ص:2

حکایت عطش: جرعه ای از زلال دعای ندبه

مولف عزیزالله حیدری

ویراستار رضا دیلمی

ص:3

تصویر

ص:6

لاحاجة لی غیرالنظر الی وجهه الکریم فی دارالسلام»؛ پدر جان لذت حضور خداوند مرا از حاجت خواهی باز داشته و چیزی جز نظر به وجه با کرامت خداوند ندارم.(1)

خوش همی آید مرا آواز او

وان خدایا گفتن وان راز او

دست اخلاص از دعا گفتن مدار

با اجابت یا رد اویت چه کار؟!

تا نگرید طفلک نازک گلو

کی روان گردد ز پستان شیر او

طفل حاجات شما را آفرید

تا به ناله گردد آن شیرش پدید

گفت: ادعواللَّه بی زاری مباش

تا بجوشد نهرهای شیر فاش

چون خدا خواهد که مان یاری کند

میل مان را جانب زاری کند

وآنکه خواهی کز بلایش واخری

جان او را در تضرّع آوری

چون بیارم در تضرّع ره دهم

چون یکی بستانم از وی ده دهم(2)

اهل تحقیق گفته اند: هر نیاز در انسان، نمایشگر یک استعداد است چنان که: نیاز به اعتراف، نمایشگر وجدان می باشد.

اما نیاز به نجوی نشان دهنده روح است، روح متعالی انسان که جز با پیوند به بی نهایت، اشباع و راضی نمی شود.

آری!

نجوی و دعا حاصل چنین گوهری در آدمی است؛ شاهد مسأله، کلامی عمیق است از امیرالمؤمنین علی علیه السلام در پاسخ کمیل رحمه الله که

ص:9

پرسید: نَفس چیست؟!

امام علیه السلام فرمودند: کدام نفس؟!

کمیل با شگفتی پرسید: مگر نفس چند تاست؟!

امام علیه السلام پاسخ دادند: چهار نفس.(1)

سپس در توضیح فرمودند:

اول) نَفس نامی نباتی که با قوایی: چون ماسکه، هاضمه، دافعه و مربیه شناخته می شود و دو ویژگی زیاده و نقصان را به همراه دارد.

دوم) نَفس حسی حیوانی که با قوایی چون: سامعه، باصره، شامّه، ذائقه و لامسه شناخته می شود و دو خصوصیت رضا و غضب در آن است.

سوم) ناطقه قدسی که با قوایی چون: تفکّر، تمیز، علم، حلم و ذکر (یعنی راز و نیاز و همان دعا) شناخته می شود و حاصلی مانند: پاکی و حکمت دارد.

چهارم) کلّی الهی(2)...

آنچه مورد نیاز و شاهد ما بود. همین قسمت می باشد که دعا حاصل این روح متعالی است که بزرگ تر از دنیاست و جز با خدا و اتّصال با بی نهایت به آرامش نمی رسد.

ص:10

4. گناهان خویش را یادآوری و اعتراف و سپس طلب آمرزش نماید و آنگاه دعا کند.(1)

پس پاسخ این است که:

اوّلاً هیچ تردیدی نیست که به نصّ صریح قرآن و احادیث، عواملی موجب حبس دعا می شوند؛ در دعای کمیل آمده:

اللهم اغفرلی الذنوب التی تَحْبس الدعاء و..

در احادیث، مصادیق ردّ دعا بیان شده است، چنان که امام صادق علیه السلام فرمودند:

الذنوب التی تردّ الدعا و تظلم الهواء؛ عقوق الوالدین؛(2)

گناهانی که باعث ردّ دعا و تاریکی هوا می شوند؛ عبارتند از: عقوق والدین ... .

و در حدیثی زیبا و شگفت، هشت مورد از عوامل حبس دعا بیان شده است:

1. سوء نیّت؛

2. خباثت باطن؛

3. نفاق؛

4. باور نداشتن اجابت دعا؛

5. تأخیر نمازهای واجب؛

ص:12

6. ترک نیکی؛

7. صدقه به غیر قصد قرب خداوند؛

8. فحش و بدگویی.(1)

در این جا حکمتی است که باید امّت، استعدادها را بروز دهند و به تعبیر گفته اهل معرفت، موسی و فرعونی درگیر شوند تا ابوذری ساخته شود.(1)

برای مرور به روایات و آیات به منابع ذیل مراجعه شود.(2)

دارند که عبارتند از:

توسل به ائمه علیهم السلام

خضوع و رقّت قلب؛

مداومت در دعا؛

وفای به عهدها؛

همراهی دعا با عمل؛

اجتماع در دعا و آمین خواهی از جمع؛

سادگی و عدم تکلّف در دعا؛(1)

حضور قلب با حمد و استغفار و صلوات؛

دعا با اسماء حسنی

نام بردن حاجات؛

اصرار در دعا؛

دعا برای دیگران؛

دعا در زمان های ویژه؛(2)

دعا در مکان های ویژه؛(3)

ترک گناه و ستم؛

ص:17

مسح صورت با دست ها بعد از دعا.(1)

امام صادق علیه السلام فرموده اند، این آیه درباره حضرت قائم علیه السلام است و در دعای غیبت نیز آموزش می بینیم که: و لا اسئلک تعجیل ما أخّرت؛(1)

پاسخ:

از جمع منطقی بین آیات و احادیث مطرح شده، سه پیام حاصل می گردد که عبارتند از:

1. اعتقاد به امام علیه السلام؛

2. عدالت خواهی و زمینه سازی جهت اهداف امام زمان علیه السلام؛

3. برائت از دشمنان و اهل جور و ستم.

امّا از آنجا که خداوند دارای حکمت بالغه است و بخش زیادی از علّت غیبت به خود انسان ها باز می گردد،(2) پس باید شکیبا بود، تأخیر در ظهور دوران غیبت، ظرفیتی برای بروز برخی شرایط و استعدادهاست، چنان که می فرماید:

القائم لایظهر أبداً حتی تخرج ودایع اللَّه؛(3) قائم ظهور نمی کند، ابداً؛ مگر آن که ذخیره ها ظهور یابند.

بنابراین به این نتیجه می رسیم که نباید برای خداوند تعیین تکلیف بکنیم بلکه ادب دعا را باید از معصوم علیه السلام بیاموزیم که می فرماید: «فصبّرنی علی ذلک حتّی لا اُحَّب تعجیل ما أخّرت و لا تأخیر ما عجّلتَ

ص:19

و لا أکشف ما سترت و لا أحبث عمّا کتمتَ و لا أُنازعک فی تدبیرک و لا أقول لِمَ و کیف و ما بال و لی الامر لایظهر و قد امتلات الأرضُ من الجور و اُفوّض اموری کلها إلیک».(1)

مرا بر این امر انتظار، شکیبا گردان تا در آنچه تأخیر انداخته ای شتاب نخواهم و تأخیر در آنچه شتاب داری، طلب نکنم و... .

می کنم، دلگیر شد و گفت، مگر در مسیحیت و کتب مقدّس خودتان کمبودی دارید که به دعاهای اسلامی روی آورده ای؟!

وقتی کتاب چاپ شد، نسخه ای برایش فرستادم، یک ماه بعد با من تماس گرفت و گفت، صمیمانه از هدیه این کتاب متشکّرم؛ زیرا هر روز به جای دعاهای کتب مقدّس خودمان، آن را می خوانم!

بله، واقعاً ترجمه ادعیه امامان معصوم علیهم السلام مخصوصاً صحیفه حضرت زین العابدین علیه السلام برای بسیاری از مردم جهان، کارساز و سودمند است.(1)

10. شرح دعای ندبه، ملاّحسین تربتی؛

11. نصرة المسلمین، عبدالرضا ابراهیمی؛

12. شرح دعای ندبه، سیدیاسین موسوی؛

13. شرحی بر دعای ندبه، علوی طالقانی؛

14. شرح و ترجمه دعای ندبه، محبّ الاسلام.(1)

1. مزار کبیر محدث معروف قرن ششم، محمّد بن جعفر مشهدی

2. مزار قدیم از مرحوم طبرسی، نویسنده کتاب احتجاج (قرن 6)

3. مصباح الزائر، تألیف سیدبن طاووس رحمه الله (قرن 7)

4. مرحوم علامه مجلسی، جلد 22 بحارالانوار

این حدیث به ترتیب در المزار شیخ مشهدی و او از محمدبن ابی قره و ابی قره از کتاب حسین بن سفیان بزوفری نقل شده است.

از ابن مشهدی در مستدرک، چنین آمده که مراد از محمدبن مشهدی، محمدبن جعفر بن علی بن جعفر مشهدی، یکی از راویان ابی الفضل شاذان بن جبرئیل قمی است، او همچنین با دو واسطه از شیخ مفیدرحمه الله روایت می کند.(1)

ابن ابی قره را نجاشی چنین توصیف کرده است:

او ثقه بوده و روایات فراوان شنیده و کتاب های بسیاری تألیف نموده است، وی کسی بود که کتاب ها را ورق به ورق برای اصحاب امامیه می خواند و همواره در مجالس با ما بود.(2)

محمّد بن حسین بن سفیان بزوفری نزدیک به زمان غیبت صغری می زیسته و از مشایخ روایی شیخ مفیدرحمه الله است و صاحب الذریعه، علامه آقا بزرگ تهرانی درباره اش می نویسد: او از مشایخ شیخ مفیدرحمه الله بوده و مکرر در مکرر از او روایت نقل می کند و در هنگام ذکر او، شیخ

ص:23

مفیدرحمه الله از بزوفری تجلیل کرده و به نیکی یاد می کند.(1)

ابن مشهدی در اوّل کتاب خود گفته است:

هر چه در این کتاب نقل می کنم، سندش تا ائمه اطهارعلیهم السلام همگی موثّق هستند که این شهادت کافی است تا نظیر مرسلات ابن ابی عمیر و مرسلات شیخ صدوق رحمه الله باشند که می دانیم مرسلات آنها حکم مسند معتبره دارند.(2)

می فرماید: «ماجائکم عنّی من حدیث موافق للحقّ فإنّا قلته و ما أتاکم عنی من حدیث لایوافق الحقّ فلم اقله»؛(1)

در دعای ندبه مطلب ناحق دیده نمی شود.

4- نورانیت مضامین، خود، مؤیّدی بر مطلب است، چنان که در حدیث آمده: انَّ علی کل حق حقیقةً و علی کل صواب نوراً فما وافق کتاب اللَّه فخذوه و ما خالف کتاب اللَّه فدعوه؛(2) بر هر (سخن) حقّ، حقیقتی و بر هر (کلام) درستی، نوری است، پس آنچه موافق کتاب خداست،بگیرید و آنچه مخالف است، کنار بگذارید.

این دعا معنای کنایی دارد، یعنی نمی دانم کجا هستی، مثل این که بگوییم این طرف یا آن طرف.

2- ذکر این دو کوه به خاطر تقدّس آن است و ثابت شده که حضرت موعودعلیه السلام در این دو مکان تردد داشته است.

اشکال 2)

چرا اسامی همه ائمه علیهم السلام در این دعا نیامده است؟

پاسخ: تصریح نشدن به اسامی همه ائمه علیهم السلام از قوّت متن نمی کاهد؛ زیرا قرائنی بر اظهار اسامی بقیه ائمه علیهم السلام وجود دارد:

1- «لم یمتثل امر رسول اللَّه فی الهادین بعد الهادین»؛ درباره ائمه علیهم السلام بعد از رسول اکرم صلی الله علیه وآله می باشد.

2- می فرماید: فقتل من قتل و سبی من سبی و اُقصی من اُقصی؛ که غیر از قتل، به اسارت و تبعید تصریح می کند که از مصادیق آن مثل امام سجادعلیه السلام و امام موسی بن جعفرعلیه السلام و... می باشد.

3- جمله «این الحسن، این الحسین و این ابناء الحسین علیه السلام»

در این فراز دعا، از فرزندان امام حسین علیه السلام می گوید.

4- «یابن السعادة المقرّبین» و «یابن النجباء الاکرمین» که اشاره به نجابت و کرامت پدر و مادر دارد، در حالی که محمّد بن حنفیه فقط از طرف پدر به امام علی علیه السلام نسبت دارد، ولی در نسب امام موعودعلیه السلام در دعا آمده است: «این النبی المصطفی و ابن خدیجة الغرّاء و فاطمة الزهراء... و صلّ علی جدی رسولک السید الاکبر و جدته الصدیقه الکبری که واسطه ائمه علیهم السلام را توضیح می دهد.

