوَفِّيهِمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {دِينَهُمُ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْحَقَّ} نعت تابع {وَيَعْلَمُونَ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْحَقُّ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْمُبِينُ} نعت تابع

{الْخَبِيثاتُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلْخَبِيثِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَالْخَبِيثُونَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلْخَبِيثاتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَالطَّيِّباتُ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلطَّيِّبِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَالطَّيِّبُونَ} (و)

حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلطَّيِّباتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {أُولئِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مُبَرَّؤُنَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَقُولُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {مَغْفِرَةٌ} مبتدا مؤخّر {وَرِزْقٌ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {كَرِيمٌ} نعت تابع

{يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {الَّذِينَ} عطف بيان تابع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لا} حرف جزم {تَدْخُلُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بُيُوتاً} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {غَيْرَ} نعت تابع {بُيُوتِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {حَتَّى} حرف نصب {تَسْتَأْنِسُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَتُسَلِّمُوا} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلى} حرف جر {أَهْلِها} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ذلِكُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمْ} حرف جر و

اسم بعد از آن مجرور {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَذَكَّرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{فَإِنْ} (ف) حرف عطف / حرف شرط جازم {لَمْ} حرف جزم {تَجِدُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَحَداً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جزم {تَدْخُلُوها} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {حَتَّى} حرف نصب {يُؤْذَنَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / نائب فاعل محذوف {وَإِنْ} (و) حرف عطف / حرف شرط جازم {قِيلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ارْجِعُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / نائب فاعل محذوف {فَارْجِعُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَزْكى} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{تَعْمَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {جُناحٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {أَنْ} حرف نصب {تَدْخُلُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بُيُوتاً} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {غَيْرَ} نعت تابع {مَسْكُونَةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَتاعٌ} مبتدا مؤخّر {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {تُبْدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَما} (و) حرف عطف / معطوف تابع {تَكْتُمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِلْمُؤْمِنِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَغُضُّوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر زائد {أَبْصارِهِمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل

جر، مضاف اليه {وَيَحْفَظُوا} (و) حرف عطف / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فُرُوجَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَزْكى} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {خَبِيرٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَصْنَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَقُلْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِلْمُؤْمِناتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَغْضُضْنَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر زائد {أَبْصارِهِنَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيَحْفَظْنَ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فُرُوجَهُنَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {يُبْدِينَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {زِينَتَهُنَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلاَّ} حرف استثنا {ما} مستثنى، منصوب {ظَهَرَ}

فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلْيَضْرِبْنَ} (و) حرف عطف / (ل) امر / فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِخُمُرِهِنَّ} (ب) حرف جر زائد / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلى} حرف جر {جُيُوبِهِنَّ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {يُبْدِينَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {زِينَتَهُنَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلاَّ} حرف استثنا {لِبُعُولَتِهِنَّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {آبائِهِنَّ} معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {آباءِ} معطوف تابع {بُعُولَتِهِنَّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {أَبْنائِهِنَّ} معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {أَبْناءِ} معطوف تابع {بُعُولَتِهِنَّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {إِخْوانِهِنَّ} معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بَنِي} معطوف تابع {إِخْوانِهِنَّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير

متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بَنِي} معطوف تابع {أَخَواتِهِنَّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {نِسائِهِنَّ} معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {ما} معطوف تابع {مَلَكَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {أَيْمانُهُنَّ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوِ} حرف عطف {التَّابِعِينَ} معطوف تابع {غَيْرِ} نعت تابع {أُولِي} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الْإِرْبَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنَ} حرف جر {الرِّجالِ} اسم مجرور يا در محل جر {أَوِ} حرف عطف {الطِّفْلِ} معطوف تابع {الَّذِينَ} نعت تابع {لَمْ} حرف جزم {يَظْهَرُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلى} حرف جر {عَوْراتِ} اسم مجرور يا در محل جر {النِّساءِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {يَضْرِبْنَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِأَرْجُلِهِنَّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِيُعْلَمَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {ما} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يُخْفِينَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {زِينَتِهِنَّ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَتُوبُوا}

(و) حرف استيناف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلَى} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {جَمِيعاً} حال، منصوب {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {الْمُؤْمِنُونَ} نعت تابع {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تُفْلِحُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَأَنْكِحُوا} (و) حرف استيناف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْأَيامى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالصَّالِحِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مِنْ} حرف جر {عِبادِكُمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِمائِكُمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنْ} حرف شرط جازم {يَكُونُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {فُقَراءَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {يُغْنِهِمُ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {فَضْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {واسِعٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر ثان (دوم)،

مرفوع يا در محل رفع

{وَلْيَسْتَعْفِفِ} (و) حرف استيناف / (ل) امر / فعل مضارع، مجزوم به سكون {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَجِدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {نِكاحاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {حَتَّى} حرف نصب {يُغْنِيَهُمُ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {فَضْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَالَّذِينَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَبْتَغُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْكِتابَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَلَكَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {أَيْمانُكُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَكاتِبُوهُمْ} (ف) حرف زائد / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / خبر براى (الذين) {إِنْ} حرف شرط جازم {عَلِمْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {فِيهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {خَيْراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَآتُوهُمْ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (ه) ضمير

متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مِنْ} حرف جر {مالِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الَّذِي} نعت تابع {آتاكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَلا} (و) حرف استيناف / حرف جزم {تُكْرِهُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فَتَياتِكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلَى} حرف جر {الْبِغاءِ} اسم مجرور يا در محل جر {إِنْ} حرف شرط جازم {أَرَدْنَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {تَحَصُّناً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لِتَبْتَغُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَرَضَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْحَياةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الدُّنْيا} نعت تابع {وَمَنْ} (و) حرف استيناف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يُكْرِهْهُنَّ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {فَإِنَّ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {بَعْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {إِكْراهِهِنَّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير

متصل در محل جر، مضاف اليه {غَفُورٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {رَحِيمٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {أَنْزَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آياتٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مُبَيِّناتٍ} نعت تابع {وَمَثَلاً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مِنَ} حرف جر {الَّذِينَ} اسم مجرور يا در محل جر {خَلَوْا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {قَبْلِكُمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَمَوْعِظَةً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لِلْمُتَّقِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {نُورُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {السَّماواتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مَثَلُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {نُورِهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَمِشْكاةٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِصْباحٌ} مبتدا مؤخّر {الْمِصْباحُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {زُجاجَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الزُّجاجَةُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع

{كَأَنَّها} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم كأنّ {كَوْكَبٌ} خبر كأنّ، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {دُرِّيٌّ} نعت تابع {يُوقَدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {شَجَرَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مُبارَكَةٍ} نعت تابع {زَيْتُونَةٍ} بدل تابع {لا} حرف نفى غير عامل {شَرْقِيَّةٍ} نعت تابع {وَلا} حرف عطف / حرف نفي {غَرْبِيَّةٍ} معطوف تابع {يَكادُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {زَيْتُها} اسم كاد، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يُضِيءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر كاد محذوف {وَلَوْ} (و) حاليه / حرف شرط غير جازم {لَمْ} حرف جزم {تَمْسَسْهُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {نارٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {نُورٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَلى} حرف جر {نُورٍ} اسم مجرور يا در محل جر {يَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لِنُورِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَيَضْرِبُ} (و) حرف عطف / فعل

مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْأَمْثالَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لِلنَّاسِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِكُلِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{فِي} حرف جر {بُيُوتٍ} اسم مجرور يا در محل جر {أَذِنَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَنْ} حرف نصب {تُرْفَعَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {وَيُذْكَرَ} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {فِيهَا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اسْمُهُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يُسَبِّحُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بِالْغُدُوِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَالْآصالِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع

{رِجالٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {تُلْهِيهِمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {تِجارَةٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {بَيْعٌ} معطوف تابع {عَنْ} حرف جر {ذِكْرِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور

يا در محل جر {وَإِقامِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {الصَّلاةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَإِيتاءِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {الزَّكاةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَخافُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {يَوْماً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {تَتَقَلَّبُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْقُلُوبُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَالْأَبْصارُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع

{لِيَجْزِيَهُمُ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَحْسَنَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {ما} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَمِلُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَيَزِيدَهُمْ} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {فَضْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَرْزُقُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير

مستتر (هو) در تقدير {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حِسابٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَالَّذِينَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَعْمالُهُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَسَرابٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل / خبر براى (الذين) {بِقِيعَةٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَحْسَبُهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الظَّمْآنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {ماءً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {حَتَّى} حرف ابتدا {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَهُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَمْ} حرف جزم {يَجِدْهُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {شَيْئاً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَوَجَدَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {عِنْدَهُ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَوَفَّاهُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى،

مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {حِسابَهُ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {سَرِيعُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْحِسابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{أَوْ} حرف عطف {كَظُلُماتٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِي} حرف جر {بَحْرٍ} اسم مجرور يا در محل جر {لُجِّيٍّ} نعت تابع {يَغْشاهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مَوْجٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {فَوْقِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر مقدّم محذوف {مَوْجٌ} مبتدا مؤخّر {مِنْ} حرف جر {فَوْقِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر مقدّم محذوف {سَحابٌ} مبتدا مؤخّر / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {ظُلُماتٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {بَعْضُها} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَوْقَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {بَعْضٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {أَخْرَجَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يَدَهُ} مفعولٌ به،

منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَمْ} حرف جزم {يَكَدْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / اسم كاد، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يَراها} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر كاد محذوف {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {لَمْ} حرف جزم {يَجْعَلِ} فعل مضارع، مجزوم به سكون {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {نُوراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَما} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف نفى غير عامل {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر زائد {نُورٍ} مبتدا مؤخّر

{أَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جزم {تَرَ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يُسَبِّحُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَنْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر أنَّ محذوف {فِي} حرف جر {السَّماواتِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَالطَّيْرُ} (و) حرف عطف / عطف (مَن) {صَافَّاتٍ} حال، منصوب {كُلٌّ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {قَدْ} حرف تحقيق {عَلِمَ} فعل ماضى، مبنى

بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {صَلاتَهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَتَسْبِيحَهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَفْعَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَلِلَّهِ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مُلْكُ} مبتدا مؤخّر {السَّماواتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَإِلَى} (و) حرف عطف / حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر مقدّم محذوف {الْمَصِيرُ} مبتدا مؤخّر

{أَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جزم {تَرَ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم أنّ، منصوب يا در محل نصب {يُزْجِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {سَحاباً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {ثُمَّ} حرف عطف {يُؤَلِّفُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بَيْنَهُ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر،

مضاف اليه {ثُمَّ} حرف عطف {يَجْعَلُهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {رُكاماً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {فَتَرَى} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {الْوَدْقَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَخْرُجُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {خِلالِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيُنَزِّلُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {السَّماءِ} اسم مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر زائد {جِبالٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر زائد {بَرَدٍ} مبتدا مؤخّر {فَيُصِيبُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَيَصْرِفُهُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَنْ} حرف جر {مَنْ} اسم مجرور يا در

محل جر {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يَكادُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {سَنا} اسم كاد، مرفوع يا در محل رفع {بَرْقِهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يَذْهَبُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر كاد محذوف {بِالْأَبْصارِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{يُقَلِّبُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {اللَّيْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَالنَّهارَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {فِي} حرف جر {ذلِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف {لَعِبْرَةً} (ل) حرف ابتدا / اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لِأُولِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْأَبْصارِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَلَقَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {كُلَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {دَابَّةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر {ماءٍ} اسم مجرور يا در محل جر {فَمِنْهُمْ} (ف) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يَمْشِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير

مستتر (هو) در تقدير {عَلى} حرف جر {بَطْنِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَمِنْهُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يَمْشِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلى} حرف جر {رِجْلَيْنِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَمِنْهُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مَنْ} مبتدا مؤخّر {يَمْشِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلى} حرف جر {أَرْبَعٍ} اسم مجرور يا در محل جر {يَخْلُقُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {عَلى} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {قَدِيرٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{لَقَدْ} (ل) حرف قسم / حرف تحقيق {أَنْزَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {آياتٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مُبَيِّناتٍ} نعت تابع {وَاللَّهُ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در

تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِلى} حرف جر {صِراطٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مُسْتَقِيمٍ} نعت تابع

{وَيَقُولُونَ} (و) حرف استيناف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {آمَنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَبِالرَّسُولِ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَأَطَعْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {ثُمَّ} حرف عطف {يَتَوَلَّى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {فَرِيقٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {بَعْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {ذلِكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَما} (و) حاليه / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أُولئِكَ} اسم ما، مرفوع يا در محل رفع {بِالْمُؤْمِنِينَ} (ب) حرف جر زائد / خبر ما، منصوب يا در محل نصب

{وَإِذا} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {دُعُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {إِلَى} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَرَسُولِهِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِيَحْكُمَ}

(ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بَيْنَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِذا} حرف مفاجأة {فَرِيقٌ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُعْرِضُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَإِنْ} (و) حرف عطف / حرف شرط جازم {يَكُنْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون {لَهُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {الْحَقُّ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {يَأْتُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُذْعِنِينَ} حال، منصوب

{أَفِي} همزه (أ) حرف استفهام / حرف جر {قُلُوبِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر مقدّم محذوف {مَرَضٌ} مبتدا مؤخّر {أَمِ} حرف عطف {ارْتابُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَمْ} حرف عطف {يَخافُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنْ} حرف نصب {يَحِيفَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَسُولُهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بَلْ} حرف اضراب {أُولئِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُمُ} ضمير فصل بدون محل

{الظَّالِمُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{إِنَّما} حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {قَوْلَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {الْمُؤْمِنِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {دُعُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {إِلَى} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَرَسُولِهِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لِيَحْكُمَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بَيْنَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَنْ} حرف نصب {يَقُولُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {سَمِعْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَأَطَعْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَأُولئِكَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُمُ} ضمير فصل بدون محل {الْمُفْلِحُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَمَنْ} (و) حرف استيناف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {يُطِعِ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَرَسُولَهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَيَخْشَ} فعل مضارع مجزوم

به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَيَتَّقْهِ} (و) حرف عطف / فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَأُولئِكَ} (ف) رابط جواب براى شرط / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُمُ} ضمير فصل بدون محل {الْفائِزُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَأَقْسَمُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {جَهْدَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {أَيْمانِهِمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَئِنْ} (ل) موطئه / حرف شرط جازم {أَمَرْتَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لَيَخْرُجُنَّ} (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) محذوف در محل رفع و فاعل / نون تأكيد ثقليه {قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لا} حرف جزم {تُقْسِمُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {طاعَةٌ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مَعْرُوفَةٌ} نعت تابع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {خَبِيرٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {بِما}

حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَعْمَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَطِيعُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَأَطِيعُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الرَّسُولَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَإِنْ} (ف) حرف استيناف / حرف شرط جازم {تَوَلَّوْا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فَإِنَّما} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {ما} مبتدا مؤخّر {حُمِّلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَعَلَيْكُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {ما} مبتدا مؤخّر {حُمِّلْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {وَإِنْ} (و) حرف عطف / حرف شرط جازم {تُطِيعُوهُ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {تَهْتَدُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {عَلَى} حرف جر {الرَّسُولِ} اسم

مجرور يا در محل جر / خبر مقدّم محذوف {إِلاَّ} حرف استثنا {الْبَلاغُ} مبتدا مؤخّر {الْمُبِينُ} نعت تابع

{وَعَدَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَعَمِلُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّالِحاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ} (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {كَمَا} (ك) حرف جر / (ما) حرف مصدرى {اسْتَخْلَفَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {الَّذِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلَيُمَكِّنَنَّ} (و) حرف عطف / (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {دِينَهُمُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الَّذِي} نعت تابع {ارْتَضى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَهُمْ} حرف

جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ} (و) حرف عطف / (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {بَعْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {خَوْفِهِمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَمْناً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {يَعْبُدُونَنِي} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لا} حرف نفى غير عامل {يُشْرِكُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَيْئاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَمَنْ} (و) حرف استيناف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {كَفَرَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بَعْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {ذلِكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَأُولئِكَ} (ف) رابط جواب براى شرط / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {هُمُ} ضمير فصل بدون محل {الْفاسِقُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَأَقِيمُوا} (و) حرف استيناف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الصَّلاةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَآتُوا} (و)

حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الزَّكاةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَأَطِيعُوا} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الرَّسُولَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تُرْحَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر لعل محذوف

{لا} حرف جزم {تَحْسَبَنَّ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {الَّذِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {كَفَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مُعْجِزِينَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَمَأْواهُمُ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {النَّارُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَلَبِئْسَ} (و) حرف استيناف / (ل) حرف قسم / فعل ماضى جامد براى انشاء ذم {الْمَصِيرُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {الَّذِينَ} بدل تابع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لِيَسْتَأْذِنْكُمُ} (ل) امر / فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع

يا در محل رفع {مَلَكَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {أَيْمانُكُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَالَّذِينَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لَمْ} حرف جزم {يَبْلُغُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْحُلُمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ثَلاثَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {مَرَّاتٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر {قَبْلِ} اسم مجرور يا در محل جر {صَلاةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الْفَجْرِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَحِينَ} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تَضَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {ثِيابَكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنَ} حرف جر {الظَّهِيرَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَمِنْ} (و) حرف عطف / حرف جر {بَعْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {صَلاةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الْعِشاءِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {ثَلاثُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَوْراتٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر

ليس محذوف {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {جُناحٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {بَعْدَهُنَّ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {طَوَّافُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بَعْضُكُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلى} حرف جر {بَعْضٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُبَيِّنُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْآياتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَاللَّهُ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {حَكِيمٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{وَإِذا} (و) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {بَلَغَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الْأَطْفالُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْحُلُمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَلْيَسْتَأْذِنُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / (ل) امر / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {كَمَا} (ك) حرف جر / (ما) حرف مصدرى {اسْتَأْذَنَ} فعل

ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُبَيِّنُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آياتِهِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاللَّهُ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {حَكِيمٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{وَالْقَواعِدُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنَ} حرف جر {النِّساءِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللاَّتِي} نعت تابع {لا} حرف نفى غير عامل {يَرْجُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {نِكاحاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَلَيْسَ} (ف) حرف زائد / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِنَّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {جُناحٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع / خبر (القواعد) {أَنْ} حرف نصب {يَضَعْنَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {ثِيابَهُنَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {غَيْرَ} حال، منصوب {مُتَبَرِّجاتٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بِزِينَةٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَأَنْ}

(و) حرف عطف / حرف نصب {يَسْتَعْفِفْنَ} فعل مضارع، مبنى بر سكون / (ن) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لَهُنَّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَاللَّهُ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {سَمِيعٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَلِيمٌ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَى} حرف جر {الْأَعْمى} اسم مجرور يا در محل جر / خبر ليس محذوف {حَرَجٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {عَلَى} حرف جر {الْأَعْرَجِ} اسم مجرور يا در محل جر {حَرَجٌ} معطوف تابع {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {عَلَى} حرف جر {الْمَرِيضِ} اسم مجرور يا در محل جر {حَرَجٌ} معطوف تابع {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {عَلى} حرف جر {أَنْفُسِكُمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَنْ} حرف نصب {تَأْكُلُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {بُيُوتِكُمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {آبائِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {أُمَّهاتِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر،

مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {إِخْوانِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {أَخَواتِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {أَعْمامِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {عَمَّاتِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {أَخْوالِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {بُيُوتِ} معطوف تابع {خالاتِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {ما} معطوف تابع {مَلَكْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {مَفاتِحَهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوْ} حرف عطف {صَدِيقِكُمْ} معطوف تابع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَيْسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {جُناحٌ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {أَنْ} حرف نصب {تَأْكُلُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {جَمِيعاً} حال، منصوب {أَوْ} حرف عطف {أَشْتاتاً} معطوف تابع {فَإِذا} (ف) حرف عطف

/ ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {دَخَلْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {بُيُوتاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَسَلِّمُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلى} حرف جر {أَنْفُسِكُمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {تَحِيَّةً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {مِنْ} حرف جر {عِنْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مُبارَكَةً} نعت تابع {طَيِّبَةً} نعت تابع {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُبَيِّنُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْآياتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَعْقِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{إِنَّمَا} حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {الْمُؤْمِنُونَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَسُولِهِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَإِذا} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در

محل نصب {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {مَعَهُ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر كان، محذوف يا در تقدير {عَلى} حرف جر {أَمْرٍ} اسم مجرور يا در محل جر {جامِعٍ} نعت تابع {لَمْ} حرف جزم {يَذْهَبُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {حَتَّى} حرف نصب {يَسْتَأْذِنُوهُ} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يَسْتَأْذِنُونَكَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {أُولئِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع / خبر إنَّ محذوف {يُؤْمِنُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِاللَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَسُولِهِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَإِذَا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {اسْتَأْذَنُوكَ} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لِبَعْضِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَأْنِهِمْ} مضاف اليه، مجرور يا

در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَأْذَنْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِمَنْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شِئْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَاسْتَغْفِرْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لَهُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {غَفُورٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {رَحِيمٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{لا} حرف جزم {تَجْعَلُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {دُعاءَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الرَّسُولِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بَيْنَكُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَدُعاءِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بَعْضِكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بَعْضاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {قَدْ} حرف تحقيق {يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَتَسَلَّلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و)

ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لِواذاً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {فَلْيَحْذَرِ} (ف) رابط جواب براى شرط / (ل) امر / فعل مضارع، مجزوم به سكون {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يُخالِفُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَنْ} حرف جر {أَمْرِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَنْ} حرف نصب {تُصِيبَهُمْ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِتْنَةٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَوْ} حرف نصب {يُصِيبَهُمْ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {عَذابٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَلِيمٌ} نعت تابع

{أَلا} حرف تنبيه {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {لِلَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر إنَّ محذوف {ما} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {السَّماواتِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {قَدْ} حرف تحقيق {يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَنْتُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / عطف (ما) {يُرْجَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و)

ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {إِلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَيُنَبِّئُهُمْ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عَمِلُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِكُلِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَلِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

lakum bal huwa khayrun lakum likulli imri-in minhum ma iktasaba mina al-ithmi waallathee tawalla kibrahu minhum lahu AAathabun AAatheemun

12.Lawla ith samiAAtumoohu thanna almu/minoona waalmu/minatu bi-anfusihim khayran waqaloo hatha ifkun mubeenun

13.Lawla jaoo AAalayhi bi-arbaAAati shuhadaa fa-ith lam ya/too bialshshuhada-i faola-ika AAinda Allahi humu alkathiboona

14.Walawla fadlu Allahi AAalaykum warahmatuhu fee alddunya waal-akhirati lamassakum fee ma afadtum feehi AAathabun AAatheemun

15.Ith talaqqawnahu bi-alsinatikum wataqooloona bi-afwahikum ma laysa lakum bihi AAilmun watahsaboonahu hayyinan wahuwa AAinda Allahi AAatheemun

16.Walawla ith samiAAtumoohu qultum ma yakoonu lana an natakallama bihatha subhanaka hatha buhtanun AAatheemun

17.YaAAithukumu Allahu an taAAoodoo limithlihi abadan in kuntum mu/mineena

18.Wayubayyinu Allahu lakumu al-ayati waAllahu AAaleemun hakeemun

19.Inna allatheena yuhibboona an tasheeAAa alfahishatu fee allatheena amanoo lahum AAathabun aleemun fee alddunya waal-akhirati waAllahu yaAAlamu waantum la taAAlamoona

20.Walawla fadlu Allahi AAalaykum warahmatuhu waanna Allaha raoofun raheemun

21.Ya ayyuha allatheena amanoo la tattabiAAoo khutuwati alshshaytani waman yattabiAA khutuwati alshshaytani fa-innahu ya/muru bialfahsha-i waalmunkari walawla fadlu Allahi AAalaykum warahmatuhu ma zaka minkum min ahadin abadan walakinna Allaha yuzakkee man yashao waAllahu sameeAAun AAaleemun

22.Wala ya/tali oloo alfadli minkum waalssaAAati an yu/too olee alqurba waalmasakeena waalmuhajireena fee sabeeli Allahi walyaAAfoo walyasfahoo ala tuhibboona an yaghfira Allahu lakum waAllahu ghafoorun raheemun

23.Inna allatheena yarmoona almuhsanati alghafilati almu/minati luAAinoo fee alddunya waal-akhirati walahum AAathabun AAatheemun

24.Yawma tashhadu AAalayhim alsinatuhum waaydeehim waarjuluhum bima kanoo yaAAmaloona

25.Yawma-ithin yuwaffeehimu Allahu deenahumu alhaqqa wayaAAlamoona anna Allaha huwa alhaqqu almubeenu

26.Alkhabeethatu lilkhabeetheena waalkhabeethoona lilkhabeethati waalttayyibatu lilttayyibeena waalttayyiboona lilttayyibati ola-ika mubarraoona mimma yaqooloona lahum maghfiratun warizqun kareemun

27.Ya ayyuha allatheena amanoo la tadkhuloo buyootan ghayra buyootikum hatta

tasta/nisoo watusallimoo AAala ahliha thalikum khayrun lakum laAAallakum tathakkaroona

28.Fa-in lam tajidoo feeha ahadan fala tadkhulooha hatta yu/thana lakum wa-in qeela lakumu irjiAAoo fairjiAAoo huwa azka lakum waAllahu bima taAAmaloona AAaleemun

29.Laysa AAalaykum junahun an tadkhuloo buyootan ghayra maskoonatin feeha mataAAun lakum waAllahu yaAAlamu ma tubdoona wama taktumoona

30.Qul lilmu/mineena yaghuddoo min absarihum wayahfathoo furoojahum thalika azka lahum inna Allaha khabeerun bima yasnaAAoona

31.Waqul lilmu/minati yaghdudna min absarihinna wayahfathna furoojahunna wala yubdeena zeenatahunna illa ma thahara minha walyadribna bikhumurihinna AAala juyoobihinna wala yubdeena zeenatahunna illa libuAAoolatihinna aw aba-ihinna aw aba-i buAAoolatihinna aw abna-ihinna aw abna-i buAAoolatihinna aw ikhwanihinna aw banee ikhwanihinna aw banee akhawatihinna aw nisa-ihinna aw ma malakat aymanuhunna awi alttabiAAeena ghayri olee al-irbati mina alrrijali awi alttifli allatheena lam yathharoo AAala AAawrati alnnisa-i wala yadribna bi-arjulihinna liyuAAlama ma yukhfeena min zeenatihinna watooboo ila Allahi jameeAAan ayyuha almu/minoona laAAallakum tuflihoona

32.Waankihoo al-ayama minkum waalssaliheena min AAibadikum wa-ima-ikum in yakoonoo fuqaraa yughnihimu Allahu min fadlihi waAllahu wasiAAun AAaleemun

33.WalyastaAAfifi allatheena la yajidoona nikahan hatta yughniyahumu Allahu min fadlihi waallatheena yabtaghoona alkitaba mimma malakat aymanukum fakatiboohum in AAalimtum feehim khayran waatoohum min mali Allahi allathee atakum wala tukrihoo fatayatikum AAala albigha-i in aradna tahassunan litabtaghoo AAarada alhayati alddunya waman yukrihhunna fa-inna Allaha min baAAdi ikrahihinna ghafoorun raheemun

34.Walaqad anzalna ilaykum ayatin mubayyinatin wamathalan mina allatheena khalaw min qablikum wamawAAithatan lilmuttaqeena

35.Allahu nooru alssamawati waal-ardi mathalu noorihi kamishkatin feeha misbahun almisbahu fee zujajatin alzzujajatu kaannaha kawkabun durriyyun yooqadu min shajaratin mubarakatin zaytoonatin la sharqiyyatin wala gharbiyyatin yakadu zaytuha yudee-o walaw lam tamsas-hu narun noorun AAala noorin yahdee

Allahu linoorihi man yashao wayadribu Allahu al-amthala lilnnasi waAllahu bikulli shay-in AAaleemun

36.Fee buyootin athina Allahu an turfaAAa wayuthkara feeha ismuhu yusabbihu lahu feeha bialghuduwwi waal-asali

37.Rijalun la tulheehim tijaratun wala bayAAun AAan thikri Allahi wa-iqami alssalati wa-eeta-i alzzakati yakhafoona yawman tataqallabu feehi alquloobu waal-absaru

38.Liyajziyahumu Allahu ahsana ma AAamiloo wayazeedahum min fadlihi waAllahu yarzuqu man yashao bighayri hisabin

39.Waallatheena kafaroo aAAmaluhum kasarabin biqeeAAatin yahsabuhu alththam-anu maan hatta itha jaahu lam yajidhu shay-an wawajada Allaha AAindahu fawaffahu hisabahu waAllahu sareeAAu alhisabi

40.Aw kathulumatin fee bahrin lujjiyyin yaghshahu mawjun min fawqihi mawjun min fawqihi sahabun thulumatun baAAduha fawqa baAAdin itha akhraja yadahu lam yakad yaraha waman lam yajAAali Allahu lahu nooran fama lahu min noorin

41.Alam tara anna Allaha yusabbihu lahu man fee alssamawati waal-ardi waalttayru saffatin kullun qad AAalima salatahu watasbeehahu waAllahu AAaleemun bima yafAAaloona

42.Walillahi mulku alssamawati waal-ardi wa-ila Allahi almaseeru

43.Alam tara anna Allaha yuzjee sahaban thumma yu-allifu baynahu thumma yajAAaluhu rukaman fatara alwadqa yakhruju min khilalihi wayunazzilu mina alssama-i min jibalin feeha min baradin fayuseebu bihi man yashao wayasrifuhu AAan man yashao yakadu sana barqihi yathhabu bial-absari

44.Yuqallibu Allahu allayla waalnnahara inna fee thalika laAAibratan li-olee al-absari

45.WaAllahu khalaqa kulla dabbatin min ma-in faminhum man yamshee AAala batnihi waminhum man yamshee AAala rijlayni waminhum man yamshee AAala arbaAAin yakhluqu Allahu ma yashao inna Allaha AAala kulli shay-in qadeerun

46.Laqad anzalna ayatin mubayyinatin waAllahu yahdee man yashao ila siratin mustaqeemin

47.Wayaqooloona amanna biAllahi wabialrrasooli waataAAna thumma yatawalla fareequn minhum min baAAdi thalika wama ola-ika bialmu/mineena

48.Wa-itha duAAoo ila Allahi warasoolihi liyahkuma baynahum itha

fareequn minhum muAAridoona

49.Wa-in yakun lahumu alhaqqu ya/too ilayhi muthAAineena

50.Afee quloobihim maradun ami irtaboo am yakhafoona an yaheefa Allahu AAalayhim warasooluhu bal ola-ika humu alththalimoona

51.Innama kana qawla almu/mineena itha duAAoo ila Allahi warasoolihi liyahkuma baynahum an yaqooloo samiAAna waataAAna waola-ika humu almuflihoona

52.Waman yutiAAi Allaha warasoolahu wayakhsha Allaha wayattaqhi faola-ika humu alfa-izoona

53.Waaqsamoo biAllahi jahda aymanihim la-in amartahum layakhrujunna qul la tuqsimoo taAAatun maAAroofatun inna Allaha khabeerun bima taAAmaloona

54.Qul ateeAAoo Allaha waateeAAoo alrrasoola fa-in tawallaw fa-innama AAalayhi ma hummila waAAalaykum ma hummiltum wa-in tuteeAAoohu tahtadoo wama AAala alrrasooli illa albalaghu almubeena

55.WaAAada Allahu allatheena amanoo minkum waAAamiloo alssalihati layastakhlifannahum fee al-ardi kama istakhlafa allatheena min qablihim walayumakkinanna lahum deenahumu allathee irtada lahum walayubaddilannahum min baAAdi khawfihim amnan yaAAbudoonanee la yushrikoona bee shay-an waman kafara baAAda thalika faola-ika humu alfasiqoona

56.Waaqeemoo alssalata waatoo alzzakata waateeAAoo alrrasoola laAAallakum turhamoona

57.La tahsabanna allatheena kafaroo muAAjizeena fee al-ardi wama/wahumu alnnaru walabi/sa almaseeru

58.Ya ayyuha allatheena amanoo liyasta/thinkumu allatheena malakat aymanukum waallatheena lam yablughoo alhuluma minkum thalatha marratin min qabli salati alfajri waheena tadaAAoona thiyabakum mina alththaheerati wamin baAAdi salati alAAisha-i thalathu AAawratin lakum laysa AAalaykum wala AAalayhim junahun baAAdahunna tawwafoona AAalaykum baAAdukum AAala baAAdin kathalika yubayyinu Allahu lakumu al-ayati waAllahu AAaleemun hakeemun

59.Wa-itha balagha al-atfalu minkumu alhuluma falyasta/thinoo kama ista/thana allatheena min qablihim kathalika yubayyinu Allahu lakum ayatihi waAllahu AAaleemun hakeemun

60.WaalqawaAAidu mina alnnisa-i allatee la yarjoona nikahan falaysa AAalayhinna junahun an yadaAAna thiyabahunna ghayra mutabarrijatin bizeenatin waan yastaAAfifna khayrun lahunna waAllahu sameeAAun AAaleemun

61.Laysa AAala al-aAAma harajun wala AAala al-aAAraji harajun wala AAala almareedi harajun

wala AAala anfusikum an ta/kuloo min buyootikum aw buyooti aba-ikum aw buyooti ommahatikum aw buyooti ikhwanikum aw buyooti akhawatikum aw buyooti aAAmamikum aw buyooti AAammatikum aw buyooti akhwalikum aw buyooti khalatikum aw ma malaktum mafatihahu aw sadeeqikum laysa AAalaykum junahun an ta/kuloo jameeAAan aw ashtatan fa-itha dakhaltum buyootan fasallimoo AAala anfusikum tahiyyatan min AAindi Allahi mubarakatan tayyibatan kathalika yubayyinu Allahu lakumu al-ayati laAAallakum taAAqiloona

62.Innama almu/minoona allatheena amanoo biAllahi warasoolihi wa-itha kanoo maAAahu AAala amrin jamiAAin lam yathhaboo hatta yasta/thinoohu inna allatheena yasta/thinoonaka ola-ika allatheena yu/minoona biAllahi warasoolihi fa-itha ista/thanooka libaAAdi sha/nihim fa/than liman shi/ta minhum waistaghfir lahumu Allaha inna Allaha ghafoorun raheemun

63.La tajAAaloo duAAaa alrrasooli baynakum kaduAAa-i baAAdikum baAAdan qad yaAAlamu Allahu allatheena yatasallaloona minkum liwathan falyahthari allatheena yukhalifoona AAan amrihi an tuseebahum fitnatun aw yuseebahum AAathabun aleemun

64.Ala inna lillahi ma fee alssamawati waal-ardi qad yaAAlamu ma antum AAalayhi wayawma yurjaAAoona ilayhi fayunabbi-ohum bima AAamiloo waAllahu bikulli shay-in AAaleemun

(3)

و كسانى كه نسبت زنا به زنان شوهردار مى دهند، سپس چهار گواه نمى آورند، هشتاد تازيانه به آنان بزنيد، و هيچگاه شهادتى از آنها نپذيريد، و اينانند كه خود فاسقند. (4)

مگر كسانى كه بعد از آن [بهتان توبه كرده و به صلاح آمده باشند كه خدا البته آمرزنده مهربان است. (5)

و كسانى كه به همسران خود نسبت زنا مى دهند، و جز خودشان گواهانى [ديگر] ندارند، هر يك از آنان [بايد] چهار بار به خدا سوگند ياد كند كه او قطعاً از راستگويان است. (6)

و [گواهى در دفعه پنجم اين است كه [شوهر بگويد:] لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد. (7)

و از [زن،] كيفر ساقط مى شود، در صورتى كه چهار بار به خدا سوگند ياد كند كه [شوهر] او جداً از دروغگويان است. (8)

و [گواهى پنجم آنكه خشم خدا بر او باد اگر [شوهرش از راستگويان باشد. (9)

و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود و اينكه خدا توبه پذير سنجيده كار است [رسوا مى شديد]. (10)

در حقيقت، كسانى كه آن بهتان [داستان اِفك را [در ميان آوردند، دسته اى از شما بودند. آن [تهمت را شرّى براى خود تصوّر مكنيد بلكه براى شما در آن مصلحتى [بوده است. براى هر مردى از آنان [كه در اين كار دست داشته همان گناهى است كه مرتكب شده است، و آن كس از ايشان كه قسمت عمده آن را به گردن گرفته است عذابى سخت خواهد داشت. (11)

چرا هنگامى كه آن [بهتان را شنيديد، مردان و زنان مؤمن گمان نيك

به خود نبردند و نگفتند: «اين بهتانى آشكار است»؟ (12)

چرا چهار گواه بر [صحت آن [بهتان نياوردند؟ پس چون گواهان [لازم را نياورده اند، اينانند كه نزد خدا دروغگويانند. (13)

و اگر فضل خدا و رحمتش در دنيا و آخرت بر شما نبود، قطعاً به [سزاى آنچه در آن به دخالت پرداختيد، به شما عذابى بزرگ مى رسيد. (14)

آنگاه كه آن [بهتان را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با زبانهاى خود چيزى را كه بدان علم نداشتيد، مى گفتيد و مى پنداشتيد كه كارى سهل و ساده است با اينكه آن [امر] نزد خدا بس بزرگ بود. (15)

و [گر نه چرا وقتى آن را شنيديد نگفتيد: «براى ما سزاوار نيست كه در اين [موضوع سخن گوييم. [خداوندا،] تو منزهى، اين بهتانى بزرگ است.» (16)

خدا اندرزتان مى دهد كه هيچ گاه ديگر مثل آن را -اگر مؤمنيد- تكرار نكنيد. (17)

و خدا براى شما آيات [خود] را بيان مى كند، و خدا داناى سنجيده كار است. (18)

كسانى كه دوست دارند كه زشتكارى در ميان آنان كه ايمان آورده اند، شيوع پيدا كند، براى آنان در دنيا و آخرت عذابى پر درد خواهد بود، و خدا[ست كه مى داند و شما نمى دانيد. (19)

و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود و اينكه خدا رئوف و مهربان است [مجازات سختى در انتظارتان بود]. (20)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، پاى از پى گامهاى شيطان منهيد، و هر كس پاى بر جاى گامهاى شيطان نهد [بداند كه او به زشتكارى و ناپسند وامى دارد، و اگر فضل خدا و رحمتش بر شما نبود،

هرگز هيچ كس از شما پاك نمى شد، ولى [اين خداست كه هر كس را بخواهد پاك مى گرداند و خدا[ست كه شنواى داناست. (21)

و سرمايه داران و فراخ دولتان شما نبايد از دادن [مال به خويشاوندان و تهيدستان و مهاجران راه خدا دريغ ورزند، و بايد عفو كنند و گذشت نمايند. مگر دوست نداريد كه خدا بر شما ببخشايد؟ و خدا آمرزنده مهربان است. (22)

بى گمان، كسانى كه به زنان پاكدامن بى خبر [از همه جا] و با ايمان نسبت زنا مى دهند، در دنيا و آخرت لعنت شده اند، و براى آنها عذابى سخت خواهد بود، (23)

در روزى كه زبان و دستها و پاهايشان، بر ضد آنان براى آنچه انجام مى دادند، شهادت مى دهند. (24)

آن روز خدا جزاى شايسته آنان را به طور كامل مى دهد و خواهند دانست كه خدا همان حقيقت آشكار است. (25)

زنان پليد براى مردان پليدند، و مردان پليد براى زنان پليد. و زنان پاك براى مردان پاكند، و مردان پاك براى زنان پاك. اينان از آنچه در باره ايشان مى گويند بر كنارند، براى آنان آمرزش و روزىِ نيكو خواهد بود. (26)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، به خانه هايى كه خانه هاى شما نيست داخل مشويد تا اجازه بگيريد و بر اهل آن سلام گوييد. اين براى شما بهتر است، باشد كه پند گيريد. (27)

و اگر كسى را در آن نيافتيد، پس داخلِ آن مشويد تا به شما اجازه داده شود؛ و اگر به شما گفته شد: «برگرديد» برگرديد، كه آن براى شما سزاوارتر است، و خدا به آنچه انجام مى دهيد داناست. (28)

بر شما گناهى نيست كه به خانه هاى غيرمسكونى

-كه در آنها براى شما استفاده اى است- داخل شويد، و خدا آنچه را آشكار و آنچه را پنهان مى داريد مى داند. (29)

به مردان با ايمان بگو: «ديده فرو نهند و پاكدامنى ورزند، كه اين براى آنان پاكيزه تر است، زيرا خدا به آنچه مى كنند آگاه است.» (30)

و به زنان با ايمان بگو: «ديدگان خود را [از هر نامحرمى فرو بندند و پاكدامنى ورزند و زيورهاى خود را آشكار نگردانند مگر آنچه كه طبعاً از آن پيداست. و بايد روسرى خود را بر گردن خويش [فرو ]اندازند، و زيورهايشان را جز براى شوهرانشان يا پدرانشان يا پدران شوهرانشان يا پسرانشان يا پسران شوهرانشان يا برادرانشان يا پسران برادرانشان يا پسران خواهرانشان يا زنان [همكيش خود يا كنيزانشان يا خدمتكاران مرد كه [از زن بى نيازند يا كودكانى كه بر عورتهاى زنان وقوف حاصل نكرده اند، آشكار نكنند؛ و پاهاى خود را [به گونه اى به زمين نكوبند تا آنچه از زينتشان نهفته مى دارند معلوم گردد. اى مؤمنان، همگى [از مرد و زن به درگاه خدا توبه كنيد، اميد كه رستگار شويد. (31)

بى همسران خود، و غلامان و كنيزان درستكارتان را همسر دهيد. اگر تنگدستند، خداوند آنان را از فضل خويش بى نياز خواهد كرد، و خدا گشايشگر داناست. (32)

و كسانى كه [وسيله زناشويى نمى يابند، بايد عفت ورزند تا خدا آنان را از فضل خويش بى نياز گرداند. و از ميان غلامانتان، كسانى كه در صددند با قرارداد كتبى، خود را آزاد كنند، اگر در آنان خيرى [و توانايى پرداخت مال مى يابيد، قرارِ بازخريدِ آنها را بنويسيد، و از آن مالى كه خدا به

شما داده است به ايشان بدهيد [تا تدريجاً خود را آزاد كنند]، و كنيزان خود را -در صورتى كه تمايل به پاكدامنى دارند- براى اينكه متاع زندگى دنيا را بجوييد، به زنا وادار مكنيد، و هر كس آنان را به زور وادار كند، در حقيقت، خدا پس از اجبار نمودن ايشان، [نسبت به آنها] آمرزنده مهربان است. (33)

و قطعاً به سوى شما آياتى روشنگر و خبرى از كسانى كه پيش از شما روزگار به سر برده اند، و موعظه اى براى اهل تقوا فرود آورده ايم. (34)

خدا نور آسمانها و زمين است. مَثَل نور او چون چراغدانى است كه در آن چراغى، و آن چراغ در شيشه اى است. آن شيشه گويى اخترى درخشان است كه از درخت خجسته زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى، افروخته مى شود. نزديك است كه روغنش -هر چند بدان آتشى نرسيده باشد- روشنى بخشد. روشنىِ بر روى روشنى است. خدا هر كه را بخواهد با نور خويش هدايت مى كند، و اين مَثَلها را خدا براى مردم مى زند و خدا به هر چيزى داناست. (35)

در خانه هايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد شود. در آن [خانه ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مى كنند: (36)

مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى، آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات، به خود مشغول نمى دارد، و از روزى كه دلها و ديده ها در آن زيرورو مى شود مى هراسند. (37)

تا خدا بهتر از آنچه انجام مى دادند، به ايشان جزا دهد و از فضل خود

بر آنان بيفزايد، و خدا[ست كه هر كه را بخواهد بى حساب روزى مى دهد. (38)

و كسانى كه كفر ورزيدند، كارهايشان چون سرابى در زمينى هموار است كه تشنه، آن را آبى مى پندارد، تا چون بدان رسد آن را چيزى نيابد و خدا را نزد خويش يابد و حسابش را تمام به او دهد و خدا زودشمار است. (39)

يا [كارهايشان مانند تاريكيهايى است كه در دريايى ژرف است كه موجى آن را مى پوشاند [و] روى آن موجى [ديگر] است [و] بالاى آن ابرى است. تاريكيهايى است كه بعضى بر روى بعضى قرار گرفته است. هر گاه [غرقه دستش را بيرون آورد، به زحمت آن را مى بيند، و خدا به هر كس نورى نداده باشد او را هيچ نورى نخواهد بود. (40)

آيا ندانسته اى كه هر كه [و هر چه در آسمانها و زمين است براى خدا تسبيح مى گويند، و پرندگان [نيز] در حالى كه در آسمان پر گشوده اند [تسبيح او مى گويند]؟ همه ستايش و نيايش خود را مى دانند، و خدا به آنچه مى كنند داناست. (41)

و فرمانروايى آسمانها و زمين از آنِ خداست، و بازگشت [همه به سوى خداست. (42)

آيا ندانسته اى كه خدا[ست كه ابر را به آرامى مى راند، سپس ميان [اجزاء] آن پيوند مى دهد، آنگاه آن را متراكم مى سازد، پس دانه هاى باران را مى بينى كه از خلال آن بيرون مى آيد، و [خداست كه از آسمان از كوههايى [از ابر يخ زده ]كه در آنجاست تگرگى فرو مى ريزد؛ و هر كه را بخواهد بدان گزند مى رساند، و آن را از هر كه بخواهد باز مى دارد. نزديك است روشنىِ

برقش چشمها را بِبَرَد. (43)

خداست كه شب و روز را با هم جابجا مى كند. قطعاً در اين [تبديل براى ديده وران [درس عبرتى است. (44)

و خداست كه هر جنبنده اى را [ابتدا] از آبى آفريد. پس پاره اى از آنها بر روى شكم راه مى روند و پاره اى از آنها بر روى دو پا و بعضى از آنها بر روى چهار [پا] راه مى روند. خدا هر چه بخواهد مى آفريند. در حقيقت، خدا بر هر چيزى تواناست. (45)

قطعاً آياتى روشنگر فرود آورده ايم، و خدا هر كه را بخواهد به راه راست هدايت مى كند. (46)

و مى گويند: «به خدا و پيامبر [او] گرويديم و اطاعت كرديم.» آنگاه دسته اى از ايشان پس از اين [اقرار] روى برمى گردانند، و آنان مؤمن نيستند. (47)

و چون به سوى خدا و پيامبر او خوانده شوند، تا ميان آنان داورى كند، بناگاه دسته اى از آنها روى برمى تابند. (48)

و اگر حق به جانب ايشان باشد، به حال اطاعت به سوى او مى آيند. (49)

آيا در دلهايشان بيمارى است، يا شك دارند، يا از آن مى ترسند كه خدا و فرستاده اش بر آنان ستم ورزند؟ [نه،] بلكه خودشان ستمكارند. (50)

گفتار مؤمنان -وقتى به سوى خدا و پيامبرش خوانده شوند تا ميانشان داورى كند- تنها اين است كه مى گويند: «شنيديم و اطاعت كرديم.» اينانند كه رستگارند. (51)

و كسى كه خدا و فرستاده او را فرمان برد، و از خدا بترسد و از او پروا كند؛ آنانند كه خود كاميابند. (52)

و با سوگندهاى سخت خود به خدا سوگند ياد كردند كه اگر به آنان فرمان دهى، بى شك [براى جهاد] بيرون خواهند

آمد. بگو: «سوگند مخوريد. اطاعتى پسنديده [بهتر است كه خدا به آنچه مى كنيد داناست.» (53)

بگو: «خدا و پيامبر را اطاعت كنيد. پس اگر پشت نموديد، [بدانيد كه بر عهده اوست آنچه تكليف شده و بر عهده شماست آنچه موظّف هستيد. و اگر اطاعتش كنيد راه خواهيد يافت، و بر فرستاده [خدا] جز ابلاغ آشكار [مأموريتى نيست. (54)

خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد؛ همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد، و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند، و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند، [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند، و هر كس پس از آن به كفر گرايد؛ آنانند كه نافرمانند. (55)

و نماز را برپا كنيد و زكات را بدهيد و پيامبر [خدا] را فرمان بريد تا مورد رحمت قرار گيريد. (56)

و مپندار كسانى كه كفر ورزيدند [ما را] در زمين درمانده مى كنند؛ جايگاهشان در آتش است و چه بد بازگشتگاهى است. (57)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، قطعاً بايد غلام و كنيزهاى شما و كسانى از شما كه به [سنِ بلوغ نرسيده اند سه بار در شبانه روز از شما كسب اجازه كنند: پيش از نماز بامداد، و نيمروز كه جامه هاى خود را بيرون مى آوريد، و پس از نماز شامگاهان. [اين،] سه هنگام برهنگى شماست، نه بر شما و نه بر آنان گناهى نيست كه غير از اين [سه هنگام

گرد يكديگر بچرخيد [و با هم معاشرت نماييد]. خداوند آيات [خود] را اين گونه براى شما بيان مى كند، و خدا داناى سنجيده كار است. (58)

و چون كودكان شما به [سنِ بلوغ رسيدند، بايد از شما كسب اجازه كنند؛ همان گونه كه آنان كه پيش از ايشان بودند كسب اجازه كردند. خدا آيات خود را اين گونه براى شما بيان مى دارد، و خدا داناى سنجيده كار است. (59)

و بر زنان از كار افتاده اى كه [ديگر] اميد زناشويى ندارند گناهى نيست كه پوشش خود را كنار نهند [به شرطى كه زينتى را آشكار نكنند؛ و عفّت ورزيدن براى آنها بهتر است، و خدا شنواى داناست. (60)

بر نابينا و لنگ و بيمار و بر شما ايرادى نيست كه از خانه هاى خودتان بخوريد، يا از خانه هاى پدرانتان يا خانه هاى مادرانتان يا خانه هاى برادرانتان يا خانه هاى خواهرانتان يا خانه هاى عموهايتان يا خانه هاى عمّه هايتان يا خانه هاى داييهايتان يا خانه هاى خاله هايتان يا آن [خانه هايى كه كليدهايش را در اختيار داريد يا [خانه دوستتان. [هم چنين بر شما باكى نيست كه با هم بخوريد يا پراكنده. پس چون به خانه هايى [كه گفته شد ]درآمديد، به يكديگر سلام كنيد؛ درودى كه نزد خدا مبارك و خوش است. خداوند آيات [خود] را اين گونه براى شما بيان مى كند، اميد كه بينديشيد. (61)

جز اين نيست كه مؤمنان كسانى اند كه به خدا و پيامبرش گرويده اند، و هنگامى كه با او بر سر كارى اجتماع كردند، تا از وى كسب اجازه نكنند نمى روند. در حقيقت، كسانى كه از تو كسب اجازه مى كنند؛ آنانند كه به خدا و پيامبرش ايمان دارند.

پس چون براى برخى از كارهايشان از تو اجازه خواستند، به هر كس از آنان كه خواستى اجازه ده و برايشان آمرزش بخواه كه خدا آمرزنده مهربان است. (62)

خطاب كردن پيامبر را در ميان خود، مانند خطاب كردن بعضى از خودتان به بعضى [ديگر] قرار مدهيد. خدا مى داند [چه كسانى از شما دزدانه [از نزد او] مى گريزند. پس كسانى كه از فرمان او تمرّد مى كنند بترسند كه مبادا بلايى بديشان رسد يا به عذابى دردناك گرفتار شوند. (63)

هش دار كه آنچه در آسمانها و زمين است از آنِ خداست. به يقين آنچه را كه بر آنيد مى داند، و روزى كه به سوى او بازگردانيده مى شوند آنان را [از حقيقت آنچه انجام داده اند خبر مى دهد، و خدا به هر چيزى داناست. (64)

بزنيد و شهادتشان را هرگز نپذيريد؛ و آنها همان فاسقانند!

«5» مگر كسانى كه بعد از آن توبه كنند و جبران نمايند [كه خداوند آنها را مى بخشد] زيرا خداوند آمرزنده و مهربان است.

«6» و كسانى كه همسران خود را [به عمل منافى عفّت] متهمّ مى كنند، و گواهانى جز خودشان ندارند، هر يك از آنها بايد چهار مرتبه به نام خدا شهادت دهد كه از راستگويان است؛

«7» و در پنجمين بار بگويد كه لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد.

«8» آن زن نيز مى تواند كيفر [زنا] را از خود دور كند، به اين طريق كه چهار بار خدا را به شهادت طلبد كه آن مرد [در اين نسبتى كه به او مى دهد] از دروغگويان است.

«9» و بار پنجم بگويد كه غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد.

«10» و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اينكه او توبه پذير و حكيم است [بسيارى از شما گرفتار مجازات سخت الهى مى شديد]!

«11» مسلّماً كسانى كه آن تهمت عظيم را عنوان كردند گروهى [متشكّل و توطئه گر] از شما بودند؛ امّا گمان نكنيد اين ماجرا براى شما بد است، بلكه خير شما در آن است؛ آنها هر كدام سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند دارند؛ و از آنان كسى كه بخش مهمّ آن را بر عهده داشت عذاب عظيمى براى اوست!

«12» چرا هنگامى كه اين [تهمت] را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود [و كسى كه همچون خود آنها بود] گمان خير نبردند و نگفتند اين دروغى بزرگ و

آشكار است؟!

«13» چرا چهار شاهد براى آن نياوردند؟! اكنون كه اين گواهان را نياوردند، آنان در پيشگاه خدا دروغگويانند!

«14» و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت شامل شما نمى شد، بخاطر اين گناهى كه كرديد عذاب سختى به شما مى رسيد!

«15» به خاطر بياوريد زمانى را كه اين شايعه را از زبان يكديگر مى گرفتيد، و با دهان خود سخنى مى گفتيد كه به آن يقين نداشتيد؛ و آن را كوچك مى پنداشتيد در حالى كه نزد خدا بزرگ است!

«16» چرا هنگامى كه آن را شنيديد نگفتيد: (ما حق نداريم كه به اين سخن تكلّم كنيم؛ خداوندا منزّهى تو، اين بهتان بزرگى است)؟!

«17» خداوند شما را اندرز مى دهد كه هرگز چنين كارى را تكرار نكنيد اگر ايمان داريد!

«18» و خداوند آيات را براى شما بيان مى كند، و خدا دانا و حكيم است.

«19» كسانى كه دوست دارند زشتيها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد، عذاب دردناكى براى آنان در دنيا و آخرت است؛ و خداوند مى داند و شما نمى دانيد!

«20» و اگر فضل و رحمت الهى شامل حال شما نبود و اينكه خدا مهربان و رحيم است [مجازات سختى دامانتان را مى گرفت]!

«21» اى كسانى كه ايمان آورده ايد! از گامهاى شيطان پيروى نكنيد! هر كس پيرو شيطان شود [گمراهش مى سازد، زيرا] او به فحشا و منكر فرمان مى دهد! و اگر فضل و رحمت الهى بر شما نبود، هرگز احدى از شما پاك نمى شد؛ ولى خداوند هر كه را بخواهد تزكيه مى كند، و خدا شنوا و داناست!

«22» آنها كه از ميان شما داراى برترى [مالى] و وسعت زندگى هستند نبايد

سوگند ياد كنند كه از انفاق نسبت به نزديكان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دريغ نمايند؛ آنها بايد عفو كنند و چشم بپوشند؛ آيا دوست نمى داريد خداوند شما را ببخشد؟! و خداوند آمرزنده و مهربان است!

«23» كسانى كه زنان پاكدامن و بى خبر [از هرگونه آلودگى] و مؤمن را متهم مى سازند، در دنيا و آخرت از رحمت الهى بدورند و عذاب بزرگى براى آنهاست.

«24» در آن روز زبانها و دستها و پاهايشان بر ضدّ آنها به اعمالى كه مرتكب مى شدند گواهى مى دهد!

«25» آن روز، خداوند جزاى واقعى آنان را بى كم و كاست مى دهد؛ و مى دانند كه خداوند حق آشكار است!

«26» زنان ناپاك از آن مردان ناپاكند، و مردان ناپاك نيز به زنان ناپاك تعلّق دارند؛ و زنان پاك از آن مردان پاك، و مردان پاك از آن زنان پاكند! اينان از نسبتهاى ناروايى كه [ناپاكان] به آنان مى دهند مبرّا هستند؛ و براى آنان آمرزش [الهى] و روزى پرارزشى است!

«27» اى كسانى كه ايمان آورده ايد! در خانه هايى غير از خانه خود وارد نشويد تا اجازه بگيريد و بر اهل آن خانه سلام كنيد؛ اين براى شما بهتر است؛ شايد متذكّر شويد!

«28» و اگر كسى را در آن نيافتيد، وارد نشويد تا به شما اجازه داده شود؛ و اگر گفته شد: (بازگرديد!) بازگرديد؛ اين براى شما پاكيزه تر است؛ و خداوند به آنچه انجام مى دهيد آگاه است!

«29» [ولى] گناهى بر شما نيست كه وارد خانه هاى غير مسكونى بشويد كه در آن متاعى متعلّق به شما وجود دارد؛ و خدا آنچه را آشكار مى كنيد و آنچه را پنهان مى داريد، مى داند!

«30»

به مؤمنان بگو چشمهاى خود را [از نگاه به نامحرمان] فروگيرند، و عفاف خود را حفظ كنند؛ اين براى آنان پاكيزه تر است؛ خداوند از آنچه انجام مى دهيد آگاه است!

«31» و به آنان با ايمان بگو چشمهاى خود را [از نگاه هوس آلود] فروگيرند، و دامان خويش را حفظ كنند و زينت خود را - جز آن مقدار كه نمايان است - آشكار ننمايند و [اطراف] روسرى هاى خود را بر سينه خود افكنند [تا گردن و سينه با آن پوشانده شود]، و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان، يا پدرانشان، يا پدر شوهرانشان، يا پسرانشان، يا پسران همسرانشان، يا برادرانشان، يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان هم كيششان، يا بردگانشان [=كنيزانشان]، يا افراد سفيه كه تمايلى به زن ندارند، يا كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نيستند؛ و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته شود [و صداى خلخال كه برپا دارند به گوش رسد]. و همگى بسوى خدا بازگرديد اى مؤمنان، تا رستگار شويد!

«32» مردان و زنان بى همسر خود را همسر دهيد، همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را؛ اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بى نياز مى سازد؛ خداوند گشايش دهنده و آگاه است!

«33» و كسانى كه امكانى براى ازدواج نمى يابند، بايد پاكدامنى پيشه كنند تا خداوند از فضل خود آنان را بى نياز گرداند! و آن بردگانتان كه خواستار مكاتبه [=قرار داد مخصوص براى آزاد شدن] هستند، با آنان قرار داد ببنديد اگر رشد و صلاح در آنان احساس مى كنيد [كه بعد از آزادى، توانايى زندگى مستقل

را دارند]؛ و چيزى از مال خدا را كه به شما داده است به آنان بدهيد! و كنيزان خود را براى دستيابى متاع ناپايدار زندگى دنيا مجبور به خود فروشى نكنيد اگر خودشان مى خواهند پاك بمانند! و هر كس آنها را [بر اين كار] اجبار كند، [سپس پشيمان گردد،] خداوند بعد از اين اجبار آنها غفور و رحيم است! [توبه كنيد و بازگرديد، تا خدا شما را ببخشد!]

«34» ما بر شما آياتى فرستاديم كه حقايق بسيارى را تبيين مى كند، و اخبارى از كسانى كه پيش از شما بودند، و موعظه و اندرزى براى پرهيزگاران!

«35» خداوند نور آسمانها و زمين است؛ مثل نور خداوند همانند چراغدانى است كه در آن چراغى [پر فروغ] باشد، آن چراغ در حبابى قرار گيرد، حبابى شفاف و درخشنده همچون يك ستاره فروزان، اين چراغ با روغنى افروخته مى شود كه از درخت پربركت زيتونى گرفته شده كه نه شرقى است و نه غربى؛ [روغنش آنچنان صاف و خالص است كه] نزديك است بدون تماس با آتش شعله ور شود؛ نورى است بر فراز نورى؛ و خدا هر كس را بخواهد به نور خود هدايت مى كند، و خداوند به هر چيزى داناست.

«36» [اين چراغ پرفروغ] در خانه هايى قرار دارد كه خداوند اذن فرموده ديوارهاى آن را بالا برند [تا از دستبرد شياطين و هوسبازان در امان باشد]؛ خانه هايى كه نام خدا در آنها برده مى شود، و صبح و شام در آنها تسبيح او مى گويند...

«37» مردانى كه نه تجارت و نه معامله اى آنان را از ياد خدا و برپاداشتن نماز و اداى زكات غافل نمى كند؛ آنها از روزى مى ترسند كه

در آن، دلها و چشمها زير و رو مى شود.

«38» [آنها به سراغ اين كارها مى روند] تا خداوند آنان را به بهترين اعمالى كه انجام داده اند پاداش دهد، و از فضل خود بر پاداششان بيفزايد؛ و خداوند به هر كس بخواهد بى حساب روزى مى دهد [و از مواهب بى انتهاى خويش بهره مند مى سازد].

«39» كسانى كه كافر شدند، اعمالشان همچون سرابى است در يك كوير كه انسان تشنه از دور آن را آب مى پندارد؛ امّا هنگامى كه به سراغ آن مى آيد چيزى نمى يابد، و خدا را نزد آن مى يابد كه حساب او را بطور كامل مى دهد؛ و خداوند سريع الحساب است!

«40» يا همچون ظلماتى در يك درياى عميق و پهناور كه موج آن را پوشانده، و بر فراز آن موج ديگرى، و بر فراز آن ابرى تاريك است؛ ظلمتهايى است يكى بر فراز ديگرى، آن گونه كه هر گاه دست خود را خارج كند ممكن نيست آن را ببيند! و كسى كه خدا نورى براى او قرار نداده، نورى براى او نيست!

«41» آيا نديدى تمام آنان كه در آسمانها و زمينند براى خدا تسبيح مى كنند، و همچنين پرندگان به هنگامى كه بر فراز آسمان بال گسترده اند؟! هر يك از آنها نماز و تسبيح خود را مى داند؛ و خداوند به آنچه انجام ميدهند داناست!

«42» و از براى خداست حكومت و مالكيّت آسمانها و زمين؛ و بازگشت [تمامى موجودات] بسوى اوست!

«43» آيا نديدى كه خداوند ابرهايى را به آرامى مى راند، سپس ميان آنها پيوند مى دهد، و بعد آن را متراكم مى سازد؟! در اين حال، دانه هاى باران را مى بينى كه از لابه لاى آن خارج مى شود؛

و از آسمان - از كوه هايى كه در آن است [=ابرهايى كه همچون كوه ها انباشته شده اند] - دانه هاى تگرگ نازل مى كند، و هر كس را بخواهد بوسيله آن زيان مى رساند، و از هر كس بخواهد اين زيان را برطرف مى كند؛ نزديك است درخشندگى برق آن [ابرها] چشمها را ببرد!

«44» خداوند شب و روز را دگرگون مى سازد؛ در اين عبرتى است براى صاحبان بصيرت!

«45» و خداوند هر جنبنده اى را از آبى آفريد؛ گروهى از آنها بر شكم خود راه مى روند، و گروهى بر دو پاى خود، و گروهى بر چهار پا راه مى روند؛ خداوند هر چه را بخواهد مى آفريند، زيرا خدا بر همه چيز تواناست!

«46» ما آيات روشنگرى نازل كرديم؛ و خدا هر كه را بخواهد به صراط مستقيم هدايت مى كند!

«47» آنها مى گويند: (به خدا و پيامبر ايمان داريم و اطاعت مى كنيم!) ولى بعد از اين ادّعا، گروهى از آنان رويگردان مى شوند؛ آنها [در حقيقت] مؤمن نيستند!

«48» و هنگامى كه از آنان دعوت شود كه بسوى خدا و پيامبرش بيايند تا در ميانشان داورى كند، ناگهان گروهى از آنان رويگردان مى شوند!

«49» ولى اگر حق داشته باشند [و داورى به نفع آنان شود] با سرعت و تسليم بسوى او مى آيند!

«50» آيا در دلهاى آنان بيمارى است، يا شكّ و ترديد دارند، يا مى ترسند خدا و رسولش بر آنان ستم كنند؟! نه، بلكه آنها خودشان ستمگرند!

«51» سخن مؤمنان، هنگامى كه بسوى خدا و رسولش دعوت شوند تا ميان آنان داورى كند، تنها اين است كه مى گويند: (شنيديم و اطاعت كرديم!) و اينها همان رستگاران واقعى هستند.

«52» و هر كس

خدا و پيامبرش را اطاعت كند، و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهيزد، چنين كسانى همان پيروزمندان واقعى هستند!

«53» آنها با نهايت تأكيد سوگند ياد كردند كه اگر به آنان فرمان دهى، [از خانه و اموال خود] بيرون مى روند [و جان را در طبق اخلاص گذارده تقديم مى كنند]؛ بگو: (سوگند ياد نكنيد؛ شما طاعت خالصانه نشان دهيد كه خداوند به آنچه انجام مى دهيد آگاه است!)

«54» بگو: (خدا را اطاعت كنيد، و از پيامبرش فرمان بريد! و اگر سرپيچى نماييد، پيامبر مسؤول اعمال خويش است و شما مسؤول اعمال خود! امّا اگر از او اطاعت كنيد، هدايت خواهيد شد؛ و بر پيامبر چيزى جز رساندن آشكار نيست!)

«55» خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند وعده مى دهد كه قطعاً آنان را حكمران روى زمين خواهد كرد، همان گونه كه به پيشينيان آنها خلافت روى زمين را بخشيد؛ و دين و آيينى را كه براى آنان پسنديده، پابرجا و ريشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنيّت و آرامش مبدّل مى كند، آنچنان كه تنها مرا مى پرستند و چيزى را شريك من نخواهند ساخت. و كسانى كه پس از آن كافر شوند، آنها فاسقانند.

«56» و نماز را برپا داريد، و زكات را بدهيد، و رسول [خدا] را اطاعت كنيد تا مشمول رحمت [او] شويد.

«57» گمان مبر كافران مى توانند از چنگال مجازات الهى در زمين فرار كنند! جايگاه آنان آتش است، و چه بد جايگاهى است!

«58» اى كسانى كه ايمان آورده ايد! بردگان شما، و همچنين كودكانتان كه به حدّ بلوغ نرسيده اند، در سه وقت بايد

از شما اجازه بگيرند: پيش از نماز صبح، و نيمروز هنگامى كه لباسهاى [معمولى] خود را بيرون مى آوريد، و بعد از نماز عشا؛ اين سه وقت خصوصى براى شماست؛ امّا بعد از اين سه وقت، گناهى بر شما و بر آنان نيست [كه بدون اذن وارد شوند] و بر گرد يكديگر بگرديد [و با صفا و صميميّت به يكديگر خدمت نماييد]. اين گونه خداوند آيات را براى شما بيان مى كند، و خداوند دانا و حكيم است!

«59» و هنگامى كه اطفال شما به سنّ بلوغ رسند بايد اجازه بگيرند، همان گونه كه اشخاصى كه پيش از آنان بودند اجازه مى گرفتند؛ اينچنين خداوند آياتش را براى شما بيان مى كند، و خدا دانا و حكيم است!

«60» و زنان از كارافتاده اى كه اميد به ازدواج ندارند، گناهى بر آنان نيست كه لباسهاى [رويين] خود را بر زمين بگذارند، بشرط اينكه در برابر مردم خودآرايى نكنند؛ و اگر خود را بپوشانند براى آنان بهتر است؛ و خداوند شنوا و داناست.

«61» بر نابينا و افراد لنگ و بيمار گناهى نيست [كه با شما هم غذا شوند]، و بر شما نيز گناهى نيست كه از خانه هاى خودتان [=خانه هاى فرزندان يا همسرانتان كه خانه خود شما محسوب مى شود بدون اجازه خاصّى] غذا بخوريد؛ و همچنين خانه هاى پدرانتان، يا خانه هاى مادرانتان، يا خانه هاى برادرانتان، يا خانه هاى خواهرانتان، يا خانه هاى عموهايتان، يا خانه هاى عمّه هايتان، يا خانه هاى داييهايتان، يا خانه هاى خاله هايتان، يا خانه اى كه كليدش در اختيار شماست، يا خانه هاى دوستانتان، بر شما گناهى نيست كه بطور دسته جمعى يا جداگانه غذا بخوريد؛ و هنگامى كه داخل خانه اى شديد، بر خويشتن سلام كنيد، سلام

و تحيّتى از سوى خداوند، سلامى پربركت و پاكيزه! اين گونه خداوند آيات را براى شما روشن مى كند، باشد كه بينديشيد!

«62» مؤمنان واقعى كسانى هستند كه به خدا و رسولش ايمان آورده اند و هنگامى كه در كار مهمّى با او باشند، بى اجازه او جايى نمى روند؛ كسانى كه از تو اجازه مى گيرند، براستى به خدا و پيامبرش ايمان آورده اند! در اين صورت، هر گاه براى بعضى كارهاى مهمّ خود از تو اجازه بخواهند، به هر يك از آنان كه مى خواهى [و صلاح مى بينى] اجازه ده، و برايشان از خدا آمرزش بخواه كه خداوند آمرزنده و مهربان است!

«63» صدا كردن پيامبر را در ميان خود، مانند صدا كردن يكديگر قرار ندهى؛ خداوند كسانى از شما را كه پشت سر ديگران پنهان مى شوند، و يكى پس از ديگرى فرار مى كنند مى داند! پس آنان كه فرمان او را مخالفت مى كنند، بايد بترسند از اينكه فتنه اى دامنشان را بگيرد، يا عذابى دردناك به آنها برسد!

«64» آگاه باشيد كه براى خداست آنچه در آسمانها و زمين است؛ او مى داند آنچه را كه شما بر آن هستيد، و [مى داند] روزى را كه بسوى او بازمى گردند؛ و [در آن روز] آنها را از اعمالى كه انجام دادند آگاه مى سازد؛ و خداوند به هر چيزى داناست!

و اگر به خدا و روز قيامت ايمان داريد، نبايد شما را در [اجراى] دين خدا درباره آن دو نفر دلسوزى و مهربانى بگيرد، و بايد گروهى از مؤمنان، شاهد مجازات آن دو نفر باشند. (2)

مرد زناكار نبايد جز با زن زناكار يا مشرك ازدواج كند، و زن زناكار نبايد جز با مرد زناكار يا مشرك ازدواج نمايد، و اين [ازدواج] بر مؤمنان حرام شده است. (3)

و كسانى كه زنان عفيفه پاكدامن را به زنا متهم مى كنند، سپس چهار شاهد نمى آورند، پس به آنان هشتاد تازيانه بزنيد، و هرگز شهادتى را از آنان نپذيريد، و اينانند كه در حقيقت فاسق اند. (4)

مگر كسانى كه بعد از آن توبه كنند و مفاسد خود را اصلاح نمايند كه بدون ترديد خدا [نسبت به آنان] بسيار آمرزنده و مهربان است. (5)

و كسانى كه همسران خود را متهم به زنا مى كنند و بر آنان شاهدانى جز خودشان نباشد، پس هر كدام از آن شوهران [براى اثبات اتهامش] بايد چهار بار شهادت دهد كه سوگند به خدا، او [درباره همسرش] در اين زمينه قطعاً راست مى گويد، (6)

و [شهادت] پنجم اين است كه [بگويد:] لعنت خدا بر او باد اگر [در اين اتهام بستن] دروغگو باشد؛ (7)

و مجازات را از آن زنى كه مورد اتهام قرار گرفته دفع مى كند اينكه چهار بار شهادت دهد كه سوگند به خدا، آن مرد دروغگوست، (8)

و [شهادت] پنجم اين است كه [بگويد:] خشم خدا بر او باد اگر [آن مرد در اين اتهام بستن] راستگو باشد. (9)

و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، و اينكه خدا

بسيار توبه پذير و حكيم است [به كيفرهاى بسيار سختى دچار مى شديد.] (10)

به يقين كسانى كه آن تهمت [بزرگ] را [درباره يكى از همسران پيامبر به ميان] آوردند، گروهى [هم دست و هم فكر] از [ميان] خود شما بودند، آن را براى خود شرّى مپنداريد، بلكه آن براى شما خير است، براى هر مردى از آنان كيفرى به ميزان گناهى است كه مرتكب شده، و آن كس كه بخش عمده آن را بر عهده گرفته است، برايش عذابى بزرگ است. (11)

چرا هنگامى كه آن [تهمت بزرگ] را شنيديد، مردان و زنان مؤمن به خودشان گمان نيك نبردند [كه اين تهمت كار اهل ايمان نيست] و نگفتند: اين تهمتى آشكار [از سوى منافقان] است؟! [كه مى خواهند در ميان اهل ايمان فتنه و آشوب و بدبينى ايجاد كنند] (12)

چرا بر آن تهمت، چهار شاهد نياوردند؟ و چون شاهدان را نياوردند، پس خود آنان نزد خدا محكوم به دروغگويى اند؛ (13)

و اگر فضل و رحمت خدا در دنيا و آخرت بر شما نبود، به يقين به خاطر آن تهمت بزرگى كه در آن وارد شديد، عذابى بزرگ به شما مى رسيد. (14)

چون [كه آن تهمت بزرگ را] زبان به زبان از يكديگر مى گرفتيد و با دهان هايتان چيزى مى گفتيد كه هيچ معرفت و شناختى به آن نداشتيد و آن را [عملى] ناچيز و سبك مى پنداشتيد و در حالى كه نزد خدا بزرگ بود. (15)

و چرا وقتى كه آن را شنيديد نگفتيد: ما را نسزد [و هيچ جايز نيست] كه به اين تهمت بزرگ زبان بگشاييم، شگفتا! اين بهتانى بزرگ است. (16)

خدا شما را اندرز

مى دهد كه اگر ايمان داريد، هرگز مانند آن را [در حقّ كسى] تكرار نكنيد. (17)

و خدا آيات [خود] را براى شما بيان مى كند، و خدا دانا و حكيم است. (18)

كسانى كه دوست دارند كارهاى بسيار زشت [مانند آن تهمت بزرگ] در ميان اهل ايمان شايع شود، در دنيا و آخرت عذابى دردناك خواهند داشت، و خدا [آنان را] مى شناسد و شما نمى شناسيد. (19)

و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، و اينكه خدا رؤوف و مهربان است [به كيفرهاى بسيار سختى دچار مى شديد.] (20)

اى مؤمنان! از گام هاى شيطان پيروى نكنيد؛ و هر كه از گام هاى شيطان پيروى كند [هلاك مى شود] زيرا شيطان به كار بسيار زشت و عمل ناپسند فرمان مى دهد؛ و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، هرگز احدى از شما [از عقايد باطل و اعمال و اخلاق ناپسند] پاك نمى شد، ولى خدا هر كه را بخواهد پاك مى كند؛ و خدا شنوا و داناست. (21)

و از ميان شما كسانى كه دارندگان ثروت و گشايش مالى هستند، نبايد سوگند ياد كنند كه از انفاق مال به خويشاوندان و تهى دستان و مهاجرانِ در راه خدا دريغ ورزند، و بايد [بدى آنان را كه براى شما مؤمنان توانگر سبب خوددارى از انفاق شده] عفو كنند و از مجازات درگذرند؛ آيا دوست نمى داريد خدا شما را بيامرزد؟ [اگر دوست داريد، پس شما هم ديگران را مورد عفو و گذشت قرار دهيد]؛ و خدا بسيار آمرزنده و مهربان است. (22)

بى ترديد كسانى كه زنان عفيفه پاكدامن باايمان را [كه از شدت ايمان از بى عفتى و گناه بى خبرند] متهم به

زنا كنند، در دنيا و آخرت لعنت مى شوند، و براى آنان عذابى برزگ است. (23)

[در] روزى كه زبان ها و دست ها و پاهايشان بر ضد آنان به گناهانى كه همواره انجام مى دادند، شهادت دهند. (24)

در آن روز خدا كيفر به حق آنان را به طور كامل مى دهد، و خواهند دانست كه خدا همان حقّ آشكار است. (25)

زنان پليد براى مردان پليد و مردان پليد براى زنان پليدند، و زنان پاك براى مردان پاك و مردان پاك براى زنان پاك اند، اين پاكان از سخنان ناروايى كه [تهمت زنندگان] درباره آنان مى گويند، مبرّا و پاك هستند، براى آنان آمرزش و رزق نيكويى است. (26)

اى اهل ايمان! به خانه هايى غير از خانه هاى خودتان وارد نشويد تا آنكه اجازه بگيريد، و بر اهل آنها سلام كنيد، [رعايت] اين [امور اخلاقى] براى شما بهتر است، باشد كه متذكّر شويد. (27)

نهايتاً اگر كسى را در آنها نيافتيد، پس وارد آن نشويد تا به شما اجازه دهند، و اگر به شما گويند: برگرديد، پس برگرديد كه اين براى شما پاكيزه تر است، و خدا به آنچه انجام مى دهيد، داناست. (28)

و بر شما گناهى نيست كه به خانه هاى غير مسكونى كه در آنها كالا و متاع و سودى داريد وارد شويد، و خدا آنچه را آشكار مى كنيد و آنچه را پنهان مى داريد، مى داند. (29)

به مردان مؤمن بگو: چشمان خود را [از آنچه حرام است مانند ديدن زنان نامحرم و عورت ديگران] فرو بندند، و شرمگاه خود را حفظ كنند، اين براى آنان پاكيزه تر است، قطعاً خدا به كارهايى كه انجام مى دهند، آگاه است. (30)

و به زنان باايمان

بگو: چشمان خود را از آنچه حرام است فرو بندند، و شرمگاه خود را حفظ كنند، و زينت خود را [مانند لباس هاى زيبا، گوشواره و گردن بند] مگر مقدارى كه [طبيعتاً مانند انگشتر و حنا و سرمه، بر دست و صورت] پيداست [در برابر كسى] آشكار نكنند، و [براى پوشاندن گردن و سينه] مقنعه هاى خود را به روى گريبان هايشان بيندازند، و زينت خود را آشكار نكنند مگر براى شوهرانشان، يا پدرانشان، يا پدران شوهرانشان، يا پسرانشان، يا پسران شوهرانشان، يا برادرانشان، يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان [هم كيش خود]شان، يا بردگان زر خريدشان، يا خدمتكارانشان از مردانى كه ساده لوح و كم عقل اند و نياز شهوانى حس نمى كنند، يا كودكانى كه [به سنّ تميز دادن خوب و بد نسبت به اميال جنسى] نرسيده اند. و زنان نبايد پاهايشان را [هنگام راه رفتن آن گونه] به زمين بزنند تا آنچه از زينت هايشان پنهان مى دارند [به وسيله نامحرمان] شناخته شود. و [شما] اى مؤمنان! همگى به سوى خدا بازگرديد تا رستگار شويد. (31)

[مردان و زنان] بى همسران و غلامان و كنيزان شايسته خود را همسر دهيد؛ اگر تهيدست اند، خدا آنان را از فضل خود بى نياز مى كند؛ و خدا بسيار عطا كننده و داناست. (32)

و كسانى كه [وسيله] ازدواجى نمى يابند بايد پاكدامنى پيشه كنند تا خدا آنان را از فضل خود توانگرشان سازد. و كسانى از بردگانتان كه درخواست نوشتن قرارداد [براى فعاليت اقتصادى و پرداخت مبلغى به مالك خود براى آزاد شدن] دارند، اگر در آنان [براى عقد اين قرارداد] شايستگى سراغ داريد با آنان قرارداد ببنديد، و چيزى از مال خدا را كه

به شما عطا كرده است به آنان بدهيد، و كنيزان خود را كه مى خواهند پاكدامن باشند، براى به دست آوردن متاع ناچيز و زودگذر زندگى دنيا به زنا وادار مكنيد، و هر كه آنان را وادار [به زنا] كند، به يقين خدا پس از مجبور شدنشان [نسبت به آنان] بسيار آمرزنده و مهربان است. (33)

و بى ترديد آياتى روشن و سرگذشتى از آنان كه پيش از شما درگذشتند و پندى براى پرهيزكاران به سوى شما نازل كرديم. (34)

خدا نور آسمان ها و زمين است؛ وصف نورش مانند چراغدانى است كه در آن، چراغ پر فروغى است، و آن چراغ در ميان قنديل بلورينى است، كه آن قنديل بلورين گويى ستاره تابانى است، [و آن چراغ] از [روغن] درخت زيتونى پربركت كه نه شرقى است و نه غربى افروخته مى شود، [و] روغن آن [از پاكى و صافى] نزديك است روشنى بدهد گرچه آتشى به آن نرسيده باشد، نورى است بر فراز نورى؛ خدا هر كس را بخواهد به سوى نور خود هدايت مى كند، و خدا براى مردم مثل ها مى زند [تا حقايق را بفهمند] و خدا به همه چيز داناست. (35)

[اين نور] در خانه هايى است كه خدا اذن داده [شأن و منزلت و قدر و عظمت آنها] رفعت يابند و نامش در آنها ذكر شود، همواره در آن خانه ها صبح و شام او را تسبيح مى گويند. (36)

مردانى كه تجارت و داد و ستد آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زكات بازنمى دارد، [و] پيوسته از روزى كه دل ها و ديده ها در آن زير و رو مى شود، مى ترسند. (37)

[اين گونه عمل

مى كنند] تا خدا آنان را بر [پايه] نيكوترين عملى كه انجام داده اند پاداش دهد، و از فضلش براى آنان بيفزايد، خدا به هر كه بخواهد بى حساب روزى مى دهد. (38)

و كافران اعمالشان مانند سرابى در بيابانى مسطّح و صاف است كه تشنه، آن را [از دور] آب مى پندارد، تا وقتى كه به آن رسد آن را چيزى نيابد، و خدا را نزد اعمالش مى يابد كه حسابش را كامل و تمام مى دهد، و خدا حسابرسى سريع است. (39)

يا [اعمالشان] مانند تاريكى هايى است در دريايى بسيار عميق كه همواره موجى آن را مى پوشاند، و بالاى آن موجى ديگر است، و بر فراز آن ابرى است، تاريكى هايى است برخى بالاى برخى ديگر؛ [مبتلاى اين امواج و تاريكى ها] هرگاه دستش را بيرون آورد، بعيد است آن را ببيند. و كسى كه خدا نورى براى او قرار نداده است، براى او هيچ نورى نيست. (40)

آيا ندانسته اى كه هركه در آسمان ها و زمين است و پرندگان بال گشوده، خدا را تسبيح مى گويند؟ به يقين هريك نماز و تسبيح خود را مى داند؛ و خدا به آنچه انجام مى دهند داناست. (41)

و مالكيّت و فرمانروايى آسمان ها و زمين فقط در سيطره خداست، و بازگشت همه به سوى خداست. (42)

آيا ندانسته اى كه خدا ابرى را [به آرامى] مى راند، آن گاه ميان [اجزاى] آن پيوند برقرار مى كند، سپس آن را انبوه و متراكم مى سازد، پس مى بينى كه باران از لابلاى آن بيرون مى آيد، و از آسمان از كوه هايى كه در آن ابر يخ زده است، تگرگى فرو مى ريزد، پس آسيب آن را به هر كه بخواهد مى رساند، و از هر كه بخواهد

برطرف مى كند، نزديك است درخشندگى برقش ديده ها را كور كند. (43)

خدا شب و روز را [دگرگون و] جابجا مى كند؛ مسلماً در اين دگرگونى و جابجايى عبرتى براى صاحبان بصيرت است. (44)

و خدا هر جنبده اى را از آبى [كه به صورت نطفه بود] آفريد، پس گروهى از آنها بر شكمشان راه مى روند، و برخى از آنها به روى دو پا حركت مى كنند، و بعضى از آنها به روى چهار پا راه مى روند. خدا آنچه را بخواهد مى آفريند؛ مسلماً خدا بر هر كارى تواناست. (45)

همانا آياتى روشن نازل كرديم؛ و خدا هر كه را بخواهد به راهى راست راهنمايى مى كند. (46)

و مى گويند: به خدا و اين پيامبر ايمان آورديم و اطاعت كرديم، سپس گروهى از آنان پس از اين [اعتراف] روى مى گردانند، و اينان مؤمن [واقعى] نيستند. (47)

و زمانى كه آنان را به سوى خدا و پيامبرش مى خوانند تا [نسبت به اختلافاتى كه دارند] ميانشان داورى كند، ناگهان گروهى از آنان روى گردان مى شوند. (48)

ولى اگر [بفهمند كه] داورى حق به سود آنان مى باشد، مطيعانه به سوى آن آيند. (49)

آيا در دل هايشان بيمارى [نفاق] است يا [در دين خدا] شك كرده اند يا مى ترسند كه خدا و پيامبرش بر آنان ستم كند؟ [چنين نيست] بلكه اينان خود ستمكارند. (50)

گفتار مؤمنان هنگامى كه آنان را به سوى خدا و پيامبرش مى خوانند تا ميانشان داورى كند، فقط اين است كه مى گويند: شنيديم و اطاعت كرديم و اينانند كه رستگارند. (51)

و كسانى كه از خدا و پيامبرش اطاعت كنند و از خدا بترسند و از او پروا نمايند، پس آنان همان كاميابانند.