ص:27

عطش و بازگشت دوباره به سیر کمال و رشد با نابودی جبهه باطل شروع شود و سرانجام حمد انسان مؤمن و منتظر را بیان می کند؛ آنجا که می فرماید: «و اجتثثتَ اصول الظالمین و نحن نقول الحمداللَّه ربّ العالمین».

در تعبیری دیگر می توان گفت: دعای ندبه، داستان طلب و تشنگی پناه جویی انسان است، این پناه و ولایت همان است که از خداوند شروع شده و سپس در مقام نبوت و امامت تجلّی می یابد: «خلقته لنا عصمة و ملاذا».

ولی در پناه این رهبری، آدمی دوباره به حمد و ستایش خدای هستی می رسد و راه خویش را به دور از هر جهل و انحراف و تحمیل انتخاب می کند.

عبارت قرآنی «من شاء اتخذ الی ربه سبیلاً» (1) در دعای ندبه، نشان دهنده آرمان نهایی ولایت است که انسان به انتخابی مناسب شأن خویش دست یابد.

این چه دغدغه ایست؟!

حقیقت این است که انسان دارای چهار رابطه است:

1- با خود

2- با جامعه

3- با طبیعت و هستی

4- با حاکمیت هستی

این رابطه ها ضابطه می خواهند.(1)

اگر این رابطه ها، ضابطه مناسب نداشته باشند، انسان صدمه می بیند و رنج می بیند؛ زیرا جهان هستی (پیکره) واحد است و تمامی موجودات در یک جریان متقابل با یکدیگرند، هیچ موجودی به طور مجرّد نیست، بلکه وابسته به کلّ جریانات مادی جهان هستی است.(2) پس این روابط نیازمند ضوابط هستند که اگر نباشند و یا رعایت نشوند، فساد، همه خشکی و دریا را فرا می گیرد.(3)

پرسش این است: چه کسی این آگاهی را در اختیار من می گذارد؟

چه کسی خود، الگو و اسوه هماهنگ این ضوابط و سنّت هاست؟!

ص:30

امکانات انسان برای آگاهی چیست؟!

در پاسخ به چهار نکته اساسی و مهّم اشاره می کنیم:

1- علم

2- عقل

3- وجدان

4- غریزه

با بررسی کوتاهی درمی یابیم که علم با پای تجربه حرکت می کند و هنوز عالم هستی را تجربه نکرده، پس نمی تواند ضوابط جامع و آگاهانه در اختیار ما بگذارد و اگر منتظر تجربه بمانیم، قرن ها طول می کشد.

اما عقل نیز محدودیت دارد و مبتلا به همین اشکال است،

وجدان نیز تحت تأثیر غریزه و محیط و عادت است.

و غریزه که کور و سرکش است.

لذا تنها راه، علمی بی نهایت است که از منبعی نامحدود به دست آید و این جاست که انسان به ضرورت وحی می رسد و خود را مضطرّ این آگاهی می بیند؛ زیرا خدا نامحدود است و مشرف و مسیطر بر همه خلقت؛ پس: «اللَّه یعلم و انتم لاتعلمون».(1)

از طرفی او علمی را می آموزد که هرگز در حوزه آگاهی ما نبود، چنانکه می فرماید: «علّمکم ما لم تکونوا تعلمون»؛(2) یعنی به شما چیزی می آموزد که نمی توانستید بدانید.

ص:31

سپس این علم در اختیار پیامبرصلی الله علیه وآله قرار می گیرد و در نتیجه امر و نهی او اجتناب ناپذیر می شود، آنچه را پیامبر می آورد بگیرید و اطاعت کنید و آنچه را نهی می کند، از آن دست بردارید؛ زیرا عصیان او درگیری با قانونمندی و نظم هستی است و همین تفسیر صحیح گناه است.

سپس پیامبرصلی الله علیه وآله این علم را به امام علیه السلام وا می گذارد و هزار هزار درِ علم را بر او می گشاید.(1)

«ان للَّه جمع لمحمدصلی الله علیه وآله سنن النبین من آدم و هلم جراء الی محمّد قیل له و ما تلک السنن؛ قال: علم النبین بأسره و ان رسول اللَّه صیّر ذلک عند امیرالمؤمنین علیه السلام»(2)

این امام معصوم علیه السلام است که الگو و اسوه می شود؛ زیرا عصمت، ترکیبی از دو عنصر آگاهی و آزادی است.

و امام علیه السلام کسی است که با این آگاهی و پاکی از ما به خودمان دلسوزتر است: «و اللَّه انّا لارحم بکم منکم انفسکم»؛(3) به خدا قسم من از شما به خودتان مهربان ترم.

«إِنّی اریدکم للَّه و انتم تریدوننی لِأنفسکم»؛(4) او مرا برای خودش نمی خواهد، بلکه برای خدا می خواهد.

این تاریخ علم و طهارت و دلسوزی آنان، برای هدایت انسان است

ص:32

که به قتل و تبعید و اسارت می انجامد و هنگامی که قدر او شناخته نمی شود، در تدبیر بلند و متعالی خداوند حکیم، چنین چاره جویی می شود که آخرین ذخیره را در پس پرده غیبت محفوظ دارد، چنان که در حیات ائمه علیهم السلام نیز چنین سنتی جاری بود: «اذا غضب اللَّه علی خلقه نحّانا عن جوارهم»؛(1)

با تجربه حکومت های جور و ستم و حتی رفاه که انسان و هویت او به وسیله آنها مسخ شده است، آدمی پس از ادبار به این طلب و تشنگی و عطش می رسد و امام در آرزو و اُمنیه انسان جای می گیرد،(2) تا این عطش چگونه با آب گوارای وجود او سرشار گردد.(3)

هذا»؛ به خدا قسم اگر زن هم می بود، بیش از این نمی توانست چیزی بگوید!(1)

رُمیله از اصحاب علی علیه السلام نقل می کند: در زمان خلافت آن حضرت دچار بیماری شدیدی شدم. اما در روز جمعه ناگهان احساس خوبی و سبکی نمودم و گفتم بهتر است به نماز امیرالمؤمنین علیه السلام حاضر شوم، هنگامی که به مسجد رفتم و امام علیه السلام برای سخنرانی برفراز منبر رفت، دوباره بیماری ام عود نمود، امّا من تحمّل نمودم تا سخن امام علیه السلام تمام شد، سپس هنگام بازگشت با امام علیه السلام همراه شدم و به دارالخلافه رفتم.

امام علیه السلام فرمود: تو را دیدم که از درد به خود می پیچیدی.

گفتم: بله و داستان بیماریم را تعریف نمودم و علت حضورم را در نماز توضیح دادم.

امام علیه السلام فرمودند: ای رمیله! مؤمنی نیست که بیمار شود، مگر آن که با بیماری اش رنجور می شویم و غمگین نمی گردد، مگر با او غم خواریم؟!

دعایی نمی کند (مگر آن که برایش آمین می گوییم و هنگامی که ساکت است برایش دعا می کنیم.

به ایشان گفتم: ای امیرمؤمنان! خدا مرا فدایت کند، آیا این توجّهات شما برای کسانی است که با شما در این مکانند یا هر مؤمنی در هر جای زمین؟!

ایشان فرمودند: ای رمیله «لیس یغیبُ عنّا مؤمن فی شرق الارض لا فی غربها»؛ هیچ مؤمنی در شرق و غرب عالم از نگاه ما غایب نیست.(2)

ص:34

حبیب نیاجی گوید: پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله را در خواب دیدم که در قریه ما اجلال نزول کرده است، به نزدش شتافته و سلام کردم، در حضورش ایستاده بودم که مشتی از خرمایی که نزد آن گرامی قرار داشت، برداشته و به من داد، آن ها را شمردم، هجده عدد بود، از خواب برخاستم. گفتم: تأویل خواب این است که هیجده سال دیگر عمر می کنم، بعد از بیست روز، مردی نزد من آمد و گفت: امام رضاعلیه السلام از مدینه به قریه و مسجد ما آمده است مردم به سویش می شتافتند؛ من نیز رفتم.

شبیه همان منظره در خواب را مشاهده کردم، آنجا پیامبرصلی الله علیه وآله بود و حصیری و طَبَق خرمایی و اینجا فرزندش علی بن موسی الرضاعلیه السلام، به او سلام کردم جوابم را داد و مرا به نزد خود خوانده و مشتی خرما به من داد.

آن را شمردم به تعدادی بود که پیامبرصلی الله علیه وآله در خواب به من هدیه کرده بود.

گفتم: قدری بیشتر بدهید، ای فرزند رسول خدا!

پاسخ داد: اگر پیامبرصلی الله علیه وآله افزوده بود، ما هم زیادتر می دادیم.(1)

این گونه است که انسان شیدای امام علیه السلام می شود و تشنگی وجود او را درک کرده و در انتظار او نشسته است، این ندای سرشت درونی بشریت است، چنان که این حسّ در گفتار انسان غربی نیز دیده می شود.

همواره دوست داشتم دنیا را دگرگون کنم. اما حالا دریافته ام در زندگی، تنها پشت سرم کوهی از فیلم های مختلف انباشته ام و چه کسی اهمیت می دهد؟

ص:35

هیچ کس! باید دنیای دیگری را خلق کرد، اما سؤال اینجاست که:

باید از چه کسی پیروی کرد؟!(1)

آرتورمیلر گفته است: همواره انسان هایی پیدا می شوند که در هسته مرکزی وقایع جهانی ظهور می کنند و جایگزینی ندارند، نه تنها به خاطر شخصیت شان، بلکه در میان ترکیب وقایعی که هیچ کس نمی تواند آن ها را کنترل یا پیش بینی کند، زیرا آنها به سادگی اتفاق می افتند.

می دانیم که درباره ظهور موعودعلیه السلام آمده است: «توقعوا هذالامر صباحاً و مساءً»؛ هر صبح و شبانگاهی مترصّد ظهور باش!(2)

ظهر الفساد فی البرّ و البحر؛(1)

حتی إذا هلک قلتم لن یبعث اللَّه من بعده رسولاً؛(2) وقتی یوسف علیه السلام وفات نمود، امید داشتند که دیگر بعثتی نباشد.

خداوند با این خلقت نیک، هدایت همه مخلوقات هستی را، به همراه رسولان و اوصیاء آنان و اولیاء عهده دار می شوند و آنان را با بیّنات و کتاب و میزان(3) همراه می کند و آنان نیز با حکمت و موعظه و جدال (راه و روش) احسن(4) با مردم سلوک می کنند، اما افسوس که آدمی... .

به معنای جامعی در دعا برسیم که رساننده به مقصود دعا باشد؛ این دو «الحمد اللَّه» در دعا (ابتداو اواخر) نشان می دهد که خداوند کار خویش را خوب انجام داده و برای خلقت و هدایت انسان (با ارسال رسل و آفرینش ائمه علیهم السلام و اهدای عقل و اختیار) کمبودی باقی نگذاشته است. پس او ستودنی و پاک است و مسؤولیت رفع مشکلات و عیوب بر عهده آدمی است که بر این نعمت های خداوند، ادبار نمود و باعث غیبت حجّت خدا شد، اکنون باید با طلب و تلاش به رهبری موعودعلیه السلام این نواقص را جبران کند و این مفهوم صحیح حمد است، زیرا تسبیح به این معناست که من اعتقاد دارم، خداوند، پاک از نیاز، ظلم، جهل، عبث و لغو است و حکمت، تقدیر، تدبیر و تنظیم او را پذیرفته ام و همین زمینه تسبیح است.(1)

ولی حمد تجلّی تسبیح است(2) یعنی وقتی باور کرده ایم که در تمام هستی و در جامعه و در خود انسان، با تمام کمبودها و کسری ها و درگیری هایی که هست؛ خدا چیزی را کم نگذاشته و از ناحیه او کمبود و ظلمی و اشتباه و فسادی نبوده است؛ پس به پاکی او شهادت داده ایم و ذرّه ای عیب از او ندیده ایم. حالا باید با حمد خودمان و با کارهای خودمان این کمبودها را پر کنیم و این تکلیف ماست، پس اینجا تسبیح در کلمه ها خلاصه نمی شود و به حمد ما راه می یابد؛ حمدی که

ص:38

علی علیه السلام این گونه توصیف می نماید: «حمداً یملأُ ما خَلَقْتَ و یَبْلغُ ما أرَدْتَ»؛ سپاسی که آفریدگانت را سرشار سازد و تا آنجا که بخواهی تداوم یابد(1) چنانکه می خوانیم: «فسبح بحمد ربک».(2)

پس تسبیح آن است که در پرونده خدا، ظلم و ستمی، جهل و اشتباهی سراغ نگیرم و اعتراف کنیم: «ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقنا عذاب النار».(3)

تسبیح آنجا مطرح می شود که من با بررسی و دیدن آسمان، جنگل و دریا و جنگ، فقر و جهل، خون و درد، حتی لحظه ای نسبت به خداوند، شک و اعتراضی نکنم و باور داشته باشم که او تمامی کارش را انجام داده و قبول داشته باشم که تمامی آن دردها و ستم ها در جامعه، و کمبودها در جهان از ماست و به عهده ماست، پس تسبیح کلمه نیست، چنان که شکر و استغفار با کلمه نیست و این ها فقط صیغه شکر و استغفار است و عتاب امام علی علیه السلام را در نهج البلاغه، قصار 417 را می بینیم که وقتی فرد، فقط استغفار زبانی می کند، 6 مرحله را یادآور می شود:

پشیمانی برگذشته، عزم بر عدم بازگشت گناه، ادای حق مردم، جبران فرایض، ذوب گوشتی که از معصیت روییده با غم و غصه و چشاندن رنج طاعت در برابر لذت معصیت. دلیل این ادّعا در خطبه

ص:39

159، 189، 190، 157، 182، 114 نهج البلاغه و دعای اوّل صحیفه سجادیّه آمده است که نشان می دهد، حمد وسیله شکر و رسیدن به رضای خدا و اراده او وسیله ادای حقوق و میزان انسانیّت و مرز بین حیوانات و انسان است.(1)

چنان که در صحیفه سجادیّه می خوانیم: «الحمد للَّه الذی لو حبس عن عباده معرفة حمده...لتصرّفوا فی مننه فلم یحمدوه و توسعوا فی رزقه فلم یشکروه و لو کانوا کذلک لخرجوا من حدود الانسانیه الی حد البهیمیه، فکانوا کما وصف فی محکم کتابه، ان هم الا کالانعام بل هم اضلّ سبیلا».

اگر چنین نبود و کار فقط بر عهده ولی خداوند می بود و همه کارها را به عهده او می گذاشتیم و هنگام پایان کار می گفتیم: «الحمد اللَّه رب العالمین»؛ ما نیز هم صدا با یاران بی وفای موسی علیه السلام می شدیم که گفتند: «اذهب انت و ربک فقاتلا انا هیهنا قاعدون!»(2) تو و پروردگارت بروید و بجنگید، ما اینجا نشسته ایم.

حال آن که شکل حقیقی ارادت و انتظار در تبعیت و نصرت جلوه می کند «و تجعلنی من المنتظرین و التابعین و الناصرین».(3)

و در جایی دیگر صریحاً می خوانیم: «اللهم انصره و انتصر به لدینک

ص:40

و انصُر به اولیائک و اولیائه و شیعته و انصاره و اجعلنا منهم».(1)

خدایا! امام را یاری کن و با او دینت را نصرت بده... و مرا هم از آنان قرار بده.

می بینیم امام صادق علیه السلام هنگامی که احول را در بازگشت از بصره می بیند، می پرسد: بصره بودی؟

با پاسخ مثبت او، امام علیه السلام می پرسد: کیفیت رجوع مردم را در گرایش به تشیع چگونه دیدی؟

و او قسم می خورد که بسیار کم رنگ بود! و اینجا امام علیه السلام بر او تکلیف می کند که «علیک بالاحداث فانهم اسرع الی کل خیر»؛ بر تو باد تبلیغ نوجوانان، که آنان پر شتاب به سوی هر خوبی اند.(2)

این گونه است که انتظار یک عمل است نه فقط یک حالت(3) و امام علیه السلام اهتمام در امر اصلاح خویش (منتظر) و جامعه را می طلبد:

هر کس از شما باید کاری کند که وی را به محبت و دوستی ما نزدیک سازد و از آنچه خوشایند ما نیست و باعث کراهت و خشم ما می باشد، دوری گزیند و آن کس که دوست دارد از اصحاب امام موعودعلیه السلام باشد، انتظار حقیقی اش با معیار ورع و نیکویی های اخلاقی توصیف شده است.(4)

ص:41

امام مهدی علیه السلام بشارت می دهد: هر کس در حاجت خدا (که همان حاجات مردم و دین خداست) کوشش کند، «کان اللَّه فی حاجته»، خداوند پیگیر حاجت آن بنده خواهد بود.(1)

راستی که خداوند کمبودی نگذاشته و فسادی که در خشکی و دریا می باشد از کار آدمیان ایجاد شده و نعمت امام علیه السلام را از ما دریغ داشته است.

نمی بینی که جهان از آن بلاهای بزرگ که می تواند همه اهل جهان را نابود سازد، محفوظ است و فقط گاهی مردمان را با آفت ها و بلاهای کوچکی می گزد و می ترساند تا تأدیب شوند و باز به زودی آن بلا را زائل می سازد تا وقوع آفت و بلا، پندی برای آنان باشد و برطرف کردنش رحمت و نعمتی بر آنان.

بی دینان درباره مصیبت ها و ناخوشایندهایی که برای مردم رخ می دهد، می گویند: اگر جهان آفریدگار مهربانی دارد، چرا این گرفتاری ها پیدا می شود؟!

گوینده چنین سخنی گمان می کند که زندگی آدمی در جهان باید از هر رنج و کدورتی صاف و خالی باشد! اگر چنین می بود آن قدر شرّ و فساد و طغیان در مردم پدیدار می شد که نه به صلاح دنیای آنها بود و نه به کار آخرت شان می آمد، چنان که می بینی برخی را که به ناز و نعمت برآمده اند و به امنیت و رفاه و توانگری پرورش یافته اند؛ در طغیان و کفران بدانجا رسیده اند که گویی فراموش کرده اند که از جنس بشر و مخلوق پروردگارند... .

آنان که این رنج ها و آزارها را در جهان نمی پسندند، در واقع به کودکان شبیه اند که از دواهای تلخ و ناگوار، بدگویی می کنند و ممنوع نمودن آنها از خوردنی های لذیذی که برای ایشان زیانمند است، موجب خشم شان می شود، آموختن و تحصیل علوم بر آنان سخت و ناگوار است، دوست دارند که پیوسته به بازی و بطالت بگذرانند و هر خوردنی و نوشیدنی که مایل هستند بخورند و بیاشامند و درک

ص:43

نمی کنند که به بازی و بطالت گذارندن، چه زیان هایی برای دین و دنیای آنها دارد... .

بسا رنجی که آسودگی در پی دارد، بسا تلخی هایی که شیرینی ها به بار می آورد.(1)

از امام رضاعلیه السلام سؤال شد: چرا خداوند در زمان حضرت نوح علیه السلام تمام مردم را غرق کرد در حالی که در میان آنان کودکان و افراد بی گناه بودند؟!

امام علیه السلام پاسخ دادند: در میان آنان کودک نبود، زیرا از چهل سال قبل از طوفان، خداوند آنان را عقیم نمود و هنگام طوفان، کودکی وجود نداشت و افرادی که غرق شدند دو دسته بودند: یک دسته نوح را تکذیب کرده و با او مبارزه کردند و گروهی هم در برابر ظلم و ستم گروه اول سکوت کردند و عملاً به کردار آنان راضی بودند.(2)

روزی عُزَیر پیامبر به خداوند عرض کرد: خدایا! تمام کارهای تو را مورد مطالعه ودقت قرار دادم و عدل تو را در تمام امور به تشخیص عقلم درک کردم، اما یک موضوع را نمی دانم، چگونه با عدل تو

ص:44

می سازد، تو برای افرادی که مستحق کیفر و بلا هستند، خشم می گیری و بلا را بر تمام آنها می فرستی در حالی که در میان آنان کودکان بی گناه وجود دارند.

خداوند پاسخ داد: وقتی یک ملّت سزاوار بلا شد، بلا را هنگام فرا رسیدن مرگ کودکان قرار می دهیم و مقدّر می کنیم، بنابراین کودکان با مرگ طبیعی خود از بین رفته اند و بلا تنها برای افراد مسؤول است.(1) (تقریب اجل ها می شود) یعنی کودکان همان مقدار عمر داشته اند و اجل شان هم زمان با نزول بلا می گردد.

چه شگفت است که این خاندان بر خداوند حق پیدا می کنند که در دعا می خوانیم: «الهی به حق محمد و آل محمد علیک».(1)

البته تو نیز شرط نمودی که باید در این دنیا زهد بورزند و از زیور و زینت های آن چشم بپوشند، «بعد أن شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدّنیا الدَّنیَّه و زخرفها و زبرجها»؛ هنگامی که آن عهد را پذیرفتند و تو نیز بر وفای آنان واقف گشتی «و علمت منهم الوفاء» پس چند پاداش را بر ایشان از پیش تقدیر نمودی که عبارتند از:

قبول و قرب «فقبلتهم و قرّبتهم»

ذکر و نامی بلند و ابدی «و قدّمت لهم و الذکر العلّی» چنان که حضرت زینب علیها السلام به یزید «لعن» فرمودند: «فواللَّه لاتمحوا ذکرنا و لاتمیت وحینا»؛(2) به خدا قسم نمی توانی ذکر ما را محو کنی و وحی ما را خاموش کنی که مقامی ستودنی و پر ستایش آشکار خواهد شد «و الثناء الجلیّ»

و نزول ملائک بر آنان «وَ اَهْبَطْتَ علیهم ملائکتک»

و کرامت بی بدیل وحی «وکَرَّمْتَهُم بوحیک» که ائمه علیهم السلام حامل علوم وحی اند.

و بر سفره علم الهی نشاندن «و رَفَدْتهم بعلمک» و این علم نصرت آنان است.

ص:46

و دستگیره به سوی خویش «وجعلتهم الذریعة»(1) و دلیل قرآنی آن آیه 64 از سوره نساء است.

و وسیله خشنودی و رضای الهی «و الوسیلة الی رضوانک».

این مجموعه برای زهد و تحمل بلاست، که زهد نیز ابتلا و امتحان است، زهد در مفهومی روشن یعنی آزادی، مفهومی که علی علیه السلام از قرآن استنتاج نموده و می فرماید: به تمامی دست آوردها خوشحال نباش و بدون همه این ها رنجی نبر، زهد به معنی ترک نیست، بلکه زهد دینی اخذ و گرفتن است «خذوا من ممرّکم لمقرّکم» برداشتن و آوردن، نه رها کردن و رفتن، زهد با نداشتن برابر نیست، چه بسا فقیری که زاهد نیست و بی نیازی که راغب نیست بلکه منتظر ادای امانت و رساندن بار مسؤولیت است، زهد این است که تو از محرّک ها، غریزه و عادت فراتر بیایی، تنها به خودت محدود نشوی، مادامی که در نجد و یمامه گرفتاری هست، آرام نباشی. زهد، کم کار کردن نیست، کم برداشتن است.

زاهد از یهودی بیشتر می کوشد و از درویش کمتر برمی دارد و همین است که توسعه می آورد و رشد صنعت و رشد عدالت را همسازی می نماید.(2)

ص:47

این مجموعه، همه برای این زهد و تحمّل بلاهاست.

این سنت اجتناب ناپذیر است و در شکل های مختلف ترس، گرسنگی، نقص جان، مال و ثمره های زندگی،(1) موافق استعدادها و صلاحیت ها عرضه می شود.

هرکس به انبیا و اهل بیت علیهم السلام و رهپویان حق نزدیک تر باشد، امتحانی سخت تر خواهد داشت. «ان اشدّ الناس بلاءً الانبیاء ثم الذین یلونهم ثم الامثل فالامثل».(2)

چرا که:

سلسله موی دوست حلقه دام بلاست

هر که در این حلقه نیست فارغ از این ماجراست

گرچه هدف این بلا برای افراد مختلف است و اولیاء خداوند شامل مقاصد عمومی نمی شوند، چنان که فرموده اند: «ان البلاء للظالم ادب و للمؤمن امتحان و لِلْأنْبِیاءِ درجه».(3)

که همین دوران غیبت و انتظار نیز امتحانی برای مؤمنان منتظر می باشد، امام موسی بن جعفرعلیه السلام می فرماید: آنگاه که دست از پنجمین نفر از فرزند هفتم ائمه کوتاه شد، پس خدا را در دینتان!، کسی شما را از آن جدا نکند... برای صاحب این امر غیبتی است، این فقط امتحانی از

ص:48

سوی خداست که آفریدگان را با آن می سنجد.(1)

معنای بلا چیست؟

بلا و ابتلا سنجیدن است، به بوته آزمایش انداختن است(2) و از آنجا که خداوند بصیر، خبیر و لطیف است، آدمی را در نقطه ضعف او امتحان می کند و این لازمه پاداش در سلوک است، پس در پیچ های سفت و محکم ما را نمی پیچانند چون در آنجا محکم هستیم، بلکه در آنجا که نقطه اصلی درد و ضعف است و همین سرّ تفاوت امتحان افراد است، حاتم را با پول و بخشش نمی سنجند و این است که بلاها به حسن و سیئه و خیر و شرّ تنوّع می یابند، بلاهای حسن همانا مال، فرزند، نعمت ها، رزق ها و موارد مشابه، و بلاهای شرّآمیز، جنگ، بیماری، گرفتاری و حاکمیت ستمگران می باشد.(3)

تردیدی نیست که این بلا به استثنای فرد ظالم، نشانه دوستی و عنایت است که احادیث می گویند، وقتی خداوند بنده ای را دوست داشت او را غرق بلا می کند(4) و از غمی در نیامد، در غمی دیگر می نشاند(5) و حتّی اگر شده در خراش، لطمه، لغزش و پریدن چشم

ص:49

و حتی در پاره شدن بند کفش،(1) او را پالایش می کند و چنین است که می بینیم رسول اکرم صلی الله علیه وآله و امام علیه السلام هم از گرسنگی و بیماری در امان نیستند، آن هم در شکل هایی بسیار رنج آور.