(52)

و با سخت ترين سوگندهايشان به خدا سوگند خوردند كه اگر به آنان [براى بيرون رفتن به سوى جهاد] فرمان دهى حتماً بيرون مى روند، بگو: سوگند نخوريد، [آنچه بر شما واجب است] اطاعت پسنديده است [نه سوگند]، به يقين خدا به آنچه انجام مى دهيد، آگاه است. (53)

بگو: خدا را [در همه امور] اطاعت كنيد و اين پيامبر را نيز اطاعت كنيد؛ پس اگر روى بگردانيد [زيانى متوجه پيامبر نمى شود، زيرا] بر او فقط آن [مسؤوليتى] است كه بر عهده اش نهاده شده و بر شما هم آن [مسؤوليتى] است كه بر عهده شما نهاده شده است. و اگر او را اطاعت كنيد هدايت مى يابيد. و بر عهده اين پيامبر جز رساندن آشكار [پيام وحى] نيست. (54)

خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در زمين جانشين [ديگران] كند، همان گونه كه پيشينيان آنان را جانشين [ديگران] كرد، و قطعاً دينشان را كه براى آنان پسنديده به سودشان استوار و محكم نمايد، و يقيناً ترس و بيمشان را تبديل به امنيت كند، [تا جايى كه] فقط مرا بپرستند [و] هيچ چيزى را شريك من نگيرند. و آنان كه پس از اين نعمت هاى ويژه ناسپاسى ورزند [در حقيقت] فاسق اند. (55)

و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد، و اين پيامبر را اطاعت كنيد تا مورد رحمت قرار گيريد. (56)

گمان مكن كسانى كه كافر شدند [براى آنان ميسر است كه] عاجز كننده [خدا] در زمين باشند [تا بتوانند از دسترس قدرت او بيرون روند]؛ و جايگاهشان آتش است، و بد جايگاهى است.

(57)

اى اهل ايمان! بايد بردگانتان و كسانى از شما كه به مرز بلوغ نرسيده اند [هنگام ورود به خلوت خانه شخصى شما] سه بار [در سه زمان] از شما اجازه بگيرند، پيش از نماز صبح، و هنگام [استراحت] نيم روز كه جامه هايتان را كنار مى نهيد، و پس از نماز عشا؛ [اين زمان ها] سه زمان خلوت شماست، بعد از اين سه زمان بر شما و آنان گناهى نيست [كه بدون اجازه وارد شوند؛ زيرا آنان] همواره نزد شما در رفت و آمدند و با يكديگر نشست و برخاست داريد. اين گونه خدا آياتش را براى شما بيان مى كند، و خدا دانا و حكيم است. (58)

و هنگامى كه كودكان شما به مرز بلوغ رسيدند، بايد [براى ورود به خلوت خانه شخصى شما] اجازه بگيرند، همان گونه كه كسانى كه پيش از آنان [به مرز بلوغ رسيده بودند] اجازه مى گرفتند. خدا اين گونه آياتش را براى شما بيان مى كند؛ و خدا دانا و حكيم است. (59)

و بر زنان از كار افتاده اى كه اميد ازدواجى ندارند، گناهى نيست كه حجاب و روپوش خود را كنار بگذارند، در صورتى كه با زيور و آرايش خويش قصد خودآرايى نداشته باشند. و پاكدامنى براى آنان بهتر است؛ و خدا شنوا و داناست. (60)

بر نابينا و لنگ و بيمار و خود شما گناهى نيست كه [بدون هيچ اجازه اى از خانه هايى كه ذكر مى شود، غذا] بخوريد: از خانه هاى خودتان، يا خانه هاى پدرانتان، يا خانه هاى مادرانتان يا خانه هاى برادرانتان، يا خانه هاى خواهرانتان، يا خانه هاى عموهايتان، يا خانه هاى عمّه هايتان، يا خانه هاى دايى هايتان، يا خانه هاى خاله هايتان، يا خانه هايى كه كليدهايشان در اختيار شماست، يا

خانه هاى دوستانتان؛ بر شما گناهى نيست كه [با ديگر اعضاى خانواده خود] دسته جمعى يا جدا جدا غذا بخوريد. پس هرگاه به خانه هايى [كه ذكر شد] وارد شديد، بر خودتان سلام كنيد كه درودى است از سوى خدا [درودى] پربركت و پاكيزه، خدا اين گونه آيات را براى شما بيان مى كند تا بينديشيد. (61)

مؤمنان فقط آنانند كه به خدا و پيامبرش ايمان آورده اند، و هنگامى كه بر سر كار مهمى [كه طبيعتاً مردم را گرد هم مى آورد] با پيامبر باشند تا از او اجازه نگيرند [از نزد او] نمى روند. به راستى كسانى كه [براى رفتن] از تو اجازه مى گيرند، آنانند كه به خدا و پيامبرش ايمان دارند. پس هنگامى كه براى برخى از كارهايشان از تو اجازه مى خواهند، به هر كدام از آنان كه خواستى اجازه بده و از خدا براى آنان آمرزش بخواه؛ زيرا خدا بسيار آمرزنده و مهربان است. (62)

دعوت پيامبر را [به ايمان، عمل صالح و امور اجتماعى] در ميان خود مانند دعوت بعضى از شما از بعضى ديگر قرار ندهيد، خدا كسانى از شما را كه براى [بى اعتنايى به دعوت پيامبر] با پنهان شدن پشت سر ديگران آهسته از نزد او بيرون مى روند مى شناسد. پس بايد كسانى كه از فرمانش سرپيچى مى كنند، برحذر باشند از اينكه بلايى [در دنيا] يا عذابى دردناك [در آخرت] به ايشان رسد. (63)

آگاه باشيد! كه آنچه در آسمان ها و زمين است فقط در سيطره مالكيّت و فرمانروايى خداست. به يقين آنچه را كه شما [از حالات، اعمال و خواسته ها] بر آن هستيد مى داند، و روزى را كه [براى حسابرسى] به سوى او باز

گردانده مى شوند، پس آنان را به آنچه انجام داده اند، آگاه مى كند و خدا به همه چيز داناست. (64)

براى رفع حد بايد از آن زن و مرد نخست مرد چهار مرتبه شهادت و قسم به نام خدا ياد كند كه البته او در اين دعوى زنا از راستگويانست (6)

و بار پنجم قسم ياد كند كه لعن خدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد (7)

پس چون بعد از اين پنج قسم شوهر بر زن حد لازم آيد براى رفع عذاب حد آن زننيز نخست چهار مرتبه شهادت و قسم به نام خدا ياد كند كه البته شوهرش دروغ ميگويد (8)

و بار پنجم قسم ياد كند كه غضب خدا بر او اگر اين مرد در اين دعوى از راستگويان باشد (9)

و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما مومنان نبود و اگر نه اين بود كه خداى مهربان البته توبه پذير است و كار به حكمت كند حدود و تكليف را چنين آسان نمى گرفت و به توبه رفع عذاب از شما نميكرد (10)

همانا آن گروه منافقان كه بهتان به شما مسلمين بستند و به عايشه تهمت كار ناشايست زدند كه رسول و مومنان را بيازارند نپنداريد ضررى به آبروى شما ميرسد بلكه خير و ثواب نيز چون بر تهمت صبر كنيد از خدا خواهيد يافت و هر يك از آنها به عقاب اعمال خود خواهند رسيد و آن كس از منافقان كه راس و منشا اين بهتان بزرگ گشت هم او به عذابى بسيار سخت معذب خواهد شد (11)

آيا سزاوار اين نبود كه شما مومنان زن و مردتان چون از منافقان چنين بهتان و دروغها شنيديد حسن ظنتان درباره يكديگر بيشتر شده و گوئيد اين سخن

منافقان دروغى است آشكار كه براى طعن رسول (ص) و تفرقه بين مسلمين ميگويند (12)

چرا منافقان بر دعوى خود چهار شاهد عادل اقامه نكردند پس حالى كه شاهد نياوردند البته نزد خدا مردمى دروغ زنند (13)

و اگر فضل و رحمت خدا در دنيا و عقبى شامل حال شما مومنان نبود به مجرد خوضدر اينگونه سخنان نفاق انگيز به شما عذاب سخت ميرسيد (14)

زيرا شما آن سخنان دروغ منافقان را از زبان يكديگر تلقى كرده و حرفى بر زبان ميگوئيد كه علم به آن نداريد و اين تهمت است و كار را سهل و كوچك مى پنداريد در صورتى كه نزد خدا گناهى بسيار بزرگ است (15)

چرا به محض شنيدن اين سخن منافقان نگفتيد كه هرگز ما را تكلم به اين روا نيستمنزه و پاك خدايا اين بهتان بزرگ و تهمت محض است؟ (16)

خدا به شما مومنان موعظه و اندرز ميكند كه زنهار ديگر گرد اين سخن اگر اهل ايمانيد هرگز نگرديد (17)

و خدا آيات خود را براى شما بيان فرمود كه او به حقايق امور و سرائر خلق دانا و به مصالح بندگان و نظام عالم كاملا آگاهست (18)

آنان كه چون عبد الله ابى سلول و منافقان ديگر دوست ميدارند كه در ميان اهلايمان كار منكرى را اشاعه و شهرت دهند آنها را در دنيا و آخرت عذاب دردناك خواهد بود و خدا فتنه گرى و دروغشان را ميداند و شما نميدانيد (19)

و اگر فضل و رحمت خدا و رصفت و مهربانى او شامل حال شما مومنان نبود در عقاب گناهتان تعجيل كردى و توبه نپذيرفتى (20)

اى كسانى كه به خدا ايمان آورده ايد زنهار پيروى شيطان مكنيد كه هر كس قدمبه قدم از پى شيطان رفت او به كار زشت منكرش واميدارد و عاقبت هلاك ميگردد و اگر فضل و رحمت خدا شامل شما نبود احدى از شما از گناه و زشتى پاك و پاكيزه نشدى ليكن خدا هر كس را ميخواهد منزه و پاك ميگرداند كه خدا شنواى نداى خلق و دانا به احوال بندگان است (21)

و نبايد صاحبان ثروت و نعمت درباره خويشاوندان خود و در حق مسكينان و مهاجران راه خدا از بخشش و انفاق كوتاهى كنند و به موجب رنجشى ترك احسان كنند چون ابوبكر كه بمسطح پسر خاله خود براى آنكه از اصحاب افك به عايشه شد منع انفاق نمود بايد مومنان هميشه بلند همت بوده و با خلق عفو و صفح پيشه كنند و از بديها درگذرند آيا دوست نميداريد كه خدا هم در حق شما مغفرت و احسان فرمايد؟ كه خدا بسيار در حق خلق آمرزنده و مهربانست (22)

كسانى كه به زنان باايمان عفيفه مبرا و بى خبر از كار بد تهمت بندند محققادر دنيا و آخرت ملعون و محروم از رحمت حق شدند و هم آنان به عذاب سخت معذب خواهند شد (23)

بترسند از روزى كه زبان و دست و پاى ايشان بر اعمال ناشايسته آنها گواهى دهد (24)

كه در آن روز خدا حساب و كيفر آنها را تمام و كامل خواهد پرداخت (25)

آنان بدكار و ناپاك شايسته مردانى بدين وصفند و مردان زشتكار ناپاك نيز شايسته زنانى بدين صفتند و بالعكس زنان پاكيزه نيكو لايق مردانى

چنين و مردان پاكيزه نيكو لايق زنانى همين گونه اند و اين پاكيزگان از سخنان بهتانى كه ناپاكان درباره آنان گويند منزهند و از خدا بر ايشان آمرزش و رزق نيكوست (26)

اى اهل ايمان هرگز به هيچ خانه مگر خانه هاى خودتان تا با صاحبش انس و اجازه نداريد وارد نشويد و چون رخصت يافته و داخل شويد به اهل آن خانه نخست سلام كنيد و آداب و تحيت بجاى آريد كه اين ورود با اجازه و تحيت براى حسن معاشرت و ادب انسانيت شما را بسى بهتر است تا باشد كه متذكر شئون يكديگر و حافظ آداب رفاقت شويد (27)

و اگر به خانه اى كسى را نيافتيد باز وارد نشويد تا اجازه يافته آنگه درآئيد تا به سرقت و جسارت متهم نشويد و چون به خانه اى درآمديد و گفتند برگرديد بزودى بازگرديد كه اين بر تنزيه و پاكى شما بهتر است و خدا به هر چه ميكنيد داناست (28)

باكى بر شما نيست كه به خانه غير مسكونى كه در آن متاعى داريد بى اجازه درآئيد و بدانيد كه خدا به همه كار آشكار و پنهان شما آگاهست (29)

اى رسول ما، مردان مومن را بگو تا چشمها از نگاه ناروا بپوشند و فروج و اندامشان را از كار زشت با آنان محفوظ دارند كه اين بر پاكيزگى جسم و جان شما اصلحاست و البته خدا بهر چه كنيد كاملا آگاهست (30)

اى رسول زنان مومن را بگو تا چشمها از نگاه ناروا بپوشند و فروج و اندامشان را از عمل زشت محفوظ دارند و زينت و آرايش خود جز آنچه

قهرا ظاهر ميشود بربيگانه آشكار نسازند و بايد سينه و بر و دوش خود را به مقنعه بپوشانند و زينت و جمال خود را آشكار نسازند جز براى شوهران خود و پدران شوهر و پسران خود و پسران شوهر و برادران خود و پسران برادر و خواهران خود و زنان خود يعنى زنان مسلمه و كنيزان ملكى خويش و اتباع خانواده كه رغبت به آنان ندارند اززن و مرد يا طفلى كه هنوز بر عورت و محارم آنان آگاه نيستند و از غير ايناشخاص مذكور احتجاب و احتراز كنند و آن طور پاى به زمين نزنند كه خلخال و زيور پنهان پاهايشان معلوم شود و اى اهل ايمان همه به درگاه خدا توبه كنيدباشد كه رستگار شويد (31)

و البته بايد مردان بى زن و آنان بى شوهر و كنيزان و بندگان خود را به نكاح يكديگر درآوريد تا ميان مومنين مرد بى زن و آن بى شوهر باقى نماند و از فقر مترسيد كه اگر مرد و زنى فقيرند خدا به لطف خود آنان را بى نياز و مستغنى خواهد فرمود كه خدا به احوال بندگان آگاه و رحمتش وسيع و نامتناهى است (32)

و آنان كه وسيله نكاح نيابند بايد عفت نفس پيشه كنند تا خدا آنها را به لطف خود بى نياز گرداند و از بردگانتان آنان كه تقاضاى مكاتبه كنند يعنى خواهند كه خود را از مولا به مبلغى مشروب يا مطلق خريدارى كنند تقاضاى آنها را اگر خير و صلاحى در ايشان مشاهده كنيد بپذيريد و براى كمك به آزاد شدن آنها از مال خدا كه به شما اعطا فرموده

به عنوان زكات و صدقات در وجه مال المكاتبه به آنها بدهيد و كنيزكان خود كه مايلند به عفت زنهار براى طمع مال دنيا جبرابه زنا وادار مكنيد كه هر كس آنها را اكراه به زنا كند خدا در حق آنها كه مجبور بودند آمرزنده و مهربانست ليكن شما را كه آنها را به زنا مجبور كنيدبه جاى آنان عقاب خواهد كرد (33)

همانا ما براى هدايت و سعادت شما آياتى روشن نازل گردانيديم و داستانى از آنان كه پيش از شما درگذشتند براى عبرت خلق و موعظه براى اهل تقوى فرستاديم (34)

خدا نور وجودبخش آسمانها و زمين است داستان نورش به مشكوتى ماند كه در آن روشنچراغى باشد و آن چراغ در ميان شيشه اى كه تلل و آن گوئى ستاره ايست درخشان و روشن از درخت مبارك زيتون كه با آنكه شرقى و غربى نيست شرق و غرب جهان بدان فروزانست و بى آنكه آتشى آيت آن را برافروزد خود به خود جهانى را روشنى بخشد كه پرتو آن نور حقيقت بر روى نور معرفت قرار گرفته و خدا هر كه را خواهد به نور خود و اشراقات وحى خويش هدايت كند و اين مثلها خدا براى مردم هوشمند ميزند كه به راه معرفتش هدايت يابند و خدا به همه امور غيب و شهود عالم داناست اين باشد كه نور خدا در مشك و سينه پاك انبياء و آجاجه قلب روشن اولياء، گوئى ستاره رخشنده بلكه آفتاب فروزنده ايست كه خود كه شرقى و غربى نيست بلكه ازجهان لا مكانى است برافروزنده و به آيت وحى الهى مدد گيرند همه جهانيان را

نور معرفت خود ظل نور حقيقت است كه بر روى نور وحى و معرفت الهى قرار گرفته و خدا بدان نور هر كه را دوست ميدارد مخصوص به هدايت خود ميگرداند كه خدا به لياقت همه اهل عالم داناست (35)

در خانه هائى مانند معابد و مساجد و منازل انبياء و اولياء خدا رخصت داده كه آنجا رفعت يابد و در آن ذكر نام خدا شود و صبح و شام تسبيح و تنزيه ذات پاك او كنند (36)

پاك مردانى كه هيچ كسب و تجارت آنان را از ياد خدا غافل نگرداند و نماز بپاداشته و زكات فقيران ميدهند و از روزى كه دل و ديده ها در آن روز حيران و مضطربست ترسان و هراسانند (37)

تا خدا در مقابل بهترين اعمال ايشان كه خلوص قلب و خوف خدا و معرفت اوست جزاء و ثواب كامل عطا فرمايد و از فضل و احسان خويش بر آنها بيفزايد و خدا هر كه را خواهد روزى بى حد و حساب بخشد (38)

و آنان كه كافرند اعمالشان در مثل به سرابى ماند در بيابان هموار بى زب كه شخص تشنه آن را آب پندارد و به جانب آن شتابد چون بدانجا رسيد هيچ آب نيابد و آن كافر خدا را حاضر و ناظر اعمال خويش بيند كه به حساب كارش تمام و كامل برسد و كيفر كفرش بدهد و خدا به يك لحظه حساب تمام خلايق ميكند (39)

يا مثل اعمال كافران به ظلمات درياى عميقى ماند كه امواج آن كه شك و جهل و اعمال زشت است بعضى بالاى بعضى ديگر دريا را بپوشاند و

ابر تيره كفر نيز فراز آن برآيد تا ظلمتها چنان متراكم فوق يكديگر قرار گيرد كه چون دست بيرون آردهيچ نتواند ديد و هر كه را خداى نور علم و معرفت و ايمان نبخشد هرگز جان روشنى نخواهد يافت و به كفر و شك و حيرت خواهد مرد (40)

اى بينندگان عالم يا اى رسول ما آيا نديدى كه هر كس در آسمانها و زمين استتا مرغ كه در هوا پرگشايد همه به تسبيح و ثناى خدا مشغولند و همه آنان صلو و تسبيح خود بدانند و خدا به هر چه كنند آگاهست؟ (41)

و بدانيد كه ملك آسمانها و زمين همه خاص خداست و بازگشت همه خلايق بسوى اوست (42)

آيا نديدى كه خدا ابر را از هر طرف براند تا بهم در پيوندد و باز انبوه و متراكم سازد آنگاه بنگرى قطرات باران از ميان ابر فروريزد و نيز از جبال آسمان تگرگ فروبارد كه آن بهر كه خدا خواهد اصابت كند و اشجار و كشتزار او را تباه گرداند و از هر كه خواهد بازدارد تا تگرگش زيان نرساند و روشنى برق چنان بتابد كه خواهد روشنى ديده ها را از بين ببرد (43)

خدا شب و روز را بر يكديگر مى گرداند تا صاحبان بصيرت در اين آيات الهى به ديده عبرت بنگرند و حكمت خدا را مشاهده كنند (44)

و خدا هر حيوان را از آب آفريد و انواع گوناگون ساخت كه بعضى مانند مارها بر شكم روند و برخى مانند انسان بر دو پا و برخى چون اسب و گاو و شتر بر چهارپا حركت كنند و خدا هر

چه خواهد بيافريند كه خدا به قدرت كامله بر همه كار خلق تواناست (45)

همانا ما آيات و ادله بسيار روشن براى هدايت عموم خلق فرستاديم و خدا هر كه را خواهد به راه راست هدايت ميكند (46)

و منافقان هم مانند مومنان ميگويند كه ما به خدا و رسولش ايمان آورده و اطاعت ميكنيم و ليكن با اينهمه قول باز گروهى وقت عمل از حق روى مى گردانند و اصلش آنان ايمان ندارند (47)

و هرگاه به سوى حكم خدا و رسول خوانده شوند تا خدا ميان دعاوى آنها قضاوت كند گروهى از ايشان از حكم حق اعراض ميكنند (48)

و اگر دعوى خود را بر حق مى دانستند البته با كمال انقياد سر به حكم خدا فرود مى آوردند (49)

آيا در دلهايشان مرض جهل و نفاق است يا شك و ريبى دارند يا ميترسند كه خدا و رسول در مقام قضاوت بر آنها جور و ستمى كنند؟ خدا ظلم نخواهد كرد بلكه آنها خود مردمى ظالم و متعديند (50)

آنان مومنانند كه چون بسوى حكم خدا و رسولشان بخوانند تا خدا ميان آنها حكمكند از دل و جان خواهند گفت كه حكم خدا را هر چند بر عليه ما باشد شنيده و اطاعت ميكنيم و رستگاران عالم به حقيقت اينها هستند (51)

و هر كس فرمان خدا و رسول را اطاعت كند و خداترس و پرهيزگار باشد چنين كسان را فيروزى و سعادت خواهد بود (52)

و اى رسول بدان كه منافقان شديدترين قسم را به نام خدا ياد كنند كه اگر تو آنها را امر كنى البته همه به جهاد دشمن

بيرون خواهند رفت به آنان بگو سوگند دروغ ياد مكنيد كه هميشه طاعت زبانى بى حقيقت معروف و مخصوص شما منافقان بوده و بترسيد كه خدا بهر چه ميكنيد كاملا آگاهست (53)

اى رسول ما بگو كه فرمان خدا و رسول را اطاعت كنيد و اگر اطاعت نكرديد بر آنها بار تكليف خود و بر شما بار تكليف خويش است و باز از روى شفقت كه لازمه مقام نبوت است بگو كه اگر خدا را اطاعت كنيد هدايت و سعادت خواهيد يافت و بر رسول جز ابلاغ رسالت كامل تكليفى نخواهد بود (54)

و خدا به كسانى كه از شما بندگان به خدا و حجت عصر (ع) ايمان آرد و نيكوكار گردد وعده فرمود كه در ظهور امام زمان در زمين خلافت دهد و به جاى امم سالفه حكومت و اقتدار بخشد چنانكه امم صالح پيمبران سلف جانشين پيشينيان خود شدند و علاوه بر خلافت دين پسنديده آنان را كه اسلام واقعى است بر همه اديان تمكين و تسلط عطا كند و به همه مومنان پس از خوف و انديشه از دشمنان ايمنى كاملدهد كه مرا به يگانگى بى هيچ شائبه شرك و ريا پرستش كنند و بعد از آن هر كه كافر شود به حقيقت همان فاسقان تبه كارند كه با شناسائى و معرفت حق از پى شهوت نفس به راه كفر ميروند (55)

اى اهل ايمان شما نماز را بپاداريد و زكات مال خود را به فقيران بدهيد و رسولما را اطاعت كنيد باشد كه مورد لطف و رحمت شويد (56)

اى رسول هرگز مپندار كه كافران در زمين معجز و قدرتى خواهند

يافت و جايگاهشان نيز در آخرت دوزخ است كه بسيار منزلگاه بديست (57)

اى كسانى كه به خدا ايمان آورده ايد بدانيد كه بايد بندگان ملكى شما و اطفالى كه هنوز به وقت احتلام و زمان بلوغ نرسيده اند بايد شبانه روزى سه مرتبه ازشما اجازه ورود بخواهند يك بار پيش از نماز صبح ديگر پس از نماز خفتن سوم هنگام ظهر كه جامه ها را از تن برميگيريد كه اين سه وقت هنگام عورت و خلوت شماست اكثر برهنه يا در لباس كوتاهيد و بعد از اين سه بار اجازه ديگر باكى بر شما و آنها نيست كه بى دستور با بندگان و اطفال خود گرد يكديگر جمع شويد و هر ساعت در كارها به شما مراجعه كنند خدا آياتش را بر شما چنين روشن بيان مى كند كه او به كار بندگان دانا و به مصالح خلق آگاه و محكم كار است (58)

و آنگاه كه اطفال شما به حد بلوغ و احتلام رسيدند مانند ساير بالغان البته همه وقت با اجازه وارد شوند خدا آيات خود را براى شما بدين روشنى بيان ميكند كه او به صلاح بندگان دانا و در وضع تكليف محكم كار است (59)

و زنان سالخورده كه از ولادت و عادت بازنشسته اند و اميد ازدواج و نكاح ندارندبر زنان باكى نيست اگر اظهار تجملات و زينت خود نكنند كه جامه هاى خود را يعنى لباسهاى رو مانند عبا و چادر و روپوش و امثاله را از تن نزد نامحرمان برگيرند و اگر باز هم عفت و تقوى بيشتر گزينند جامه برنگيرند بر آنان در دين و دنيا

بهتر است و خدا به سخنان خلق شنوا و به اغراض و نيات آنها آگاهست (60)

بر نابينايان و لنگان و بيماران باكى نيست كه به جهاد نروند يا تندرستان با آنها معاشر و هم سفره شوند و نيز باكى بر شما نيست كه از خانه هاى خود و پدران خود و مادرانتان و برادران و خواهران و عمو و عمه و خالو و خاله خويش غذا تناول كنيد يا آنكه از هر جا كه كليد آن در دست شماست يا خانه رفيق خود باكى نيست كه از مجموع يا هر يك از اين خانه ها طعامى خوريد و با وجود اين دستور باز هرگاه بخواهيد به خانه اى از اينها داخل شويد نخست بر خويش سلام كنيد يعنى چون به خانه يا مسجدى درآئيد بر مسلمانان هم دينان خودتان يا اگر كسى نباشدبر نفس خود باز سلام كنيد و خلاصه باخبر وارد شويد كه اين تحيت و سلام بركتى نيكو از جانب خداست چنين خدا آيات خود را براى شما روشن بيان ميكند باشد كه در آنها تعقل كنيد و طريق سعادت و هدايت بازجوئيد (61)

مومنان حقيقى آنهائى هستند كه به خدا و رسولش ايمان و انقياد كامل دارند و هرگاه در كارى اجتماعشان به حضور رسول (ص) لازم باشد حاضر آيند و تا اجازه نخواهند هرگز از محضر او بيرون نميروند و اى رسول ما، آنان كه از تو دستور ميخواهند و بى اذنت خارج نميشوند اينان به حقيقت اهل ايمان به خدا و رسولند پس چون از تو اجازت طلبند كه بعضى مشاغل و امور خود را انجام دهند به آنان

هر كه را خواهى اجازه ده و بر آنها از خدا طلب مغفرت و آمرزش كن كه خدا بسيار آمرزنده و مهربانست (62)

اى مومنان شما دعاى رسول (ص) و ندا كردن او را مانند نداى بين يكديگر بدون حفظ ادب مقام رسالت قرار مدهيد يا دعاى او را مانند دعاى خود نامستجاب مپنداريد خدا به حال آنان كه براى سرپيچى از حكمش به يكديگر پناه برده و رخ از رسول (ص) پنهان ميدارند آگاهست پس بايد كسانى كه امر خدا را مخالفت ميكنند بترسند كه مبادا به فتنه بزرگ تسلط سلطان جور يا عذاب دردناك ديگر مانند قتل و اسارت گرفتار شوند (63)

آگاه باشيد كه آسمانها و زمين همه ملك خداست و شما بهر حالى هستيد البته خدااز آن آگاهست و روزى كه به سوى او رجوع ميكنيد يعنى هنگام مرگ يا قيامت آن روز به جزاى هر نيك و بدى كه بندگان كرده اند آگاهشان ميگرداند كه خدا به احوال و اعمال خلايق كاملا داناست (64)

به همسرى نگيرد. و اين زناشويى بر مؤمنان حرام است. (3)

و كسانى كه نسبت زنا به زنان پاكدامن و شوهردار مى دهند و چهار شاهد نمى آورند، پس هشتاد تازيانه به آنان بزنيد و گواهى آنان را هرگز نپذيريد كه آنان همان افراد فاسقند. (4)

مگر كسانى كه پس از آن (تهمت زدن) توبه كنند و در مقام اصلاح و جبران برآيند، كه قطعا خداوند آمرزنده و مهربان است. (5)

و كسانى كه به همسران خود نسبت زنا مى دهند، و جز خودشان شاهدى ندارند، هر يك از آنان براى اثبات ادّعاى خود بايد چهار مرتبه به خدا سوگند ياد كند كه قطعا از راستگويان است. (6)

و در پنجمين بار بگويد: لعنت خدا بر او اگر از دروغگويان باشد.! (7)

و عذاب (سنگسار) را از زن دفع مى كند اينكه زن (در مقام دفاع) چهار بار به خدا قسم بخورد كه قطعا آن مرد (در اين نسبتى كه به من مى دهد) از دروغگويان است. (8)

و در مرتبه پنجم بگويد: غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد. (9)

و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود (رسوا مى شديد و نظام خانوادگى شما مختل مى شد) قطعا خداوند توبه پذير و حكيم است. (10)

قطعا كسانى كه آن دروغ بزرگ را (در ميان) آوردند، گروهى متشكل از خود شما بودند. آن را براى خود شر نپنداريد، بلكه آن (در نهايت) به نفع شماست. هر كدام از آنان بدان اندازه از گناه كه مرتكب شده است، به كيفر رسد و براى كسى كه بخش بزرگ گناه را بر عهده گرفته عذاب بزرگى است. (11)

چرا

زمانى كه تهمت را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خويش گمان خوب نبردند و نگفتند كه اين تهمت بزرگ و آشكار است.؟ (12)

چرا چهار شاهد بر صحت آن تهمت نياوردند؟ پس چون گواهان لازم را نياوردند، آنان نزد خدا همان دروغگويانند. (13)

و اگر فضل و رحمت الهى در دنيا و آخرت بر شما نبود، به سزاى آن سخنان كه مى گفتيد، قطعا عذابى بزرگ به شما مى رسيد. (14)

آنگاه كه از زبان يكديگر (تهمت را) مى گرفتيد و با آنكه علم نداشتيد دهان به دهان مى گفتيد و اين را ساده و كوچك مى پنداشتيد در حالى كه آن نزد خدا بزرگ است. (15)

چرا هنگامى كه (آن تهمت را) شنيديد، نگفتيد: ما را نرسد كه در اين تهمت بى دليل (از پيش خود) حرفى بزنيم (پروردگارا) تو منزّهى، اين بهتانى بزرگ است. (16)

خداوند شما را موعظه مى كند كه اگر ايمان داريد هرگز امثال اين تهمت ها را تكرار نكنيد. (17)

خداوند براى شما آيات خود را بيان مى كند و او دانا و حكيم است. (18)

همانا براى كسانى كه دوست دارند زشتى ها درباره ى اهل ايمان شايع گردد، در دنيا و آخرت عذاب دردناكى است، و خداوند مى داند و شما نمى دانيد. (19)

و اگر فضل و رحمت الهى بر شما نبود و اين كه خداوند رئوف و مهربان است (شما را سخت كيفر مى داد). (20)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! گام هاى شيطان را پيروى نكنيد و هر كس پيرو گام هاى شيطان شود پس به درستى كه او به فحشا و منكر فرمان مى دهد و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود،

هرگز هيچ يك از شما پاك نمى شد ولى خداوند هر كس را بخواهد پاك مى سازد و خداوند شنوا و داناست. (21)

صاحبان مال و وسعت از شما نبايد سوگند بخورند كه به نزديكان و مستمندان و مهاجران در راه خدا چيزى ندهند، بلكه بايد عفو و گذشت نمايند و از آنان درگذرند. آيا دوست نداريد كه خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است. (22)

همانا كسانى كه به زنان پاكدامن و بى خبر (از هرگونه آلودگى) و با ايمان نسبت بد مى دهند، در دنيا و آخرت از رحمت الهى دورند و برايشان عذاب بزرگى است. (23)

روزى كه زبان ها و دست ها و پاهايشان عليه آنان به آنچه انجام داده اند گواهى مى دهند. (24)

در آن روز، خداوند جزاى حقّ آنان را بى كم و كاست خواهد داد و آنان خواهند دانست كه خداوند همان حقيقت آشكار است. (25)

زنان پليد سزاوار مردان پليدند و مردان پليد سزاوار زنان پليد، زنان پاك براى مردان پاكند و مردان پاك براى زنان پاك. آنان از آنچه درباره شان مى گويند منزّهند و براى آنان مغفرت و روزى نيكويى است. (26)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! به خانه هايى كه منزل شما نيست پيش از آنكه اجازه بگيريد و بر اهل آن سلام كنيد، وارد نشويد. اين دستور به نفع شماست شايد پند گيريد. (27)

پس اگر كسى را در خانه نيافتيد، وارد آنجا نشويد تا آنكه (به نحوى) به شما اجازه ى ورود داده شود و اگر به شما گفته شد كه برگرديد، برگرديد (و ناراحت نشويد) اين براى پاك ماندن شما بهتر است و خداوند به عملكرد شما آگاه

است. (28)

بر شما گناهى نيست كه به منازل غير مسكونى كه در آن متاعى داريد وارد شويد و خداوند به آنچه ظاهر و يا كتمان مى كنيد آگاه است. (29)

به مردان مؤمن بگو: از بعضى نگاه هاى خود (نگاه هاى غير مجاز) چشم پوشى كنند و دامن خود را حفظ نمايند. اين براى پاكتر ماندن آنان بهتر است. خداوند به آنچه انجام مى دهند آگاه است. (30)

و به زنان با ايمان بگو: از بعضى نگاه هاى خود (نگاه هاى غير مجاز) چشم پوشى كنند و دامن هاى خود را حفظ نمايند و جز آنچه (به طور طبيعى) ظاهر است، زينت هاى خود را آشكار نكنند و بايد روسرى خود را بر گردن خود بيفكنند (تا علاوه بر سر، گردن و سينه ى آنان نيز پوشيده باشد) و زينت خود را ظاهر نكنند جز براى شوهر خود، يا پدر خود يا پدرشوهر خود، يا پسر خود، يا پسرشوهر خود (كه از همسر ديگر است) يا برادر خود، يا پسربرادر خود، يا پسرخواهر خود، يا زنان (هم كيش) خود، يا آنچه را مالك شده اند (از كنيز و برده)، يا مردان خدمتگزار كه تمايل جنسى ندارند، يا كودكانى كه (به سنّ تمييز نرسيده و) بر امور جنسى زنان آگاه نيستند. و نيز پاى خود را به گونه اى به زمين نكوبند كه آنچه از زيور مخفى دارند آشكار شود. اى مؤمنان! همگى به سوى خدا باز گرديد و به درگاه خدا توبه كنيد تا رستگار شويد. (31)

پسران و دختران بى همسر و غلامان و كنيزان شايسته ى (ازدواج) خود را همسر دهيد. (و از فقر نترسيد كه) اگر تنگدست باشند، خداوند از فضل خود

بى نيازشان مى گرداند. خداوند، گشايشگر داناست. (او از فقر و نياز شما آگاه است و بر كفايت شما وعده داده است و در عمل به وعده اش قدرت دارد). (32)

و كسانى كه وسيله ى ازدواج نمى يابند، بايد پاكدامنى و عفت پيشه كنند، تا آن كه خداوند از كرم خويش، آنان را بى نياز نمايد. و هر كدام از غلامان و كنيزان شما كه خواهان بازخريد و آزادى (تدريجى) خود باشند، (يعنى مايلند با قرارداد كتبى با مالك خويش كار كرده و خود را آزاد نمايند) اگر در آنان خير و شايستگى ديديد، تقاضاى آنان را بپذيريد (و براى كمك به آزاد شدن آنان) از مالى كه خدا به شما داده به آنان بدهيد، و كنيزان خود را كه تصميم بر پاكدامنى دارند، به خاطر رسيدن به مال دنيا به فحشا وادار نكنيد، كه هر كس آنان را به فحشا مجبور كند، البتّه خداوند براى آن كنيزان كه به اكراه بدان كار وادار گشته اند، بخشنده ى مهربان است. (33)

همانا ما به سوى شما آياتى روشنگر و از كسانى كه قبل از شما بودند نمونه هاى برجسته و تاريخى و پندى براى پرهيزكاران فرستاديم. (34)

خداوند، نور آسمان ها و زمين است. مثل نور او همچون چراغدانى است كه در آن چراغى (پر فروغ) باشد. آن چراغ در ميان شيشه اى و آن شيشه همچون ستاره اى تابان و درخشان. اين چراغ از روغن درخت پر بركت زيتون بر افروخته است، كه نه شرقى است و نه غربى. (روغنش به قدرى صاف و شفّاف است) كه بدون تماس آتش نزديك است (شعله ور شود و) روشنى دهد. نورى است بر فراز نور ديگر. هر

كس را كه خداوند بخواهد به نور خويش هدايت مى كند، و خداوند براى مردم مثلها مى زند و به هر چيزى آگاه است. (35)

(اين نور هدايت) در خانه هايى است كه خداوند اذن داده رفعت يابند و نام او در آنها ذكر شود و در آنها بامدادان و شامگاهان او را تسبيح گويند. (36)

مردانى كه هيچ تجارت و معامله اى آنان را از ياد خدا و برپاداشتن نماز و پرداخت زكات، سرگرم و مشغول نمى كند، از روزى كه در آن، دلها و چشم ها دگرگون مى شود بيمناكند. (37)

تا خداوند به آنان به نيكوتر از آنچه كرده اند پاداش بدهد و از فضل و رحمت خويش بر پاداششان بيفزايد و خداوند هر كس را بخواهد بدون حساب روزى مى دهد. (38)

اعمال كسانى كه كافر شدند همچون سرابى در بيابان است كه تشنه آن را آب مى پندارد، (امّا) همين كه به سراغ آن آمد آن را چيزى نيافت، امّا خدا را نزد خويش يافت كه حساب او را بى كم و كاست داده و خداوند زود به حسابها مى رسد. (39)

يا (اعمال كافران) همچون ظلماتى است در درياى عميق و متلاطم كه موجى بزرگ روى آن را مى پوشاند، و روى آن، موج بزرگ ديگرى است و بالاى آن موج (دوّم) ابرى است، (تاريكى عمق دريا و موج هاى انباشته و ابرهاى تيره) ظلماتى است تو در تو (كه كافر در آن ها غرق شده است) همين كه دست خود را (براى نجات) برآورد، احدى دست او را نمى بيند (تا نجاتش دهد). و خداوند براى هر كس نورى قرار ندهد، هيچ نورى براى او نخواهد بود. (40)

آيا نديدى كه

هر كس در آسمان ها و زمين است و پرندگان بال گشوده (در پرواز) براى خدا تسبيح مى گويند، و هر يك نيايش و تسبيح خود را مى داند؟ و خداوند به آنچه مى كنند داناست. (41)

و فرمانروايى آسمان ها و زمين، مخصوص خداست. و بازگشت (همه) به سوى اوست. (42)

آيا نديدى كه خداوند ابرها را به آرامى مى راند. سپس بين اجزاى آن پيوند برقرار مى كند. آن گاه آن را متراكم مى سازد. پس مى بينى كه باران از ميان آن بيرون مى آيد و خداوند از آسمان از ابرهائى كه مثل كوه است تگرگ فرو مى فرستد. پس (زيان) آن را به هر كس بخواهد مى رساند و از هر كس بخواهد بازمى دارد. نزديك است درخشندگى برق آن ابر، چشم ها را كور كند. (43)

خداوند، شب و روز را جا به جا مى كند. همانا در اين (قدرت نمايى) براى اهل بصيرت، عبرتى قطعى است. (44)

و خداوند هر جنبده اى را از آب آفريد، پس برخى از آنها بر شكم خويش راه مى رود و برخى بر دو پا راه مى رود و بعضى بر چهار پا راه مى رود. خداوند هر چه بخواهد مى آفريند، زيرا خدا بر هر چيزى تواناست. (45)

به راستى كه آياتى روشنگر نازل كرديم و خداوند هر كس را بخواهد به راه مستقيم هدايت مى كند. (46)

و مى گويند: ما به خدا و رسول ايمان آورديم و پيروى نموديم. امّا گروهى از آنان بعد از اين اقرار، (به گفته خود) پشت مى نمايند و آنان مؤمن واقعى نيستند. (47)

و هرگاه به سوى خدا و رسول او خوانده شوند، تا پيامبر ميانشان داورى كند، آن گاه است كه گروهى از

آنان، روى گردان مى شوند. (48)

و(لى) اگر حق با آنان (و به سودشان) باشد، با رضايت و تسليم به سوى پيامبر مى آيند. (49)

آيا در دل هايشان مرضى است، يا دچار شك شده اند و يا بيم آن دارند كه خداوند و پيامبرش حقّى از آنان را ضايع كنند؟ (نه)، بلكه آنان همان ستمگرانند. (50)

(ولى) چون مؤمنان را به خدا و پيامبرش فراخوانند، تا ميانشان داورى كند، سخنشان جز اين نيست كه مى گويند: شنيديم و اطاعت كرديم، اينان همان رستگارانند. (51)

و هر كس از خدا و رسولش پيروى كند و از خدا بترسد و از او پروا كند، پس آنان همان رستگارانند. (52)

و سخت ترين سوگندهايشان را به نام خدا خوردند، كه اگر (براى جبهه و جهاد) دستور دهى، قطعا از خانه خارج مى شوند. (به آنان) بگو: سوگند نخوريد، اطاعت پسنديده (بهتر از گزافه گويى است)، البتّه خداوند به كارهايى كه انجام مى دهيد آگاه است. (53)

بگو: خدا را اطاعت كنيد و پيامبر را نيز اطاعت كنيد. پس اگر سرپيچى نماييد، (به او زيانى نمى رسد، زيرا) بر او فقط آن (تكليفى) است كه به عهده اش گذاشته شده و بر شما نيز آن (تكليفى) است كه به عهده ى شما گذاشته شده است. و اگر اطاعتش كنيد، هدايت مى يابيد و پيامبر جز تبليغ روشن مسئوليّتى ندارد. (54)

خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، وعده داده است كه حتما آنان را در زمين جانشين قرار دهد، همان گونه كه كسانى پيش از ايشان را جانشين كرد، و قطعا دينى را كه خداوند براى آنان پسنديده است، براى آنان استقرار

و اقتدار بخشد و از پى ترسشان امنيّت را جايگزين كند، تا (تنها) مرا بپرستند و چيزى را شريك من نكنند، و هر كس بعد از اين، كفر ورزد پس آنان همان فاسقانند. (55)

و نماز را به پا داريد و زكات را بپردازيد و از پيامبر اطاعت كنيد. باشد تا مورد رحمت قرار گيريد. (56)

هرگز گمان مبر كه كفّار ما را در زمين عاجز و درمانده مى كنند. جايگاه آنان آتش است و به راستى كه سرانجام بدى است. (57)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! بايد بردگانى كه مالكشان هستيد و كسانى از شما كه به سنّ بلوغ و احتلام نرسيده اند در سه وقت از شما (براى ورود به اتاق) اجازه بگيرند: پيش از نماز صبح و نيمروز، هنگامى كه لباس از تن بيرون مى كنيد، و بعد از نماز عشا. اين سه وقت هنگام خلوت شماست، در غير اين سه وقت بر شما و بر آنان گناهى نيست كه بدون اذن وارد شوند، زيرا آنان پيوسته با شما در رفت و آمد هستند و بعضى بر بعضى وارد مى شوند. خداوند آيات خود را اين گونه براى شما بيان مى كند و خداوند عالم و حكيم است. (58)

و هر گاه كودكان شما به حد بلوغ رسيدند، پس بايد همانند بزرگسالانى كه قبلا بالغ شده اند، (در همه وقت) اجازه (ورود) بگيرند. خداوند اين گونه آيات خود را براى شما بيان مى كند و خداوند دانا و حكيم است. (59)

و بر زنان وانشسته اى كه اميدى به ازدواج ندارند، باكى نيست كه پوشش خود را زمين گذارند، به شرطى كه زينت خود را آشكار نكنند. و عفت ورزيدن

براى آنان بهتر است و خداوند شنوا و آگاه است. (60)

بر نابينا و لنگ و بيمار و بر خود شما ايرادى نيست كه بخوريد از خانه هاى خود يا خانه هاى پدرانتان يا خانه هاى مادرانتان يا خانه هاى برادرانتان يا خانه هاى خواهرانتان يا خانه هاى عموهايتان يا خانه هاى عمه هايتان يا خانه هاى دايى هايتان يا خانه هاى خاله هايتان يا آن خانه هايى كه كليدهايش را در اختيار داريد يا خانه هاى دوستانتان. بر شما باكى نيست كه به طور دسته جمعى بخوريد يا پراكنده (و تنها)، و چون وارد هر خانه اى شديد پس بر يكديگر سلام كنيد، كه تحيّت الهى است و مبارك و پسنديده است. خداوند آيات خود را اين چنين براى شما بيان مى كند. باشد كه بينديشيد. (61)

مؤمنان (واقعى) تنها كسانى هستند كه به خدا و پيامبرش ايمان آورده و هرگاه با پيامبر بر كارى اجتماع نمايند، بدون اجازه او نمى روند، (اى پيامبر!) كسانى كه اجازه مى گيرند آنانند كه به خدا و پيامبرش ايمان دارند. پس اگر براى بعضى از كارهاى خوداز تو اجازه خواستند، به هر كس از آنان كه خواستى (و مصلحت بود) اجازه بده و براى آنان از خدا طلب آمرزش كن، كه خداوند بخشنده و مهربان است. (62)

آن گونه كه يكديگر را صدا مى زنيد پيامبر را صدا نزنيد. خدا مى داند چه كسانى از شما مخفيانه و با پنهان شدن پشت سر ديگرى از صحنه مى گريزد. پس كسانى كه از فرمان او سرپيچى مى كنند، بايد از اين كه فتنه اى دامنشان را بگيرد، يا به عذاب دردناكى گرفتار شوند بترسند. (63)

آگاه باش! آنچه در آسمان ها و زمين است مخصوص خداست. بى شك آنچه را شما بر

آن هستيد (از افكار و نيّات) مى داند و روزى را كه به سوى او بازگردانده مى شوند، (مى داند) پس آنان را به آنچه عمل كرده اند آگاه مى كند و خداوند به همه چيز آگاه است. (64)

بار گواهى و سوگند آن زن به خدا كه آن مرد هرآينه از دروغگويان است، عذاب - حد - را از وى باز مى دارد، (8)

و بار پنجم اينكه [بگويد:] خشم خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگويان باشد. (9)

و اگر فضل خدا و مهر و بخشايش او بر شما نبود - كه بر شما آسان مى گيرد و گناهتان را مى پوشاند - و اينكه خدا توبه پذير و با حكمت است [احكامى سخت بر شما مقرر مى داشت و بر كيفر شما در دنيا شتاب مى كرد]. (10)

همانا كسانى كه آن دروغ بزرگ - اتهام كار زشت به يكى از همسران پيامبر - را [ساخته و] آورده اند گروهى همدست از شمايند. شما آن را براى خود شر مپنداريد، بلكه براى شما خير است. هر مردى از آنان را - كه آن دروغ بستند - [كيفر] چيزى است كه كسب كرده - گناهى كه مرتكب شده -، و آن كس از آنان كه [سهم] بزرگتر آن [دروغ] را پذيرفت - ابن ابى رئيس منافقان - عذابى بزرگ دارد. (11)

چرا آنگاه كه آن را شنيديد مردان و زنان مومن به خودشان گمان نيك نبردند و نگفتند: اين دروغى روشن و هويداست؟ (12)

چرا چهار گواه بر آن نياوردند؟ پس چون گواهان نياوردند، نزد خدا دروغگويند. (13)

و اگر فضل خدا و مهر و بخشايش او در اين جهان و آن جهان بر شما نبود هرآينه بدانچه در آن وارد شديد - سخنان بى دليل و اتهام بى گواه - عذابى بزرگ به شما مى رسيد (14)

آنگاه كه آن را به زبانهاتان فرا مى گرفتيد - زبان به

زبان و بدون تحقيق در ميانتان مى گشت - و چيزى را با دهانهاتان مى گفتيد كه شما را هيچ دانشى بدان نبود، و آن را [سخنى كوچك و] آسان مى پنداشتيد و حال آنكه در نزد خداوند بزرگ است. (15)

و چرا هنگامى كه آن را شنيديد نگفتيد: ما را نرسد كه در اين باره سخن گوييم - پاكى تو [اى خدا] - اين [تهمت]، دروغى است بزرگ (16)

خدا شما را پند مى دهد كه مبادا هرگز به چنين سخنى بازگرديد، اگر مومنيد. (17)

و خدا آيات را براى شما روشن بيان مى كند، و خداوند دانا و با حكمت است. (18)

همانا كسانى كه دوست مى دارند كه زشتكارى در ميان آنان كه ايمان آورده اند فاش و آشكار شود، آنها را در اين جهان و آن جهان عذابى است دردناك، و خدا مى داند و شما نمى دانيد. (19)

و اگر فضل خدا و مهر و بخشايش او بر شما نمى بود، و اينكه خدا رووف و مهربان است [در كيفر گناهتان شتاب مى كرد و عقوبتى سخت به شما مى رسيد]. (20)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد از پى گامهاى شيطان مرويد، و هر كه گامهاى شيطان را پيروى كند [بداند كه] او به زشتكارى و كارهاى ناپسند فرمان مى دهد. و اگر فضل و بخشايش خدا بر شما نبود هيچ كس از شما هرگز پاك نمى شد، وليكن خداوند هر كه را خواهد پاك مى سازد، و خدا شنوا و داناست. (21)

و خداوندان فزونى و فراخى - توانگران و صاحبان نعمت - از شما مبادا سوگند بخورند كه به خويشان و درويشان و هجرت كنندگان در راه خدا چيزى ندهند، و بايد درگذرند و

چشم بپوشند - از بدزبانى و بدرفتارى نيازمندان -، آيا دوست نداريد كه خدا شما را بيامرزد؟ و خدا آمرزگار و مهربان است. (22)

همانا كسانى كه زنان پاكدامن بى خبر با ايمان را به زنا نسبت مى دهند در اين جهان و آن جهان لعنت شده اند و آنان راست عذابى بزرگ (23)

روزى كه زبانها و دستها و پاهاى آنان به آنچه مى كردند بر [زيان] آنها گواهى دهند، (24)

آن روز خداوند پاداش بسزاى آنان را تمام دهد و بدانند كه خداست حق روشن و آشكار. (25)

زنان پليد براى مردان پليدند و مردان پليد براى زنان پليدند، و زنان پاك براى مردان پاكاند و مردان پاك براى زنان پاكاند، اينان از آنچه درباره شان مى گويند پاك و بيزارند، ايشان راست آمرزش و روزى بزرگوارانه. (26)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، به خانه هايى جز خانه هاى خودتان وارد نشويد تا آنكه خبر دهيد و اجازه خواهيد و بر اهل آن سلام كنيد. اين براى شما بهتر است، باشد كه به ياد آريد و پند گيريد (27)

پس اگر كسى را در آنها نيابيد وارد آنجا مشويد تا آنگاه كه به شما اجازه داده شود، و اگر شما را گويند: باز گرديد، پس بازگرديد، اين براى شما پاكيزه تر است، و خدا بدانچه مى كنيد داناست. (28)

باكى و گناهى بر شما نيست كه به خانه هاى نامسكون - اماكن عمومى - كه كالا و بهره اى - برخوردارى و نفعى - در آن داريد وارد شويد، و خدا آنچه را آشكار كنيد و آنچه را پنهان داريد مى داند. (29)

مومنان را بگو كه ديدگان خويش را فرو دارند و شرمگاه هاى خود را

- به پوشيدن آنها و از ديد ديگران - نگاه دارند، اين براى آنان پاكيزه تر است، كه خدا به كارهايى كه مى كنند آگاه است. (30)

و زنان مومن را بگو كه ديدگان خويش را فرو دارند و شرمگاه هاى خود را - از ديد ديگران - نگاه دارند و [جاهاى] آرايش و زيور خويش را آشكار نكنند مگر آنچه پيداست - مانند چهره و دست و روى پا -، و مقنعه هاشان را بر گريبانهاشان بيندازند و زيور و آرايش خود را آشكار نكنند مگر براى شوهرانشان يا پدرانشان يا پدران شوهرانشان يا پسرانشان يا پسران شوهرانشان يا برادرانشان يا پسران برادرانشان يا پسران خواهرانشان يا زنانشان - زنان همكيش خود - يا آنچه مالك شده اند - كنيزان - يا مردان تابع خانواده - طفيلى و كم خرد كه با آنان زندگى مى كنند - كه به زنان رغبت و نيازى ندارند يا كودكانى كه از شرمگاه زنان آگاه نگشته اند. - به سن تميز و بلوغ نرسيده اند - و پاهاى خود را چنان بر زمين نزنند تا آنچه از زيور خويش پنهان مى دارند دانسته شود - آواز پيرايه خود يعنى خلخال را به گوش مردم نرسانند -. و اى مومنان، همگى به خدا بازگرديد تا شايد رستگار شويد. (31)

و عزبهايتان - مردان بى زن و زنان بى شوهر - را و شايستگان از بندگان و كنيزان خود را به زناشويى دهيد. اگر تنگدست باشند خداوند آنان را از بخشش خويش بى نياز مى گرداند، و خدا فراخى بخش و داناست. (32)

و آنان كه [وسيله] زناشويى نيابند بايد خويشتندارى و پاكدامنى پيش گيرند تا خداوند از بخشش خود بى نيازشان گرداند. و از

غلامان و كنيزانتان آنان كه [با كسب و كار خود] خواستار بازخريد و آزادى خويشاند، اگر در آنها نيكيى دانستيد - شايستگى ديديد - بازخريدشان را بپذيريد، و از مال خداوند كه به شما داده است به آنان بدهيد - از زكات يا بخشى از بازخريد - و كنيزان خود را اگر خواهند كه پارسا باشند به ستم بر زنا وادار مكنيد تا كالاى زندگى دنيا بجوييد. و هر كه آنان را به زنا وادارد خداوند پس از وادار شدن آنها آمرزنده و مهربان است. (33)

و هرآينه به سوى شما آياتى با بيان روشن و داستانى - نمونه و وصفى - از كسانى كه پيش از شما درگذشتند و پندى براى پرهيزگاران فرو فرستاديم. (34)

خدا نور آسمانها و زمين - يعنى همه جهان هستى - است. داستان نور او چون چراغدانى - قنديلى - است كه در آن چراغى باشد [و] آن چراغ در آبگينه اى، [و] آن آبگينه گويى ستاره اى است تابان، كه [آن چراغ] از روغن درخت پر بركت زيتونى كه نه خاورى است و نه باخترى برافروخته شود كه روغنش [از درخشندگى] گرچه آتشى به آن نرسد نزديك است روشنى دهد، روشنى بر روشنى است، خداى هر كه را خواهد به نور خود راه نمايد، و خداى براى مردم مثلها مى زند، و خداى به همه چيز داناست. (35)

[آن چراغ] در خانه هايى است كه خداى رخصت داده است كه بالا برده و بزرگ داشته شوند و نام وى در آنها ياد شود و او را در آنجا بامدادان و شبانگاهان به پاكى ستايند (36)

مردانى كه بازرگانى و خريد و فروش،

ايشان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات مشغول نكند، و از روزى مى ترسند كه دلها و ديدگان در آن روز دگرگون - سرگشته و پريشان - شود (37)

تا خداى ايشان را بر پايه نيكوترين آنچه كرده اند پاداش دهد و از فزون بخشى خويش بيفزايدشان، و خدا هر كه را خواهد بيشمار - بى حساب يا بسيار - روزى دهد. (38)

و كسانى كه كافر شدند كردارهاشان - كه به پندارشان نيكوست - چون سرابى است در بيابانى هموار كه تشنه آن را آب پندارد تا چون بدانجا رسد چيزى نيابد و خداى را نزد آن يابد كه حساب - كيفر - او را تمام بدهد، و خدا زود حساب است. (39)

يا مانند تاريكى هايى است در دريايى ژرف و بسيار موج كه پيوسته موجى آن را بپوشاند و بالاى آن موجى ديگر است و بر فراز آن ابرى [تيره]، تاريكى هايى است روى يكديگر - تاريكى شب و تاريكى دريا و تاريكى ابر -، گاهى كه دست خويش بيرون آرد نتواند كه ببيندش، و هر كه را خداى نورى نداده او را هيچ نورى نيست. (40)

آيا نديده اى كه خداى را هر كه در آسمانها و زمين است و پرندگان بال گشاده به پاكى مى ستايند؟ همگى نماز - نيايش - و تسبيح - ستايش - خويش مى دانند، و خدا بدانچه مى كنند داناست. (41)

و خداى راست فرمانروايى آسمانها و زمين، و بازگشت به سوى خداست. (42)

آيا نديده اى كه خداوند ابرها را [به بادها] مى راند سپس ميان [پاره هاى] آن پيوند مى دهد، آنگاه آن را توده و انبوه مى كند، پس باران را

بينى كه از ميان آن بيرون مى آيد، و از آسمان از كوه هايى كه در آن است - انبوه ابرهاى منجمد شده - تگرگ مى فرستد و [زيان] آن را به هر كه خواهد مى رساند و از هر كه خواهد مى گرداند، درخشندگى برقش نزديك است كه [روشنى] ديدگان را ببرد. (43)

خدا شب و روز را مى گرداند - شب را مى آورد و روز را مى برد و بالعكس -، هرآينه در اين [آيت] خداوندان بينش را عبرتى است. (44)

و خداوند هر جنبنده اى را از آب آفريد. پس برخى از آنها بر شكم خود مى روند و برخى از آنها بر دوپا مى روند و برخى از آنها بر چهارپا مى روند، خداى آنچه خواهد مى آفريند، كه خدا بر هر چيزى تواناست. (45)

هرآينه آياتى روشن و روشنگر فرو فرستاديم، و خدا هر كه را خواهد به راه راست راه نمايد. (46)

و [منافقان] گويند: به خدا و به پيامبر ايمان آورده ايم و فرمانبرداريم، آنگاه پس از آن گروهى از آنان روى مى گردانند، و اينان ايمان ندارند. (47)

و چون به سوى خدا و پيامبر او خوانده شوند تا ميانشان داورى كند آنگاه گروهى از آنان روى گردان شوند، (48)

و اگر [حكم] حق به سود آنها باشد گردن نهاده و فرمانبردار سوى وى آيند. (49)

آيا در دلهاشان بيمارى - نفاق و شك در نبوت تو - است يا [درباره عدالت تو] به شك افتاده اند يا مى ترسند كه خدا و پيامبرش بر آنان ستم كنند؟! [نه،] بلكه آنان خود ستم كارند. (50)

همانا گفتار مومنان آنگاه كه به سوى خدا و پيامبرش خوانده شوند تا ميانشان داورى كند اين است كه گويند:

شنيديم و فرمان برديم، و ايشانند رستگاران. (51)

و هر كه خدا و پيامبر او را فرمان برد و از خدا بترسد و از [نافرمانى] او بپرهيزد، پس ايشانند پيروزى يافتگان و كاميابان - كه به خشنودى خدا و نعمتهاى بهشت رسيده اند -. (52)

و به خدا سوگندهاى سخت خوردند كه اگر آنان را بفرمايى - براى بيرون رفتن به جهاد - البته بيرون آيند، بگو: سوگند مخوريد، فرمانبردارى نيكو [مطلوب] است - نه سوگند دروغ و منافقانه -. همانا خدا به آنچه مى كنيد آگاه است. (53)

بگو: خداى را فرمان بريد و پيامبر را فرمان بريد. پس اگر برگرديد جز اين نيست كه بر پيامبر است آنچه او را تكليف نهاده اند و بر شماست آنچه شما را تكليف نهاده اند، و اگر او را فرمان بريد راه يابيد، و بر پيامبر جز رساندن آشكار پيام نيست. (54)

خدا آن كسان از شما را كه ايمان آوردند و كارهاى نيك و شايسته كردند وعده داده كه هرآينه آنان را در زمين جانشين [ديگران] كند - يا حكومت بخشد - چنانكه كسانى را كه پيش از ايشان بودند جانشين كرد، و دينشان را كه برايشان پسنديده است جايگير و برپاى سازد، و البته به جاى بيمشان ايمنى دهد، به گونه اى كه مرا پرستند و چيزى را با من انباز نگيرند، و هر كه پس از اين كفر ورزد و ناسپاسى كند آنانند بدكاران نافرمان. (55)

و نماز را برپا داريد و زكات بدهيد و پيامبر را فرمان بريد شايد بر شما ببخشايد. (56)

كسانى را كه كافر شدند مپندار كه در زمين ناتوان كننده خدا از گرفتن آنها

به كيفر گناهانشان هستند [بلكه او تواناست]، و جايگاه آنها آتش دوزخ است، و آن بد بازگشت گاهى است. (57)

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، بايد كسانى كه مالكشان شده ايد و كسانى از شما كه به حد بلوغ نرسيده اند [براى درآمدن به نزد شما] در سه هنگام اجازه خواهند: پيش از نماز بامداد و هنگام نيمروز كه جامه هاى خويش فرو مى نهيد و پس از نماز خفتن، اينها سه وقت خلوت شماست. و در غير از اين سه هنگام باكى بر شما و آنان نيست [كه اجازه نگيريد]، زيرا كه پيرامون يكديگر مى گرديد - و اجازه خواستن مشقت دارد -. اينچنين خدا آيات را براى شما روشن بيان مى كند، و خدا دانا و با حكمت است. (58)

و چون كودكان شما به حد بلوغ رسند بايد اجازه [ورود] خواهند چنانكه كسانى كه پيش از آنان بودند اجازه مى خواستند. اينچنين خدا آيات خود را براى شما روشن بيان مى كند، و خدا دانا و با حكمت است. (59)

و بازنشستگان از زنان كه اميد زناشويى ندارند، بر آنان باكى و گناهى نيست كه جامه هاى - چادرهاى - خويش فرو نهند بى آنكه آرايش و زيورى نمودار سازند، و اينكه خويشتن دارى كنند برايشان بهتر است، و خدا شنوا و داناست. (60)

بر نابينا و لنگ و بيمار و خودتان تنگى و گناهى نيست كه از خانه هاى خويش - كه شامل خانه هاى فرزندانتان نيز هست - يا از خانه هاى پدرانتان يا خانه هاى مادرانتان يا خانه هاى برادرانتان يا خانه هاى خواهرانتان يا خانه هاى عموهاتان يا خانه هاى عمه هاتان يا خانه هاى دايى هاتان يا خانه هاى خاله هاتان يا خانه هايى كه كليدهاى آنها به دست شماست يا [خانه هاى]

دوستانتان [چيزى] بخوريد، تنگى و گناهى نيست كه همگى با هم يا جدا جدا و پراكنده بخوريد. پس چون به خانه هايى درآييد بر خودتان - يكديگر - سلام گوييد، كه سلام درودى از سوى خدا است، درودى مبارك و پاكيزه. بدين گونه خدا آيات را براى شما روشن بيان مى كند شايد خرد را كار بنديد. (61)

همانا مومنان كسانى اند كه به خدا و پيامبر او ايمان آورده اند، و چون با او (پيامبر) در كارى عمومى گرد آيند نروند تا از او اجازه خواهند. همانا كسانى كه از تو اجازه مى خواهند آنانند كه به خدا و پيامبر ايمان آورده اند. پس هنگامى كه از تو براى برخى كارهاشان اجازه خواستند هر كه را خواهى اجازه بده و از خدا براى آنان آمرزش بخواه، كه خدا آمرزگار و مهربان است. (62)

فراخواندن پيامبر را ميان خود مانند فراخواندن برخى از شما برخ ديگر را مسازيد، براستى خدا كسانى را كه خود را از ميان شما پنهانى و در پناه يكديگر بيرون مى كشند مى شناسد. پس آنان كه از فرمان او (پيامبر) سرپيچى كنند بايد بترسند كه بلائى به آنها برسد يا گرفتار عذابى دردناك شوند. (63)

بدانيد كه خداى راست آنچه در آسمانها و زمين است. بدرستى مى داند كه شما در چه حال و بر چه كاريد - از كفر و اسلام و نافرمانى و طاعت -. و روزى كه به او بازگردانده شوند آنان را بدانچه كرده اند آگاه مى كند [و جزاشان خواهد داد]، و خدا به هر چيزى داناست. (64)

و در آن آياتي روشن فرستاده ايم، باشد كه پند گيريد. (1)

زن و مرد زناكار را هر يك صد ضربه بزنيد. و اگر به خدا و روز قيامت ايمان داريد، مباد كه در حكم خدا نسبت به آن دو دستخوش ترحم گرديد. و بايد كه به هنگام شكنجه كردنشان گروهي از مومنان حاضر باشند. (2)

مرد زناكار، جز زن زناكار يا مشرك را نمي گيرد، و زن زناكار را جز مرد زناكار يا مشرك نمي گيرد. و اين بر مومنان حرام شده است. (3)

كساني را كه زنان عفيف را به زنا متهم مي كنند و چهار شاهد نمي آورند، هشتاد ضربه بزنيد، و از آن پس هرگز شهادتشان را نپذيريد كه مردمي فاسقند. (4)

مگر كساني كه بعد از آن توبه كنند و به صلاح آيند. زيرا خدا آمرزنده و مهربان است. (5)

و كساني كه زنان خود را به زنا متهم مي كنند و شاهدي جز خود ندارند، هر يك از آنها را چهار بار شهادت است به نام خدا كه از راستگويان است. (6)

و بار پنجم بگويد كه لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد. (7)

و اگر آن زن چهار بار به خدا سوگند خورد كه آن مرد دروغ مي گويد، حد از او برداشته مي شود. (8)

و بار پنجم بگويد كه خشم خدا بر او باد اگر مرد از راستگويان باشد. (9)

چه مي شد اگر فضل و رحمتي كه خدا بر شما ارزاني داشته است نمي بود؟ و اگر نه اين بود كه خدا توبه پذير و حكيم است. (10)

كساني كه آن دروغ

بزرگ را ساخته اند گروهي از شمايند. مپنداريد كه شما را در آن شري بود. نه ، خير شما در آن بود. هر مردي از آنها بدان اندازه از گناه كه مرتكب شده است به كيفر رسد، و از ميان آنها آن كه بيشترين اين بهتان را به عهده دارد به عذابي بزرگ گرفتار مي آيد. (11)

چرا هنگامي كه آن بهتان را شنيديد مردان و زنان مومن به خود گمان نيك نبردند و نگفتند كه اين تهمتي آشكار است. (12)

چرا چهار شاهد بر ادعاي خود نياوردند؟ پس اگر شاهداني نياورده اند، در نزد خدا در زمره دروغگويانند. (13)

اگر فضل و رحمت خدا در دنيا و آخرت ارزانيتان نمي بود، به سزاي آن سخنان كه مي گفتيد شما را عذابي بزرگ در مي رسيد. (14)

آنگاه كه آن سخن را از دهان يكديگر مي گرفتيد و چيزي بر زبان مي رانديد كه درباره آن هيچ نمي دانستيد و مي پنداشتيد كه كاري خرد است، و حال آنكه در نزد خدا كاري بزرگ بود. (15)

چرا آنگاه كه اين سخن شنيديد نگفتيد: ما را نشايد كه آن را باز گوييم، پروردگارا تو منزهي ، اين تهمتي بزرگ است. (16)

خدا شما را اندرز مي دهد كه اگر از مومنان هستيد، بار ديگر گرد چنان كاري مگرديد. (17)

خدا آيات را براي شما بيان مي كند. و خدا دانا و حكيم است. (18)

براي كساني كه دوست دارند درباره مومنان تهمت زنا شايع شود. در دنيا و آخرت عذابي دردآور مهياست. خدا مي داند و شما نمي دانيد. (19)

چه مي شد اگر فضل و

رحمتي كه خدا به شما ارزاني داشته است نمي بود؟ و اگر نه اين بود كه خدا مهربان و بخشاينده است. (20)

اي كساني كه ايمان آورده ايد، پاي به جاي پاي شيطان مگذاريد. و هر كه پاي به جاي پاي شيطان گذارد، بداند كه او به فحشا و منكر فرمان مي دهد. و اگر فضل و رحمتي كه خدا بر شما ارزاني داشته است نمي بود، هيچ يك از شما هرگز روي پاكي نمي ديد. ولي خدا هر كس را كه بخواهد پاكيزه مي سازد. و خدا شنوا و داناست. (21)

توانگران و آنان كه گشايشي در كار آنهاست، نبايد سوگند بخورند كه به خويشاوندان و مسكينان و مهاجران در راه خدا چيزي ندهند. بايد ببخشند و ببخشايند. آيا نمي خواهيد كه خدا شما را بيامرزد؟ و خداست آمرزنده مهربان. (22)

كساني كه بر زنان پاكدامن و بي خبر از فحشا و مومن تهمت زنا مي زنند، در دنيا و آخرت لعنت شده اند و برايشان عذابي است بزرگ. (23)

روزي كه زبانشان و دستهايشان و پاهايشان به زيانشان بر كارهايي كه مي كرده اند شهادت دهند. (24)

آن روز كه خدا جز ايشان را به تمامي بدهد و بدانند كه خدا حقيقت آشكار است. (25)

زنان ناپاك براي مردان ناپاك و مردان ناپاك براي زنان ناپاك و زنان پاك براي مردان پاك و مردان پاك براي زنان پاك. آنها از آنچه درباره شان مي گويند منزهند. آمرزش و رزق نيكو براي آنهاست. (26)

اي كساني كه ايمان آورده ايد، به خانه اي غير از خانه خود. بي آنكه اجازت طلبيده و بر ساكنانش

سلام كرده باشيد، داخل مشويد. اين براي شما بهتر است، باشد كه پند گيريد. (27)

و اگر در خانه ، كسي را نيافتيد، داخل مشويد تا شما را رخصت دهند. و اگر گويند: بازگرديد، بازگرديد. اين برايتان پاكيزه تر است. و خدا به هر كاري كه مي كنيد آگاه است. (28)

بر شما گناهي نيست اگر به خانه هاي غير مسكون كه متاعي در آن داريد داخل شويد. هر چه را آشكار سازيد يا پنهان داريد خدا به آن آگاه است. (29)

به مردان مومن بگو كه چشمان خويش فرو گيرند و شرمگاه خود نگه دارند. اين برايشان پاكيزه تر است. زيرا خدا به كارهايي كه مي كنند آگاه است. (30)

و به زنان مومن بگو كه چشمان خويش فرو گيرند و شرمگاه خود نگه دارند و زينتهاي خود را جز آن مقدار كه پيداست آشكار نكنند و مقنعه هاي خود را تا گريبان فرو گذارند و زينتهاي خود را آشكار نكنند، جز براي شوهر خود يا پدر خود يا پدر شوهر خود يا پسر خود يا پسر شوهر خود يا برادر خود يا پسر برادر خود، يا پسر خواهر خود يا زنان همكيش خود، يا بندگان خود، يا مردان خدمتگزار خود كه رغبت به زن ندارند، يا كودكاني كه از شرمگاه زنان بي خبرند. و نيز چنان پاي بر زمين نزنند تا آن زينت كه پنهان كرده اند دانسته شود. اي مومنان. همگان به درگاه خدا توبه كنيد، باشد كه رستگار گرديد. (31)

عزبهايتان را و غلامان و كنيزان خود را كه شايسته باشند همسر دهيد. اگر بينوا باشند خدا به كرم خود توانگرشان

خواهد ساخت، كه خدا گشايشدهنده و داناست. (32)

آنان كه استطاعت زناشويي ندارند، بايد پاكدامني پيشه كنند تا خدا از كرم خويش توانگرشان گرداند. و از بندگانتان آنان كه خواهان باز خريدن خويشند، اگر در آنها خيري يافتيد، باز خريدنشان را بپذيريد. و از آن مال كه خدا به شما ارزاني داشته است به آنان بدهيد. و كنيزان خود را اگر خواهند كه پرهيزگار باشند به خاطر ثروت دنيوي به زنا وادار مكنيد. هر كس كه آنان را به زنا وادارد، خدا براي آن كنيزان كه به اكراه بدان كار وادار گشته اند آمرزنده و مهربان است. (33)

به تحقيق براي شما آياتي روشن و داستانهايي از كساني كه پيش از شما بوده اند و نيز اندرزهايي براي پرهيزگاران نازل كرديم. (34)

خدا نور آسمانها و زمين است. مثل نور او چون چراغداني است كه در آن چراغي باشد، آن چراغ درون آبگينه اي و آن آبگينه چون ستاره اي درخشنده . از روغن درخت پر بركت زيتون كه نه خاوري است و نه باختري افروخته باشد. روغنش روشني بخشد هرچند آتش بدان نرسيده باشد. نوري افزون بر نور ديگر. خدا هر كس را كه بخواهد بدان نور راه مي نمايد و براي مردم مثلها مي آورد، زيرا بر هر چيزي آگاه است. (35)

آن نور در خانه هايي است كه خدا رخصت داد ارجمندش دارند و نامش در آنجا ياد شود و او را هر بامداد و شبانگاه تسبيح گويند: (36)

مرداني كه هيچ تجارت و خريد و فروختي از ياد خدا و نماز گزاردن و زكات دادن بازشان ندارد، از روزي كه دلها

و ديدگان دگرگون مي شوند هراسناكند (37)

تا خدا به نيكوتر از آنچه كرده اند جز ايشان دهد، و از فضل خود بر آن بيفزايد، و خدا هر كه را خواهد بي حساب روزي دهد. (38)

اعمال كافران چون سرابي است در بياباني . تشنه ، آبش پندارد و چون بدان نزديك شود هيچ نيابد و خدا را نزد خود يابد كه جزاي او را به تمام بدهد. و خدا زود به حسابها مي رسد. (39)

يا همانند تاريكيهايي است در دريايي ژرف، كه موجش فرو پوشد و برفراز آن موجي ديگر و برفرازش ابري است تيره ، تاريكيهايي بر فراز يكديگر، آن سان كه اگر دست خود بيرون آرد آن را نتواند ديد. و آن كه خدا راهش را به هيچ نوري روشن نكرده باشد، هيچ نوري فرا راه خويش نيابد. (40)

آيا نديده اي كه هر چه در آسمانها و زمين است و نيز مرغاني كه در پروازند تسبيحگوي خدا هستند؟ همه نماز و تسبيح او را مي دانند. و خدا به هر كاري كه مي كنند آگاه است. (41)

از آن خداست فرمانروايي آسمانها و زمين و بازگشت همگان نزد اوست. (42)

آيا نديده اي كه خدا ابرهايي را به آهستگي مي راند، آنگاه آنها را به هم مي پيوندد و ابري انبوه پديد مي آورد و باران را بيني كه از خلال آن بيرون مي آيد. و از آسمان، از آن كوهها كه در آنجاست تگرگ مي فرستد و هر كه را خواهد با آن مي زند و از هر كه مي خواهد بازش مي دارد. روشنايي برقش نزديك باشد كه

ديدگان را كور سازد. (43)

خدا شب و روز را مي گرداند. خردمندان را در اين عبرتي است. (44)

و خدا هر جنبنده اي را از آب بيافريد. بعضي از آنها بر شكم مي روند و بعضي بر دو پا مي روند و بعضي بر چهار پا مي روند. خدا هر چه بخواهد مي آفريند. زيرا خدا بر هر كاري تواناست. (45)

به تحقيق آياتي روشنگر نازل كرديم و خدا هر كس را كه بخواهد به راه راست هدايت مي كند. (46)