علی علیه السلام می فرماید: با پیغمبرصلی الله علیه وآله مشغول کندن خندق بودیم و در این هنگام فاطمه علیها السلام آمد و همراهش قطعه ای نان آورده بود که به پیامبرصلی الله علیه وآله تقدیم نمود و گفت: قرص نانی را برای حسن و حسین پخته بودم و این قطعه را برای شما آوردم.

پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: ای فاطمه! این اولین غذایی است که بعد از سه روز (گرسنگی) نصیب پدر تو می شود!(2)

در روایتی آمده که امیرالمؤمنین علیه السلام بیمار گردید و عدهّ ای برای دیدار ایشان رفتند و گفتند: چگونه صبح نمودی یا امیرالمؤمنین؟

امام علیه السلام پاسخ داد: «اصبحت بشرٍ»؛ با شرّی صبح نمودم!

گفتند: سبحان اللَّه مانند تو چنین سخنی می گوید.

امام علیه السلام فرمود: خدا می گوید: «و نبلوکم بالشرّ و الخیر فتنة»؛ شما را با خیر و شرّ می آزماییم.(3)

در هر گرفتاری سه نعمت وجود دارد:

1. شناخت نقطه ضعف ها؛

2. قطع تعلق و وابستگی؛

ص:50

3. انکسار و دلشکستگی؛(1)

این پاکسازی ها و آزمایش ها موضوعی است که امام حسین علیه السلام به زیبایی از آن سخن گفته است:

«انت الذی ازلت الاغیار عن قلوب احبائک حتی لم یُحبّوا سواک و لم یلجئوا الی غیرک»؛(2) اینهاست که سالک را به تفویض و اعتماد به تدبیر خداوند می کشاند و از غیر می رهاند.

خلق را با تو کج و بد خود کند

عاقبت روی تو را آن سو کند

و شهریار سروده است:

جبین گره مکن ز هر چه پیش آید

که تو ز سکّه یک روی آن می خوانی

به روی دیگرش نعمتی نهفته خدای

که شکر آن تا به قیامت نتوانی

و امامت نیز از بستر همین ابتلا و شکیبایی می گذرد.(3)

شکر مخصوص کسانی است که می توانند صورت نعمت های خدا را حتی در بلاها ببینند و زیادتی شکر، لازمه اش شناخت چهره نعمت در بلاهاست، وقتی تو در نعمت ها (بلا) ذکر ببینی، زیادتی شکر خواهی داشت.(1)

چه شگفت است که جابر می گوید: حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله نگاهش به فاطمه علیها السلام افتاد در حالی که او عبایی از موی شتر بر سر افکنده بود و با دو دست خود آرد می کرد و فرزند خود را شیر می داد.

پیامبرصلی الله علیه وآله از چشمان اشک ریخت و فرمود: ای دخترم! قبل از شیرینی آخرت، تلخی دنیا را بنوش.

فاطمه علیها السلام عرض کرد: «یا رسول اللَّه، الحمدللَّه علی نعمائه و الشکرللَّه علی آلائه»؛ خدا را ستایش می کنم بر نعمت هایش و سپاگزارم بر داده هایش.(2)

رهنمود بینش دینی ما برای مقابله با بلاها، ظرفیت دادن و انشراح صدر است که با ذکر رفیع و شکر حاصل می شود، ذکر رفیع همان آیه «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً» است که نشان می دهد، هر سختی، سه آسانی دارد «سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً»(3) و آیه شکر که می فرماید: «لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ»؛(4) اگر شکرگزار باشید، توسعه می یابید.

ص:52

پا، چشم و حتی با قلب پیوندی هم می توان زنده ماند، اما بدون سر هرگز!

1. انسان حجتی بر علیه خداوند ندارد، چرا که «وَلِکُلِ ّ قَوْمٍ هادٍ»(1) و اگر خداوند کسی را نفرستد، عذاب هم نخواهد داشت.(2)

2. انسان نمی تواند عذر ناآگاهی بیاورد، زیرا که توانایی برای آگاهی یافتن داشته است، از او می پرسند: «هلاّ تعلمتَ» یعنی وقتی عذر بیاورد که نمی دانستم، می گویند: می توانستی بدانی.(3)

3. ایمان صادق و کامل آن است که بین هیچ کدام از رُسُل تفاوتی نگذاریم (از لحاظ مأموریت) و به همه ایمان آوریم.(4)

4. جریان اخراج حضرت آدم علیه السلام از بهشت، نشان دهنده نقص برای حضرت آدم علیه السلام نیست، زیرا آن بهشت، بهشت معروف نیست، امام صادق علیه السلام می فرماید: آن باغی از باغ های دنیا بود که خورشید و ماه بر آن می تابید و اگر بهشت جاودانی بود، هرگز از آن رانده نمی شد.(5)

حتی پذیرفتن حضرت آدم علیه السلام از شیطان، چنان که در روایات آمده به این دلیل بود که آدم علیه السلام فکر نمی کرد، کسی دروغ بگوید و اصولاً خلقت شیطان نیز در مجموعه نظام هستی بد نبوده، چنان که قرآن خود می فرماید: شیطان بر آنان سلطه ای نداشت مگر این که می خواستیم (بیازماییم) تا کسی که به قیامت ایمان داشته از آن که در شک و تردید است، بشناسیم.(6)

ص:55

تاین بی می گوید: هیچ تمدّن درخشانی در جهان پیدا نمی شود، مگر آن که ملّتی مورد هجوم یک نیروی خارجی قرار گرفتند و بر اثر این تهاجم نبوغ و استعداد خود را به کار انداختند و آن چنان تمدّن درخشانی به وجود آوردند.(1)

5. درباره حضرت ابراهیم علیه السلام که چرا خلیل شد، روایاتی داریم که می گوید:

او زیاد بر محمّد و آل محمّدعلیهم السلام صلوات می فرستاد،اطعام و نماز شب داشت؛ به جای ثمن غذا به میهمانان می گفت: شروع غذا با بسم اللَّه باشد و پایان با الحمدللَّه.(2)

همچنین باید ساحت ابراهیم علیه السلام از این نکته پاک باشد که آیه اطمینان قلب را به معنی آرامش قلب در وقوع زنده کردن اموات بگیریم بلکه در حدیث آمده است که حضرت ابراهیم علیه السلام از عبد صالحی شنید، خداوند عبدی دارد که او را دوست خود گرفته است، پس نشانه آن عبد را پرسید، پاسخ داد: او کسی است که اگر از خدا بخواهد مرده زنده کند، برایش چنین می کند.

پس ابراهیم، از خدا خواست که مرده گان را زنده کند، «لیطمئن بالخلّه» تا مطمئن شود، خلیل خود اوست.(3)

ادامه دعا از جریان رسالت می گوید که به محبوب خدا و نجیب او

ص:56

(با کرامت و برگزیده) یعنی محمدصلی الله علیه وآله می رسد، که آقای همه آفریدگان و زبده و برگزیده گان، افضل انتخاب شدگان، گرامی ترین در معتمدان خدا، مقدّم بر همه پیامبران و مبعوث بر جن و انس است و چنان خواستنی است که مشارق و مغارب عالم را زیر پایش نهاده و مرکب برق آسا را در خدمتش گزارده و او را به معراج سیر می دهد و آنگاه، علم اول و آخر تا نهایت آفرینش را در اختیارش می گذارد و دشمنانش را مرعوب نموده و جبرئیل و میکائل در خدمتش و همه فرشتگان در رکابش، وعده پیروزی نهایی دین او و سرزمین مبارک مکّه مرکز و پایگاه حرکت و در نهایت طهارت مطلقه در او و در خاندانش، در این دعا گزارش می شود.

در حدیث آمده: مکّه را بکّه گفته اند؛ زیرا مردم در آنجا می گریند.(1)

از امام صادق علیه السلام سؤال شد: چرا کعبه را کعبه نامیدند؟!

فرمود: چون در طول و مقابل بیت المعمور بود که مربع است.

پرسیدند: چرا بیت المعمور مربع است؟!

پاسخ داد: چون در طول عرش است که آن هم مربع است.

پرسیدند: چرا عرش مربع می باشد؟!

فرمود: چون کلماتی که اسلام بر آن بنا شده، 4 کلمه است:

«سبحان اللَّه و الحمداللَّه و لا اله الا للَّه و اللَّه اکبر».(2)

ص:57

4. اجرای قوانین دین خویش در همه ابعاد.(1)

مناقب رسول اکرم صلی الله علیه وآله آن قدر زیاد است که از سوی بیگانگان ستوده می شود و عذر تقصیر به پیشگاه محمدصلی الله علیه وآله و قرآن(2) نگاشته می گردد و چه کسی نمی داند که علّت حملات ناجوانمردانه در دنیای غرب و حتی برخی مسلمانان مرتد به ساحت آن گرامی به دلیل جذبه شخصیت و سرعت نفوذ پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله در عالم است، چنان که آقای راب ویکس تازه مسلمان، گفته است: اسلام دینی عقلانی بود که پر از راز و نیاز برای هدایت انسان بود و از دانش هم حمایت می کرد، در حالی که مبلّغان مسیحی با علم و دانش مخالف بودند، گویی خداوند نادانی را دوست دارد، انگار اسلام برای من ساخته شده بود، مسلمانِ خوب بودن، شخصیتی بود که من دوست داشتم باشم، بعد از مطالعه و عبادت به مدّت یک ماه دیگر، دریافتم که اگر محمّدصلی الله علیه وآله، پیامبر نبود، نباید وجود پیامبران دیگر را هم باور کرد، بعد، لحظه تصمیم گیری رسید.(3)

آقای کریستو فزشلیتون می گوید: با چند تن از دوستانم در مورد مذهب بحث می کردیم که آنها از من خواستند، یک قرآن بخرم و من هم این کار را کردم، به نزدیک ترین کتاب فروشی رفتم و ترجمه ای روان و ساده از قرآن خریدم، اما این اولین نگاه من به اسلام ناب بود، در

ص:59

عرض چند هفته با این که شهادتین را نگفته بودم، اما عقاید مسلمانان را پذیرفتم... مادرم از هر چه در توانش بود، استفاده کرد، تا جلوی مسلمان شدن مرا بگیرد.

او سه بار مرا نزد واعظ خود بُرد، اما این کار نتیجه ای نداشت.(1) شگفت آور است در چند دهه اخیر که حملات به ساحت آن گرامی بیشتر شده، تازه مسلمانان با خواندن سیره او و تحت تأثیر شخصیت وی مسلمان تر شدند.(2)

راستی حضرت محمدصلی الله علیه وآله چه کرده است؟

او شراب طهور حقیقت به کام انسان ریخت، آدم را با شراب حضور معیت «هو معکم ایْنَ ما کنتم»(3) آشنایی داد و گفت مرگی در کار نیست که مرگ خود مخلوق(4) است و آغاز دویدن هاست.(5)

سودای سر بالا را در انسان شعله ور کرد که از حقارت های زمینی تا ارتفاع (رسیدن به) خدا رشد کرد، چنان که در زیارت رسول صلی الله علیه وآله از بعید می خوانیم: «حتی رفعتَ به نواظر العباد و أَحییتَ به میت البلاد»؛

خدایا! تو با رسول اللَّه به آدم ها، با رفعت نظر داری و سرزمین های مرده را با او زنده کردی، همان آرمانی که در سلام بر امام زمان علیه السلام آمده است: «السلام علی ربیع الانام»؛(6)

ص:60

سلام بر تو ای بهار مردمان، بهار انسان!