و مي گويند: به خدا و پيامبرش ايمان آورده ايم و اطاعت مي كنيم. پس از آن گروهي از آنان باز مي گردند. و اينان ايمان نياورده اند. (47)

چون آنها را به خدا و پيامبرش خوانند تا ميانشان حكم كند، بيني كه گروهي اعراض مي كنند. (48)

و اگر حق با آنها باشد مي آيند و به حكم گردن مي نهند. (49)

آيا در دلهايشان مرضي است يا در ترديد هستند يا بيم آن دارند كه خدا و پيامبرش بر آنها ستم كنند؟ نه ، آنان خود ستمپيشگانند. (50)

چون مومنان را به خدا و پيامبرش فراخوانند تا ميانشان حكم كند. سخنشان جز اين نيست كه مي گويند: شنيديم و اطاعت كرديم. اينان رستگارانند. (51)

و كساني كه از خدا و پيامبرش فرمان مي برند و از خدا مي ترسند و پرهيزگاري مي كنند، رستگارانند. (52)

به خدا قسم خوردند، قسمهاي سخت، كه اگر به آنها فرمان دهي از ديار خود بيرون روند. بگو: قسم مخوريد، طاعتي در خور بياوريد. خدا به كارهايي كه مي كنيد آگاه است. (53)

بگو: از خدا

اطاعت كنيد و از پيامبر اطاعت كنيد. پس اگر رويگردان شويد، بر پيامبر است آنچه بدو تكليف كرده اند، و بر شماست آنچه بر شما تكليف كرده اند. و اگر از او اطاعت كنيد هدايت يابيد. و بر پيامبر جز تبليغ آشكار هيچ نيست. (54)

خدا به كساني از شما كه ايمان آورده اند و كارهاي شايسته كرده اند وعده داد كه در روي زمين جانشين ديگرانشان كند، همچنان كه مردمي را كه پيش از آنها بودند جانشين ديگران كرد. و دينشان را -كه خود برايشان پسنديده است- استوار سازد. و وحشتشان را به ايمني بدل كند. مرا مي پرستند و هيچ چيزي را با من شريك نمي كنند. و آنها كه از اين پس ناسپاسي كنند، نافرمانند. (55)

و نماز بگزاريد و زكات بدهيد و از پيامبر اطاعت كنيد، باشد كه بر شما رحمت آورند. (56)

مپندار كه كافران مي توانند در اين سرزمين به جايي بگريزند. جايگاهشان جهنم است، و چه بد سرانجامي است. (57)

اي كساني كه ايمان آورده ايد، بايد بندگان شما و آنها كه هنوز به حد بلوغ نرسيده اند، در سه هنگام از شما براي وارد شدن به خانه رخصت طلبند: پيش از نماز صبح و هنگام ظهر كه لباس از تن بيرون مي كنيد و بعد از نماز عشا،. اين سه وقت، وقت خلوت شماست. در غير آن سه هنگام، شما و آنها گناهي مرتكب نشده ايد اگر بر يكديگر بگذريد. خدا آيات را اينچنين براي شما بيان مي كند، و خدا دانا و حكيم است. (58)

و چون اطفال شما به حد بلوغ رسيدند، بايد همانند كساني

كه ذكرشان گذشت رخصت طلبند. خدا آيات را اينچنين براي شما بيان مي كند. و خدا دانا و حكيم است. (59)

پير زنان كه ديگر اميد شوي كردنشان نيست، بي آنكه زينتهاي خود را آشكار كنند، اگر چادر خويش بنهند مرتكب گناهي نشده اند. و خودداري كردن برايشان بهتر است و خدا شنوا و داناست. (60)

بر نابينا حرجي نيست و بر لنگ حرجي نيست و بر بيمار حرجي نيست. و بر شما حرجي نيست اگر از خانه خود يا خانه پدرتان يا خانه مادرتان يا خانه برادرتان يا خانه خواهرتان يا خانه عمويتان يا خانه عمه تان يا خانه داييتان يا خانه خاله تان يا خانه اي كه كليدهاي آن نزد شماست يا خانه دوستتان چيزي بخوريد. و گناهي مرتكب نشده ايد اگر با هم بخوريد يا جدا جدا. و چون به خانه اي داخل شويد بر يكديگر سلام كنيد. اين تحيتي است مبارك و پاكيزه از جانب خدا. خدا آيات را براي شما اينچنين بيان مي كند، باشد كه تعقل كنيد. (61)

مومنان كساني هستند كه به خدا و پيامبرش ايمان آورده اند. و چون با پيامبر در كاري همگاني باشند، تا از او رخصت نطلبيده اند نبايد بروند. آنان كه از تو رخصت مي طلبند، كساني هستند كه به خدا و پيامبرش ايمان آورده اند. پس هنگامي كه از تو براي پاره اي از كارهايشان رخصت خواستند، به هر يك از آنان كه خواهي رخصت بده و برايشان از خدا آمرزش بخواه ، كه خدا آمرزنده و مهربان است. (62)

آنچنان كه يكديگر را صدا مي زنيد، پيامبر را صدا مزنيد. خدا

مي داند چه كساني از شما در پناه ديگري خود را پنهان مي سازند و آهسته آهسته بيرون مي روند. آنان كه از فرمان او سرپيچي مي كنند بايد بترسند كه مباد به آنها فتنه اي يا عذابي دردآور برسد. (63)

از آن خداست هر چه در آسمانها و زمين است. مي داند كه شما بر چه كاريد. و آن روز كه به او باز گردانده شوند آنان را از كارهايي كه كرده اند آگاه سازد. و خدا بر هر چيزي داناست. (64)

نام خداوند سوگند بخورند كه ايشان راستگو هستند (6)

و بار پنجم بگويند كه لعنت الهى بر او باد اگر از دروغگويان باشد (7)

و عذاب [حد] اين گونه از زن، بازداشته مى شود كه چهار بار سوگند به نام خداوند بخورد كه او [شوهرش] از دروغگويان است (8)

و بار پنجم بگويد كه خشم الهى بر آن زن باد اگر آن مرد از راستگويان باشد (9)

و اگر بخشش و بخشايش الهى و رحمت او بر شما نباشد و اينكه خداوند توبه پذير فرزانه است [كار بر شما دشوار مى شد] (10)

كسانى كه تهمت ناپاكى را در ميان آوردند، جماعتى از شما هستند، آن را شرى به زيان خويش مپنداريد، بلكه [در نهايت] خيرى براى شماست، بر عهده هر يك از آنان سهمى از گناه است كه مرتكب شده است، و كسى از آنان كه عمده آن را دامن زد، عذابى سهمگين دارد (11)

چرا چون آن را شنيديد، مردان و زنان مومن در حق خويش گمان نيك نبردند و نگفتند كه اين تهمت آشكارى است (12)

چرا بر آن چهار گواه نياوردند، و چون گواهان را نياوردند، اينان نزد خداوند دروغگو هستند (13)

و اگر در دنيا و آخرت بخشايش و رحمت الهى بر شما نبود در آنچه گفت و گو مى كرديد به شما عذابى سهمگين مى رسيد (14)

آنگاه كه از زبان همديگر فرا مى گرفتيدش و دهان به دهان چيزى را كه به آن علم نداشتيد، مى گفتيد و آن را آسان [و ساده] مى پنداشتيد، حال آنكه آن نزد خداوند سترگ است (15)

و چرا چون شنيديدش نگفتيد كه ما را نرسد كه در اين

باره سخن گوييم، پاكا كه تويى، اين بهتانى بزرگ است (16)

خداوند اندرزتان مى دهد كه اگر مومن هستيد، هرگز مانند آن را تكرار مكنيد (17)

و خداوند آياتش را براى شما روشن مى گرداند و خداوند داناى فرزانه است (18)

كسانى كه خوش دارند كه بدنامى در حق مومنان شايع گردد، در دنيا و آخرت عذابى دردناك دارند و خداوند [حقايق را] مى داند و شما نمى دانيد (19)

و اگر بخشايش و رحمت الهى در حق شما نبود و اينكه خداوند رئوف و مهربان است [شما را سخت كيفر مى داد] (20)

اى مومنان از گامهاى شيطان پيروى مكنيد و هر كس از گامهاى شيطان پيروى كند [بداند كه] او به ناشايستى و نابكارى فرمان مى دهد، و اگر بخشايش و رحمت الهى در حق شما نبود، هيچيك از شما هرگز پاكدل نمى شد، ولى خداوند است كه هر كس را بخواهد پاكدل مى سازد و خداوند شنواى داناست (21)

و متمكنان و توانگران شما نبايد سوگند بخورند كه به خويشاوندان و بينوايان و مهاجران [بى چيز] در راه خدا بخشش نكنند، و بايد كه عفو كنند و درگذرند، آيا دوست نداريد كه خداوند از شما درگذرد؟ و خدا آمرزگار مهربان است (22)

بى گمان كسانى كه به زنان پاكدامن بى خبر مومن، تهمت زنا مى زنند، در دنيا و آخرت ملعونند و عذابى سهمگين [در پيش] دارند (23)

روزى كه زبان و دست و پاهايشان بر آنها به كارهايى كه كرده اند شهادت دهند (24)

در چنين روزى خداوند جزاى حقانى شان را به تمام و كمال بدهد و بدانند كه خداوند بر حق آشكار است (25)

زنان پليد براى مردان پليدند، و مردان پليد براى

زنان پليد، و زنان پاك براى مردان پاكند و مردان پاك براى زنان پاك، اينانند كه از آنچه [شايعه افكنان] در حقشان مى گويند برى و بركنار هستند، و از مغفرت الهى و روزى ارزشمند برخوردارند (26)

اى مومنان به خانه هايى جز خانه هاى خودتان وارد نشويد، مگر آنكه آشنايى دهيد و اجازه گيريد و بر اهل آنها سلام كنيد. اين به خير شماست، باشد كه پند پذيريد (27)

و اگر كسى را در آنها نيافتيد، وارد نشويد، تا آنكه به شما اجازه داده شود، و اگر به شما گفته شد برگرديد، برگرديد كه براى شما پاكيزه تر است، و خداوند به آنچه مى كنيد داناست (28)

بر شما گناهى نيست كه وارد خانه هاى غير مسكونى شويد كه در آنجا كالايى از آن شما هست، و خداوند آنچه آشكار مى داريد و آنچه پنهان مى داريد، مى داند (29)

به مردان مومن بگو ديدگان [از نظر بازى] فرو گذارند، و ناموسشان را محفوظ بدارند، اين براى آنان پاكيزه تر است، بى گمان خداوند به آنچه مى كنند آگاه است (30)

و به زنان مومن [هم] بگو ديدگانشان را فروگذارند و ناموسشان را محفوظ بدارند و زينتشان را جز آنچه از آن آشكار است، آشكار نكنند، روسرى هايشان را بر گريبانهايشان بيندازند، و زينتشان را آشكار نكنند مگر بر شوهرشان يا پدرشان، يا پدران شوهرشان يا پسرانشان، يا پسران شوهرشان، يا برادرشان يا پسران برادرشان، يا پسران خواهرشان يا زنان [همكيش]شان، يا ملك يمينهايشان، يا غلامانى كه نيازمند [به زن] نيستند، يا كودكانى كه بر نهانى هاى زنان آگاه نيستند، و بگو كه چنان پاى نكوبند تا زينتى كه پنهان داشته اند، معلوم شود، و اى مومنان همگى به

درگاه خداوند توبه كنيد، باشد كه رستگار شويد (31)

و بى همسران خويش و بردگان و كنيزكان صالح خويش را به همسرى [ديگران] دهيد، و اگر تهيدست باشند خداوند از بخشش خويش آنان را توانگر مى گرداند، و خداوند گشايشگر داناست (32)

و كسانى كه اسباب زناشويى نمى يابند، پاكدامنى ورزند، تا آنكه خداوند از بخشش خويش توانگرشان گرداند، و كسانى از ملك يمينهايتان كه قصد بازخريد خويش را دارند، اگر در آنان خيرى سراغ داريد، آنان را بازخريد كنيد، و به آنان [براى كمك به بازخريدشان] از مال الهى [سهمى از زكات] كه به شما بخشيده است، ببخشيد، و كنيزكانتان را اگر عزم پاكدامنى دارند، به فحشا وادار مكنيد كه مال دنيا به دست آوريد، و هر كس ايشان را اجبار كند، بداند كه خداوند با توجه به اكراهشان، آمرزگار مهربان است (33)

و به راستى به سوى شما آياتى روشنگر نازل كرده ايم، و مثلى از پيشينيانتان و پندى براى پرهيزگاران (34)

خداوند نور آسمانها و زمين است. داستان نورش همچون چراغدانى است كه در آن چراغى هست، و چراغ در آبگينه اى هست، كه آبگينه گويى ستاره اى درخشان است، كه از درخت مبارك زيتون - كه نه شرقى است و نه غربى - افروخته شود. نزديك است كه روغنش، با آنكه آتشى به آن نرسيده است، فروزان گردد، نور در نور است، خداوند به نور خويش هر كس را كه خواهد هدايت كند، و خداوند براى مردم مثلها مى زند و خداوند به هر چيزى داناست (35)

در خانه هايى كه خداوند فرمان داده است كه گرامى داشته و نامش در آنها ياد شود، در آن بامدادان و شامگاهان

نيايش او گويند (36)

مردانى هستند كه هيچ داد و ستد و خريد و فروشى ايشان را از ياد خداوند و برپاداشتن نماز و پرداختن زكات باز نمى دارد، و از روزى كه در آن دلها و ديدگان ديگرگون شود، بيمناكند (37)

تا خداوند به بهتر از آنچه كرده اند پاداششان دهد و از بخشش خويش بر پاداش آنان بيفزايد، و خداوند هر كه را بخواهد بى حساب روزى مى دهد (38)

و كافران اعمالشان همچون سرابى در بيابانى است كه تشنه آبش مى پندارد، تا آنكه نزديك آن رسد و آن را چيزى نيابد، و آنگاه خداوند را حاضر يابد كه حسابش را به تمام و كمال بپردازد و خداوند زود شمار است (39)

يا [اعمالشان] همچون تاريكى هايى است در دريايى ژرف كه آن را موجى فرو پوشانده و برفراز آن موجى ديگر است كه برفراز آن ابرى است. تاريكى هايى تو بر تو، چون دستش را برآورد، چه بسا نبيندش، و هر كس كه خداوند برايش نورى مقرر نداشته باشد، نورى ندارد (40)

آيا ندانسته اى كه هر كس كه در آسمانها و زمين است، و پرندگان بال گشاده خداوند را تسبيح مى گويند هر يك نماز و نيايش را مى داند، و خداوند به آنچه مى كنند داناست (41)

و فرمانروايى آسمانها و زمين از آن خداوند است، و سير و سرانجام [جهان] به سوى خداوند است (42)

آيا ندانسته اى كه خداوند ابرها را مى راند، سپس بين آنها را پيوند مى دهد، سپس درهم فشرده اش مى كند، آنگاه باران درشت را مى بينى كه از لابلاى آن بيرون مى آيد، و سپس از آسمان، از ابرى كه به كوه مى ماند تگرگ فرو مى فرستد و به هر

كس كه بخواهد آن را مى زند و از هر كس كه بخواهد بر مى گرداند، نزديك است كه درخشش برق آن، ديدگان را از بين ببرد (43)

خداوند شب و روز را مى گرداند [و پياپى مى آورد] بى گمان در اين امر مايه عبرتى براى ديده وران است (44)

و خداوند هر جانورى را از آب آفريده است، كه بعضى از آنها بر شكمش راه مى رود و بعضى از آنها بر دو پا راه مى رود، و بعضى از آنها بر چهار [پا] راه مى رود، خداوند هر چه بخواهد مى آفريند، بى گمان خداوند بر هر كارى تواناست (45)

به راستى آياتى روشنگر نازل كرديم و خداوند هر كس را كه بخواهد به راه راست هدايت مى كند (46)

و مى گويند به خداوند و پيامبر ايمان آورديم و فرمان مى بريم، سپس گروهى از آنان بعد از اين روى مى گردانند، و اينان مومن نيستند (47)

و چون به سوى خداوند و پيامبرش خوانده شوند كه [پيامبر] در ميان آنان داورى كند، آنگاه است كه گروهى از آنان رويگردان مى شوند (48)

و اگر حق با آنان باشد [شتابان] با اطاعت و تسليم به نزد او مى آيند (49)

آيا در دلهايشان بيمارى است، يا شك و شبهه دارند، يا مى ترسند كه خداوند و پيامبر او بر آنان ستم روا دارند، نه بلكه اينان ستمپيشه اند (50)

سخن مومنان چون به سوى خداوند و پيامبرش خوانده شوند كه در ميان آنان داورى كند، اين است كه مى گويند شنيديم و فرمان مى بريم، و اينانند كه رستگارند (51)

و هر كس كه از خداوند و پيامبر او اطاعت كند و از خداوند بترسد، و از او پروا داشته باشد، اينانند

كه كاميابند (52)

و سختترين سوگندهايشان را به [نام] خداوند مى خورند كه اگر به ايشان دستور دهى [براى جهاد] بيرون مى آيند. بگو سوگند نخوريد. اطاعت متعارف بهتر [از گزافگويى] است، بى گمان خداوند به آنچه مى كنيد آگاه است (53)

بگو از خداوند اطاعت كنيد و از پيامبر [هم] اطاعت كنيد، و اگر روى بگردانيد، بر عهده او [پيامبر] تكليف خود اوست، و بر شما تكليف خود شماست، و اگر از او اطاعت كنيد هدايت مى يابيد، و بر پيامبر جز پيامرسانى آشكار نيست (54)

خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند، وعده داده است كه آنان را در اين سرزمين جانشين گرداند، همچنانكه كسانى را كه پيش از آنان بودند نيز جانشين [پيشينيان] گرداند، و دينشان را كه بر آنان مى پسندد، براى آنان پايگاه دهد، و بعد از بيمناكيشان، به آنان امن و امان ببخشد، [تا] مرا بپرستند و چيزى را شريك من قرار ندهند، و هر كس كه بعد از اين كفرورزد، اينانند كه نافرمانند (55)

و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و از پيامبر اطاعت كنيد باشد كه مشمول رحمت شويد (56)

كافران را هرگز در اين سرزمين به ستوه آورنده [ى مومنان] مپندار، و سرا و سرانجام آنان آتش دوزخ است، و بد سير و سرانجامى است (57)

اى مومنان، بايد كه ملك يمينهايتان و كسانى از شما كه هنوز به حد بلوغ نرسيده اند، سه بار، پيش از نماز صبح، و هنگامى كه در ظهر لباسهايتان را درمى آوريد، و پس از نماز عشاء، كه سه هنگام برهنگى شماست، از شما [براى ورود] اجازه بگيرند، و پس

از آن [سه هنگام] نه بر شما و نه برايشان گناهى نيست، چرا كه پيرامون شما در گردشند، و با هم حشر و نشر داريد، بدينسان خداوند آيات خويش را براى شما روشن مى گرداند، و خداوند داناى فرزانه است (58)

و چون فرزندانتان به حد بلوغ مى رسند، بايد همانند كسانى كه پيش از آنان [در همين شرايط] اجازه مى گرفتند، [براى ورود] اجازه بگيرند، بدينسان خداوند آياتش را براى شما روشن مى گرداند، و خداوند داناى فرزانه است (59)

و زنان يائسه اى كه اميد زناشويى ندارند، بر آنان گناهى نيست كه جامه ها [/ چادرها]يشان را فرو گذارند، به شرط آنكه زينتنمايى نكنند، و اينكه پاكدامنى بورزند [و چادرهايشان را فرو نگذارند] بر ايشان بهتر است، و خداوند شنواى داناست (60)

بر نابينا ايرادى نيست، و بر لنگ ايرادى نيست و بر بيمار هم ايرادى نيست، و نيز بر خود شما در اينكه از [آذوقه] خانه هاى خودتان، يا خانه هاى پدرانتان، يا خانه هاى مادرانتان، يا خانه هاى برادرانتان، يا خانه هاى خواهرانتان، يا خانه هاى عموهايتان، يا خانه هاى عمه هايتان، يا خانه هاى دايى هايتان، يا خانه هاى خاله هايتان، يا خانه هايى كه كليدشان را در اختيار داريد، يا خانه هاى دوستان، بخوريد، بر شما گناهى نيست در اينكه با همديگر يا پراكنده وار [و تنها] غذا بخوريد، و چون وارد هر خانه اى شديد بر خودتان سلام دهيد كه تحيت الهى است و مبارك و پسنديده است، بدينسان خداوند آياتش را براى شما روشن مى گرداند، باشد كه انديشه كنيد (61)

همانا مومنان كسانى هستند كه به خداوند و پيامبر او ايمان دارند و چون با او در كارى همداستان شدند [به جايى] نمى روند مگر آنكه از او

اجازه بگيرند. بى گمان كسانى كه از تو اجازه مى گيرند همان كسانى هستند كه به خداوند و پيامبر او ايمان دارند، و چون براى بعضى از كارهايشان از تو اجازه خواستند، به هر كس از آنان كه خواستى اجازه بده و براى آنان از خداوند آمرزش بخواه، چرا كه خداوند آمرزگار مهربان است (62)

خواندن پيامبر را در ميان خودتان همانند خواندن بعضى از شما بعضى ديگر را مشماريد، به راستى كه خداوند كسانى را از شما كه پنهانى و پناه جويانه خود را بيرون مى كشند مى شناسد، بايد كسانى كه از فرمان او سرپيچى مى كنند بر حذر باشند از اينكه بلايى يا عذابى دردناك به آنان برسد (63)

هان بى گمان آنچه در آسمانها و زمين است از آن خداوند است، به راستى مى داند كه شما اكنون در چه كارى هستيد و روزى را كه به سوى او باز گردانده مى شوند، آنگاه آنان را از [نتيجه و حقيقت] آنچه كرده اند آگاه مى گرداند و خداوند به هر چيزى داناست (64)

نيارند چهار تن گواهان پس بزنيدشان هشتاد تازيانه و نپذيريد براى ايشان گواهيى هيچگاه و آنانند نافرمانان (4)

مگر آنان كه بازگشتند از اين پس و شايستگى گزيدند كه خداوند است آمرزنده مهربان (5)

و آنان كه پرتاب كنند بسوى زنان خود (پرتاب كردن بمعنى نسبت زنا دادن است) و نباشدشان گواهانى جز خويشتن پس گواهى يكيشان چهار گواهى است سوگند به خدا كه آن مرد است از راستگويان (6)

و پنجمين آنكه لعنت خدا باد بر او اگر باشد از دروغگويان (7)

و دور مى كند از زن شكنجه را كه گواهى دهد چهار گواهى سوگند به خدا كه آن مرد است از دروغگويان (8)

و پنجمين آنكه خشم خدا بر او باد اگر آن مرد است از راستگويان (9)

و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش و آنكه خدا است توبه پذيرنده حكيم (10)

همانا آنان كه آوردند تهمت را گروهى هستند از شما مپنداريدش بد براى شما بلكه آن خوب است براى شما هر مردى از ايشان است آنچه دست آورد است از گناه و آنچه برگرفته است بيشى از آن را از ايشان براى او است عذابى بزرگ (11)

چرا هنگامى كه شنيديدش گمان نبردند مردان و زنان مؤمن به همديگر خوبى را و نگفتند اين است تهمتى آشكار (12)

چرا نياوردند بر آن چهار تن گواهان پس چون نياوردند گواهان را آنانند نزد خدا دروغگويان (13)

و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش در دنيا و آخرت هر آينه مى رسيد شما را در آنچه فرو رفتيد در آن عذابى بزرگ (14)

هنگامى كه فرامى گرفتيدش به زبانهاى خود و مى گفتيد

با دهانهاى خويش آنچه نبودتان بدان علمى و مى پنداشتيدش آسان حالى كه آن است نزد خدا بزرگ (15)

و چرا هنگامى كه شنيديدش نگفتيد نرسد ما را كه سخن رانيم بدين منزهى تو خدايا اين است تهمتى بزرگ (16)

اندرز دهد شما را خدا نبادا بازگرديد به مانند آن هيچگاه اگر هستيد مؤمنان (17)

و آشكار سازد خدا براى شما آيتها را و خدا است داناى حكيم (18)

همانا آنان كه دوست دارند كه فراوان (يا فاش) شود فحشاء در آنان كه ايمان آوردند ايشان را است عذابى دردناك در دنيا و آخرت و خدا مى داند و شما نمى دانيد (19)

و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش و آنكه خدا است رحمت آرنده مهربان (20)

اى آنان كه ايمان آورديد پيروى نكنيد گامهاى شيطان را و هركه پيروى كند گامهاى شيطان را همانا او امر كند به فحشاء و ناپسند و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش پاك نمى شد از شما كسى هيچگاه و ليكن خدا پاك سازد هر كه را كه خواهد و خدا است شنواى دانا (21)

و كوتاهى نكنند توانگران از شما و دارندگان گشايش كه بدهند خويشاوندان و بينوايان و هجرت كنندگان را در راه خدا و بايد عفو كنند و درگذرند آيا نمى خواهيد (دوست نداريد) كه بيامرزد خدا براى شما و خدا است آمرزنده مهربان (22)

همانا آنان كه پرتاب كنند بسوى زنان پارساى بى خبر و مؤمن (آنان را به زنا متهم دارند) لعنت شوند در دنيا و آخرت و ايشان را است شكنجه اى بزرگ (23)

روزى كه گواهى دهد بر ايشان زبانهاشان و دستهاشان و پاهاشان بدانچه

بودند مى كردند (24)

در آن روز بپردازدشان خدا دين ايشان را حقّ و بدانند كه خداوند است حقّ آشكار (25)

زنان پليد براى مردان پليدند و مردان پليد براى زنان پليدند و زنان پارسا (پاك) براى مردان پاكند و مردان پاك براى زنان پاكند آنان بيزارند از آنچه گويند ايشان را است آمرزشى و روزيى گرامى (26)

اى آنان كه ايمان آورديد درون نشويد خانه هائى را جز خانه هاى خويش تا آشنا شويد و سلام كنيد بر اهلش اين بهتر است براى شما شايد ياد آوريد (27)

و اگر نيافتيد در آنها كسى را پس درنيائيد در آنها تا اذن داده شويد و اگر گفته شد به شما بازگرديد پس بازگرديد آن پاكتر است براى شما و خدا بدانچه كنيد دانا است (28)

نيست بر شما باكى كه درآئيد به خانه هاى غير مسكونى (تهى از كسان) كه در آنها است كالا يا بهره اى براى شما و خدا مى داند آنچه را آشكار كنيد و آنچه را نهان داريد (29)

بگو به مؤمنان بپوشند ديدگان خود را و نگاه دارند فرجهاى خود را آن پاكتر است براى ايشان همانا خدا آگاه است بدانچه مى سازند (30)

و بگو به زنان مؤمنه فروپوشند ديدگان خود را و نگه دارند فرجهاى خود را و آشكار نسازند زيور خود را مگر آنچه نمايان است (يا برآمده است از آن) و بايد بيفكند مقنعه هاى خود را بر گريبانهاى خود و پديدار نكنند زيور خويش را مگر براى شوهران خود يا پدران خود يا پدران شوهران خود يا فرزندان خود يا فرزندان شوهران خود يا برادران خود يا برادرزادگان خود يا خواهرزادگان خود يا

زنان خود يا آنچه مالك است دستهاى ايشان يا پيروانى كه ندارندگان كامند (يا نيازند) از مردان يا كودكانى كه چيره نشده اند بر عورتهاى زنان و نكوبند زنان پاى هاى خود را تا دانسته شود آنچه نهان دارند از زيور خويش و بازگرديد بسوى خدا همگى اى مؤمنان شايد رستگار شويد (31)

و همسر گيريد زنان بى شوهر را از شما و شايستگان از بندگان و كنيزگان خويش را اگر باشند بينوايان بى نيازشان سازد خدا از فضل خود و خدا است گشايشمند دانا (32)

و بايد خويشتن دارى كنند (عفت ورزند) آنان كه نمى يابند آميزشى يا همسرى تا بى نيازشان گرداند خدا از فضل خويش و آنان كه خواستار مكاتبه هستند از آنچه دستهاى شما مالك است پس مكاتبه كنيد با ايشان اگر دانستيد در ايشان خوبى را و دهيدشان از مال خدا كه به شما داده است و وادار نكنيد به ناخواه كنيزان خويش را به روسپى اگر خواهند خويشتن نگه داشتن را تا جوئيد بهره زندگانى دنيا را و آنكو وادارشان كند همانا خداوند است پس از واداشتن آنان آمرزنده مهربان (33)

و همانا فرستاديم بسوى شما آيتهائى روشن و نمونه اى از آنان كه گذاشتند پيش از شما و اندرزى براى پرهيزكاران (34)

خدا است نور آسمانها و زمين مثل نور او مانند قنديلى است كه در آن است چراغى كه آن چراغ است در بلورى آن بلور مانند ستاره است درخشان كه افروخته شود از درخت خجسته زيتونى نه خاورى و نه باخترى نزديك است روغنش بتابد هر چند نرسدش آتش فروغى است بر فروغى رهبرى كند خدا به نور خويش هر كه را خواهد و بزند

خدا مثلها را براى مردم و خدا است به همه چيز دانا (35)

در خانه هائى كه رخصت داد خدا كه افراشته شود و برده شود در آنها نامش تسبيح گويدش در آنها بامدادان و شامگاه (36)

مردانى كه سرگرمشان نسازد بازرگانى و نه سوداگرى از ياد خدا و بپاى داشتن نماز و دادن زكات ترسند روزى را كه مى گردد در آن دلها و ديده ها (37)

تا پاداششان دهد خدا بهتر آنچه كردند و بيفزايدشان از فضل خويش و خدا روزى دهد هر كه را خواهد بى شمار (38)

و آنان كه كفر ورزيدند كردارشان مانند سرابى است در خشكزارى كه پنداردش تشنه لب آبى تا گاهى كه بيايدش نيابدش چيزى و بيابد خدا را نزد آن پس بدو دهد حسابش را و خدا است شتابنده در حساب (39)

يا مانند تاريكى هائى در دريائى ژرف بپوشاندش موجى (فراگيردش) از فراز آن است موجى كه از فراز آن است ابرى تاريكى هائى است پاره اى از آنها بر فراز پاره اى گاهى كه برون آرد دستش را نيارد كه بيندش و آنكو ننهاده است خدا برايش نورى پس نباشدش نورى (40)

آيا نديدى كه خدا تسبيح گويدش آنكه در آسمانها و زمين است و مرغان بال گشادگان هر كدام دانست نماز و تسبيحش را و خدا دانا است بدانچه كنند (41)

و براى خدا است پادشاهى آسمانها و زمين و بسوى خدا است بازگشت (42)

آيا نبينى كه خدا براند ابرى پس گردآورد ميانش تا بگرداندش توده انباشته كه بينى باران را برون آيد از شكافهاى آن و بفرستد از آسمان از كوه هائى كه در آنها است از تگرگ پس برساندش به هر كه

خواهد و بازگرداندش از هر كه خواهد نزديك است تابش برق آن ببرد ديدگان را (43)

مى گرداند خدا شب و روز را همانا در اين عبرتى براى خداوندان ديده ها است (44)

و خدا آفريد هر جنبنده را از آب پس از ايشان است آنكه مى رود بر شكم خود و از ايشان است آنكه مى رود بر دو پا و از ايشان است آنكه مى رود بر چهار بيافرد خدا هر چه خواهد همانا خدا است بر همه چيز توانا (45)

همانا فرستاديم آيتهائى روشن و خدا هدايت كند هر كه را خواهد بسوى راهى راست (46)

و گويند ايمان آورديم به خدا و به رسول و فرمان برديم پس پشت كنند گروهى از ايشان پس از آن و نيستند مؤمنان (47)

و گاهى كه خوانده شوند بسوى خدا و پيمبرش تا حكم راند ميانشان ناگاه گروهى از ايشانند روى گردانان (48)

و اگر باشد براى ايشان حقّ آيند بسوى او سرسپردگان (49)

آيا در دلهاى ايشان بيمارى است يا شك دارند يا ترسند كه ستم كند خدا بر ايشان و پيمبرش بلكه خود آنانند ستمكاران (50)

جز اين نيست كه گفتار مؤمنان گاهى كه خوانده شوند بسوى خدا و پيمبرش تا حكم راند ميان ايشان آن است كه گويند شنيديم و فرمانبرديم و ايشانند رستگاران (51)

و آنكو فرمان برد خدا و پيمبرش را و بترسد خدا را و بپرهيزدش پس آنانند كاميابان (52)

و سوگند ياد كردند به خدا سخت ترين سوگندان خود كه اگر بفرمائيشان هر آينه برون روند بگو سوگند ياد نكنيد فرمانبردارى است شناخته همانا خدا آگاه است بدانچه مى كنيد (53)

بگو فرمان بريد خدا

را و فرمان بريد پيمبر را پس اگر پشت كردند جز اين نيست كه بر او است آنچه بار شد و بر شما است آنچه بار شديد و اگر فرمانبريدش رهبرى شويد و نيست بر پيمبر جز رساندن آشكار (54)

وعده داد خدا آنان را كه ايمان آوردند از شما و كردار شايسته كردند كه جاى نشين گرداندشان در زمين چنانكه جاى نشين گردانيد آنان را كه پيش از ايشان بودند و هر آينه فرمانروا گرداند براى ايشان دينشان را كه پسنديد براى ايشان و همانا بديشان دهد پس از ترسشان آسايشى بپرستندم و شرك نورزند به من چيزى و آنكه كفر ورزد پس از اين همانا آنانند نافرمانان (55)

و بپاى داريد نماز را و بدهيد زكات را و فرمان بريد پيمبر را شايد رحم شويد (56)

نپندار آنان را كه كفر ورزيدند به عجزآرندگان در زمين و جايگاه ايشان است آتش و چه زشت بازگشتگاهى است (57)

اى آنان كه ايمان آورديد بايد دستور خواهند از شما آنان كه مالك است دستهاى شما و آنان كه نرسيدند مردى را از شما سه بار پيش از نماز بامداد و گاهى كه بگذاريد جامه هاى خود را به نيمروز و پس از نماز شام سه عورت است براى شما نيست بر شما و نه بر ايشان پروائى پس از آنها گردش كنندگان باشند بر شما برخى بر برخى بدينسان بيان كند خدا براى شما آيتها را و خدا است داناى حكيم (58)

و هنگامى كه رسند كودكان از شما مردى را پس بايد دستورى خواهند چنانكه دستورى خواستند آنان كه پيش از ايشان بودند بدينسان بيان كند خداى براى

شما آيتهاى خويش را و خدا است داناى حكيم (59)

و بازنشستگان از زنانى كه اميد آميزش ندارند پس نيست بر ايشان پروائى كه بگذارند جامه هاى خود را ناآشكاركنندگان زيورى و عفّت جويند بهتر است براى ايشان و خدا است شنواى دانا (60)

نيست بر كور پروائى و نه بر لنگ پروائى و نه بر بيمار پروائى و نه بر شما كه بخوريد از خانه هاى خود يا خانه هاى پدران خود يا خانه هاى مادران خود يا خانه هاى برادران خود يا خانه هاى خواهران خود يا خانه هاى عمويان خود يا خانه هاى عمّه هاى خود يا خانه هاى خالوهاى خود يا خانه هاى خاله هاى خود يا آنچه داريد كليدهاى آن را يا دوستتان نيست بر شما پروائى كه بخوريد همگى يا جدا جدا پس هنگامى كه درآئيد به خانه هائى سلام كنيد بر خويشتن درودى از نزد خدا فرخنده پاكيزه بدينسان روشن كند خدا براى شما آيتها را شايد بخرد آئيد (61)

جز اين نيست كه مؤمنان آنانند كه ايمان آوردند به خدا و پيمبرش و هر گاه با او باشند در كارى همگانى نروند تا دستورى از او خواهند همانا آنان كه دستورى خواهند از تو آنانند كه ايمان آرند به خدا و پيمبرش پس هر گاه دستورى خواستند از تو براى پاره كارشان پس دستورى ده به هر كه خواهى از ايشان و آمرزش خواه براى ايشان از خدا كه خدا است آمرزنده مهربان (62)

نگردانيد خواندن پيمبر را ميان شما مانند خواندن برخى از شما برخى را همانا داند خدا آنان را كه مى خزند از شما به پناهگاهى پس بايد بترسند آنان كه سرپيچند از فرمانش كه برسدشان آزمايشى يا

برسدشان شكنجه اى دردناك (63)

همانا خدا را است آنچه در آسمانها و زمين است به درست مى داند آنچه را شما بر آنيد و روزى كه بازگردانيده شوند به سويش پس آگهيشان دهد بدانچه كردند و خدا است به همه چيز دانا (64)

he were lying.

8 The punishment shall be averted from her by her testifying with four oaths [sworn] by Allah that he is indeed lying,

9 and a fifth [oath] that Allah’s wrath shall be upon her if he were stating the truth.

10 Were it not for Allah’s grace and His mercy upon you, and that Allah is all-clement, all-wise...

11 Indeed those who initiated the calumny are a band from among yourselves. Do not suppose it is bad for you. Rather it is for your good. Each man among them bears [the onus for] his share in the sin, and as for him who assumed its major burden from among them there is a great punishment for him.

12 When you [first] heard about it, why did not the faithful, men and women, think well of their folks, and say, ‘This is an obvious calumny’?

13 Why did they not bring four witnesses to it? So when they could not bring the witnesses, they are liars in Allah’s sight.

14 Were it not for Allah’s grace and His mercy upon you in this world and the Hereaf-ter, there would have befallen you a great punishment for what you ventured into,

15 when you were receiving it on your tongues, and were mouthing something of which you had no knowledge, supposing it to be a light matter, while it was a grave [matter] with Allah.

16 And why did you not, when you heard it, say, ‘It is not for us to say such

a thing. [O Allah!] You are immaculate! This is a monstrous calumny!’

17 Allah advises you lest you should ever repeat the like of it, should you be faithful.

18 Allah clarifies the signs for you, and Allah is all-knowing, all-wise.

19 Indeed those who want indecency to spread among the faithful—there is a painful punishment for them in the world and the Hereafter, and Allah knows and you do not know.

20 Were it not for Allah’s grace and His mercy upon you, and that Allah is all-kind, all-merciful.

21 O you who have faith! Do not follow in Satan’s steps. Whoever follows in Satan’s steps [should know that] he indeed prompts [you to commit] indecent acts and wrong. Were it not for Allah’s grace and His mercy upon you, not one of you would ever be pure. But Allah purifies whomever He wishes, and Allah is all-hearing, all-knowing.

22 Let the well-off and the opulent among you not vow not to give to the relatives and the needy, and to those who have migrated in the way of Allah, and let them excuse and forbear. Do you not love that Allah should forgive you? And Allah is all-forgiving, all-merciful.

23 Indeed those who accuse honourable and unwary faithful women shall be cursed in this world and the Hereafter, and there shall be a great punishment for them

24 on the day when witness shall be given against them by their tongues, their hands, and their feet concerning what they used to do.

25

On that day Allah will pay them in full their due recompense, and they shall know that Allah is the Manifest Reality.

26 Vicious women are for vicious men, and vicious men for vicious women. Good women are for good men, and good men for good women. These are absolved of what they say [about them]. For them is forgiveness and a noble provision.

27 O you who have faith! Do not enter houses other than your own until you have announced [your arrival] and greeted their occupants. That is better for you. Maybe you will take admonition.

28 But if you do not find anyone in them, do not enter them until you are given per-mission, and if you are told: ‘Turn back,’ then do turn back. That is more decent for you. And Allah knows best what you do.

29 There will be no sin upon you in entering [without announcing] uninhabited houses wherein you have goods belonging to you. And Allah knows whatever you disclose and whatever you conceal.

30 Tell the faithful men to cast down their looks and to guard their private parts. That is more decent for them. Allah is indeed well aware of what they do.

31 And tell the faithful women to cast down their looks and to guard their private parts, and not to display their charms, except for what is outward, and let them draw their scarfs over their bosoms, and not display their charms except to their husbands, or their fathers, or their husband’s

fathers, or their sons, or their husband’s sons, or their brothers, or their brothers’ sons, or their sisters’ sons, or their women, or their slave girls, or male dependants lacking [sexual] desire, or children uninitiated to women’s parts. And let them not thump their feet to make known their hidden orna-ments. Rally to Allah in repentance, O faithful, so that you may be felicitous.

32 Marry off those who are single among you and the upright among your male slaves and your female slaves. If they are poor, Allah will enrich them out of His grace, and Allah is all-bounteous, all-knowing.

33 Those who cannot afford marriage should be continent until Allah enriches them out of His grace. As for those who seek an emancipation deal from among your slaves, make such a deal with them if you know any good in them, and give them out of the wealth of Allah which He has given you. Do not compel your female slaves to prosti-tution when they desire to be chaste, seeking the transitory wares of the life of this world. Should anyone compel them, then after their compulsion Allah is indeed all-forgiving, all-merciful.

34 Certainly We have sent down to you manifest signs and a description of those who passed before you, and an advice for the Godwary.

35 Allah is the Light of the heavens and the earth. The parable of His Light is a niche wherein is a lamp—the lamp is in a glass, the glass as it were a glittering star—lit

from a blessed olive tree, neither eastern nor western, whose oil almost lights up, though fire should not touch it. Light upon light. Allah guides to His Light whomever He wishes. Allah draws parables for mankind, and Allah has knowledge of all things.

36 In houses Allah has allowed to be raised and wherein His Name is celebrated, He is glorified therein, morning and evening,

37 by men whom neither trading nor bargaining distracts from the remembrance of Allah, and the maintenance of prayer and the giving of zakat. They are fearful of a day wherein the heart and the sight will be transformed,

38 so that Allah may reward them by the best of what they have done, and enhance them out of His grace, and Allah provides for whomever He wishes without any reck-oning.

39 As for the faithless, their works are like a mirage in a plain, which the thirsty man supposes to be water. When he comes to it, he finds it to be nothing; but there he finds Allah, who will pay him his full account, and Allah is swift at reckoning.

40 Or like the manifold darkness in a deep sea, covered by billow upon billow, over-cast by clouds, manifold [layers of] darkness, one on top of another: when he brings out his hand, he can hardly see it, and one whom Allah has not granted any light has no light.

41 Have you not regarded that Allah is glorified by everyone in the heavens and the earth, and

the birds spreading their wings. Each knows his prayer and glorification, and Allah knows best what they do.

42 To Allah belongs the kingdom of the heavens and the earth, and toward Allah is the destination.

43 Have you not regarded that Allah drives the clouds, then He composes them, then He piles them up, whereat you see the rain issuing from its midst? And He sends down from the sky hail, out of the mountains that are in it, and He strikes with it whomever He wishes, and turns it away from whomever He wishes. The brilliance of its lightening almost takes away the sight.

44 Allah alternates the night and the day. There is indeed a moral in that for those who have insight.

45 Allah created every animal from water. Among them are some that creep upon their bellies, and among them are some that walk on two feet, and among them are some that walk on four. Allah creates whatever He wishes. Indeed Allah has power over all things.

46 Certainly We have sent down manifest signs, and Allah guides whomever He wishes to a straight path.

47 They say, ‘We have faith in Allah and His Apostle, and we obey.’ Then after that a part of them refuse to comply, and they do not have faith.

48 When they are summoned to Allah and His Apostle that He may judge between them, behold, a part of them turn aside.

49 But if justice be on their side, they come compliantly

to him.

50 Is there a sickness in their hearts? Or do they have doubts or fear that Allah and His Apostle will be unjust to them? Rather it is they who are the wrongdoers.

51 All the response of the faithful, when they are summoned to Allah and His Apostle that He may judge between them, is to say, ‘We hear and obey.’ It is they who are the felicitous.

52 Whoever obeys Allah and His Apostle, and fears Allah and is wary of Him—it is they who will be the triumphant.

53 They swear by Allah with solemn oaths that if you order them they will surely go forth. Say, ‘Do not swear! Honourable obedience [is all that is expected of you]. Allah is indeed well aware of what you do.’

54 Say, ‘Obey Allah, and obey the Apostle.’ But if you turn your backs, [you should know that] he is only responsible for his burden and you are responsible for your bur-den, and if you obey him, you shall be guided, and the Apostle’s duty is only to com-municate in clear terms.

55 Allah has promised those of you who have faith and do righteous deeds that He will surely make them successors in the earth, just as He made those who were before them successors, and He will surely establish for them their religion which He has approved for them, and that He will surely change their state to security after their fear, while they worship Me, not ascribing any partners

to Me. And whoever is un-grateful after that—it is they who are the transgressors.

56 Maintain the prayer and give the zakat, and obey the Apostle so that you may re-ceive [Allah’s] mercy.

57 Do not suppose that those who are faithless can thwart [Allah] on the earth. Their refuge shall be the Fire, and it is surely an evil destination.

58 O you who have faith! Let your permission be sought by your slaves and those of you who have not reached puberty three times: before the dawn prayer, and when you put off your garments at noon, and after the night prayer. These are three times of privacy for you. Apart from these, it is not sinful of you or them to frequent one an-other [freely]. Thus does Allah clarify the signs for you, and Allah is all-knowing, all-wise.

59 When your children reach puberty, let them ask permission [at all times] just as those who asked permission before them. Thus does Allah clarify His signs for you, and Allah is all-knowing, all-wise.

60 As for women advanced in years who do not expect to marry, there will be no sin upon them if they put off their cloaks, without displaying their adornment. But it is better for them to be continent, and Allah is all-hearing, all-knowing.

61 There is no blame upon the blind, nor any blame upon the lame, nor any blame upon the sick, nor upon yourselves if you eat from your own houses, or your fathers’ houses, or your

mothers’ houses, or your brothers’ houses, or your sisters’ houses, or the houses of your paternal uncles, or the houses of your paternal aunts, or the houses of your maternal uncles, or the houses of your maternal aunts, or those whose keys are in your possession, or those of your friends. There will be no blame on you whether you eat together or separately. So when you enter houses, greet yourselves with a salutation from Allah, blessed and good. Thus does Allah clarify His signs for you so that you may apply reason.

62 Indeed the faithful are those who have faith in Allah and His Apostle, and when they are with him in a collective affair, they do not leave until they have sought his permission. Indeed those who seek your permission—it is they who have faith in Allah and His Apostle. So when they seek your permission for some work of theirs, give permission to whomever of them you wish and plead with Allah to forgive them. In-deed Allah is all-forgiving, all-merciful.

63 Do not consider the Apostle’s summons amongst you to be like your summoning one another. Allah certainly knows those of you who slip away under cover. So let those who disobey his orders beware lest an ordeal should visit them or a painful punishment should befall them.

64 Look! To Allah indeed belongs whatever is in the heavens and the earth. He cer-tainly knows what you are up to, and the day they are brought back to Him He will

inform them about what they have done, and Allah has knowledge of all things.

of the liars; (8)

And the fifth (time) that the wrath of Allah be on her if he is one of the truthful. (9)

And were it not for Allah's grace upon you and His mercy-- and that Allah is Oft-returning (to mercy), Wise! (10)

Surely they who concocted the lie are a party from among you. Do not regard it an evil to you; nay, it is good for you. Every man of them shall have what he has earned of sin; and (as for) him who took upon himself the main part thereof, he shall have a g (11)

Why did not the believing men and the believing women, when you heard it, think well of their own people, and say: This is an evident falsehood? (12)

Why did they not bring four witnesses of it? But as they have not brought witnesses they are liars before Allah. (13)

And were it not for Allah's grace upon you and His mercy in this world and the hereafter, a grievous chastisement would certainly have touched you on account of the discourse which you entered into. (14)

When you received it with your tongues and spoke with your mouths what you had no knowledge of, and you deemed it an easy matter while with Allah it was grievous. (15)

And why did you not, when you heard it, say: It does not beseem us that we should talk of it; glory be to Thee! this is a great calumny? (16)

Allah admonishes you that you

should not return to the like of it ever again if you are believers. (17)

And Allah makes clear to you the communications; and Allah is Knowing, Wise. (18)

Surely (as for) those who love that scandal should circulate respecting those who believe, they shall have a grievous chastisement in this world and the hereafter; and Allah knows, while you do not know. (19)

And were it not for Allah's grace on you and His mercy, and that Allah is Compassionate, Merciful. (20)

O you who believe! do not follow the footsteps of the Shaitan, and whoever follows the footsteps of the Shaitan, then surely he bids the doing of indecency and evil; and were it not for Allah's grace upon you and His mercy, not one of you would have ever (21)

And let not those of you who possess grace and abundance swear against giving to the near of kin and the poor and those who have fled in Allah's way, and they should pardon and turn away. Do you not love that Allah should forgive you? And Allah is Forgivi (22)

Surely those who accuse chaste believing women, unaware (of the evil), are cursed in this world and the hereafter, and they shall have a grievous chastisement. (23)

On the day when their tongues and their hands and their feet shall bear witness against them as to what they did. (24)

On that day Allah will pay back to them in full their just reward, and they shall know that Allah is

the evident Truth. (25)

Bad women .are for bad men and bad men are for bad women. Good women are for good men and good men are for good women (26)

O you who believe! Do not enter houses other than your own houses until you have asked permission and saluted their inmates; this is better for you, that you may be mindful. (27)

But if you do not find any one therein, then do not enter them until permission is given to you; and if it is said to you: Go back, then go back; this is purer for you; and Allah is Cognizant of what you do. (28)

It is no sin in you that you enter uninhabited houses wherein you have your necessaries; and Allah knows what you do openly and what you hide. (29)

Say to the believing men that they cast down their looks and guard their private parts; that is purer for them; surely Allah is Aware of what they do. (30)

And say to the believing women that they cast down their looks and guard their private parts and do not display their ornaments except what appears thereof, and let them wear their head-coverings over their bosoms, and not display their ornaments except t (31)

And marry those among you who are single and those who are fit among your male slaves and your female slaves; if they are needy, Allah will make them free from want out of His grace; and Allah is Ample-giving, Knowing. (32)

And

let those who do not find the means to marry keep chaste until Allah makes them free from want out of His grace. And (as for) those who ask for a writing from among those whom your right hands possess, give them the writing if you know any good in the (33)

And certainly We have sent to you clear communications and a description of those who have passed away before you, and an admonition to those who guard (against evil). (34)

Allah is the light of the heavens and the earth; a likeness of His light is as a niche in which is a lamp, the lamp is in a glass, (and) the glass is as it were a brightly shining star, lit from a blessed olive-tree, neither eastern nor western, the oil w (35)

In houses which Allah has permitted to be exalted and that His name may be remembered in them; there glorify Him therein in the mornings and the evenings, (36)

Men whom neither merchandise nor selling diverts from the remembrance of Allah and the keeping up of prayer and the giving of poor-rate; they fear a day in which the hearts and eyes shall turn about; (37)

That Allah may give them the best reward of what they have done, and give them more out of His grace; and Allah gives sustenance to whom He pleases without measure. (38)

And (as for) those who disbelieve, their deeds are like the mirage in a desert, which the thirsty man deems to

be water; until when he comes to it he finds it to be naught, and there he finds Allah, so He pays back to him his reckoning in full; and Allah (39)

Or like utter darkness in the deep sea: there covers it a wave above which is another wave, above which is a cloud, (layers of) utter darkness one above another; when he holds out his hand, he is almost unable to see it; and to whomsoever Allah does not g (40)

Do you not see that Allah is He Whom do glorify all those who are in the heavens and the earth, and the (very) birds with expanded wings? He knows the prayer of each one and its glorification, and Allah is Cognizant of what they do. (41)

And Allah's is the kingdom of the heavens and the earth, and to Allah is the eventual coming. (42)

Do you not see that Allah drives along the clouds, then gathers them together, then piles them up, so that you see the rain coming forth from their midst? And He sends down of the clouds that are (like) mountains wherein is hail, afflicting therewith whom (43)

Allah turns over the night and the day; most surely there is a lesson in this for those who have sight. (44)

And Allah has created from water every living creature: so of them is that which walks upon its belly, and of them is that which walks upon two feet, and of them is that which walks upon

four; Allah creates what He pleases; surely Allah has power over all (45)

Certainly We have revealed clear communications, and Allah guides whom He pleases to the right way. (46)

And they say: We believe in Allah and in the messenger and we obey; then a party of them turn back after this, and these are not believers. (47)

And when they are called to Allah and His Messenger that he may judge between them, lo! a party of them turn aside. (48)

And if the truth be on their side, they come to him quickly, obedient. (49)

Is there in their hearts a disease, or are they in doubt, or do they fear that Allah and His Messenger will act wrongfully towards them? Nay! they themselves are the unjust. (50)

The response of the believers, when they are invited to Allah and His Messenger that he may judge between them, is only to say: We hear and we obey; and these it is that are the successful. (51)

And he who obeys Allah and His Messenger, and fears Allah, and is careful of (his duty to) Him, these it is that are the achievers. (52)

And they swear by Allah with the most energetic of their oaths that if you command them they would certainly go forth. Say: Swear not; reasonable obedience (is desired); surely Allah is aware of what you do. (53)

Say: Obey Allah and obey the Messenger; but if you turn back, then on him rests that which is imposed on

him and on you rests that which is imposed on you; and if you obey him, you are on the right way; and nothing rests on the Messenger but clear deliver (54)

Allah has promised to those of you who believe and do good that He will most certainly make them rulers in the earth as He made rulers those before them, and that He will most certainly establish for them their religion which He has chosen for them, and t (55)

And keep up prayer and pay the poor-rate and obey the Messenger, so that mercy may be shown to you. (56)

Think not that those who disbelieve shall escape in the earth, and their abode is the fire; and certainly evil is the resort! (57)

O you who believe! let those whom your right hands possess and those of you who have not attained to puberty ask permission of you three times; before the morning prayer, and when you put off your clothes at midday in summer, and after the prayer of the n (58)

And when the children among you have attained to puberty, let them seek permission as those before them sought permission; thus does Allah make clear to you His communications, and Allah is knowing, Wise. (59)

And (as for) women advanced in years who do not hope for a marriage, it is no sin for them if they put off their clothes without displaying their ornaments; and if they restrain themselves it is better for them; and Allah is

Hearing, Knowing. (60)

There is no blame on the blind man, nor is there blame on the lame, nor is there blame on the sick, nor on yourselves that you eat from your houses, or your fathers' houses or your mothers' houses, or your brothers' houses, or your sisters' houses, or you (61)

Only those are believers who believe in Allah and His Messenger, and when they are with him on a momentous affair they go not away until they have asked his permission; surely they who ask your permission are they who believe in Allah and His Messenger; s (62)

Do not hold the Messenger's calling (you) among you to be like your calling one to the other; Allah indeed knows those who steal away from among you, concealing themselves; therefore let those beware who go against his order lest a trial afflict them or t (63)

Now surely Allah's is whatever is in the heavens and the earth; He knows indeed that to which you are conforming yourselves; and on the day on which they are returned to Him He will inform them of what they did; and Allah is Cognizant of all things. (64)

you from [complying with] God's religion if you believe in God and the Last Day. Have a group believers witness their punishment.

(3) An adulterous man may only marry an adulterous woman or one who associates [others with God]; while an adulterous woman may only be married to an adulterous man or one who associates [others with God]. Such [conduct] is forbidden to believers.

(4) Flog those who cast things up at honorable matrons with eighty lashes unless they bring four witnesses, and never accept their testimony from them [again]. Those are immoral;

(5) except for the ones who repent later on and reform. God is Forgiving, Merciful.

(6) Any persons who accuse their spouses yet have no witnesses except themselves for it, should offer testimony by swearing four times before God that he is telling the truth,

(7) plus a fifth [time] that God's curse will rest on him if he is a liar.

(8) It will avert the punishment from her if she swears four times before God that he is a liar,

(9) plus a fifth that God's anger will rest on her if he has been truthful.

(10) How would it be without God's bounty and mercy towards you (all)? God is the Receiver of Repentance, Wise.

(11) Those who have brought up such slander form a clique among you. Do not reckon it is a bad thing for you; rather it will be good for you: every last man of them shall be charged with whatever he has committed in

their way of an offence, while whoever has assumed his leadership over them [through such gossiping] will have serious torment.

(12) If you believing men and believing women had only thought of something good by yourselves when you heard it, and said: "This is an obvious falsehood!"

(13) If they had only brought four witnesses to [prove] it! When they did not bring any witnesses, those were liars before God.

(14) If it had not been for God's bounty towards you, as well as His mercy in this world and the Hereafter, some serious torment might have afflicted you because of the talk you had indulged in.

(15) When you encountered it on your tongues and said something with your own mouths that you had no knowledge about, you reckoned it was trifling although it was serious with God.

(16) If you had only said as you heard it: "We ought not to talk about this. Glory be to You! This is serious slander."

(17) God cautions you never to repeat anything like it again if you are believers.

(18) God explains signs to you; God is Aware, Wise.

(19) Those who love to spread shocking news around concerning those who believe will have painful torment in this world and the Hereafter. God knows while you (all) do not know.

(20) If God's bounty and mercy had only rested on you; for God is Gentle, Merciful!

(21) You who believe, do not follow in Satan's footsteps. Satan orders anyone who follows in his footsteps to

commit acts of sexual misconduct as well as dishonor. If it had not been for God's bounty and mercy towards you, not one of you would have ever been pure; but God purifies anyone He wishes. God is Alert, Aware.

(22) Those among you possessing resources and [other] means should not fail to give [something to] near relatives, paupers and those who are refugees for God's sake; let them act forgivingly and show indulgence. Do you not like God to pardon you? God is Forgiving, Merciful.

(23) Those who cast things up at heedless [yet] believing matrons will be cursed in this world and the Hereafter. They will have severe torment

(24) on a day when their tongues, their hands and their feet will testify against them concerning whatever they have been doing.

(25) On that day God will repay them with their rightful due; they will realize that God means obvious Truth.

(26) Bad women are for bad men, and bad men are for bad women; while good women are for good men, and good men are for good women. The latter are absolved from anything they may say; they will have forgiveness and generous provision.

(27) You who believe, do not enter any houses except your own homes unless you act politely and greet their occupants; that is best for you so you may remember.

(28) If you do not find anyone in them, still do not enter them until permission has been granted you. If you are told: "Get out!", then run

back; it is more fitting for you. God is Aware of anything you do.

(29) It will not be held against you, however, for entering any houses which are not inhabited, for some property belonging to you. God knows anything you show and anything you hide.

(30) Tell believers to avert their glances and to guard their private parts; that is chaster for them. God is Informed about anything they may produce.

(31) Tell believing women to avert their glances and guard their private parts, and not to display their charms except what [normally] appears of them. They should fold their shawls over their bosoms and show their charms only to their husbands, or their fathers or their fathers-in-law, or their own sons or stepsons, or their own brothers or nephews on either their brothers' or their sisters' side; or their own womenfolk, or anyone their right hands control, or male attendants who have no sexual desire, or children who have not yet shown any interest in women's nakedness. Let them not stomp their feet in order to let any ornaments they may have hidden be noticed. Turn to God, all you believers, so that you may prosper!

(32) Marry off any single persons among you, as well as your honorable servants and maids. If they are poor, God will enrich them from His bounty. God is Boundless, Aware.

(33) Yet let those who do not find [any way to] marry, hold off until God enriches them out of His bounty. Should those whom your

right hands control desire their freedom, then draw up such a writ for them if you recognize anything worthwhile in them. Give them some of God's wealth which He has given you . Do not force your girls [whom you control] into prostitution so that you may seek the display of worldly life, if they want to preserve their chastity. Anyone who forces them (to do other-wise) [will find] God is Forgiving, Merciful, even after forcing them to.

(34) We have sent you down clarifying signs and an example in those who have passed on before you, as well as instruction for the heedful.

(35) God is the Light of Heaven and Earth! His light may be compared to a niche in which there is a lamp; the lamp is in a glass; the glass is just as if it were a glittering star kindled from a blessed olive tree, [which is] neither Eastern nor Western, whose oil will almost glow though fire has never touched it. Light upon light , God guides anyone He wishes to His light . God composes parables for mankind; God is Aware of everything!

(36) There are houses God has permitted to be built where His name is mentioned; in them He is glorified morning and evening

(37) by men whom neither business nor trading distract from remembering God , keeping up prayer, and paying the welfare tax. They fear a day when their hearts and eyesight will feel upset

(38) unless God rewards them for the finest things

they may have done, and gives them even more out of His bounty. God provides for anyone He wishes without any reckoning!

(39) Those who disbelieve [will find] their deeds [will disappear] like a mirage on a desert: the thirsty man will reckon it is water till, as he comes up to it, he finds it is nothing. Yet he finds God [stands] beside him and he must render Him his account; God is Prompt in reckoning!

(40) Or like darkness on the unfathomed sea: one wave covers up another wave, over which there [hang] clouds; layers of darkness, one above the other! When he stretches out his hand, he can scarcely see it. Anyone whom God does not grant light to will have no light !

(41) Have you not seen how everyone in Heaven and Earth glorifies God, even to the birds lined up (in flight) ? Each knows its prayer and how to glorify Him. God is Aware of whatever they do.

(42) God holds control over Heaven and Earth; towards God lies the goal!

(43) Have you not seen how God drives along the clouds, then masses them together, next piles them into layers? You see a downpour coming from inside of them; He sends down mountainous masses from the sky with cold hail in them, and pelts anyone He wishes with it and wards it off from anyone He wishes. A flash from His lightning almost takes one's sight away!

(44) God alternates night and daylight; in that there lies

a lesson for those possessing insight.

(45) God has created every animal out of water; some of them walk on their belly, while others walk on two legs and still others walk on four. God creates anything He wishes; God is Able [to do] everything!

(46) We have sent clarifying signs down, and God guides anyone He wishes to a Straight Road.

(47) They will say: "We believe in God and the Messenger, and we obey." Then a group of them will turn away even after that; those are not believers.

(48) Whenever they are invited to [come to] God and His messenger so He may judge among them, watch how a group of them will shunt it aside.

(49) Yet if they have the Truth on their side, they come to it voluntarily.

(50) Does some malice lurk in their hearts? Either they act skeptical, or else they fear that God and His messenger will cheat them. In fact such persons are wrongdoers!

(51) The only statement believers should make when they are invited to [meet with] God and His messenger, so He may judge among them, is: "We have heard, and are at your orders!" Those persons will be successful.

(52) Those who obey God and His messenger, and dread God and heed Him, will be triumphant.

(53) They swear before God with their most solemn oaths that they would go forth if you ordered them to. SAY: "Do not swear so; obedience will be recognized. God is Informed about anything you do."

(54) SAY: "Obey God and obey the Messenger."If you should turn away, he is responsible only for what he has been commissioned with while you are responsible for what you are commissioned with. If you obey him, you will be guided; the Messenger has only to announce things clearly.

(55) God has promised to appoint those of you who believe and perform honorable deeds as [His] representatives on earth, just as He made those before them into (such) overlords, and to establish their religion for them which He has approved for them, and to change their fear into confidence. They serve Me [Alone] and do not associate anything else with me. Those who disbelieve later on will be perverse.

(56) Keep up prayer, pay the welfare tax, and obey the Messenger so that you may receive mercy.

(57) Do not reckon those who disbelieve can ever frustrate things on earth; their lodging will be the Fire, and how wretched is such a goal!

(58) You who believe, have those whom your right hands control and those of you who have not yet reached puberty, ask permission from you on three occasions: before the daybreak prayer; when you take off your clothes at noon [for a siesta]; and after the late evening prayer. You have three times for privacy. There is no objection for you nor for them outside those times as they move around you so some of you may wait on others. Thus God explains signs to you; God is Aware, Wise.

(59) Whenever

any children of yours reach puberty, let them ask permission just as those before them have had to ask for such permission. Thus God explains His signs to you; God is Aware, Wise.

(60) Those [elderly] women sitting around [after their menopause] who no longer expect to marry will meet with no objection if they take off their [outer] clothing, though without displaying their charms. Yet it is best for them to act modestly. God is Alert, Aware.

(61) It should not be held against the blind nor against the lame, nor against the sick nor against yourselves, for your eating in your own homes or at your fathers' or your mothers' homes, or your brothers' or your sisters' homes, or at your uncles' or aunts' homes on your father's side, or your uncles' or aunts' on your mother's side, or those whose keys you have in your custody, or with some friend of yours. There is no objection to your eating either together or separately. Whenever you enter any houses, greet one another with a blessed, wholesome greeting by invoking God. Thus God explains [His] signs to you so that you may reason things out.

(62) Believers are merely those who believe in God and His messenger. Whenever they are with the latter on some collective errand, they should not leave until they have asked him for permission to do so. Those who do ask you for such permission are the ones who believe in God and His messenger. Whenever they ask you for

permission [to attend] to some affair of their own, then give anyone of them you may wish, leave to do so, and seek forgiveness from God for them. God is Forgiving, Merciful.

(63) Do not treat the Messenger's bidding you [to do something] just as if one of you were calling out to someone else. God knows which of you try to slip away, aiming to get out of something. Let anyone who opposes his order beware lest some trial afflict them or some painful torment should befall them!

(64) God possesses whatever is in Heaven and Earth! He knows what you (all) stand for, while He will notify them about whatever they have done on the day they are returned to Him. God is Aware of everything!

accept anytestimony of theirs ever; those--they are the ungodly. (4)

save such as repent thereafter and make amends; surely God is All-forgiving,All-compassionate. (5)

And those who cast it up on (accuse) their wives having no witnesses exceptthemselves, the testimony of one of them shall be to testify by God fourtimes that he is of the truthful, (6)

and a fifth time, that the curse of God shall be upon him, if he shouldbe of the liars, (7)

It shall avert from her the chastisement if she testify by God four timesthat he is of the liars, (8)

and a fifth time, that the wrath of God shall be upon her, if he shouldbe of the truthful. (9)

But for God's bounty to you and His mercy and that God turns, and isAll-wise-- (10)

Those who came with the slander are a band of you; do not reckon it evilfor you; rather it is good for you. Every man of them shall have the sinthat he has earned charged to him; and whosoever of them took upon himselfthe greater part of it, him there awaits a mighty chastisement. (11)

Why, when you heard it, did the believing men and women not of their ownaccount think good thoughts, and say, `This is a manifest calumny' (12)

Why did they not bring four witnesses against it? But since they did notbring the witnesses, in God's sight they are the liars. (13)

But for God's bounty to you and His mercy in the present world and the worldto come

there would have visited you for your mutterings a mightychastisement. (14)

When you received it on your tongues, and were speaking with your mouthsthat whereof you had no knowledge, and reckoned it a light thing, and withGod it was a mighty thing-- (15)

And why, when you heard it, did you not say, `It is not for us to speak aboutthis, glory be to Thee! This is a mighty calumny'? (16)

God admonishes you, that you shall never repeat the like of it again, ifyou are believers. (17)

God makes clear to you the signs; and God is All-knowing, All-wise. (18)

Those who love that indecency should be spread abroad concerning them thatbelieve--there awaits them a painful chastisement in the present world andthe world to come; and God knows, and you know not. (19)

But for God's bounty to you and His mercy and that God is All-gentle,All-compassionate-- (20)

O believers, follow not the steps of Satan; for whosoever follows the stepsof Satan, assuredly he bids to indecency and dishonour. But for God's bountyto you and His mercy not one of you would have been pure ever; but Godpurifies whom He will; and God is All-hearing, All-knowing. (21)

Let not those of you who possess bounty and plenty swear off giving kinsmenand the way of God; but let them pardonand forgive. Do you not wish that Godshould forgive you? God is All-forgiving, All-compassionate. (22)

Surely those who cast it up on (accuse) women in wedlock that are heedlessbut believing shall be accursed in the present

world and theworld to come; and there awaits them a mighty chastisement (23)

on the day when their tongues, their hands and their feet shall testifyagainst them touching that they were doing. (24)

Upon that day God will pay them in full their just due, and they shall knowthat God is the manifest Truth. (25)

Corrupt women for corrupt men, and corrupt men for corrupt women; good womenfor good men, and good men for good women--these are declared quit of whatthey say; theirs shall be forgiveness and generous provision. (26)

O believers, do not enter houses other than your houses until you firstask leave and salute the people thereof; that is better for you; haplyyou will remember. (27)

And if you find not anyone therein, enter it not until leave is givento you. And if you are told, `Return,' return; that is purer for you; andGod knows the things you do. (28)

There is no fault in you that you enter houses uninhabited wherein enjoymentis for you. God knows what you reveal and what you hide. (29)

Say to the believers, that they cast down their eyes and guard their privateparts; that is purer for them. God is aware of the things theywork. (30)

And say to the believing women, that they cast down their eyes and guardtheir private parts, and reveal not their adornment save such as is outward;and let them cast their veils over their bosoms, and not reveal theiradornment save to their husbands, or their fathers, or their husbands'fathers, or their sons,

or their husbands' sons, or their brothers, or theirbrother's sons, or their sisters' sons, or their women, or what their righthands own, or such men as attend them, not having sexual desire, or childrenwho have not yet attained knowledge of women's private parts; nor let themstamp their feet, so that their hidden ornament may be known. And turn alltogether to God, O you believers; haply so you will prosper. (31)

Marry the spouseless among you, and your slaves and handmaidens that arerighteous; if they are poor, God will enrich them of His bounty; God isAll-embracing, All-knowing. (32)

And let those who find not the means to marry be abstinent till God enrichesthem of His bounty. Those your right hands own who seek emancipation,contract with them accordingly, if you know some good in them; and give themof the wealth of God that He has given you. And constrain not yourslavegirls to prostitution, if they desire to live in chastity, that you mayseek the chance goods of the present life. Whosoever constrains them, surelyGod, after their being constrained, is All-forgiving, All-compassionate. (33)

Now We have sent down to you signs making all clear, and an exampleof those who passed away before you, and an admonition for the godfearing. (34)

God is the Light of the heavens and the earth; the likeness of His Light isas a niche wherein is a lamp the lamp in a glass, the glass as it were aglittering star kindled from a Blessed Tree, an olive that is neither of theEast nor of

the West whose oil wellnigh would shine, even if no fire touchedit; Light upon Light; God guides to His Light whom He will. And God strikessimilitudes for men, and God has knowledge of everything. (35)

in temples God has allowed to be raised up, and His Name to be commemoratedtherein; therein glorifying Him, in the mornings and the evenings, (36)

are men whom neither commerce nor trafficking diverts from the remembrance ofGod and to perform the prayer, and to pay the alms, fearing a day when heartsand eyes shall be turned about, (37)

that God may recompense them for their fairest works and give them increaseof His bounty; and God provides whomsoever He will, without reckoning. (38)

And as for the unbelievers, their works are as a mirage in a spacious plainwhich the man athirst supposes to be water, till, when he comes to it, hefinds it is nothing; there indeed he finds God, and He pays him his accountif full; and God is swift at the reckoning. (39)

or they are as shadows upon a sea obscure covered by a billow above which isa billow above which are clouds, shadows piled one upon another; when he putsforth his hand, wellnigh he cannot see it. And to whomsoever God assigns nolight, no light has he. (40)

Hast thou not seen how that whatsoever is in the heavens and in the earthextols God, and the birds spreading their wings? Each--He knows its prayerand its extolling; and God knows the things they do. (41)

To God belongs

the Kingdom of the heavens and the earth, and to Him is thehomecoming. (42)

Hast thou not seen how God drives the clouds, then composes them, thenconverts them into a mass, then thou seest the rain issuing out of the midstof them? And He sends down out of heaven mountains, wherein is hail, so thatHe smites whom He with it, and turns it aside from whom He will; wellnigh thegleam of His lightning snatches away the sight. (43)

God turns about the day and the night; surely in that is a lesson for thosewho have eyes. (44)

God has created every beast of water, and some of them go upon their bellies,and some of them go upon two feet, and some of them go upon four; Godcreates whatever He will; God is powerful over everything. (45)

Now We have sent down signs making all clear; God guides whomsoever He willto a straight path. (46)

They say, `We believe in God and the Messenger, and we obey.' Then afterthat a party of them turn away; those--they are not believers. (47)

when they are called to God and His Messenger that he may judge between them,lo, a party of them are swerving aside; (48)

but if they are in the right, they will come to him submissively. (49)

What, is there sickness in their hearts, or are they in doubt, or do theyfear that God may be unjust towards them and His Messenger? Nay, but those--they are the evildoers. (50)

All that the believers say, when they

are called to God and His Messenger,that he may judge between them, is that they say, `We hear, and we obey';those--they are the prosperers. (51)

Whoso obeys God and His Messenger, and fears God and has awe of Him, those--they are the triumphant. (52)

They have sworn by God the most earnest oaths, if thou commandest them theywill go forth. Say: `Do not swear; honourable obedience is sufficient.Surely God is aware of the things you do.' (53)

Say: `Obey God, and obey the Messenger; then, if you turn away, only upon himrests what is laid on him, and upon you rests what is laid on you. If youobey him, you will be guided. It is only for the messenger to deliver themanifest Message.' (54)

God has promised those of you who believe and do righteous deeds that He willsurely make you successors in the land, even as He made those who were beforethem successors, and that He will surely establish their religion for themthat He has approved for them, and will give them in exchange, after theirfear, security: `They shall serve Me, not associating with Me anything.'Whoso disbelieves after that, those--they are the ungodly. (55)

Perform the prayer, and pay the alms, and obey the Messenger--haply so youwill find mercy. (56)

Think not the unbelievers able to frustrate God in the earth; their refuge isthe Fire--an evil homecoming. (57)

O believers, let those your right hands own and those of you who have notreached puberty ask leave of you three times--before the prayer of dawn,

andwhen you put off your garments at the noon (for the noonday heat), and afterthe evening prayer--three times of nakedness (undress) for you. There is nofault in you or them, apart from these, that you go about (tending) one tothe other. So God makes clear to you the signs; and God is All-knowing,All-wise. (58)

When your children reach puberty, let them ask leave, as those before themasked leave. So God makes clear to you His signs; and God is All-knowing,All-wise. (59)

Such women as are past child-bearing and have no hope of marriage--there isno fault in them that they put off their (outer) clothes, so be it that theyflaunt no ornament; but to abstain is better for them; and God isAll-hearing, All-knowing. (60)

There is no fault in the blind, and there is no fault in the lame, and thereis no fault in the sick, neither in yourselves, that you eat of your houses,or your fathers' houses, or your mothers' houses, or your brothers' houses,or your sisters' houses, or the houses of your uncles or your aunts paternal,or the houses of your uncles or your aunts maternal, or that whereof you ownthe keys, or of your friend; there is no fault in you that you eat alltogether, or in groups separately. But when you enter houses, greet oneanother with a greeting from God, blessed and good. So God make clear to youthe signs; haply you will understand. (61)

Those only are believers, who believein God and His Messenger and who, when they are with him

upon a commonmatter, go not away until they ask his leave. Surely those who ask thyleave--those are they that believe in God and His Messenger; so, when theyask thy leave for some affair of their own, give leave to whom thou wilt ofthem, and ask God's forgiveness for them; surely God is All-forgiving,All-compassionate. (62)

Make not the calling of the Messenger among yourselves like your callingone of another. God knows those of you who slip away surreptitiously; so letthose who go against His command beware, lest a trial befall them, or therebefall them a painful chastisement. (63)

Why, surely to God belongs whatsoever is in the heavens and the earth; Heever knows what state you are upon; and the day when they shall be returnedto Him, then He will tell them of what they did; and God knows everything. (64)

women but bring not four witnesses, scourge them (with) eighty stripes and never (afterward) accept their testimony. They indeed are evildoers. (4)

Save those who afterward repent and make amends. (For such) lo! Allah is Forgiving, Merciful. (5)

As for those who accuse their wives but have no witnesses except themselves; let the testimony of one of them be four testimonies, (swearing) by Allah that he is of those who speak the truth; (6)

And yet a fifth, invoking the curse of Allah on him if he is of those who lie. (7)

And it shall avert the punishment from her if she bear witness before Allah four times that the thing he saith is indeed false, (8)

And a fifth (time) that the wrath of Allah be upon her if he speaketh truth. (9)

And had it not been for the grace of Allah and His mercy unto you, and that Allah is Clement, Wise, (ye had been undone). (10)

Lo! they who spread the slander are a gang among you. Deem it not a bad thing for you; say, it is good for you. Unto every man of them (will be paid that which he hath earned of the sin; and as for him among them who had the greater share therein, his will be an awful doom. (11)

Why did not the believers, men and women, when ye heard it, think good of their own folk; and say: It is a manifest untruth? (12)

Why did they not produce four witnesses? Since

they produce not witnesses, they verily are liars in the sight of Allah. (13)

Had it not been for the grace of Allah and His mercy unto you in the world and the Hereafter an awful doom had overtaken you for that whereof ye murmured. (14)

When ye welcomed it with your tongues, and uttered with your mouths that whereof ye had no knowledge, ye counted it a trifle. In the sight of Allah it is very great. (15)

Wherefore, when ye heard it, said ye not: It is not for us to speak of this. Glory be to Thee (O Allah) ; This is awful calumny. (16)

Allah admonisheth you that ye repeat not the like thereof ever, if ye are (in truth) believers. (17)

And He expoundeth unto you His revelations. Allah is knower, Wise. (18)

Lo! those who love that slander should be spread concerning those who believe, theirs will be a painful punishment in the world and the Hereafter. Allah knoweth. Ye know not. (19)

Had it not been for the grace of Allah and His mercy unto you, and that Allah is Clement, Merciful, (ye ad been undone). (20)

O ye who believe! Follow not the footsteps of the devil. Unto whomsoever followeth the footsteps of the devil, lo! he commandeth filthiness and wrong. Had it not been for the grace of Allah and His mercy unto you, not one of you would ever have grown pure. But Allah causeth whom He will to grow. And Allah is Hearer, Knower.

(21)

And let not those who possess dignity and ease among you swear not to give to the near of kin and to the needy, and to fugitives for the cause of Allah. Let them forgive and show indulgence. Yearn ye not that Allah may forgive you? Allah is Forgiving, Merciful. (22)

Lo! as for those who traduce virtuous, believing women (who are) careless, cursed are they in the world and the Hereafter. Theirs will be an awful doom (23)

On the day when their tongues and their hands and their feet testify against them as to what they used to do, (24)

On that day Allah will pay them their just due, and they will know that Allah, He is the Manifest Truth. (25)

Vile women are for vile men, and vile men for vile women. Good women are for good men, and good men for good women; such are innocent of that which people say: For them is pardon and a bountiful provision. (26)

O ye who believe! Enter not houses other than your own without first announcing your presence and invoking peace upon the folk thereof. That is better for you, that ye may be heedful. (27)

And if ye find no one therein, still enter not until permission hath been given. And if it be said unto you: Go away again, then go away, for it is purer for you. Allah knoweth what ye do. (28)

(It is) no sin for you to enter uninhabited houses wherein is comfort for you

Allah knoweth that ye proclaim and what ye hide. (29)

Tell the believing men to lower their gaze and be modest. That is purer for them. Lo! Allah is Aware of what they do. (30)

And tell the believing women to lower their gaze and be modest, and to display of their adornment only that which is apparent, and to draw their veils over their bosoms, and not to reveal their adornment save to their own husbands or fathers or husbands fathers, or their sons or their husbands' sons, or their brothers or their brothers' sons or sisters sons, or their women, or their slaves, or male attendants who lack vigor, or children who know naught of women's nakedness. And let them not stamp their feet so as to reveal what they hide of their adornment. And turn unto Allah together, O believers, in order that ye may succeed. (31)

And marry such of you as are solitary and the pious of your slaves and maid servants. If they be poor; Allah will enrich them of His bounty. Allah is of ample means, Aware. (32)

And let those who cannot find a match keep chaste till Allah give them independence by His grace. And such of your slaves as seek a writing (of emancipation), write it for them if ye are aware of aught of good in them, and bestow upon them of the wealth of Allah which He hath bestowed upon you. Force not your slave girls to whoredom that ye may seek enjoyment

of the life of the world, if they would preserve their chastity. And if one force them, then (unto them), after their compulsion, Lo! Allah will be Forgiving, Merciful. (33)

And verily We have sent down for you revelations that make plain, and the example of those who passed away before you. An admonition unto those who ward off (evil). (34)

Allah is the Light of the heavens and the earth. The similitude of His light is as a niche wherein is a lamp. The lamp is in a glass. The glass is as it were a shining star. (This lamp is) kindled from a blessed tree, an olive neither of the East nor of the West, whose oil would almost glow forth (of itself) though no fire touched it. Light upon light, Allah guideth unto His light whom He will. And Allah speaketh to mankind in allegories, for Allah is knower of all things. (35)

(This lamp is found) in houses which Allah hath allowed to be exalted and that His name shall be remembered therein. Therein do offer praise to Him at morn and evening (36)

Men whom neither merchandise nor sale beguileth from remembrance of Allah and constancy in prayer and paying to the poor their due; who fear a day when hearts and eyeballs will be overturned; (37)

That Allah may reward them with the best of what they did, and increase reward for them of His bounty. Allah giveth blessings without stint to whom He will. (38)

As for those

who disbelieve, their deeds are as a mirage in a desert. The thirsty one supposeth it to be water till he cometh unto it and findeth it naught, and findeth, in the place thereof, Allah, Who payeth him his due; and Allah is swift at reckoning. (39)

Or as darkness on a vast, abysmal sea. There covereth him a wave, above which is a wave, above which is a cloud. Layer upon layer of darkness. When he holdeth out his hand he scarce can see it. And he for whom Allah hath not appointed light, for him there is no light. (40)

Hast thou not seen that Allah, He it is Whom all who are in the heavens and the earth praise; and the birds in their flight? Of each He knoweth verily the worship and the praise; and Allah is Aware of what they do. (41)

And unto Allah belongeth the sovereignty of the heavens and the earth, and unto Allah is the journeying. (42)

Hast thou not seen how Allah wafteth the clouds, then gathereth them, then maketh them layers, and thou seest the rain come forth from between them; He sendeth down from the heaven mountains wherein is hail, and smiteth therewith whom He will, and averteth it from whom He will. The flashing of His lightning all but snatcheth away the sight. (43)

Allah causeth the revolution of the day and the night. Lo! herein is indeed a lesson for those who see. (44)

Allah hath created every animal of water.