آری!

این شعله خاموش شدنی نیست.

او قوانینی آورد که دانش آن در حیطه آگاهی آدمی نبود؛ «علمک ما لم تکن تعلم».(1)

زیرا که احکام و قواعدش همه بر اندازه ها و اقدار هستی بنا شده و این است حقوق اسلامی مترقی ترین حقوق است. زیرا در این بینش حق براساس حدّ و حدّ از قدر و اندازه هایی سرچشمه گرفته که مُقدّر آن خداوند هستی است.(2)

با این که خدا به جان او قسم یاد کرد(3) و اگر او نبود هستی به پا نمی شد(4) و جبرئیل به او اقتدا نمود(5) و حتی سجده ملائکه بر آدم به خاطر آنان بود، اما چنان در عبادت خود را به سختی انداخت که خداوند به او مشفقانه یادآوری کرد، قرآن را نفرستادیم که این قدر خود را به رنج دچار کنی.(6)

آنقدر پی در پی روزه می گرفت که مردم می گفتند، دیگر افطار نخواهد کرد و سپس مدتی افطار می کرد که خیال می کردند روزه

ص:61

نخواهد گرفت، نماز شب را به یک مرتبه نمی خواند و بخش بخش می نمود.

به او گفتند: چرا نماز شب را یک مرحله نمی خوانی؟!

می فرمود: نمی خواهم لذت خواب را به چشمانم بچشانم!

چنان بر مردم دل سوزاند که خداوند فرمود: داری خودت را دق مرگ می کنی از این که ایمان نمی آورند.(1)

آن هم مردمی که به او بی احترامی نمودند تا جایی که خون از پیشانی اش سرازیر شد، ولی مراقبت می کرد مبادا خون بر زمین بریزد و هنگامی که خدیجه علیها السلام از او پرسید: «بابی انت و امی» به چه سبب نمی گذاری خون بر زمین برسد؟

فرمود: مبادا این خون موجب خشم خدا بر اهل زمین گردد.(2)

چنان متواضعانه عبادت می کرد که اُمّ سلمه گوید: شبی او را در تاریکی دیدم که می گریست و می گفت: «الهی لاتنزع عنّی صالح ما اعطیتنی ابداً و لا تکلنی الی نفسی طرفة عین ابدا و تشمت بی عدواً و لاحاسداً و لاتردّنی فی سوءٍ استنفذتنی منه ابداً»؛

هنگامی که گفتم: شما با این جلالت و مقام، چنین می گویید؟

پاسخ داد: چرا نگویم که خداوند یونس را یک لحظه بر خود واگذاشت و چنان شد که شد(3) و چگونه با قناعت زیست که فرمود: می خواهم روزی سیر

ص:62

باشم و سپاسگزار و روزی گرسنه و لطف خدا را خواستار، دعای ندبه در واقع به بیان اصالت مهدویت و رابطه اش را با رسول اللَّه صلی الله علیه وآله و اخلاق و عظمت و علم او نشان می دهد تا جایگاه اصیل امام موعودصلی الله علیه وآله روشن گردد.

شواهد التنزیل حاکم حسکانی و در برخی موارد حتی نام علی علیه السلام و فاطمه و ابناهما را آورده اند(1) و آثاری که بر حبّ آل محمدصلی الله علیه وآله مترتب شده، براساس روایت چنین فهرست نموده اند که هر کس بر حبّ آل محمّدعلیهم السلام بمیرد، شهید، مغفور، توبه کار با ایمان کامل، با بشارت مثبت، مزار شدن قبر او برای فرشتگان و مرگی براساس سنّت است و اعتراف نموده اند، هر کس با بغض آنان بمیرد، روز قیامت مأیوس از رحمت خدا، کافر و بوی بهشت را نمی شنود.(2)

ثانیاً) روشن است که این حبّ، چگونه در سلوک تربیتی مؤمن اثر می گذارد، زیرا قلب، جای اشتیاق است و شوق، اعضاء و جوارح را به کار می گیرد و به حرکت وا می دارد.

پس محبّت داشتن به خوب ها و خوبی ها، بی تردید کار تربیتی را آسان نموده و به نتیجه می رساند، چنان که عکس آن صحیح است و رها نمودن اندیشه در گناه، منجرّ به اشتیاق و در نهایت به گناه می کشاند، امام باقرعلیه السلام فرمود: «من کثر فکره فی المعصیة دعته الیها».(3)

امّا آنچه در این مودّت دنبال می شود، همانا انتخاب و اتخاذ راه است، این گونه نکته ها در دعای ندبه نشانه دیگری بر حقیقت این دعای عظیم الشأن است، زیرا با دیگر معارف دین، یعنی کتاب و سنت هماهنگ است، در واقع هدف دین در طرح اندیشه متعالی و محبّت

ص:64

اسوه ها این است که زمینه را برای انتخاب یکی از دو راه «وَهَدَیْناهُ النَّجْدَیْنِ»(1) آماده کند.

«انا هدیناه السبیل اما شاکراً واما کفوراً»؛(2) مقصد فقط یک انتخاب است. فقط همین!

به همین دلیل است که قرآن می گوید: «لااکراه فی الدین»(3) و به پیامبرصلی الله علیه وآله می گوید: تو بر آنها مسلّط نیستی(4) وکیل آنها هم نمی باشی(5) و گاه می گوید: رهایشان کن.(6)

با این بینش این شبهه نیز پاسخ می یابد که برخی می گویند: پس چرا جبهه دین که حقیقت است، همیشه شکست خورده و در انزوا و تبعید قرار گرفته؟ پاسخ این است اگر مقصد رسالت و هدف حکومت دینی، تسلّط، قدرت، اصلاح و تحول آدم ها می بود، شکست را پذیرفتیم که با این اهداف، دین دچار تزلزل و بدعت و انحراف شد، اما اگر هدف، ایجاد زمینه تحوّل و امکان انتخاب و اتخاذ باشد، انبیاء و اولیاء دین، موفق بوده اند، چون دو راه حقّ و باطل، خوبی و بدی را مشخص کرده و امکان انتخاب و راه سلوک را فراهم نموده اند.(7)

پیامبرصلی الله علیه وآله، راه به سوی خدایند و رشته ای که به سوی رضوان و خشنودی خداست، «و رضوان من اللَّه اکبر»(1) و این مقام رضوان چه مقامی است که بعد از توصیف بهشت که می فرماید: «وعد اللَّه المؤمنین و المؤمنات جنات تجری من تحت ها الانهار خالدین فیها و مساکن طیبه فی جنات عدن»؛ سپس افق وعده را بالاتر می برد و می فرماید: «و رضوان من اللَّه اکبر ذلک هو الفوز العظیم» و حال آن که همان جنّات عدن چیزی است که فوق توصیف است، چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: عدن آن خانه ها پروردگار است که «لم ترها عین و لم یخطر علی قلب بشر» یعنی هیچ چشمی آن را ندیده و بر قلب بشر خطور نکرده «لا یسکنها غیر ثلاثه النبیین و الصدّیقین و الشهداءِ» و تنها سه گروه در آن ساکن می شوند، پیامبران، صدیقین و شهداء(2) و بعد از این در روایتی از پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله به توضیحی روشن تر می رسیم که می فرماید: هر کس دوست دارد که حیاتش همچون زندگی من و مرگش نیز مانند من بوده باشد و در بهشتی که خداوند به من وعده داده در جنّات عدن ساکن شود «فلیوال علی بن ابیطالب علیه السلام و ذریته علیهم السلام من بعده» پس باید ولایت و دوستی علی و فرزندانش را به عهده گیرد.(3)

با این توصیف شکوهمند می بینیم، رضوان خداوند بزرگ تر

ص:66

توصیف می شود که این مقصد با رشته ولایت و محبّت اهل بیت علیهم السلام به نتیجه می رسد، زیرا آنان برای خود جز تسلیم و رضایت خدا را نخواستند و به همین سبب، مسیر و رشته ارتباط به سوی خشنودی حق شده اند، چنان که امام صادق علیه السلام فرموده اند: خدا رحمت کند ابوذر را که مریض را بر سلامتی و فقر را بر دارایی ترجیح می داده، اما ما آنچه را خدا بخواهد، می خواهیم.

و رضوان خدا چیست؟ رضوان چیزی جز، بهره مندی های متعالی، عشق و انس با خداوند نیست که مزاج خاصّی را می طلبد، چنان که در دعای امام سجادعلیه السلام آمده است: «اللهم اجعلنا من الذین ترسخّت اشجار الشوق فی حدائق صدورهم»؛(1)

خدایا! مرا از کسانی قرار بده که درخت های شوق در باغ های سینه هاشان ریشه دوانده و سوز محبّت تو سراسر دل هاشان را فرا گرفته، کسانی که می گویند: «الهی من ذا الذی ذاق حلاوة محبتک فرام منک بدلاً» کیست که شیرینی محبت تو را بچشد، آنگاه بدلی غیر تو را بخواهد.(2)

«فلمّا انقضت ایامه اقامه ولیّةَ علیَ بن ابی طالب صلواتک علیهما و آلهما هادیاً»؛ هنگامی زمان مأموریت پیامبرصلی الله علیه وآله پایان یافت، پس علی بن ابیطالب علیه السلام را به عنوان هدایت گر کشتی اُمت قرار داد.

زیرا پیامبرصلی الله علیه وآله انذار دهنده بود و برای هر قومی، هدایت گری هست

ص:67

(یعنی باید بعد از خودش کسی را برای امت تعیین می کرد.)

پس در حالی که نخبگان (مَلَاءُ(1)) حضور داشتند، چنین اتمام حجت نمود؛ «من کنت مولاه فَعلیٌ مولاه...»(2) تا آنجا که می فرماید: «ثُمَّ أَودَعه علمه و حکمته، فقال انا مدینة العلم و علیٌ بابها، فمن اراد المدینة و الحکمةَ فلیأتها من بابها»؛ یعنی گذشته از فضیلت هایی، چون شجره واحده بودن علی و پیامبر و وزارت، چون هارون برای موسی، و ازدواج با دختر بزرگوار پیامبرصلی الله علیه وآله که سیّده همه زن های عالم است و بستن همه درها به مسجد، غیر از در خانه علی علیه السلام که بسته نشد، علی علیه السلام میراث دار دانش رسول اللَّه است و از اینجاست که حتی از پیوند جسمانی یکدیگر سخن می گوید: «لحمک من لحمی و دمک من دمی»(3) و سپس مشروعیت راه شیعیان علی علیه السلام ریشه می گیرد «و شیعتک علی منابر من نور...»؛ درباره عظمت شیعه، احادیث زیادی

ص:68

هست که به دو مورد آن اکتفا می شود:

امام رضاعلیه السلام از پدران خود نقل می کند که رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود:

«اَنَا وَ هذا، یَوْمَ الْقِیامَةِ کَهاتَیْنِ، وَ ضم بین اصبعیه شِیعَتُنا مَعَنا»؛(1)

من و علی علیه السلام در روز قیامت، مثل این دو انگشت به هم پیوسته هستیم و شیعیانمان با ما هستند.

پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: تُوضَعُ یَوْمَ الْقِیامَةِ مَنابِرُ حَوْلَ الْعَرْشِ لِشِیعَتی وَ شِیعَةِ اَهْلِ بَیْتِیَ الْمُخْلِصِینَ فِی وَلایَتِنا...؛(2) در روز قیامت، منبرهایی در اطراف عرش برای شیعیانم و شیعیان اهل بیت من که درباره ولایت ما اخلاص دارند، نهاده می شود و خداوند به آنها می فرماید: ای بندگانم، بیایید تا کرامتم را بر شما سرازیر کن، شما در دنیا مورد آزار قرار گرفتید.

تا جایی که علی علیه السلام معیار شناخت ایمان و کفر، مؤمن و منافق می گردد، «و لولا انت یا علیّ لم یُعرف المؤمنون بعدی» و رسول اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «یا علی حبک ایمان و بغضک کفر» و در روایات اهل سنّت آمده است که پیامبرصلی الله علیه وآله نقل فرمودند: «لایُبغضک مؤمن و لا یحبّک منافق»؛(3) حتّی پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله علی علیه السلام را بعنوان تقسیم کننده بهشت و جهنّم معرّفی می کند.