Of them is (a kind) that goeth upon its belly and (a kind) that goeth upon two legs and (a kind) that goeth upon four. Allah createth what He will. Lo! Allah is Able to do all things. (45)

Verily We have sent down revelations and explained them. Allah guideth whom He will unto a straight path. (46)

And they say: We believe in Allah and the messenger, and we obey; then after that a faction of them turn away. Such are not believers. (47)

And when they appeal unto Allah and His messenger to judge between them, lo! a faction of them are averse; (48)

But if right had been with them they would have come unto him willingly. (49)

Is there in their hearts a disease, or have they doubts, or fear they lest Allah and His messenger should wrong them in judgment? Nay, but such are evil doers. (50)

The saying of (all true) believers when they appeal unto Allah and His messenger to judge between them is only that they say: We hear and we obey. And such are the successful. (51)

He who obeyeth Allah and His messenger, and feareth Allah, and keepeth duty (unto Him): such indeed are the victorious. (52)

They swear by Allah solemnly that, if thou order them, they will go forth. Say: Swear not; known obedience (is better). Lo! Allah is Informed of what ye do. (53)

Say: Obey Allah and obey the messenger. But if ye turn away, then (it is) for him (to

do) only that wherewith he hath been charged, and for you (to do) only that wherewith ye have been charged. If ye obey him, ye will go aright. But the messenger hath no other charge than to convey (the message), plainly. (54)

Allah hath promised such of you as believe and do good works that He will surely make them to succeed (the present rulers) in the earth even as He caused those who were before them to succeed others); and that He will surely establish for them their religion which He hath approved for them, a will give them in exchange safety after their fear. They serve Me. They ascribe no thing as partner unto Me. Those who disbelieve henceforth, they are the miscreants. (55)

Establish worship and pay the poor due and obey the messenger, that haply ye may find mercy. (56)

Think not that the disbelievers can, escape in the land. Fire will be their home, a hapless journey's end! (57)

O ye who believe! Let your slaves, and those of you who have not come to puberty, ask leave of you at three times (before they come into your presence): Before the prayer of dawn, and when ye lay aside your raiment for the heat of noon, and after the prayer of night. Three times of privacy for you. It is no sin for them or for you at other times, when some of you go round attendant upon others (if they come into your presence without leave). Thus Allah maketh

clear the revelations for you. Allah is Knower, Wise. (58)

And when the children among you come to puberty then let them ask leave even as those before them used to ask it. Thus Allah maketh clear His revelations for you. Allah is knower, Wise. (59)

As for women past child bearing, who have no hope of marriage, it is no sin for them if they discard their (outer) clothing in such a way as not to show adornment. But to refrain is better for them. Allah is Hearer, Knower. (60)

No blame is there upon the blind nor any blame upon the lame nor any blame upon the sick nor on yourselves if ye eat from your houses, or the houses of your fathers, or the houses of your mothers, or the houses of your brothers, or the houses of your sisters, or the houses of your fathers' brothers, or the houses of your fathers' sisters, or the houses of your mothers' brothers, or the houses of your mothers' sisters, or (from that) whereof ye hold the keys, or (from the house) of a friend. No sin shall it be for you whether ye eat together or apart. But when ye enter houses, salute one another with a greeting from Allah, blessed and sweet. Thus Allah maketh clear His revelations for you, that haply ye may understand. (61)

They only are the true believers who believe in Allah and His messenger and, when they are with him on some common errand, go not away

until they have asked leave of him. Lo! those who ask leave of thee, those are they who believe in Allah and His messenger. So, if they ask thy leave for some affair of theirs, give leave to whom thou wilt of them, and ask for them forgiveness of Allah. Lo! Allah is Forgiving, Merciful. (62)

Make not the calling of the messenger among you as your calling one of another. Allah knoweth those of you who steal away, hiding themselves. And let those who conspire to evade orders beware lest grief or painful punishment befall them. (63)

Lo! verily unto Allah belongeth whatsoever is in the heavens and the earth. He knoweth your condition. And (He knoweth) the Day when they are returned unto Him so that He may inform them of what they did. Allah is Knower of all things. (64)

a man or an Unbeliever marry such a woman: to the Believers such a thing is forbidden. (3)

4. And those who launch a charge against chaste women and produce not four witnesses (to support their allegation) flog them with eighty stripes: and reject their evidence ever after: for such men are wicked transgressors

Unless they repent thereafter and mend (their conduct): for Allah is Oft-Forgiving Most Merciful. (5)

And for those who launch a charge against their spouses and have (in support) no evidence but their own their solitary evidence (can be received) if they bear witness four times (with an oath) by Allah that they are solemnly telling the truth; (6)

And the fifth (oath) (should be) that they solemnly invoke the curse of Allah on themselves if they tell a lie. (7)

But it would avert the punishment from the wife if she bears witness four times (with an oath) by Allah that (her husband) is telling a lie; (8)

And the fifth (oath) should be that she solemnly invokes the wrath of Allah on herself if (her accuser) is telling the truth. (9)

If it were not for Allahs grace and mercy on you and that Allah is Oft- Returning Full of Wisdom (ye would be ruined indeed). (10)

Those who brought forward the lie are a body among yourselves: think it not to be an evil to you: on the contrary it is good for you: to every man among them (will come the punishment) of the sin that

he earned and to him who took on himself the lead among them will be a Penalty grievous. (11)

Why did not Believers men and women when ye heard of the affair put the best construction on it in their own minds and say "This (charge) is an obvious lie"? (12)

Why did they not bring four witnesses to prove it? When they have not brought the witnesses such men in the sight of Allah (stand forth) themselves as liars! (13)

Were it not for the grace and mercy of Allah on you in this world and the Hereafter a grievous penalty would have seized you in that ye rushed glibly into this affair. (14)

Behold ye received it on your tongues and said out of your mouths things of which ye had no knowledge; and ye thought it to be a light matter while it was most serious in the sight of Allah. (15)

And why did ye not when ye heard it say "It is not right of us to speak of this: Glory to Allah! this is a most serious slander!" (16)

Allah doth admonish you that ye may never repeat such (conduct) if ye are (true) Believers. (17)

And Allah makes the Signs plain to you: for Allah is full of knowledge and wisdom. (18)

Those who love (to see) scandal published broadcast among the Believers will have a grievous Penalty in this life and in the Hereafter: Allah knows and ye know not. (19)

Were it not for the grace

and mercy of Allah on you and that Allah is full of kindness and mercy (ye would be ruined indeed). (20)

O ye who believe! follow not Satans footsteps: if any will follow the footsteps of Satan he will (but) command what is shameful and wrong: and were it not for the grace and mercy of Allah on you not one of you would ever have been pure: but Allah doth purify whom He pleases: and Allah is One Who hears and knows (all things). (21)

Let not those among you who are endued with grace and amplitude of means resolve by oath against helping their kinsmen those in want and those who have left their homes in Allahs cause: let them forgive and overlook: do you not wish that Allah should forgive you? For Allah is Oft-Forgiving Most Merciful. (22)

Those who slander chaste women indiscreet but believing are cursed in this life and in the Hereafter: for them is a grievous Penalty (23)

On the Day when their tongues their hands and their feet will bear witness against them as to their actions. (24)

On that Day Allah will pay them back (all) their just dues and they will realize that Allah is the (very) Truth that makes all things manifest. (25)

Women impure are for men impure and men impure are for women impure; and women of purity are for men of purity and men of purity are for women of purity: these are not affected by what people say: for them

there is forgiveness and a provision honorable. (26)

O ye who believe! enter not houses other than your own until ye have asked permission and saluted those in them: that is best for you in order that ye may heed (what is seemly). (27)

If ye find no one in the house enter not until permission is given to you: if ye are asked to go back go back: that makes for greater purity for yourselves: and Allah knows well all that ye do. (28)

It is no fault on your part to enter houses not used for living in which serve some (other) use for you: and Allah has knowledge of what ye reveal and what ye conceal. (29)

Say to the believing men that they should lower their gaze and guard their modesty: that will make for greater purity for them: and Allah is well acquainted with all that they do. (30)

And say to the believing women that they should lower their gaze and guard their modesty; that they should not display their beauty and ornaments except what (must ordinarily) appear thereof; that they should draw their veils over their bosoms and not display their beauty except to their husbands their fathers their husbands fathers their sons their husbands sons their brothers or their brothers sons or their sisters sons or their women or the slaves whom their right hands possess or male servants free of physical needs or small children who have no sense of the shame of sex; and that

they should not strike their feet in order to draw attention to their hidden ornaments. And O ye Believers! turn ye all together towards Allah that ye may attain Bliss. (31)

Marry those among you who are single or the virtuous ones among your slaves male or female: if they are in poverty Allah will give them means out of His grace: for Allah encompasseth all and He knoweth all things. (32)

Let those who find not the wherewithal for marriage keep themselves chaste until Allah gives them means out of His grace. And if any of your slaves ask for a deed in writing (to enable them to earn their freedom for a certain sum) give them such a deed if ye know any good in them; yea give them something yourselves out of the means which Allah has given to you. But force not your maids to prostitution when they desire chastity in order that ye may make a gain in the goods of this life. But if anyone compels them yet after such compulsion is Allah Oft-Forgiving Most Merciful (to them). (33)

We have already sent down to you verses making things clear an illustration from (the story of) people who passed away before you and an admonition for those who fear (Allah). (34)

Allah is the Light of the heavens and the earth. The parable of His Light is as if there were a Niche and within it a lamp: the Lamp enclosed in Glass: the glass as it were a

brilliant star: lit from a blessed Tree an Olive neither of the East nor of the West whose Oil is well-nigh luminous though fire scarce touched it: Light upon Light! Allah doth guide whom He will to His Light. Allah doth set forth Parables for men: and Allah doth know all things. (35)

(Lit is such a light) in houses which Allah hath permitted to be raised to honor; for the celebration in them of His name: in them is He glorified in the mornings and in the evenings (again and again) (36)

By men whom neither traffic nor merchandise can divert from the Remembrance of Allah nor from regular Prayer nor from the practice of regular Charity: their (only) fear is for the Day when hearts and eyes will be transformed (in a world wholly new) (37)

That Allah may reward them according to the best of their deeds and add even more for them out of His Grace: for Allah doth provide for those whom He will without measure. (38)

But the Unbelievers their deeds are like a mirage in sandy deserts which the man parched with thirst mistakes for water; until when he comes up to it he finds it to be nothing: but he finds Allah (ever) with him and Allah will pay him his account: and Allah is swift in taking account. (39)

Or (the Unbelievers state) is like the depths of darkness in a vast deep ocean overwhelmed with billow topped by billow topped by (dark) clouds: depths of

darkness one above another: if a man stretches out his hand he can hardly see it! for any to whom Allah giveth not light there is no light! (40)

Seest thou not that it is Allah Whose praises all beings in the heavens and on earth do celebrate and the birds (of the air) with wings outspread? Each one knows its own (mode of) prayer and praise. And Allah knows well all that they do. (41)

Yea to Allah belongs the dominion of the heavens and the earth; and to Allah is the final goal (of all). (42)

Seest thou not that Allah makes the clouds move gently then joins them together then makes them into a heap? then wilt thou see rain issue forth from their midst. And He sends down from the sky mountain masses (of clouds) wherein is hail: He strikes therewith whom He pleases and He turns it away fro whom He pleases. The vivid flash of His lightning well-nigh blinds the sight. (43)

It is Allah Who alternates the Night and the Day: verily in these things is an instructive example for those who have vision! (44)

And Allah has created every animal from water: of them there are some that creep on their bellies; some that walk on two legs; and some that walk on four. Allah creates what He wills: for verily Allah has power over all things. (45)

We have indeed sent down Signs that make things manifest: and Allah guides whom He wills to a way

that is straight. (46)

They say "We believe in Allah and in the Apostle and we obey": but even after that some of them turn away: they are not (really) Believers. (47)

When they are summoned to Allah and His Apostle in order that He may judge between them behold some of them decline (to come). (48)

But if the right is on their side they come to him with all submission. (49)

Is it that there is a disease in their hearts? Or do they doubt or are they in fear that Allah and His Apostle will deal unjustly with them? Nay it is they themselves who do wrong. (50)

The answer of the Believers when summoned to Allah and His Apostle in order that He may judge between them is no other than this: they say "We hear and we obey": it is such as these that will attain felicity. (51)

It is such as obey Allah and His Apostle and fear Allah and do right that will win (in the end). (52)

They swear their strongest oaths by Allah that if only thou wouldst command them they would leave (their homes). Say: "Swear ye not; obedience is (more) reasonable: verily Allah is well-acquainted with all that ye do." (53)

Say: "Obey Allah and obey the Apostle: but if ye turn away he is only responsible for the duty placed on him and ye for that placed on you. If ye obey him ye shall be on right guidance. The Apostles duty is

only to preach the clear (Message)." (54)

Allah has promised to those among you who believe and work righteous deeds that He will of a surety grant them in the land inheritance (of power) as He granted it to those before them; that He will establish in authority their religion the one which He has chosen for them; and that He will change (their state) after the fear in which they (lived) to one of security and peace: `They will worship Me (alone) and not associate aught with Me. If any do reject faith after this they are rebellious and wicked. (55)

So establish regular Prayer and give regular Charity: and obey the Apostle; that ye may receive mercy. (56)

Never think thou that the Unbelievers are going to frustrate (Allahs Plan) on earth: their abode is the Fire and it is indeed an evil refuge! (57)

O ye who believe! let those whom your right hands possess and the (children) among you who have not come of age ask your permission (before they come to your presence) on three occasions before morning prayer; the while ye doff your clothes for the noonday heat; and after the late-night prayer: these are your three times of undress: outside those times it is not wrong for you or for them to move about attending to each other: thus does Allah make clear the Signs to you: for Allah is full of knowledge and wisdom. (58)

But when the children among you come of age let them (also)

ask for permission as do those senior to them (in age): thus does Allah make clear His Signs to you: for Allah is full of knowledge and wisdom. (59)

Such elderly women as are past the prospect of marriage there is no blame on them if they lay aside their (outer) garments provided they make not a wanton display of their beauty: but it is best for them to be modest: and Allah is One Who sees and knows all things. (60)

it is no fault in the blind nor in one born lame nor in one afflicted with illness nor in yourselves that ye should eat in your own houses or those of your fathers or your mothers or your brothers or your sisters or your fathers brothers or your fathers sisters or your mothers brothers or your mothers sisters or in houses of which the keys are in your possession or in the house of a sincere friend of yours: there is no blame on you whether ye eat in company or separately. But id ye enter houses salute each other a greeting or blessing and purity as from Allah. Thus does Allah make clear the Signs to you: that ye may understand. (61)

Only those are Believers who believe in Allah and His Apostle: when they are with him on a matter requiring collective action they do not depart until they have asked for his leave: those who ask for thy leave are those who believe in Allah and His Apostle; so

when they ask for thy leave for some business of theirs give leave to those of them whom thou wilt and ask Allah for their forgiveness: for Allah is Oft-Forgiving Most Merciful. (62)

Deem not the summons of the Apostle among yourselves like the summons of one of you to another: Allah doth know those of you who slip away under shelter of some excuse: then let those beware who withstand the Apostles order lest some trial befall them or a grievous Penalty be inflicted on them. (63)

Be quite sure that to Allah doth belong whatever is in the heavens and on earth. Well doth He know what ye are intent upon: and one day they will be brought back to Him and He will tell them the truth of what they did: for Allah doth know all things. (64)

Et ceux qui lancent des accusations contre des femmes chastes sans produire par la suite quatre témoins, fouettez-les de quatre-vingts coups de fouet, et n'acceptez plus jamais leur témoignage. Et ceux-là sont les pervers,

5. à l'exception de ceux qui, après cela, se repentent et se réforment, car Allah est Pardonneur et Miséricordieux.

6. Et quant à ceux qui lancent des accusations contre leurs propres épouses, sans avoir d'autres témoins qu'eux mêmes, le témoignage de l'un d'eux doit être une quadruple attestation par Allah qu'il est du nombre des véridiques,

7. et la cinquième [attestation] est ‹que la malédiction d'Allah tombe sur lui s'il est du nombre des menteurs›.

8. Et on ne lui infligera pas le châtiment [de la lapidation] si elle atteste quatre fois par Allah qu'il [son mari] est certainement du nombre des menteurs,

9. et la cinquième [attestation] est que la colère d'Allah soit sur elle, s'il était du nombre des véridiques.

10. Et, n'étaient la grâce d'Allah sur vous et Sa miséricorde...! Allah est Grand, Accueillant au repentir et Sage!

11. Ceux qui sont venus avec la calomnies sont un groupe d'entre vous. Ne pensez pas que c'est un mal pour vous, mais plutٍt, c'est un bien pour vous. A chacun d'eux ce qu'il s'est acquis comme pêché. Celui d'entre eux qui s'est chargé de la plus grande part aura un énorme châtiment.

12. Pourquoi, lorsque vous l'avez entendue [cette calomnie], les croyants et les croyantes n'ont-ils pas, en eux-mêmes, conjecturé favorablement, et n'ont-ils pas dit: ‹C'est une calomnie évidente?›

13. Pourquoi n'ont-ils pas produit [à l'appui de leurs accusations] quatre témoins? S'ils ne produisent pas de témoins, alors ce sont eux, auprès d'Allah, les menteurs.

14. N'eussent-été la grâce d'Allah sur vous et Sa miséricorde ici-bas comme dans l'au-delà, un énorme châtiment vous aurait touchés pour cette (calomnie) dans laquelle vous vous êtes lancés,

15. quand vous colportiez la nouvelle avec vos langues et disiez de vos bouches ce dont vous n'aviez aucun savoir; et vous le comptiez comme insignifiant alors qu'auprès d'Allah cela est énorme.

16. Et pourquoi, lorsque vous l'entendiez, ne disiez-vous pas: ‹Nous ne devons pas en parler. Gloire à Toi (ٍ Allah)! C'est une énorme calomnie›?

17. Allah vous exhorte à ne plus jamais revenir à une chose pareille si vous êtes croyants.

18. Allah vous expose clairement les versets et Allah est Omniscient et Sage.

19. Ceux qui aiment que la turpitude se propage parmi les croyants auront un châtiment douloureux, ici-bas comme dans l'au-delà. Allah sait, et vous, vous ne savez pas.

20. Et n'eussent été la grâce d'Allah sur vous et Sa miséricorde et (n'eût été) qu'Allah est Compatissant et Miséricordieux...

21. ش vous qui avez cru! Ne suivez pas les pas du Diable. Quiconque suit les pas du Diable, [sachez que] celui-ci ordonne la turpitude et le blâmable. Et n'eussent été la grâce d'Allah envers vous et Sa miséricorde, nul d'entre vous n'aurait jamais été pur. Mais Allah purifie qui Il veut. Et Allah est Audient et Omniscient.

22. Et que les détenteurs de richesse et

d'aisance parmi vous, ne jurent pas de ne plus faire des dons aux proches, aux pauvres, et à ceux qui émigrent dans le sentier d'Allah. Qu'ils pardonnent et absolvent. N'aimez-vous pas qu'Allah vous pardonne? et Allah est Pardonneur et Miséricordieux!

23. Ceux qui lancent des accusations contre des femmes vertueuses, chastes [qui ne pensent même pas à commettre la turpitude] et croyantes sont maudits ici-bas comme dans l'au-delà; et ils auront un énorme châtiment,

24. Le jour où leurs langues, leurs mains et leurs pieds témoigneront contre eux de ce qu'ils faisaient.

25. Ce Jour-là, Allah leur donnera leur pleine et vraie rétribution; et ils sauront que c'est Allah qui est le Vrai de toute évidence.

26. Les mauvaises [femmes] aux mauvais [hommes], et les mauvais [hommes] aux mauvaises [femmes]. De même, les bonnes [femmes] aux bons [hommes], et les bons [hommes] aux bonnes [femmes]. Ceux-là sont innocents de ce que les autres disent. Ils ont un pardon et une récompense généreuse.

27. ش vous qui croyez! N'entrez pas dans des maisons autres que les vٍtres avant de demander la permission [d'une façon délicate] et de saluer leurs habitants. Cela est meilleur pour vous. Peut-être vous souvenez-vous.

28. Si vous n'y trouvez personne, alors n'y entrez pas avant que permission vous soit donnée. Et si on vous dit: ‹Retournez›, eh bien, retournez. Cela est plus pur pour vous. Et Allah, de ce que vous faites est Omniscient.

29. Nul grief contre vous à entrer dans des maisons inhabitées où se trouve un bien pour vous.

Allah sait ce que vous divulguez et ce que vous cachez.

30. Dis aux croyants de baisser leurs regards et de garder leur chasteté. C'est plus pur pour eux. Allah est, certes, Parfaitement Connaisseur de ce qu'ils font.

31. Et dis aux croyantes de baisser leurs regards, de garder leur chasteté, et de ne montrer de leurs atours que ce qui en paraît et qu'elles rabattent leur voile sur leurs poitrines; et qu'elles ne montrent leurs atours qu'à leurs maris, ou à leurs pères, ou aux pères de leurs maris, ou à leurs fils, ou aux fils de leurs maris, ou à leurs frères, ou aux fils de leurs frères, ou aux fils de leurs soeurs, ou aux femmes musulmanes, ou aux esclaves qu'elles possèdent, ou aux domestiques mâles impuissants, ou aux garçons impubères qui ignorent tout des parties cachées des femmes. Et qu'elles ne frappent pas avec leurs pieds de façon que l'on sache ce qu'elles cachent de leurs parures. Et repentez-vous tous devant Allah, ٍ croyants, afin que vous récoltiez le succès.

32. Mariez les célibataires d'entre vous et les gens de bien parmi vos esclaves, hommes et femmes. S'ils sont besogneux, Allah les rendra riches par Sa grâce. Car (la grâce d') Allah est immense et Il est Omniscient.

33. Et que ceux qui n'ont pas de quoi se marier, cherchent à rester chastes jusqu'à ce qu'Allah les enrichisse par Sa grâce. Ceux de vos esclaves qui cherchent un contrat d'affranchissement, concluez ce contrat avec eux si vous reconnaissez du bien en

eux; et donnez-leur des biens d'Allah qu'Il vous a accordés. Et dans votre recherche des profits passagers de la vie présente, ne contraignez pas vos femmes esclaves à la prostitution, si elles veulent rester chastes. Si on les y contraint, Allah leur accorde après qu'elles aient été contraintes, Son pardon et Sa miséricorde.

34. Nous avons effectivement fait descendre vers vous des versets clairs, donnant une parabole de ceux qui ont vécu avant vous, et une exhortation pour les pieux!

35. Allah est la Lumière des cieux et de la terre. Sa lumière est semblable à une niche où se trouve une lampe. La lampe est dans un (récipient de) cristal et celui-ci ressemble à un astre de grand éclat; son combustible vient d'un arbre béni: un olivier ni oriental ni occidental dont l'huile semble éclairer sans même que le feu la touche. Lumière sur lumière. Allah guide vers Sa lumière qui Il veut. Allah propose aux hommes des paraboles et Allah est Omniscient.

36. Dans des maisons [des mosquées] qu'Allah a permis que l'on élève, et où Son Nom est invoqué; Le glorifient en elles matin et après- midi,

37. des hommes que ni le négoce, ni le troc ne distraient de l'invocation d'Allah, de l'accomplissement de la Salat et de l'acquittement de la Zakat, et qui redoutent un Jour où les coeurs seront bouleversés ainsi que les regards.

38. Afin qu'Allah les récompense de la meilleure façon pour ce qu'ils ont fait [de bien]. Et Il leur ajoutera de Sa grâce. Allah attribue

à qui Il veut sans compter.

39. Quant à ceux qui ont mécru, leurs actions sont comme un mirage dans une plaine désertique que l'assoiffé prend pour de l'eau. Puis quand il y arrive, il s'aperçoit que ce n'était rien; mais y trouve Allah qui lui règle son compte en entier, car Allah est prompt à compter.

40. [Les actions des mécréants] sont encore semblables à des ténèbres sur une mer profonde: des vagues la recouvrent, [vagues] au dessus desquelles s'élèvent [d'autres] vagues, sur lesquelles il y a [d'épais] nuages. Ténèbres [entassées] les unes au-dessus des autres. Quand quelqu'un étend la main, il ne la distingue presque pas. Celui qu'Allah prive de lumière n'a aucune lumière.

41. N'as-tu pas vu qu'Allah est glorifié par tous ceux qui sont dans les cieux et la terre; ainsi que par les oiseaux déployant leurs ailes? Chacun, certes, a appris sa façon de L'adorer et de Le glorifier. Allah sait parfaitement ce qu'ils font.

42. C'est à Allah qu'appartient la royauté des cieux et de la terre. Et vers Allah sera le retour final.

43. N'as-tu pas vu qu'Allah pousse les nuages? Ensuite Il les réunit et Il en fait un amas, et tu vois la pluie sortir de son sein. Et Il fait descendre du ciel, de la grêle [provenant] des nuages [comparables] à des montagnes. Il en frappe qui Il veut et l'écarte de qui Il veut. Peu s'en faut que l'éclat de son éclair ne ravisse la vue.

44. Allah fait alterner la nuit et le

jour. Il y a là un sujet de réflexion pour ceux qui ont des yeux.

45. Et Allah a créé d'eau tout animal. Il y en a qui marche sur le ventre, d'autres marchent sur deux pattes, et d'autres encore marchent sur quatre. Allah créé ce qu'Il veut et Allah est Omnipotent.

46. Nous avons certes fait descendre des versets explicites. Et Allah guide qui Il veut vers un droit chemin.

47. Et ils disent: ‹Nous croyons en Allah et au messager et nous obéissons›. Puis après cela, une partie d'entre eux fait volte-face. Ce ne sont point ceux-là les croyants.

48. Et quand on les appelle vers Allah et Son messager pour que celui-ci juge parmi eux, voilà que quelques-uns d'entre eux s'éloignent.

49. Mais s'ils ont le droit en leur faveur, ils viennent à lui, soumis.

50. Y a-t-il une maladie dans leurs coeurs? ou doutent-ils? ou craignent-ils qu'Allah les opprime, ainsi que Son messager? Non!... mais ce sont eux les injustes.

51. La seule parole des croyants, quand on les appelle vers Allah et Son messager, pour que celui-ci juge parmi eux, est: ‹Nous avons entendu et nous avons obéi›. Et voilà ceux qui réussissent.

52. Et quiconque obéit à Allah et à Son messager, et craint Allah et Le redoute... alors, voilà ceux qui récoltent le succès.

53. Et ils jurent par Allah en serments solennels que si tu le leur ordonnais, ils sortiraient à coup sûr (au combat). Dis: ‹Ne jurez donc pas. [Votre] obéissance [verbale] est bien connue. Allah

est Parfaitement Connaisseur de ce que vous faites›.

54. Dis: ‹Obéissez à Allah et obéissez au messager. S'ils se détournent,... il [le messager] n'est alors responsable que de ce dont il est chargé; et vous assumez ce dont vous êtes chargés. Et si vous lui obéissez, vous serez bien guidés›. Et il n'incombe au messager que de transmettre explicitement (son message).

55. Allah a promis à ceux d'entre vous qui ont cru et fait les bonnes oeuvres qu'Il leur donnerait la succession sur terre comme Il l'a donnée à ceux qui les ont précédés. Il donnerait force et suprématie à leur religion qu'il a agréée pour eux. Il leur changerait leur ancienne peur en sécurité. Ils M'adorent et ne M'associent rien et celui qui mécroît par la suite, ce sont ceux-là les pervers.

56. Accomplissez la Salat, acquittez la Zakat et obéissez au messager, afin que vous ayez la miséricorde.

57. Ne pense point que ceux qui ne croient pas puissent s'opposer à l'autorité d'Allah sur terre. Le Feu sera leur refuge. Quelle mauvaise destination.

58. ش vous qui avez-cru! Que les esclaves que vous possédez vous demandent permission avant d'entrer, ainsi que ceux des vٍtres qui n'ont pas encore atteint la puberté, à trois moments: avant la Salat de l'aube, à midi quand vous enlevez vos vêtements, ainsi qu'après la Salat de la nuit; trois occasions de vous dévêtir. En dehors de ces moments, nul reproche ni à vous ni à eux d'aller et venir, les uns chez les autres. C'est ainsi qu'Allah vous

expose clairement Ses versets, et Allah est Omniscient et Sage.

59. Et quand les enfants parmi vous atteignent la puberté, qu'ils demandent permission avant d'entrer, comme font leurs aînés. C'est ainsi qu'Allah vous expose clairement Ses versets, et Allah est Omniscient et Sage.

60. Et quant aux femmes atteintes par la ménopause qui n'espèrent plus le mariage, nul reproche à elles d'enlever leurs vêtements de [sortie], sans cependant exhiber leurs atours et si elle cherchent la chasteté c'est mieux pour elles. Allah est Audient et Omniscient.

61. Il n'y a pas d'empêchement à l'aveugle, au boiteux, au malade, ainsi qu'à vous-mêmes de manger dans vos maisons, ou dans les maisons de vos pères, ou dans celles de vos mères, ou de vos frères, ou de vos soeurs, ou de vos oncles paternels, ou de vos tantes paternelles ou de vos oncles maternels, ou de vos tantes maternelles, ou dans celles dont vous possédez les clefs, ou chez vos amis. Nul empêchement à vous, non plus, de manger ensemble, ou séparément. Quand donc vous entrez dans des maisons, adressez-vous mutuellement des salutations venant d'Allah, bénies et agréables. C'est ainsi qu'Allah vous expose Ses versets, afin que vous compreniez.

62. Les vrais croyants sont ceux qui croient en Allah et en Son messager, et qui, lorsqu'ils sont en sa compagnie pour une affaire d'intérêt général, ne s'en vont pas avant de lui avoir demandé la permission. Ceux qui te demandent cette permission sont ceux qui croient en Allah et en Son messager. Si donc ils te demandent

la permission pour une affaire personnelle, donne-la à qui tu veux d'entre eux; et implore le pardon d'Allah pour eux, car Allah est Pardonneur et Miséricordieux.

63. Ne considérez pas l'appel du messager comme un appel que vous vous adresseriez les uns aux autres. Allah connaît certes ceux des vٍtres qui s'en vont secrètement en s'entrecachant. Que ceux, donc, qui s'opposent à son commandement prennent garde qu'une épreuve ne les atteigne, ou que ne les atteigne un châtiment douloureux.

64. C'est à Allah, vraiment, qu'appartient tout ce qui est dans les cieux et sur la terre. Il sait parfaitement l'état dans lequel vous êtes, et le Jour où les hommes seront ramenés vers Lui, Il les informera alors de ce qu'ils oeuvraient. Allah est Omniscient.

los perversos.

5. Se exceptúan aquéllos que, después, se arrepientan y se enmienden. Alá es indulgente, misericordioso.

6. Quienes difamen a sus propias esposas sin poder presentar a más testigos que a sí mismos, deberán testificar jurando por Alá cuatro veces que dicen la verdad,

7. e imprecando una quinta la maldición de Alá sobre sí si mintieran.

8. Pero se verá libre del castigo la mujer que atestigüe jurando por Alá cuatro veces que él miente,

9. e imprecando una quinta la ira de Alá sobre sí si él dijera la verdad.

10. Si no llega a ser por el favor de Alá y Su misericordia para con vosotros y porque Alá es indulgente, sabio...

11. Los mentirosos forman un grupo entre vosotros. No creáis que se resolverá en mal para vosotros, antes, al contrario, en bien. Todo aquél que peque recibirá conforme a su pecado; pero el que se cargue con más culpa tendrá un castigo terrible.

12. Cuando los creyentes y las creyentes lo han oído, ¿por qué no han pensado bien en sus adentros y dicho: «¡Es una mentira manifiesta!»?

13. ¿Por qué no han presentado cuatro testigos? Como no han presentado testigos, para Alá que mienten.

14. Si no llega a ser por el favor de Alá y Su misericordia para con vosotros en la vida de acá y en la otra, habríais sufrido un castigo terrible por vuestras habladurías.

15. Cuando las habéis recibido en vuestras lenguas, y vuestras bocas han dicho algo de que no teníais ningún conocimiento,

creyendo que era cosa de poca monta, siendo así que para Alá era grave.

16. Cuando lo habéis oído, ¿por qué no habéis dicho: «¡No tenemos que hablar de eso! ¡Gloria a Ti! ¡Es una calumnia enorme!»?

17. Alá os exhorta, si sois creyentes, a que nunca reincidáis.

18. Alá os aclara las aleyas. Alá es omnisciente, sabio.

19. Quienes deseen que se extienda la torpeza entre los creyentes, tendrán un castigo doloroso en la vida de acá y en la otra. Alá sabe, mientras que vosotros no sabéis.

20. Si no llega a ser por el favor de Alá y Su misericordia para con vosotros y porque Alá es manso, misericordioso...

21. ¡Creyentes! ¡No sigáis las pisadas del Demonio! A quien sigue las pisadas del Demonio, éste le ordena lo deshonesto y lo reprobable. Si no fuera por el favor de Alá y Su misericordia para con vosotros, ninguno de vosotros sería puro jamás. Pero Alá pu

22. Quienes de vosotros gocen del favor y de una vida acomodada, que no juren que no darán más a los parientes, a los pobres y a los que han emigrado por Alá. Que perdonen y se muestren indulgentes. ¿Es que no queréis que Alá os perdone? Alá es indulgente

23. Malditos sean en la vida de acá y en la otra quienes difamen a las mujeres honestas, incautas pero creyentes. Tendrán un castigo terrible

24. el día que sus lenguas, manos y pies atestigüen contra ellos por las obras que cometieron.

25. Ese día, Alá les

retribuirá en su justa medida y sabrán que Alá es la Verdad manifiesta.

26. Las mujeres malas para los hombres malos, los hombres malos para las mujeres malas. Las mujeres buenas para los hombres buenos, los hombres buenos para las mujeres buenas. Estos son inocentes de lo que se les acusa. Obtendrán perdón y generoso sustent

27. ¡Creyentes! No entréis en casa ajena sin daros a conocer y saludar a sus moradores. Es mejor para vosotros. Quizás, así, os amonestar.

28. Si no encontráis en ella a nadie, no entréis sin que se os dé permiso. Si se os dice que os vayáis, ¡idos! Es más correcto. Alá sabe bien lo que hacéis.

29. No hacéis mal si entráis en casa deshabitada que contenga algo que os pertenece. Alá sabe lo que manifestáis y lo que ocultáis.

30. Di a los creyentes que bajen la vista con recato y que sean castos. Es más correcto. Alá está bien informado de lo que hacen.

31. Y di a las creyentes que bajen la vista con recato, que sean castas y no muestren más adorno que los que están a la vista, que cubran su escote con el velo y no exhiban sus adornos sino a sus esposos, a sus padres, a sus suegros, a sus propios hijos,

32. Casad a aquéllos de vosotros que no estén casados y a vuestros esclavos y esclavas honestos. Si son pobres, Alá les enriquecerá con Su favor. Alá es inmenso, omnisciente.

33. Que los que no puedan casarse observen la

continencia hasta que Alá les enriquezca con Su favor. Extended la escritura a los esclavos que lo deseen si reconocéis en ellos bien, y dadles de la hacienda que Alá os ha concedido. Si vuestras esclavas pref

34. Os hemos revelado aleyas aclaratorias, un ejemplo sacado de vuestros antecesores y una exhortación para los temerosos de Alá.

35. Alá es la Luz de los cielos y de la tierra. Su Luz es comparable a una hornacina en la que hay un pabilo encendido. El pabilo está en un recipiente de vidrio, que es como si fuera una estrella fulgurante. Se enciende de un árbol bendito, un olivo, que

36. En casas que Alá ha permitido erigir y que se mencione en ellas Su nombre. En ellas Le glorifican, mañana y tarde,

37. hombres a quienes ni los negocios ni el comercio les distraen del recuerdo de Alá, de hacer la azalá y de dar el azaque. Temen un día en que los corazones y las miradas sean puestos del revés.

38. Para que Alá les retribuya por sus mejores obras y les dé más de Su favor. Alá provee sin medida a quien Él quiere.

39. Las obras de los infieles son como espejismo en una llanura: el muy sediento cree que es agua, hasta que, llegado allá, no encuentra nada. Sí encontrará, en cambio, a Alá junto a sí y Él le saldará su cuenta. Alá es rápido en ajustar cuentas.

40. O como tinieblas en un mar profundo, cubierto de olas, unas sobre

otras, con nubes por encima, tinieblas sobre tinieblas. Si se saca la mano, apenas se la distingue. No dispone de luz ninguna aquél a quien Alá se la niega.

41. ¿No ves que glorifican a Alá quienes están en los cielos y en la tierra, y las aves con las alas desplegadas? Cada uno sabe cómo orar y cómo glorificarle. Alá sabe bien lo que hacen.

42. El dominio de los cielos y de la tierra pertenece a Alá. ¡Es Alá el fin de todo!

43. ¿No ves que Alá empuja las nubes y las agrupa y, luego, forma nubarrones? Ves, entonces, que el chaparrón sale de ellos. Hace bajar del cielo montañas de granizo y hiere o no con él según que quiera o no quiera. El resplandor del relámpago que acompañ

44. Alá hace que se sucedan la noche y el día. Sí, hay en ello motivo de reflexión para los que tienen ojos.

45. Alá ha creado a todos los animales de agua: de ellos unos se arrastran, otros caminan a dos patas, otros a cuatro. Alá crea lo que quiere. Alá es omnipotente.

46. Hemos revelado aleyas aclaratorias. Alá dirige a quien Él quiere a una vía recta.

47. Y dicen: «¡Creemos en Alá y en el Enviado y obedecemos!» Pero luego, después de eso, algunos de ellos vuelven la espalda. Esos tales no son creyentes.

48. Cuando se les llama ante Alá y su Enviado para que decida entre ellos, he aquí que algunos se van.

49. Cuando les asiste

la razón, vienen a él sumisos.

50. ¡,Tienen, acaso, el corazón enfermo? ¿Dudan? ¡Temen, acaso, que Alá y Su Enviado sean injustos con ellos? Antes bien, ellos son los injustos.

51. Cuando se llama a los creyentes ante Alá y Su Enviado para que decida entre ellos, se contentan con decir: «¡Oímos y obedecemos!» Ésos son los que prosperarán.

52. Quienes obedecen a Alá y a Su Enviado, tienen miedo de Alá y Le temen, ésos son los que triunfarán.

53. Han jurado solemnemente por Alá que si tú se lo ordenaras, sí que saldrían a campaña. Di: «¡No juréis! Una obediencia como se debe. Alá está bien informado de lo que hacéis».

54. Di: «¡Obedeced a Alá y obedeced al Enviado!» Si volvéis la espalda... Él es responsable de lo que se le ha encargado y vosotros de lo que se os ha encargado. Si le obedecéis, seguís la buena dirección. Al Enviado no le incumbe más que la transmisión c

55. A quienes de vosotros crean y obren bien, Alá les ha prometido que ha de hacerles sucesores en la tierra, como ya había hecho con sus antecesores. Y que ha de consolidar la religión que le plugo profesaran. Y que ha de trocar su temor en seguridad. Me

56. ¡Haced la azalá, dad el azaque y obedeced al Enviado! Quizás, así, se os tenga piedad.

57. No creas, no, que los infieles puedan escapar en la tierra. Su morada será el Fuego. ¡Qué mal fin...!

58. ¡Creyentes! Los esclavos y los impúberes,

en tres ocasiones, deben pediros permiso: antes de levantaros, cuando os quitáis la ropa al mediodía y después de acostaros. Son para vosotros tres momentos íntimos. Fuera de ellos, no hacéis mal, ni ellos tam

59. Cuando vuestros niños alcancen la pubertad, deberán pedir permiso, como hicieron quienes les precedieron. Así os aclara Alá Sus aleyas. Alá es omnisciente, sabio.

60. Las mujeres que han alcanzado la edad crítica y no cuentan ya con casarse, no hacen mal si se quitan la ropa, siempre que no exhiban sus adornos. Pero es mejor para ellas si se abstienen. Alá todo lo oye, todo lo sabe.

61. El ciego, el cojo, el enfermo, vosotros mismos, no tengáis escrúpulos en comer en vuestras casas o en casa de vuestros padres o de vuestras madres, en casa de vuestros hermanos o de vuestras hermanas, en casa de vuestros tíos paternos o de vuestras tí

62. Los creyentes son, en verdad, quienes creen en Alá y en su Enviado. Cuando están con éste por un asunto de interés común, no se retiran sin pedirle permiso. Quienes te piden ese permiso son los que de verdad creen en Alá y en Su Enviado. Si te piden p

63. No equiparéis entre vosotros el llamamiento del Enviado a un llamamiento que podáis dirigiros unos a otros. Alá sabe quiénes de vosotros se escabullen a escondidas. ¡Que tengan cuidado los que se hurtan a Su orden, no sea que les aflija una prueba o q

64. ¿No es de Alá lo que está

en los cielos y en la tierra? Él conoce vuestra situación. Y el día que sean devueltos a Él, ya les informará de lo que hicieron. Alá es omnisciente.

er ein Lügner ist.

9. Und (ihr) fünfter (Eid) soll sein, daك Allahs Zorn auf ihr sein mِge, falls er die Wahrheit redet.

10. Wنre nicht Allahs Huld und Seine Barmherzigkeit über euch und (wنre es nicht) daك Allah vielvergebend, allweise ist (ihr wنret verloren gewesen).

11. Diejenigen, welche die groكe Lüge vorbrachten, sind eine Gruppe unter euch. Glaubt nicht, es sei ein _bel für euch; im Gegenteil, es ist euch zum Guten. Jedem von ihnen soll die Sünde, die er begangen hat; und der unter ihnen, der den Hauptanteil daran hatte, soll eine schwere Strafe erleiden.

12. Warum dachten die glنubigen Mنnner und Frauen, als ihr es hِrtet, nicht Gutes von ihren eigenen Leuten und sprachen: «Das ist eine offenkundige Lüge»?

13. Warum brachten sie nicht vier Zeugen dafür? Da sie keine Zeugen gebracht haben, sind sie es also, die vor Allah die Lügner sind.

14. Wنre nicht Allahs Huld und Seine Barmherzigkeit über euch, hienieden und im Jenseits, eine schwere Strafe hنtte euch getroffen für das, worin ihr euch einlieكet.

15. Als ihr es übernahmt mit euren Zungen und ihr mit eurem Munde das aussprachet, wovon ihr keine Kenntnis hattet, da hieltet ihr es für eine geringe Sache, indes es vor Allah eine groكe war.

16. Und warum sprachet ihr nicht, als ihr es hِrtet: «Es kommt uns nicht zu, darüber zu reden. Heilig bist Du! dies ist eine arge Verleumdung»?

17. Allah ermahnt euch, nie wieder dergleichen zu begehen, wenn ihr Glنubige seid.

18. Und Allah erklنrt euch die Gebote; denn Allah

ist allwissend, allweise.

19. Jenen, die wünschen, daك Unsittlichkeit unter den Glنubigen sich verbreite, wird hienieden und im Jenseits schmerzliche Strafe. Allah weiك, und ihr wisset nicht.

20. Wنre nicht Allahs Huld und Seine Barmherzigkeit über euch und daك Allah gütig, erbarmend ist (ihr wنret zugrunde gegangen).

21. O die ihr glaubt, folget nicht den Fuكstapfen Satans. Und wer den Fuكstapfen Satans folgt - er gebietet gewiك Schنndliches und Unrechtes. Und wنre nicht Allahs Huld und Seine Barmherzigkeit über euch, nicht einer von euch wنre je rein geworden; doch Allah spricht rein, wen Er will. Und Allah ist allhِrend, allwissend.

22. Und die unter euch, die Reichtum und _berfluك besitzen, sollen nicht schwِren, den Anverwandten und den Bedürftigen und den auf Allahs Pfad Ausgewanderten nicht zu geben. Sie sollen vergeben und verzeihen. Wünscht ihr nicht, daك Allah euch vergebe? Und Allah ist allvergebend, barmherzig.

23. Diejenigen, welche züchtige, ahnungslose, glنubige Frauen verleumden, sind verflucht hienieden und im Jenseits. Ihrer harrt schwere Strafe

24. An dem Tage, wo ihre Zungen und ihre Hنnde und ihre Füكe wider sie zeugen werden von dem, was sie getan.

25. An dem Tage wird Allah ihnen heimzahlen nach Gebühr, und sie werden erfahren, daك Allah allein die lautere Wahrheit ist.

26. Schlechte Frauen sind für schlechte Mنnner, und schlechte Mنnner sind für schlechte Frauen. Und gute Frauen sind für gute Mنnner , und gute Mنnner sind für gute Frauen; sie sind frei von all dem, was sie (die Verleumder) sprechen. Ihrer harrt Vergebung und eine ehrenvolle Versorgung.

27. O die

ihr glaubt, betretet nicht andere Hنuser als die euren, bevor ihr um Erlaubnis gebeten und ihre Bewohner begrüكt habt. Das ist besser für euch, auf daك ihr achtsam seiet.

28. Und wenn ihr niemanden darin findet, so tretet nicht eher ein, als bis euch Erlaubnis gegeben ward. Und wenn zu euch gesprochen wird: «Kehret um», dann kehret um; das ist reiner für euch. Und Allah weiك wohl, was ihr tut.

29. Es ist eurerseits keine Sünde, wenn ihr in unbewohnte Hنuser tretet, worin sich eure Güter befinden. Allah weiك, was ihr kundtut und was ihr verhehlt.

30. Sprich zu den glنubigen Mنnnern, daك sie ihre Blicke zu Boden schlagen und ihre Keuschheit wahren sollen. Das ist reiner für sie. Wahrlich, Allah ist recht wohl kundig dessen, was sie tun.

31. Und sprich zu den glنubigen Frauen, daك sie ihre Blicke zu Boden schlagen und ihre Keuschheit wahren sollen und daك sie ihre Reize nicht zur Schau tragen sollen, bis auf das, was davon sichtbar sein muك, und daك sie ihre Tücher über ihre Busen ziehen sollen und ihre Reize vor niemandem enthüllen als vor ihren Gatten, oder ihren Vنtern, oder den Vنtern ihrer Gatten, oder ihren Sِhnen, oder den Sِhnen ihrer Gatten, oder ihren Brüdern, oder den Sِhnen ihrer Brüder, oder den Sِhnen ihrer Schwestern, oder ihren Frauen, oder denen, die ihre Rechte besitzt, oder solchen von ihren mنnnlichen Dienern, die keinen Geschlechtstrieb haben, und den Kindern, die von der Blِكe der Frauen nichts wissen. Und sie sollen ihre Füكe nicht zusammenschlagen, so daك bekannt

wird, was sie von ihrem Zierat verbergen. Und bekehret euch zu Allah insgesamt, o ihr Glنubigen, auf daك ihr erfolgreich seiet.

32. Und verheiratet eure Witwen und die (heirats-) fنhigen unter euren Sklaven (Kriegsgefangenen), mنnnliche wie weibliche. Wenn sie arm sind, so wird Allah sie aus Seiner Fülle reich machen, denn Allah ist freigebig, allwissend.

33. Und diejenigen, die keine (Gelegenheit) zur Ehe finden, sollen sich keusch halten, bis Allah sie aus Seiner Fülle reich macht. Und jene, die eure Rechte besitzt - wenn welche von ihnen eine Freilassungsurkunde begehren, stellt sie ihnen aus, falls ihr in ihnen Gutes wisset; und gebet ihnen von Allahs Reichtum, den Er euch gegeben hat. Und zwingt eure Mنgde nicht zur Unzucht (indem ihr sie nicht verheiratet), wenn sie keusch zu bleiben wünschen, nur damit ihr die Güter des irdischen Lebens erlanget. Zwingt sie aber einer, dann wird Allah gewiك allvergebend und barmherzig (zu ihnen) sein nach ihrem Zwang.

34. Wir haben euch deutliche Zeichen niedergesandt und das Beispiel derer, die vor euch dahingingen, und eine Ermahnung für die Gottesfürchtigen.

35. Allah ist das Licht der Himmel und der Erde. Das Gleichnis Seines Lichts ist wie eine Nische, worin sich eine Lampe befindet. Die Lampe ist in einem Glas. Das Glas ist gleichsam ein glitzernder Stern - angezündet von einem gesegneten Baum, einem ضlbaum, weder vom Osten noch vom Westen, dessen Oel beinah leuchten würde, auch wenn das Feuer es nicht berührte. Licht über Licht. Allah leitet zu Seinem Licht, wen Er will. Und Allah prنgt Gleichnisse für die

Menschen, denn Allah kennt alle Dinge.

36. (Es ist) in Hنusern, für die Allah verordnet hat, sie sollten erhِht und Sein Name sollte darin verkündet werden. Darin preisen Ihn am Morgen und am Abend

37. Mنnner, die weder Ware noch Handel abhنlt von dem Gedenken an Allah und der Verrichtung des Gebets, und dem Geben der Zakat. Sie fürchten einen Tag, an dem sich Herzen und Augen verdrehen werden,

38. Daك Allah sie belohne für die besten ihrer Taten und ihnen Mehrung gebe aus Seiner Fülle. Allah versorgt ja, wen Er will, ohne zu rechnen.

39. Die aber unglنubig sind - ihre Taten sind wie eine Luftspiegelung in einer Ebene. Der Dürstende hنlt sie für Wasser bis er, wenn er hinzutritt, sie als Nichts findet. Doch er findet Allah nahebei, Der ihm seine Rechnung voll bezahlt; und Allah ist schnell im Abrechnen.

40. Oder wie Finsternisse in einem tiefen Meer, eine Woge bedeckt es, über ihr ist eine Woge, darüber ist eine Wolke: Finsternisse, eine über der andern. Wenn er seine Hand ausstreckt, kann er sie kaum sehen; und wem Allah kein Licht gibt - für den ist kein Licht.

41. Hast du nicht gesehen, daك es Allah ist, Den alle lobpreisen, die in den Himmeln und auf Erden sind, und die Vِgel auch mit ausgebreiteten Schwingen? Jedes kennt seine eigene (Weise von) Gebet und Lobpreisung. Und Allah weiك wohl, was sie tun.

42. Allahs ist das Kِnigreich der Himmel und der Erde, und zu Allah wird die Heimkehr sein.

43. Hast du nicht gesehen,

daك Allah die Wolken einhertreibt, dann sie zusammenfügt, dann sie aufeinander schichtet, daك du Regen hervorstrِmen siehst aus ihrer Mitte? Und Er sendet vom Himmel Berge (von Wolken) nieder, in denen Hagel ist, und Er trifft damit, wen Er will, und wendet ihn ab, von wem Er will. Der Glanz seines Blitzes benimmt fast das Augenlicht.

44. Allah lنكt wechseln die Nacht und den Tag. Hierin ist wahrlich eine Lehre für solche, die Augen haben.

45. Und Allah hat jedes Lebewesen aus Wasser erschaffen. Unter ihnen sind manche, die auf ihren Bنuchen gehen, und unter ihnen sind manche, die auf zwei Beinen gehen, und unter ihnen sind manche, die auf vieren gehn. Allah schafft, was Er will. Wahrlich, Allah hat Macht über alle Dinge.

46. Wir haben deutliche Zeichen herabgesandt. Und Allah leitet, wen Er will, auf den geraden Weg.

47. Sie sprechen: «Wir glauben an Allah und an den Gesandten, und wir gehorchen»; hierauf aber wenden sich einige von ihnen ab. Und dies sind keine Glنubigen.

48. Und wenn sie zu Allah und Seinem Gesandten gerufen werden, damit er richten mِge zwischen ihnen, siehe, dann wendet sich eine Gruppe unter ihnen ab.

49. Doch wenn das Recht auf ihrer Seite ist, dann kommen sie zu ihm gelaufen in aller Unterwürfigkeit.

50. Ist es, daك Krankheit in ihren Herzen ist? Oder zweifeln sie, oder fürchten sie, daك Allah und Sein Gesandter ungerecht gegen sie sein würden? Nein, sie sind es selbst, die Unrecht begehen.

51. Die Rede der Glنubigen, wenn sie zu Allah und Seinem

Gesandten gerufen werden, damit er richten mِge zwischen ihnen, ist nur, daك sie sprechen: «Wir hِren und wir gehorchen.» Und sie sind es, die Erfolg haben werden.

52. Wer Allah und Seinem Gesandten gehorcht und Allah fürchtet und Ihn zum Schild nimmt: solche sind es, die Glückseligkeit erlangen werden.

53. Sie schwِren bei Allah ihre feierlichsten Eide, sie würden, wenn du es ihnen befiehlst, gewiكlich ausziehen. Sprich: «Schwِrt nicht! Geziemender Gehorsam!» Wahrlich, Allah ist wohl kundig dessen, was ihr tut.

54. Sprich: «Gehorchet Allah und gehorchet dem Gesandten.» Doch wenn ihr euch abkehrt, dann ist er nur für das verantwortlich, was ihm auferlegt wurde, und ihr seid nur für das verantwortlich, was euch auferlegt wurde. Und wenn ihr ihm gehorcht, so werdet ihr dem rechten Weg folgen. Und dem Gesandten obliegt nur die deutliche Verkündigung.

55. Verheiكen hat Allah denen unter euch, die glauben und gute Werke tun, daك Er sie gewiكlich zu Nachfolgern auf Erden machen wird, wie Er jene, die vor ihnen waren, zu Nachfolgern machte; und daك Er gewiكlich für sie ihre Religion befestigen wird, die Er für sie auserwنhlt hat; und daك Er gewiكlich ihren (Stand), nach ihrer Furcht, in Frieden und Sicherheit verwandeln wird: Sie werden Mich verehren, (und) sie werden Mir nichts zur Seite stellen. Wer aber hernach undankbar ist, das werden die Empِrer sein.

56. Und verrichtet das Gebet und zahlet die Zakat und gehorchet dem Gesandten, auf daك ihr Barmherzigkeit empfangen mِget.

57. Wنhne nicht, die da unglنubig sind, kِnnten auf Erden entrinnen; ihr Aufenthalt ist die

Hِlle; und eine schlimme Bestimmung ist das fürwahr.

58. O die ihr glaubt, es sollen die, welche eure Rechte besitzt, und die unter euch, die noch nicht die Reife erlangt haben, euch um Erlaubnis bitten zu dreien Zeiten: vor dem Morgengebet, und wenn ihr eure Kleider ablegt wegen der Mittagshitze, und nach dem Abendgebet - für euch drei Zeiten der Zurückgezogenheit. Nach diesen ist es für euch und für sie keine Sünde, wenn die einen von euch sich um die andern zu schaffen machen. Also macht euch Allah die Gebote klar, denn Allah ist allwissend, allweise.

59. Wenn die Kinder unter euch ihre Reife erlangen, dann sollen sie (auch) um Erlaubnis bitten, gerade so wie die vor ihnen um Erlaubnis baten. Also macht euch Allah Seine Gebote klar, denn Allah ist allwissend, allweise.

60. (Was nun) die نlteren Frauen (betrifft), die nicht mehr auf Heirat hoffen kِnnen, so trifft sie kein Vorwurf, wenn sie ihre Tücher ablegen, ohne ihre Zierde zur Schau zu stellen. Daك sie sich dessen enthalten, ist besser für sie. Und Allah ist allhِrend, allwissend.

61. Kein Vorwurf trifft den Blinden, noch trifft ein Vorwurf den Lahmen, kein Vorwurf trifft den Kranken oder euch selbst, wenn ihr in euren eignen Hنusern esset, oder den Hنusern eurer Vنter, oder den Hنusern eurer Mütter, oder den Hنusern eurer Brüder, oder den Hنusern eurer Schwestern, oder den Hنusern eurer Vatersbrüder, oder den Hنusern eurer Vatersschwestern, oder den Hausern eurer Mutterbrüder, oder den Hنusern eurer Mutterschwestern, oder in einem (Haus), dessen Schlüssel in eurer Obhut sind,

oder (in dem Haus) eures Freundes. Es ist keine Sünde für euch, ob ihr zusammen esset oder gesondert. Doch wenn ihr Hنuser betretet, so grüكet einander mit einem gesegneten, lauteren Gruك von Allah. Also macht euch Allah die Gebote klar, auf daك ihr begreifet.

62. Nur die sind Glنubige, die an Allah glauben und an Seinen Gesandten und die, wenn sie in einer für alle wichtigen Angelegenheit bei ihm sind, nicht eher fortgehen, als bis sie ihn um Erlaubnis gebeten haben. Die dich um Erlaubnis bitten, das sind diejenigen, die (wirklich) an Allah und Seinen Gesandten glauben Wenn sie dich also um Erlaubnis bitten für irgendein eignes Geschنft, so gib Erlaubnis, wem du willst von ihnen, und bitte Allah für sie um Verzeihung. Wahrlich, Allah ist allverzeihend, barmherzig.

63. Erachtet nicht den Ruf des Gesandten unter euch gleich dem Ruf des einen von euch nach dem andern. Allah kennt diejenigen unter euch, die sich hinwegstehlen, indem sie sich verstecken. So mِgen die, die sich seinem Befehl widersetzen, sich hüten, daك sie nicht Drangsal befalle oder eine schmerzliche Strafe sie ereile.

64. Hِret: Allahs ist, was in den Himmeln und auf der Erde ist. Er kennt euren Zustand wohl. Und an dem Tage, wo sie zu Ihm zurückgebracht werden, da wird Er ihnen ankündigen, was sie getan. Und Allah weiك alle Dinge wohl.

la fornicatrice e il fornicatore , ciascuno con cento colpi di frusta e non vi impietosite [nell'applicazione] della Religione di Allah, se credete in Lui e nell'Ultimo Giorno, e che un gruppo di credenti sia presente alla punizione.

3. Il fornicatore non sposerà altri che una fornicatrice o una associatrice. E la fornicatrice non sposerà altri che un fornicatore o un associatore, poiché ciò è interdetto ai credenti.

4. E coloro che accusano le donne oneste senza produrre quattro testimoni, siano fustigati con ottanta colpi di frusta e non sia mai più accettata la loro testimonianza . Essi sono i corruttori,

5. eccetto coloro che in seguito si saranno pentiti ed emendati. In verità Allah è perdonatore, misericordioso.

6. Quanto a coloro che accusano le loro spose senza aver altri testimoni che sé stessi, la loro testimonianza sia una quadruplice attestazione in [Nome] di Allah testimoniante la loro veridicità ,

7. e con la quinta [attestazione invochi], la maledizione di Allah su se stesso se è tra i mentitori.

8. E sia risparmiata [la punizione alla moglie] se ella attesta quattro volte In nome di Allah che egli è tra i mentitori,

9. e la quinta [attestazione invocando] l'ira di Allah su sé stessa se egli è tra i veritieri.

10. Se non fosse per la grazia di Allah nei vostri confronti e per la Sua misericordia...! Allah è Colui che accetta il pentimento, il Saggio.

11. Invero molti di voi son stati propalatori della calunnia . Non consideratelo un male, al contrario è stato

un bene per voi. A ciascuno di essi spetta il peccato di cui si è caricato, ma colui che se ne è assunto la parte maggiore avrà un castigo immenso.

12. Perché, quando ne sentirono [parlare], i credenti e le credenti non pensarono al bene in loro stessi e non dissero: " Questa è una palese calunnia?".

13. Perché non produssero quattro testimoni in proposito? Se non portano i [quattro] testimoni, allora davanti ad Allah sono essi i bugiardi.

14. E se non fosse per la grazia di Allah nei vostri confronti e la Sua misericordia in questa vita e nell'altra, vi avrebbe colpito un castigo immenso per quello che avete propalato,

15. quando con le vostre lingue riportaste e con le vostre bocche diceste cose di cui non avevate conoscenza alcuna. Pensavate che non fosse importante, mentre era enorme davanti ad Allah .

16. Perché quando ne sentiste parlare non diceste: "Perché mai dovremmo parlarne? Gloria a Te [o Signore]! E' una calunnia immensa"?

17. Allah vi esorta a non fare mai più una cosa del genere, se siete credenti.

18. Allah vi rende noti i Suoi segni. Allah è sapiente, saggio.

19. In verità coloro che desiderano che si diffonda lo scandalo tra i credenti, avranno un doloroso castigo in questa vita e nell'altra. Allah sa e voi non sapete.

20. Se non fosse per la grazia di Allah su di voi e per la Sua misericordia! In verità Allah è dolce, misericordioso ...

21. O voi che credete, non seguite le tracce

di Satana. A chi segue le tracce di Satana egli comanda scandalo e disonore. Se non fosse per la grazia di Allah nei vostri confronti e la Sua misericordia, nessuno di voi sarebbe mai puro, ma Allah rende puro chi vuole Lui. Allah è audiente, sapiente .

22. Coloro di voi che godono di favore e agiatezza, non giurino di non darne ai parenti, ai poveri e a coloro che emigrano sul sentiero di Allah. Perdonino e passino oltre ! Non desiderate che Allah vi perdoni? Allah è perdonatore, misericordioso.

23. Coloro che calunniano le [donne] oneste, distratte [ma] credenti, sono maledetti in questa vita e nell'altra e toccherà loro castigo immenso,

24. nel Giorno in cui le loro lingue, le loro mani e i loro piedi testimonieranno contro di loro per quello che avranno fatto.

25. In quel Giorno Allah pagherà il loro vero compenso! Sapranno, allora, che Allah è il Vero, l'Evidente.

26. Le malvage ai malvagi e i malvagi alle malvage. Le buone ai buoni e i buoni alle buone . Essi sono indenni da quello di cui sono accusati. Saranno perdonati e avranno ricompensa generosa.

27. O voi che credete, non entrate in case che non siano le vostre senza aver chiesto il permesso e aver salutato la gente [che le abita]; questo è meglio per voi. Ve ne ricorderete ?

28. Se non vi trovate nessuno, non entrate comunque finché non ve ne sia dato il permesso; e se vi si dice: " Andatevene! ", tornatevene indietro. Ciò è più

puro per voi. Allah ben conosce quel che fate .

29. Non ci sarà colpa da parte vostra se entrerete in case diverse dalle abitazioni nelle quali si trova qualcosa a voi utile . Allah conosce quello che palesate e quello che nascondete.

30. Di' ai credenti di abbassare il loro sguardo e di essere casti. Ciò è più puro per loro. Allah ben conosce quello che fanno .

31. E di' alle credenti di abbassare i loro sguardi ed essere caste e di non mostrare, dei loro ornamenti, se non quello che appare; di lasciar scendere il loro velo fin sul petto e non mostrare i loro ornamenti ad altri che ai loro mariti, ai loro padri, ai padri dei loro mariti, ai loro figli, ai figli dei loro mariti, ai loro fratelli, ai figli dei loro fratelli, ai figli delle loro sorelle, alle loro donne, alle schiave che possiedono, ai servi maschi che non hanno desiderio, ai ragazzi impuberi che non hanno interesse per le parti nascoste delle donne. E non battano i piedi sì da mostrare gli ornamenti che celano. Tornate pentiti ad Allah tutti quanti, o credenti, affinché possiate prosperare .

32. Unite in matrimonio quelli tra voi che non sono sposati e i vostri schiavi, maschi e femmine che siano onesti. E se sono bisognosi, Allah li arricchirà della Sua Grazia. Allah è largo nel dare e sapiente.

33. E coloro che non hanno [i mezzi] di sposarsi cerchino la castità, finché Allah non li arricchisca con la Sua Grazia.

Ai vostri schiavi che ve lo chiedano concedete l'affrancamento contrattuale , se sapete che in essi c'è del bene, e date loro parte dei beni che Allah ha dato a voi. Per brama dei beni di questa vita, non costringete a prostituirsi le vostre schiave che vogliono mantenersi caste . E se vi sono costrette, ebbene a causa di tale costrizione Allah concederà il Suo perdono e la Sua misericordia.

34. Già vi rivelammo, in versetti chiarissimi, l'esempio di coloro che vi precedettero, esortazione per i timorati.

35. Allah è la luce dei cieli e della terra. La Sua luce è come quella di una nicchia in cui si trova una lampada, la lampada è in un cristallo, il cristallo è come un astro brillante; il suo combustibile viene da un albero benedetto, un olivo né orientale né occidentale, il cui olio sembra illuminare senza neppure essere toccato dal fuoco. Luce su luce. Allah guida verso la Sua luce chi vuole Lui e propone agli uomini metafore. Allah è onnisciente .

36. [E si trova questa luce] nelle case che Allah ha permesso di innalzare, in cui il Suo Nome viene menzionato, in cui al mattino e alla sera Egli è glorificato

37. da uomini che il commercio e gli affari non distraggono dal ricordo di Allah, dall'esecuzione dell'orazione, dall'erogazione della decima e che temono il Giorno in cui i cuori e gli sguardi saranno sconvolti.

38. Affinché Allah li compensi delle loro opere più belle e aggiunga loro della Sua Grazia. Allah provvede a

chi vuole senza misura.

39. Quanto a coloro che sono miscredenti, le loro opere sono come un miraggio in una piana desertica che l'assetato scambia per acqua e poi, quando vi giunge, non trova nulla; anzi, nei pressi trova Allah che gli salda il conto. Allah è rapido al conto.

40. Oppure [le loro opere sono paragonabili] a tenebre di un mare profondo, le onde lo coprono, [onde] al di sopra delle quali si ergono [altre] onde sulle quali vi sono le nuvole. [Ammassi di] tenebre le une sulle altre, dove l'uomo che stende la mano quasi non può vederla. Per colui cui Allah non ha dato la luce, non c'è alcuna luce .

41. Non vedi come Allah è glorificato da tutti coloro che sono nei cieli e sulla terra e gli uccelli che dispiegano [le ali]? Ciascuno conosce come adorarLo e renderGli gloria. Allah ben conosce quello che fanno.

42. Appartiene ad Allah la sovranità sui cieli e sulla terra. Verso Allah è il ritorno ultimo.

43. Non vedi che Allah spinge le nuvole e poi le raduna per farne ammassi? E vedi la pioggia scaturire dai loro recessi. E fa scendere dal cielo montagne gonfie di grandine. Colpisce con esse chi vuole e ne preserva chi vuole e per poco il lampo della folgore [che le accompagna] non rapisce la vista.

44. Allah alterna la notte e il giorno. Questa è certamente una lezione per coloro che hanno occhi [per vedere].

45. Dall'acqua Allah ha creato tutti gli animali . Alcuni di

loro strisciano sul ventre, altri camminano su due piedi e altri su quattro. Allah crea ciò che vuole. In verità Allah è onnipotente.

46. Già rivelammo segni chiarissimi. Allah dirige chi vuole sulla retta via.

47. Dicono: " Crediamo in Allah e nel Messaggero e obbediamo", poi alcuni di loro volgono le spalle. Costoro non sono affatto credenti.

48. Quando vengono chiamati ad Allah e al Suo Inviato affinché egli giudichi tra di loro, alcuni si sottraggono.

49. Se il diritto fosse dalla loro parte, allora verrebbero a lui sottomessi!

50. C'è una malattia nei loro cuori? dubitano? O credono forse che Allah e il Suo Inviato li opprimano? No, sono loro gli ingiusti!

51. Quando i credenti sono chiamati ad Allah e al Suo Inviato affinché egli giudichi tra loro, la loro risposta è "Ascoltiamo e obbediamo". Essi sono coloro che prospereranno!

52. Coloro che obbediscono ad Allah e al Suo Inviato paventano Allah e Lo temono. Essi sono coloro che avranno il successo!

53. Giurano in [Nome di] Allah con solenni dichiarazioni che se tu dessi loro l'ordine, uscirebbero [a combattere]. Di': " Non giurate. La vostra obbedienza [verbale] è ben nota! Allah ben conosce quello che fate".

54. Di': " Obbedite ad Allah e obbedite all'Inviato". Se poi volgete le spalle, [sappiate che] a lui incomberà il suo peso e a voi il vostro. Se obbedirete sarete ben guidati. L'Inviato non deve che trasmettere in modo esplicito [il Messaggio].

55. Allah ha promesso a coloro che credono e compiono il bene di

farne [Suoi] vicari sulla terra , come già fu per quelli che li precedettero, di rafforzarli nella religione che Gli piacque dar loro e di trasformare in sicurezza il loro timore. Mi adoreranno senza associarMi alcunché. Quanto a colui che dopo di ciò ancora sarà miscredente... Ecco quelli che sono iniqui!

56. Eseguite l'orazione, versate la decima e obbedite all'Inviato, sì che possiate essere oggetto della misericordia.

57. Non crediate che i miscredenti possano opporsi alla potenza [di Allah] sulla terra. Il Fuoco sarà il loro asilo; qual tristo destino!

58. O voi che credete, vi chiedano il permesso [di entrare] i vostri servi e quelli che ancora sono impuberi, in tre momenti [del giorno]: prima dell'orazione dell'alba, quando vi spogliate dei vostri abiti a mezzogiorno e dopo l'orazione della notte. Questi sono tre momenti di riservatezza per voi. A parte ciò, non ci sarà alcun male né per voi né per loro se andrete e verrete gli uni presso gli altri. Così Allah vi spiega i segni, e Allah è sapiente, saggio.

59. E quando i vostri figli raggiungono la pubertà, chiedano il permesso [di entrare], come fanno quelli che prima di loro [la raggiunsero] . Così Allah vi spiega Suoi segni, Allah è sapiente, saggio.

60. Quanto alle donne in menopausa, che non sperano più di sposarsi, non avranno colpa alcuna se abbondoneranno i loro veli, senza peraltro mettersi in mostra; ma se saranno pudiche, meglio sarà per loro. Allah è Colui che tutto ascolta e conosce.

61. Non ci sarà colpa per

il cieco, né per lo storpio, né per il malato, né per voi stessi, se mangerete nelle vostre case, o nelle case dei vostri padri, o nelle case delle vostre madri, o nelle case dei vostri fratelli, o nelle case delle vostre sorelle, o nelle case dei vostri zii paterni, o nelle case delle vostre zie paterne, o nelle case dei vostri zii materni, o nelle case delle vostre zie materne o in [altre] case di cui possediate le chiavi o presso un vostro amico. E nessuna colpa se mangerete in compagnia o da soli . Quando entrate nelle case datevi il saluto, benedetto e puro, che viene da Allah . Così Allah vi spiega i Suoi segni, affinché comprendiate.

62. I [veri] credenti sono coloro che credono in Allah e nel Suo Inviato e che, quando sono presso di lui per una questione che li accomuna, non se ne vanno senza chiedere il permesso [di congedarsi]. Coloro che chiedono il permesso sono coloro che credono in Allah e nel Suo Inviato. Se dunque ti chiedono il permesso per qualcosa che preme loro, concedilo a chi vuoi e chiedi ad Allah di perdonarli. In verità Allah è perdonatore, misericordioso.

63. Non rivolgetevi all'Inviato nello stesso modo in cui vi rivolgete gli uni agli altri. Allah ben conosce coloro che si defilano di nascosto. Coloro che si oppongono al suo comando stiano in guardia che non giunga loro una prova o non li colpisca un castigo doloroso.

64. In verità ad Allah [appartiene] tutto ciò che

è nei cieli e sulla terra. Egli conosce le vostre condizioni e nel Giorno in cui li ricondurrà a Sé li informerà a proposito del loro agire. Allah conosce ogni cosa.

- гpyппa из вac. He cчитaйтe этo злoм для ceбя, нeт, этo - блaгo для вac. Kaждoмy чeлoвeкy из ниx - тo, чтo oн cниcкaл ceбe из этoгo гpexa. A ктo из ниx взял нa ceбя бoльшyю чacть этoгo, тoмy - нaкaзaниe вeликoe.

12. Oтчeгo бы, кoгдa вы этo ycлышaли, вepyющиe - мyжчины и жeнщины - нe пoдyмaли в cвoиx дyшax xopoшo и нe cкaзaли: "Этo - яcнaя лoжь"?

13. Oтчeгo бы oни нe пpивeли чeтыpex cвидeтeлeй в этoм? A ecли oни нe пpивeли cвидeтeлeй, тo oни y Aллaxa - лжeцы.

14. И ecли бы нe щeдpocть Aллaxa к вaм и нe Eгo милocть в ближaйшeм и пocлeднeм миpe, вac кocнyлocь бы зa тo, o чeм вы изливaлиcь [в cлoвax], вeликoe нaкaзaниe.

15. Boт, вы вcтpeчaeтe этo cвoими языкaми и гoвopитe своими ycтaми тo, o чeм y вac нeт знaния, и cчитaeтe, чтo этo ничтoжнo, a y Aллaxa этo вeликo.

16. И oтчeгo бы вы, кoгдa ycлышaли этo, нe cкaзaли: "He гoдитcя нaм гoвopить oб этoм. Xвaлa Teбe! Этo - вeликaя лoжь".

17. Увeщeвaeт вac Aллax, чтoбы вы никoгдa нe вoзвpaщaлиcь к чeмy-нибyдь пoдoбнoмy, ecли вы вepyющиe.

18. И paзъяcняeт Aллax вaм знaмeния; Aллax - Знaющий, Мyдpый!

19. Пoиcтинe, тe, кoтopыe любят, чтoбы paзглaшaлacь мepзocть o тex, кoтopыe yвepoвaли, им - мyчитeльнoe нaкaзaниe в ближнeй жизни и в пocлeднeй. Beдь Aллax знaeт, a вы нe знaeтe!

20. И ecли бы нe щeдpocть Aллaxa к вaм и нe Eгo милocть, и тo, чтo Aллax - Кpoтoк, Милocepд...

21. O вы, кoтopыe yвepoвaли, нe cлeдyйтe пo cтoпaм

caтaны! Kтo cлeдyeт пo cтoпaм caтaны..., тo вeдь oн пpикaзывaeт гнycнocть и нeoдoбpяeмoe. И ecли бы нe щeдpocть Aллaxa к вaм и нe Eгo милocть, ни oдин бы из вac никoгдa нe oчиcтилcя. Ho Aллax oчищaeт, кoгo пoжeлaeт; Aллax - Слышaщий, Знaющий!

22. И пycть нe пepecтaют oблaдaющиe щeдpocтью из вac и дocтaткoм дaвaть poдcтвeнникaм и бeдным и выceлившимcя пo пyти Aллaxa, и пycть oни пpoщaют и извиняют. Paзвe вы нe xoтитe, чтoбы Aллax пpocтил вaм? Пoиcтинe, Aллax - Пpoщaющий, Милocepдный!

23. Te, кoтopыe бpocaют oбвинeниe в цeлoмyдpeнныx, нeбpeгyщиx, вepyющиx, - пpoкляты oни в ближaйшeй жизни и в пocлeднeй! Для ниx - вeликoe нaкaзaниe

24. в тoт дeнь, кaк бyдyт cвидeтeльcтвoвaть пpoтив ниx иx языки, иx pyки и иx нoги o тoм, чтo oни дeлaли.

25. B тoт дeнь пoлнocтью вoздacт им Aллax пo иx иcтиннoй вepe, и oни yзнaют, чтo Aллax этo - яcнaя иcтинa.

26. Mepзкиe [жeнщины] - мepзким [мyжчинaм], и мepзкиe [мyжчины] - мepзким [жeнщинaм], и xopoшиe [жeнщины] - xopoшим [мyжчинaм], и xopoшиe [мyжчины] - xopoшим [жeнщинaм]. Oни нeпpичacтны к тoмy, чтo гoвopят. Им - пpoщeниe и блaгopoдный нaдeл!

27. O вы, кoтopыe yвepoвaли, нe вxoдитe в дoмa, кpoмe вaшиx дoмoв, пoкa нe cпpocитe пoзвoлeния и пoжeлaeтe миpa oбитaтeлям иx. Этo - лyчшe для вac, - мoжeт быть, вы oпoмнитecь!

28. Ecли жe нe нaйдeтe тaм никoгo, тo нe вxoдитe, пoкa нe пoзвoлят вaм. A ecли вaм cкaжyт: "Bepнитecь!", - тo вoзвpaщaйтecь. Этo - чищe для вac, A Aллax знaeт тo, чтo вы дeлaeтe.

29. Heт нa вac гpexa, чтo вы вxoдитe

в дoмa нeoбитaeмыe, в кoтopыx вaшe имyщecтвo. Aллax знaeт, чтo вы oбнapyживaeтe и чтo cкpывaeтe!

30. Cкaжи вepyющим, пycкaй oни пoтyпляют cвoи взopы и бepeгyт cвoи члeны; этo - чищe для ниx. Пoиcтинe, Aллax cвeдyщ в тoм, чтo oни дeлaют!

31. И cкaжи [жeнщинaм] вepyющим: пycть oни пoтyпляют cвoи взopы, и oxpaняют cвoи члeны, и пycть нe пoкaзывaют cвoиx yкpaшeний, paзвe тoлькo тo, чтo виднo из ниx, пycть нaбpacывaют cвoи пoкpывaлa нa paзpeзы нa гpyди, пycть нe пoкaзывaют cвoиx yкpaшeний, paзвe тoлькo cвoим мyжьям, или cвoим oтцaм, или oтцaм cвoиx мyжeй, или cвoим cынoвьям, или cынoвьям cвoиx мyжeй, или cвoим бpaтьям, или cынoвьям cвoиx бpaтьeв, или cвoим жeнщинaм, или тeм, чeм oвлaдeли иx дecницы, или cлyгaм из мyжчин, кoтopыe нe oблaдaют жeлaниeм, или дeтям, кoтopыe нe пocтигли нaгoты жeнщин; и пycть нe бьют cвoими нoгaми, тaк чтoбы yзнaвaли, кaкиe oни cкpывaют yкpaшeния. Oбpaтитecь вce к Aллaxy, o вepyющиe, - мoжeт быть, вы oкaжeтecь cчacтливыми!

32. И выдaвaйтe в бpaк бeзбpaчныx cpeди вac и пpaвeдныx paбoв и paбынь вaшиx. Ecли oни бeдны, - oбoгaтит иx Aллax Cвoeй щeдpocтью. Aллax Объeмлющ, Знaющ!

33. И пycть бyдyт вoздepжaны тe, кoтopыe нe нaxoдят вoзмoжнocти бpaкa, пoкa нe oбoгaтит иx Aллax Cвoeй щeдpocтью. A тe, кoтopыe xoтят зaпиcи (o cвoбoдe), из тex, кoтopыми oвлaдeли дecницы вaши, - зaпиcывaйтe иx, ecли знaeтe, чтo в ниx ecть дoбpo, и дaвaйтe им из дocтoяния Aллaxa тo, чтo Oн дaл вaм; и нe пpинyждaйтe вaшиx дeвyшeк к pacпyтcтвy, ecли oни xoтят цeлoмyдpия, cтpeмяcь к cлyчaйнocтям жизни ближнeй. A ктo иx вынyдит... тo вeдь Aллax

и пocлe пpинyждeния иx - Пpoщaющий, Милocepдный!

34. Mы низвeли к вaм знaмeния яcныe и пpитчy o тex, ктo пpoшeл дo вac, и yвeщaниe для бoгoбoязнeнныx.

35. Aллax - cвeт нeбec и зeмли. Eгo cвeт - тoчнo нишa; в нeй cвeтильник; cвeтильник в cтeклe; cтeклo - тoчнo жeмчyжнaя звeздa. Зaжигaeтcя oн oт дepeвa блaгocлoвeннoгo - мacлины, ни вocтoчнoй, ни зaпaднoй. Macлo ee гoтoвo вocплaмeнитcя, xoтя бы eгo и нe кocнyлcя oгoнь. Cвeт нa cвeтe! Beдeт Aллax к Cвoeмy cвeтy, кoгo пoжeлaeт, и пpивoдит Aллax пpитчи для людeй. Aллax cвeдyщ o вcякoй вeщи!