چیزی که مهمّ است، علم و دانش امام علیه السلام است، امام مبین در قرآن(4) از

ص:69

ناحیه رسول اکرم صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام تأویل شده و هموست که نور وحی و رسالت را می بیند، رایحه نبوّت را استشمام می کند،(1) پیامبرصلی الله علیه وآله علم خود را در هنگام وفات به علی علیه السلام منتقل نموده و هزاران باب علم بر امام علیه السلام گشوده گردیده است(2) و پرندگان تیز پرواز به ستیغ قلّه بلند علم او دست نمی یابند(3) و تا به آنجا می رسد که می فرماید: «لو کشف الغطا ما زدت یقیناً».(4)

تنها اوست که می تواند بگوید: «سلونی قبل ان تفقدونی»؛ زیرا که راه های آسمانی را بهتر از زمین می شناسد.(5)

می فرماید: به خدا سوگند اگر بخواهم می توانم هر کدام شما را از آغاز تا پایان کارش و از تمام اوضاع زندگی اش آگاه کنم، اما می ترسم به رسول خدا کافر شوید. آگاه باشید من این اسرار را به افرادی خاصی که مورد اطمینان اند، خواهم سپرد.(6)

اوست که دنیا را تحقیر می کند: «إنّا الّذی أَهنت الدنیا».(7)

اوست که دنیا را با صورت به زمین زده است.(8)

او آن چنان بر کتاب خدا آگاه است که به انضمام دو آیه، اقلّ حمل

ص:70

(6 ماه) را نشان می دهد و زنی را از سنگسار می رهاند(1) و باعث می شود خلیفه 70 بار بگوید: اگر علی نبود، هلاک می شدم.(2)

چه بهتر که با این کلام از ابن ابی الحدید این بخش را مزین کنیم که می گوید: فضایل علی علیه السلام در آن حدّ از عظمت و شموخ شهرت است که نویسنده و گوینده در برابر آن، خود را ضعیف، زبون و شرمسار می بیند، چه بگویم درباره مردی که دشمنانش به فضایل او اعتراف نموده و در عین دشمنی، نتوانستند آن را پنهان کنند.(3)

اما ویژگی مشترکی که علی علیه السلام گشاینده این باب است و می تواند اصیل ترین شاخصه امامت باشد، همان کلامی است که رسول اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: من بر تنزیل قرآن جنگیدم و علی بر تأویل آن می جنگد.(4)

تأویل، تعبیر احکام و باز گرداندن سخن ها به اصول آن است، او دارای قدرت و وسعتی است که می تواند اصالت را در متن دین نشان دهد.

پیامبرصلی الله علیه وآله می فرماید: «علی باب علمی و مبیّن لِاُمّتی»؛(5)

علی علیه السلام در علم من و تبیین کننده برای امت من است؛ با بررسی و توجّه، می بینیم وحدتی آشکار بین ولایت علی علیه السلام و امام مهدی علیه السلام می باشد، آنجا که می گوییم: «السلام علیک حین تقرء و تبیّن».(6)

مقام رفیع امامت، دارای مقاصد و اهداف مهمّی است که عبارتند از:

ص:71

1. تبین و تفسیر دین؛

2. هدایت و جهت دادن به سوی خداوند؛

3. تربیت باطنی (هدایت بالامر)؛

4. اقامه حقّ؛

5. انقلاب در انسان و عقلانیت؛

6. ناب ترین خاصیت امامت تضمین حیات ابدی و راه بی نهایت انسان است؛

2. در توضیح آیه «سنستدرجهم من حیث لا یعلمون» آنان را از جایی که نمی دانند به تدریج مواخذه می کنیم(1)...، امام صادق علیه السلام با سه تعبیر زیبا چنین می فرماید: «هو العبد یذنب الذنب فیجدّد له النعمة معه تلهیه تلک النعمة عن الاستغفار من ذلک الذّنب»؛ این حالتی است که بنده گناه می کند و خدا مجدداً به او نعمت می دهد و او استغفار را رها کرده و فراموش می کند و زمینه عذابش آماده می گردد.(2)

3. زراره می گوید: به حضرت امام باقرعلیه السلام عرض نمودم: به من خبر نمی دهید که از کجا دانستید، مسح سر به قسمتی از آن و مسح پا نیز چنین است؟!

امام علیه السلام فرمود: «قال رسول اللَّه صلی الله علیه وآله و نزل به الکتاب من اللَّه عزّوجّل... فعرفنا حین قال: برؤوسکم، ان المسح ببعض الرأس لمکان الباء...».(3)

با توجّه به مباحثی که مطرح شد به این نتیجه می رسیم که هم اکنون نیز این سلسله نورانی در امام مهدی علیه السلام تجسّم یافته آنجا که می گوییم: «السلام علیک حین تقرء و تبین».(4)

می کند تا دیگران حقیر و کوچک باشند و انسان راه تعالی را به سادگی بپیماید، دعوتی با بصیرت کامل، چنان که ثقل اکبر رهنمود داده بود.(1)

علی علیه السلام در غوغای بیعت فرمود: «دعونی و التمسوا غیری...» مرا رها کنید و غیر مرا بجویید، هدف من و شما یکی نیست، من شما را برای خدا می خواهم و شما مرا برای خود (هدف های شخصی) می خواهید.(2)

امام علیه السلام می فرماید: ما اهل بیت، آن روح را به وسیله اطاعت و عمل برای خدا تأیید می کنیم.(1) نمونه های زیادی در تاریخ گذشته و عصر ائمه علیهم السلام و در زمان حاضر موجود است که به وسیله اهل بیت علیهم السلام (از رسول اللَّه صلی الله علیه وآله گرفته تا امام موعودعلیه السلام) به اسلام و ایمان راه یافته اند. (کتاب هایی چون اثبات الهداة، معجزات و کرامات ائمه علیهم السلام را در گذشته گزارش کرده و هم اکنون، کتاب های زیادی این موضوع را بازگو نموده و در جراید هر روزه به چشم می خورند. خانمی به نام سیلویا که نام هاجر را برای خود برگزیده و می گوید: آنچه مرا بر اسلام پایدار ساخت، خواندن زندگی مردی به نام حسین بن علی علیه السلام است، به نظر من کسی که زندگی حسین علیه السلام را بخواند، دیگر گمراه نمی شود، درست همان گونه که اگر کسی شنا یاد بگیرد، دیگر غرق نمی شود.(2)

اکرم صلی الله علیه وآله او پرچم هدایت بود که انحرافات را نشان می داد و نوری بود که رشته محکم خداوند و صراط مستقیم بود و هماهنگ و همانند رسول اللَّه صلی الله علیه وآله (در طی طریق حق) که درود خداوند بر هر دو آنان باد... سپس دعا به مجاهدات علی علیه السلام می پردازد که چگونه پهلوانان (مخالف اسلام و ستمکار) را به خاک ذلّت نشاند و کینه های بدر و خیبر و جنگ های دیگر در دل آنان شعله کشید(1) که باعث طرد و مخالفت با امام علیه السلام می شود، (منابذته) تا این که ناکثین (عهدشکنان، طلحه و زبیر) و قاسطین (نافرمانان، معاویه و عمر و عاص لعنة اللَّه علیهم) و مارقین (منحرفان بر اثر جهل یا خوارج) برابر او صف آرایی می کنند و مظلومیت امام علیه السلام در مقایسه با جنگ های رسول اکرم صلی الله علیه وآله دو تفاوت دارد:

1. جنگ رسول اکرم صلی الله علیه وآله با کفّار بود و این ها به ظاهر مسلمان بودند؛

2. جنگ های پیامبرصلی الله علیه وآله غنیمت داشتند و این جنگ ها غنیمتی نداشتند.

چنین است که در نهایت «و قتله اشقی الاخرین یَتَْبع اشقی الاوّلین» او را در محراب به خون می نشاند(2) و می بینیم که امر رسول اللَّه صلی الله علیه وآله به

ص:77

محبّت خانواده اش، هرگز پاسخ داده نمی شود، بلکه به فرموده امام سجادعلیه السلام اگر خداوند دستور به آزار داده بود، بیش از این نمی توانستند آزار دهند. پس این خانواده الهی دچار قتل، اسارت و تبعید می گردند و قضا یا جریان تاریخ برای آنان جزای جزیل را رقم می زند که عاقبت از آنِ پرهیزکاران و پارسایان است «و العاقبة للمتقین» و صالحان وارثان زمین خواهند شد و این وعده ای است که در آن تخلّف نخواهد شد؛ زیرا این یک سنت ثابت و حقّ است.

به راستی در جامعه سه دست بیشتر نیستند و سه فرجام خواهند داشت: مؤمن پارسا که هماهنگ با قانونمندی عالم است، به فلاح و رویش دست می یابد، کافر که ناهماهنگ با نظم هستی است، به هلاکت می رسد و منافق که بازیگر و مذبذب است، بازیچه می شود، یعنی یا مؤمن از او سود می برد یا کافر او را بازی می دهد.(1)

این همان وعده ای است که در قرآن می خوانیم: «وَنُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ»(2) و تأویل آیه نیز همانا عصر امام زمان علیه السلام است، چرا که مصداق کامل «مستضعفین» آل البیت علیهم السلام می باشند که در حدیث آمده، این گروه آل محمدصلی الله علیه وآله هستند، خداوند مهدی آنها را بعد از زحمت و فشاری که

ص:78

بر آنان وارد می شود، برمی انگیزد و به آنان عزّت می دهد و دشمنانشان را ذلیل و خوار می کند.(1)

شگفتا که این حرکت مهم با ندبه، گریه و اقامه عزای آن گرامیان، رابطه ای ناگسستنی دارد که بعد از یادآوری پیروزی نهایی «إِن کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا» می فرماید: «فعلی الاطائب من اهل بیت محمد و علی صلی الله علیه وآله فلیبک الباکون و ایاهم فلیُندبِ النادبون»؛ پس بر پاکان از اهل بیت محمد و علی علیهم السلام که درود خداوند بر آنان و آل شان باد، گریه کنندگان بگریند و ندبه کنند... .

در این فراز از لزوم گریه(2)، ندبه و شیون، سخن به میان آمده، «فلتذرف الدموع و لیَصرخ الصارخون» (فریاد، کمک خواستن) ضجّه (فریاد کشیدن)، از امر به گریه معلوم می شود «فلیبک» اقامه عزای ائمه علیهم السلام چه تأثیر مهمّی دارد که ما می بینیم، پیامبرصلی الله علیه وآله خود بر کودکش می گرید و امر به گریه برای حمزه شهید می نماید و فاطمه علیها السلام گریه را افشا می کند، امام شهدا، کشته اشک و «قتیل العبرات» نام می گیرد و امام باقرعلیه السلام امر به اقامه عزا برای خود می نماید و امام رضاعلیه السلام هنگام حرکت از مدینه، فضایی را برای گریه ایجاد می کند.

این یک گریه عاطفی از یک غم فردی نیست، امام خمینی رحمه الله در این

ص:79

موضوع، چنین می فرماید:

این مراسم یک جلسه دعای ساده نیست؛ چرا که ادب دعا آهسته نجوا کردن است، چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مرور به افرادی که هنگام دعا زیاد فریاد می کردند، عتاب نمود که شما شخص کری را نمی خوانید و نه فردی را که پنهان و دور از شما باشد «و انّما تدعون سمیعاً قریباً»؛ شما کسی را می خوانید که شنوا و نزدیک است.

شما را چه شده است آن که می خوانیدش نزدیک است.(1)

پیامبرصلی الله علیه وآله می فرماید: «خیر الدعا الخفی و خیرالرزق ما یکفی».

صورت، بدن و پایم را با آب بشویم، پس با چه چیز دلم را تطهیر کنم؟

قال: بالهموم و الغموم؛ خداوند پاسخ داد: با غم و اندوه.(1)

آری!

این غم ها، ارجمند و متعالی هستند که ما را از پله های تعالی بالا می برند، چه غمی و حزنی به بلندی غم های علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام می رسد؟ تا به حال کرامات زیادی در تحول اخلاقی افرادی که در هیأت های عزاداری بوده اند؛ ثبت شده است.

5. هدایت و سازندگی؛

مرثیه و روضه ابی عبداللَّه علیه السلام معجزه می کند و چه بسیار کسانی که از همین گذرگاه راه یافته اند، هم اکنون به گوشه ای از این نمونه ها بنگرید:

استاد دکتر صائب عبدالحمید در کتاب «منهج فی الانتماء المذهبی» می نویسد: با حسین علیه السلام کشتی نجات شروع شد، شروعی که من آن را قصد نکرده بودم. بلکه او مرا قصد نمود... و آن روزی بود که صدایی حزین به گوشم خورد. چه بسا آن صدا قبل از آن به گوشم رسیده بود. ولی از آن بی توجه گذر کرده بودم و بر روی آن صدا، پرده ها انداخته بودم، ولی این بار مرا به خود دعوت نمود، آن صدا مرا به سوی خود جذب کرد و امواج متلاطم و زبانه های شعله پراکنده اش هر لحظه به من اصابت می نمود... .

آن واقعه، قصه مقتل امام حسین علیه السلام با صوت شیخ عبدالزهرا کعبی در روز دهم از ماه محرّم الحرام سال 1402 هجری بود، من به تمام

ص:82

نداهای امام حسین علیه السلام گوش می دادم و تمام جوارحم می لرزید و این همراه اشک و عبرت بود و چیزی در خونم گویا انقلاب و ندایی در جوارحم... که لبیک یا سیدی، یابن رسول اللَّه! در ذهنم سؤال هایی بی پایان بود و گویا نوری که از قبل محجوب و مستور بوده است؛ این نور را برانگیخت(1) و یک دفعه تمام فضا را می شکافت، فروزشی که اقتدا به حسین را در برداشت، حسینی که یادگار مصطفی و بزرگ امت و از رهبران دین بود، فروزشی از اسلام به تمام معنا که از نو برانگیخت و پیامبر خداصلی الله علیه وآله آن را توسط شخص ریحانه (فاطمه علیها السلام) و سبطش حسین علیه السلام از نو رهبری نمود.

این نداهای اسلام است که هر کجا فرود آید، پراکنده می شود و همه آنها را می شناسند!

آری! مکان های بر زمین خوردن فرزندان رسول خداصلی الله علیه وآله(2).

2. استاد ادریس حسینی مغربی در کتاب «لقد شِیّعنی الحسین علیه السلام» می نویسد: یک نفر از نزدیکانم به من گفت: چه کسی تو را شیعه نمود و به چه کتابی اعتماد نمودی؟

در جواب گفتم: آن شخص، جدّم حسین علیه السلام و فاجعه ناگواری بود که بر او اتفاق افتاد... به جان خودم سوگند این شهید کسی است که

ص:83

همیشه فریاد او در مقدس ترین مقدسات من به صدا درآمده و در حرکت است و در تمام حالات و حرکاتم را محزون نموده است.

من از قرائت کشتار کربلا با تفاصیل جان کاهش، خلاصی نیافتم، جز آن که کربلا در نفس و فکرم قیام نمود و از این جا نقطه انقلاب شروع شد، انقلابی بر ضدّ تمام مفاهیم و مسلّمات به ارث گذاشته برای من از گذشتگان، آری، انقلاب حسین علیه السلام داخل روح و عقلم... .

آری، این حسین بود که مرا از لابلای این مصیبتی که او و اهل بیتش به آن مبتلا شدند، شیعه نمود، مرا با خون های تازه اش شیعه نمود، خون های تازه ای که بر روی سنگ ریزه های زرد در سرزمین طف (کربلا) برزمین ریخت، او مرا با صدای اطفال و نوحه های زنان، شیعه نمود. من به یاد آن روز فریاد بر آوردم در حالی که از دیدگانم اشکی همراه با حزن و رقّت قلب جاری بود و با قلبی که اندوه ها آن را پاره می نمود، گفتم:

ویَرثی ربابک دنیا السّجون

و دمع النواح و فیض الدما

ای اباعبداللَّه! من همیشه تو را در چشم تاریخ بزرگ می بینم.(1)

4. دکتر محمد تیجانی تونسی، در کتاب «آن گاه که هدایت شدم» می نویسد: دوستم منعم آمد و با هم به کربلا مسافرت کردیم و در آنجا به مصیبت سرورمان حسین علیه السلام - مانند شیعیان - پی بردم و تازه فهمیدم که حضرت حسین علیه السلام نمرده است، مردم گرداگرد آرامگاهش،

ص:84

پروانه وار می چرخیدند... من هم گریستم و گریستم و آن قدر گریستم که گویی سال ها غصّه در گلویم مانده بود و اکنون منفجر می شود.

پس از آن شیون، احساس آرامشی کردم که پیش از آن روز چنان چیزی ندیده بودم؛ تو گویی در صف دشمنان حسین علیه السلام بوده ام و اکنون در یک چشم به هم زدن منقلب شده بودم و در گروه یاران آن حضرت قرار می گرفتم و (به داستان حرّ اشاره کرده) که به حضرت امام علیه السلام عرض کرد: ای فرزند رسول خدا! آیا راه توبه، برایم باز است؟!

درست در همین لحظه بود که نتوانستم طاقت بیاورم و شیون کنان خود را بر زمین افکندم و گویا نقش حرّ را پیاده می کردم و از حسین علیه السلام می خواستم که: ای فرزند رسول خدا، آیا توبه ای برایم هست؟!

صدای واعظ چنان تأثیری در شنوندگان گذاشته بود که گریه و شیون مردم بلند شد، لحظاتی بود که در آنان گریه واقعی را درک کرده بودم و احساس می کردم اشک هایم قلبم را شستشو می دهند و تمام بدنم را از درون تطهیر می کنند... از دوستم خواستم که داستان شهادت امام حسین علیه السلام را برایم تکرار کند؛ زیرا چیزی از آن - نه کم و نه زیاد - نمی دانستم.(1)

در کتاب واقعه عاشورا و پاسخ به شبهات، نمونه های دیگر از این احساس شورانگیز را از استاد مصری ابوشریف، احمد حسین یعقوب اردنی، علامه دکتر محمدحسن شحّاته و دیگران می توان یافت.

ص:85

بیهوده نیست که مبارز لبنانی، شیخ راغب حرب می گوید: در طول سال های زندان در اسرائیل بیشترین سؤال از منظور و مقصود مجالس روضه و مرثیه امام حسین علیه السلام بود!

آقای آنتوان بارا، نویسنده مسیحی کتاب «المسیح فی الفکر المسیحی» می گوید: اسلام محمدی الحدوث و حسینی البقاست و عاشورا حسینی الحدوث و زینبی البقاست.(1)

نتیجه ای که از این فرازها گرفته می شود، حاکی از رابطه ناگسستنی چهار برهه تاریخ اسلام و تشیع است که عبارتند از: بعثت، غدیر، عاشورا و مهدی علیه السلام و مهدویت از ضرورت گریه و ندبه و برپایی مجالس ماتم و عزا و هیأت ها سخن می گوید؛ در این مجالس، مذاکره حدیث و زیارت اخوان و در نهایت احیاء امر را به دنبال دارد، چنان که به برپایی این مراسم، تشویق و حتّی دستور داده شده است.

مظلوم، حسین بن علی است که مظلومانه به شهادت رسید و ما اولیاء او هستیم و قائم ما آنگاه که قیام کند، خون به ناحق ریخته اش را مطالبه کند.(1)

پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله می فرماید: «تذاکروا و تلاقوا و تحدّثوا، فان الحدیث جلاء للقلوب»؛ مذاکره کنید و دیدار نمایید و حدیث ما را بگویید که دل هایتان جلاء یابد.(2)

«رحم اللَّه عبداً اجتمع مع آخر، فتذاکرا امرنا فان ثالثهما ملک یستغفر لهما، فاذا اجتمعتم فاشتغلوا بالذکر فان فی اجتماعکم و مذاکرتکم احیاء لامرنا و خیرالناس من بعدنا من ذاکر بامرنا و دعا الی ذکرنا»(3) و شگفت است که این دیدارها دیدار خداست.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «ما من مسلم زار مسلماً فلیس ایاه یزور بل ایای یزور و ثوابه الجنّه»؛

هیچ مسلمانی، مسلمان دیگر را دیدار نمی کند، مگر این که خدا می فرماید: مرا دیدار کرده و ثوابش بهشت است(4) و برکات این دیدارها چه بسا نابسامانی های روحی و ناآرامی ها را می زداید و همچنین می فرماید: «المؤمن لیسکن الی المؤمن»؛ مؤمن با مؤمن به آرامش می رسد و در روایتی دیگر به استراحت و راحتی اشاره می نماید(5) و این مجموعه از برکات مجلس امام حسین علیه السلام و مآتم ائمه علیهم السلام است؛ گرچه

ص:87

باید شرایط و ضوابط نیز مراعات گردد و استاد گرامی حقیر می فرمود: در روضه نیز باید ذکر، تحلیل و تطبیق باشد و منظور از تطبیق این است که من با خودم کلنجار بروم و ببینم در صورت حضور در کنار امام علیه السلام چه می کردم و خودم را با یاران او محک بزنم.

این اژده هایی که هرگز نمرده و داد انسان را در آورده که:

این نفس بد اندیش به سامان شدنی نیست

این کافر بد کیش به مسلمان شدنی نیست

امام سجادعلیه السلام چنین آموزش می دهد که از شرّ او پناه ببریم و می فرماید: «الهی اعوذ بک من هیجان الحرص و سورة الغضب... و شکاسته الخلق و الحاح الشهوة و متابعةِ الهوی»؛

خدایا! به تو پناه می برم از افروختگی شعله حرص و سلطه خشم و ناسازگاری اخلاق و التماس شهوات و پیروی هوس.(1)

نفسی که چنین توصیف شده: «مملوّةً بالغفلة و السهو، تُسرع بی الی الحوبه و تسوّفنی التوبه» سرشار از غفلت و فراموشی که مرا به سوی گناه بزرگ با شتاب می برد و توبه را به تأخیر می اندازد.(2)

شیطانی که امام علیه السلام توصیف می کند: «و شیطاناً یُغوینی...» مرا می فریبد و پشتیبانی از خواهش ها می کند و حبّ دنیا را زینت می دهد، «و یحول بینی و بین الطاعة» و بین من و اطاعت خدا مانع می گردد و در نتیجه قلب به قساوت و چرک تیرگی آلوده و چشم از گریه خشک و جامد می گردد.(3)

به صورت معمول، هر کسی با احسان و برآوردن حاجتهای نیکوی او، مطیع و عبد می شود، مگر نفس آدمی تنها کسی است که با احسان

ص:89

و برآوردن خواسته اش بدتر می شود، برآورده نمودن خواهش های نَفْس مثل خاموش کردن آتش با نفت و بنزین است.

براستی که این مطلب را چاره ای نیست، جز محبوبی بزرگ تر تا از کشش های حقیر نجات بخشد(1) و این محبوب کسی نیست جز خدای متعال و واسطه های فیض و رحمت او (اهل بیت علیهم السلام) که جز آنان نمی توانند، حبیب دل باشند که فرمود: «لاحبیب الا هو و اهله»؛(2) و این درماندگی است که آدمی را شیدای صفت های مورد نیاز مؤمنان و انسان ها می نماید و با بقیه اللَّه پیوند می زند، و از اعماق وجود چنین طلب می کند: کجاست حسن و حسین. کجایند فرزندان حسین، مردان صالح بعد از صالح و راستگو بعد از راستگو، کجاست راه حقیقت پس از یکدیگر، کجایند نیکان بعد از نیکان، کجایند خورشیدهای تابان، کجایند ماه های فروزان، کجایند ستاره های درخشان، کجایند پرچم ها و مناره های دین. (اعلام جمع عَلَم به معانی جالبی آمده که عبارتند از: پرچم، پیشوا، تیر راهنما، فلش راهنمایی، کوه بلند، نشان و اثر؛ امام زمان علیه السلام هم به نام عَلَم منصوب نامیده شده است.)

کجاست بقیةاللَّه که خارج از مجموعه خاندان رهبری نیست؟!

بقیةاللَّه به چه معناست؟!

1. این صفت در سوره هود آیه 86 آمده است که عنوان کلّی برای حجّت خداست و زمین خالی از حجّت نمی ماند.

ص:90

2. مقصود از این لقب برای امام زمان علیه السلام می باشد که در روی زمین ثابت بوده و دوام وجودی دارد.

3. در لغت(1)، بقیةاللَّه در جایی گفته می شود که انسان کسی را مراعات کرده و به انتظار او نشسته است، همچنان که امام علیه السلام در رعایت و مراقبت خداست و دارای شأنی است که مردم در انتظار اویند.(2)

4. در معانی این تعبیر گفته شده که به مفهوم سود حلال است، چون سود حلال باعث دوام نعمت الهی است و باعث بقای برکات می شود و تعبیر «ان کنتم مؤمنین»؛ اگر ایمان داشته باشید؛ اشاره به این است که این واقعیت را تنها کسانی درک می کنند که ایمان به خدا و حکمت او و فلسفه فرمان هایش داشته باشند.

5. روایات نیز بقیةاللَّه را به وجود حضرت مهدی علیه السلام تفسیر نموده اند، امام باقرعلیه السلام فرموده اند: نخستین سخنی که مهدی علیه السلام پس از قیام خود می گوید: این آیه(3) است، سپس می گوید:

منم بقیةاللَّه و حجت و خلیفه او در میان شما.