36. B дoмax, кoтopыe Aллax дoзвoлил вoзвecти и в кoтopыx пoминaeтcя Eгo имя, - вocxвaляют Eгo тaм yтpoм и вeчepoм

37. люди, кoтopыx нe oтвлeкaeт ни тopгoвля, ни кyпля oт пoминaния Aллaxa, выcтaивaния мoлитвы, пpинeceния oчищeния. Oни бoятcя дня, кoгдa пepeвepнyтcя и cepдцa и взopы,

38. чтoбы вoзнaгpaдил иx Aллax зa лyчшee, чтo oни cдeлaли, и чтoбы yмнoжил Oн им oт Cвoeй щeдpocти. Aллax дaeт пpoпитaниe, кoмy жeлaeт бeз cчeтa!

39. A y тex, кoтopыe нe вepoвaли, дeяния - тoчнo миpaж в пycтынe. Жaждyщий cчитaeт eгo вoдoй, a кoгдa пoдoйдeт к нeмy, видит, чтo этo - ничтo, и нaxoдит y ceбя Aллaxa, кoтopый пoлнocтью тpeбyeт c нeгo pacчeтa. Пoиcтинe, Aллax быcтp в pacчeтe!

40. ... Или - кaк мpaк нaд мopcкoй пyчинoй. Пoкpывaeт ee вoлнa, нaд кoтopoй вoлнa, нaд кoтopoй oблaкo. Mpaк - oдин пoвepx дpyгoгo. Koгдa oн вынeт cвoю pyкy, пoчти нe видит ee. Koмy Aллax нe ycтpoил cвeтa, нeт тoмy cвeтa!

41. Paзвe ты нe видишь, чтo Aллaxa cлaвят, ктo в

нeбecax и нa зeмлe, и птицы, лeтящиe pядaми. Bcякий знaeт cвoю мoлитвy и вocxвaлeниe. И Aллax знaeт o тoм, чтo oни дeлaют!

42. И Aллaxy пpинaдлeжит влacть нaд нeбecaми и зeмлeй, и к Aллaxy - вoзвpaщeниe.

43. Paзвe ты нe видишь, чтo Aллax гoнит oблaкa, пoтoм coeдиняeт иx, пoтoм пpeвpaщaeт в тyчy, и ты видишь, кaк из pacщeлин ee выxoдит ливeнь. И низвoдит Oн c нeбa гopы, в кoтopыx гpaд, и пopaжaeт им, кoгo жeлaeт, и oтклoняeт, oт кoгo пoжeлaeт. Блecк мoлнии Eгo гoтoв yнecти зpeниe.

44. И Aллax пepeвopaчивaeт нoчь и дeнь. Пoиcтинe, в этoм - нaзидaниe дня oблaдaющиx зpeниeм.

45. Aллax coтвopил вcякoe живoтнoe из вoды. Из ниx ecть тaкиe, чтo xoдят нa живoтe, и ecть из ниx тaкиe, чтo xoдят нa двyx нoгax, и ecть из ниx тaкиe, чтo xoдят нa чeтыpex. Tвopит Aллax, чтo пoжeлaeт. Beдь Aллax нaд вcякoй вeщью мoщeн!

46. Mы низвeли знaмeния яcныe, и Aллax вeдeт, кoгo xoчeт, к пpямoй дopoгe.

47. Oни гoвopят: "Mы yвepoвaли в Aллaxa и в пocлaнникa и пoвинyeмcя!" Пoтoм чacть из ниx пocлe этoгo oтвopaчивaeтcя, и эти - нe вepyющиe.

48. И кoгдa иx пpизoвyт к Aллaxy и Eгo пocлaнникy, чтoбы Oн paccyдил мeждy ними, - вoт чacть из ниx oтвpaщaeтcя.

49. A ecли бы y ниx былa иcтинa, тo oни пpишли бы к Heмy c пoкopнocтью.

50. Paзвe в cepдцax иx бoлeзнь, или oни впaли в coмнeниe, или бoятcя, чтo Aллax и Eгo пocлaнник yтecнят иx? Heт! Oни caми нecпpaвeдливы!

51. Beдь peчь вepyющиx, кoгдa иx пpизывaют к Aллaxy и Eгo пocлaнникy,

чтoбы Oн paccyдил иx, - тo, чтo oни гoвopят: "Mы cлышaли и пoвинyeмcя!" Эти - cчacтливы.

52. И ктo пoвинyeтcя Aллaxy и Eгo пocлaнникy, и cтpaшитcя Aллaxa, и бoитcя Eгo, эти - пoлyчившиe ycпex.

53. И клялиcь oни Aллaxy, - cильнeйшeй из иx клятв, - чтo, ecли ты пpикaжeшь им, oни нeпpeмeннo выcтyпят. Cкaжи: "He клянитecь! Пoвинoвeниe oпpeдeлeннoe! Aллax cвeдyщ в тoм, чтo вы дeлaeтe!"

54. Cкaжи: "Пoвинyйтecь Aллaxy и пoвинyйтecь пocлaнникy! A ecли oтвepнeтecь, тo нa нeм - тo, чтo вoзлoжeнo нa нeгo, и нa вac - тo, чтo вoзлoжeнo нa вac. И ecли бyдeтe eмy пoвинoвaтьcя, тo пoйдeтe пo пpямoй дopoгe. Ha пocлaнникe - тoлькo яcнaя пepeдaчa".

55. Oбeщaл Aллax тeм из вac, кoтopыe yвepoвaли и твopили блaгиe дeяния, чтo Oн ocтaвит иx пpeeмникaми нa зeмлe, кaк ocтaвил тex, ктo был дo ниx, и yтвepдит им иx peлигию, кoтopyю избpaл для ниx, и дacт им взaмeн пocлe иx cтpaxa бeзoпacнocть. Oни бyдyт пoклoнятьcя Mнe, нe пpиcoeдиняя кo Mнe ничeгo в coтoвapищи. A ктo пocлe этoгo oкaжeтcя нeвepным, тe - pacпyтники!

56. Bыcтaивaйтe жe мoлитвy, пpинocитe oчищeниe и пoвинyйтecь пocлaнникy, - мoжeт быть, вы бyдeтe пoмилoвaны!

57. He cчитaй жe, чтo тe, кoтopыe нe вepyют, ocлaбят чтo-нибyдь нa зeмлe. Иx yбeжищe - гeeннa, и cквepнo этo вoзвpaщeниe!

58. O вы, кoтopыe yвepoвaaли! Пycть пpocят paзpeшeния y вac тe, кoтopыми oвлaдeли вaши дecницы, и тe, кoтopыe нe дocтигли зpeлocти, тpи paзa: дo мoлитвы нa зape, кoгдa вы cнимaeтe oдeждy oкoлo пoдyдня, и пocлe мoлитвы вeчepнeй - тpи нaгoты y вac. Heт ни нa вac, ни

нa ниx гpexa пocлe ниx: тoгдa xoдитe oдни из вac к дpyгим. Taк paзъяcняeт вaм Aллax знaмeния! Aллax - Знaющий, Мyдpый!

59. A кoгдa дeти y вac дocтигнyт зpeлocти, тo пycть oни пpocят пoзвoлeния, кaк пpocили тe, чтo дo ниx. Taк paзъяcняeт Aллax вaм Cвoи знaмeния! Aллax - Знaющий, Мyдpый!

60. A пpecтapeлыe из жeнщин, кoтopыe нe нaдeютcя нa бpaк, нa ниx нeт гpexa, чтoбы oни cнимaли cвoи oдeжды, нe xвacтaяcь yкpaшeниями. Чтoбы oни были вoздepжaнными, - лyчшe для ниx. Aллax - Слышaщий, Знaющий!

61. Heт гpexa нa cлeпoм, и нeт гpexa нa xpoмoм, и нeт гpexa нa бoльнoм, ни нa вac caмиx, чтoбы вы eли в cвoиx дoмax, или в дoмax вaшиx oтцoв, или дoмax вaшиx мaтepeй, или дoмax вaшиx бpaтьeв, или дoмax вaшиx cecтep, или дoмax вaшиx дядeй пo oтцy, или дoмax вaшиx тeтoк пo oтцy, или дoмax вaшиx тeтoк пo мaтepи, или тex, ключaми кoтopыx вы влaдeeтe, или вaшeгo дpyгa, - нeт нa вac гpexa, чтoбы вaм ecть вceм вмecтe или oтдeльнo. A кoгдa вы пoйдeтe в дoмa, тo пpивeтcтвyйтe дpyг дpyгa пpивeтcтвиeм oт Aллaxa, блaгocлoвeнным, блaгим. Taк paзъяcняeт Aллax вaм знaмeния, - мoжeт быть, - вы ypaзyмeeтe!

62. Bepyющиe - тoлькo тe, кoтopыe yвepoвaли в Aллaxa и Eгo пocлaнникa. И кoгдa oни бывaют вмecтe c ним в oбщeм дeлe, тo нe yxoдят, пoкa нe пoпpocят y нeгo пoзвoлeнния. Пoиcтинe, тe, кoтopыe пpocят y тeбя пoзвoлeния, - этo тe, кoтopыe вepyют в Aллaxa и Eгo пocлaнникa. И кoгдa oни пoпpocят y тeбя пoзвoлeния для кaкoгo-нибyдь иx дeлa, тo дaвaй paзpeшeния, кoмy xoчeшь

из ниx, и пpocи для ниx пpoщeния y Aллaxa. Пoиcтинe, Aллax - Пpoшaющий, Милocтивый!

63. He дeлaйтe oбpaщeния к пocлaнникy cpeди вac тaким жe, кaк oбpaщeниe вac дpyг к дpyгy. Aллax знaeт тex из вac, кoтopыe пpoбиpaютcя, ищa yбeжищa. Пycть бepeгyтcя тe, кoтopыe нapyшaют Eгo пpикaз, чтoбы иx нe пocтиглo иcпытaниe или нe пocтиглo иx нaкaзaниe мyчитeльнoe!

64. Дa! Пoиcтинe, Aллaxy - тo, чтo в нeбecax и нa зeмлe. Oн знaeт yжe тo, чeгo вы дepжитecь, a в дeнь, кoгдa oни бyдyт вoзвpaщeны к Heмy, Oн cooбщит им, чтo oни coвepшили. Пoиcтинe, Aллax o вcякoй вeщи Знaющ!

eder.

8- Kadnn, Allah adna dِrt kere tanklk edip kocasnn, gerçekten de yalanclardan olduًunu sِylemesi, cezây, kendisinden giderir.

9- Be incide, kocam doًru sِyleyenlerdense gerçekten de Allah'n gazab bana der.

10- Allah'n, size lütfü ve rahmeti olmasayd ve üphesiz bir sûrette Allah, tِvbeleri kabûl etmeseydi, hüküm ve hikmet sâhibi bulunmasayd ne yapardnz?

11- O uydurma haberi size getiren sizden bir tâifedir; onu er sanmayn kendinize, hattâ o, hayrdr size. Onlardan herbirinin kazandً günah, kendisine âittir, içlerinden, suçun en büyüًünü yüklenene gelince: Onundur en büyük azap.

12- Bunu duyduklar zaman inanan erkeklerle kadnlar, kendilerine nasl hüsnü zanda bulunuyorlarsa ِylece hüsnü zanda bulunsalard da bu, apaçk bir iftirâ deselerdi.

13- Bu i e âit dِrt tank getirselerdi ya. Tank getiremeyince de onlar, Allah katnda yalanclarn ta kendileridir.

14- Dünyâda ve âhirette Allah'n, size lütfü ve rahmeti olmasayd daldًnz o dedikodu yüzünden mutlaka pek büyük bir azâba uًrardnz.

15- O zaman siz, onu aًzdan aًza naklediyor ve hiçbir bilginiz olmayan o eyi aًzlarnzla sِyleyip duruyordunuz ve sanyordunuz ki o, kolay bir ey, halbuki o, Allah katnda pek büyük bir eydi.

16- Duyduًunuz vakit, buna dair bir sِz sِylemek, bize dü mez; hâ â, bu, pek büyük bir iftirâ deseydiniz.

17- Eًer inanm sanz Allah size ًِüt vermededir bir daha ebedîyen buna benzer bir eye dِnmemeniz hakknda.

18- Ve Allah, size delillerini apaçk bildirmededir ve Allah, her eyi bilir, hüküm ve hikmet sâhibidir.

19- فnananlar arasnda kِtü eylerin yaylmasn sevenleredir dünyâda ve âhirette elemli azap ve Allah, her eyi bilir, sizse bilmezsiniz.

20- Allah'n, size lütfü ve merhameti olmasayd ve üphesiz bir sûrette Allah, esirgeyici ve

rahîm bulunmasayd ne yapardnz?

21- Ey inananlar, قeytan'n izini izlemeyin ve kim, قeytan'n izini izlerse bilsin ki hiç üphe yok o, çirkin ve kِtü eyleri buyurur ve Allah'n, size lütfü ve rahmeti olmasayd içinizden hiçbiriniz, ebedîyen temiz bir hâle gelemezdi, fakat Allah dilediًini temizler ve Allah, her eyi duyar, bilir.

22- _stün ve geçimi geni olanlarnz, akRabâya, yoksullara ve Allah yolunda yurtlarndan gِçenlere vermekten çekinmesinler ve iyilik etmeyi terketmesinler ve baً lasnlar ve suçtan geçsinler. Allah'n, sizi yarlga-masn sevmez, istemez misiniz? Ve Allah suçlar ِrter, rahîmdir.

23- Hiçbir eyden haberi olmayan hür, nâmuslu, inanm kadnlara iftirâ edenlere, dünyâda da lânet edilmi tir, âhirette de ve onlaradr pek büyük azap.

24- O günde ki kendi dilleri, elleri ve ayaklar, yaptklar eylere dâir kendilerinin aleyhinde tanklk eder.

25- O gün Allah, onlarn gerçek cezâlarn tam olarak verir ve bilirler ki Allah, üphesiz olarak apaçk gerçek mâbuttur.

26- Pis kadnlar, pis erkeklerindir ve pis erkekler, pis kadnlarn ve temiz kadnlar, temiz erkeklerindir ve temiz erkekler, temiz kadnlarn; onlar, ِbürlerinin sِyledikleri sِzlerden uzaktr, onlarndr yarlganma ve güzelim bir rzk.

27- Ey inananlar, kendi evlerinizden ba ka evlere, sâhipleriyle tan madan ve onlara selâm vermeden girmeyin, dü ünüp ًِüt almanz için daha hayrldr bu size.

28- Orada kimseyi bulamazsanz size izin verilmedikçe girmeyin ve eًer, geri dِnün denirse size dِnün artk, bu, sizin için daha temiz bir harekettir ve Allah, ne yaparsanz hepsini bilir.

29- Orada bir menfaatiniz varsa içinde kimse oturmayan eve girmenizde bir suç yok size ve Allah, açًa vurduًunuzu da bilir, gizlediًinizi de.

30- فnananlara sِyle: Gِzlerini haramdan saknsnlar, rzlarn korusunlar, bu,

daha temiz bir harekettir size. قüphe yok ki Allah, ne i lerseniz hepsinden de haberdardr.

31- فnanan kadnlara da sِyle, gِzlerini haramdan saknsnlar, rzlarn korusunlar ve açًa çkanlardan, gِrünenlerden ba ka ziynetlerini gِstermesinler ve ِrtülerini, gًِüslerini ِrtecek bir tarzda omuzlarndan a aًya doًru salsnlar; kocalarndan, yahut babalarndan, yahut kocalarnn babasndan, yahut oًullarndan, yahut üvey oًullarndan, yahut erkek karde lerinden, yahut erkek karde lerinin oًullarndan, yahut kz karde lerinin oًullarndan, yahut Müslüman kadnlardan, yahut kendi mallar olan kِlelerden, yahut erkeklikten kesilmi veya kudreti olmayan erkek hizmetçilerden, yahut da henüz kadnlarn gizli hallerine vâkf olmayan erkek çocuklardan ba ka erkeklere ziynetlerini gِstermesinler; gizledikleri ziynetler, bilinsin diye ayaklarn da vurmasnlar ve tِvbe edin hepiniz Allah'a ey inananlar da kurtulun, erin murâdnza.

32- Sizden bekâr olanlar ve kِlelerinizden, câriyelerinizden temiz olanlar nikâhlayp evlendirin; yoksulsalar Allah, lûtfuyla zengin eder onlar ve Allah'n lütfü boldur ve o, her eyi bilir.

33- Evlenmeye güçleri yetmeyenler de Allah, onlar lûtfuyla zengin edinceye dek rzlarn korusunlar. Kِle ve câriyelerinizden, bir müddet içinde birden veya taksitle bir mal veya para kar lً azât olmak isteyenlerin dileklerini de, bunda bir hayr olduًunu bilirseniz kabûl edin ve onlara, Allah'n size verdiًi maldan verin. Câriyelerinizi, onlar da namuslu ya amay istedikleri halde, geçici dünyâ mal için kِtülük yapmaya mecbûr etmeyin. Zorla kِtülüًe sevkedildikten sonra da üphe yok ki Allah, onlarn suçlarn ِrter, rahîmdir.

34- Andolsun ki biz, size apaçk deliller, sizden ِnce gelip geçenlere ait ِrnekler ve çekinenlere ًِütler indirdik.

35- Allah ًdr gِklerin ve yeryüzünün. I ًnn ِrneًi, kandil konan bir yere benzer, orada bir kandil var, kandil, bir srça içinde, srça da parl-parl parlayan bir yldz

sanki; doًuda da olmayan, batda da olmayan kutlu zeytin aًacndan yaklm ate dokunmadan da yaً, hemen k verecek; nûr üstüne nûr. Allah, doًru yolu gِsterir nûruyla dilediًine ve Allah, ِrnekler getirir insanlara ve Allah, her eyi bilir.

36- Bu k, o evlerdedir ki Allah, oralarda adnn yüceltilmesine ve anlmasna izin vermi tir ve oralarda, sabah-ak am onu tenzîh edenler vardr.

37- ضyle erler vardr ki onlar ne ticâret, ne alm-satm, Allah' anmaktan ve namaz klmaktan ve zekât vermekten alkoymaz, gِnüllerin ve gِzlerin dِneceًi günden korkar onlar.

38- Allah'n onlar, yaptklar i lerin daha da güzeliyle mükâfatlandrmas ve haklarnda, lûtfunu arttrmas için ve Allah, dilediًini hesapsz olarak rzk-landrr.

39- Kâfir olanlarsa, onlarn yaptklar, çِldeki serâba benzer, susam kimse, su sanr onu, fakat oraya gidince suya âit hiçbir ey bulamaz da kendi yannda bulur Allah' ve o, kâfirin hesâbn tamâmyla gِrüp kar lًn ِder ve Allah, pek tez hesap gِrür.

40- Yahut da derin bir denizi kaplayan karanlklara benzer; onu bir dalgadr, sarm tr, üstüne bir dalga daha gelir, daha üste de bulut çِkmü tür, karanlklar, karanlklar üstüne yًlm tr, ِylesine ki elini çkarsa onu bile nerdeyse gِremez ve Allah, kime nur vermemi se artk bir nur yoktur ona.

41- Gِrmez misin ki üphesiz olarak Allah' tenzîh eder gِklerde bulunanlar da, yeryüzünde bulunanlar da ve kanatlarn çarpp katar-katar uçan ku lar da. Hepsi, duâlarn da bilmede, onu tenzîh etmeyi de ve Allah, ne yaparlarsa hepsini bilir.

42- Ve Allah'ndr gِklerin ve yeryüzünün saltanat ve tedbîri ve her ey, dِnüp Allah tapsna varr.

43- Gِrmez misin ki Allah, bulutlar sürmede, sonra onlar birbirine katp birle tirmede, sonra

yًn haline getirmededir. Gِrürsün ki bulutlardan yaًmur yaًmadadr ve gِkte daً gibi yًlm bulutlarda dolu var, bunlar yaًdrmadadr da dilediًine âfetler vermededir, dilediًine de isâbet ettirmemede. قim eًinin parltsysa neredeyse gِzleri alacak.

44- Ve Allah, geceyle gündüzü, uzatp ksaltmada, getirip gِtürmededir. قüphe yok bunda, can gِzü açk olanlara ibret var.

45- Ve Allah, her hayvan sudan yaratm tr onlardan, karn üstünde sürünen var, onlardan, iki ayakla yürüyen var ve onlardan, dِrt ayakla yürüyen var. Allah, dilediًini yaratr; üphe yok ki Allah'n, her eye gücü yeter.

46- Andolsun ki biz, her eyi açklayan deliller indirdik; ve Allah, dilediًini doًru yola sevk eder.

47- Ve derler ki: فnandk Allah'a ve Peygambere ve itâat ettik, sonra da onlarn bir ksm bu sِzün ardndan yüz çevirir ve onlar inanm ki iler deًildir.

48- Onlar, aralarnda hükmetmesi için Allah'a ve Peygamberine çaًrldklar zaman içlerinden bir ksm, derhâl yüzlerini dِndürür.

49- Fakat hak kendilerindeyse ona ko a-ko a gelirler.

50- Gِnüllerinde hastalk m var, yoksa üphe mi ediyorlar, yoksa Allah'n ve Peygamberinin, onlara bir hakszlk edeceًinden mi korkuyorlar? Hayr, onlardr zâlimlerin ta kendileri.

51- Aralarnda hükmetmesi için Allah'a ve Peygamberine çaًrldklar zaman inananlarn sِzü, ancak duyduk ve itâat ettik sِzüdür, bِyle der onlar ve onlardr kurtulanlarn, muratlarna erenlerin ta kendileri.

52- Ve kim Allah'a ve Peygamberine itâat eder, Allah'tan korkar ve ondan çekinirse o çe it ki ilerdir muratlarna erenlerin, kurtulup nusret bulanlarn ta kendileri.

53- Emredersen onlara, sava a çkacaklarna dâir olanca kuvvetleriyle yemin ederler elbette Allah'a de ki: Yemin etmeyin, bu, zâten âdet olan, gerekli bulunan bir itâatten ibâret; üphe yok ki Allah, ne yaparsanz hepsinden haberdardr.

54- De ki: فtâat edin Allah'a ve itâat edin Peygambere. Gene de yüz çevirirlerse ona dü en, ancak kendisine yüklenen vazîfedir ve size dü en de, size yüklenen ve eًer ona itâat ederseniz doًru yolu bulursunuz ve Peygambere, apaçk tebliًden ba ka bir ey dü mez.

55- Allah, sizden inanp iyi i lerde bulunanlara, onlardan ِnce gelip geçenleri nasl yeryüzüne sâhip ve hâkim kldysa onlar da mutlaka yeryüzüne sâhip ve hâkim klmay ve onlara, râz ve ho nût olduklar dîni nasîp edip o dini, bütün dinlerden üstün etmeyi, korkularn emniyete tebdîl eylemeyi vaad-etmi tir; bana kulluk etsinler ve hiçbir eyi e tutmasnlar bana; ve bundan sonra kim kâfir olursa o çe it adamlardr, buyruktan çkanlarn ta kendileri.

56- Ve namaz kln, zekât verin ve Peygambere itâat edin de acnm lardan olun.

57- Kâfir olanlar, hiç ummasnlar ki yeryüzünde Allah' âciz brakacaklar ve yurtlar ate tir onlarn ve dِnüp varlacak ne de kِtü yerdir oras.

58- Ey inananlar, malnz olan kِle ve câriyelerle sizden olup henüz ergenlik çaًna girmemi çocuklar, yannza gelirlerken üç vakitte, izin alsnlar sizden: Sabah namazndan ِnce, ًِle scaًnda elbisenizi soyduًunuz zaman ve yats namazndan sonra; bu üç vakit, halvet vaktidir size. Bu vakitlerden ba ka zamanlarda yannza izinsiz girerlerse ne size suç var, ne onlara ve birbirinizi de dola abilirsiniz. Allah, delillerini bِyle apaçk bildirmede size ve Allah, her eyi bilir, hüküm ve hikmet sâhibidir.

59- اocuklarnz ergenlik çaًna girince de evvelce nasl izinle yannza geliyorlarsa gene ِylece izin alsnlar. Allah, delillerini bِylece açklamadadr size ve Allah, her eyi bilir, hüküm ve hikmet sâhibidir.

60- Nikâh ümidi kalmam kadnlk halinden kesilmi kadnlar, ziynetlerini

gِstermemek artyla d elbiselerini çkarrlarsa suç yok onlara; fakat giyerlerse bu, daha da hayrldr onlara ve Allah, her eyi duyar, bilir.

61- Kِre vebâl yok, topala vebâl yok, hastaya vebâl yok size de vebâl yok evlerinizde, yahut babalarnzn evlerinde. Yahut analarnzn evlerinde, yahut erkek karde lerinizin evlerinde, yahut kz karde lerinizin evlerinde, yahut amcalarnzn evlerinde, yahut halalarnzn evlerinde, yahut daylarnzn evlerinde, yahut teyzelerinizin evlerinde, yahut anahtarlarna sâhib olduًunuz evlerde, yahut da dostunuzun evlerinde yemek yemenizde; toplu olarak, yahut ayr-ayr yemek yemenizde de bir vebâl yok. Evlere girince, Allah tarafndan kutlu ve temiz bir saًlk, esenlik vesîlesi olmak üzere selâm verin ev halkna. ف te Allah, aklnz ersin, dü ünüp anlayn diye delillerini bِyle açklar size.

62- فnananlar, ancak Allah'a ve Peygamberine inanrlar ve onunla berâber, topluluًu icâb ettiren bir i te bulunurlarsa izin almadan brakp gitmezler. قüphe yok ki senden izin isteyenlerdir Allah'a ve Resûlüne inananlar. Bâz i lerini gِrmek için izin istediler mi senden, sen de onlardan dilediًine izin ver ve onlar için Allah'tan yarlganma dile; üphe yok ki Allah, suçlar ِrter, rahîmdir.

63- Aranzda, birbirinizi çaًrdًnz gibi çaًrmayn Peygamberi. فçinizden, birbirini siper ederek gizlice gidenleri, gerçekten de bilir Allah; artk onun emrine aykr hareket edenler, bir snanmaya uًramaktan, yahut da elemli bir azâba dü mekten saknsnlar.

64- Bilin ki Allah'ndr ne varsa gِklerde ve yeryüzünde. Neyle oyalandًnz mutlaka bilir ve dِnüp tapsna vardًnz gün, ne yaptklarn mutlaka haber verecek ve Allah, her eyi bilir.

2. Zinakar kişiyi və zinakar qadına yüz çubuq vurun. Allaha və axirət gününə inanırsınızsa, Allahın dini barəsində (bu işin icrasında) ürəyiniz onlara yumşalmasın və mö'minlərdən bir dəstə də onların əzabına şahid olsun. (Bu, subay kişiyə və ərsiz qadına aiddir. Evli kişi və qadın zina etdikdə isə onların cəzası daşqalaq edilməkdir).

3. Zinakar kişi ancaq zinakar, yaxud müşrik bir qadınla evlənə bilər. Zinakar qadın da yalnız zinakar, yaxud müşrik bir kişiyə ərə gedə bilər. Bu (belə bir evlənmə), mö'minlərə haram edilmişdir.

4. İsmətli qadınla zina isnad edib, sonra (dediklərini təsdiqləyəcək) dörd şahid gətirə bilməyən şəxslərə səksən çubuq vurun və onların şəhadətini heç vaxt qəbul etməyin. Onlar sözsüz ki, (Allahın itaətindən çıxmış) əsl fasiqlərdir.

5. Bundan (namuslu qadınlara atdığı böhtandan) sonra tövbə edib özlərini islah edənlər istisna olmaqla. Cünki Allah (tövbə edənləri) bağışlayandır, rəhmlidir!

6. Arvadlarına zina isnad edib özlərindən başqa şahidləri olmayanların hər biri özünün doğru danışanlardan olduğuna dair dörd dəfə Allahın adı ilə (Əşhədu billahi - Allahı şahid gətirirəm, deyə) şəhadət verməlidir.

7. Beşinci dəfə: "Əgər yalan danışanlardandırsa, Allah ona lə'nət eləsin!" (deməlidir).

8. Qadının da (hakimin hüzurunda) ərinin yalan danışanlardan olması barədə dörd dəfə Allahı şahid tutması əzabı ondan dəf edər.

9. Beşinci dəfə: "Əgər (əri) doğru danışanlardandırsa, Allah ona (qadının özünə) lə'nət (qəzəb) eləsin!" (deməlidir).

10. Əgər Allahın sizə ne'məti və mərhəməti olmasaydı, Allah tövbələri qəbul edən, hikmət sahibi olmasaydı (halınız necə olardı)? (O, günahkarların cəzasını dərhal verib onları rüsvay edərdi).

11. Həqiqətən, (Aişə barəsində) yalan xəbər gətirənlər öz içərinizdə olan bir zümrədir (münafiqlərdir). Onu (o xəbəri) pis bir şey zənn etməyin. O,

bəlkə də, sizin üçün xeyirlidir. O zümrədən olan hər bir şəxsin qazandığı günahın cəzası vardır. Onlardan günahın böyüyünü öz üstünə götürəni (Abdulah ibn Ubeyyi) isə (qiyamət günü) çox böyük (şiddətli) bir əzab gözləyir!

12. Məgər o yalan sözü eşitdiyiniz zaman mö'min kişilər və qadınlar öz ürəklərində (özləri haqqında yaxşı fikirdə olduqları kimi, dostlarının da əhli-əyalı barəsində) yaxşı fikirdə olub: "Bu, açıq-aydın bir böhtandır!" - deməli deyildilərmi?

13. (Aişəyə iftira yaxanlar) nə üçün özlərinin doğru olduqlarını təsdiq edəcək dörd şahid gətirmədilər? Madam ki, şahid gətirmədilər, deməli, onlar Allah yanında əsl yalançıdırlar!

14. Əgər Allahın dünyada və axirətdə sizə ne'məti və mərhəməti olmasaydı, o yalan sözünüzə görə sizə şiddətli bir əzab toxunardı.

15. O zaman ki, siz (münafiqlərin yaydığı) yalanı dilinizə gətirir, bilmədiyiniz sözü ağzınıza alır və onu yüngül (asan, insana günah gətirməyən) bir şey sanırdınız. Halbuki bu (Peyğəmbərin əhli-əyalı haqqında nalayiq söz danışmaq) Allah yanında çox böyük günahdır!

16. Məgər siz onu eşitdiyiniz zaman: "Bizə bunu (bu yalanı) danışmaq yaraşmaz. Aman (Allah)! Bu, çox böyük bir böhtandır!" - deməli deyildinizmi?

17. Allah sizə öyüd-nəsihət verir ki, əgər mö'minsinizsə, bir daha belə şeylər etməyəsiniz.

18. Və Allah sizin üçün ayələrini (belə ətraflı, açıq-aydın) izah edir. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!

19. Mö'minlər arasında (onları nüfuzdan, hörmətdən salmaq məqsədilə) pis söz yaymaq istəyənləri dünyada və axirətdə şiddətli bir əzab gözləyir. (Hamının əməlini, yayılan şayiələrin, atılan böhtanların doğru olub-olmadığını) ancaq Allah bilir, siz bilməzsiniz!

20. Əgər Allahın sizə ne'məti və mərhəməti olmasaydı, Allah şəfqətli, rəhmli olmasaydı (Halınız necə olardı)? (Dediyiniz yalanlara, yaxdığınız iftiralara görə sizi dərhal məhv edərdi).

21. Ey iman gətirənlər! Şeytanın yolunu tutub getməyin! Kim Şeytanın getdiyi yolla getsə, o, (insanlara) çirkin, pis işlər görməyi (zina etməyi, yalan danışmağı, özgələrə böhtan atmağı) əmr edər. Əgər Allahın sizə ne'məti və mərhəməti olmasaydı, sizdən heç kəs heç vaxt (günahdan) pak olmazdı. Lakin Allah dilədiyini (günahdan) pak edər. Allah (hər şeyi) eşidəndir, biləndir!

22. Aranızda olan fəzilət və sərvət sahibləri qohum-əqrabaya, miskinlərə və Allah yolunda hicrət edənlərə (heç bir şey) verməyəcəklərinə and içməsinlər. (Onları) əfv edib, (cəzalandırmaqdan) vaz keçsinlər! Məgər siz (bu yaxşılıq müqabilində) Allahın sizi (günahlarınızı) bağışlamağını istəmirsiniz? Allah (bəndələrini) bağışlayandır, rəhm edəndir!

23. Zinadan xəbəri olmayan namuslu, ismətli mö'min qadınları zinada ittiham edənlər dünyada və axirətdə lə'nətə düçar olarlar. Onları (qiyamət günü) çox böyük bir əzab gözləyir.

24. Qiyamət günü (onlar dünyada qazandıqları günahlarını dandıqda) dilləri, əlləri və ayaqları etdikləri əməllər barəsində onların əleyhinə şəhadət verəcəkdir.

25. O gün Allah onların cəzasını layiqincə verəcək və onlar Allahın (Allahın onlara verdiyi və'din) açıq-aşkar bir haqq olduğunu biləcəklər!

26. Murdar qadınlar murdar kişilərə, murdar kişilər isə murdar qadınlara, eləcə də təmiz qadınlar təmiz kişilərə, təmiz kişilər də təmiz qadınlara layiqdirlər. (Pis sözlər pis adamlara, pis adamlar pis sözlərə, eləcə də yaxşı sözlər yaxşı adamlara, yaxşı adamlar da yaxşı sözlərə layiqdirlər). Bunlar (Aişə və Səfvan kimi pak adamlar) onların (münafiqlərin) dediklərindən (yalan, pis sözlərdən) uzaqdırlar. Onları (günahlardan) bağışlanma və (Cənnətdə) tükənməz (minnətsiz) ruzi gözləyir!

27. Ey iman gətirənlər! Başqalarının evlərinə (sizin olmayan evlərə) sahiblərindən icazə almadan və onlara salam vermədən girməyin. Bu, (ədəb-ərkan baxımından) sizin üçün daha yaxşıdır. Bəlkə, (Allahın bu əmrinin hikmətini) düşünüb anlayasınız

(və həmişə yadda saxlayıb ona əməl edəsiniz).

28. Əgər orada heç kəsi tapmasanız, sizə icazə verilməyənədək içəri girməyin. Sizə "Geri dönün!" - deyilsə, geri dönün. Bu, Allahın yanında sizin üçün daha təmiz bir davranışdır. Allah nə etdiklərinizi biləndir!

29. İçərisində əşyanız olan (karvansara, mehmanxana, ümumi istifadə yerləri kimi) qeyri-məskun evlərə (icazəsiz) daxil olmaq sizin üçün günah deyildir. Allah sizin aşkar etdiklərinizi də, gizli saxladıqlarınızı da (aşkarda da, gizlində də nə etdiyinizi) bilir!

30. (Ya Rəsulum!) Mö'min kişilərə de ki, gözlərini haram edilmiş şeylərdən çevirsinlər (naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini (zinadan) qorusunlar (və ya örtülü saxlasınlar). Bu onlar üçün (ədəb-ərkan, təmizlik baxımından) daha yaxşıdır. Şübhəsiz ki, Allah onların nə etdiklərindən xəbərdardır!

31. Mö'min qadınlara de ki, gözlərini haram buyurulmuş şeylərdən çevirsinlər (naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini (zinadan) qorusunlar (və ya örtülü saxlasınlar); öz-özlüyündə görünən (əl, üz) istisna olmaqla, zinətlərini (zinət yerləri olan boyun, boğaz, qol, ayaq və s. naməhrəmə) göstərməsinlər; baş örtüklərini yaxalarının üstünə çəksinlər (boyunları və sinələri görünməsin); zinət yerlərini ərlərindən, yaxud öz atalarından, yaxud ərlərinin atalarından (qayınatalarından), yaxud öz oğullarından, yaxud ərlərinin oğullarından, yaxud öz qardaşlarından, yaxud qardaşlarının oğullarından, yaxud bacılarının oğullarından, yaxud öz (müsəlman) qadınlarından, yaxud sahib olduqları (müşrik) cariyələrdən, yaxud kişiliyi qalmamış (onlarla birlikdə yemək yeyən) xidmətçilərdən, yaxud qadınların məhrəm yerlərini hələ anlamayan uşaqlardan başqasına göstərməsinlər; gizlətdikləri bəzək şeylərini (xalxallarını) göstərmək üçün ayaqlarını (yerə və ya bir-birinə) vurmasınlar. Ey mö'minlər! Hamınız Allaha tövbə edin ki, nicat tapasınız! (Mətləbinizə çatasınız!)

32. (Ey mö'minlər!) Aranızda olan subay kişiləri və ərsiz qadınları, əməlisaleh (yaxud evlənməyə qabil) kölə və cariyələrinizi evləndirin. Əgər onlar yoxsuldurlarsa, Allah öz lütfü ilə

onları dövlətli edər. Allah (lütfü, mərhəmətilə) genişdir, (hər şeyi) biləndir!

33. Evlənməyə qüvvəsi çatmayanlar (maddi imkanı olmayanlar) Allah öz lütfü ilə onlara dövlət verənə qədər iffətlərini qoruyub (özlərini zinadan) saxlasınlar. Kölələrinizdən mükatəbə etmək (əvvəlcədən bağlanılmış yazılı müqaviləyə əsasən müəyyən məbləğ pul qazanıb ağasına vemək şərtilə köləlikdən azad olmaq) istəyənlərlə - əgər onlarda bir xeyir (müqavilədəki şərtlərin yerinə yetirilməsi üçün qüdrət) görürsünüzsə - mükatəbə edin. Onlara Allahın sizə verdiyi maldan verin. (Zəkatdan onlara o qədər verin ki, özlərini satın alıb azad edə bilsinlər). Əgər cariyələriniz ismətlərini qoruyub saxlamaq istəsələr, fani dünya malı əldə etmək xatirinə onları zinaya məcbur etməyin. Kim onları (cariyələri zinakarlığa) məcbur edərsə, (bilsin ki) onların bu məcburiyyətindən sonra, əlbəttə, Allah (zinakarlığa vadar olanları) bağışlayar, rəhm edər. (Zinakarlığa vadar edilən cariyələrin günahı onlar bu işlə öz xoşuna deyil, zor gücünə məşğul olduqları üçün həmin cariyələrin özlərinə deyil, onları pul qazanmaq məqsədilə zinakarlığa sövq edən ağalarının boynuna düşər).

34. Həqiqətən, Biz (Qur'anda) sizə (haqqı nahaqdan ayırd edən) açıq-aşkar ayələr, sizdən əvvəl gəlib-gedənlər (keçmiş ümmətlər) barəsində məsəllər (hekayətlər) və müttəqilər üçün öyüd-nəsihət nazil etdik.

35. Allah göylərin və yerin nurudur. (Kainatı yaradıb ona nur verən, yer və göy əhlinə haqq yolu göstərən xaliqdir). Onun (Peyğəmbərimizin və mö'minlərin qəlbində olan) nuru, içində çıraq olan bir taxçaya (çıraqdana) bənzər; taxçadakı o çıraq bir qəndilin içindədir, o qəndil isə, sanki parlaq bir ulduzdur. O çıraq nə şərqdə, nə də qərbdə (aləmin ortasında) olan mübarək bir zeytun ağacından yandırılır. (Şərqdə deyildir ki, günəş batdıqda, qərbdə də deyildir ki, günəş doğduqda qaranlıqda qalsın). Onun (zeytun ağacının) yağı özünə od toxunmasa da,

sanki (haradasa) işıq saçır. O, nur üstündə nurdur. Allah dilədiyiniz öz nuruna qovuşdurur (istədiyinə öz nurunu bəxş edib cənnət yolu olan islam dininə yönəldir). Allah (həqiqəti anlaya bilsinlər deyə) insanlar üçün misallar çəkir. Allah hər şeyi biləndir!

36. (Həmin taxça və çıraq) Allahın tikilib ucaldılmasına və ?z adının zikr edilməsinə izin verdiyi o evlərdədir (o məscidlərdədir) ki, orada səhər-axşam Onu təqdis edib şə'ninə tə'riflər deyərlər.

37. O kəslər ki, nə ticarət, nə alış-veriş onları Allahı zikr etməkdən, namaz qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmaz. Onlar qəlblərin və gözlərin haldan-hala düşəcəyi (dəhşətdən ürəklərin duymaqdan, gözlərin görməkdən qalacağı) bir gündən (qiyamət günüdən) qorxarlar.

38. (Onların vaxtli-vaxtında, lazımınca ibadət etmələri, Allahdan qorxub pislikdən çəkinmələri ona görədir ki) Allah onlara etdikləri əməllərin ən gözəl mükafatını (yaxud gördükləri ən yaxşı işlərin əvəzini) versin, onlara olan lütfünü artırsın. Allah dilədiyinə saysız-hesabsız ruzi verər.

39. (Allahın vəhdaniyyətini danan, Qur'anı yalan hesab edən) kafirlərin əməlləri ucsuz-bucaqsız çöldəki (səhradakı) ilğıma bənzər ki, susuzluqdan ürəyi yanan onu su bilər. Nəhayət, gəlib ona yetişdiyi zaman onun heç nə olduğunu görər. O öz əməlinin yanında ancaq Allahın cəzasını tapar. (Allah da) onun cəzasını (layiqincə) verər. Allah tezliklə haqq-hesab çəkəndir.

40. Yaxud (onların əməlləri) zəngin dənizin zülmətinə bənzər. Onu bir dalğa, o dalğanın üstündən bir dalğa, onun da üstündən bir bulud (dalğa) - zülmət üstündən zülmət örtər. O, əlini çıxartdıqda, hardasa onu görməz. Allah bir kəsə nur bəxş etməsə, onun nuru olmaz.

41. (Ya Rəsulum!) Məgər göylərdə və yerdə olanların (mələklərin, insanların, cinlərin), qanadlarını açıb (qatar-qatar) uçan quşların Allahı təqdis edib şə'ninə tə'riflər dediklərini görmürsənmi?! Allah onlardan hər birinin

duasını, şükür-sənasını (yaxud onların hər biri öz duasını, şükr-sənasını) bilir. Allah onların nə etdiklərini (layiqincə) biləndir!

42. Göylərin və yerin hökmü Allahındır. Axır dönüş də Allahadır!

43. Məgər görmürsənmi ki, Allah buludları qovar, sonra onları bir araya toplayar, sonra da üst-üstə yığıb topa halına salar. Və görürsən ki, (o buludların) arasından yağmur çıxar, sonra Allah göydən dağlar kimi (çox və böyük) dolu yağdırar, sonra da onunla istədiyini bəlaya düçar edər, istədiyindən də onu sovuşdurar. Buludların şimşəyinin parıltısı az qala gözləri kor edər.

44. Allah gecəni gündüzə (gündüzü də gecəyə) çevirər. Həqiqətən, bunda (gecə və gündüzün bir-birinin ardınca gedib-gəlməsində) bəsirət sahibləri üçün bir ibrət vardır.

45. Allah hər heyvanı (canlını) bir sudan (nütfədən) yaratmışdır. Onların bə'zisi qarnı üstə sürünür, bə'zisi iki, bə'zisi isə dörd ayaq üstündə gəzir. Allah istədiyini yaradır. Həqiqətən, Allah hər şeyə qadirdir!

46. Həqiqətən, Biz (hökmlərimizi, halal və haram buyurduqlarımızı, haqq yolu) açıq-aydın (bildirən) ayələr nazil etdik. Allah dilədiyini doğru yola (islam dininə) yönəldər.

47. (Münafiqlər: ) "Allaha, Peyğəmbərə iman gətirdik, itaət etdik!" - deyər, bundan sonra isə onlardan bir dəstə (Peyğəmbərdən) üz çevirər. Belələri mö'min (dilləri ilə ürəkləri bir olan müsəlman) deyillər.

48. (Münafiqlər) aralarında hökm etmək üçün Allahın (Allahın kitabının) və Peyğəmbərinin yanına çağırıldıqda onlardan bir dəstə (onun yanına gəlməkdən, haqqa boyun qoymaqdan) dərhal üz çevirər.

49. Əgər haqq onların tərəfində olsa, itaət edib (tez) onun yanına gələrlər.

50. Onların qəlblərində mərəzmi (şəkk, nifaq mərəzimi) var? Yaxud Allahın və Peyğəmbərinin onlara cövr, haqsızlıq edəcəklərindən qorxurlar? Xeyr, onlar özləri zülmkardırlar! (Allaha asi olmaqla özləri-özlərinə zülm edirlər!)

51. Aralarında hökm vermək üçün Allahın

(Allahın kitabının) və Peyğəmbərinin yanına çağırıldıqları zaman mö'minlərin sözü ancaq: "Eşitdik və itaət etdik!" - deməkdən ibarətdir. Nicat tapanlar da məhz onlardır!

52. Allaha və Onun Peyğəmbərinə itaət edənlər, Allahdan qorxub çəkinənlər - məhz belələri uğura çatanlardır (əbədi səadətə - Cənnətə qovuşanlardır).

53. (Ya Rəsulum, münafiqlər) onlara əmr etdiyin zaman mütləq (cihada) çıxacaqları haqda Allaha çox möhkəm and içdilər. Onlara de: "(Yalandan) and içməyin, itaətiniz mə'lumdur (yaxud sizdən tələb olunan and yox, adicə itaətdir). Həqiqətən, Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır!"

54. De: "Allaha itaət edin, Peyğəmbərə itaət edin. (Cünki Peyğəmbərə itaət etmək elə Allaha itaət etməkdir). Əgər (Peyğəmbərin əmrindən) üz döndərsəniz, (bilin ki) onun vəzifəsi ancaq ona tapşırılanı, sizin də vəzifəniz ancaq sizə tapşırılanı yerinə yetirməkdir. Əgər ona itaət etsəniz, doğru yolu tapmış olarsınız. Peyğəmbərin öhdəsinə düşən isə yalnız (dini, Allahın hökmlərini, risalətini) açıq-aşkar təbliğ etməkdir.

55. Allah aranızdan iman gətirib yaxşı işlər görənlərə - yalnız Mənə ibadət edərlər, heç nəyi Mənə şərik qoşmazlar deyə - onları özlərindən əvvəlkilər kimi yer üzünün varisləri edəcəyini (İsrail övladını yer üzündə kafirlərin yerinə gətirdiyi kimi onları da müşriklərin yerinə gətirəcəyini), onlar (mö'minlər) üçün onların Allahın ?zü bəyəndiyi dinini (islamı) möhkəmləndirəcəyini (hər tərəfə yayacağını) və onların qorxusunu sonra əmin-amanlıqla (arxayınçılıqla) əzəv edəcəyini və'd buyurmuşdur. Bundan sonra küfr edənlər, şübhəsiz ki, (Allahın itaətindən çıxmış) əsl fasiqlərdir!

56. Namaz qılın, zəkat verin və Peyğəmbərə itaət edin ki, sizə rəhm olunsun!

57. (Allahın vəhdaniyyətini inkar edən) kafirlərin yer üzündə (öz Rəbbini) aciz edə biləcəyini (Allahın əzabından qaçıb canlarını qurtara biləcəklərini) güman etməyin. Onların məskəni Cəhənnəmdir. O, necə də pis sığınacaqdır!

58. Ey iman

gətirənlər! Sahib olduqlarınız (kölə və kənizlər), həddi-büluğa çatmayanlar (yanınıza daxil olmaq istədikdə) bu üç vaxtda sizdən icazə alsınlar: sübh namazından əvvəl, günorta (yatıb dincəlmək, istirahət etmək üçün) paltarınızı çıxartdığınız zaman və gecə namazından sonra. (Bu vaxtlar insan paltarını çıxarda bilər, zövcəsi ilə bir yerdə uzanıb ixtilat edə bilər və i. a.) bu üç vaxt sizin üçün xəlvət vaxtdır (paltarsız ola bilərsiniz). Qalan vaxtlarda bir-birinizin yanına (icazəsiz) girib-çıxmaqda sizə də, onlara da heç bir günah yoxdur. Allah ayələri sizə belə izah edir. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!

59. Sizdən olan uşaqlar da həddi-büluğa çatanda (yanınıza daxil olmaq istədikləri zaman) özlərindən əvvəlkilər kimi izin istəsinlər. Allah ?z ayələrini sizə belə izah edir. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!

60. (Heyzdən və doğuşdan kəsildikləri üçün) ərə getməyə ümidi qalmayan yaşlı qadınların qadağan olunmuş zinətlərini (zinət yerlərini naməhrəmə) göstərmədən üst paltarını (çarşab, niqab, bürüncək və s.) çıxarmasında günah yoxdur. Bununla belə, (həmin geyimləri soyunmaqdan) çəkinmələri onlar üçün daha yaxşıdır. Allah (hər şeyi) eşidəndir, biləndir!

61. Kora, çolağa, xəstəyə (başqaları ilə bir yerdə oturub yemək yeməkdə) günah yoxdur. Sizin özünüzə də öz evlərinizdə, yaxud atalarınızın evlərində, yaxud analarınızın evlərində, yaxud qardaşlarınızın evlərində, yaxud bacılarınızın evlərində, yaxud əmilərinizin evlərində, yaxud bibilərinizin evlərində, yaxud dayılarınızın evlərində, yaxud xalalarınızın evlərində, yaxud açarları əllərinizdə olan (səlahiyyətiniz çatan) evlərdə, yaxud dostlarınızın evlərində yemək yeməkdən heç bir günah gəlməz. Bir yerdə, yaxud ayrı-ayrılıqda yeməyinizdə də heç bir günah yoxdur. Evlərə daxil olduğunuz zaman özünüzü (bir-birinizi, qohum-əqrəbanızı, dostlarınızı və dindaşlarınızı) Allah dərgahından bərəkət və xoşluq diləyən bir salamla salamlayın. Allah ayələri sizə belə izah edir ki,

düşünüb daşınasınız!

62. Həqiqətən, mö'minlər ancaq Allaha və Onu Peyğəmbərinə iman gətirən, ümumi bir iş (cihad, cümə xütbəsi, məsləhət-məşvərət) üçün Peyğəmbərlə bir yerdə olduqda ondan izin almamış bir yerə getməyən kimsələrdir. (Ya Rəsulum!) Səndən izin istəyənlər - məhz belələri Allaha və Onun Peyğəmbərinə inananlardır. Əgər onlar bə'zi işləri üçün səndən izin istəsələr, onlardan özün istədiyinə (yanından getməyə) izin ver və onlar üçün Allahdan bağışlanma dilə. Həqiqətən, Allah (bəndələrini) bağışlayandır, rəhm edəndir!

63. Peyğəmbəri çağırmağı öz aranızda bir-birinizi çağırmağınızla eyni tutmayın! (Peyğəmbəri özünüz bir-birinizi çağırdığınız kimi çağırmayın. Ona "Muhəmməd, nə deyirsən?" yox, "Bəli! Buyur, ey Allahın elçisi, ey Allahın peyğəmbəri!" - deyə cavab verin. Və ya Peyğəmbərin duasını öz duanız kimi hesab etməyin. Onun duası, sizinkilərdən fərqli olaraq, Allah dərgahında mütləq qəbul olunar). Həqiqətən, Allah sizlərdən (xütbə zamanı məsciddən) xəlvət sovuşub aradan çıxanları bilir. Onun (Allahın, yaxud Peyğəmbərin) əmrinə qarşı çıxanlar başlarına gələcək bir bəladan, yaxud düçar olacaqları şiddətli bir əzabdan həzər etsinlər!

64. Bilin və agah olun ki, göylərdə və yerdə nə varsa, (hamısı) Allahındır. O, həqiqətən, sizin nə əməl sahibi olduğunuzu (hansı məzhəbə qulluq etdiyinizi) bilir. Allah (məxluqatın, yaxud münafiqlərin dirilib) Onun hüzuruna qaytarılacaqları gün (qiyamət günü) onlara (dünyada) nə etdiklərini bildirəcəkdir. Allah hər şeyi biləndir!

ثابت ہوجائے تو) دونوں ميں سے ہر ايك كو سو درے مارو۔ اور اگر تم خدا اور روز آخرت پر ايمان ركھتے ہو تو شرع خدا (كے حكم) ميں تمہيں ان پر ہرگز ترس نہ آئے۔ اور چاہيئے كہ ان كي سزا كے وقت مسلمانوں كي ايك جماعت بھي موجود ہو

3. بدكار مرد تو بدكار يا مشرك عورت كے سوا نكاح نہيں كرتا اور بدكار عورت كو بھي بدكار يا مشرك مرد كے سوا اور كوئي نكاح ميں نہيں لاتا اور يہ (يعني بدكار عورت سے نكاح كرنا) مومنوں پر حرام ہے

4. اور جو لوگ پرہيزگار عورتوں كو بدكاري كا عيب لگائيں اور اس پر چار گواہ نہ لائيں تو ان كو اسي درے مارو اور كبھي ان كي شہادت قبول نہ كرو۔ اور يہي بدكردار ہيں

5. ہاں جو اس كے بعد توبہ كرليں اور (اپني حالت) سنوار ليں تو خدا (بھي) بخشنے والا مہربان ہے

6. اور جو لوگ اپني عورتوں پر بدكاري كي تہمت لگائيں اور خود ان كے سوا ان كے گواہ نہ ہوں تو ہر ايك كي شہادت يہ ہے كہ پہلے تو چار بار خدا كي قسم كھائے كہ بيشك وہ سچا ہے

7. اور پانچويں بار يہ (كہے) كہ اگر وہ جھوٹا ہو تو اس پر خدا كي لعنت

8. اور عورت سے سزا كو يہ بات ٹال سكتي ہے كہ وہ پہلے چار بار خدا كي قسم كھائے كہ بيشك يہ جھوٹا ہے

9. اور پانچويں دفعہ يوں (كہے) كہ اگر يہ سچا ہو تو مجھ پر خدا كا غضب (نازل ہو)

10. اور اگر

تم پر خدا كا فضل اور اس كي مہرباني نہ ہوتي تو بہت سي خرابياں پيدا ہوجاتيں۔ مگر وہ صاحب كرم ہے اور يہ كہ خدا توبہ قبول كرنے والا حكيم ہے

11. جن لوگوں نے بہتان باندھا ہے تم ہي ميں سے ايك جماعت ہے اس كو اپنے حق ميں برا نہ سمجھنا۔ بلكہ وہ تمہارے لئے اچھا ہے۔ ان ميں سے جس شخص نے گناہ كا جتنا حصہ ليا اس كے لئے اتنا ہي وبال ہے۔ اور جس نے ان ميں سے اس بہتان كا بڑا بوجھ اٹھايا ہے اس كو بڑا عذاب ہوگا

12. جب تم نے وہ بات سني تھي تو مومن مردوں اور عورتوں نے كيوں اپنے دلوں ميں نيك گمان نہ كيا۔ اور كيوں نہ كہا كہ يہ صريح طوفان ہے

13. يہ (افتراء پرداز) اپني بات (كي تصديق) كے (لئے) چار گواہ كيوں نہ لائے۔ تو جب يہ گواہ نہيں لاسكے تو خدا كے نزديك يہي جھوٹے ہيں

14. اور اگر دنيا اور آخرت ميں تم پر خدا كا فضل اور اس كي رحمت نہ ہوتي تو جس بات كا تم چرچا كرتے تھے اس كي وجہ سے تم پر بڑا (سخت) عذاب نازل ہوتا

15. جب تم اپني زبانوں سے اس كا ايك دوسرے سے ذكر كرتے تھے اور اپنے منہ سے ايسي بات كہتے تھے جس كا تم كو كچھ علم نہ تھا اور تم اسے ايك ہلكي بات سمجھتے تھے اور خدا كے نزديك وہ بڑي بھاري بات تھي

16. اور جب تم نے اسے سنا تھا تو كيوں نہ كہہ ديا كہ ہميں شاياں

نہيں كہ ايسي بات زبان پر نہ لائيں۔ (پروردگار) تو پاك ہے يہ تو (بہت) بڑا بہتان ہے

17. خدا تمہيں نصيحت كرتا ہے كہ اگر مومن ہو تو پھر كبھي ايسا كام نہ كرنا

18. اور خدا تمہارے (سمجھانے كے لئے) اپني آيتيں كھول كھول كر بيان فرماتا ہے۔ اور خدا جاننے والا حكمت والا ہے

19. اور جو لوگ اس بات كو پسند كرتے ہيں كہ مومنوں ميں بيحيائي يعني (تہمت بدكاري كي خبر) پھيلے ان كو دنيا اور آخرت ميں دكھ دينے والا عذاب ہوگا۔ اور خدا جانتا ہے اور تم نہيں جانتے

20. اور اگر تم پر خدا كا فضل اور اس كي رحمت نہ ہوتي (تو كيا كچھ نہ ہوتا مگر وہ كريم ہے) اور يہ كہ خدا نہايت مہربان اور رحيم ہے

21. اے مومنو! شيطان كے قدموں پر نہ چلنا۔ اور جو شخص شيطان كے قدموں پر چلے گا تو شيطان تو بيحيائي (كي باتيں) اور برے كام ہي بتائے گا۔ اور اگر تم پر خدا كا فضل اور اس كي مہرباني نہ ہوتي تو ايك شخص بھي تم ميں پاك نہ ہوسكتا۔ مگر خدا جس كو چاہتا ہے پاك كرديتا ہے۔ اور خدا سننے والا (اور) جاننے والا ہے

22. اور جو لوگ تم ميں صاحب فضل (اور صاحب) وسعت ہيں، وہ اس بات كي قسم نہ كھائيں كہ رشتہ داروں اور محتاجوں اور وطن چھوڑ جانے والوں كو كچھ خرچ پات نہيں ديں گے۔ ان كو چاہيئے كہ معاف كرديں اور درگزر كريں۔ كيا تم پسند نہيں كرتے كہ خدا تم كو بخش دے؟ اور خدا

تو بخشنے والا مہربان ہے

23. جو لوگ پرہيزگار اور برے كاموں سے بيخبر اور ايمان دار عورتوں پر بدكاري كي تہمت لگاتے ہيں ان پر دنيا وآخرت (دونوں) ميں لعنت ہے۔ اور ان كو سخت عذاب ہوگا

24. (يعني قيامت كے روز) جس دن ان كي زبانيں ہاتھ اور پاؤں سب ان كے كاموں كي گواہي ديں گے

25. اس دن خدا ان كو (ان كے اعمال كا) پورا پورا (اور) ٹھيك بدلہ دے گا اور ان كو معلوم ہوجائے گا كہ خدا برحق (اور حق كو) ظاہر كرنے والا ہے

26. ناپاك عورتيں ناپاك مردوں كے لئے اور ناپاك مرد ناپاك عورتوں كے لئے۔ اور پاك عورتيں پاك مردوں كے لئے۔ اور پاك مرد پاك عورتوں كے لئے۔ يہ (پاك لوگ) ان (بدگويوں) كي باتوں سے بري ہيں (اور) ان كے لئے بخشش اور نيك روزي ہے

27. مومنو! اپنے گھروں كے سوا دوسرے (لوگوں كے) گھروں ميں گھر والوں سے اجازت لئے اور ان كو سلام كئے بغير داخل نہ ہوا كرو۔ يہ تمہارے حق ميں بہتر ہے (اور ہم) يہ نصيحت اس لئے كرتے ہيں كہ شايد تم ياد ركھو

28. اگر تم گھر ميں كسي كو موجود نہ پاؤ تو جب تك تم كو اجازت نہ دي جائے اس ميں مت داخل ہو۔ اور اگر يہ كہا جائے كہ (اس وقت) لوٹ جاؤ تو لوٹ جايا كرو۔ يہ تمہارے لئے بڑي پاكيزگي كي بات ہے۔ اور جو كام تم كرتے ہو خدا سب جانتا ہے

29. ہاں اگر تم كسي ايسے مكان ميں جاؤ جس ميں كوئي نہ بستا ہو

اور اس ميں تمہارا اسباب (ركھا) ہو، تم پر كچھ گناہ نہيں، اور جو كچھ تم ظاہر كرتے ہو اور جو پوشيدہ كرتے ہو خدا كو سب معلوم ہے

30. مومن مردوں سے كہہ دو كہ اپني نظريں نيچي ركھا كريں اور اپني شرم گاہوں كي حفاظت كيا كريں۔ يہ ان كے لئے بڑي پاكيزگي كي بات ہے اور جو كام يہ كرتے ہيں خدا ان سے خبردار ہے

31. اور مومن عورتوں سے بھي كہہ دو كہ وہ بھي اپني نگاہيں نيچي ركھا كريں اور اپني شرم گاہوں كي حفاظت كيا كريں اور اپني آرائش (يعني زيور كے مقامات) كو ظاہر نہ ہونے ديا كريں مگر جو ان ميں سے كھلا رہتا ہو۔ اور اپنے سينوں پر اوڑھنياں اوڑھے رہا كريں اور اپنے خاوند اور باپ اور خسر اور بيٹيوں اور خاوند كے بيٹوں اور بھائيوں اور بھتيجيوں اور بھانجوں اور اپني (ہي قسم كي) عورتوں اور لونڈي غلاموں كے سوا نيز ان خدام كے جو عورتوں كي خواہش نہ ركھيں يا ايسے لڑكوں كے جو عورتوں كے پردے كي چيزوں سے واقف نہ ہوں (غرض ان لوگوں كے سوا) كسي پر اپني زينت (اور سنگار كے مقامات) كو ظاہر نہ ہونے ديں۔ اور اپنے پاؤں (ايسے طور سے زمين پر) نہ ماريں (كہ جھنكار كانوں ميں پہنچے اور) ان كا پوشيدہ زيور معلوم ہوجائے۔ اور مومنو! سب خدا كے آگے توبہ كرو تاكہ فلاح پاؤ

32. اور اپني قوم كي بيوہ عورتوں كے نكاح كرديا كرو۔ اور اپنے غلاموں اور لونڈيوں كے بھي جو نيك ہوں (نكاح كرديا كرو) اگر وہ مفلس ہوں

گے تو خدا ان كو اپنے فضل سے خوش حال كردے گا۔ اور خدا (بہت) وسعت والا اور (سب كچھ) جاننے والا ہے

33. اور جن كو بياہ كا مقدور نہ ہو وہ پاك دامني كو اختيار كئے رہيں يہاں تك كہ خدا ان كو اپنے فضل سے غني كردے۔ اور جو غلام تم سے مكاتبت چاہيں اگر تم ان ميں (صلاحيت اور) نيكي پاؤ تو ان سے مكاتبت كرلو۔ اور خدا نے جو مال تم كو بخشا ہے اس ميں سے ان كو بھي دو۔ اور اپني لونڈيوں كو اگر وہ پاك دامن رہنا چاہيں تو (بيشرمي سے) دنياوي زندگي كے فوائد حاصل كرنے كے لئے بدكاري پر مجبور نہ كرنا۔ اور جو ان كو مجبور كرے گا تو ان (بيچاريوں) كے مجبور كئے جانے كے بعد خدا بخشنے والا مہربان ہے

34. اور ہم نے تمہاري طرف روشن آيتيں نازل كي ہيں اور جو لوگ تم سے پہلے گزر چكے ہيں ان كي خبريں اور پرہيزگاروں كے لئے نصيحت

35. خدا آسمانوں اور زمين كا نور ہے۔ اس كے نور كي مثال ايسي ہے كہ گويا ايك طاق ہے جس ميں چراغ ہے۔ اور چراغ ايك قنديل ميں ہے۔ اور قنديل (ايسي صاف شفاف ہے كہ) گويا موتي كا سا چمكتا ہوا تارہ ہے اس ميں ايك مبارك درخت كا تيل جلايا جاتا ہے (يعني) زيتون كہ نہ مشرق كي طرف ہے نہ مغرب كي طرف۔ (ايسا معلوم ہوتا ہے كہ) اس كا تيل خواہ آگ اسے نہ بھي چھوئے جلنے كو تيار ہے (پڑي) روشني پر روشني (ہو رہي ہے) خدا اپنے

نور سے جس كو چاہتا ہے سيدھي راہ دكھاتا ہے۔ اور خدا نے (جو مثاليں) بيان فرماتا ہے (تو) لوگوں كے (سمجھانے كے) لئے اور خدا ہر چيز سے واقف ہے

36. (وہ قنديل) ان گھروں ميں (ہے) جن كے بارے ميں خدا نے ارشاد فرمايا ہے كہ بلند كئے جائيں اور وہاں خدا كے نام كا ذكر كيا جائے (اور) ان ميں صبح وشام اس كي تسبيح كرتے رہيں

37. (يعني ايسے) لوگ جن كو خدا كے ذكر اور نماز پڑھنے اور زكوٰة دينے سے نہ سوداگري غافل كرتي ہے نہ خريد وفروخت۔ وہ اس دن سے جب دل (خوف اور گھبراہٹ كے سبب) الٹ جائيں گے اور آنكھيں (اوپر كو چڑھ جائيں گي) ڈرتے ہيں

38. تاكہ خدا ان كو ان كے عملوں كا بہت اچھا بدلہ دے اور اپنے فضل سے زيادہ بھي عطا كرے۔ اور جس كو چاہتا ہے خدا بيشمار رزق ديتا ہے

39. جن لوگوں نے كفر كيا ان كے اعمال كي مثال ايسي ہے جيسے ميدان ميں ريت كہ پياسا اسے پاني سمجھے يہاں تك كہ جب اس كے پاس آئے تو اسے كچھ بھي نہ پائے اور خدا ہي كو اپنے پاس ديكھے تو وہ اسے اس كا حساب پورا پورا چكا دے۔ اور خدا جلد حساب كرنے والا ہے

40. يا (ان كے اعمال كي مثال ايسي ہے) جيسے دريائے عميق ميں اندھيرے جس پر لہر چڑھي چلي آتي ہو اور اس كے اوپر اور لہر (آرہي ہو) اور اس كے اوپر بادل ہو، غرض اندھيرے ہي اندھيرے ہوں، ايك پر ايك (چھايا ہوا) جب اپنا

ہاتھ نكالے تو كچھ نہ ديكھ سكے۔ اور جس كو خدا روشني نہ دے اس كو (كہيں بھي) روشني نہيں (مل سكتي)

41. كيا تم نے نہيں ديكھا كہ جو لوگ آسمانوں اور زمين ميں ہيں خدا كي تسبيح كرتے ہيں اور پر پھيلائے ہوئے جانور بھي۔ اور سب اپني نماز اور تسبيح كے طريقے سے واقف ہيں۔ اور جو كچھ وہ كرتے ہيں (سب) خدا كو معلوم ہے

42. اور آسمان اور زمين كي بادشاہي خدا كے لئے ہے۔ اور خدا ہي كي طرف لوٹ كر جانا ہے

43. كيا تم نے نہيں ديكھا كہ خدا ہي بادلوں كو چلاتا ہے، اور ان كو آپس ميں ملا ديتا ہے، پھر ان كو تہ بہ تہ كرديتا ہے، پھر تم ديكھتے ہو كہ بادل ميں سے مينہ نكل (كر برس) رہا ہے اور آسمان ميں جو (اولوں كے) پہاڑ ہيں، ان سے اولے نازل كرتا ہے تو جس پر چاہتا ہے اس كو برسا ديتا ہے اور جس سے چاہتا ہے ہٹا ديتا ہے۔ اور بادل ميں جو بجلي ہوتي ہے اس كي چمك آنكھوں كو خيرہ كركے بينائي كو اُچكے لئے جاتي ہے

44. اور خدا ہي رات اور دن كو بدلتا رہتا ہے۔ اہل بصارت كے لئے اس ميں بڑي عبرت ہے

45. اور خدا ہي نے ہر چلنے پھرنے والے جاندار كو پاني سے پيدا كيا۔ تو اس ميں بعضے ايسے ہيں كہ پيٹ كے بل چلتے ہيں اور بعض ايسے ہيں جو دو پاؤں پر چلتے ہيں اور بعض ايسے ہيں جو چار پاؤں پر چلتے ہيں۔ خدا جو چاہتا ہے

پيدا كرتا ہے، بيشك خدا ہر چيز پر قادر ہے

46. ہم ہي نے روشن آيتيں نازل كيں ہيں اور خدا جس كو چاہتا ہے سيدھے رستے كي طرف ہدايات كرتا ہے

47. اور بعض لوگ كہتے ہيں كہ ہم خدا پر اور رسول پر ايمان لائے اور (ان كا) حكم مان ليا پھر اس كے بعد ان ميں سے ايك فرقہ پھر جاتا ہے اور يہ لوگ صاحب ايمان ہي نہيں ہيں

48. اور جب ان كو خدا اور اس كے رسول كي طرف بلايا جاتا ہے تاكہ (رسول خدا) ان كا قضيہ چكا ديں تو ان ميں سے ايك فرقہ منہ پھير ليتا ہے

49. اگر (معاملہ) حق (ہو اور) ان كو (پہنچتا) ہو تو ان كي طرف مطيع ہو كر چلے آتے ہيں

50. كيا ان كے دلوں ميں بيماري ہے يا (يہ) شك ميں ہيں يا ان كو يہ خوف ہے كہ خدا اور اس كا رسول ان كے حق ميں ظلم كريں گے (نہيں) بلكہ يہ خود ظالم ہيں

51. مومنوں كي تو يہ بات ہے كہ جب خدا اور اس كے رسول كي طرف بلائے جائيں تاكہ وہ ان ميں فيصلہ كريں تو كہيں كہ ہم نے (حكم) سن ليا اور مان ليا۔ اور يہي لوگ فلاح پانے والے ہيں

52. اور جو شخص خدا اور اس كے رسول كي فرمانبرداري كرے گا اور اس سے ڈرے گا تو ايسے لوگ مراد كو پہنچنے والے ہيں

53. اور (يہ) خدا كي سخت سخت قسميں كھاتے ہيں كہ اگر تم ان كو حكم دو تو (سب گھروں سے) نكل كھڑے

ہوں۔ كہہ دو كہ قسميں مت كھاؤ، پسنديدہ فرمانبرداري (دركار ہے)۔ بيشك خدا تمہارے سب اعمال سے خبردار ہے

54. كہہ دو كہ خدا كي فرمانبرداري كرو اور رسول خدا كے حكم پر چلو۔ اگر منہ موڑو گے تو رسول پر (اس چيز كا ادا كرنا) جو ان كے ذمے ہے اور تم پر (اس چيز كا ادا كرنا) ہے جو تمہارے ذمے ہے اور اگر تم ان كے فرمان پر چلو گے تو سيدھا رستہ پالو گے اور رسول كے ذمے تو صاف صاف (احكام خدا كا) پہنچا دينا ہے

55. جو لوگ تم ميں سے ايمان لائے اور نيك كام كرتے رہے ان سے خدا كا وعدہ ہے كہ ان كو ملك كا حاكم بنادے گا جيسا ان سے پہلے لوگوں كو حاكم بنايا تھا اور ان كے دين كو جسے اس نے ان كے لئے پسند كيا ہے مستحكم وپائيدار كرے گا اور خوف كے بعد ان كو امن بخشے گا۔ وہ ميري عبادت كريں گے اور ميرے ساتھ كسي چيز كو شريك نہ بنائيں گے۔ اور جو اس كے بعد كفر كرے تو ايسے لوگ بدكردار ہيں

56. اور نماز پڑھتے رہو اور زكوٰة ديتے رہو اور پيغمبر خدا كے فرمان پر چلتے رہو تاكہ تم پر رحمت كي جائے

57. اور ايسا خيال نہ كرنا كہ تم پر كافر لوگ غالب آجائيں گے (وہ جا ہي كہاں سكتے ہيں) ان كا ٹھكانا دوزخ ہے اور وہ بہت برا ٹھكانا ہے

58. مومنو! تمہارے غلام لونڈياں اور جو بچّے تم ميں سے بلوغ كو نہيں پہنچے تين دفعہ يعني (تين اوقات

ميں) تم سے اجازت ليا كريں۔ (ايك تو) نماز صبح سے پہلے اور (دوسرے گرمي كي دوپہر كو) جب تم كپڑے اتار ديتے ہو۔ اور تيسرے عشاء كي نماز كے بعد۔ (يہ) تين (وقت) تمہارے پردے (كے) ہيں ان كے (آگے) پيچھے (يعني دوسرے وقتوں ميں) نہ تم پر كچھ گناہ ہے اور نہ ان پر۔ كہ كام كاج كے لئے ايك دوسرے كے پاس آتے رہتے ہو۔ اس طرح خدا اپني آيتيں تم سے كھول كھول كر بيان فرماتا ہے اور خدا بڑا علم والا اور بڑا حكمت والا ہے

59. اور جب تمہارے لڑكے بالغ ہوجائيں تو ان كو بھي اسي طرح اجازت ليني چاہيئے جس طرح ان سے اگلے (يعني بڑے آدمي) اجازت حاصل كرتے رہے ہيں۔ اس طرح خدا تم سے اپني آيتيں كھول كھول كر سناتا ہے۔ اور خدا جاننے والا اور حكمت والا ہے

60. اور بڑي عمر كي عورتيں جن كو نكاح كي توقع نہيں رہي، اور وہ كپڑے اتار كر سر ننگا كرليا كريں تو ان پر كچھ گناہ نہيں بشرطيكہ اپني زينت كي چيزيں نہ ظاہر كريں۔ اور اس سے بھي بچيں تو يہ ان كے حق ميں بہتر ہے۔ اور خدا سنتا اور جانتا ہے

61. نہ تو اندھے پر كچھ گناہ ہے اور نہ لنگڑے پر اور نہ بيمار پر اور نہ خود تم پر كہ اپنے گھروں سے كھانا كھاؤ يا اپنے باپوں كے گھروں سے يا اپني ماؤں كے گھروں سے يا بھائيوں كے گھروں سے يا اپني بہنوں كے گھروں سے يا اپنے چچاؤں كے گھروں سے يا اپني پھوپھيوں كے

گھروں سے يا اپنے ماموؤں كے گھروں سے يا اپني خالاؤں كے گھروں سے يا اس گھر سے جس كي كنجياں تمہارے ہاتھ ميں ہوں يا اپنے دوستوں كے گھروں سے (اور اس كا بھي) تم پر كچھ گناہ نہيں كہ سب مل كر كھانا كھاؤ يا جدا جدا۔ اور جب گھروں ميں جايا كرو تو اپنے (گھر والوں كو) سلام كيا كرو۔ (يہ) خدا كي طرف سے مبارك اور پاكيزہ تحفہ ہے۔ اس طرح خدا اپني آيتيں كھول كھول كر بيان فرماتا ہے تاكہ تم سمجھو

62. مومن تو وہ ہيں جو خدا پر اور اس كے رسول پر ايمان لائے اور جب كبھي ايسے كام كے لئے جو جمع ہو كر كرنے كا ہو پيغمبر خدا كے پاس جمع ہوں تو ان سے اجازت لئے بغير چلے نہيں جاتے۔ اے پيغمبر جو لوگ تم سے اجازت حاصل كرتے ہيں وہي خدا پر اور اس كے رسول پر ايمان ركھتے ہيں۔ سو جب يہ لوگ تم سے كسي كام كے لئے اجازت مانگا كريں تو ان ميں سے جسے چاہا كرو اجازت دے ديا كرو اور ان كے لئے خدا سے بخششيں مانگا كرو۔ كچھ شك نہيں كہ خدا بخشنے والا مہربان ہے

63. مومنو پيغمبر كے بلانے كو ايسا خيال نہ كرنا جيسا تم آپس ميں ايك دوسرے كو بلاتے ہو۔ بيشك خدا كو يہ لوگ معلوم ہيں جو تم ميں سے آنكھ بچا كر چل ديتے ہيں تو جو لوگ ان كے حكم كي مخالفت كرتے ہيں ان كو ڈرنا چاہيئے كہ (ايسا نہ ہو كہ) ان پر كوئي آفت پڑ جائے

يا تكليف دينے والا عذاب نازل ہو

64. ديكھو جو كچھ آسمانوں اور زمين ميں ہے سب خدا ہي كا ہے۔ جس (طريق) پر تم ہو وہ اسے جانتا ہے۔ اور جس روز لوگ اس كي طرف لوٹائے جائيں گے تو جو لوگ عمل كرتے رہے وہ ان كو بتا دے گا۔ اور خدا ہر چيز پر قادر ہے۔

jî hey dikare bi mêrê zinakar ra, ya jî bi mêrê hevrîçêker ra kevîn bibe. Eva kevînîya hanê li ser bawergeran hatîye ne duristkirinê.

4. Ewan mêrên ku pizan davêjine wan jinê dawparêz, paşê jî çar nihrîvan ji bona (piza xwe yê gotî ra) nayne hene! Îdî hûn heştê darî li wan bixin û hûn bi tu carî ji wan nihrewanî litê nekin. Bi rastî evanan ji rîya rast derketine.

5. Ji pêştirê wanê, ku ji piştî piza xwe poşman bibin û aştî kiribin. Loma bi rastî îdî Yezdan baxişgerê dilovîn e.

6. Ewan merivên ku ji bona zoya (xwe ra, eva zinakar; dibêje) he¬ne! Heke ji bona wan ra ji wan pêş¬tir qe tu nihrewan tune be, berewanîya wan aha ne; her yek ji wan nihrewanîya xwe wê aha bide: Çar caran her yek ji wan wê aha beje, "Bi Yezdan ez sond dixum, ku ez (di vê gotina xwe da) ji rastbêja me."

7. Cara pênca da (aha bêje): "Deherandina Yezdan li ser min be heke ez derewan dikim."

8. Heke jinik jî çar caran aha nihrewanî bike û bêje: "Bi Yezdan ez sond dixum, ku zoya min ji vireka ne."

9. Cara penca da jî wê aha bêje: "Xeşma Yezdan li ser min be heke zoya min ji rastbêjan e." Celat li ser wê jinikê radibe.

10. Heke rûmet û dilovanîya Yezdan li ser we tune bûya û heke Yezdan baxişkarê bijejke ne bûya (wê gavê we yê ça bikira)?

11. Bi rastî ewanê, ku bi pizan hatine (eva peyva hanê avêtine

nava kesan) hene! Ewan komeke ji we ne. Hûn goman nekin, ku ewa (peyva wan anîye) ji bona we ra (li bal Xudayê we) tiştekî sik e. Lê ewa (kirina wan li bal Xudayê we) ji bona we ra qencîyek e. Ji bona her yekê (ji wan kesên ku eva peyva pizan anîye) çi ked kirine ji gonehan (hemberîya wan gonehên wan, ji aşîtan heye). Ewê mezin yê ji wan, ku aborya vê peyvê kirîye heye! Ji bona wî ra şapatek e mezin heye.

12. Xwezîka gava we ewa (peyva) bihîst, mêr û jinên bawer kirine, gomana qencîyan (ji xûşka xwe) bikirinan (aha) gotîbûyan: "Eva gotina, hey pizeke xûya ye."

13. Ma qey ne diva, ku ewan li ser vê piza xwe, çar nihrewan bianînan? Îdî heke ewan çar nihrewanan (ji bona vê peyvê xwe) neynin, bi rastî ewan li bal Yez¬dan bi xweber derewkar in.

14. Heke di cîhan û para da rûmet û dilovanîya Yezdan li ser we tune bûya, we bi van nav û nûçikên, ku hûn têda noq bûne, şa¬pateke mezin bi we bigirta.

15. Loma haja we qe pê tune bû, we ewa (peyva) bi zimanê xwe ji hev ra digotin, hûn goman dikin, ku eva (gotina hanê) hêsanî ye, lê ewa (gotina) li bal Yezdan gonehekî pir mezin e.

16. Xwezîka gava we ew (peyva) bihîstibû, we (aha) gotîbûya: "Babet nîne, ku em bi vê (peyvê) biaxivin. Na (wusa nîne); em te ji van (gotinan) paqij dikin, eva hey pizeke mezin e."

17. Heke hûn bi Yezdan bawer dikin,

ewa li we şîretan dike, ku hûn carekî dinê tiştekî aha nekin.

18. Yezdan ji bona we ra biryarên (xwe bi vî awayî) hizwartî dike. Bi rastî Yezdan pirzanê bijejke ye.

19. Bi rastî ewan (du rû ne) ku hez dikin, di nava wanê; bawerger da hîz û fuhûşê belav bikin hene! Ji bona wan ra di cîhan û di para da şapatek e dilsoz heye. Yezdan (bi van tiştan) dizane, lê hûn bi wan nizanin.

20. Heke rûmet û dilovanîya Yezdan li ser we tune bûya (wê şapateke mezin bi we da bihata) û bi rastî Yezdan mêhrivanê dilovîn e.

21. Gelî ewanê ku we bawer kirîye! hûn nebin peyrewê şopên pelîd. Bi rastî kîjan bibe peyrewê şopên pelîd, îdî bi rastî pelîd, hey fermana bi fehşa û sikatîyan dike. Heke rûmet û dilovanîya Yezdan li ser we tune bûya, tu kesekî ji we (ji qirêj û sikatîya gonehan) paqij ne dibû. Lê Yez¬dan evînê xwe (ji gonehan) paqij dike. Bi rastî Yezdan bihîstvanê pirzan e.

22. Ewanê ji weyên, bi rûmet û maldar hene! Bira sond nexun, ku ji malê xwe qe tu tiştî ji bina pismam û belengaz û ewanê di rêya Yez¬dan da ji welatê xwe koç kirine derketine, nedin. Û bira (ewan) baxişandin û borandina ji kêmayan bikin. Ma qey hûn hez nakin, ku Yez¬dan we bibaxişîne? Loma bi rastî Yezdan baxişkarê dilovîn e.

23. Bi rastî ewanê, ku pizan davêjine wan jinên dawpariz yên bê gomanê (ji fehşayê) û bawer kirine, hene! Di cî¬han û di para da jî,

ji dilovanîya Yezdan hatine deherandinê, ji bona wan ra şapatek e mezin heye.

24. Di wê royê da ziman û dest û pê wan bi kirinê wan li ser wan nihrewanî (şahidî) didin (gelo temtêla wana ça be?)

25. Di wê royê da ne, ku Yezdan bi mafîtî xelat û celata wan bi hemîtî dide wan. Ewan jî dizanin ku Yezdan mafekî xûya ye.

26. Loma bi rastî peyvên sik ji bona merivên sik ra ne û merivên sik jî ji bona peyvên sik ra nin (ewan peyvên sik dibêjin). Peyvên paqij ji bona merivê¬n paqij ra nin, merivên paqij ji bona peyvên paqij ra nin (ewan peyvên paqij dibêjin). Ewanan ji wan (pizên) ku ewan (durûyan) gotine, paqij in (haja wan pê tune ye). Ji bona wanan ra baxişandin û rozîyên rind hene.

27. Gelî ewanê, ku we bawer kirîye! heya hûn destûrê nestînin, ji pêştirê xanî yên xwe, nekebine tu xanîyên mayî (dema we ji bona ketinê destûr stand, hûn çûne wan xanîyan) hûn selaman li wan rûniştîyê wan bikin. Bi rastî heke hûn biponijin, bi vî awayî (çûna xanîyên mayî yan) çêtir e û qenctir e.

28. Îdî heke hûn di wan (xanîyan da) rastî tu kesî ne hatin, dîsa heya ji bona we ra destûr neyê dayînê, hûn nekebine wan (xanîyan). Heke ji bona we ra (aha hate) gotinê: "Para da bizvirin." îdî hûn para da bizivirin, ji bona we ra para zivirandin qenctir e. Loma tişta hûn dikin, Yezdan pir pê dizane.

29. Ewan xanîyên, ku tu kes têda rûnanên,

lê di wan da jî kelmelê we hebe, li ser we tu zîyan çênabe. Çi tişta hûn dîyar bikin, ya jî veşêrin hey Yezdan pê dizane.

30. (Muhemmed! tu ji bona wan mêrên bawer kirine aha) bêje: "Hûn gelî bawergerên mêr! Çavê xwe (li mêzekirina ne duristîyan) bigirin û hûn dawa xwe (ji fehşayê) biparisînin. Eva kirina we (bi vî awayî) ji bona we ra paqij û qenc¬tir e. Loma ewan çi bikin, Yezdan bi kirinê wan agahdar e."

31. Û (Muhemmed! Tu ji bona wan jinên bawer kirine jî aha) bêje, "Gelî bawergerên jin! Hûn çavê xwe (li mêzekirên ne duristîyan) bigirin û hûn dawa xwe (ji hîz û fehşayê) bipa¬risînin, hûn ji pêştirê wan xemilên, ku xûyana wan bi vê nevê ye, xemla xwe nedine dîyarkirinê (ji bona mêrên biyanî ra, ya jî hûn şûna xemla xwe rindaya xwe ji bona bîyanayî ra venekin; wekî; dest û pê û sing û qirik û goh û stû û mil û pêsîr û serî û wekî van, ji pêştirê wan şûnên dîyariya wan bi vê nevê ye). Hûn (gelî jinan!) Laçika xwe li ser pastûne xwe ra berdin. Hûn xemla xwe (ji bona meran ra) venekin, lê ji bona mêrên xwe ra ya jî bavên xwe ra, ya jî bavê mêrên xwe ra, ya jî kurên xwe ra, ya jî kurên mêrên xwe ra, ya jî birayên xwe ra, ya jî kurên biranê xwe ra, ya jî kurên xûşkên xwe ra, ya jî ji bona jinên (vanê borî ra) ya jî ewan bendeyên binê destê

wan jinan da (ji mêr û jinan) hene, ya jî ewan mêrên ku îdî hewcebûna wan li bal jinan da ne maye, lê peyrewîya wan jinan dikin; (wekî xulam û kal û parsek û hewceyên arîkaryan) ji pêştirê wanê ku rawa wî hebe, ya jî ewa zaroka, ku hêj haja wî bi veşartîyên jinan çê nebûye, (hûn) dikarin xem¬la xwe (ji bona van ra) vekin. (Gelî jinan!) ji bona ku hûn bi mêran bidine zanînê, ku xişrê we heye, hûn pê xwe li zemîn nexin. (Gelî, bawergeran! Hûn hemîşk ji gonehan li bal Yezdan da bizi¬virin, loma dibe ku hûn (bi vî awayî) serfiraz bibin.

32. Û hûn (gelî bawergeran!) xamayên xwe û bendeyên xwe û qerewaşê xwe yê aştîkar in, kevîn bikin. Heke ewan xezan bin, Yezdanê ewan ji rûmeta xwe zengîn bike. Loma Yezdan (xweyê qencî yên fıre ye) pirzan e.

33. Ewan (xezanê) ku nikarin kevîn bibin hene! Heya Yezdan ewan ji rûmeta xwe zengîn bike, bira xwe ji tûlîtîyê biparisînin. Ewan koleyên (jin û mêrên) binê destê we da hene! Heke ewan ji we azadîya xwe, di hemberê (dayîna hinek baban da) bixwezin, îdî heke hûn bizanin (di azadîya wan da) qencî ji bona (wan kolan) heye, hûn ji wan (kolan ra danê dayîna bahan) binivîsin. Ewa malê (ku ewan kolan ji bona we ra tînin, bi rûmeta) Yezdan didine we, hûn jî hinekî ji wî ma¬lî ji bona wan (kolan ra bibaxişandin, para da) bidine wan. (Gelî kesan!) hûn ji bona (kara) cîhanê (li koleyên) xwe yên jin, kotekî ji

bona hîzê nekin; ku ewan (ko¬lan) dawparizaya xwe biven. Kîjan ji bona (fehşayê) li wan (kolan) kotekî bike, Yezdan ji piştî kotekîya wan (li ser hîzîtîya ko¬lan, ji bona wan koleyên jin) baxişkarê dilovîn e.

34. Bi sond! Me li bal we da beratên hizwartîkar hinartîne (evan beratan) ji wanê berya we da (ji bona we ra) hecwekîyeke û ji bona xudaparizan jî şîretek e.

35. Ruohnaya ezman û ze¬min; Yezdan e. Hecwekîya ruhnaya wî wekî piltekî di hundurê fanoseke devgirtî da be (wusa diçilwule). Ew a fanosa jî di hundurê şûşan da hilbe, tu dibê qey ewa (şûşa ku têda fanos hildebe) stêrkeke dûr e (li her alîyê xwe da) ronahîyê bela dike (di şûna xwe da diçilwule). Ewa (fanosa) ji (rûnê) zeytûnê dara pîroz e; ne li rojhilat û ne jî li rojava da ne, pê dikeve; Heke agir bi wî (rûnî) nekebe jî, ewa (rûna wusa tase-saf) bi xweber tav dide. Eva rohnaya (bi van salixan wusa pire) dibe rohnaîya li ser rohnaîyê. Yezdan ji kîjanî ra bivê, ewî li bal roh¬naya xwe ra tîne. Yezdan ji bona merivan ra (bi vî awayî) hecwekîyan çê dike, Şixwa Yezdan bi hemî tiştî pirzan e.

36. Ji bona Yezdan ra di sibeh û êvaran da, paqijî û perestîya wî di wan xanîyên ku Yezdan destûr daye, ku di wan da navê: Yezdan û biryarên wî bêne xwendine, tê kirine.

37. (Ewanê ku di wan xanîyan da perestîya Yez¬dan dikin hene!) ewan hinek mêrên (wusa nin) ku bazirganî û kirîn û firotin; ewan ji nimêjkirin

û ji dayîna baca malan, nadine para da, ewan (mêran) hey ji hatina wê roya, ku dil û çav têda weldigerin, ditirsin.

38. (Ewan perestî dikin û ditirsin) ji bo ku Yez¬dan ji kirinê wan çêtir, wan xelat bike û hêj ji rûmeta xwe jî (ji wan ra xelatan) pir bike. Loma Yezdan ji evînê xwe ra bê hijmar rozînan dide.

39. Ewanê bûne file hene! Keda wan wekî leylana rastan e: Ewê tî (gava leylanê dibîne) dibê qey av e. Gava li bal da diçe, rastî tu tiştî nayê (ku vexwe) îdî (bê hêvî dimîne) li wura rastê şapata Yezdan tê. Ewa keda wî bê kêmasî dide wî. Loma Yezdan hijmaran zû pêk tîne.

40. Ya jî (keda wan filan) wekî tarîtîya di derya (kûr da ne). Lêpan ewa (derya) nixima dibe, li ser (deryayê) lêp hebin, li ser lêpan jî ewrê reş ê tarî hebin, li ser hev bû¬ne tarîtî (îdî kes nikare di van tarîtîyan da bimeşe). Gava ewa (di van tarîtîyan da) destê xwe derxe (derva) destê xwe jî nabîne. (Evan filan jî wusa rêya xwe di tarîtîya fıletîyê da wunda kirine, îdî nikarin bibînin). Loma heke Yez¬dan ji bona kesekî ra ruhnaî çêneke, îdî ji bona wî ra qe tu ruhnaî tune ye.

41. Ma qey tu nabînî ku jî bona Yezdan ra hemî kesên di ez¬man û zemîn da heyî û hemî çûkên baskê xwe li hev dixin û ref digirin, perestî dikin û paqijî di¬kin? Bi sond! Hemîşka jî bi nimêj û perestîya xwe zanîne. Loma Yezdan bi

kirina wan pir dizane.

42. Maldarî û seroktîya ezman û zemîn, hey ji bo¬na Yezdan ra ne. Fetilandin hey li bal Yezdan da ne.

43. Ma qey tu nabînî? Ku bi rastî Yezdan ewran pev dixe, paşê ewan (wusa) dicivîne (nava wan ewran da valatî nahêle) paşê (ewan ewran) li ser hev deste deste digevêşe, îdî tu dibînî ku barişt ji wan (ewran) dibare. Ji wan ewrên jor da wekî çîya hene, ji wan da xilolîlk (û barişt) dibare. îdî ewa (zîyana kê bivê) ewê zîpikê li çandina wî dixe (Yezdan wê zîpikê ji çandina wanê ku zîyana wan nevaye) dide fetilandinê; (Ewan berqetavê ku ji wan ewran derdikebin) nêzîk dibe ku tîrêja wan (ruhnaya) çavan behere.

44. Ewê ku şev û royan (1i pey hev tîne û dirêj û kurt dike heye!) ewa Yezdan e. Ji bona wanê xweyê dîtinêne, di vê kirina hanê da beratên sodret hene.

45. Yezdan hemî (candar û rawer) ji avê afirandîye. Îdî hinek (ji wan rawaran) li ser singê xwe digere û hinek ji wan jî li ser du pîyan digere û hi¬nek ji wan jî hene, 1i ser çar pîyan dimeşe. Yezdan çi bivê, ewî diafirîne. Loma bi rastî Yezdan li ser hemî tiştan dişî.

46. Bi sond! Me beratên hizwartîkar hinartine. Û Yezdan evînê xwe tîne rêya rast.

47. Ewanê (du rû hene! Aha) dibêjin: "Me bi Yezdan û bi saî (Muhemmed) bawer kirîye û em bûne peyrewê wan." Paşê destekî ji wan ji piştî vê gotinê, ji gotinê rû difetilandine. Ewanan bi rastî bawer ne

kirine.

48. Û di gava, ku ewan (ji bona doza nava wan da heyî) li bal berewanîya Yezdan û saîyê wî bêne gazî kirinê, ku di nav a wan da berewanî bê kirinê, hema diwê gavê da destekî ji wan rû fetlandine.

49. Heke ji bona wan ra maf bê daînê, heman bi lez li bal (Peyxember) da tên.

50. Gelo qey di dilê wan da nexweşîyek heye, ya jî (ewan) du dilin û ditirsin, ku Yezdan û saîyê wî ta bigirin (mafê wan ji wan bistînin)? Na, (wekî kirina wan nîne). Lê ewan bi xweber li xwe cewr kirine.

51. Ewanê (bi rastî) bawer kirine hene! Gava ewan li bal berewanîya Yezdan û saîyê wî da têne gazîkirinê, ku (Yezdan û saîyê wî) di nava wan da berewanî bikin, gotina wan hey ev e: "Me gazî kirin bihîst û em bi gotina wan dikin."Evan bi xweber in ku serfiraz bûne.

52. Şixwa kê bi gotina Yezdan û saîyê wî bike û ji Yezdan bitirse û parizîya wî bike, îdî ewan bi xweber in hey berxwedar bûne.

53. Bi sonda mezin ewan sond xwarine; heke te ji bona (çûna wan, li bal qirînê da) ferman kiribûya, ewanê derketina (biçûna qirînê. Muhemmed! Tu ji wan ra aha) bêje, "Hûn sond nexun (tişta ji we tê xwastinê, sonda bi vir nîne, lê) hey ji we (tê xwestinê, ku hûn) bi xweşî gotina Yezdan bikin. Loma bi rastî tişta hûn dikin Yezdan bi wî agahdar e."

54. (Muhemmed! tu ji wan ra aha) bêje, "Hûn bi gotina Yezdan

û saîyê wî bikin." Heke ewan ji vê gotina te) rû fetilandin, îdî tişta li ser (saî) hatîye barkirinê hey (ragîhandinî) heye û tişta li ser we jî (gelî kesan!) ku hûn bi wî hatine barkirinê (litê kirina biryarên Yezdan) heye. Heke hûn bi gotina (saî) bikin, hûnê werne (rêya rast). Li ser saîyan ji pêştirê ragîhandina hizwartî qe tu tişt tune ye.

55. Yezdan ji bona wanê, ji we ne ku bawer kirine û karê aştî kirine eva peymana daye, wê (Yez¬danê) ça ewanê berya (wan bawergeran) xistîye şûnmayî ji bona (fîleyên berya wan da borî) wusa jî we (bawergeran) bixe şûnmayî (van cihû xweyê ol ê mayî) di zemîn da binecî bike û ewa ola ku ji wan ra hilbijartîye û ji bona (bawergeran) litê kirîye (di dilê bawergeran da) wê binecî bike. Û ji piştî wê tirsa ku (ewan ba¬wergeran têda bûne) wê ewê tirsê bi ewletîye biguhure. "Ewan (bawergeran) hey ji bona min ra perestî dikin û qe hevrîyan ji bo¬na min ra çê nakin. Lê kê ji piştî vê kirine, bibe file, îdî bi rastî ewa ji rêya rast derketîye.

56. (Gelî bawergeran!) Hûn nimêja xwe bikin û baca malê xwe bidin û hûn bi gotina saîyê (Yezdan) bikin, loma bi rastî dibe ku hûn bêne dilovankirinê.

57. Ewanê bûne file hene! Tu goman neke, ku ewanê (Yezdan) bêzar bikin (ku nikarbe) di zemîn da (ji bona wan ra şapatê bide) bi rastî êwra wan agir e. Çiqa (agir) si¬kê êwran e!

58. Gelî bawergeran! Bira di sê danan da,

ewan koleyên we yên binê destê we da nin û ewan (zarên we ne) hêj ne gîhîjtine sedra xwe, destûr ji we bixwazin (ji bo ku bikebine xanîyê, hûn têda nin). Ewan her sê danan; di berya nimeêja sibehê da û di gava ku hûn danê nîvro da kincê xwe derdixin û ji piştî nimêja êvarê da. Evan her sê danan, danê wusa nin hûn di wan da kincê xwe derdixin. Ji piştî (van her sê) danan tu zîyan li ser we tune ye, ku hûn bê destûr herne xanîyê wan, ya jî ewan bê destûr werne xanîyê we. Her yek ji we bê destûr dikare here, sertêdana yê mayî. Bi vî awayî Yezdan ji bona we ra beratan dihezwirtîne. Loma Yezdan pirzanê bijejke ye.

59. Gava zarên we gihîjtine sedrê xwe, îdî bira ewan jî wekî wanê berya xwe da (ji bona hatina xanîyê we) destûr ji we bixwazin. Bi vî awayî Yezdan beratên xwe ji bona we ra dihezwirîne. Loma Yezdan pirzanê bijejke ye.

60. Ewan jinên, ku îdî rûniştine (wusa pîr bûne ji kirasan hatine birînê) îdî kevînbûna wan nayê gomankirinê hene! Heke ji bo¬na xwe dîyarkirinê xemil nîşandin nebe, dikarin, ku xemla xweyê kincan derxin. Lê dîsa heke xwe biparisînin, ji bona wan ra parisandin çêtir e. Loma bi rastî Yezdan pir bihîstek û pirzan e.

61. Li ser koran û li ser topalan û li ser nexweşa û li ser we bi xweber jî, heke hûn ji malê xwe û ji malê bav xwe û ji malê dîya xwe û

ji malê birayên xwe û ji malê xûşkên xwe û ji malê apên xwe û ji malê metên xwe û ji malê xalêne xwe û ji malê xaletên xwe û ji wî malê, ku ji bo¬na (parisandina wî malî) danîne bal we û ji malê dostên xwe î rast; hûn ji malê wan, di xanîyê wan da bi hev ra bixun, ya jî ye¬ke yek bixun, tu ziyan tune ye. Îdî gava hûn çûne xanîyan, hûn ji alyê Yezdan da jîneke pîroz ya paqij ji bo¬na xwe ra bixwazin û (li ser rûniştîyên xanî ji alîyê xwe da) "Selam" bejin. Yezdan ji bona we ra bi vî awayî beratên xwe, dihizwirîne, loma dîbe ku hûn ji van (beratan) hiş hildin.

62. Ewanê bi Yezdan û bi saîyê wî bawer kirine û di gava (ku ewan bi peyxember ra) 1i ser bûyerekî civya bibin, heya destûr ji wî nexwazin, ji bal wî naçin hene! Bi rastî bawergerên rast ev in. (Muhemmed!) bi rastî ewanê ku ji te destûra çûnê dixwazin hene! Ewan bi rastî bi Yezdan û bi saîye wî bawer kirine. Îdî gava ewan ji bona hinek karên xwe, ji te destûrxwastin, tu jî, ji wan kîjanî ra bive, des¬tûra wî bide (bira here karê xwe pêk bîne) û tu ji bona wan ra ji Yezdan baxişandina wan bixwaze. Loma bi rastî Yezdan baxişkarê dilovîn e.

63. (Gelî bawergeran!) hûn gazîkirina saî, wekî hûn ça gazî hev dikin, negirin; (Peyxember gava gazî we kir, hema bersiva wî bidin, û bal peyxember da bi lez herin).

Bi sond! Ewanê ji we ne, ku xwe davêjine pişt hev (ji bo ku nexûyên) hene! Yezdan bi wan dizane. Îdî ewanê ku bê gotina (Peyxember) dikin hene! Bira ewan xwe (ji vê kirina xwe) biparisînin, loma dibe ku (bi sedema van kirinê wan) ku aşîtek bi wan da were, ya jî şapateke dilsoz bi wan bigire.

64. Hûn (gelî bawergeran!) bizanên, ku bi rastî çi tişt di ezman û zemin da hene! Hemî ji bona Yez¬dan ra ne. Bi sond! Hûn li ser çibin (amacê we çi be û ramana we ça be, hey) Yezdan pê dizane. Di roya ku ewanê li bal wî da bizivirin, ewa tişta wan kirîye, îdî wê (Yezdanê) kirina wan ji wan ra bêje. Loma bi rastî Yezdan bi hemî tiştî pir dizane.

diharamkan atas orang- orang yang mukmin. (3)

Dan orang- orang yang menuduh wanita- wanita yang baik-baik (berbuat zina) dan mereka tidak mendatangkan empat orang saksi, maka deralah mereka (yang menuduh itu) delapan puluh kali dera, dan janganlah kamu terima kesaksian mereka buat selama- lamanya. Dan mereka itulah orang- orang yang fasik.(4)

kecuali orang- orang yang bertobat sesudah itu dan memperbaiki (dirinya), maka sesungguhnya Allah Maha Pengampun lagi Maha Penyayang.(5)

Dan orang- orang yang menuduh istrinya (berzina), padahal mereka tidak ada mempunyai saksi- saksi selain diri mereka sendiri, maka persaksian orang itu ialah empat kali bersumpah dengan nama Allah, sesungguhnya dia adalah termasuk orang- orang yang benar.(6)

Dan (sumpah) yang kelima: bahwa laknat Allah atasnya, jika dia termasuk orang- orang yang berdusta.(7)

Istrinya itu dihindarkan dari hukuman oleh sumpahnya empat kali atas nama Allah sesungguhnya suaminya itu benar- benar termasuk orang- orang yang dusta,(8)

Dan (sumpah) yang kelima: bahwa laknat Allah atasnya jika suaminya itu termasuk orang- orang yang benar.(9)

Dan andai kata tidak ada karunia Allah dan rahmat- Nya atas dirimu dan (andai kata) Allah bukan Penerima Tobat lagi Maha Bijaksana, (niscaya kamu akan mengalami kesulitan- kesulitan).(10)

Sesungguhnya orang- orang yang membawa berita bohong itu adalah dari golongan kamu juga. Janganlah kamu kira bahwa berita bohong itu buruk bagi kamu bahkan ia adalah baik bagi kamu. Tiap- tiap seseorang dari mereka mendapat balasan dari dosa yang dikerjakannya. Dan siapa di antara mereka yang mengambil bahagian yang terbesar dalam penyiaran berita bohong itu baginya azab yang besar.(11)

Mengapa di waktu kamu mendengar berita bohong itu orang-

orang mukminin dan mukminat tidak bersangka baik terhadap diri mereka sendiri, dan (mengapa tidak) berkata:" Ini adalah suatu berita bohong yang nyata."(12)

Mengapa mereka (yang menuduh itu) tidak mendatangkan empat orang saksi atas berita bohong itu Oleh karena mereka tidak mendatangkan saksi- saksi maka mereka itulah pada sisi Allah orang- orang yang dusta.(13)

Sekiranya tidak ada karunia Allah dan rahmat-Nya kepada kamu semua di dunia dan di akhirat, niscaya kamu ditimpa azab yang besar, karena pembicaraan kamu tentang berita bohong itu.(14)

(Ingatlah) di waktu kamu menerima berita bohong itu dari mulut ke mulut dan kamu katakan dengan mulutmu apa yang tidak kamu ketahui sedikit juga, dan kamu menganggapnya suatu yang ringan saja. Padahal dia pada sisi Allah adalah besar.(15)

Dan mengapa kamu tidak berkata, di waktu mendengar berita bohong itu:" Sekali- kali tidaklah pantas bagi kita memperkatakan ini. Maha Suci Engkau (Ya Tuhan kami), ini adalah dusta yang besar."(16)

Allah memperingatkan kamu agar (jangan) kembali memperbuat yang seperti itu selama- lamanya, jika kamu orang- orang yang beriman,(17)

dan Allah menerangkan ayat-ayat-Nya kepada kamu. Dan Allah Maha Mengetahui lagi Maha Bijaksana.(18)

Sesungguhnya orang- orang yang ingin agar (berita) perbuatan yang amat keji itu tersiar di kalangan orang- orang yang beriman, bagi mereka azab yang pedih di dunia dan di akhirat. Dan Allah mengetahui, sedang, kamu tidak mengetahui.(19)

Dan sekiranya tidaklah karena karunia Allah dan rahmat- Nya kepada kamu semua, dan Allah Maha Penyantun dan Maha Penyayang, (niscaya kamu akan ditimpa azab yang besar).(20)

Hai orang- orang yang beriman, janganlah kamu mengikuti langkah- langkah setan. Barang siapa

yang mengikuti langkah- langkah setan, maka sesungguhnya setan itu menyuruh mengerjakan perbuatan yang keji dan yang mungkar. Sekiranya tidaklah karena karunia Allah dan rahmat- Nya kepada kamu sekalian, niscaya tidak seorang pun dari kamu bersih (dari perbuatan-perbuatan keji dan mungkar itu) selama- lamanya, tetapi Allah membersihkan siapa yang dikehendaki- Nya. Dan Allah Maha Mendengar lagi Maha Mengetahui.(21)

Dan janganlah orang- orang yang mempunyai kelebihan dan kelapangan di antara kamu bersumpah bahwa mereka (tidak) akan memberi (bantuan) kepada kaum kerabat (nya), orang- orang yang miskin dan orang- orang yang berhijrah pada jalan Allah, dan hendaklah mereka memaafkan dan berlapang dada. Apakah kamu tidak ingin bahwa Allah mengampunimu Dan Allah adalah Maha Pengampun lagi Maha Penyayang.(22)

Sesungguhnya orang-orang yang menuduh wanita- wanita yang baik- baik, yang lengah lagi beriman (berbuat zina), mereka kena laknat di dunia dan akhirat, dan bagi mereka azab yang besar,(23)

pada hari (ketika), lidah, tangan dan kaki mereka menjadi saksi atas mereka terhadap apa yang dahulu mereka kerjakan.(24)

Di hari itu, Allah akan memberi mereka balasan yang setimpal menurut semestinya, dan tahulah mereka bahwa Allah lah Yang Benar, lagi Yang menjelaskan (segala sesuatu menurut hakikat yang sebenarnya).(25)

Wanita- wanita yang keji adalah untuk laki- laki yang keji, dan laki- laki yang keji adalah buat wanita- wanita yang keji (pula), dan wanita- wanita yang baik adalah untuk laki- laki yang baik dan laki- laki yang baik adalah untuk wanita- wanita yang baik (pula). Mereka (yang dituduh) itu bersih dari apa yang dituduhkan oleh mereka (yang menuduh itu). Bagi mereka ampunan dan rezeki yang mulia

(surga).(26)

Hai orang-orang yang beriman, janganlah kamu memasuki rumah yang bukan rumahmu sebelum meminta izin dan memberi salam kepada penghuninya. Yang demikian itu lebih baik bagimu, agar kamu (selalu) ingat.(27)

Jika kamu tidak menemui seorang pun di dalamnya, maka janganlah kamu masuk sebelum kamu mendapat izin. Dan jika dikatakan kepadamu:" Kembali (saja) lah", maka hendaklah kamu kembali. Itu lebih bersih bagimu dan Allah Maha Mengetahui apa yang kamu kerjakan.(28)

Tidak ada dosa atasmu memasuki rumah yang tidak disediakan untuk didiami, yang di dalamnya ada keperluanmu, dan Allah mengetahui apa yang kamu nyatakan dan apa yang kamu sembunyikan.(29)

Katakanlah kepada orang laki- laki yang beriman:" Hendaklah mereka menahan pandangannya, dan memelihara kemaluannya; yang demikian itu adalah lebih suci bagi mereka, sesungguhnya Allah Maha Mengetahui apa yang mereka perbuat". (30)

Katakanlah kepada wanita yang beriman:" Hendaklah mereka menahan pandangannya, dan memelihara kemaluannya, dan janganlah mereka menampakkan perhiasannya, kecuali yang (biasa) nampak daripadanya. Dan hendaklah mereka menutupkan kain kudung ke dadanya, dan janganlah menampakkan perhiasannya, kecuali kepada suami mereka, atau ayah mereka, atau ayah suami mereka, atau putra- putra mereka, atau putra- putra suami mereka, atau saudara- saudara laki- laki mereka, atau putra- putra saudara laki- laki mereka, atau putra- putra saudara perempuan mereka, atau wanita- wanita Islam, atau budak- budak yang mereka miliki, atau pelayan- pelayan laki- laki yang tidak mempunyai keinginan (terhadap wanita) atau anak- anak yang belum mengerti tentang aurat wanita. Dan janganlah mereka memukulkan kakinya agar diketahui perhiasan yang mereka sembunyikan. Dan bertobatlah kamu sekalian kepada Allah, hai orang- orang yang beriman supaya kamu

beruntung.(31)

Dan kawinkanlah orang- orang yang sendirian di antara kamu, dan orang- orang yang layak (berkawin) dari hamba-hamba sahayamu yang lelaki dan hamba- hamba sahayamu yang perempuan. Jika mereka miskin Allah akan memampukan mereka dengan karunia-Nya. Dan Allah Maha luas (pemberian- Nya) lagi Maha Mengetahui.(32)

Dan orang- orang yang tidak mampu kawin hendaklah menjaga kesucian (diri) nya, sehingga Allah memampukan mereka dengan karunia-Nya. Dan budak- budak yang kamu miliki yang menginginkan perjanjian, hendaklah kamu buat perjanjian dengan mereka, jika kamu mengetahui ada kebaikan pada mereka, dan berikanlah kepada mereka sebahagian dari harta Allah yang dikaruniakan- Nya kepadamu. Dan janganlah kamu paksa budak- budak wanitamu untuk melakukan pelacuran, sedang mereka sendiri mengingini kesucian, karena kamu hendak mencari keuntungan duniawi. Dan barang siapa yang memaksa mereka, maka sesungguhnya Allah adalah Maha Pengampun lagi Maha Penyayang (kepada mereka) sesudah mereka dipaksa (itu).(33)

Dan sesungguhnya Kami telah menurunkan kepada kamu ayat- ayat yang memberi penerangan, dan contoh- contoh dari orang- orang yang terdahulu sebelum kamu dan pelajaran bagi orang- orang yang bertakwa.(34)

Allah (Pemberi) cahaya (kepada) langit dan bumi. Perumpamaan cahaya Allah, adalah seperti sebuah lubang yang tak tembus, yang di dalamnya ada pelita besar. Pelita itu di dalam kaca (dan) kaca itu seakan- akan bintang (yang bercahaya) seperti mutiara, yang dinyalakan dengan minyak dari pohon yang banyak berkahnya, (yaitu) pohon zaitun yang tumbuh tidak di sebelah timur (sesuatu) dan tidak pula di sebelah barat (nya), yang minyaknya (saja) hampir- hampir menerangi, walaupun tidak disentuh api. Cahaya di atas cahaya (berlapis-lapis), Allah membimbing kepada cahaya- Nya siapa yang Dia

kehendaki, dan Allah memperbuat perumpamaan- perumpamaan bagi manusia, dan Allah Maha Mengetahui segala sesuatu.(35)

Bertasbih kepada Allah di mesjid- mesjid yang telah diperintahkan untuk dimuliakan dan disebut nama- Nya di dalamnya, pada waktu pagi dan waktu petang, (36)

laki- laki yang tidak dilalaikan oleh perniagaan dan tidak (pula) oleh jual beli dari mengingat Allah, dan (dari) mendirikan sembahyang, dan (dari) membayarkan zakat. Mereka takut kepada suatu hari yang (di hari itu) hati dan penglihatan menjadi guncang.(37)

(Mereka mengerjakan yang demikian itu) supaya Allah memberi balasan kepada mereka (dengan balasan) yang lebih baik dari apa yang telah mereka kerjakan, dan supaya Allah menambah karunia- Nya kepada mereka. Dan Allah memberi rezeki kepada siapa yang dikehendaki- Nya tanpa batas.(38)

Dan orang- orang yang kafir amal- amal mereka adalah laksana fatamorgana di tanah yang datar, yang disangka air oleh orang- orang yang dahaga, tetapi bila didatanginya air itu dia tidak mendapatinya sesuatu apa pun. Dan di dapatinya (ketetapan) Allah di sisinya, lalu Allah memberikan kepadanya perhitungan amal- amal dengan cukup dan Allah adalah sangat cepat perhitungan- Nya.(39)

Atau seperti gelap gulita di lautan yang dalam, yang diliputi oleh ombak, yang di atasnya ombak (pula), di atasnya (lagi) awan; gelap gulita yang tindih- bertindih, apabila dia mengeluarkan tangannya, tiadalah dia dapat melihatnya, (dan) barang siapa yang tiada diberi cahaya (petunjuk) oleh Allah tiadalah dia mempunyai cahaya sedikit pun.(40)

Tidakkah kamu tahu bahwasanya Allah: kepada- Nya bertasbih apa yang di langit dan di bumi dan (juga) burung dengan mengembangkan sayapnya. Masing- masing telah mengetahui (cara) sembahyang dan tasbihnya, dan Allah

Maha Mengetahui apa yang mereka kerjakan.(41)

Dan kepunyaan Allah- lah kerajaan langit dan bumi dan kepada Allah- lah kembali (semua makhluk).(42)

Tidakkah kamu melihat bahwa Allah mengarak awan, kemudian mengumpulkan antara (bagian- bagian) nya, kemudian menjadikannya bertindih- tindih, maka kelihatanlah olehmu hujan keluar dari celah- celahnya dan Allah (juga) menurunkan (butiran- butiran) es dari langit, (yaitu) dari(gumpalan- gumpalan awan seperti) gunung- gunung, maka ditimpakan- Nya (butiran- butiran) es itu kepada siapa yang dikehendaki- Nya dan dipalingkan- Nya dari siapa yang dikehendaki- Nya. Kilauan kilat awan itu hampir- hampir menghilangkan penglihatan.(43)

Allah mempergantikan malam dan siang. Sesungguhnya pada yang demikian itu, terdapat pelajaran yang besar bagi orang- orang yang mempunyai penglihatan.(44)

Dan Allah telah menciptakan semua jenis hewan dari air, maka sebagian dari hewan itu ada yang berjalan di atas perutnya dan sebagian berjalan dengan dua kaki, sedang sebagian (yang lain) berjalan dengan empat kaki. Allah menciptakan apa yang dikehendaki-Nya, sesungguhnya Allah Maha Kuasa atas segala sesuatu.(45)

Sesungguhnya Kami telah menurunkan ayat- ayat yang menjelaskan. Dan Allah memimpin siapa yang dikehendaki- Nya kepada jalan yang lurus.(46)

Dan mereka berkata:" Kami telah beriman kepada Allah dan rasul, dan kami menaati (keduanya)." Kemudian sebagian dari mereka berpaling sesudah itu, sekali- kali mereka itu bukanlah orang- orang yang beriman.(47)

Dan apabila mereka dipanggil kepada Allah dan rasul- Nya, agar rasul menghukum (mengadili) di antara mereka, tiba- tiba sebagian dari mereka menolak untuk datang.(48)

Tetapi jika keputusan itu untuk (kemaslahatan) mereka, mereka datang kepada rasul dengan patuh.(49)

Apakah (ketidak datangan mereka itu karena) dalam hati mereka ada penyakit, atau (karena)

mereka ragu- ragu ataukah (karena) takut kalau- kalau Allah dan rasul- Nya berlaku lalim kepada mereka Sebenarnya, mereka itulah orang- orang yang lalim.(50)

Sesungguhnya jawaban orang- orang mukmin, bila mereka dipanggil kepada Allah dan rasul- Nya agar rasul menghukum (mengadili) di antara mereka ialah ucapan."" Kami mendengar dan kami patuh." Dan mereka itulah orang- orang yang beruntung.(51)

Dan barang siapa yang taat kepada Allah dan rasul- Nya dan takut kepada Allah dan bertakwa kepada- Nya, maka mereka adalah orang- orang yang mendapat kemenangan.(52)

Dan mereka bersumpah dengan nama Allah sekuat- kuat sumpah, jika kamu suruh mereka berperang, pastilah mereka akan pergi. Katakanlah:" Janganlah kamu bersumpah, (karena ketaatan yang diminta ialah) ketaatan yang sudah dikenal. Sesungguhnya Allah Maha Mengetahui apa yang kamu kerjakan."(53)

Katakanlah:" Taatlah kepada Allah dan taatlah kepada rasul; dan jika kamu berpaling maka sesungguhnya kewajiban rasul itu adalah apa yang dibebankan kepadanya, dan kewajiban kamu sekalian adalah semata- mata apa yang dibebankan kepadamu. Dan jika kamu taat kepadanya, niscaya kamu mendapat petunjuk. Dan tidak lain kewajiban rasul itu melainkan menyampaikan (amanat Allah) dengan terang."(54)

Dan Allah telah berjanji kepada orang- orang yang beriman di antara kamu dan mengerjakan amal- amal yang saleh bahwa Dia sungguh- sungguh akan menjadikan mereka berkuasa di bumi, sebagaimana Dia telah menjadikan orang- orang yang sebelum mereka berkuasa, dan sungguh Dia akan meneguhkan bagi mereka agama yang telah diridai- Nya untuk mereka, dan Dia benar- benar akan menukar (keadaan) mereka, sesudah mereka berada dalam ketakutan menjadi aman sentosa. Mereka tetap menyembah- Ku dengan tiada mempersekutukan sesuatu apa pun dengan

Aku. Dan barang siapa yang (tetap) kafir sesudah (janji) itu, maka mereka itulah orang- orang yang fasik.(55)

Dan dirikanlah sembahyang, tunaikanlah zakat, dan taatlah kepada rasul, supaya kamu diberi rahmat.(56)

Janganlah kamu kira bahwa orang- orang yang kafir itu dapat melemahkan (Allah dari mengazab mereka) di bumi ini, sedang tempat tinggal mereka (di akhirat) adalah neraka. Dan sungguh amat jeleklah tempat kembali itu.(57)

Hai orang- orang yang beriman, hendaklah budak- budak (lelaki dan wanita) yang kamu miliki, dan orang- orang yang belum balig di antara kamu, meminta izin kepada kamu tiga kali (dalam satu hari) yaitu: sebelum sembahyang subuh, ketika kamu menanggalkan pakaian (luar) mu di tengah hari dan sesudah sembahyang Isya. (Itulah) tiga `aurat bagi kamu. Tidak ada dosa atasmu dan tidak (pula) atas mereka selain dari (tiga waktu) itu. Mereka melayani kamu, sebahagian kamu (ada keperluan) kepada sebahagian (yang lain). Demikianlah Allah menjelaskan ayat- ayat bagi kamu. Dan Allah Maha Mengetahui lagi Maha Bijaksana.(58)

Dan apabila anak-anakmu telah sampai umur balig, maka hendaklah mereka meminta izin, seperti orang- orang yang sebelum mereka meminta izin. Demikianlah Allah menjelaskan ayat- ayat-Nya. Dan Allah Maha Mengetahui lagi Maha Bijaksana.(59)

Dan perempuan- perempuan tua yang telah terhenti (dari haid dan mengandung) yang tiada ingin kawin (lagi), tiadalah atas mereka dosa menanggalkan pakaian mereka dengan tidak (bermaksud) menampakkan perhiasan, dan berlaku sopan adalah lebih baik bagi mereka. Dan Allah Maha Mendengar lagi Maha Mengetahui.(60)

Tidak ada halangan bagi orang buta, tidak (pula) bagi orang pincang, tidak (pula) bagi orang sakit, dan tidak (pula) bagi dirimu sendiri, makan (bersama-

sama mereka) di rumah kamu sendiri atau di rumah bapak- bapakmu, di rumah ibu- ibumu, di rumah saudara- saudaramu yang laki- laki, di rumah saudaramu yang perempuan, di rumah saudara bapakmu yang laki- laki di rumah saudara bapakmu yang perempuan, di rumah saudara ibumu yang laki- laki di rumah saudara ibumu yang perempuan, di rumah yang kamu miliki kuncinya atau di rumah kawan- kawanmu. Tidak ada halangan bagi kamu makan bersama- sama mereka atau sendirian. Maka apabila kamu memasuki (suatu rumah dari) rumah- rumah (ini) hendaklah kamu memberi salam kepada (penghuninya yang berarti memberi salam) kepada dirimu sendiri, salam yang ditetapkan dari sisi Allah, yang diberi berkat lagi baik. Demikianlah Allah menjelaskan ayat- ayat (Nya) bagimu, agar kamu memahaminya.(61)

Sesungguhnya yang sebenar- benar orang mukmin ialah orang- orang yang beriman kepada Allah dan Rasul- Nya dan apabila mereka berada bersama- sama Rasulullah dalam sesuatu urusan yang memerlukan pertemuan, mereka tidak meninggalkan (Rasulullah) sebelum meminta izin kepadanya. Sesungguhnya orang- orang yang meminta izin kepadamu (Muhammad) mereka itulah orang- orang yang beriman kepada Allah dan rasul- Nya, maka apabila mereka meminta izin kepadamu karena sesuatu keperluan, berilah izin kepada siapa yang kamu kehendaki di antara mereka, dan mohonkanlah ampunan untuk mereka kepada Allah. Sesungguhnya Allah Maha Pengampun lagi Maha Penyayang.(62)

Janganlah kamu jadikan panggilan Rasul di antara kamu seperti panggilan sebahagian kamu kepada sebahagian (yang lain). Sesungguhnya Allah telah mengetahui orang- orang yang berangsur- angsur pergi di antara kamu dengan berlindung (kepada kawannya), maka hendaklah orang- orang yang menyalahi perintah Rasul takut akan ditimpa cobaan atau ditimpa

azab yang pedih.(63)

Ketahuilah sesungguhnya kepunyaan Allah lah apa yang di langit dan di bumi. Sesungguhnya Dia mengetahui keadaan yang kamu berada di dalamnya (sekarang). Dan (mengetahui pula) hari (manusia) dikembalikan kepada- Nya, lalu diterangkan- Nya kepada mereka apa yang telah mereka kerjakan. Dan Allah Maha Mengetahui segala sesuatu.(64)

mereka tidak ada saksi-saksi (yang mengesahkan tuduhannya itu) hanya dirinya sendiri, maka persaksian (sah pada syarak) bagi seseorang yang menuduh itu hendaklah ia bersumpah dengan nama Allah, empat kali, bahawa sesungguhnya ia dari orang-orang yang benar; - (6)

Dan sumpah yang kelima (hendaklah ia berkata): Bahawa laknat Allah akan menimpa dirinya jika ia dari orang-orang yang dusta. (7)

Dan bagi menghindarkan hukuman seksa dari isteri (yang kena tuduh) itu hendaklah ia bersumpah dengan nama Allah, empat kali, bahawa suaminya (yang menuduh) itu sesungguhnya adalah dari orang-orang yang berdusta; - (8)

Dan sumpah yang kelima (hendaklah ia berkata); Bahawa kemurkaan Allah akan menimpa dirinya jika suaminya dari orang-orang yang benar. (9)

Dan kalaulah tidak kerana adanya limpah kurnia Allah dan rahmatNya kepada kamu, dan juga (kalaulah tidak kerana) bahawa Allah Maha Penerima taubat, lagi Maha Bijaksana, (tentulah kamu akan) akan mengalami kesusahan yang sukar diatasi). (10)

Sesungguhnya orang-orang yang membawa berita yang amat dusta itu ialah segolongan dari kalangan kamu; janganlah kamu menyangka (berita yang dusta) itu buruk bagi kamu, bahkan ia baik bagi kamu. Tiap-tiap seorang di antara mereka akan beroleh hukuman sepadan dengan kesalahan yang dilakukannya itu, dan orang yang mengambil bahagian besar dalam menyiarkannya di antara mereka, akan beroleh seksa yang besar (di dunia dan di akhirat). (11)

Sepatutnya semasa kamu mendengar tuduhan itu, orang-orang yang beriman - lelaki dan perempuan, menaruh baik sangka kepada diri (orang-orang) mereka sendiri. dan berkata: "Ini ialah tuduhan dusta yang nyata". (12)

Sepatutnya mereka (yang menuduh) membawa empat orang saksi membuktikan tuduhan itu. Oleh kerana mereka tidak

mendatangkan empat orang saksi, maka mereka itu pada sisi hukum Allah, adalah orang-orang yang dusta. (13)

Dan kalaulah tidak kerana adanya limpah kurnia Allah dan rahmatNya kepada kamu di dunia dan di akhirat, tentulah kamu dikenakan azab seksa yang besar disebabkan kamu turut campur dalam berita palsu itu; - (14)

Iaitu semasa kamu bertanya atau menceritakan berita dusta itu dengan lidah kamu, dan memperkatakan dengan mulut kamu akan sesuatu yang kamu tidak mempunyai pengetahuan yang sah mengenainya; dan kamu pula menyangkanya perkara kecil, pada hal ia pada sisi hukum Allah adalah perkara yang besar dosanya. (15)

Dan sepatutnya semasa kamu mendengarnya, kamu segera berkata: "Tidaklah layak bagi kami memperkatakan hal ini! Maha Suci Engkau (ya Allah dari mencemarkan nama baik ahli rumah Rasulullah)! Ini adalah satu dusta besar yang mengejutkan". (16)

Allah memberi pengajaran kepada kamu, supaya kamu tidak mengulangi perbuatan yang sedemikian ini selama-lamanya, jika betul kamu orang-orang yang beriman. (17)

Dan Allah menjelaskan kepada kamu ayat-ayat keterangan (hukum-hukumNya); kerana Allah Maha Mengetahui, lagi Maha Bijaksana. (18)

Sesungguhnya orang-orang yang suka terhebah tuduhan-tuduhan yang buruk dalam kalangan orang-orang yang beriman, mereka akan beroleh azab seksa yang tidak terperi sakitnya di dunia dan di akhirat; dan (ingatlah) Allah mengetahui (segala perkara) sedang kamu tidak mengetahui (yang demikian). (19)

Dan kalaulah tidak kerana adanya limpah kurnia Allah dan rahmatNya kepada kamu, dan juga (kalaulah tidak kerana) bahawa Allah Amat melimpah belas kasihanNya, (tentulah kamu akan ditimpa azab dengan serta-merta). (20)

Wahai orang-orang yang beriman, janganlah kamu menurut jejak langkah Syaitan; dan sesiapa yang menurut jejak langkah

Syaitan, maka sesungguhnya Syaitan itu sentiasa menyuruh (pengikut-pengikutnya) melakukan perkara yang keji dan perbuatan yang mungkar. Dan kalaulah tidak kerana limpah kurnia Allah dan rahmatNya kepada kamu, nescaya tidak ada seorang pun di antara kamu menjadi bersih dari dosanya selama-lamanya; akan tetapi Allah membersihkan sesiapa yang dikehendakiNya (menurut undang-undang peraturanNya); dan (ingatlah Allah Maha Mendengar) lagi Maha Mengetahui (21)

Dan janganlah orang-orang yang berharta serta lapang hidupnya dari kalangan kamu, bersumpah tidak mahu lagi memberi bantuan kepada kaum kerabat dan orang-orang miskin serta orang-orang yang berhijrah pada jalan Allah; dan (sebaliknya) hendaklah mereka memaafkan serta melupakan kesalahan orang-orang itu; tidakkah kamu suka supaya Allah mengampunkan dosa kamu? Dan (ingatlah) Allah Maha Pengampun lagi Maha Mengasihani. (22)

Sesungguhnya orang-orang yang menuduh perempuan-perempuan yang terpelihara kehormatannya, yang tidak terlintas memikirkan sebarang kejahatan, lagi yang beriman, akan dilaknat (oleh Allah) di dunia dan di akhirat dan, mereka pula akan beroleh azab seksa yang besar; (23)

Pada hari lidah mereka dan tangan mereka serta kaki mereka menjadi saksi terhadap diri mereka sendiri, tentang segala yang mereka lakukan. (24)

Pada hari itu Allah akan menyempurnakan untuk mereka balasan (azab seksa) yang berhak mereka mendapatnya, dan mereka pula akan mengetahui bahawa Allah ialah Tuhan Yang Maha Adil, lagi nyata keadilanNya. (25)

(Lazimnya) perempuan-perempuan yang jahat adalah untuk lelaki-lelaki yang jahat, dan lelaki-lelaki yang jahat untuk perempuan-perempuan yang jahat; dan (sebaliknya) perempuan-perempuan yang baik untuk lelaki-lelaki yang baik, dan lelaki-lelaki yang baik untuk perempuan-perempuan yang baik. Mereka (yang baik) itu adalah bersih dari (tuduhan buruk) yang dikatakan oleh orang-orang (yang jahat); mereka

(yang baik) itu akan beroleh pengampunan (dari Allah) dan pengurniaan yang mulia. (26)

Wahai orang-orang yang beriman, janganlah kamu masuk ke dalam mana-mana rumah yang bukan rumah kamu, sehingga kamu lebih dahulu meminta izin serta memberi salam kepada penduduknya; yang demikian adalah lebih baik bagi kamu, supaya kamu beringat (mematuhi cara dan peraturan yang sopan itu). (27)

Maka sekiranya kamu tidak mendapati sesiapa (yang berhak memberi izin) maka janganlah masuk ke dalam rumah itu sehingga kamu diberi izin; dan jika dikatakan kepada kamu "baliklah", maka hendaklah kamu berundur balik; cara yang demikian adalah lebih suci bagi kamu; dan (ingatlah) Allah Maha Mengetahui akan apa yang kamu lakukan. (28)

Tidaklah menjadi salah kamu memasuki (dengan tidak meminta izin) mana-mana rumah yang tidak didiami orang, yang ada keperluan kamu padanya; dan (ingatlah) Allah mengetahui akan apa yang kamu zahirkan dan apa yang kamu sembunyikan. (29)

Katakanlah (wahai Muhammad) kepada orang-orang lelaki yang beriman supaya mereka menyekat pandangan mereka (daripada memandang yang haram), dan memelihara kehormatan mereka. Yang demikian itu lebih suci bagi mereka; sesungguhnya Allah Amat Mendalam PengetahuanNya tentang apa yang mereka kerjakan. (30)

Dan katakanlah kepada perempuan-perempuan yang beriman supaya menyekat pandangan mereka (daripada memandang yang haram), dan memelihara kehormatan mereka; dan janganlah mereka memperlihatkan perhiasan tubuh mereka kecuali yang zahir daripadanya; dan hendaklah mereka menutup belahan leher bajunya dengan tudung kepala mereka; dan janganlah mereka memperlihatkan perhiasan tubuh mereka melainkan kepada suami mereka, atau bapa mereka atau bapa mertua mereka atau anak-anak mereka, atau anak-anak tiri mereka, atau saudara-saudara mereka, atau anak bagi saudara-saudara mereka

yang lelaki, atau anak bagi saudara-saudara mereka yang perempuan, atau perempuan-perempuan Islam, atau hamba-hamba mereka, atau orang gaji dari orang-orang lelaki yang telah tua dan tidak berkeinginan kepada perempuan, atau kanak-kanak yang belum mengerti lagi tentang aurat perempuan; dan janganlah mereka menghentakkan kaki untuk diketahui orang akan apa yang tersembunyi dari perhiasan mereka; dan bertaubatlah kamu sekalian kepada Allah, wahai orang-orang yang beriman, supaya kamu berjaya. (31)

Dan kahwinkanlah orang-orang bujang (lelaki dan perempuan) dari kalangan kamu, dan orang-orang yang soleh dari hamba-hamba kamu, lelaki dan perempuan. Jika mereka miskin, Allah akan memberikan kekayaan kepada mereka dari limpah kurniaNya kerana Allah Maha Luas (rahmatNya dan limpah kurniaNya), lagi Maha Mengetahui. (32)

Dan orang-orang yang tidak mempunyai kemampuan berkahwin, hendaklah mereka menjaga kehormatannya sehingga Allah memberi kekayaan kepada mereka dari limpah kurniaNya; dan hamba-hamba kamu (lelaki dan perempuan) yang hendak membuat surat perjanjian untuk memerdekakan dirinya (dengan jumlah bayaran yang tertentu), hendaklah kamu melaksanakan perjanjian itu dengan mereka jika kamu mengetahui ada sifat-sifat yang baik pada diri mereka (yang melayakkannya berbuat demikian); dan berilah kepada mereka dari harta Allah yang telah dikurniakan kepada kamu. Dan janganlah kamu paksakan hamba-hamba perempuan kamu melacurkan diri manakala mereka mahu menjaga kehormatannya, kerana kamu berkehendakkan kesenangan hidup di dunia. Dan sesiapa yang memaksa mereka, maka sesungguhnya Allah - sesudah paksaan yang dilakukan kepada mereka - Maha Pengampun, lagi Maha Mengasihani. (33)

Dan sesungguhnya, Kami telah menurunkan kepada kamu, ayat-ayat keterangan yang menjelaskan (hukum-hukum suruh dan tegah), dan contoh tauladan (mengenai kisah-kisah dan berita) orang-orang yang telah lalu sebelum kamu, serta

nasihat pengajaran bagi orang-orang yang (mahu) bertaqwa. (34)

Allah yang menerangi langit dan bumi. Bandingan nur hidayah petunjuk Allah (Kitab Suci Al-Quran) adalah sebagai sebuah "misykaat" yang berisi sebuah lampu; lampu itu dalam geluk kaca (qandil), geluk kaca itu pula (jernih terang) laksana bintang yang bersinar cemerlang; lampu itu dinyalakan dengan minyak dari pokok yang banyak manfaatnya, (iaitu) pokok zaitun yang bukan sahaja disinari matahari semasa naiknya dan bukan sahaja semasa turunnya (tetapi ia sentiasa terdedah kepada matahari); hampir-hampir minyaknya itu - dengan sendirinya - memancarkan cahaya bersinar (kerana jernihnya) walaupun ia tidak disentuh api; (sinaran nur hidayah yang demikian bandingannya adalah sinaran yang berganda-ganda): cahaya berlapis cahaya. Allah memimpin sesiapa yang dikehendakiNya (menurut undang-undang dan peraturanNya) kepada nur hidayahNya itu; dan Allah mengemukakan berbagai-bagai misal perbandingan untuk umat manusia; dan Allah Maha Mengetahui akan tiap-tiap sesuatu. (35)

(Nur hidayah petunjuk Allah itu bersinar dengan nyatanya terutama sekali) di rumah-rumah ibadat yang diperintahkan oleh Allah supaya dimuliakan keadaannya dan disebut serta diperingat nama Allah padanya; di situ juga dikerjakan ibadat mensuci dan memuji Allah pada waktu pagi dan petang. (36)

(Ibadat itu dikerjakan oleh) orang-orang yang kuat imannya yang tidak dilalaikan oleh perniagaan atau berjual-beli daripada menyebut serta mengingati Allah, dan mendirikan sembahyang serta memberi zakat; mereka takutkan hari (kiamat) yang padanya berbalik-balik hati dan pandangan. (37)

(Mereka mengerjakan semuanya itu) supaya Allah membalas mereka dengan sebaik-baik balasan bagi apa yang mereka kerjakan, dan menambahi mereka lagi dari limpah kurniaNya; dan sememangnya Allah memberi rezeki kepada sesiapa yang dikehendakiNya dengan tidak terhitung. (38)

Dan orang-orang

yang kafir pula, amal-amal mereka adalah umpama riak sinaran panas di tanah rata yang disangkanya air oleh orang yang dahaga, (lalu ia menuju ke arahnya) sehingga apabila ia datang ke tempat itu, tidak didapati sesuatu pun yang disangkanya itu; (demikianlah keadaan orang kafir, tidak mendapat faedah dari amalnya sebagaimana yang disangkanya) dan ia tetap mendapati hukum Allah di sisi amalnya, lalu Allah meyempurnakan hitungan amalnya (serta membalasnya); dan (ingatlah) Allah Amat segera hitungan hisabNya. (39)

Atau (orang-orang kafir itu keadaannya) adalah umpama keadaan (orang yang di dalam) gelap-gelita di lautan yang dalam, yang diliputi oleh ombak bertindih ombak; di sebelah atasnya pula awan tebal (demikianlah keadaannya) gelap-gelita berlapis-lapis - apabila orang itu mengeluarkan tangannya, ia tidak dapat melihatnya sama sekali. Dan (ingatlah) sesiapa yang tidak dijadikan Allah menurut undang-undang peraturanNya mendapat cahaya (hidayah petunjuk) maka ia tidak akan beroleh sebarang cahaya (yang akan memandunya ke jalan yang benar). (40)

Tidakkah engkau mengetahui bahawasanya Allah (Yang Maha Esa dan Maha Kuasa) sentiasa bertasbih kepadaNya sekalian makhluk yang ada di langit dan di bumi serta burung-burung yang terbang berbaris di angkasa? Masing-masing sedia mengetahui (menurut keadaan semulajadinya) akan cara mengerjakan ibadatnya kepada Allah dan memujiNya; dan Allah Maha Mengetahui akan apa yang mereka lakukan. (41)

Dan bagi Allah jualah kuasa pemerintahan langit dan bumi dan kepada Allah sahaja tempat kembali (sekalian makhluk). (42)

Tidakkah engkau melihat bahawasanya Allah mengarahkan awan bergerak perlahan-lahan, kemudian Dia mengumpulkan kelompok-kelompoknya, kemudian Dia menjadikannya tebal berlapis-lapis? Selepas itu engkau melihat hujan turun dari celah-celahnya. Dan Allah pula menurunkan hujan batu dari langit,

dari gunung-ganang (awan) yang ada padanya; lalu Ia menimpakan hujan batu itu kepada sesiapa yang dikehendakiNya, dan menjauhkannya dari sesiapa yang dikehendakiNya. Sinaran kilat yang terpancar dari awan yang demikian keadaannya, hampir-hampir menyambar dan menghilangkan pandangan. (43)

Allah menukarkan malam dan siang silih berganti; sesungguhnya yang demikian mengandungi pelajaran yang mendatangkan iktibar bagi orang-orang yang celik mata hatinya berfikir. (44)

Dan Allah menciptakan tiap-tiap haiwan yang bergerak itu dari air; maka sebahagian di antara mereka menjalar atas perutnya, dan sebahagian di antaranya berjalan dengan dua kaki, dan sebahagian lagi berjalan dengan empat kaki. Allah menciptakan apa sahaja yang Ia kehendaki (selain dari yang tersebut), kerana sesungguhnya Allah Maha Kuasa atas tiap-tiap sesuatu. (45)

Demi sesungguhnya, Kami telah menurunkan ayat-ayat yang menerangkan (hakikat kebenaran dengan berbagai dalil dan bukti); dan Allah memberi hidayah petunjuk kepada sesiapa yang dikehendakiNya ke jalan yang lurus. (46)

Dan (di antara orang-orang yang tidak dikehendakiNya ke jalan yang lurus ialah) mereka yang berkata: "Kami beriman kepada Allah dan kepada RasulNya serta kami taat"; kemudian sepuak dari mereka berpaling (membelakangkan perintah Allah dan Rasul) sesudah pengakuan itu, dan (kerana berpalingnya) tidaklah mereka itu menjadi orang-orang yang sebenarnya beriman. (47)

Dan (bukti berpalingnya mereka ialah) apabila mereka diajak kepada Kitab Allah dan Sunnah RasulNya supaya menjadi hakim memutuskan sesuatu di antara mereka, maka dengan serta-merta sepuak dari mereka berpaling ingkar (menolak ajakan itu jika keputusan tidak menguntungkan mereka). (48)

Dan (sebaliknya) jika keputusan itu memberi hak kepada mereka, mereka segera datang kepadanya dengan tunduk taat (menerima hukumnya). (49)

(Mengapa mereka bersikap demikian), adakah

kerana hati mereka mengandungi penyakit (kufur), atau kerana mereka ragu-ragu (terhadap kebenaran hukuman), ataupun kerana mereka takut bahawa Allah dan RasulNya akan berlaku zalim kepada mereka? (Allah dan RasulNya tidak sekali-kali akan berlaku zalim) bahkan merekalah sendiri orang-orang yang zalim (disebabkan keraguan dan kekufuran mereka). (50)

Sesungguhnya perkataan yang diucapkan oleh orang-orang yang beriman ketika mereka diajak ke pada Kitab Allah dan Sunnah RasulNya, supaya menjadi hakim memutuskan sesuatu di antara mereka, hanyalah mereka berkata: "Kami dengar dan kami taat": dan mereka itulah orang-orang yang beroleh kejayaan. (51)

Dan sesiapa yang taat kepada Allah dan RasulNya dan takut melanggar perintah Allah serta, menjaga dirinya jangan terdedah kepada azab Allah, maka merekalah orang-orang yang beroleh kemenangan. (52)

Dan mereka (yang munafik) bersumpah dengan nama Allah, dengan sebebar-benar sumpahnya: bahawa jika engkau (wahai Muhammad) perintahkan mereka (keluar berjihad), tentulah mereka akan keluar. Katakanlah: " Janganlah kamu bersumpah, (taat kamu itu) taat yang terkenal (dustanya). Sesungguhnya Allah Amat Mendalam pengetahuanNya tentang apa yang kamu lakukan". (53)

Katakanlah lagi (kepada mereka): " Taatlah kamu kepada Allah dan taatlah kepada Rasul Allah. Kemudian jika kamu berpaling ingkar maka ketahuilah bahawa sesungguhnya Rasul Allah hanya bertanggungjawab akan apa yang ditugaskan kepadanya, dan kamu pula bertanggungjawab akan apa yang ditugaskan kepada kamu. Dan jika kamu taat kepadanya nescaya kamu beroleh hidayah petunjuk; dan (sebenarnya) Rasul Allah hanyalah bertanggungjawab menyampaikan perintah-perintah Allah dengan penjelasan yang terang nyata". (54)

Allah menjanjikan orang-orang yang beriman dan beramal soleh dari kalangan kamu (wahai umat Muhammad) bahawa Ia akan menjadikan mereka khalifah-khalifah yang memegang kuasa pemerintahan di

bumi, sebagaimana Ia telah menjadikan orang-orang yang sebelum mereka: khalifah-khalifah yang berkuasa; dan Ia akan menguatkan dan mengembangkan ugama mereka (ugama Islam) yang telah diredhaiNya untuk mereka; dan Ia juga akan menggantikan bagi mereka keamanan setelah mereka mengalami ketakutan (dari ancaman musuh). Mereka terus beribadat kepadaKu dengan tidak mempersekutukan sesuatu yang lain denganKu. Dan (ingatlah) sesiapa yang kufur ingkar sesudah itu, maka mereka itulah orang-orang yang derhaka. (55)

Dan dirikanlah kamu akan sembahyang serta berilah zakat; dan taatlah kamu kepada Rasul Allah; supaya kamu beroleh rahmat. (56)

Janganlah engkau menyangka orang-orang kafir itu akan dapat melemahkan kekuasaan Allah (daripada menimpakan azab kepada mereka) di dunia, sedang tempat kembali mereka ialah neraka; dan sesungguhnya neraka itu adalah seburuk-buruk tempat kembali. (57)

Wahai orang-orang yang beriman, hendaklah hamba-hamba kamu dan orang-orang yang belum baligh dari kalangan kamu, meminta izin kepada kamu (sebelum masuk ke tempat kamu), dalam tiga masa; (iaitu) sebelum sembahyang subuh, dan ketika kamu membuka pakaian kerana kepanasan tengah hari, dan sesudah sembahyang Isyak; itulah tiga masa bagi kamu (yang biasanya terdedah aurat kamu padanya). Kamu dan mereka tidaklah bersalah kemudian daripada tiga masa yang tersebut, (kerana mereka) orang-orang yang selalu keluar masuk kepada kamu, dan kamu masing-masing sentiasa berhubung rapat antara satu dengan yang lain. Demikianlah Allah menerangkan kepada kamu ayat-ayatNya (yang menjelaskan hukum-hukumNya); dan (ingatlah) Allah Maha Mengetahui, lagi Maha Bijaksana. (58)

Dan apabila kanak-kanak dari kalangan kamu telah baligh, maka hendaklah mereka meminta izin sama seperti cara orang-orang (yang telah cukup umur) yang tersebut dahulu, meminta izin. Demikianlah Allah menerangkan kepada kamu

ayat-ayatNya (yang menjelaskan hukum-hukumNya) dan (ingatlah) Allah Maha Mengetahui, lagi Maha Bijaksana. (59)

Dan mana-mana perempuan tua yang telah putus kedatangan haid, yang tidak mempunyai harapan berkahwin lagi maka tidak ada salahnya mereka menanggalkan pakaian luarnya, dengan tidak bertujuan mendedahkan perhiasan mereka; dalam pada itu perbuatan mereka menjaga kehormatannya (dengan tidak menanggalkan pakaian luarnya itu adalah) lebih baik bagi mereka; dan (ingatlah) Allah Maha Mendengar, lagi Maha Mengetahui. (60)

Tidak ada salahnya bagi orang buta, dan tidak ada salahnya bagi orang tempang, dan tidak ada salahnya bagi orang sakit (jika masing-masing tidak menjalankan sesuatu perintah disebabkan keuzurannya menghendaki ia berlaku demikian), dan juga tidak ada salah bagi kamu (termasuk orang-orang yang tersebut turut sama) makan di rumah kamu sendiri, atau di rumah bapa kamu, atau di rumah ibu kamu, atau di rumah saudara kamu yang lelaki, atau di rumah saudara kamu yang perempuan, atau di rumah bapa saudara kamu (sebelah bapa), atau di rumah emak saudara kamu (sebelah bapa), atau di rumah bapa saudara kamu (sebelah ibu), atau di rumah emak saudara kamu (sebelah ibu), atau di rumah yang kamu kuasai kuncinya, atau di rumah sahabat kamu; tidak juga menjadi salah bagi kamu, makan bersama-sama atau berasing-asing. Maka apabila kamu masuk ke mana-mana rumah, hendaklah kamu memberi salam kepada (sesiapa yang seperti) kamu dengan memohon kepada Allah cara hidup yang berkat lagi baik. Demikianlah Allah menerangkan ayat-ayat (yang menjelaskan hukum-hukumNya), supaya kamu memahaminya. (61)

Sesungguhnya orang-orang yang sebenar-benarnya beriman ialah mereka yang beriman kepada Allah dan RasulNya, dan apabila mereka turut bersama-sama dengan Rasulullah dalam

sesuatu perkara yang memerlukan perhimpunan ramai, tidaklah mereka meninggalkan majlis perhimpunan itu sebelum mereka meminta izin kepadanya. Sesungguhnya orang-orang yang meminta izin kepadamu (wahai Muhammad) itulah orang-orang yang beriman kepada Allah dan RasulNya. Maka apabila meminta izin kepadamu untuk pergi menjalankan sesuatu urusan mereka, maka izinkanlah bagi sesiapa yang engkau kehendaki di antara mereka, dan mintalah ampun kepada Allah untuk mereka; sesungguhnya Allah Maha Pengampun, lagi Maha Mengasihani. (62)

Janganlah kamu jadikan seruan atau panggilan Rasulullah di antara kamu seperti seruan atau panggilan sesama kamu; sesungguhnya Allah mengetahui orang-orang di antara kamu yang menarik diri ke luar (dari majlis Nabi) secara berselindung dan bersembunyi. Oleh itu, hendaklah mereka yang mengingkari perintahnya, beringat serta berjaga-jaga jangan mereka ditimpa bala bencana, atau ditimpa azab seksa yang tidak terperi sakitnya. (63)

Ketahuilah! Sesungguhnya Allah jualah yang menguasai segala yang ada di langit dan di bumi. Sesungguhnya Ia mengetahui keadaan yang kamu berada padanya (wahai umat manusia); dan pada hari umat manusia itu kembali kepadaNya, maka Ia akan menerangkan kepada mereka segala yang mereka kerjakan, kerana sesungguhnya Allah Maha Mengetahui akan tiap tiap sesuatu. (64)

na mwanamke mzinifu haolewi ila na mwanamume mzinifu au mshirikina, na hayo yameharamishwa kwa waumini.

4. Na wale wanaowasingizia wanawake waaminifu kisha hawaleti mashahidi wanne, basi wapigeni mijeledi themanini na msiwakubalie ushahidi wao kabisa na hao ndio mafasiki.

5. Isipokuwa wale wenye kutubu baada ya hayo na wakasahihisha, basi bila shaka Mwenyeezi Mungu ni Mwingi wa kusamehe Mwenye kurehemu.

6. Na wale wanaowasingizia wake zao (kuwa wamezini) na hawana mashahidi ila nafsi zao, basi ushahidi wa mmoja wao utakuwa kushuhudulia mara nne kwa kiapo cha Mwenyeezi Mungu, kwamba: Bila shaka yeye ni katika wasema kweli.

7. Na mara ya tano (aape) kwamba: Laana ya Mwenyeezi Mungu iwe juu yake ikiwa ni miongoni mwa waongo.

8. Na (mkewe) itamuondokea adhabu kwa kutoa ushahidi mara nne kwa kiapo cha Mwenyeezi Mungu, kwamba: Huyu (mume) ni miongoni mwa waongo.

9. Na mara ya tano (aape) kwamba: Ghadhabu ya Mwenyeezi Mungu iwe juu yake kama (mumewe) ni miongoni mwa wakweli.

10. Na lau isingelikuwa fadhili ya Mwenyeezi Mungu juu yenu na rehema yake (mngetaabika) na kwamba Mwenyeezi Mungu ni Mpokeaji wa toba, Mwenye hekima.

11. Hakika wale walioleta uongo ni kundi miongoni mwenu. Msiufikiri ni shari kwenu, bali hiyo ni kheri kwenu, kila mtu katika wao atapata aliyoyachuma katika madhambi, na yule aliyejitwika sehemu yake kubwa miongoni mwao atapata adhabu kubwa.

12. Mbona mlipousikia, wanaume waumini na wanawake waumini hawakuwadhania wenzao mema, na kusema: Huu ni uzushi dhahiri?

13. Mbona hawakuleta mashahidi wanne? Na ilivyokuwa hawakuleta mashahidi, basi hao mbele ya Mwenyeezi Mungu ndio waongo.

14. Na kama isingelikuwa

juu yenu fadhili ya Mwenyeezi Mungu na rehema yake katika dunia na Akhera, bila shaka ingelikupateni adhabu kubwa kwa sababu ya yale mliyojiingiza.

15. Mlipoupokea kwa ndimi zenu na mkasema kwa vinywa vyenu msiyoyajua, na mliufikiri ni jambo dogo, kumbe mbele ya Mwenyeezi Mungu ni kubwa.

16. Na mbona mlipousikia hamkusema: Haitupasi kuzungumza haya, utakatifu ni wako, huu ni uongo mkubwa.

17. Mwenyeezi Mungu anakunasihini, msirudie kabisa mfano wa haya, ikiwa nyinyi ni wenye kuamini.

18. Na Mwenyeezi Mungu anakubainishieni Aya (zake) na Mwenyeezi Mungu ni Mwenye kujua, Mwenye hekima.

19. Kwa hakika wale wanaopenda uenee uchafu kwa walioamini, watapata adhabu yenye kuumiza katika dunia na Akhera, na Mwenyeezi Mungu anajua na nyinyi hamjui.

20. Na isingelikuwa fadhili ya Mwenyeezi Mungu juu yenu na rehema yake na kwamba Mwenyeezi Mungu ni Mpole, Mwenye kurehemu (yangetokea machafuko makubwa).

21. Enyi mlioamini! msifuate nyayo za shetani, na atakayefuata nyayo za shetani, basi hakika yeye huamrisha mambo ya aibu na maovu, na lau kuwa si fadhili za Mwenyeezi Mungu na rehema zake asingelitakasika miongoni mwenu hata mmoja, lakini Mwenyeezi Mungu humtakasa amtakaye, na Mwenyeezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mwenye kujua.

22. Na wasiape wale wenye utajiri na wenye wasaa (kujizuia) kuwapa walio jamaa na masikini na waliohama katika njia ya Mwenyeezi Mungu, na wasamehe na waachilie, Je, nyinyi hampendi Mwenyeezi Mungu awasamehe? Na Mwenyeezi Mungu ni Mwingi wa kusamehe, Mwenye kurehemu.

23. Bila shaka wale wanaowasingizia wanawake wanaojiheshimu, wasiojua (maovu) waumini, wamelaniwa katika dunia na Akhera, nao watapata adhabu kubwa.

24. Siku ambayo zitawashuhudia ndimi zao na mikono

yao na miguu yao, kwa yale waliyokuwa wakiyafanya.

25. Siku hiyo Mwenyeezi Mungu atawapa sawa sawa malipo yao ya haki, na watajua kuwa Mwenyeezi Mungu ndiye Haki iliyo wazi.

26. Wanawake wabaya ni kwa wanaume wabaya, na wanaume wabaya ni kwa wanawake wabaya, na wanawake wema ni kwa wanaume wema na wanaume wema ni kwa wanawake wema, hao wameepushwa na hayo wanayoyasema, wao watapata msamaha na riziki ya ukarimu.

27. Enyi mlioamini! Msiingie nyumba ambazo si nyumba zenu mpaka muombe ruhusa, na muwatolee salamu waliomo humo, hayo ni bora kwenu ili mpate kukumbuka.

28. Na kama hamtamkuta humo yeyote, basi msiingie mpaka mruhusiwe. Na mkiambiwa: Rudini, basi rudini, ni takaso kwenu, na Mwenyeezi Mungu anajua mnayoyatenda.

29. Si vibaya kwenu kuingia majumba yasiyokaliwa mlimo na manufaa yenu na Mwenyeezi Mungu anajua mnayoyadhihirisha na mnayoyaficha.

30. Waambie waumini wanaume wainamishe macho yao, na wazilinde tupu zao, hili ni takaso kwao, bila shaka Mwenyeezi Mungu anazo khabari za yale wanayoyafanya.

31. Na waambie waumini wanawake wainamishe macho yao na wazilinde tupu zao, wala wasionyeshe uzuri wao isipokuwa unao dhihirika. Na waangushe shungi zao juu ya vifua vyao, na wasionyeshe uzuri wao ila kwa' waume zao, au baba zao, au baba za waume zao, au watoto wao, au watoto wa waume zao, au kaka zao, au watoto wa kaka zao, au watoto wa dada zao, au wanawake wenzao, au wale waliomilikiwa na mikono yao au wafuasi wanaume wasio na matamanio (kwa wanawake) au watoto ambao hawajajua siri za wanawake. Wala wasipige chini miguu yao ili yajulikane mapambo waliyoyaficha.

Na tubieni nyote kwa Mwenyeezi Mungu enyi wenye kuamini ili mpate kufaulu.

32. Na waozeni wajane miongoni mwenu na wawezao kuowa na kusimamia haki zake katika watumwa wenu na wajakazi wenu, wakiwa mafakiri Mwenyeezi Mungu atawatajirisha katika fadhili zake, na Mwenyeezi Mungu ni Mwenye wasaa, Mwenye kujua.

33. Na wajizuilie na machafu wale wasiopata cha kuolea mpaka Mwenyeezi Mungu awatajirishe kwa fadhili zake. Na wale wanaotaka kuandikiwa katika wale waliomilikiwa na mikono yenu, basi waandikieni kama mkiona wema kwao. Na wapeni katika mali ya Mwenyeezi Mungu aliyokupeni wala msiwashurutishe vijana wenu wa kike kufanya ukahaba kwa ajili ya kutafuta pato la maisha ya dunia, ili hali wao wanataka kujiheshimu. Na takayewalazimisha, basi hakika Mwenycezi Mungu baada ya kulazimishwa kwao ni Mwingi wa kusamehe, Mwenye kurehemu

34. Na bila shaka tumekuteremshieni Aya zinazoeleza wazi wazi na mifano kutokana na waliotangulia kabla yenu, na mawaidha kwa wacha Mungu.

35. Mwenyeezi Mungu ni nuru ya mbingu na ardhi, mfano wa nuru yake ni kama shubaka ndani yake mna taa. Taa ile imo katika tungi, tungi lile ni kama nyota ing'aayo inayowashwa katika mti uliobarikiwa wa mzaituni, si wa mashariki wala magharibi yanakaribia mafuta yake kung'aa ingawa moto haujayagusa, nuru juu ya nuru, Mwenyeezi Mungu humuongoza kwenye nuru yake amtakaye, na Mwenyeezi Mungu hupiga mifano kwa watu, na Mwenyeezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu.

36. Katika Nyumba ambazo Mwenyeezi Mungu ameamrisha zitukuzwe, na humo litajwe jina lake, humtukuza humo asubuhi najioni.

37. Watu ambao haiwashughulishi biashara wala kuuza kunikumbuka Mwenyeezi Mungu, na kusimamisha swala, na kutoa zaka, wakiogopa

siku ambayo nyoyo na macho yatageuka.

38. Ili Mwenyeezi Mungu awalipe mazuri ya yale waliyoyafanya, na kuwazidishia katika fadhili zake, na Mwenyeezi Mungu humruzuku amtakaye pasipo hesabu.

39. Na wale waliokufuru vitendo vyao ni kama mazigazi jangwani mwenye kiu huyadhani ni maji hata ayafikiapo hapati chochote, na humkuta Mwenyeezi Mungu hapo, naye humpa hesabu yake sawa sawa, na Mwenyeezi Mungu ni Mwepesi wa kuhesabu.

40. Au ni kama giza katika bahari yenye maji mengi, inayofunikwa na mawimbi, juu ya mawimbi najuu yake kuna mawingu, giza juu ya giza, anapoutoa mkono wake anakaribia asiuone, na ambaye Mwenyeezi Mungu hakumjaalia nuru, basi huyo hana nuru.

41. Je, huoni kwamba Mwenyeezi Mungu vinamtukuza vilivyomo mbinguni na ardhini, na ndege kwa kukunjua mbawa zao? kila mmoja amekwisha jua swala yake na namna ya kumtakasa, na Mwenyeezi Mungu ni Mjuzi wa yale wanayoyafanya.

42. Na ni wa Mwenyeezi Mungu ufalme wa mbingu na ardhi, na kwa Mwenyeezi Mungu tu ndiko marejeo.

43. Je, huoni kwamba Mwenyeezi Mungu anayaendesha mawingu, kisha huyagandisha pamoja, kisha huyarundika, na unaona mvua ikitoka katikati yake, naye huteremsha kutoka juu kwenye milima ya mawingu mvua ya mawe, akamfikishia amtakaye na akamuepusha nayo amtakaye, hukaribia mwanga wa umeme wake kupofua macho.

44. Mwenyeezi Mungu hubadilisha usiku na mchana, bila shaka katika hayo mna mazingatio kwa wenye busara.

45. Na Mwenyeezi Mungu amemuumba kila mnyama kwa maji, wengine katika wao huenda kwa matumbo yao, na wengine wao huenda kwa miguu miwili na wengine wao huenda kwa (miguu) minne, Mwenyeezi Mungu huumba atakayo hakika Mwenyeezi Mungu anao uwezo juu

ya kila kitu.

46. Kwa hakika tumeteremsha Aya zinazo bainisha, na Mwenyeezi Mungu humuongoza anayetaka kwenye njia iliyo nyooka.

47. Na wanasema: Tumemuamini Mwenyeezi Mungu na Mtume, na tumetii, kisha hugeuka kundi moja kati yao baada ya hayo, wala hao si wenye kuamini.

48. Na wanapoitwa kwa Mwenyeezi Mungu na Mtume wake ili awahukumu baina yao, ndipo kundi moja miongoni mwao linajitenga.

49. Na kama ikiwa haki ni yao, wanamfikia kwa kutii.

50. Je, wana maradhi katika nyoyo zao, au wanashaka, au wanaogopa kuwa atawadhulumu Mwenyeezi Mungu na Mtume wake? Bali hao ndio madhalimu.

51. Hakika kauli yaWaumini wanapoitwa kwa Mwenyeezi Mungu na Mtume wake ili awahukumu baina yao, husema: Tunasikia na tunakubali, na hao ndio wenye kufaulu.

52. Na anayemtii Mwenyeezi Mungu na Mtume wake, na kumnyenyekea Mwenyeezi Mungu na kumuogopa basi hao ndio watakaofuzu.

53. Na wanaapa kwa Mwenyeezi Mungu ukomo wa kiapo chao, kwamba: ukiwaamrisha bila shaka wataondoka, sema: Msiape, utiifu unajulikana, hakika Mwenyeezi Mungu anazo khabari za mnayoyatenda.

54. Sema: Mtiini Mwenyeezi Mungu na mtiini Mtume, na kama mkikataa, basi aliyolazimishwa yeye ni juu yake, na ni juu yenu mliyolazimishwa nyinyi na kama mkimtii mtaongoka, si vingine juu ya Mtume ila kufikisha (ujumbe wake) wazi wazi.

55. Mwenyeezi Mungu amewaahidi wale walioamini miongoni mwenu na kufanya vitendo vizuri, bila shaka atawafanya makhalifa katika ardhi kama alivyowafanya makhalifa wale wa kabla yao, na lazima atawaimarishia dini yao aliyowapendelea, na atawabadilishia amani baada ya khofu yao. Wataniabudu, hawatanishirikisha na chochote, na afakayekufuru baada ya hayo, basi hao ndio wenye kuvunja amri.

56. Na

simamisheni swala na toeni zaka na mtiini Mtume ili mrehemewe.

57. Msiwadhanie wale waliokufuru kuwa watamshinda (Mwenyeezi Mungu) katika ardhi, na makazi yao ni Moto na marudio (yao) bila shaka ni mabaya.

58. Enyi mlioamini! Wakuombeni ruhusa wale iliyowamiliki mikono yenu, na wale wasiofikia baleghe miongoni mwenu mara tatu: Kabla ya swala ya alfajirii na mnapovua nguo zenu adhuhuri na baada ya swala ya isha, hizi ni nyakati tatu za faragha kwenu. Si vibaya juu yenu wala juu yao baada ya nyakati hizo, mnazungukiana nyinyi kwa nyinyi. Hivyo ndivyo Mwenyeezi Mungu anavyo kuelezeni Aya (zake) na Mwenyeezi Mungu ni Mjuzi, Mwenye hekima.

59. Na watoto watakapo baleghe miongoni mwenu, basi waombe ruhusa kama walivyoomba ruhusa wale wa kabla yao. Hivyo ndivyo Mwenyeezi Mungu anavyokubainishieni Aya zake, na Mwenyeezi Mungu ni Mjuzi, Mwenye hekima.

60. Na wanawake wakongwe ambao hawatumaini kuolewa basi si vibaya kwao kufunua nguo zao, bila kuonyesha mapambo. Na kama wakijizuilia (kufunua hizo nguo) ni bora kwao, na Mwenyeezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mjuzi.

61. Si vibaya kwa kipofu, wala si vibaya kwa kilema, wala si vibaya kwa mgonjwa, wala kwenu, kama mkila katika nyumba zenu au nyumba za baba zenu, au nyumba za mama zenu, au nyumba za ndugu zenu, au nyumba za dada zenu, au nyumba za a'mi zenu, au nyumba za shangazi zenu, au nyumba za wajomba zenu, au nyumba za dada wa mama zenu, au za wale mlio washikia funguo zao, au rafiki yenu. Si vibaya juu yenu kama mkila pamoja au mbali mbali. Na mnapoingia katika majumba basi

mtoleane salamu, ni maamkio yanayotoka kwa Mwenyeezi Mungu yenye baraka njema. Hivyo ndivyo Mwenyeezi Mungu anavyokubainishieni Aya ili mpate kufahamu.

62. Waumini ni wale tu waliomwamini Mwenyeezi Mungu na Mtume wake, pia wanapokuwa pamoja naye kwa jambo linalohusiana na wote, hawaondoki mpaka wamuombe ruhusa, kwa hakika wale wanaokuomba ruhusa hao ndio wanaomuamini Mwenyeezi Mungu na Mtume wake. Na watakapokuomba ruhusa kwa ajili ya baadhi ya kazi zao, basi mruhusu umtakaye miongoni mwao, na uwaombee msamaha kwa Mwenyeezi Mungu. Hakika Mwenyeezi Mungu ni Mwingi wa kusamehe, Mwenye kurehemu.

63. Msifanye wito wa Mtume baina yenu kama wito wa nyinyi kwa nyinyi. Hakika Mwenyeezi Mungu anawajua miongoni mwenu wale waondokao kwa utoro wakijificha. Basi wajihadhari wale wanaokaidi amri yake, isije ikawapata balaa au ikawafikia adhabu yenye kuumiza.

64. Sikilizeni! kwa hakika ni vya Mwenyeezi Mungu vilivyomo mbinguni na ardhini. Bila shaka anajua mliyo nayo, na siku watakaporudishwa kwake, basi atawaambia waliyoyafanya na Mwenyeezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu.

مؤمنان مشاهده كنند (2).

مرد زناكار جز با زن زناكار و مشرك نكاح نكند و زن زناكار هم جز با مرد زانى و مشرك نكاح نخواهد كرد و اين كار بر مردان مؤمن حرام است (3).

و آنان كه به زنان با عفت نسبت زنا بدهند آن گاه چهار شاهد عادل بر ادعاى خود نياورند آنان را به هشتاد تازيانه كيفر دهيد و ديگر هرگز شهادت آنها را نپذيريد كه مردمى فاسق و نادرستند (4).

مگر آنهايى كه بعد از آن فسق و بهتان به درگاه خدا توبه كردند و در مقام اصلاح خود بر آمدند در اين صورت خدا آمرزنده و مهربان است (5).

و آنان كه به زنان خود نسبت زنا دهند و جز خود بر آن شاهد نداشته باشند بايد هر يك از آنها چهار مرتبه شهادت و قسم به نام خدا ياد كه او در اين ادعاى زنا از راستگويان است (6).

و بار پنجم قسم ياد كند كه لعن خدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد (7).

پس براى رفع عذاب حد، آن زن نيز نخست چهار مرتبه شهادت و قسم به نام خدا ياد كند كه البته شوهرش دروغ مى گويد (8).

و بار پنجم قسم ياد كند كه غضب خدا بر او اگر اين مرد در اين ادعا از راستگويان باشد (9).

و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما مؤمنان نبود و اگر نه اين بود كه خداى مهربان البته توبه پذير و درستكار است حدود و تكليف را چنين آسان نمى گرفت و با توبه از شما رفع عذاب نمى كرد (10).

بيان آيات غرض اين سوره همان است كه سوره با آن افتتاح شده و

آن بيان پاره اى از احكام تشريع شده، و سپس پاره اى از معارف الهى مناسب با آن احكام است، معارفى كه مايه تذكر مؤمنين مى شود.

[معنا و مورد استعمال كلمه" سورة" و مقصود از اينكه فرمود:" سُورَةٌ أَنْزَلْناها وَ فَرَضْناها"]

" سُورَةٌ أَنْزَلْناها وَ فَرَضْناها وَ أَنْزَلْنا فِيها آياتٍ بَيِّناتٍ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ".

كلمه" سوره" به معناى پاره اى از كلمات و جمله بندى هايى است كه همه براى ايفاى يك غرض ريخته شده باشد، و به همين جهت در اين آيه شريفه يك بار مجموع آيات سوره به اعتبار معنايى كه دارند يك سوره ناميده شده، و فرموده:" اين سوره را نازل كرديم" و ______________________________________________________ صفحه ى 112

بار ديگر ظرف براى بعضى آياتش اعتبار شده، از باب ظرفيت مجموع براى بعض و فرموده:

" در آن آياتى روشن نازل كرديم".

و اين كلمه از كلماتى است كه قرآن كريم آن را وضع كرده و هر دسته از آياتش را يك سوره ناميده، و استعمال آن در كلام خداى تعالى مكرر آمده، و مثل اينكه وجه اين نامگذارى معناى لغوى آن است، كه همان ديوار دور شهر باشد كه بر شهر احاطه مى كند، چون سوره قرآن نيز حصارى است كه چند آيه و يا يك غرض معينى را كه در مقام ايفاى آن است در بر گرفته است.

راغب مى گويد كلمه" فرض" به معناى بريدن چيز محكم و تاثير در آن مى باشد، مانند، فرض آهن و ... سپس گفته: فرض، همان معناى ايجاب را مى دهد، با اين تفاوت كه واجب كردن چيزى را به اعتبار وقوع و ثباتش ايجاب مى گويند، و به اعتبار بريده شدن، و يك طرفى شدن تكليف در آن، فرض مى گويند، هم چنان كه

خداى تعالى فرموده:" سُورَةٌ أَنْزَلْناها وَ فَرَضْناها"، يعنى سوره اى كه ما عمل به آن را بر تو واجب كرديم.

و نيز مى گويد: اين كلمه هر جا كه در جمله" فرض اللَّه عليه- خدا بر او فرض كرد" واقع شده باشد، معناى ايجابى را مى دهد كه خداى تعالى مكلف را بدان وارد و تكليف كرده، و هر جا در جمله" فرض اللَّه له" واقع شده باشد، معناى توسعه و رخصت را مى دهد، مانند:" ما كانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيما فَرَضَ اللَّهُ لَهُ- در آنچه خدا نصيب كرده براى پيغمبر حرجى بر او نيست" «1».

پس اينكه فرمود:" سُورَةٌ أَنْزَلْناها وَ فَرَضْناها"، معنايش اين است كه اين سوره را ما نازل كرديم، و عمل به آن احكامى كه در آن است واجب نموديم، پس اگر آن حكم ايجابى باشد، عمل به آن اين است كه آن را بياورند، و اگر تحريمى باشد عمل به آن اين است كه ترك كنند و از آن اجتناب نمايند.

و اينكه فرمود:" وَ أَنْزَلْنا فِيها آياتٍ بَيِّناتٍ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ" مراد از آن- به شهادت سياق- آيه نور، و آيات بعد از آن است كه حقيقت ايمان و كفر و توحيد و شرك را ممثل مى سازد، و اين معارف الهى را تذكر مى دهد.

" الزَّانِيَةُ وَ الزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَةٍ ... الْمُؤْمِنِينَ" كلمه" زنا" به معناى جماع بدون عقد يا بدون شبه عقد يا بدون خريد كنيز است، و كلمه _______________

(1) مفردات راغب، ماده" فرض". ______________________________________________________ صفحه ى 113

" جلد" به معناى زدن تازيانه است و كلمه" رأفت" به معناى دلسوزى و تحريك شدن عواطف است، بعضى «1» از لغويين گفته اند: به معناى

رحمت آميخته با دلسوزى است و كلمه" طائفه" در اصل به معناى جماعت است وقتى كه كوچ مى كنند، بعضى «2» گفته اند: اين كلمه بر دو نفر و حتى بر يك نفر هم اطلاق مى شود.

[بيان حد زناى زانى و زانيه

" الزَّانِيَةُ وَ الزَّانِي ... جَلْدَةٍ"- مراد مرد و زنى است كه اين عمل شنيع از آن دو سر زده، كه بايد به هر يك از آن دو صد تازيانه بزنند، و صد تازيانه حد زنا است به نص اين آيه شريفه، چيزى كه هست در چند صورت تخصيص خورده، اول اينكه زناكاران محصن باشند، يعنى مرد زناكار داراى همسر باشد، و زن زناكار هم شوهر داشته باشد، يا يكى از اين دو محصن باشد كه در اين صورت هر كس كه محصن است بايد سنگسار شود، دوم اينكه برده نباشند كه اگر برده باشند حد زناى آنان نصف حد زناى آزاد مى باشد.

بعضى «3» از مفسرين گفته اند: اگر زن زناكار را جلوتر از مرد زناكار ذكر كرده، براى اين بوده كه اين عمل از زنان شنيع تر و زشت تر است و نيز براى اين بوده كه شهوت در زنان قويتر و بيشتر است.

و خطاب در آيه متوجه به عموم مسلمين است، در نتيجه زدن تازيانه كار كسى است كه متولى امور مسلمانان است، كه يا پيغمبر است و يا امام، و يا نايب امام.

" وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ ..."- اين نهى كه از رأفت شده از قبيل نهى از مسبب است به نهى از سبب، چون رقت كردن به حال كسى كه مستحق عذاب است باعث مى شود كه در عذاب كردن او تساهل

شود، و در نتيجه نسبت به او تخفيف دهند، و يا به كلى اجراى حدود را تعطيل كنند، و به همين جهت كلام را مقيد كرد به قيد" فِي دِينِ اللَّهِ" تا جمله چنين معنا دهد كه در حالتى كه اين سهل انگارى در دين خدا و شريعت او شده است.

بعضى «4» از مفسرين گفته اند: مراد از" دين اللَّه" همان حكم خدا است، هم چنان كه در آيه" ما كانَ لِيَأْخُذَ أَخاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ" «5» بدين معنا است، يعنى رأفت، شما را در اجراى حكم خدا و اقامه حد او نگيرد.

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 124 به نقل از اخفش.

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 124.

(3) مجمع البيان، ج 7، ص 124.

(4) مجمع البيان، ج 7، ص 124 به نقل از ابن عباس.

(5) در حكم پادشاه قانونا نمى توانست برادر خود را نگهدارد. سوره يوسف، آيه 76. ______________________________________________________ صفحه ى 114

" إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ"- يعنى اگر شما چنين و چنان هستيد در اجراى حكم خدا دچار رأفت نشويد و اين خود تاكيد در نهى است.

" وَ لْيَشْهَدْ عَذابَهُما طائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ"- يعنى و بايد جماعتى از مؤمنين ناظر و شاهد اين اجراى حد باشند، تا آنان نيز عبرت گيرند و نزديك عمل فحشاء نشوند.

[معناى اينكه فرمود:" زانى جز با زانيه يا مشركه نكاح نمى كند، و با زانيه جز زانى يا مشرك ازدواج نمى كند ..." و وجوهى كه در باره آن گفته شده است

" الزَّانِي لا يَنْكِحُ إِلَّا زانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً، وَ الزَّانِيَةُ لا يَنْكِحُها إِلَّا زانٍ أَوْ مُشْرِكٌ، وَ حُرِّمَ ذلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ".

ظاهر آيه و مخصوصا با در نظر گرفتن سياق

ذيل آن، كه مرتبط با صدر آن است، چنين مى رساند كه: آيه شريفه در مقام بيان حكمى تشريعى تحريمى است، هر چند كه از ظاهر صدر آن بر مى آيد كه از مساله اى خبر مى دهد، چون مراد از اين خبر تاكيد در نهى است، چون امر و نهى وقتى به صورت خبر بيان شود. امر و نهى مؤكد مى شود، و اين گونه تعبيرها زياد است، (مثلا مى گوييم فلانى اين كار را مى كند، و يا ديگر از اين كارها نمى كند، يعنى به هيچ وجه نبايد كند).

و حاصل معناى آيه با كمك روايات وارده از طرق اهل بيت (ع) اين است كه: زناكار وقتى زناى او شهرت پيدا كرد، و حد بر او جارى شد، ولى خبرى از توبه كردنش نشد، ديگر حرام است كه با زن پاك و مسلمان ازدواج كند، بايد يا با زن زناكار ازدواج كند و يا با زن مشرك، و همچنين زن زناكار اگر زنايش شهرت يافت، و حد هم بر او جارى شد ولى توبه اش آشكار نگشت، ديگر حرام مى شود بر او ازدواج با مرد مسلمان و پاك، بايد با مردى مشرك، يا زناكار ازدواج كند.

پس اين آيه، آيه اى است محكم و باقى بر احكام خود كه نسخ نشده و احتياج به تاويل هم ندارد، و اگر در روايات حكم را مقيد كرده اند به صورت اقامه حد و ظهور توبه، ممكن است اين قيد را از سياق آيه نيز استفاده كرد، براى اينكه حكم به تحريم نكاح، در آيه شريفه بعد از امر به اقامه حد است، و همين بعد واقع شدن ظهور در اين دارد كه مراد از زانى و زانيه،

زانى و زانيه حد خورده است و همچنين اطلاق زانى و زانيه ظهور در كسانى دارد كه هنوز به اين عمل شنيع خود ادامه مى دهند، و شمول اين اطلاق به كسانى كه توبه نصوح كرده اند، از دأب و ادب قرآن كريم بعيد است.

مفسرين در معناى آيه مشاجراتى طولانى و اقوالى مختلف دارند.

يكى «1» اينكه گفتار در آيه به منظور اخبار از مقدار لياقت مرتكبين اين عمل زشت _______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 125 به نقل از ابن عباس. ______________________________________________________ صفحه ى 115

است، و مى خواهد بفرمايد: افراد پليد همان پليدى ها را دوست مى دارند، و لياقت بيش از آن را ندارند آدم زناكار به خاطر خباثت و پليدى ذاتش جز به زنى مثل خود ميل نمى كند، او از زنى خوشش مى آيد كه چون خودش زناكار و پليد، و يا بدتر از خودش زنى مشرك و بى دين باشد و همچنين زن زناكار جز به مردى مثل خود متعفن و پليد، و يا بدتر از خودش مشرك و بى دين تمايل ندارد. پس آيه شريفه در مقام بيان اعم اغلب است، هم چنان كه در آيه ديگر از همين سوره فرموده:" الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ" «1».

يكى «2» ديگر اينكه مراد از آيه شريفه تقبيح اينگونه افراد است، و معنايش اين است كه لايق به حال مرد زناكار اين است كه جز زن زناكار و يا بدتر از او را نگيرد و لايق به حال زن زناكار هم اين است كه جز به مرد زناكار و يا بدتر از او يعنى مشرك، شوهر نكند و مراد از" نكاح عقد" نكاح و ازدواج مشروع است و جمله" وَ حُرِّمَ

ذلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ" عطف است بر اول آيه، و مراد اين است كه زنا بر مؤمنين حرام شده، (نه ازدواج با زناكار) «3».

ولى اين دو وجه از اين رو صحيح نيستند كه با سياق آيه و مخصوصا با اتصال صدر و ذيل آن به يكديگر كه قبلا بدان اشاره رفت سازگار نيستند.

وجه «4» سوم اينكه اصلا اين آيه شريفه نسخ شده، و ناسخ آن آيه" وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ" «5» است.

جواب اين وجه هم اين است كه نسبت ميان آيه مورد بحث و اين آيه نسبت عموم و خصوص مطلق است، يعنى اين آيه عام است و آيه مورد بحث آن را تخصيص زده، فرموده:

اينكه در آنجا به طور عموم گفتيم" دختران خود و صالحان از برده و كنيزان خود را همسر دهيد" مخصوص است به غير زناكاران مصر در زنا و در اينگونه موارد كه عامى بعد از خاص وارد مى شود آن را نسخ نمى كند.

بله اگر هم بگوييم نسخ شده مناسب تر آن است كه بگوييم ناسخ آن، آيه 221 سوره بقره است، كه مى فرمايد:

_______________

(1) زنان پليد براى مردان پليد، و مردان پليد براى زنان پليدند. سوره نور آيه 26.

(2) روح المعانى، ج 18، ص 84.

(3) فرق بين اين دو وجه اين است كه وجه اول صرفا از تمايلات مرد و زن زناكار خبر مى دهد كه اينگونه افراد، پليدند و وجه دومى وجهى است اخلاقى براى اجتناب از زنا" مترجم".

(4) مجمع البيان، ج 7، ص 125 به نقل از سعيد بن مسيب.

(5) سوره نور آيه 32. ______________________________________________________ صفحه ى 116

" وَ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ

مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ" «1».

به اين بيان كه كسى ادعا كند كه اين آيه نيز هر چند عامى است بعد از خاص، و ليكن لسان آن لسانى است كه تخصيص نمى پذيرد و وقتى آيه خاص آن را تخصيص نزد، قهرا آيه عام، ناسخ خاص مى شود، بعضى «2» از مفسرين هم ادعا كرده اند كه نكاح كافر با زن مسلمان تا سال ششم از هجرت جايز بوده، بعد از آن در آيه 221 سوره بقره تحريم آن نازل شده، پس شايد آيه مورد بحث كه مربوط به زانى و زانيه است و ازدواج زن زناكار مسلمان را با مشرك جايز دانسته قبل از نزول تحريم بوده، و آيه تحريم بعد از آن نازل شده (در نتيجه آيه 221 سوره بقره ازدواج زناكار با مشرك را نسخ كرده) البته درباره اين آيه اقوال ديگرى نيز هست كه چون فسادش روشن بود متعرض نقل آنها نشديم.

[تشريع حد قذف

" وَ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانِينَ جَلْدَةً ..."

معناى" رمى" (انداختن) معروف است ولى به عنوان استعاره در نسبت دادن امرى ناپسند به انسان نيز استعمال مى شود، مانند نسبت زنا و دزدى دادن، كه آن را" قذف" هم مى گويند.

و از سياق آيه بر مى آيد كه مراد از رمى نسبت زنا دادن به زن محصنه و عفيفه است و مراد از آوردن چهار شاهد كه ناظر و گواه زنا بوده اند، اقامه اين شهود است براى اثبات نسبتى كه داده

و در اين آيه خداى تعالى دستور داده در صورتى كه نسبت دهنده چهار شاهد نياورد او را تازيانه بزنند و از آن به بعد شهادت او را نپذيرند و در ضمن حكم به فسق او نيز كرده است و معناى آيه اين است كه كسانى كه به زنان عفيف نسبت زنا مى دهند و چهار شاهد بر صدق ادعاى خود نمى آورند، بايد هشتاد تازيانه به ايشان بزنيد و چون ايشان فاسق شده اند، ديگر تا ابد شهادتى از آنان قبول نكنيد.

و اين آيه به طورى كه ملاحظه مى فرماييد از نظر نسبت دهنده مطلق است، يعنى هم _______________

(1) زنان مشرك را نكاح مكنيد، تا آنكه ايمان آورند، و يك كنيز با ايمان بهتر است از يك زن مشرك، هر چند كه شما را خوش آيد و نيز با مردان مشرك ازدواج نكنيد تا ايمان بياورند. و يك برده با ايمان بسى بهتر است از مردى مشرك، هر چند كه شما را خوش آيد، چون آنان شما را به سوى آتش مى خوانند، و خدا شما را به سوى بهشت و آمرزش به اذن خودش دعوت مى كند. سوره بقره، آيه 221.

(2) روح المعانى، ج 18، ص 87. ______________________________________________________ صفحه ى 117

شامل مرد مى شود و هم زن، هم حر و هم برده، روايات اهل بيت (ع) هم همين طور تفسير كرده.

" إِلَّا الَّذِينَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ" اين استثناء هر چند راجع به جمله اخير يعنى حكم به فسق نامبردگان است. و ليكن از آنجايى كه به شهادت سياق براى جمله" و هرگز شهادتى از ايشان نپذيريد" جنبه تعليل را دارد، لازمه اش ارتفاع حكم به

ارتفاع فسق است، كه حكم ابدى نپذيرفتن شهادت هم برداشته شود، در نتيجه لازمه رفع دو حكم اين مى شود كه استثناء به حسب معنا به هر دو جمله مربوط باشد، و معنا چنين باشد كه" هرگز از آنان شهادت نپذيريد، چون فاسقند، مگر آنان كه توبه نموده و عمل خود را اصلاح كنند، چرا كه خداوند آمرزنده و مهربان است، و چون چنين است گناهشان را مى آمرزد، و به ايشان رحم مى كند، يعنى حكم به فسق و نپذيرفتن ابدى شهادت آنان را بر مى دارد.

بعضى «1» از مفسرين گفته اند كه" استثناء مزبور تنها و تنها راجع به جمله اخير است، در نتيجه اگر قذف كننده بعد از اقامه حد توبه كند و اصلاح نمايد، گناهش آمرزيده مى شود، ولى باز هم شهادتش تا ابد پذيرفته نيست، ولى بنا به گفته كسى «2» كه استثناء را راجع به هر دو جمله مى داند نتيجه اش اين مى شود كه هم گناهش آمرزيده مى شود و هم شهادتش پذيرفته مى گردد.

و ظاهر امر چنين است كه اين اختلاف مفسرين از يك مساله اصولى كه در علم اصول عنوان شده است منشا مى گيرد، و آن اين است كه آيا استثنايى كه بعد از چند جمله واقع مى شود به همه آنها بر مى گردد و يا تنها به جمله آخرى؟ و حق مطلب اين است كه استثناء فى نفسه صلاحيت براى هر دو را دارد، و تعين يكى از آن دو وجه، محتاج قرينه است، تا ببينى از قرائنى كه در كلام است چه استفاده شود و در آيه مورد بحث آنچه از سياق بر مى آيد اين است كه استثناء به جمله اخير بر مى گردد، ولى چون

افاده تعليل مى كند- همانطور كه گفتيم- به ملازمه، جمله قبلى را هم به معناى خود مقيد مى كند.

" وَ الَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْواجَهُمْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ شُهَداءُ إِلَّا أَنْفُسُهُمْ ... مِنَ الْكاذِبِينَ" يعنى كسانى كه زنان خود را متهم مى كنند و غير از خود شاهدى ندارند كه _______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 126 به نقل از حسن.

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 126 به نقل از ابن عباس. ______________________________________________________ صفحه ى 118

شهادتشان را تاييد كند" فَشَهادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهاداتٍ بِاللَّهِ" چنين كسانى شهادتشان كه يك شهادت از چهار شاهد است، چهار بار خواهد بود و شهادتش را متعلق به خدا كند كه راست مى گويد.

معناى مجموع اين دو آيه چنين است كه: كسانى كه به همسران خود نسبت زنا مى دهند، و چهار شاهد ندارند- و طبع قضيه هم همين است، چون تا برود و چهار نفر را صدا بزند كه بيايند و زناى همسر او را ببينند تا شهادت دهند غرض فوت مى شود و زناكار اثر جرم را از بين مى برد- پس شهادت چنين كسانى كه بايد آن را اقامه كنند چهار بار شهادت دادن خود آنان است كه پشت سر هم بگويند: خدا را گواه مى گيرم كه در اين نسبتى كه مى دهم صادقم و بار پنجم بعد از اداى همين شهادت اضافه كند كه لعنت خدا بر من باد اگر از دروغگويان باشم.

[بيان حكم" لعان"]

" وَ يَدْرَؤُا عَنْهَا الْعَذابَ أَنْ تَشْهَدَ ... إِنْ كانَ مِنَ الصَّادِقِينَ" كلمه" درأ" به معناى دفع است و مراد از" عذاب" همان حد زنا است، و معناى آيه اين است كه اگر زن همان پنج شهادتى را كه مرد داد عليه

او اداء كند، حد زنا از وى بر داشته مى شود و شهادتهاى چهارگانه زن اين است كه بگويد: خدا را شاهد مى گيرم كه اين مرد از دروغگويان است، و در نوبت پنجم اضافه كند كه" لعنت خدا بر من باد اگر اين مرد از راستگويان باشد. و به اين سوگند دو طرفى در فقه اسلام لعان مى گويند، كه مانند طلاق مايه انفصال زن و شوهر است.

" وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ" جواب كلمه لو لا در اين آيه حذف شده و قيودى كه در فعل شرط اخذ شده آن جواب را مى فهماند، چون معناى آيه اين است كه اگر فضل خدا و رحمتش نبود و اگر توبه و حكمتش نمى بود، هر آينه بر سرتان مى آمد آنچه كه فضل و رحمت و حكمت و توبه خدا از شما دور كرد. پس به طورى كه قيود ماخوذ در شرط مى فهماند، تقدير آيه چنين است" لو لا ما انعم اللَّه عليكم من نعمة الذين و توبة لمذنبيكم و تشريعه الشرائع لنظم امور حياتكم، لزمتكم الشقوة، و اهلكتكم المعصية و الخطيئة و اختل نظام حياتكم بالجهالة" يعنى اگر نعمت دين و توبه بر گنهكارانتان و تشريع شرايع براى نظم امور زندگيتان را خدا بر شما ارزانى نمى داشت، هرگز از شقاوت رهايى نداشتيد، و هميشه به معصيت و خطا دچار بوديد، و به خاطر جهالت، نظام امورتان مختل مى گشت، (خدا داناتر است). ______________________________________________________ صفحه ى 119

بحث روايتى [چند روايت در باره آيه حد زنا و آيه:" الزَّانِي لا يَنْكِحُ إِلَّا زانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً ..." و شان نزول آن

در كافى به سند خود

از محمد بن سالم از ابى جعفر (ع) روايت كرده كه در ضمن حديثى فرمود: سوره نور بعد از سوره نساء نازل شده، و شاهد صدق اين سخن اين است كه خداى تعالى در سوره نساء فرمود:" و آن دسته از زنان شما كه عمل زنا مرتكب مى شوند عليه آنان استشهاد كنيد به چهار نفر از خودتان، كه اگر شهادت دادند ايشان را در خانه ها زندانى كنيد تا بميرند، و يا خداى تعالى راه نجاتى بر ايشان قرار دهد" و در سوره نور به عنوان جعل و قرارداد راه نجات فرموده:" سُورَةٌ أَنْزَلْناها وَ فَرَضْناها وَ أَنْزَلْنا فِيها آياتٍ بَيِّناتٍ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ الزَّانِيَةُ وَ الزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَةٍ وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ لْيَشْهَدْ عَذابَهُما طائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ" «1».

و در تفسير قمى و در روايت ابى الجارود از ابى جعفر (ع) در ذيل جمله" وَ لْيَشْهَدْ عَذابَهُما" فرموده اند: يعنى ببينند تازيانه زدن به ايشان را" طائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ" و مردم را براى اين ديدن دعوت و جمع كنند «2».

و در تهذيب به سند خود از غياث بن ابراهيم از جعفر از پدرش از امير المؤمنين روايت كرده كه در ذيل جمله" وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ" فرمود: مقصود از دين اللَّه اقامه حدود خدا است و در ذيل جمله" وَ لْيَشْهَدْ عَذابَهُما طائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ" فرمود: طائفه، يك نفر را هم شامل مى شود «3».

و در كافى به سند خود از محمد بن سالم از امام ابى جعفر (ع) روايت كرده كه در ضمن حديثى فرمود آيه" الزَّانِي لا

يَنْكِحُ إِلَّا زانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً ..." در مدينه نازل شد، و در اين آيه خداى تعالى زناكار از زن و مرد را مؤمن نناميد، و هيچ اهل علمى شك ندارد كه رسول خدا (ص) فرمود: زناكار در حالى كه زنا مى كند مؤمن نيست، و دزد هم در حالى كه دزدى مى كند مؤمن نيست، چون اين گونه افراد وقتى به چنين عملى دست مى زنند ايمان از وجودشان كنده مى شود، آن طور كه پيراهن از تن كنده مى شود «4».

_______________

(1) اصول كافى، ج 2، ص 27.

(2) تفسير قمى، ج 2، ص 95.

(3) تهذيب، ج 10، ص 150، ح 33.

(4) اصول كافى، ج 2، ص 27. ______________________________________________________ صفحه ى 120

و در همان كتاب به سند خود از زراره روايت كرده كه گفت: از امام صادق (ع) از معناى آيه" الزَّانِي لا يَنْكِحُ إِلَّا زانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً" سؤال كردم، فرمود: اينها زنان و مردانى معروف به زنا بودند كه به اين عمل شهرت داشتند، و مردم به اين عنوان آنها را مى شناختند، مردم امروز هم مانند مردم عصر پيامبر (ص) مى باشند پس هر كس كه حد زنا بر او جارى شد و يا متهم به زنا شد سزاوار نيست مردم با او ازدواج كنند تا او را به توبه بشناسند و توبه اش شهرت پيدا كند «1».

مؤلف: مثل اين روايت را كافى به سند خود از ابى الصباح نيز نقل كرده. و به سند خود از محمد بن سالم از ابى جعفر (ع) به اين عبارت آورده: ايشان مردان و زنانى بودند كه در عهد رسول خدا (ص) مشهور به زنا بودند. پس خداى تعالى مردم را از اين مردان و زنان

نهى فرمود، و مردم امروز هم به مانند مردم آن روز مى باشند پس كسى كه معروف به زنا شده و يا حد بر او جارى شده باشد، بايد از ازدواج با او خوددارى كنند تا وقتى كه توبه اش شناخته و معروف شود «2».

و در همان كتاب به سند خود از حكم بن حكيم از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: اين تنها مربوط به زناكارهاى علنى است، و اما اگر كسى احيانا زنايى كند و توبه نمايد، هر جا بخواهد مى تواند ازدواج كند «3».

و در الدر المنثور است كه احمد و عبد بن حميد و نسايى و حاكم (وى حديث را صحيح دانسته) و ابن جرير و ابن منذر و ابن ابى حاتم و ابن مردويه و بيهقى در سنن خود، و ابو داوود در ناسخش از عبد اللَّه بن عمر روايت كرده اند كه گفت: زنى بود كه او را ام مهزول مى ناميدند، و به مردى زنا مى داد، به شرطى كه خرجى او را بدهد، پس يكى از اصحاب رسول خدا (ص) خواست او را تزويج كند خداى تعالى اين آيه را فرستاد:" زن زناكار را نمى گيرد مگر مرد زناكار يا مشرك" «4».

مؤلف: قريب به اين معنا از عده اى از نويسندگان جوامع از مجاهد نقل شده «5».

باز در همان كتاب است كه ابن ابى حاتم از مقاتل روايت كرده كه گفت: وقتى مهاجرين مكه به مدينه آمدند به جز چند نفر انگشت شمار همه در شدت تنگى بودند، در شهر

_______________

(1) فروع كافى، ج 5، ص 354، ح 1.

(2) فروع كافى، ج 5، ص 355، ح 3.

(3) فروع كافى، ج 5، ص 355، ح 6.

(4

و 5) الدر المنثور، ج 5، ص 19. ______________________________________________________ صفحه ى 121

مدينه هم گرانى و قحطى بود، و نيز در بازار مدينه فاحشه هاى علنى و رسمى بود از اهل كتاب، و اما از انصار يكى اميه دختر كنيز عبد اللَّه بن ابى بود، و يكى ديگر نسيكه دختر اميه بود، كه از مردى از انصار بود، و از اين كنيز زادگان انصار عده اى بودند كه زنا مى دادند، و هر يك به در خانه خود بيرقى افراشته بود تا مردان بفهمند اينجا خانه يكى از آن زنان است، و اين زنان از همه اهل مدينه زندگى بهترى داشتند، و بيش از همه به ديگران كمك مى كردند.

پس جمعى از مهاجرين براى نجات از قحطى و گرسنگى با اشاره بعضى تصميم گرفتند با اين زنان ازدواج كنند، تا به اين وسيله معاششان تامين شود. يكى گفت خوب است قبلا از رسول خدا (ص) دستور بگيريم، پس نزد رسول خدا (ص) شده گفتند: يا رسول اللَّه گرسنگى بر ما شدت كرده، و چيزى كه سد جوع ما كند پيدا نمى كنيم، و در بازار فاحشه هايى از اهل كتاب و كنيز زادگانى از ايشان و از انصار هستند كه با زنا كسب معاش مى كنند، آيا صلاح هست ما با آنان ازدواج كنيم و از زيادى آنچه به دست مى آورند استفاده كنيم البته هر گاه زندگى خودمان راه افتاد، و بى نياز از ايشان شديم، رهايشان مى كنيم؟ در اين هنگام خدا اين آيه را فرستاد:" الزَّانِي لا يَنْكِحُ ..."- و بر مؤمنين حرام كرد ازدواج با زناكاران را كه علنى زنا مى دادند «1».

[رواياتى در باره آيات راجع به قذف و لعان و شان

نزول آنها]

مؤلف: اين دو روايت سبب نزول آيه" الزَّانِيَةُ لا يَنْكِحُها إِلَّا زانٍ أَوْ مُشْرِكٌ" را بيان كرده، نه شان نزول جمله" الزَّانِي لا يَنْكِحُ إِلَّا زانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً" را.

و در مجمع البيان در ذيل آيه" إِلَّا الَّذِينَ تابُوا" گفته: مفسرين در اين استثناء اختلاف كرده اند كه به كجا بر مى گردد و در آن دو قول گفته اند: يكى اينكه تنها به فسق بر مى گردد، و نه به جمله" وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَةً أَبَداً" تا آنجا كه مى گويد: دوم اينكه به هر دو جمله بر مى گردد، پس اگر قذف كننده اى توبه كند شهادتش قبول مى شود، چه حد خورده باشد و چه نخورده باشد (نقل از ابن عباس) تا آنجا كه مى گويد: اين نظريه قول امام باقر و امام صادق (ع) نيز هست «2».

و در الدر المنثور است كه عبد الرزاق و عبد بن حميد و ابن منذر از سعيد بن مسيب روايت كرده كه گفت: سه نفر عليه مغيرة بن شعبه شهادت به زنا دادند، و زياد كه چهارمى بود از دادن شهادت خوددارى كرد، در نتيجه آن سه نفر به دستور عمر حد خوردند، و عمر به _______________

(1) الدر المنثور، ج 5، ص 19.

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 126. ______________________________________________________ صفحه ى 122

ايشان گفت: توبه كنيد تا شهادتتان پذيرفته شود دو نفر توبه كردند و ابو بكرة توبه نكرد، و هيچ وقت هم شهادتش پذيرفته نشد، و اين ابو بكرة برادر مادرى زياد بود، و چون زياد كرد آنچه را كه كرد (و خود را پسر ابو سفيان و مادرش را زناكار معرفى نمود) ابو بكرة سوگند خورد كه تا هر چند كه زنده

است با او حرف نزند و حرف نزد تا مرد «1».

و در تهذيب به سند خود از حلبى از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود:

اگر برده به حر نسبت زنا دهد هشتاد تازيانه مى خورد، و آن گاه فرمود: اين از حقوق الناس است «2».

و در تفسير قمى در ذيل جمله" وَ الَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْواجَهُمْ ... إِنْ كانَ مِنَ الصَّادِقِينَ" روايت كرده كه اين آيه درباره لعان نازل شده، و سبب نزولش اين بوده كه وقتى رسول خدا (ص) از جنگ تبوك برگشت عويمر بن ساعدة عجلانى كه از انصار است نزدش آمد، و گفت: يا رسول اللَّه همسر من به شريك بن سمحاء زنا داده، و از او حامله شده، رسول خدا (ص) از او روى بگردانيد، عويمر مجددا سخن خود را تكرار كرد، و رسول خدا (ص) روى گردانيد، تا چهار مرتبه اين كار تكرار شد.

پس رسول خدا (ص) به خانه اش رفت و آيه لعان بر او نازل شد. پس براى نماز عصر بيرون شد و بعد از نماز به عويمر فرمود: برو همسرت را بياور كه خدا آيه قرآنى درباره شما زن و شوهر نازل كرده. پس مرد نزد زن آمد و گفت رسول خدا (ص) تو را مى خواهد، زن كه زن آبرومندى بود با جمعى از قوم خود آمد، همين كه داخل مسجد شد رسول خدا به عويمر فرمود: برويد نزديك منبر و آنجا ملاعنه كنيد! عويمر پرسيد چگونه ملاعنه كنيم؟ فرمود پيش بيا و بگو: خدا را شاهد مى گيرم كه من در آنچه به اين زن نسبت داده ام از راستگويانم، عويمر جلو منبر آمد و يك بار صيغه لعان را

جارى كرد، حضرت فرمود:

اعاده كن دوباره خواند، تا چهار بار، فرمود: در نوبت پنجم بگو كه لعنت خدا بر من باد اگر از دروغگويان باشم: آن گاه حضرت فرمود" مواظب باش كه لعنت، دعاى مستجابى است، اگر دروغ بگويى تو را خواهد گرفت".

آن گاه باو فرمود: برو كنار و به همسرش فرمود: مثل او شهادت بده، و گرنه حد خدا را بر تو جارى مى كنم، زن به صورت افراد فاميلش نگريست و گفت: من اين رويها را در اين _______________

(1) الدر المنثور، ج 5، ص 21.

(2) تهذيب الاحكام، ج 10، ص 72. ______________________________________________________ صفحه ى 123

شبانگاه سياه نمى كنم، پس نزديك منبر آمد و گفت خدا را شاهد مى گيرم كه عويمر در اين نسبت كه به من بسته از دروغگويان است، حضرت فرمود: اعاده كن، تا چهار نوبت اعاده كرد سپس فرمود: حالا خودت را لعنت كن اگر او از راستگويان باشد، زن در نوبت پنجم گفت غضب خدا بر من باد اگر چنانچه عويمر در نسبتى كه به من داده از راستگويان باشد، حضرت فرمود: واى بر تو! اين نفرين مستجاب است! اگر دروغگو باشى تو را مى گيرد.

پس رسول خدا (ص) به شوهرش فرمود: برو كه ديگر تا ابد اين زن بر تو حلال نيست، گفت پس آن مالى كه من به او داده ام چه مى شود؟ حضرت فرمودند. اگر تو در اين نسبت كه به او دادى دروغگو باشى كه آن مال از خود اين زن نيز از تو دورتر شده است، و اگر راست گفته باشى آن مال مهريه اين زن، و عوض كامى است كه از او گرفته اى، و رحم او را براى خود

حلال كرده اى، (تا آخر حديث) «1».

و در مجمع البيان در روايت عكرمه از ابن عباس آمده كه گفت: سعد بن عباده وقتى آيه قذف را شنيد از تعجب گفت:" به به، اگر به خانه درآيم و ببينم كه مردى ميان رانهاى فلانى است هيچ سر و صدايى نكنم، تا بروم چهار بيگانه ديگر را بياورم، جريان را نشان آنان بدهم؟ اگر چنين چيزى پيش بيايد به خدا سوگند كه تا من بروم چهار نفر را بياورم، آن مرد كارش را تمام كرده، مى رود، در نتيجه اگر از دهانم بيرون كنم هشتاد تازيانه به پشتم فرود خواهد آمد.

رسول خدا (ص) به مردم مدينه كه سعد بزرگ ايشان بود فرمود: اى گروه انصار نمى شنويد كه سعد چه مى گويد؟ گفتند: يا رسول اللَّه (ص) بزرگ ما را ملامت مكن، چون او مردى بسيار غيرتمند است، و به همين جهت جز با دختران باكره ازدواج نكرده، و هيچگاه زنى را طلاق نگفته، تا مبادا كسى از ما جرأت كند و مطلقه او را بگيرد، خود سعد بن عباده گفت: يا رسول اللَّه پدر و مادرم فداى تو باد، به خدا سوگند من اين حكم را جز حكم خدا نمى دانم، و ليكن به خاطر همان اشكالى كه به ذهنم آمد و عرض كردم از اين حكم تعجب كردم، حضرت فرمود خدا غير از اين را نخواسته، سعد گفت صدق اللَّه و رسوله، به گفته خدا و رسول ايمان دارم.

پس چيزى نگذشت كه پسر عمويى داشت به نام هلال بن اميه از باغ آمد در حالى كه ديد مردى با زنش جمع شده، پس صبح نزد رسول خدا (ص) رفت و

گفت:

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 98. ______________________________________________________ صفحه ى 124

ديروز عصر به خانه آمدم و ديدم كه مردى با او است، و با دو چشم خود ديدم و با دو گوش خود شنيدم، رسول خدا (ص) خيلى ناراحت شد، به طورى كه كراهت از رخساره اش مشاهده گشت، هلال گفت مثل اينكه مى بينم ناراحت شديد، به خدا قسم كه من راست مى گويم، و اميدوارم كه خدا فرجى فراهم كند، رسول خدا (ص) تصميم گرفت او را بزند.

راوى مى گويد: پس انصار جمع شدند، گفتند: ما به همان حرفى كه ديروز سعد مى گفت: مبتلا شديم، آيا راضى شويم كه هلال تازيانه بخورد، و براى ابد شهادتش مردود گردد؟ پس وحى نازل شد. همين كه شنيدند وحى نازل شده سكوت كردند، آن وحى عبارت بود از آيه" وَ الَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْواجَهُمْ ...".

پس رسول خدا (ص) فرمود: اى هلال بشارت باد تو را كه خداوند فرج قرار داد، همان فرجى كه آرزويش مى كردى، پس فرمود، بفرستيد تا همسر او بيايد، پس رسول خدا (ص) ميان اين زن و شوهر ملاعنه كرد بعد از آن كه لعان تمام شد رسول خدا (ص) ميان آن دو تفرقه افكند، و حكم كرد كه فرزند از آن زن باشد، در حالى كه پدر معينى نداشته باشد، ولى مردم هم فرزند او را به بدى نسبت ندهند.

آن گاه فرمود:" اگر چنين و چنان بياورد براى شوهرش آورده، و اگر چنين و چنان بياورد براى كسى آورده كه درباره اش اين حرفها زدند" «1».

احتمال دارد به صورت استفهام فرموده باشد يعنى حكم خدا چنين است آيا به رسم جاهليت عمل كنيم كه قيافه شناس بگويد اگر چنين و

چنان است از شوهر اوست و گرنه از ديگران؟.

مؤلف: اين روايت را در الدر المنثور از عده اى از ارباب جوامع از ابن عباس روايت كرده است «2».

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 128.

(2) الدر المنثور، ج 5، ص 21. صفحه ى 126

ترجمه آيات همانا آن گروه منافقان كه به شما مسلمين بهتان بستند مى پنداريد ضررى به آبروى شما مى رسد بلكه خير و ثواب نيز خواهيد يافت و هر يك از آنها به عقاب اعمال خود خواهند رسيد و آن كس از منافقان كه رأس و منشا اين بهتان بزرگ گشت هم او به عذابى سخت معذب خواهد شد (11).

آيا سزاوار اين نبود كه شما مؤمنان زن و مردتان چون از منافقان چنين بهتان و دروغها شنيديد حسن ظنتان درباره يكديگر بيشتر شده و گوييد اين دروغى است آشكار؟! (12).

چرا منافقان بر ادعاى خود چهار شاهد اقامه نكردند پس در حالى كه شاهد نياوردند البته نزد خدا مردمى دروغگويند (13).

و اگر فضل و رحمت خدا در دنيا و عقبى شامل حال شما مؤمنان نبود به مجرد خوض در اين گونه سخنان به شما عذاب سخت مى رسيد (14).

زيرا شما آن سخنان منافقان را از زبان يكديگر تلقى كرده و حرفى بر زبان مى گوييد كه علم به آن نداريد و اين كار را سهل و كوچك مى پنداريد در صورتى كه نزد خدا بسيار بزرگ است (15).

چرا به محض شنيدن اين سخن نگفتيد كه هرگز ما را تكلم به اين روا نيست؟ خداوندا منزهى تو، اين بهتان بزرگ و تهمت محض است (16).

خدا به شما مؤمنان موعظه مى كند و زنهار ديگر اگر اهل ايمانيد گرد اين سخن نگرديد (17).

و خدا

آيات خود را براى شما بيان فرمود كه او به حقايق امور و سراير خلق دانا و به مصالح بندگان و نظام عالم آگاه است (18).

آنان كه دوست مى دارند كه در ميان اهل ايمان كار منكرى را اشاعه و شهرت دهند آنها را در دنيا و آخرت عذاب دردناك خواهد بود و خدا مى داند و شما نمى دانيد (19).

و اگر فضل و رحمت خدا و رأفت و مهربانى او شامل حال شما مؤمنان نبود در عقابتان عجله مى كرد ولى او رؤوف و رحيم است (20). ______________________________________________________ صفحه ى 127

اى كسانى كه به خدا ايمان آورده ايد مبادا پيروى شيطان كنيد كه هر كس قدم به قدم از پى شيطان رفت او به كار زشت و منكرش واداشت و اگر فضل و رحمت خدا نبود احدى از شما پاك و پاكيزه نمى شد و ليكن خدا هر كس را مى خواهد منزه و پاك مى كند كه خدا شنوا و دانا است (21).

و نبايد صاحبان ثروت و نعمت درباره خويشاوندان خود و مسكينان و مهاجران راه خدا از بخشش و انفاق كوتاهى كنند بايد مؤمنان هميشه بلند همت بوده و نسبت به خلق عفو و گذشت پيشه كنند و از بديها درگذرند آيا دوست نمى داريد كه خدا هم در حق شما مغفرت و احسان كند كه خدا بسيار آمرزنده و مهربان است (22).

كسانى كه به زنان با ايمان عفيف بى خبر از كار بد، تهمت بستند محققا در دنيا و آخرت ملعون شدند و هم آنان به عذاب سخت معذب خواهند شد (23).

بترسيد از روزى كه زبان و دست و پاى ايشان بر اعمال آنها گواهى دهد (24).

كه در آن روز خدا

حساب و كيفر آنها را تمام و كامل خواهد پرداخت (25).

زنان بد كار و ناپاك شايسته مردانى بدين صفتند و مردان زشتكار ناپاك شايسته زنانى بدين صفتند و بالعكس زنانى پاكيزه و نيكو لايق مردانى چنين و مردانى پاكيزه و نيكو لايق زنانى به همين گونه اند و اين پاكيزگان از سخنان بهتان كه ناپاكان درباره شان مى گويند منزهند و از خدا به ايشان آمرزش مى رسد و رزق آنها نيكو است (26).

بيان آيات [بيان آيات مربوط به داستان افك

اين آيات به داستان افك اشاره مى كند، كه اهل سنت آن را مربوط به عايشه ام المؤمنين دانسته اند، ولى شيعه آن را درباره ماريه قبطيه مادر ابراهيم معتقد است، همان ماريه كه" مقوقس" پادشاه مصر او را به عنوان هديه براى رسول خدا (ص) فرستاد، و هر دو حديث- چه آن حديثى كه از سنى ها است و چه آن حديثى كه از شيعه ها رسيده- خالى از اشكال نيست، كه هم خودش و هم اشكالش در بحث روايتى خواهد آمد- ان شاء اللَّه تعالى.

پس بهتر اين است كه به بحث پيرامون متن آيات پرداخته و به كلى فعلا از روايات صرف نظر كنيم، ولى در عين حال اين نكته را بايد مسلم بدانيم كه افك مورد بحث مربوط به يكى از خانواده هاى رسول خدا (ص) بوده، حال يا همسرش و يا كنيز ام ولدش كه شايد همين نكته هم به طور اشاره از جمله" وَ تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ" ______________________________________________________ صفحه ى 128

استفاده شود و همچنين از آيات اين داستان كه مى رساند مطلب در ميان مسلمانان شهرت يافت، و سر و صدا به راه انداخت و اشارات

ديگرى كه در آيات هست اين معنا فهميده مى شود.

و از آيات بر مى آيد كه به بعضى از خانواده رسول خدا (ص) نسبت فحشاء دادند و نسبت دهندگان چند نفر بوده و داستان را در ميان مردم منتشر كرده و دست به دست گردانده اند، و نيز به دست مى آيد كه بعضى از منافقين يا بيماردلان در اشاعه اين داستان كمك كرده اند، چون به طور كلى اشاعه فحشاء در ميان مؤمنين را دوست مى داشتند، و لذا خدا اين آيات را نازل كرده، و از رسول خدا (ص) دفاع فرمود.

" إِنَّ الَّذِينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ ..."

كلمه" افك"- به طورى كه راغب گفته- به معناى مطلق دروغ است، و معنايش در اصل، هر چيزى است كه از وجهه اصلى اش منحرف شود، وجهه اى كه بايد داراى آن باشد، مانند اعتقاد منحرف از حق به سوى باطل و عمل منحرف از صحت و پسنديدگى به سوى قباحت و زشتى، و كلام بر گشته از صدق به سوى كذب و در كلام خداى تعالى در همه اين معانى و موارد استعمال شده «1».

و نيز راغب مى گويد: كلمه" عصبه" به معناى جماعت دست به دست هم داده و متعصب است «2». و بعضى «3» ديگر گفته اند: در عدد ده تا چهل استعمال مى شود.

خطاب در آيه شريفه و آيات بعدى اش به مؤمنين است، آن مؤمنينى كه ظاهر ايمان را دارند، چه اينكه واقعا هم ايمان داشته اند، يا منافق بوده اند و در دل مرض داشته اند، و اما قول بعضى «4» از مفسرين كه گفته اند مخاطب به چهار خطاب اول، و يا تنها مخاطب به خطاب دوم و سوم و چهارم رسول خدا (ص) و

آن زن و مرد متهم است صحيح نيست، زيرا مستلزم تفكيك ميان خطابهايى است كه در ده آيه اول از آيات مورد بحث قرار دارند، چون بيشتر خطابهاى مذكور كه بيست و چند خطاب است متوجه عموم مؤمنين است، و با اين حال بدون شك معنا ندارد چهار و يا سه خطاب اول آن، متوجه افراد معينى باشد.

بدتر از اين حرف سخن بعضى «5» ديگر است كه گفته اند: خطابهاى چهارگانه و يا

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" افك".

(2) مفردات راغب، ماده" عصب".

(3) روح المعانى، ج 18، ص 114.

(4) روح المعانى، ج 18، ص 115.

(5) مجمع البيان، ج 7، ص 131 به نقل از حسن. ______________________________________________________ صفحه ى 129

سه گانه اى كه گفته شد، به مؤمنينى است كه از اين پيش آمد متاثر شده بودند، چون علاوه بر اينكه همان اشكال تفكيك در سياق لازم مى آيد، گزاف گويى نيز هست، (چون نه وجهى برايش متصور است و نه دليلى بر آن هست).

و معناى آيه اين است كه كسانى كه اين دروغ را تراشيدند- لام در كلمه" الافك" لام عهد است- جماعت معدودى از شما هستند، كه با هم تبانى و ارتباط دارند. و اين تعبير خود اشاره است به اينكه در اين تهمت توطئه اى در كار بوده، مبنى بر اينكه اين دروغ را بتراشند، و آن را اشاعه هم بدهند، تا قداست و نزاهت رسول خدا (ص) را لكه دار ساخته، و او را در ميان مردم رسوا سازند.

پس معلوم شد كه جمله مذكور فايده اى را افاده مى كند و آن طور كه بعضى «1» پنداشته و گفته اند از باب تسليت رسول خدا (ص)، و يا تسليت آن جناب و مؤمنين متاثر از

اين پيشامد نيست، چون سياق با تسليت سازگار نيست.

[شناخته و رسوا شدن عناصر فاسد، براى مجتمع صالح و اسلامى خير است (لا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ ...)]

" لا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ"- مقتضاى اينكه گفتيم خطاب متوجه عموم مؤمنين است، و مراد از آن نفى شريت و اثبات خيريت اين پيشامد است، اين است كه يكى از سعادتهاى مجتمع صالح اين است كه اهل ضلالت و فساد در آن مجتمع شناخته شوند، تا جامعه نسبت به وضع آنها بصيرت پيدا كند، و براى اصلاح اين اعضاى فاسده دست به اقدام زند، مخصوصا در مجتمع دينى كه سر و كارش با وحى آسمانى است، و در هر پيشامدى وحيى بر آنان نازل مى شود، و ايشان را موعظه و تذكر مى دهد كه چگونه از اين پيشامد استفاده كنند، و ديگر نسبت به امور خود سهل انگارى و غفلت روا ندارند، بلكه در امر دين خود و هر مهم ديگر زندگيشان احتياط كنند.

دليل بر اين معنا، جمله" لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ" است، چون اثم عبارت است از آثار سويى كه بعد از گناه براى آدمى باقى مى ماند، پس ظاهر جمله اين است كه آنهايى كه اين تهمت را زده بودند به آثار سوء عملشان شناخته مى شوند، و از ديگران متمايز مى گردند و در نتيجه به جاى اينكه رسول خدا (ص) را رسوا كنند خود مفتضح مى شوند.

و اما قول مفسرى «2» كه گفته: مراد از" خير بودن اين پيشامد براى متهمين"، اين است كه خدا به خاطر اين تهمت اجرشان مى دهد، هم چنان كه مرتكبين آن را رسوا مى كند، در

_______________

(1 و 2) روح المعانى، ج

18، ص 115. ______________________________________________________ صفحه ى 130

صورتى درست است كه خطاب در آيه متوجه خصوص متهمين باشد، و خواننده محترم در نظر دارد كه گفتيم چنين نيست." وَ الَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذابٌ عَظِيمٌ" مفسرين «1» كلمه" كبره" را به معناى معظم تهمت معنا كرده اند، و ضمير آن را به تهمت بر گردانده و گفته اند: معنايش اين است: كسى كه معظم اين افك و مسئوليت بيشتر آن را گردن گرفته باشد و از ميان تهمت زنندگان از همه بيشتر آن را در ميان مردم اشاعه داده باشد عذابى عظيم خواهد داشت.

[توبيخ كسانى كه وقتى اتهام دروغ (افك) را شنيدند آن را رد و تكذيب نكردند و بدون تحقيق و علم آن را شايع ساختند]

" لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ مُبِينٌ" اين آيه توبيخ كسانى است كه وقتى داستان افك را شنيدند آن را رد ننمودند، و متهمين را اجل از چنين اتهامى ندانسته و نگفتند كه اين صرفا افترايى است آشكار.

جمله" ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ" از باب به كار بردن اسم ظاهر در جاى ضمير است، و اصل آن" و لو لا ظننتم بانفسكم" بوده و اگر اينطور نفرمود و آن طور فرمود براى اين بود كه بر علت حكم دلالت كند و بفهماند كه صفت ايمان طبعا مؤمن را از فحشاء و منكرات عملى و زبانى رادع و مانع است پس كسى كه متصف به ايمان است بايد به افراد ديگرى كه چون او متصف به ايمان هستند ظن خير داشته باشد، و درباره آنان بدون علم سخنى نگويد، زيرا همه اهل ايمان همچون

شخص واحدى هستند كه متصف به ايمان و لوازم و آثار آن است.

بنا بر اين، معناى آيه چنين مى شود كه چرا وقتى افك را شنيديد به جاى اينكه نسبت به مؤمنين متهم، حسن ظن داشته باشيد، به تراشنده افك، حسن ظن پيدا كرديد و بدون علم در باره اهل ايمان سخنى گفتيد؟.

و اينكه فرمود:" قالُوا هذا إِفْكٌ مُبِينٌ" معنايش اين است كه شما مؤمنين و مؤمنات كه شنونده افك بوديد نگفتيد كه اين مطلب افك و دروغى است آشكار، با اينكه بر حسب قاعده دينى خبرى كه مخبر آن علمى بدان ندارد، و ادعايى كه مدعى آن شاهدى بر آن ندارد، محكوم به كذب است، چه اينكه در واقع هم دروغ باشد، يا آنكه در واقع راست باشد، دليل بر اين معنايى كه ما كرديم جمله" فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَداءِ فَأُولئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكاذِبُونَ" است، كه _______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 131. ______________________________________________________ صفحه ى 131

مى فرمايد: وقتى مدعى، شاهد نياورد، نزد خدا- شرعا- محكوم است به دروغگويى.

" لَوْ لا جاؤُ عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَداءِ فَأُولئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكاذِبُونَ" يعنى اگر در آنچه مى گويند و نسبت مى دهند راستگو باشند، بايد بر گفته خود شاهد بياورند و شهود چهارگانه را كه گفتيم شهود در زنا هستند حاضر سازند، پس وقتى شاهد نياورند شرعا محكومند به كذب، براى اينكه ادعاى بدون شاهد كذب است و افك.

" وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِيما أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذابٌ عَظِيمٌ"" افاضه" در حديث به معناى سر و صدا راه انداختن و تعقيب كردن يك داستان است و اينكه فرمود:"

اگر فضل خدا نبود ..." عطف است بر جمله" لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ..." و در جمله مورد بحث بار ديگر به مؤمنين حمله شده است و اگر فضل و رحمت خدا را مقيد به دنيا و آخرت كرده براى اين بوده كه دلالت كند بر اينكه عذابى كه در ذيل آيه مى آيد عذاب دنيا و آخرت (هر دو) است.

و معناى آيه اين است كه اگر فضل و رحمت خدا در دنيا و آخرت متوجه شما نمى شد، به خاطر اين خوض و تعقيبى كه درباره داستان افك كرديد، عذاب عظيمى در دنيا و آخرت به شما مى رسيد.

" إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْواهِكُمْ ما لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ ..."

ظرف" اذ" متعلق به جمله" افضتم" است. و تلقى قول، به معناى گرفتن و پذيرفتن سخنى است كه به انسان القاء مى كنند و اگر تلقى را مقيد به السنة كرد، براى اين بود كه دلالت كند بر اينكه داستان افك صرف انتقال سخنى از زبانى به زبانى ديگر است، بدون اينكه درباره آن سخن، تدبر و تحقيقى به عمل آورند.

و بنا بر اين، اينكه فرمود:" وَ تَقُولُونَ بِأَفْواهِكُمْ ما لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ" از قبيل عطف تفسيرى است كه همان تلقى را تفسير مى كند. و باز اگر گفتن را مقيد به دهانها كرد براى اشاره به اين بود كه قول عبارت است از گفتن بدون تحقيق و تبين قلبى، كه جز دهانها ظرف و موطنى ندارد و از فكر و انديشه و تحقيق سر چشمه نگرفته است.

و معناى آيه اين است كه شما بدون اينكه درباره آنچه شنيده ايد تحقيقى كنيد، و علمى به دست آوريد، آن را

پذيرفتيد و در آن خوض كرده دهان به دهان گردانيديد و منتشر ساختيد.

و اينكه فرمود:" وَ تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ" معنايش اين است كه شما اين ______________________________________________________ صفحه ى 132

رفتار خود را كارى ساده پنداشتيد و حال آنكه نزد خدا كار بس عظيمى است، چون بهتان و افتراء است علاوه بر اين بهتان به پيغمبر خدا (ص) است، چون شيوع افك در باره آن جناب در ميان مردم باعث مى شود كه آن حضرت در جامعه رسوا گشته و امر دعوت دينى اش تباه شود.

" وَ لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ ما يَكُونُ لَنا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهذا، سُبْحانَكَ هذا بُهْتانٌ عَظِيمٌ" اين آيه عطف است بر آيه" لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ..." و در آن براى با رسوم به مؤمنين حمله شده، و ايشان را توبيخ مى فرمايد كه چرا چنين نگفتيد؟ و كلمه" سبحانك" در اين ميان، كلمه اى است معترضه، و اين از ادب قرآن كريم است كه هر جا مى خواهد كسى را منزه از عيب معرفى كند، براى رعايت ادب نخست خدا را منزه مى كند.

كلمه" بهتان" به معناى افتراء است، و اگر آن را بهتان ناميده اند، چون شخص مورد افتراء را مبهوت مى كند كه يا للعجب من كى چنين حرفى را زده و يا چنين كارى را كرده ام؟ و اگر آن را بهتانى عظيم خوانده، بدين جهت بوده كه تهمت مربوط به ناموس، آن هم ناموس متعلق به رسول خدا (ص) بوده. و بهتان بودنش بدين سبب بوده كه اخبارى بدون علم و ادعايى بدون شاهد بوده، آن شاهدى كه شرحش در ذيل جمله" فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَداءِ فَأُولئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكاذِبُونَ" گذشت.

و معناى آيه روشن است.

" يَعِظُكُمُ اللَّهُ أَنْ تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَداً ... وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ" اين دو آيه اندرز مى دهد كه تا ابد چنين عملى را تكرار نكنند. و معناى دو آيه روشن است.

" إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا ..."

اگر اين آيه با آيات راجع به افك نازل شده باشد و متصل به آنها باشد و مربوط به نسبت زنا به مردم دادن و شاهد نياوردن باشد، قهرا مضمونش تهديد تهمت زنندگان است، چون افك از مصاديق فاحشه است، و اشاعه آن در ميان مؤمنين به خاطر اين بوده كه دوست مى داشتند عمل زشت و هر فاحشه اى در بين مؤمنين شيوع يابد.

پس مقصود از" فاحشه" مطلق فحشاء است، چون زنا و قذف و امثال آن، و دوست داشتن اينكه فحشاء و قذف در ميان مؤمنين شيوع پيدا كند، خود مستوجب عذاب اليم در دنيا و آخرت براى دوست دارنده است.

و بنا بر اين، ديگر علت ندارد كه ما عذاب در دنيا را حمل بر حد كنيم، چون دوست داشتن شيوع گناه در ميان مؤمنين حد نمى آورد، بله اگر لام در" الفاحشة" را براى عهد بدانيم، و مراد از فاحشه را هم قذف تنها بگيريم، و حب شيوع را كنايه از قصد شيوع و خوض و ______________________________________________________ صفحه ى 133

دهن به دهن گرداندن قذف بدانيم، در آن صورت ممكن است عذاب را حمل بر حد كرد. ولى سياق با آن نمى سازد.

علاوه بر اين قذف به مجرد ارتكاب حد مى آورد، و جهت ندارد كه ما آن را مقيد به قصد شيوع كنيم، و نكته اى هم كه موجب اين كار باشد در بين نيست.

"

وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ"- اين جمله تاكيد و بزرگ داشت عملى است كه موجب سخط و عذاب خدا است، هر چند مردم از بزرگى آن بى خبر باشند.

" وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ" اين جمله تكرار همان امتنانى است كه قبلا هم يادآور شده بود، و معنايش روشن است.

" يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ وَ مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ" تفسير اين آيه در ذيل آيه 208 از سوره بقره در جلد دوم اين كتاب گذشت.

[اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هيچيك از شما هرگز پاك و تزكيه نمى شد]

" وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً ..."

در اين آيه باز هم به ياد آورى امتنان به فضل و رحمت بازگشت شده و اين اهتمام خود مؤيد اين احتمال است كه افك مورد بحث در آيه مربوط به رسول خدا (ص) بوده، و اهتمام به خاطر احترامى است كه آن جناب نزد خداى سبحان داشته است.

در اين آيه كه براى بار سوم امتنان به فضل و رحمت يادآورى مى شود، جواب لو لا را آورده، و فرموده اگر فضل و رحمت خدا به شما نبود هيچ يك از شما ابدا تزكيه و پاك نمى شد و اين معنايى است كه عقل هم بر آن دلالت دارد، چون افاضه كننده خير و سعادت تنها خداى سبحان است، و تعليم قرآنى نيز آن را افاده مى كند، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:

" بِيَدِكَ الْخَيْرُ «1»- خير تنها به دست تو است" و نيز فرموده:" ما أَصابَكَ مِنْ

حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ «2»- آنچه خير به تو مى رسد از خدا است".

و اينكه فرموده:" وَ لكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ" اعراض از مطالب قبلى است، و حاصلش اين است كه خداى تعالى هر كه را بخواهد تزكيه مى كند. پس امر منوط به مشيت او است، و مشيت او تنها به تزكيه كسى تعلق مى گيرد كه استعداد آن را داشته، و به زبان استعداد آن را درخواست كند، كه جمله" وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ" اشاره به همين درخواست به _______________

(1) سوره آل عمران، آيه 26.

(2) سوره نساء، آيه 79. ______________________________________________________ صفحه ى 134

زبان استعداد است، يعنى، خدا شنواى خواسته كسى است كه تزكيه را به زبان استعداد درخواست كند، و دانا به حال كسى است كه استعداد تزكيه را دارد.

" وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبى وَ الْمَساكِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ..."

كلمه" ايتلاء" به معناى تقصير و ترك و سوگند است، و هر سه معنا با هم تناسب دارند، و معناى آيه اين است كه صاحبان فضل و سعه يعنى توانگران از شما نبايد در دادن اموال خود به خويشاوندان و مساكين و مهاجرين در راه خدا كوتاهى كنند. و يا معنايش اين است كه توانگران چنين كارى را ترك نكنند و يا اين است كه توانگران هيچ وقت سوگند نخورند كه ديگر به نامبردگان چيزى نمى دهيم،" و ليعفوا عنهم و ليصفحوا- اگر هم از نامبردگان عمل ناملايمى ديدند صرف نظر كنند، و ببخشايند". آن گاه توانگران را تحريك نموده و مى فرمايد:" أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ- مگر دوست

نمى داريد كه خدا هم بر شما ببخشايد؟ و خدا آمرزنده و مهربان است".

در اين آيه بنا به فرضى كه با آيات افك نازل شده و متصل به آنها باشد، دلالت بر اين معنا است كه يكى از مؤمنين تصميم گرفته بوده كه احسان هميشه خود را از كسانى كه مرتكب افك شده اند قطع كند، و خداى تعالى او را از اين عمل نهى كرده، و سفارش اكيد فرموده كه هم چنان احسان خود را ادامه دهد، كه باز هم بيانى در اين باره خواهد آمد.

[كسانى كه زنان مؤمنه محصنه را متهم به زنا مى كنند در دنيا و آخرت لعنت شده و عذابى عظيم دارند]

" إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ" اينكه از مؤمنات سه صفت را بر شمرده، به منظور دلالت بر عظمت معصيت بوده، چون صفت شوهر داشتن و عفت و غفلت و ايمان هر يك سبب تامى هستند براى اينكه نسبت زنا را ظلم، و نسبت دهنده را ظالم و متهم بى گناه را مظلوم جلوه دهند، تا چه رسد به اينكه همه آن صفات با هم جمع باشند، يعنى زن متهم به زنا، هم شوهردار باشد، هم عفيف، هم با ايمان، و هم غافل از چنين نسبت كه در اين صورت نسبت زنا به او دادن ظلمى بزرگتر، و گناهى عظيم تر خواهد بود، و كيفرش لعنت در دنيا و آخرت، و عذاب عظيم خواهد بود، ولى اين آيه شريفه هر چند كه در جمله آيات افك نازل شده باشد مضمونش عام است، و تنها مربوط به خصوص داستان افك به خانواده رسالت نيست،

هر چند كه سبب نزولش آن داستان باشد.

" يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَيْدِيهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ".

ظرف" يوم" متعلق است به عذاب عظيم در آيه قبل. ______________________________________________________ صفحه ى 135

و مراد از جمله" بِما كانُوا يَعْمَلُونَ" به مقتضاى اطلاقى كه دارد مطلق اعمال زشت است،- هم چنان كه ديگران هم گفته اند- نه خصوص نسبت هاى زشت و ناروا تا شهادت زبان و دست و پا شهادت به عمل رمى و نسبت ناروا باشد پس مقصود از شهادت، شهادت اعضاى بدن بر گناهان و همه معاصى است، البته هر عضوى به آن گناهى شهادت مى دهد كه مناسب با خود او است، پس گناه اگر از سنخ گفتار باشد، مانند قذف (نسبت زنا دادن)، دروغ، غيبت و امثال آن روز قيامت زبانها به آن شهادت مى دهند، و هر چه از قبيل افعال باشد، همچون سرقت و راه رفتن براى سخن چينى و سعايت و امثال آن، بقيه اعضاء بدان گواهى مى دهند و چون بيشتر گناهان به وسيله دست و پا انجام مى شود از اين رو آن دو را نام برده.

و در حقيقت شاهد بر هر عملى خود آن عضوى است كه عمل از او سرزده هم چنان كه آيه" شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ أَبْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ" «1» و آيه" إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا" «2» و آيه" الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى أَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنا أَيْدِيهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ" «3» نيز به اين معنا اشاره دارند، و به زودى بحث جداگانه اى درباره شهادت اعضاء در روز قيامت در تفسير سوره" حم سجده" ان شاء اللَّه تعالى خواهد

آمد.

[معناى اينكه فرمود در آخرت مى دانند كه خدا حق مبين است

" يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ، وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ" مراد از" دين" جزاء است، هم چنان كه در جمله" مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ" «4» نيز به همين معنا است، و كلمه" يوفيه" به معناى اداء و پرداختن چيزى است به تمام و كمال. و معناى اين آيه است كه در روز قيامت خداوند پاداش و كيفر حق آنان را به تمام و كمال مى دهد، و آن وقت مى فهمند كه خدا حق مبين است.

اين از نظر اتصال آيه به ما قبل، و وقوعش در سياق آيات قبلى بود، و اگر نه از نظر اينكه خودش آيه اى است مستقل، ممكن است بگوييم: مراد از" دين"، آن معنايى است كه مرادف با كلمه" ملت و كيش" است، يعنى سنت زندگى كه در اين صورت آيه شريفه در

_______________

(1) گوش و چشم و پوستشان عليه ايشان شهادت مى دهند به آنچه مى كردند. سوره حم سجده، آيه 20.

(2) گوش و چشم و قلب و همه اينها مسئول آن بوده اند، سوره اسرى، آيه 36.

(3) امروز مهر بر زبانها مى زنيم (چون احتياج نداريم كه زبان آنان اقرار كند) بلكه دستشان با ما حرف مى زند، و پاهاشان گواهى مى دهد به آنچه كه كسب مى كردند. سوره يس، آيه 65.

(4) سوره حمد، آيه 4. ______________________________________________________ صفحه ى 136

مقام بيان معنايى عالى خواهد بود، و آن اين است كه روز قيامت حقايق براى بشر ظهور پيدا مى كند، و اين معنا با جمله" وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ" سازگارتر است.

اين آيه از غرر و آيات برجسته قرآنى است، كه معرفت خداى را تفسير مى كند،

چون جمله" وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ" خبر مى دهد كه حق به هيچ وجه از وجوه و به هيچ تقديرى از تقادير، سترت و خفاء ندارد و بديهى ترين بديهيات است كه جهل به آن تعلق نمى گيرد، ولى بسيار مى شود كه يك امر بديهى مورد غفلت قرار مى گيرد، پس علم به خداى تعالى معنايش دانستن امرى مجهول نيست، بلكه معنايش ارتفاع غفلت از درك او است، كه بسا از اين ارتفاع غفلت به علم و معرفت تعبير مى شود، و مى گويند فلانى معرفت به خدا دارد و خداشناس است كه معناى واقعى اش اين است كه فلانى از خدا غافل نيست، و همين معنايى است كه روز قيامت براى همه دست مى دهد، و مى فهمند كه خدا حق مبين و آشكار است، (چون در قيامت ديگر عواملى براى غفلت نيست).

و به مثل اين معنا، آيه" لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ" «1» اشاره مى فرمايد.

" الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ ..."

اينكه در ذيل اين آيه فرموده:" أُولئِكَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا يَقُولُونَ" دليل است بر اينكه مراد از" خبيثات و خبيثين" و" طيبات و طيبين"، مردان و زنان متصف به خباثت و طهارتند.

بنا بر اين، آيه متمم آيات افك و متصل به آنها و در سياق مشارك با آنها است. و اين آيه عام است، و از جهت الفاظ هيچ مخصصى ندارد.

پس مراد از طيب و طهارتى كه باعث مى شود از آنچه مردم درباره ايشان مى گويند مبراء باشند، به طورى كه از آيات سابق فهميده مى شود همان معنايى است كه اتصاف به ايمان و احصان مقتضى آن است.

پس مؤمنين و مؤمنات با احصان، طيبين و طيباتند، و هر يك مختص به ديگرى است، و ايشان به حكم ايمان و احصان شرعا از نسبت هاى ناروايى كه شاهدى بر آن اقامه نشود مبرا هستند، و از جهت ايمانى كه دارند محكوم به مغفرتند، هم چنان كه فرموده:" وَ آمِنُوا بِهِ يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ" «2» و نيز به همان جهت رزق كريمى _______________

(1) تو از اين معنا در غفلت بودى، ما پرده غفلتت را بر داشتيم، اينك امروز تيز مى بينى. سوره ق، آيه 22.

(2) و ايمان آورديد تا از گناهانتان ببخشايد. سوره احقاف، آيه 31. ______________________________________________________ صفحه ى 137

خواهند داشت. و آن رزق كريم همان حيات طيب در دنيا و آخرت، و اجر نيكوى آخرت است، كه در آيه" مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ" «1» بدان نويد داده است.

و مراد از خبيث در خبيثين و خبيثات كه غير از مؤمنين هستند اين است كه حالتى پليد دارند، و به خاطر كفر وضعى ناخوشايند به خود مى گيرند. و اگر زنان خبيث را به مردان خبيث، و مردان خبيث را به زنان خبيث اختصاص داده، به خاطر هم جنسى و هم سنخى است، و در نتيجه اينگونه افراد از تلبس به فحشاء مبراء نيستند،- البته صرف اين اختصاص، حكم به تلبس و اتصاف نيست-.

پس از آنچه گذشت چند نكته روشن گرديد:

اول اينكه: آيه شريفه از نظر لفظ عام است و مؤمنين را براى هميشه به پاكى توصيف مى كند، هر چند كه سبب نزولش موردى خاص باشد.

دوم اينكه: دلالت دارد بر اينكه مؤمنين

شرعا محكوم به براءتند از آنچه كه به ايشان نسبت بدهند و اقامه بينه نكنند.

سوم اينكه: دلالت دارد بر اينكه مؤمنين همه محكوم به مغفرت و رزق كريمند. و همه اينها البته حكم ظاهرى است، ظاهر حال مؤمنين چنين، و ظاهر حال كفار بر خلاف اين است، چون مؤمنين نزد خدا محترمند.

بحث روايتى [روايتى مفصل از" الدر المنثور" در باره نزول آيات مربوط به افك در باره عائشه

در الدر المنثور است كه عبد الرزاق، احمد، بخارى، عبد بن حميد، مسلم، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم، ابن مردويه و بيهقى (در كتاب شعب) همگى از عايشه روايت كرده اند كه گفت: رسول خدا (ص) همواره وقتى مى خواست به سفرى برود در ميان همسرانش قرعه مى انداخت، و قرعه به نام هر كس بيرون مى شد او را با خود به سفر مى برد.

در سفرى در ميان ما قرعه انداخت، قرعه به نام من در آمد. و من با رسول خدا (ص) به سفر رفتم، و سفر سفر جنگ بود. و اين در هنگامى بود كه دستور حجاب نازل شده _______________

(1) هر كه از زن و مرد عمل صالح كند در حالى كه مؤمن باشد، ما ايشان را به حياتى طيب زنده نموده، اجرشان را بهتر از آنچه مى كردند مى دهيم. سوره نحل، آيه 97. ______________________________________________________ صفحه ى 138

بود، و مرا به همين جهت همواره در هودجى سوار مى كردند، و در همان هودج نيز منزل مى كردم. هم چنان مى رفتيم تا رسول خدا (ص) از جنگ فارغ شد و برگشت.

همين كه نزديكيهاى مدينه رسيديم، شبى منادى نداى كوچ داد كه سوار شويد. من برخاستم و از لشگرگاه گذشتم، تا قضاى حاجت

كنم. بعد از قضاى حاجت به محل رحل خود برگشتم. پس ناگاه متوجه شدم كه گلوبندم كه از مهره هاى يمانى بود پاره شده و افتاده، به دنبال آن مى گشتم و جستجوى گلوبند باعث شد كه درنگ كنم و مامورين هودج من هودجم را بلند كرده بالاى شتر من گذاشتند، به خيال اينكه من در هودجم، (خواهى گفت چطور بودن و نبودن يك زن در هودج را نمى فهميدند؟ جواب اين است كه در آن ايام زنها خيلى كم گوشت و سبك بودند، چون غذايشان قوت لا يموت بود)، لذا مامورين از سبكى هودج تعجب نكردند، علاوه بر اين من زنى نورس بودم به هر حال شتر را هى كردند و رفتند. و من در اين ميان گلوبندم را پيدا كردم اما من وقتى گلوبندم را يافتم كه كاروان رفته بود. من خود را به محل كاروان، و آن محلى كه خودم منزل كرده بودم رسانيده قدرى ايستادم، شايد به جستجوى من برگردند، ولى همين طور كه نشسته بودم خوابم برد.

از سوى ديگر صفوان بن معطل سلمى ذكرانى كه مامور بود از عقب لشكر حركت كند هنگام صبح بدانجا كه من خوابيده بودم رسيد و از دور شبح انسانى ديد، نزديك آمد و مرا شناخت، چون قبل از دستور حجاب مرا ديده بود وقتى مرا شناخت استرجاع گفت و من به صداى او كه مى گفت:" إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ" بيدار شدم، و صورت خود را پوشاندم، به خدا سوگند كه غير از همين استرجاع ديگر حتى يك كلمه با من حرف نزد، و من نيز از او جز همان استرجاع را نشنيدم. پس شتر خود

را خوابانيد و من سوار شدم. سپس به راه افتاد تا به لشگرگاه رسيديم، و آن منزلى بود كنار نحر ظهيرة و اين قضيه باعث شد كه عده اى درباره من سخنانى بگويند و هلاك شوند.

و آن كسى كه اين تهمت را درست كرد عبد اللَّه بن ابى بن سلول بود. پس به مدينه آمديم و من از روزى كه وارد شديم تا مدت يك ماه مريض شدم مردم دنبال حرف تهمت زنندگان را گرفته بودند، و سر و صدا به راه افتاده بود، در حالى كه من از جريان به كلى بى خبر بودم. تنها چيزى كه مرا در آن ايام به شك مى انداخت اين بود كه من هيچ وقت به مثل آن ايامى كه مريض بودم از رسول خدا (ص) لطف نديدم. همواره بر من وارد مى شد و سلام مى كرد، و مى پرسيد چطورى؟ و اين مايه تعجب و شك من مى شد. ولى به شرى كه پيش آمده بود پى نمى بردم، تا بعد از آنكه نقاهت يافته از خانه بيرون آمدم، در ______________________________________________________ صفحه ى 139

حالى كه ام مسطح هم جهت رفع حاجت با من بيرون آمده بود تا به مناصع برود. و مناصع محل رفع حاجت بود، كه زنان جز در شبها از اين شب تا شب ديگر بدانجا نمى رفتند و اين قبل از رسم شدن مستراح در خانه ها بود، تا آن روز به رسم عرب قديم براى قضاى حاجت به گودالها مى رفتيم و از اينكه در خانه مستراح بسازيم ناراحت و متاذى بوديم.

پس من و ام مسطح از در خانه بيرون شده لباس خود را بلند كرديم كه بنشينيم، ام مسطح پايش به جامه اش

گير كرد و افتاد، و گفت: هلاك باد مسطح، من گفتم: اين چه حرف بدى بود كه زدى، به مردى كه در جنگ بدر شركت كرده بد مى گويى؟ گفت: اى خانم! مگر نشنيده اى كه چه حرفهايى مى زند؟ گفتم: نه، مگر چه مى گويد؟ آن گاه شروع كرد داستان اهل افك را نقل كردن كه از شنيدن آن مرضم بدتر شد.

و همين كه به خانه برگشتم رسول خدا (ص) به ديدنم آمد و بر من سلام كرد و پرسيد چطورى؟ گفتم: اجازه مى دهى به سراغ پدر و مادرم بروم؟- مى گويد: من از اين اجازه خواستن اين منظور را داشتم كه از پدر و مادرم داستان افك را بشنوم،- آن گاه مى گويد: رسول خدا (ص) به من اجازه داد. پس به خانه پدر و مادرم رفتم، و به مادرم گفتم: اى مادر مردم چه مى گويند؟ گفت: دخترم ناراحت مباش كمتر زنى زيبا پيدا مى شود كه نزد شوهرش محبوب باشد و با داشتن چند هوو حرفى دنبالش نزنند، گفتم:

سبحان اللَّه مردم اين طور مى گويند؟ پس گريه مرا گرفت و آن شب تا صبح گريستم و نتوانستم از اشكم خوددارى كنم و خواب به چشمم نيامد، تا صبح شد و من هنوز مى گريستم.

رسول خدا (ص) على بن ابى طالب و اسامة بن زيد را خواست و با ايشان درباره جدايى از همسرش گفتگو و مشورت كرد، اسامه چون از براءت خانواده او آگاهى داشت، و چون نسبت به خانواده او خيرخواه بود گفت: يا رسول اللَّه همسرت را داشته باش كه ما جز خير سابقه اى از ايشان نداريم، و اما على بن ابى طالب گفت: يا رسول اللَّه (ص) خدا

كه تو را در مضيقه نگذاشته و قحطى زن هم نيست علاوه بر اين از كنيز او اگر بپرسى تو را تصديق مى كند پس رسول خدا (ص) دستور داد بريرة بيايد، چون آمد حضرت پرسيد: اى بريرة آيا چيزى كه مايه شك و شبهه ات باشد از عايشه ديده اى؟ گفت: نه به آن خدايى كه تو را به حق مبعوث كرده من از او هيچ سابقه سويى ندارم، جز اينكه او جوان است، و خوابش سنگين، بارها شده كه براى خانه خمير مى كند و همان جا خوابش مى برد، تا آنكه حيوانات اهلى مى آيند و خمير را مى خورند. ______________________________________________________ صفحه ى 140

پس رسول خدا (ص) بر خاسته درباره عبد اللَّه بن ابى استعذار «1» نمود، و در منبر فرمود: اى گروه مسلمانان! كيست كه اگر من مردى را كه شرش به اهل بيت من رسيده كيفر كنم عذر مرا بفهمد و مرا ملامت نكند؟ چون به خدا سوگند من جز خير هيچ سابقه اى از همسرم ندارم و اين تهمت را درباره مردى زده ايد كه جز خير سابقه اى از او نيز ندارم، او هيچ وقت بدون من وارد خانه من نمى شد.

پس سعد بن معاذ انصارى برخاست و عرض كرد: من راحتت مى كنم، اگر از اوس باشد گردنش را مى زنم، و اگر از برادران ما يعنى بنى خزرج باشد هر امرى بفرمايى اطاعت مى كنم، سعد بن عباده كه رئيس خزرج بود و قبلا مردى صالح بود آن روز دچار حميت و تعصب شده، از جا برخاست و به سعد گفت: به خدا سوگند دروغ گفتى، و تو او را نمى كشى، و نمى توانى بكشى، پس از وى اسيد بن حضير پسر

عموى سعد برخاست و به سعد بن عباده گفت: تو دروغ مى گويى، چون مردى منافق هستى، و از منافقين دفاع مى كنى، پس دو قبيله اوس و خزرج از جاى برخاسته به هيجان آمدند، و تصميم گرفتند كه با هم بجنگند در همه اين احوال رسول خدا (ص) بر فراز منبر ايستاده بود، و مردم را مرتب آرام مى كرد، تا همه ساكت شدند و آن جناب هم سكوت كرد.

من آن روز مرتب گريه مى كردم و اشكم بند نمى آمد، و چشمم به خواب نرفت، پدر و مادرم نزدم آمدند، و ديدند كه دو شب و يك روز است كه كارم گريه شده، ترسيدند كه از گريه جگرم شكافته شود. هنگامى كه آن دو نشسته بودند و من همچنين گريه مى كردم، زنى از انصار اجازه خواست و وارد شد و او هم با گريه مرا كمك كرد، در اين بين ناگهان رسول خدا (ص) وارد شد و نشست و تا آن روز هرگز آن جناب نزد من نمى نشست، و به من همان حرفهايى را زد كه قبلا مى زد.

اين را هم بگويم كه يك ماه بود وحى بر آن جناب نازل نشده و درباره گرفتارى من از غيب دستورى نرسيده بود پس رسول خدا (ص) وقتى مى نشست تشهد خواند، و سپس فرمود: اما بعد، اى عايشه به من چنين و چنان رسيده، اگر تو از اين تهمت ها مبرى باشى كه خدا در براءت تو آيه قرآنى مى فرستد، و اگر گنهكار باشى بايد استغفار كنى و به خدا توبه ببرى، كه بنده خدا وقتى به گناه خود اعتراف كند، و آن گاه توبه نمايد، خدا توبه اش را مى پذيرد بعد از

آنكه سخنان رسول خدا (ص) تمام شد ناگهان اشكم خشك _______________

(1) استعذار يعنى كسى بگويد اگر فلانى را به سبب كار ناشايسته اش كيفر كنم چه كسى عذر و انگيزه مرا درك مى كند و مرا به خاطر كيفر دادن او نكوهش نمى كند. ______________________________________________________ صفحه ى 141

شد، و ديگر قطره اى اشك نيامد، من به پدرم گفتم پاسخ رسول خدا (ص) را بده گفت: به خدا سوگند نمى دانم چه بگويم به مادرم گفتم: جواب رسول خدا (ص) را بده گفت: به خدا سوگند نمى فهمم چه بگويم.

و خودم در حالى كه دخترى نورس بودم و قرآن زياد نمى دانستم، گفتم: من به خدا سوگند مى دانستم كه شما اين جريان را شنيده ايد، و در دلهايتان جاى گرفته، و آن را پذيرفته ايد، لذا اگر بگويم من برى و بى گناهم، و خدا مى داند كه برى از چنين تهمتى هستم، تصديقم نمى كنيد، و اگر اعتراف كنم، به كارى اعتراف كرده ام كه به خدا سوگند نكرده ام، ولى شما تصديقم نمى كنيد. و به خدا سوگند مثالى براى خودم و شما سراغ ندارم الا كلام پدر يوسف (ع) كه گفت:" فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ" آن گاه روى گردانيده در بسترم خوابيدم، در حالى كه از خود خاطر جمع بودم، و مى دانستم كه خدا مرا تبرئه مى كند، ولى احتمال نمى دادم كه درباره من وحيى بفرستد، كه تا قيامت بخوانند، چون خود را حقيرتر از آن مى دانستم كه خدا درباره ام آيه اى از قرآن بفرستد كه تلاوت شود، بلكه اميدوار بودم رسول خدا (ص) رؤيايى ببيند، و به اين وسيله تبرئه شوم.

سپس مى گويد: به خدا سوگند رسول خدا (ص) تصميم به برخاستن نگرفته بود، واحدى از

حضار هم از جاى خود برنخاسته بودند كه وحى بر او نازل شد، و همان حالت بيهوشى كه همواره در هنگام وحى به او دست مى داد دست داد و از شدت امر عرقى مانند دانه هاى مرواريد از او سرازير شد، با اينكه آن روز روز سردى بود. همين كه حالت وحى تمام شد به خود آمد، در حالى كه مى خنديد و اولين كلمه اى كه گفت اين بود كه: اى عايشه بشارت باد تو را كه خداوند تو را تبرئه كرد. مادرم گفت: برخيز و بنشين. گفتم به خدا بر نمى خيزم و جز خدا كسى را سپاس نمى گويم، آن گاه آيه" إِنَّ الَّذِينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ" و ده آيه بعد از آن را نازل فرمود.

و بعد از آنكه خداوند اين آيات را در براءتم نازل فرمود، ابو بكر كه همواره به مسطح بن اثاثه به خاطر فقر و خويشاونديش كمك مى كرد، گفت: به خدا سوگند ديگر من به مسطح هيچ كمكى نمى كنم، زيرا درباره دخترم عايشه چنين بلوايى به راه انداخت، خداى تعالى در رد او اين آيه را فرستاد:" وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبى وَ الْمَساكِينَ ... رَحِيمٌ" پس ابو بكر گفت: به خدا سوگند من دوست دارم كه خدا مرا بيامرزد، پس رفتار خود را درباره مسطح دوباره از سر گرفت، و به او انفاق كرد و گفت: به خدا تا ابد از انفاق به او دريغ نمى كنم. ______________________________________________________ صفحه ى 142

عايشه مى گويد: رسول خدا (ص) از زينت دختر جحش از وضع من پرسيد، و فرمود: اى زينت تو چه مى دانى و چه ديده اى؟ گفت يا رسول

اللَّه (ص) چشم و گوشم از اين جريان بى خبر است، و من جز خير از او چيزى نديده ام، با اينكه زينب از ميان همسران رسول خدا (ص) تنها كسى بود كه با من تكبر مى كرد و خداوند او را با ورع و تقوى عصمت داد، و خواهرش حمنه كه چنين تقوايى نداشت، و با او ستيز مى كرد، جزو اصحاب افك شد، و هلاك گشت «1».

مؤلف: اين روايت به طرقى ديگر نيز از عايشه، از عمر، ابن عباس، ابو هريره، ابو اليسر انصارى، ام رومان مادر عايشه، و ديگران نقل شده، و با اين روايت مقدارى اختلاف دارد.

و در آن آمده كه منظور از" الَّذِينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ" عبد اللَّه بن ابى بن سلول، و مسطح بن اثاثه (كه از اصحاب بدر و از سابقين اولين از مهاجرين است)، و حسان بن ثابت و حمنه خواهر زينب همسر رسول خدا (ص) بودند.

و نيز در آن آمده كه رسول خدا (ص) بعد از نزول آيات افك، ايشان را خواست، و بر آنان حد جارى ساخت، چيزى كه هست عبد اللَّه بن ابى را دو بار حد زد، براى اينكه كسى كه همسر رسول خدا (ص) را نسبت زنا بدهد دو حد دارد «2».

[موارد اشكال در اين روايت و روايات ديگرى كه از طرق عامه در اين باره نازل شده است

و در اين روايت كه با هم قريب المضمون مى باشند در جريان قصه از چند جهت اشكال است:

جهت اول اينكه: از خلال اين روايات برمى آيد كه رسول خدا (ص) درباره عايشه سوء ظن پيدا كرده بود، مثلا يك جاى روايات آمده كه حال آن جناب نسبت به

عايشه در ايام مرضش تغيير يافته بود، تا آيات تبرئه نازل شد، جاى ديگر آمده كه عايشه گفت: بحمد اللَّه نه به حمد تو، و در بعضى از روايات آمده كه رسول خدا (ص) به پدرش دستور داد برو و به عايشه بشارت بده، ابو بكر وقتى بشارت را داد گفت بحمد اللَّه نه به حمد صاحبت كه تو را فرستاده، و مقصودش رسول خدا (ص) بوده، و در جاى ديگر روايات آمده كه وقتى رسول خدا (ص) او را نصيحت مى كرد كه اگر واقعا اين كار را كرده اى توبه كن، زنى جلو در خانه نشسته بود، عايشه گفت از اين زن خجالت نمى كشى كه برود و شنيده هاى خود را بازگو كند؟ و معلوم است كه اين جور حرف زدن با رسول خدا (ص)،- كه منظور در همه آنها اهانت و اعتراض است-

_______________

(1) الدر المنثور، ج 5، ص 25.

(2) الدر المنثور، ج 5، ص 27 و 28. ______________________________________________________ صفحه ى 143

وقتى از عايشه سر مى زند كه رسول خدا (ص) را در امر خود دچار سوء ظن ببيند، علاوه بر اين در روايت عمر تصريح شده كه گفت: در قلب رسول خدا (ص) از آنچه مى گفتند سوء ظنى پيدا شده بود.

و كوتاه سخن اينكه دلالت عموم روايات بر سوء ظن رسول خدا (ص) نسبت به عايشه جاى هيچ حرفى نيست، و حال آنكه رسول خدا (ص) اجل از اين سوء ظن است و چطور نباشد؟ با اينكه خداى تعالى ساير مردم را از اين سوء ظن توبيخ نموده و فرمود:" چرا وقتى مؤمنين و مؤمنات اين را شنيدند حسن ظن به يكديگر از خود نشان ندادند، و

نگفتند كه اين افترايى است آشكار؟"، و وقتى حسن ظن به مؤمنين از لوازم ايمان باشد، رسول خدا (ص) سزاوارتر به آن است، و سزاوارتر از اجتناب از سوء ظن است كه خود يكى از گناهان مى باشد و مقام نبوت و عصمت الهى او با چنين گناهى نمى سازد.

علاوه بر اين قرآن كريم تصريح كرده به اينكه رسول خدا (ص) داراى حسن ظن به مؤمنين است و فرموده:" وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ، وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ، وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ" «1».

از اين هم كه بگذريم اصولا اگر بنا باشد گناهانى چون زنا در خانواده پيغمبر نيز راه پيدا كند، مايه تنفر دلها از او شده و دعوت او لغو مى گردد، و بر خدا لازم است كه خاندان او را از چنين گناهانى حفظ فرمايد، و اين حجت و دليل عقلى عفت زنان آن جناب را به حسب واقع ثابت مى كند، نه عفت ظاهرى را فقط، و با اينكه عقل همه ما اين معنا را درك مى كند، چطور رسول خدا (ص) آن را درك نكرده و نسبت به همسر خود دچار ترديد مى شود.

جهت دوم اينكه: آنچه از روايات بر مى آيد اين است كه داستان افك از روزى كه سازندگان آن آن را به راه انداختند، تا روزى كه به همين جرم تازيانه خوردند، بيش از يك ماه طول كشيده، و با اينكه حكم قذف در اسلام معلوم بوده، كه هر كس شخصى را قذف كند و

_______________

(1) از آنها كسانى هستند كه پيامبر را آزار مى دهند و مى گويند او

خوش باور و (سر تا پا) گوش است، بگو خوش باور بودن او به نفع شما است او ايمان به خدا دارد و مؤمنان را تصديق مى كند و رحمت است براى كسانى كه از شما كه ايمان آورده اند، و آنها كه فرستاده خدا را آزار مى دهند عذاب دردناكى دارند. سوره توبه، آيه 61. ______________________________________________________ صفحه ى 144

شاهد نياورد بايد تازيانه بخورد، و شخص متهم تبرئه شود، با اين حال چرا رسول خدا (ص) بيش از يك ماه حكم خدا را در حق قذف كنندگان جارى نكرد و منتظر وحى ماند تا دستورى در امر عايشه برسد و در نتيجه اين مسامحه، قضيه دهان به دهان بگردد و مسافران از اينجا به آنجا بكشانند و كار به جايى برسد كه ديگر وصله بر ندارد؟ مگر آيه شريفه غير آن حكم ظاهرى چيز زايدى آورد؟ وحيى هم كه آمد همان را بيان كرد كه آيه قذف بيان كرده بود كه مقذوف به حكم ظاهرى شرعى براءت دارد. و اگر بگويى كه آيات مربوط به افك چيز زايدى بيان كرد، و آن طهارت واقعى عايشه، و براءت نفس الامرى او است، و آيه قذف اين را نمى رسانيد، و شايد انتظار رسول خدا (ص) براى همين بوده كه آيه اى نازل شود، و بى گناهى عايشه را به حسب واقع بيان كند.

در جواب مى گوييم هيچ يك از آيات شانزدگانه افك دلالتى بر براءت واقعى ندارد، تنها حجت عقليه اى كه گذشت كه بايد خانواده هاى انبياء از لوث فحشاء پاك باشند آن را افاده مى كند.

و اما آيات ده گانه اول، كه در آن شائبه اختصاصى هست، روشن ترين آنها در دلالت بر براءت عايشه آيه"

لَوْ لا جاؤُ عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ، فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَداءِ فَأُولئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكاذِبُونَ" است، كه در آن استدلال شده بر دروغگويى اصحاب افك، به اينكه شاهد نياورده اند، و معلوم است كه شاهد نياوردن دليل بر براءت ظاهرى، يعنى حكم شرعى به براءت است، نه براءت واقعى، چون پر واضح است كه بين شاهد نياوردن و براءت واقعى حتى ذره اى هم ملازمه نيست.

و اما آيات شش گانه اخير كه حكم به براءت طيبين و طيبات مى كند، حكم عامى است كه در لفظ آن مخصصى نيامده و در نتيجه شامل عموم طيبين و طيبات مى شود و براءتى كه اثبات مى كند در بين عموم آنان مشترك است، و اين نيز واضح است كه براءت عموم مقذوفين (البته در قذفى كه اقامه شهود نشده باشد) با حكم ظاهرى شرعى مناسب است نه با براءت واقعى.

پس حق مطلب اين است كه هيچ گريزى از اين اشكال نيست، مگر اينكه كسى بگويد: آيه قذف قبل از داستان افك نازل نشده بوده، بلكه بعد از آن نازل شده، و علت توقف رسول خدا (ص) هم اين بوده كه حكم اين پيش آمد و نظاير آن در اسلام نازل نشده بوده، و رسول خدا (ص) منتظر حكم آسمانى آن بوده. ______________________________________________________ صفحه ى 145

و از جمله روشن ترين ادله بر نادرستى اين روايت اين است كه رسول خدا (ص) در مسجد از مردم درباره شخص قاذف استعذار كرد (يعنى فرمود: شر او را از من دور كنيد به طورى كه ملامتى متوجه من نشود) و سعد بن معاذ آن پاسخ را داد، و سعد بن عباده با او مجادله كرد، و سر انجام در

ميان اوس و خزرج اختلاف افتاد.

و در روايت عمر آمده كه بعد از ذكر اختلاف مزبور، اين گفت: يا للأوس و آن گفت: يا للخزرج، پس اين دو قبيله دست به سنگ و كفش زده به تلاطم در آمدند، تا آخر حديث، و اگر آيه قذف قبلا نازل شده بود، و حكم حد قاذف معلوم گشته بود، سعد بن معاذ پاسخ نمى داد كه من او را مى كشم، بلكه او و همه مردم پاسخ مى دادند كه يا رسول اللَّه (ص) حكم قذف را در باره اش جارى كن، قدرت هم كه دارى، ديگر منتظر چه هستى؟.

اشكال سومى كه به اين روايات وارد است اين است كه اين روايات تصريح مى كنند به اينكه قاذفين، عبد اللَّه بن ابى و مسطح و حسان و حمنه بودند، آن وقت مى گويند:

كه رسول خدا (ص) عبد اللَّه بن ابى را دو بار حد زد، ولى مسطح و حسان و حمنه را يك بار، آن گاه تعليل مى آورند كه قذف همه جا يك حد دارد، ولى در خاندان رسول خدا (ص) دو حد و اين خود تناقضى است صريح، چون همه نامبردگان مرتكب قذف شده بودند و فرقى در اين جهت نداشتند.

بله در روايات آمده كه عبد اللَّه بن ابى" تَوَلَّى كِبْرَهُ" يعنى تقصير عمده زير سر او بوده، و ليكن هيچ يك از امت اسلام نگفته كه صرف اين معنا باعث اين مى شود كه دو حد بر او جارى شود، و عذاب عظيم را در آيه" الَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذابٌ عَظِيمٌ" تفسير به دو حد نكرده اند.

[رواياتى از طرق شيعه كه بنا بر آنها داستان افك در باره ماريه قبطيه، و

تهمت زننده عائشه بوده

و در تفسير قمى در ذيل آيه" إِنَّ الَّذِينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ ..." گفته كه: عامه روايت كرده اند كه اين آيات درباره عايشه نازل شد، كه در جنگ بنى المصطلق از قبيله خزاعه نسبت ناروا به او دادند، ولى شيعه روايت كرده اند كه درباره ماريه قبطيه نازل شده، كه عايشه نسبت ناروا به او داد.

بعد مى گويد: محمد بن جعفر براى ما حديث كرد كه محمد بن عيسى، از حسن بن على بن فضال، برايمان حديث كرد، كه عبد اللَّه بن بكير از زراره برايمان نقل كرد كه گفت:

از امام ابى جعفر (ع) شنيدم كه مى فرمود: وقتى ابراهيم فرزند رسول خدا (ص) از دنيا رفت، آن جناب سخت غمگين شد، عايشه گفت: چه خبر شده؟ چرا اينقدر ______________________________________________________ صفحه ى 146

بر مرگ اين كودك مى گريى؟ او كه فرزند تو نبود، بلكه فرزند جريح بود، پس رسول خدا (ص) على (ع) را فرستاد تا جريح را به قتل برساند، على (ع) با شمشير حركت كرد، و جريح مردى قبطى بود كه در باغى زندگى مى كرد، على (ع) در باغ را كوبيد، جريح پشت در آمد كه آن را باز كند، همين كه على را غضبناك ديد، به داخل باغ گريخت، و در را باز نكرد، على (ع) از ديوار پريد و وارد باغ شد و او را دنبال كرد، وقتى ديد نزديك است خونش ريخته شود، به بالاى درختى رفت، على (ع) هم به دنبالش بالا رفت، او خود را از درخت پرت كرد، و در نتيجه عورتش نمايان شد، و على (ع) ديد كه او اصلا هيچيك از آلت تناسلى مردان و

زنان را ندارد، پس نزد رسول خدا (ص) برگشت و عرضه داشت يا رسول اللَّه (ص) هر وقت به من فرمانى مى دهى كه من مانند سيخ داغ در داخل كرك باشم و يا آنكه با احتياط اقدام كنم؟ حضرت فرمود: نه البته بايد كه با احتياط باشى، عرضه داشت به آن خدايى كه تو را به حق مبعوث فرموده جريح نه از مردان را دارد، و نه از زنان را، حضرت فرمود: الحمد للَّه شكر خدايى را كه اين سوء را از ما اهل بيت بگردانيد «1».

و در همان كتاب در روايت عبيد اللَّه بن موسى، از احمد بن راشد، از مروان بن مسلم، از عبد اللَّه بن بكير، روايت شده كه گفت: به امام صادق (ع) عرض كردم: فدايت شوم، اينكه رسول خدا (ص) دستور داد مرد قبطى را بكشد، آيا مى دانست كه عايشه دروغ مى گويد، يا نمى دانست؟ و خدا خون قبطى را به خاطر احتياط على (ع) حفظ كرد؟ فرمود: نه، به خدا سوگند مى دانست، و اگر دستور رسول خدا (ص) به على از باب عزيمت و تكليف حتمى بود، على بر نمى گشت، مگر بعد از كشتن او و ليكن رسول خدا (ص) اين دستور را طورى داد كه هم او كشته نشود و هم عايشه از گناهش برگردد، ولى از گناهش برنگشت، و از اينكه خون مسلمان بى گناهى ريخته مى شود هيچ باكى نكرد «2».

مؤلف: البته در اين ميان روايات ديگرى هست كه غير عايشه را هم شريك عايشه در اين نسبت ناروا دانسته، و جريح نامبرده خادم ماريه قبطيه و مردى خواجه بوده كه مقوقس بزرگ مصر او را با ماريه

نزد رسول خدا (ص) هديه فرستاده بود، تا ماريه را خدمت كند.

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 99.

(2) تفسير برهان، ج 3، ص 127 ح 3. ______________________________________________________ صفحه ى 147

[اشكالاتى كه بر اين روايات نيز وارد است

ولى اين روايات هم خالى از اشكال نيست:

اما اولا: براى اينكه داستانى كه در اين روايات آمده با آيات افك منطبق نمى شود، مخصوصا با آيه" إِنَّ الَّذِينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ ..." و آيه" لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً" و آيه" إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْواهِكُمْ ما لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ ..." زيرا حاصل اين آيات اين است كه در اين داستان جماعتى با هم دست داشته اند، و داستان را اشاعه مى دادند تا رسول خدا (ص) را رسوا كنند، و مردم هم آن را دهان به دهان مى گرداندند و در نتيجه قضيه، منتشر شده، و مدتى طولانى در بين مردم باقى مانده، و اين جماعت هيچ حرمتى را براى رسول خدا (ص) رعايت نكردند، اين مطالب كجا و مضمون حديث فوق كجا؟! خدا مى داند، مگر اينكه بگوييم در روايات در شرح مفصل داستان، كوتاهى شده.

و اما ثانيا: مقتضاى براءت ماريه قبطيه اين است كه حد خداى را بر عايشه جارى كرده باشند، و حال آنكه جارى نكردند، و هيچ مفرى از اين اشكال نيست، جز اينكه بگوييم اين قصه قبل از نزول حكم قذف واقع شده، و آيه قذف بعد از مدت زمانى نازل شده است.

ولى آنچه در حل اشكال حد بر هر دو صنف از روايات بايد گفت- همان طور كه گذشت- اين است كه بگوييم آيات افك قبل از آيه حد

قذف نازل شده و با نزول آيه افك هم غير از براءت مقذوف در صورت اقامه نشدن شاهد و غير از حرمت اين عمل چيزى تشريع نشد، يعنى حد قاذف در آن آيه تشريع نشد، چون اگر حد قاذف قبل از داستان افك تشريع شده بود، هيچ مجوزى براى تاخير آن، و به انتظار وحى نشستن نبود، و هيچ يك از قاذف ها هم از حد رهايى نمى يافتند، و اگر هم با خود آيات افك تشريع شده بود، بايد در آنها اشاره اى به آن شده بود، و لا اقل آيات افك متصل به آيات قذف مى شد، و كسى كه عارف به اسلوبهاى كلام است هيچ شكى نمى كند در اينكه آيه" إِنَّ الَّذِينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ" تا آخر آيات، هيچ گونه اتصالى با ما قبل خود ندارد.

و اينكه هر كس به يكى از زنان رسول خدا (ص) نسبت ناروا دهد دو بار حد دارد، بايد در خلال آيات افك كه آن همه تشديد و نص تهديد به عذاب در آنها هست به اين مساله اشاره مى شد، و نشده.

و اين اشكال در صورتى كه آيه قذف با آيات افك نازل شده باشد شديدتر است، براى اينكه لازمه چنين فرضى اين است كه مورد ابتلاء حكم دو حد باشد آن وقت حكم يك حد نازل شود. ______________________________________________________ صفحه ى 148

و در كافى از على بن ابراهيم از پدرش از ابن ابى عمير از بعضى اصحابش از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمود: هر كس درباره مؤمنين چيزى بگويد كه با دو چشم خود ديده و با دو گوش خود شنيده باشد، تازه از كسانى خواهد بود كه دوست دارند فحشاء

در بين مؤمنين منتشر شود «1».

مؤلف: اين روايت را قمى هم در تفسير خود از پدرش از ابن ابى عمير از هشام از آن جناب «2»، و نيز صدوق در امالى به سند خود از ابن ابى عمير، از محمد بن حمران، از آن جناب «3»، و همچنين مفيد در اختصاص از آن جناب به طور مرسل نقل كرده «4».

[روايات ديگرى در ذيل آيات مربوط به افك، قذف و آيه:" الزَّانِي لا يَنْكِحُ ..."]

باز در همان كتاب به سند خود از اسحاق بن عمار، از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: هر كس عمل زشتى را اشاعه دهد، مثل كسى مى ماند كه آن را باب كرده باشد «5».

و در مجمع البيان است كه بعضى گفته اند: آيه" وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ ..." درباره ابى بكر و مسطح بن اثاثه و پسر خاله وى نازل شده و او از مهاجرين، و از جمله بدريين و مردى فقير بود، و ابو بكر زندگى اش را تامين مى كرد و خرجى اش را مى داد، همين كه در قضيه افك شركت جست، ابو بكر نفقه اش را قطع كرد، و سوگند خورد كه تا ابد كمترين نفعى به او نرساند، ولى وقتى آيه فوق نازل شد، به روش نخست خود برگشت و گفت به خدا سوگند من دوست مى دارم خدا مرا بيامرزد، و به خدا تا زنده ام اين مرسوم را از او قطع نمى كنم، (نقل از ابن عباس و عايشه و ابن زيد) «6».

باز در مجمع البيان است كه بعضى گفته اند: درباره جماعتى از صحابه نازل شده، كه سوگند خورده بودند به هيچ يك از

كسانى كه در داستان افك حرفى زدند چيزى انفاق و صدقه ندهند، و با ايشان مواسات نكنند، (نقل از ابن عباس و غير او) «7».

مؤلف: اين روايت را الدر المنثور هم از ابن جرير و ابن مردويه، از ابن عباس روايت كرده «8».

_______________

(1) اصول كافى، ج 2، ص 357، ح 2.

(2) تفسير قمى، ج 2، ص 100.

(3) امالى صدوق ص 276 ح 16.

(4) الاختصاص، ص 222.

(5) اصول كافى، ج 2، ص 356، ح 2.

(6 و 7) مجمع البيان، ج 7، ص 133.

(8) الدر المنثور، ج 5، ص 35. ______________________________________________________ صفحه ى 149

و در تفسير قمى و در روايت ابى الجارود، از امام باقر (ع) آمده كه درباره آيه" وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبى فرمود: منظور از" أُولِي الْقُرْبى خويشاوندان رسول خدا (ص) مى باشد، و در آيه" وَ الْمَساكِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا" فرمود: بعضى از شما از بعضى ديگر گذشت كند و از يكديگر درگذريد. و اگر چنين كنيد رحمت خداوند بر شماست. خداوند مى فرمايد:" أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ" «1».

و در كافى به سند خود از محمد بن سالم از امام باقر (ع) نقل كرده كه در ضمن حديثى فرمود: آيه" وَ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانِينَ جَلْدَةً وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَةً أَبَداً وَ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ إِلَّا الَّذِينَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ"، در مدينه نازل شد «2».

و خداى تعالى از ناميدن چنين كسانى در صورتى كه به عمل افتراء ادامه دهند به

نام مؤمن دريغ نموده و فرموده است:" أَ فَمَنْ كانَ مُؤْمِناً كَمَنْ كانَ فاسِقاً لا يَسْتَوُونَ" «3» و در جاى ديگر فاسق را از اولياى شيطان خوانده، و فرموده:" إِلَّا إِبْلِيسَ كانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ" «4» و در جاى ديگر رامى محصنات را ملعون خوانده و فرموده:" إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ، يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَيْدِيهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ".

و البته جوارح عليه مؤمن شهادت نمى دهد، بلكه عليه كسى شهادت مى دهد كه كلمه عذاب درباره اش حتمى شده، و اما مؤمن نامه اش را به دست راستش مى دهند، هم چنان كه خداى عز و جل فرموده:" فَمَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولئِكَ يَقْرَؤُنَ كِتابَهُمْ وَ لا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا" «5».

و در مجمع البيان در ذيل آيه" الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ ..." آمده كه در معناى آن اقوالى گفته اند، تا آنجا كه مى گويد: سوم اينكه زنان پليد مال مردان پليد، و مردان پليد مال _______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 100.

(2) اصول كافى، ج 2، ص 32، ضمن ح 1.

(3) آيا كسى كه مؤمن است مثل كسى است كه فاسق است؟ هرگز برابر نيستند سوره سجده، آيه 18.

(4) مگر ابليس كه از جن بود و از امر پروردگارش فسق ورزيد. سوره كهف، آيه 50.

(5) و اما كسى كه نامه اش را به دست راستش دهند آنان كتاب خود را مى خوانند، و حتى يك نخ كوچك هم ظلم نمى شوند. سوره اسرى، آيه 71. ______________________________________________________ صفحه ى 150

زنان پليدند، (نقل از ابى مسلم و جبائى) از امام باقر و امام صادق (ع) روايت شده كه اين آيه

مثل آيه" الزَّانِي لا يَنْكِحُ إِلَّا زانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً" مى باشد، چيزى كه هست بعضى تصميم گرفتند كه از زنان پليد بگيرند، خدا از اين كار نهيشان كرد، و آن را براى ايشان نپسنديد «1».

و در خصال از عبد اللَّه بن عمر و ابو هريرة روايت كرده كه گفتند: رسول خدا (ص) فرمود: وقتى قلب كسى پاك باشد، جسدش هم پاك مى شود، و چون قلب پليد شد، بدن هم به سوى پليدى مى گرايد «2».

و در احتجاج، از حسن بن على (ع) روايت كرده كه در ضمن گفتارى كه با معاويه و اصحاب او داشت و آنان به على (ع) ناسزا گفتند، فرمود:" الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ" و به خدا سوگند اى معاويه اين مردان و زنان خبيث، تو هستى و اصحاب تو و شيعيان تواند،" وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ ..." و اين مردان و زنان پاك، على بن ابى طالب و اصحاب و شيعيان اويند «3».

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 135.

(2) الخصال، ص 31، ح 110.

(3) احتجاج، ج 1، ص 415. صفحه ى 152

ترجمه آيات شما كه ايمان داريد به خانه هيچ كس غير از خانه هاى خود داخل نشويد تا آنكه آشنايى دهيد و بر اهلش سلام كنيد اين براى شما بهتر است اميد است كه پند گيريد (27).

و اگر كسى را در خانه نيافتيد داخل نشويد تا شما را اجازه دهند، و اگر گفتند برگرديد برگرديد كه اين براى شما پاكيزه تر است و خدا به اعمالى كه مى كنيد دانا است (28).

و اما در خانه هاى غير مسكونى براى شما گناهى نيست كه به خاطر كالايى كه در آن داريد داخل شويد و خدا

آنچه را كه آشكار و يا پنهان كنيد مى داند (29).

به مردان مؤمن بگو ديدگان خويش را از نگاه به زنان اجنبى باز گيرند و فرجهاى خويش را نگهدارند اين براى ايشان پاكيزه تر است كه خدا از كارهايى كه مى كنيد آگاه است (30).

و به زنان با ايمان بگو چشم از نگاه به مردان اجنبى فرو بندند و فرجهاى خويش را حفظ كنند و زينت خويش را جز آنچه آشكار است آشكار نسازند و بايد كه روپوش هايشان را به گريبان ها كنند و زينت خويش را نمايان نكنند مگر براى شوهرانشان، يا پدران و يا پدر شوهران يا پسران و يا پسر شوهران و يا برادران و يا خواهرزادگان و يا برادرزادگان و يا زنان و يا آنچه مالك آن شده اند يا افراد سفيه كه تمايلى به زن ندارند و يا كودكانى كه از اسرار زنان خبر ندارند، و مبادا پاى خويش را به زمين بكوبند تا آنچه از زينتشان كه پنهان است ظاهر شود اى گروه مؤمنان همگى به سوى خدا توبه بريد شايد رستگار شويد (31).

دختران و پسران و غلامان و كنيزان عزب خود را اگر شايستگى دارند نكاح نماييد كه اگر تنگدست باشند خدا از كرم خويش توانگرشان كند كه خدا وسعت بخش و دانا است (32).

و كسانى كه وسيله نكاح كردن ندارند به عفت سر كنند تا خدا از كرم خويش از اين بابت بى نيازشان كند و از مملوكانتان كسانى كه خواستار آزادى خويش و پرداخت بهاى خود از دسترنج خويشند اگر خيرى در آنان سراغ داريد پيشنهادشان را بپذيريد و از مال خدا كه عطايتان كرده به ايشان بدهيد و كنيزان خود

را كه مى خواهند داراى عفت باشند به خاطر مال دنيا به زناكارى وامداريد، و اگر كنيزى به اجبار مالكش وادار به زنا شد خدا نسبت به وى آمرزنده و رحيم است (33).

ما آيه هاى روشن با مثلى از سرگذشت نياكان شما و پندى براى پرهيزگاران به تو نازل كرديم (34). ______________________________________________________ صفحه ى 153

بيان آيات [بيان آيات مربوط به دخول به خانه ديگران

در اين آيات احكام و شرايعى كه متناسب و مناسب با مطالب گذشته است تشريع شده.

" يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى أَهْلِها ..."

" انس به هر چيز و به سوى هر چيز" به معناى الفت گرفتن به آن و آرامش يافتن قلب به آن است، و كلمه" استيناس" به معناى عملى است كه به اين منظور انجام شود، مانند:

استيناس براى داخل شدن خانه به وسيله نام خدا بردن، و يا، يا اللَّه گفتن، يا تنحنح كردن و امثال آن، تا صاحب خانه بفهمد كه شخصى مى خواهد وارد شود، و خود را براى ورود او آماده كند، چه بسا مى شود كه صاحب خانه در حالى قرار دارد كه نمى خواهد كسى او را به آن حال ببيند، و يا از وضعى كه دارد با خبر شود.

از اينجا معلوم مى شود كه مصلحت اين حكم پوشاندن عورات مردم، و حفظ احترام ايمان است، پس وقتى شخص داخل شونده هنگام دخولش به خانه غير، استيناس كند، و صاحب خانه را به استيناس خود آگاه سازد، و بعد داخل شده و سلام كند، در حقيقت او را در پوشاندن آنچه بايد بپوشاند كمك كرده، و نسبت به خود ايمنى اش داده.

و معلوم

است كه استمرار اين شيوه پسنديده، مايه استحكام اخوت و الفت و تعاون عمومى بر اظهار جميل و ستر قبيح است و جمله" ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ" هم اشاره به همين فوايد است، يعنى شايد با استمرار بر اين سيره متذكر وظيفه خود بشويد، كه چه امورى را بايد رعايت كنيد، و چگونه سنت اخوت را در ميان خود احياء سازيد، و در سايه آن، قلوب را با هم مالوف نموده، به تمامى سعادتهاى اجتماعى برسيد.

بعضى «1» از مفسرين گفته اند:" جمله" لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ" تعليل است براى مطلبى حذف شده و تقدير آن" به شما چنين گفته شده تا شايد متذكر مواعظ خدا بشويد و بدانيد كه علت و فلسفه اين دستورات چيست" مى باشد، و بعضى «2» ديگر گفته اند تقدير جمله _______________

(1) روح المعانى، ج 18، ص 136.

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 136. ______________________________________________________ صفحه ى 154

" حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا"،" حتى تسلموا و تستانسوا" مى باشد، ولى خواننده بى اعتبارى آن را خود درك مى كند.

" فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ ..."

يعنى اگر دانستيد كه احدى در خانه نيست- البته كسى كه اختيار دار اجازه دخول است- پس داخل نشويد تا از ناحيه مالك اذن، به شما اجازه داده شود. و منظور اين نيست كه سر به داخل خانه مردم كند، اگر كسى را نديد داخل نشود، چون سياق آيات شاهد بر اين است كه همه اين جلوگيريها براى اين است كه كسى به عورات و اسرار داخلى مردم نظر نيندازد.

اين آيه شريفه حكم داخل شدن در خانه غير را در صورتى كه كسى كه اجازه دهد در آن نباشد بيان

كرده، و آيه قبلى حكم آن فرضى را بيان مى كرد كه اجازه دهنده اى در خانه باشد، و اما حكم اين صورت كه كسى در خانه باشد ولى اجازه ندهد، بلكه از دخول منع كند آيه" وَ إِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكى لَكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ" آن را بيان كرده." لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيها مَتاعٌ لَكُمْ ..."

ظاهر سياق اين است كه جمله" فِيها مَتاعٌ لَكُمْ" صفت بعد از صفت براى كلمه" بيوتا" است، نه اينكه جمله اى نو و ابتدايى باشد، و جمله" لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ" را تعليل كند و ظاهرا كلمه" متاع" به معناى استمتاع و بهره گيرى باشد.

بنا بر اين آيه مورد بحث تجويز مى كند داخل شدن در خانه هايى را كه براى استمتاع بنا شده و كسى در آن سكونت طبيعى ندارد، مانند كاروانسراها و حمامها و آسيابها و امثال آن، زيرا همين كه براى عموم ساخته شده است خود اذن عام براى داخل شدن است.

و چه بسا بعضى «1» گفته باشند كه مراد از متاع، معناى اسمى كلمه است، يعنى اثاث و چيزهايى كه براى خريد و فروش عرضه مى شود، مانند تيمچه ها و بازارها كه صرف ساخته شدنش براى اين كار اذن عام براى دخول است، ولى اين وجه خالى از بعد نيست، چون لفظ آيه از افاده آن قاصر است.

" قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما يَصْنَعُونَ" كلمه" غض" به معناى روى هم نهادن پلك هاى چشم است، و كلمه" ابصار"

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 136. ______________________________________________________ صفحه ى 155

جمع بصر است كه همان عضو بيننده باشد

و از اينجا معلوم مى شود كه كلمه" من" در جمله" مِنْ أَبْصارِهِمْ" براى ابتداى غايت است، و يا براى بيان جنس، و يا تبعيض باشد كه هر يك را مفسرى «1» گفته، و معنايش اين است كه مؤمنين چشم پوشى را از خود چشم شروع كنند.

[دستور غض بصر و حفظ عورات و امر به حجاب دارى و آشكار نساختن مواضع زينت و ...]

پس در جمله" قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ" از آنجايى كه كلمه" يغضوا" مترتب بر" قل- بگو" مى باشد نظير ترتبى كه جواب شرط بر شرط دارد قهرا دلالت مى كند بر اينكه قول در اينجا به معناى امر است، و معناى جمله اين است كه به مؤمنين امر كن كه چشم خود را بپوشند، و تقدير آن اين است كه:" ايشان را امر به غض و چشم پوشى كن كه اگر امر بكنى چشم خود را مى پوشند"، و اين آيه به جاى اينكه نهى از چشم چرانى كند، امر به پوشيدن چشم كرده و فرقى ندارد، آن امر اين نهى را هم افاده مى كند و چون مطلق است نگاه به زن اجنبى را بر مردان، و نگاه به مرد اجنبى را بر زنان تحريم فرموده.

و جمله" وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ" نيز به معناى اين است كه به ايشان امر كن تا فرج خود را حفظ كنند و كلمه" فرجه" و" فرج" به معناى شكاف در ميان دو چيز است كه با آن از عورت كنايه آورده اند، و در قرآن كريم هم كه سرشار از اخلاق و ادب است هميشه اين كنايه را استعمال كرده، به طورى كه راغب گفته در عرف هم به خاطر كثرت استعمال مانند نص

و اسم صريح براى عورت شده است «2».

و مقابله اى كه ميان جمله" يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ" با جمله" يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ" افتاده، اين معنا را مى رساند كه مراد از" حفظ فروج" پوشاندن آن از نظر نامحرمان است، نه حفظ آن از زنا و لواط كه بعضى پنداشته اند، در روايت هم از امام صادق (ع) رسيده كه فرمود: تمامى آياتى كه در قرآن درباره حفظ فروج هست به معناى حفظ از زنا است، به غير اين آيه كه منظور در آن حفظ از نظر است.

و بنا بر اين ممكن است جمله اولى از اين دو جمله را با جمله دومى تقييد كرده، و گفت مدلول آيه تنها نهى از نظر كردن به عورت، و امر به پوشاندن آن است.

آن گاه به مصلحت اين حكم اشاره نموده، و با بيان آن مردم را تحريك مى كند كه مراقب اين حكم باشند و آن اشاره اين است كه مى فرمايد:" اين بهتر شما را پاك مى كند، علاوه بر اين خدا به آنچه مى كنيد با خبر است".

_______________

(1) كشاف، ج 3، ص 229 و روح المعانى، ج 18، ص 138.

(2) مفردات راغب، ماده" فرج". ______________________________________________________ صفحه ى 156

" وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ ..."

كلام در جمله" وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ ..." همان است كه در جمله" قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ ..."

گذشت. پس براى زنان هم جايز نيست نظر كردن به چيزى كه براى مردان جايز نيست، و بر ايشان هم واجب است كه عورت خود را از اجنبى- چه مرد و چه زن- بپوشانند.

و اما اينكه فرمود:" وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها" كلمه" ابداء" به معناى اظهار است و مراد از" زينت زنان"، مواضع زينت است،

زيرا اظهار خود زينت از قبيل گوشواره و دست بند حرام نيست، پس مراد از اظهار زينت، اظهار محل آنها است.

خداى تعالى از اين حكم آنچه را كه ظاهر است استثناء كرده. و در روايت آمده كه مقصود از آنچه ظاهر است صورت و دو كف دست و قدمها مى باشد، كه بحثش به زودى خواهد آمد.

ان شاء اللَّه.

" وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبِهِنَّ"- كلمه" خمر" به دو ضمه- جمع خمار است، و" خمار" آن جامه اى است كه زن سر خود را با آن مى پيچد، و زايد آن را به سينه اش آويزان مى كند. و كلمه" جيوب" جمع جيب- به فتح جيم و سكون ياء است كه معنايش معروف است، و مراد از جيوب، سينه ها است، و معنايش اين است كه به زنان دستور بده تا اطراف مقنعه ها را به سينه هاى خود انداخته، آن را بپوشانند.

" وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ ... أَوْ بَنِي أَخَواتِهِنَّ"- كلمه" بعولة" به معناى شوهران است. و طوايف هفتگانه اى كه قرآن از آنها نام برده محرم هاى نسبى و سببى هستند. و اجداد شوهران حكمشان حكم پدران ايشان، و نوه هاى شوهران حكمشان حكم فرزندان ايشان است.

و اينكه فرمود:" نسائهن" و زنان را اضافه كرد به ضمير زنان، براى اشاره به اين معنا بوده كه مراد از" نساء" زنان مؤمنين است كه جايز نيست خود را در برابر زنان غير مؤمن برهنه كنند، از روايات وارده از ائمه اهل بيت (ع) هم همين معنا استفاده مى شود.

اطلاق جمله" أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ" هم شامل غلامان مى شود و هم كنيزان، و از روايات نيز اين اطلاق استفاده مى شود، هم چنان كه به زودى خواهد آمد،

و اين جمله يكى از مواردى است كه كلمه" ما" در صاحبان عقل استعمال شده، و در معناى" من- كسى كه" به كار رفته است.

" أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ"- كلمه" اربه" به معناى حاجت است، و منظور از اين حاجت شهوتى است كه مردان را محتاج به ازدواج مى كند، و كلمه" من الرجال" بيان تابعين است. و مراد از اين رجال تابعين افراد سفيه و ابلهى هستند كه تحت ______________________________________________________ صفحه ى 157

قيمومت ديگران هستند و شهوت مردانگى ندارند.

" أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلى عَوْراتِ النِّساءِ"- الف و لام در" الطفل" براى استغراق است و كليت را مى رساند، يعنى جماعت اطفالى كه بر عورتهاى زنان غلبه نيافته اند يعنى آنچه از امور زنان كه مردان از تصريح به آن شرم دارند، اطفال زشتى آن را درك نمى كنند، و اين به طورى كه ديگران هم گفته اند كنايه از حد بلوغ است.

" وَ لا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ ما يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ"- پاهاى خود را محكم به زمين نزنند تا صداى زيورآلاتشان از قبيل خلخال و گوشواره و دستبند به صدا در نيايد.

" وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ"- مراد از" توبه" به طورى كه از سياق بر مى آيد بازگشت به سوى خداى تعالى است، به امتثال اوامر او، و انتهاء از نواهيش و خلاصه پيروى از راه و صراطش.

[امر و تشويق به ازدواج و به عقد قرارداد جهت آزادى بردگان (مكاتبه)]

" وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ" كلمه" انكاح" به معناى تزويج، و كلمه" ايامى" جمع" ايم" به فتحه همزه و كسره ياء و تشديد آن- به معناى

پسر عزب و دختر عزب است، و گاهى به دختران عزب ايمه هم مى گويند و مراد از" صالحين" صالح براى تزويج است، نه صالح در اعمال.

" إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ"- و عده جميل و نيكويى است كه خداى تعالى داده، مبنى بر اينكه از فقر نترسند كه خدا ايشان را بى نياز مى كند و وسعت رزق مى دهد، و آن را با جمله" وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ" تاكيد كرده البته رزق هر كس تابع صلاحيت او است، هر چه بيشتر بيشتر، البته به شرطى كه مشيت خدا هم تعلق گرفته باشد، و- ان شاء اللَّه- به زودى در سوره ذاريات آيه 23 كه مى فرمايد:" فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ" بحثى درباره معناى وسعت رزق خواهد آمد.

" وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ" كلمه" استعفاف" و" تعفف" با همديگر قريب المعنا هستند. و مراد از نيافتن نكاح قدرت نداشتن بر مهريه و نفقه است. و معناى آيه اين است كه كسانى كه قدرت بر ازدواج ندارند از زنا احتراز بجويند تا خداوند ايشان را از فضل خود بى نياز كند.

" وَ الَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ فَكاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْراً ..."

مراد از" كتاب" مكاتبه است، (به اينكه صاحب برده با برده قرار بگذارد كه بهاى خود را از راه كسب و كار به او بپردازد و آزاد شود) و" ابتغاء مكاتبه" اين است كه برده از مولاى خود در خواست كند كه با او مكاتبه نمايد، به اين كه مالى را از او بگيرد و او را آزاد ______________________________________________________ صفحه ى 158

كند

در اين آيه شريفه به صاحبان برده سفارش فرموده در خواست بردگان را بپذيرند، البته در صورتى كه در ايشان چيزى سراغ دارند. و مراد از خير، صلاحيت آزاد شدن ايشان است.

" وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِي آتاكُمْ"- اشاره به اين است كه از بيت المال سهمى از زكات را به اينگونه افراد كه قرآن ايشان را" فِي الرِّقابِ" «1» خوانده اختصاص دهند، و همه مال المكاتبه و يا مقدارى از آن را بدهند.

در اين آيه و آيات سابق چند بحث فقهى مهم است كه بايد به كتب فقهى مراجعه شود.

" وَ لا تُكْرِهُوا فَتَياتِكُمْ عَلَى الْبِغاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً" كلمه" فتيات" به معناى كنيزان و فرزندان ايشان است. و كلمه" بغاء" به معناى زنا است، و اين كلمه مفاعله از بغى است، و" تحصن" به معناى تعفف و ازدواج كردن است، و" ابتغاء عرض حيات دنيا" به معناى طلب مالى است. و معناى آيه روشن است.

و اگر نهى از اكراه را مشروط كرده به اينكه: (اگر خودشان خواستند تعفف كنند)، بدان جهت است كه اكراه در غير اين صورت تحقق پيدا نمى كند، سپس در صورت اكراه آنان را وعده مغفرت داده و فرموده:" و هر يك از زنان نامبرده كه مالكشان ايشان را اكراه به زنا كرد، و بعد از اكراه به اين عمل دست زدند، خدا آمرزنده و رحيم است"، و معناى آيه روشن است.

" وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ مَثَلًا مِنَ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ" كلمه" مثل" به معناى صفت است، و ممكن است كه جمله:" وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا ..."، حال از فاعل در جمله" توبوا"

باشد، كه در آيه قبلى بود، و ممكن هم هست كه جمله استينافيه و نو باشد. و معناى آيه اين است كه سوگند مى خورم كه به سوى شما آياتى نازل كرديم كه معارفى از دين برايتان بيان مى كنند كه مايه رستگارى شما است، و صفتى است از سابقين، از اخيارشان و اشرارشان و با اين آيات برايتان روشن كرديم كه چه چيزهايى را بگيريد و از چه چيزهايى اجتناب كنيد، و نيز آياتى است كه براى متقين از شما موعظه است.

بحث روايتى [رواياتى در ذيل آيات مربوط به استيناس و استيذان در هنگام ورود به خانه ديگران

در تفسير قمى به سند خود از عبد الرحمن بن ابى عبد اللَّه از امام صادق (ع)

_______________

(1) سوره توبه، آيه 60. ______________________________________________________ صفحه ى 159

روايت كرده كه در ذيل آيه:" لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى أَهْلِها" فرموده:" استيناس" عبارت است از صداى پا و سلام كردن «1».

مؤلف: اين روايت را صدوق هم در معانى الاخبار از محمد بن حسن به طور رفع از عبد الرحمن نامبرده از امام صادق (ع) نقل كرده «2».

و در مجمع البيان از ابى ايوب انصارى روايت كرده كه گفت: به رسول خدا (ص) عرض كردم: كه استيناس به چه نحو صورت مى گيرد؟ فرمود به اينكه آدمى تسبيح و حمد و تكبير گويد و تنحنح كند تا اهل خانه بفهمند «3».

و از سهل بن سعد روايت شده كه گفت مردى سر زده وارد يكى از اطاقهاى رسول خدا (ص) شد، رسول خدا (ص) داشت سر خود را شانه مى زد، و فرمود: اگر من بدانم كه تو نگاه مى كردى همان شانه

را به دو چشمت مى كوبيدم، اينطور استيذان كردن همان نگاه كردن و حرام است «4».

و روايت شده كه مردى از رسول خدا (ص) پرسيد آيا از مادرم هم اذن دخول بخواهم؟ فرمود: آرى، گفت: آخر او غير از من خادمى ندارد، باز هر وقت بر او وارد مى شوم استيذان كنم؟ فرمود آيا دوست دارى او را برهنه ببينى؟ آن مرد گفت نه فرمود: پس استيذان كن «5».

و نيز روايت شده كه مردى مى خواست به خانه رسول خدا (ص) در آيد تنحنح كرد، حضرت از داخل خانه به زنى به نام روضه فرمود: بر خيز به اين مرد ياد بده كه به جاى تنحنح بگويد السلام عليكم آيا داخل شوم؟ آن مرد شنيد و همين طور گفت. پس فرمود: داخل شو «6».

مؤلف: در الدر المنثور هم از جمعى از صاحبان جوامع حديث روايت اولى را از ابى ايوب، و دومى را از سهل بن سعد، و چهارمى را از عمرو بن سعد ثقفى آورده «7».

و در الدر المنثور است كه ابن مردويه از عبادة بن صامت روايت كرده كه شخصى از رسول خدا (ص) پرسيد: چرا در هنگام ورود به خانه ها بايد استيذان كرد؟

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 101.

(2) معانى الاخبار، ص 163.

(3 و 4 و 5) مجمع البيان، ج 7، ص 135.

(6) مجمع البيان، ج 7، ص 136.

(7) الدر المنثور، ج 5، ص 38 و 39. ______________________________________________________ صفحه ى 160

فرمود: كسى كه قبل از استيذان و سلام كردن چشمش داخل خانه مردم شود خدا را نافرمانى كرده، و ديگر احترامى ندارد، و مى شود اذنش نداد «1».

و در تفسير قمى در ذيل آيه:" فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا

فِيها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ" گفته: امام فرمود: معنايش اين است كه اگر كسى را نيافتيد كه به شما اجازه دخول دهد داخل نشويد، تا كسى پيدا شود و به شما اجازه دهد «2».

و در همان كتاب در ذيل آيه" لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيها مَتاعٌ لَكُمْ" از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: منظور از اين بيوت حمامها و كاروانسراها و آسيابها است كه مى توانى بدون اجازه داخل شوى «3».

[رواياتى در باره چشم فرو بستن از نگاه به نامحرم و حفظ فروج و ...]

و در كافى به سند خود از ابو عمر و زبيرى از امام صادق (ع) روايت كرده كه در حديثى درباره واجبات اعضاء فرمود: بر چشم واجب كرده كه به آنچه خدا بر او حرام كرده ننگرد و از آنچه بر او حلال نيست اعراض كند، و ايمان و وظيفه چشم اين است.

و خداى تبارك و تعالى فرموده:" قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ" و مؤمنين را نهى كرده از اينكه به عورت يكديگر نگاه كنند، و مرد به عورت برادرش نگاه كند، و عورت خود را از اينكه ديگران ببينند حفظ كند، و نيز فرموده:" وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ" و زنان مؤمن را نهى كرده از اينكه به عورت خواهر خود نگاه كنند، و نيز عورت خود را از اينكه ديگران به آن نگاه كنند حفظ نمايند.

آن گاه اضافه فرمودند كه در هر جاى قرآن درباره" حفظ فرج" آيه اى هست مقصود حفظ آن از زنا است، مگر اين آيه كه منظور در آن حفظ از نگاه

است «4».

مؤلف: قمى هم در تفسير خود ذيل اين حديث را از پدرش از ابن ابى عمير از ابى بصير از آن جناب روايت كرده، و نظير آن را از ابى العاليه و ابن زيد روايت كرده است «5».

و در كافى به سند خود از سعد الاسكاف از ابى جعفر (ع) روايت كرده كه فرمود: جوانى از انصار در كوچه هاى مدينه به زنى برخورد كه مى آمد- و در آن ايام زنان مقنعه خود را پشت گوش مى انداختند- وقتى زن از او گذشت او را تعقيب كرد، و از پشت او را

_______________

(1) الدر المنثور، ج 5، ص 39.

(2) تفسير قمى، ج 2، ص 100.

(3) تفسير قمى، ج 2، ص 111.

(4) اصول كافى، ج 2، ص 30.

(5) تفسير قمى، ج 2، ص 101. ______________________________________________________ صفحه ى 161

مى نگريست، تا داخل كوچه تنگى كه امام آن را زقه بنى فلان ناميد، شد، و در آنجا استخوان و يا شيشه اى كه در ديوار بود به صورت مرد گير كرده آن را بشكافت، همين كه زن از نظرش غايب شد متوجه گرديد كه خون به سينه و لباسش مى ريزد، با خود گفت: به خدا سوگند نزد رسول خدا (ص) مى شوم و جريان را به او خبر مى دهم.

سپس فرمود: جوان نزد آن جناب شد و رسول خدا (ص) چون او را بديد پرسيد چه شده؟ جوان جريان را گفت پس جبرئيل نازل شد و اين آيه را آورد:" قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما يَصْنَعُونَ" «1».

مؤلف: نظير اين روايت را الدر المنثور از ابن مردويه، از على بن ابى طالب (ع) روايت كرده، و

ظاهر آن اين است كه مراد از امر به چشم پوشى در آيه شريفه، نهى از مطلق نگاه به زن اجنبى است، هم چنان كه ظاهر بعضى از روايات سابق اين است كه آيه شريفه نهى از نگاه به خصوص فرج غير است «2».

و در آن كتاب (كافى) به سند خود از مروك بن عبيد، از بعضى از اصحاب اماميه از امام صادق (ع) روايت كرده كه گفت: به وى عرض كردم: زنى كه به انسان محرم نيست چه مقدار نگاه به او حلال است؟ فرمود: صورت و كف دو دست، و دو قدمها «3».

مؤلف: اين روايت را صدوق در خصال از بعضى از اصحاب ما اماميه از آن جناب آورده، و عبارت روايت او چنين است." صورت و دو كف و دو قدم" «4».

و در قرب الاسناد حميرى از على بن جعفر از برادرش موسى بن جعفر (ع) نقل كرده كه به آن جناب عرضه داشتم: براى مرد چه مقدار جايز است كه به زن غير محرم نگاه كند؟ فرمود: صورت و كف دست و محل سوار (دستبند) «5».

و در كافى به سند خود از عباد بن صهيب روايت كرده كه گفت. از امام صادق (ع) شنيدم مى فرمود: نظر كردن به سر اهل تهامه، و اعراب باديه و همچنين اهل سواد و علوج (كفار) عيبى ندارد، چون اگر ايشان را نهى كنى منتهى نمى شوند.

و نيز فرمود: زن ديوانه و كم عقل، كه نگاه كردن به موى او و به بدنش عيبى ندارد،

_______________

(1) كافى، ج 5، ص 521، ح 5.

(2) الدر المنثور، ج 5، ص 40.

(3) كافى، ج 5، ص 521، ح 2.

(4) الخصال، ص 302،

ح 78.

(5) قرب الاسناد، ص 102.

______________________________________________________ صفحه ى 162

در صورتى است كه نگاه عمدى نباشد «1».

مؤلف: گويا مقصود امام (ع) از جمله" در صورتى كه عمدى نباشد" ريبه و شهوت است.

و در خصال است كه رسول خدا (ص) به امير المؤمنين (ع) فرمود: يا على اولين نظرى كه به زن اجنبى كنى عيبى ندارد، ولى نظر دوم مسئوليت دارد و جايز نيست «2».

مؤلف: نظير اين روايت را الدر المنثور از جمعى از اصحاب جوامع حديث از بريدة از آن جناب نقل كرده، كه عبارتش چنين است: رسول خدا (ص) به على (ع) فرمود: دنبال نگاه به نامحرمان نگاهى ديگر مكن، كه اولى برايت بس است، و دومى را حق ندارى «3».

و در جوامع الجامع از ام سلمه روايت آورده كه گفت: نزد رسول خدا (ص) بودم، و ميمونه هم حاضر بود، كه پسر ام مكتوم آمد، و اين در موقعى بود كه ما را به حجاب امر فرموده بود، به ما فرمود: در پرده شويد، عرضه داشتيم يا رسول اللَّه (ص) ابن ام مكتوم كه نابينا است ما را نمى بيند؟ فرمود آيا شما هم نابيناييد؟ مگر شما او را نمى بينيد؟ «4».

مؤلف: اين را الدر المنثور هم از ابى داوود و ترمذى و نسايى و بيهقى از ام سلمه نقل كرده اند «5».

و در فقيه آمده كه حفص ابن البخترى از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: سزاوار نيست براى زن كه در برابر زنان يهود و نصارى برهنه شود، چون مى روند و نزد شوهران خود تعريف مى كنند «6».

و در مجمع البيان در ذيل جمله:" أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ" گفته است كه بعضى گفته اند: منظور از

آن غلام و كنيز، از بردگان است، و اين قول از امام صادق (ع).

_______________

(1) كافى، ج 5، ص 524، ح 1.

(2) الخصال، ص 306.

(3) الدر المنثور، ج 5، ص 40.

(4) جوامع الجامع، ص 314.

(5) الدر المنثور، ج 5، ص 42.

(6) نور الثقلين، ج 3، ص 593 به نقل از فقيه. ______________________________________________________ صفحه ى 163

هم روايت شده «1».

[رواياتى در ذيل آيات مربوط به امر و تشويق به نكاح، مكاتبه با بندگان و نهى از اكراه كنيزان به زنا كارى

و در كافى به سند خود از عبد الرحمن بن ابى عبد اللَّه روايت كرده كه گفت: از آن جناب پرسيدم: منظور از" غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ" كيست؟ فرمود: احمق و اشخاص تحت ولايت غير، كه زن نمى خواهند «2».

و در همان كتاب به سند خود از محمد بن جعفر از پدرش از آبائش (ع) روايت كرده كه فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: هر كس از ترس عيالمند شدن ازدواج نكند، نسبت به خداى عز و جل سوء ظن دارد و خدا مى فرمايد" إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ" «3».

مؤلف: در معانى گذشته روايات بسيار زيادى از ائمه اهل بيت (ع) رسيده، كه هر كس بخواهد بايد براى ديدن آنها به كتب حديث مراجعه نمايد.

و در كتاب فقيه است كه علاء از محمد بن مسلم از ابى عبد اللَّه (ع) روايت كرده كه در معناى آيه:" فَكاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْراً" فرمود: خير اين است كه مسلمان شوند و شهادت به وحدانيت حق و رسالت خاتم الانبياء (ص) بدهند، و يك كارى در دست داشته باشند كه بتوانند مال المكاتبه را بپردازند و يا صنعت و حرفه اى داشته باشند

«4».

مؤلف: در اين معنا باز روايات ديگرى هست.

و در كافى به سند خود از علاء بن فضيل از امام صادق (ع) روايت كرده كه در تفسير آيه" فَكاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْراً وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِي آتاكُمْ" فرمود: اگر نخواستى بهاى او را كم كنى، بعضى اقساط او را مى بخشى، البته بيشتر از مقدار استطاعتت هم نمى بخشى، عرضه داشتم: مثلا چقدر ببخشم؟ فرمود: امام ابو جعفر (ع) از شش هزار درهم هزار درهم را صرفنظر كرد «5».

مؤلف: و در مجمع البيان، و همچنين در الدر المنثور از على (ع) روايت شده كه آن مقدار چهار يك قيمت است «6» و آنچه از ظواهر اخبار استفاده مى شود اين است كه _______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 138.

(2) فروع كافى، ج 5، ص 523، ح 3.

(3) كافى، ج 5، ص 330، ح 5.

(4) نور الثقلين، ج 3، ص 600 به نقل از فقيه.

(5) كافى، ج 6، ص 189، ح 17.

(6) مجمع البيان، ج 7، ص 140 و الدر المنثور، ج 5، ص 46. ______________________________________________________ صفحه ى 164

حدى براى آن معين نشده، كه با اصل قيمت نسبت معين از يك ششم و يا يك چهارم و يا غير آن داشته باشد.

و در ذيل جمله:" وَ فِي الرِّقابِ" «1»، در جلد نهم اين كتاب روايتى از عياشى گذشت كه به مكاتب از سهم فى الرقاب چيزى از زكات داده مى شود «2».

و در تفسير قمى در ذيل آيه" وَ لا تُكْرِهُوا فَتَياتِكُمْ عَلَى الْبِغاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً" گفته كه: عرب و قريش رسمشان اين بود كه كنيزانى را مى خريدند و از ايشان ضريب سنگين (نوعى ماليات) مى گرفتند، بعد مى گفتند

برويد زنا كنيد و براى ما پول بياوريد، كه خداى تعالى در اين آيه ايشان را از اين عمل نهى فرمود، در آخر هم فرمود: خدا چنين كنيزانى را در صورتى كه مجبور به اين كار شده باشند مى آمرزد «3».

و در مجمع البيان در ذيل جمله" لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا" گفته كه بعضى گفته اند: عبد اللَّه بن ابى شش كنيز داشت و آنان را مجبور مى كرد به زنا دادن، همين كه آيه" تحريم زنا" نازل شد كنيزان او نزد رسول خدا (ص) آمدند و از آن جناب تكليف خواسته و از وضع خود شكوه كردند، پس آيه شريفه نازل شد «4».

مؤلف: در اينكه عبد اللَّه بن ابى كنيزانى داشت و آنان را به زنا اكراه مى كرد، روايات ديگرى هست، كه الدر المنثور آنها را نقل كرده، و اين روايت را هم آورده «5». و اما اينكه اين جريان بعد از نزول تحريم زنا باشد ضعيف است، براى اينكه زنا در مدينه تحريم نشد، بلكه در مكه و قبل از هجرت تحريم شد، و بلكه حرمت آن از همان آغاز ظهور دعوت حقه از ضروريات اين دين به شمار مى رفت، و در تفسير سوره انعام گذشت كه حرمت فواحش كه يكى از آنها زنا است از احكام عامه اى است كه اختصاص به شريعت اسلام نداشته.

_______________

(1) سوره توبه، آيه 60.

(2) تفسير عياشى، ج 2، ص 93، ح 76.

(3) تفسير قمى، ج 2، ص 102.

(4) مجمع البيان، ج 7، ص 141.

(5) الدر المنثور، ج 5، ص 46. صفحه ى 166

ترجمه آيات خدا نور آسمانها و زمين است نو را و همچون محفظه اى است كه در آن چراغى باشد، و

چراغ در شيشه اى، شيشه اى كه گويى ستاره اى است درخشان، و آن چراغ با روغن زيتى صاف روشن باشد كه از درخت پر بركت زيتون (سر زمين مقدس) گرفته شده باشد نه زيتون شرقى و نه غربى، در نتيجه آن چنان صاف و قابل احتراق باشد كه نزديك است خود به خود بسوزد هر چند كه آتش بدان نرسد، و معلوم است كه چنين چراغى نورش دو چندان و نورى بالاى نور است، خدا هر كه را خواهد به نور خويش هدايت كند و اين مثلها را خدا براى مردمى مى زند كه خدا به همه چيز دانا است (35).

در خانه هايى كه خدا اجازه داده همواره محترم و با عظمت باشند و نام وى در هر بامداد و پسين در آن ياد شود (36).

مردانى هستند كه تجارت و معامله، از ياد خدا و نماز خواندن و زكات دادن غافلشان نمى كند. و از روزى كه در اثناى آن روز دلها و ديدگان زير و رو شود بيم دارند (37).

تا خدا بهتر از آنچه كردند پاداششان دهد و از كرم خويش افزونشان كند و خدا هر كه را بخواهد بى حساب روزى مى دهد (38).

كسانى كه كافرند اعمالشان چون سرابى است در بيابانى كه تشنه كام آن بيابان آن را آب پندارد و چون بدان رسد چيزى نيابد، و خدا را نزد آن يابد كه حساب او را تمام و به كمال بدهد و خدا تند حساب است (39).

يا چون ظلماتى است به دريايى ژرف كه موجى آن را گرفته و بالاى آن موجى ديگر و بالاتر از آن ابرى قرار دارد كه در چنين فرضى ظلمتها روى هم قرار

گرفته و چون گرفتار اين ظلمتها دست خويش را تا برابر چشم خود بلند كند نزديك نيست كه آن را ببيند، آرى هر كس كه خدا به وى نورى نداده نورى ندارد (40).

مگر ندانى هر چه در آسمانها و زمين هست با مرغان گشوده بال تسبيح خدا مى كنند همه دعا و ______________________________________________________ صفحه ى 167

تسبيح خويش دانند و خدا داند كه چه مى كنند (41).

فرمانروايى آسمانها و زمين مخصوص او است و بازگشت همه به سوى خدا است (42).

مگر ندانى كه خدا ابرى براند و سپس ميان آن پيوستگى دهد و سپس آن را فشرده كند و باران را بينى كه از خلال آن برون شود و از كوه هايى كه در آسمان هست تگرگى نازل كند و آن را به هر ديارى كه بخواهد مى رساند و از هر ديارى كه بخواهد دور مى كند و نزديك باشد كه شعاع برق آن چشم ها را بزند (43).

خدا شب و روز را به هم بدل مى كند كه در اين براى اهل بصيرت عبرتى هست (44).

خدا همه جنبندگان را از آبى آفريده بعضى از آنها با شكم خويش و بعضى با دو پا و بعضى با چهار پا راه مى روند خدا هر چه بخواهد خلق مى كند كه خدا به همه چيز توانا است (45).

آيه هايى روشن نازل كرده ايم و خدا هر كه را بخواهد به راه راست هدايت مى كند (46).

بيان آيات [معنا و مفادى كه آيات:" اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ..." متضمن آنست

اين آيات متضمن مقايسه مؤمنين به حقيقت ايمان با كفار است، مؤمنين را به داشتن اين امتيازات معرفى مى كند كه به وسيله اعمال صالح هدايت يافته، و به نورى

از ناحيه پروردگارشان راه يافته اند كه ثمره اش معرفت خداى سبحان، و سلوك و راه يابى به بهترين پاداش، و نيز به فضل خداى تعالى است، در روزى كه پرده از روى دلها و ديده هايشان كنار مى رود.

به خلاف كفار كه اعمالشان ايشان را جز به سرايى بدون حقيقت راه نمى نمايد، و در ظلماتى چند طبقه و بعضى روى بعض قرار دارند، و خدا براى آنان نورى قرار نداده، نور ديگرى هم نيست كه با آن روشن شوند.

اين حقيقت را به اين بيان ارائه داده كه خداى تعالى داراى نورى است عمومى، كه با آن آسمان و زمين نورانى شده، و در نتيجه به وسيله آن نور، در عالم وجود، حقايقى ظهور نموده كه ظاهر نبود. و بايد هم اين چنين باشد، چون ظهور هر چيز اگر به وسيله چيز ديگرى باشد بايد آن وسيله خودش به خودى خود ظاهر باشد، تا ديگران را ظهور دهد، و تنها چيزى كه در عالم به ذات خود ظاهر و براى غير خود مظهر باشد همان نور است.

پس خداى تعالى نورى است كه آسمانها و زمين با اشراق او بر آنها ظهور يافته اند، هم چنان كه انوار حسى نيز اين طورند، يعنى خود آنها ظاهرند و با تابيدن به اجسام ظلمانى و ______________________________________________________ صفحه ى 168

كدر، آنها را روشن مى كنند، با اين تفاوت كه ظهور اشياء به نور الهى عين وجود يافتن آنها است، ولى ظهور اجسام كثيف به وسيله انوار حسى غير از اصل وجود آنها است.

در اين ميان نور خاصى هست كه تنها مؤمنين با آن روشن مى شوند، و به وسيله آن به سوى اعمال صالح راه مى يابند و آن

نور معرفت است كه دلها و ديده هاى مؤمنين در روزى كه دلها و ديده ها زير و رو مى شود، به آن روشن مى گردد، و در نتيجه به سوى سعادت جاودانه خود هدايت مى شوند، و آنچه در دنيا برايشان غيب بود در آن روز برايشان عيان مى شود.

خداى تعالى اين نور را به چراغى مثل زده كه در شيشه اى قرار داشته باشد و با روغن زيتونى در غايت صفا بسوزد و چون شيشه چراغ نيز صاف است، مانند كوكب درى بدرخشد، و صفاى اين با صفاى آن، نور على نور تشكيل دهد، و اين چراغ در خانه هاى عبادت آويخته باشد، خانه هايى كه در آنها مردانى مؤمن، خداى را تسبيح كنند، مردانى كه تجارت و بيع ايشان را از ياد پروردگارشان و از عبادت خدا باز نمى دارد.

اين مثال، صفت نور معرفتى است كه خداى تعالى مؤمنين را با آن گرامى داشته، نورى كه دنبالش سعادت هميشگى است، و كفار را از آن محروم كرده، و ايشان را در ظلماتى قرار داده كه هيچ نمى بينند. پس كسى كه مشغول با پروردگار خويش باشد و از متاع حيات دنيا اعراض كند به نورى از ناحيه خدا اختصاص مى يابد، و خدا هر چه بخواهد مى كند، ملك از آن او است، و باز گشت به سوى او است، و هر حكمى بخواهد مى راند، قطره باران و تگرگ را از يك ابر مى بارد، و شب و روز را جابجا مى كند، گروهى از حيوانات را طورى قرار داده كه با شكم راه بروند، و گروهى ديگر با دو پا و گروه سوم با چهار پا، با اينكه همه آنها را از آب آفريده.

اين آيات چنان

نيست كه به كلى با آيات قبلى اجنبى باشد، بلكه وجه اتصالى با آنها دارد، چون آيات قبل كه احكام و شرايع را بيان مى كرد بدينجا خاتمه يافت كه" وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ مَثَلًا مِنَ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ" كه در آن گفتگو از" بيان" شد، و معلوم است كه بيان به معناى اظهار حقايق معارف، و در نتيجه تنويرى است الهى.

علاوه بر اين در آيه مذكور كلمه" آيات" آمده بود، و آيات همان قرآن است كه خداى تعالى در چند جا آن را نور خوانده، مانند آيه" وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ نُوراً مُبِيناً" «1».

_______________

(1) به سوى شما نازل كرديم نورى آشكارا. سوره نساء، آيه 174. ______________________________________________________ صفحه ى 169

" اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ..."

كلمه" مشكاة" به طورى كه راغب «1» و ديگران گفته اند طاقچه و شكاف بدون منفذ و روزنه اى است كه در ديوار خانه مى سازند، تا اثاث خانه و از آن جمله چراغ را در آن بگذارند، و اين غير از فانوس است، (چون فانوس جا چراغى منقول و متحرك را مى گويند).

و كلمه" كوكب درى" به معناى ستاره پر نور است كه در آسمان چند عدد انگشت شمار از آنها ديده مى شود، و كلمه" ايقاد" به معناى روشن كردن چراغ يا آتش است، و كلمه" زيت" به معناى روغنى است كه از زيتون مى گيرند.

0

[معناى" نور" و توضيح مراد از اينكه فرمود:" خدا نور آسمان ها و زمين است" 169]

و كلمه" نور" معنايى معروف دارد، و آن عبارت است از چيزى كه اجسام كثيف و تيره را براى ديدن ما روشن مى كند و هر چيزى به وسيله آن ظاهر و

هويدا مى گردد، ولى خود نور براى ما به نفس ذاتش مكشوف و هويدا است، چيز ديگرى آن را ظاهر نمى كند. پس نور عبارت است از چيزى كه ظاهر بالذات و مظهر غير است، مظهر اجسام قابل ديدن مى باشد.

اين اولين معنايى است كه كلمه نور را براى آن وضع كردند و بعدا به نحو استعاره يا حقيقت ثانوى به طور كلى در هر چيزى كه محسوسات را مكشوف مى سازد استعمال نمودند، در نتيجه خود حواس ظاهر ما را نيز نور يا داراى نور كه محسوسات به آن ظاهر مى گردد خواندند، مانند حس سامعه و شامه و ذائقه و لامسه و سپس از اين هم عمومى ترش كرده شامل غير محسوسش هم نمودند، در نتيجه عقل را نورى خواندند كه معقولات را ظاهر مى كند، و همه اين اطلاقات با تحليلى در معناى نور است، كه گفتيم معنايش عبارت است از ظاهر بنفسه و مظهر غير.

و چون وجود و هستى هر چيزى باعث ظهور آن چيز براى ديگران است، مصداق تام نور مى باشد، و از سوى ديگر چون موجودات امكانى، وجودشان به ايجاد خداى تعالى است، پس خداى تعالى كامل ترين مصداق نور مى باشد، او است كه ظاهر بالذات و مظهر ما سواى خويش است، و هر موجودى به وسيله او ظهور مى يابد و موجود مى شود.

پس خداى سبحان نورى است كه به وسيله او آسمانها و زمين ظهور يافته اند، اين است مراد جمله" اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ"، چون نور را اضافه كرده به آسمانها و زمين، و آن گاه آن را حمل كرده بر اسم جلاله" اللَّه" و فرموده نور آسمان و زمين اللَّه است، ناچار منظور آن

كسى هم كه آيه را معنا كرده به" اللَّه منور السماوات و الارض- خدا نورانى كننده آسمانها و

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" شكا". ______________________________________________________ صفحه ى 170

زمين است" همين است، و منظور عمده اش اين بوده كه كسى خيال نكند كه خدا عبارت از نور عاريتى قائم به آسمانها و زمين است، و يا به عبارت ديگر از وجودى كه بر آنها حمل مى شود و گفته مى شود: آسمان وجود دارد، زمين وجود دارد، اين سخن بسيار باطل است و خدا بزرگ تر از اينها است.

از اينجا استفاده مى شود كه خداى تعالى براى هيچ موجودى مجهول نيست، چون ظهور تمامى اشياء براى خود و يا براى غير، ناشى از اظهار خدا است، اگر خدا چيزى را اظهار نمى كرد و هستى نمى بخشيد ظهورى نمى يافت. پس قبل از هر چيز ظاهر بالذات خدا است.

و به اين حقيقت اشاره كرده و بعد از دو آيه فرموده:" أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ" مگر نمى بينى كه براى خدا تسبيح مى كند هر كس كه در آسمانها و زمين است، و مرغ در حالى كه بدون بال زدن پرواز مى كند، و هر يك از آنها نماز و تسبيح خود را مى داند، براى اينكه اين آيه براى تمامى موجودات تسبيح اثبات مى كند، و لازمه آن اين است كه تمامى موجودات خدا را بشناسند، چون تسبيح و صلات از كسى صحيح است كه بداند چه كسى را تسبيح مى كند، و براى چه كسى عبادت مى كند، پس اين آيه نظير آيه" وَ إِنْ مِنْ شَيْ ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ" «1»

مى باشد كه به زودى بحث آن خواهد آمد- ان شاء اللَّه تعالى.

پس تا اينجا اين معنا به دست آمد كه مراد از نور در جمله" خدا نور آسمانها و زمين است" نور خداست، كه از آن، نور عام عالمى نشات مى گيرد، نورى كه هر چيزى به وسيله آن روشن مى شود، و با وجود هر چيزى مساوى است، و عبارت اخراى آن است و اين همان رحمت عام الهى است.

" مثل نوره"- اين آيه شريفه، نور خدا را توصيف مى كند، و اگر كلمه" نور" را اضافه به ضمير خدا كرده، و فرموده" نور او"- با در نظر گرفتن اينكه اضافه مذكور، لاميه است و معنايش" نورى كه مال اوست" مى باشد- خود دليل بر اين است كه مراد وصف آن نور كه خود خداست نيست، بلكه مراد وصف آن نورى است كه خدا آن را افاضه مى كند، البته باز مراد از آن، نور عامى كه افاضه اش كرده، و به وسيله آن هر چيزى ظهور يافته و عبارت است از وجودى كه هر چيزى به آن وصف مى گردد نيست به دليل اينكه بعد از تتميم مثل فوق،

_______________

(1) هيچ چيز نيست مگر آنكه خداى را حمد و تسبيح مى گويد ولى شما تسبيح آنها را نمى فهميد.

سوره اسراء، آيه 44. ______________________________________________________ صفحه ى 171

فرموده:" خدا هر كه را بخواهد به سوى نور خود هدايت مى كند" و اگر مقصود" وجود" بود كه همه موجودات به آن رسيده اند، ديگر به موجود خاصى اختصاص نداشت، بلكه مراد از آن نور، نورى است خاص كه خداى تعالى آن را تنها به مؤمنين اختصاص داده و آن به طورى كه از كلام استفاده مى شود حقيقت ايمان است.

هم چنان كه در ساير موارد قرآن كريم مى بينيم خداى سبحان اين نور خاص را به خود نسبت داده، مثلا فرموده:" يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ" «1» و نيز فرموده:" أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها" «2» و نيز فرموده:" يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ" «3» و نيز فرموده:

" أَ فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ" «4»