سپس هیچ کس بر او سلام نمی کند، مگر این که می گوید: «السلام علیک یا بقیة اللَّه».

پس مصداق سود یا پاداش الهی، هر موجود نافعی است که از طرف

ص:91

خداوند باقی مانده و مایه خیر و برکت و سعادت او گردد، بقیة اللَّه محسوب می شود، در نتیجه، تمام پیامبران الهی و پیشوایان بزرگ و رهبران راستین که پس از یک مبارزه با دشمن سرخت برای یک قوم و ملت باقی می مانند، همان منفعت و خیر و سعادت الهی می باشند.

همچنین سربازان مبارزی که پس از پیروزی از میدان جنگ باز می گردند، بقیة اللَّه اند و از آنجا که مهدی علیه السلام آخرین پیشوا و بزرگ ترین رهبر انقلابی پس از قیام پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله است، یکی از روشن ترین مصادیق بقیة اللَّه می باشد و از همه به این لقب شایسته تر است به ویژه که تنها باقی مانده بعد از پیامبران و امامان است.(1)

گفت پیغمبر رسول انُس و جان

گر بماند یک روز از عمر جهان

حق کند طولانی آن یک روز را

تا بیابد مهدی صاحب زمان

کجاست آماده شده برای قطع ریشه (اعداء) ستمگران؟!

کجاست منتظر برای هموار نمودن (کجروی ها) پستی و بلندی؟!

أمْت = خفض و ارتفاع(2)

کجاست آن که زایل کند جور و دشمنی؟!

أین المدّخّر لتجدید الفرائض و السنن؟!

کجاست تازه کننده فریضه ها و سنت ها؟!

این تجدید به معنای احکام جدید نیست، زیرا در دعای دیگر صاحب الزمان علیه السلام به جریان افتادن احکام تعطیل شده قرآن و تشبیه

ص:92

و تحکیم دستورات و سنت های پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله است که تضعیف و سست گردیده است.

در دعای عهد می خوانیم: و مجددّاً لما عُطِلَ من احکام کتابک و مشیدّاً لما ورد من اعلام دینک و سنن نبیّک صلی الله علیه وآله

أین المتخیر لاعادة الملّة و الشریعه؛

کجاست برگزیده شده برای بازگشت دین و شریعت به صحنه زندگی.

أین الموَّمل لاحیا الکتاب و حدوده؛

کجاست آن آرزو شده برای احیاگری کتاب و حدودش؛

أین محیی معالم الدین و اهله؛

کجاست زنده کننده آثار دین و دینداران؛

أین قاصم شوکة المعتدین؛ کجاست درهم شکننده قدرت و جسارت تجاوزگران (که با اسلحه قدرت نمایی می کنند، نه آن که واقعاً قدرتی باشند، (شوکت = اسلحه و لبه تیز)

أین هادم ابنیِة الشرک و النفاق؛

کجاست منهدم کننده بناهای شرک و نفاق (سازمان هایی مثل: ملل متحد یا بانک جهانی و... که فقط برای سلطه اند و فریبکارانی بیش نیستند.)

«أین مُبید اهل الفسوق و العصیان و الطغیان»؛ کجاست نابودگر جبهه فسق و نافرمانی و طغیان گری (امروز آمار و اطلاعاتی در دست است که عاملین تجارت فحشا و کودکان و گسترش شرابخواری و قمار

ص:93

و حتی موادّ مخدّر، خود قدرت های سلطه گر هستند، مثل: آمریکا و ...)

طاغوت، همان جبهه سرکشی و از حدّ گذشتن و حدّ شکستن و ستمگری زیاد و ارتکاب گناهان زیاد می باشد، مثل آبی که بالا می آید و همه چیز را نابود می کند؛ این یاغی گری سه علت دارد:

قدرت؛

ثروت؛

لذت.(1)

و این چهره های کفر در عناوینی چون:

قارون؛

فرعون؛

مترفین، عیّاشان و یا مرفهین بی درد به بیان امام خمینی رحمه الله ظهور می کنند، آمارهای بدست آمده در جهان، بازگو کننده مطالب شگفت انگیزی از سِیرِ زندگی و جامعه کشورهای استکباری دارد.

در آمریکا 398 ثروتمند برجسته وجود دارد که ثروت آنها معادل ثروت تمامی جمعیت آمریکاست، یعنی 80% ثروت بدست آمده در جهان نصیب 20% جمعیت آمریکاست.

آمریکا در 140 کشور جهان نزدیک به 500 پایگاه نظامی دارد، بودجه نظامی آمریکا سالانه حدود 396 میلیارد دلار یعنی حدود 36%

ص:94

کل همه هزینه های نظامی جهان است.(1)

با آن که آقای نیکسون اعلام می کند که ما سه چیز جذاب برای جهان داریم: فرهنگ، اقتصاد و سیاست.

اما خود او اعتراف می کند که آمریکا در سراشیب بی سوادی علمی و فنّی افتاده است نه به این سبب که آمریکایی ها بیان استعداد علمی خود را از دست داده اند؛ بلکه به این علّت که نوع انضباطی که برای این کار لازم است، مدّت هاست مورد پسند نیست. در حلبی آبادهای! داخل شهرها و نیز در حومه شهرها که محل سکونت طبقات متوسط می باشد، نسل جدیدی را پرورش می دهیم که می توان نامش را نسل تلویزیون موزیکال گذاشت، جهل دردناک بسیاری از افراد این نسل به علّت کم هوشی نیست، بلکه به این علّت است که از هوششان استفاده نمی شود، این نسل، ساکن جهنمی است که آکنده از آهنگ های راک که با صدایی گوش خراش نواخته می شوند و تصاویر تلویزیونی که با سرعتی بر پرده می درخشند که چشم نمی تواند تعقیب شان کند و محرّک های حسّی (جنسی و مصرف غذا و ...) که به سرعت یکی پس از دیگری می رسند؛ در این جهان برای اندیشه جز سخیف ترین نوع آن جایی نیست.(2) پایین آمدن سطح آموزش که نظر آن سیاست، نمره مفت دادن و قبولی خود به خود است، مدارس ما را تباه کرده است.(3)

ص:95

او در حالی که مزوّرانه عربده می کشد که آمریکا مظهر سه ارزش است: آزادی، فرصت، احترام به فرد بشر.

و به تقلید از دمکراسی آمریکایی دعوت می کند، در یک صفحه بعد اعتراف می کند: امروزه ما ظهور استبداد جدید را زیر نقاب مزایای استحقاقی به چشم می بینیم؛ آمریکا مسائل وحشتناک داخلی دیگری هم دارد... .(1)

38 میلیون نفر مردم ما از بهداشت و درمان کافی برخوردار نیستند.(2)

مبلغی که در آمریکا خرج مواد مخدّر غیرمجاز می شود، برابر با کل هزینه کشورهای دیگر است؛ بیشترین نرخ جنایت در جهان را داریم و شمار مردمی از آمریکا که در مدّت جنگ خلیج فارس کشته شدند، بیست برابر کسانی است که در میدان جنگ به قتل رسیدند... .(3)

ثروتمندترین کشور جهان نباید به این حقیقت تن در دهد که یک طبقه محروم همیشگی به وجود آید... .

ما به اسم جامعه بزرگ چک سفید کشیدیم، اما چک ما برگشت خورد(4) در کتاب چهره عریان آمریکا آمده است: فلانی چند می ارزد؟

000/200 دلار.

آمریکایی راجع به شخصی که نمی شناسد، پرس و جو می کند، برای شناخت و ارزیابی یک آدم در آمریکا؛ ابتدا باید دانست چند دلار می ارزد و چقدر دلار می سازد.(1)

«أین حاصد فروع الغّی و الشقاق»؛

کجاست دروکننده شاخه های انحراف و شکاف و جدایی (که باعث اختلاف می شود).

غیّ در برابر رشد آمده،(2) رشد، راه یابی و رسیدن به واقع و حقیقت است و غّی، منحرف گردیدن و دوری از حقیقت است و اکنون فرهنگ غالب در دنیا چه در جهان غرب و سلطه و چه در جهان اسلام (به خاطر دوری از اصل امامت) همانا فرهنگ غیّ و انحراف و شقاق است؛ به اعتراف مردان روشن بین برخاسته از جامعه غربی که آگاهی کامل از آن جا دارند در هیچ تمدّنی همانند تمدّن جدید، این گونه کامل و نظام واره از این نکته ها غفلت نشده است:

دنیا برای چیست؟

ما از کجا آمده ایم؟

آمدنمان بهر چه بوده است؟

به کجا می رویم؟

چرا بایدمان رفت؟

ص:97

تمدّن جدید که به هنگام حرکت آغازین خود، می خواست انسان گرا باشد و به انسان اصالت (اُمانیزم) و ارزش بدهد، ولی اکنون به ماجرایی این چنین شگفت دچار شده است؛ در روزگار ما مفهوم انسان از هم گسسته است، مکتب تطورگرایی از آدمی، میمونی والا تبار و پیشرفته ساخته، آنگاه فلسفه پوچی و عبث گرایی گام به میدان نهاده است، تا باقیمانده همسازی آدمی را ازوی بگیرد و این چنین شده است: در تمدّن جدید، موجود انسانی، به سان آدمکی کوکی شده، به حرکت درآمده و بند را ز گسسته است، طرفه آن که خود انسان، ماشین این آدمک را کوک کرده، اما از مهار کردن جنبش نابسامان و حرکت شتابگرش ناتوان مانده است(1) و جالب است که با این انحراف و غیّ بزرگ و آشکار، دجّال وار همگان را به فرهنگ خویش دعوت می نماید، چنان که آقای دوپاسکیه می گوید: با این همه، تمدّن جدید را سرِ آن نیست که از میدان به در رود، حتّی می بینیم که به انحای مختلف با بوق و کرنا اعلام می کند که برای نوع انسان خوشبختی و سعادت را به ارمغان آورده است. انقلاب فرانسه وی، اعلامیه حقوق بشر را صحّه نهاده و قانون اساسی آمریکایی اش مدعی آن شده است که خوشبختی و بهروزی یک یک شهروندان را تضمین کرده است!

در زمینه مسائل روانی و روحی نیز یک نظریه روان شناسی گام به میدان نهاده و مدعی شد که سرانجام مرکز ثقل واقعی شخصیت بشر را

ص:98

کشف کرده است و گفت: این پایگاه، همان جنسیت است(1) (منظور زیگموند فروید است).

به هرحال تمدّنی که خود را انسان گرا می نامید، نظامی از آب در آمده که آدمی را تحقیر می کند و می فریبد و سرانجام، نابودش می سازد.(2)

در سبب یابی این انحراف و جدایی که فرهنگ غرب ایجاد کرده، متفکر ارزشمند آقای روژه گارودی می نویسند: این نکته با معناست که ثروتمندترین کشورها نظیر ایالات متحده یا سوئد رکود خودکشی های نوجوانان را برای خود حفظ می کنند؛ در جنوب به علّت نداشتن امکانات می میرند و در شمال به علّت نداشتن هدف.(3)

به عقیده وی این همه انحراف، کژی و فساد، آثار تک صدایی در بازار و نظام سود محور است: در نظامی که همه چیز در آن خریده و فروخته می شود نه تنها فساد بلکه فحشا نیز از حالت انحراف های فردی به در می آید تا به قوانین زیر بنایی نظام مبدّل شود(4) فحشای سیاسی آشکارترین تصویرهاست؛ مبارک در ازای پنج میلیون دلار وارد جنگ خلیج فارس می شود، ملک فهد ده ها هزار سرباز آمریکایی را به سرزمینی که او آن را مقدس می شمارد، فرا می خواند و در آنجا نگه می دارد ادعا می کند که ورود به آن برای هر غیرمسلمانی ممنوع است،

ص:99

همان طور که دیگران در پیاده رو به پشتیبان خود مزد می دهند؛ یلتسین با خوابیدن در برابر صندوق بین المللی پول، کشورش را ارزان می فروشد.(1)

در این بلبشوی انحراف، این اسلام است که می تواند امر هدایت و راهیابی برای انسان باشد، زیرا که با ساختار و فطرت و سرشت آدمی سخن می گوید و بازگشت به هویت خویش را تمهید می نماید، دشمنان انسان، او را از اسلام دور می کنند تا به مطامع خود دست یابند و رمز وحدت و نجات از شقاق و اختلاف، همانا امامت است، زیرا با پذیرفتن و تعیین به امامت، همانا به هدایت قرآن و وصایت پیامبرصلی الله علیه وآله و رهبری در دست فردی امین، عمل شده، (در واقع امام کسی است که) دعوت کننده به سوی خدا (و نه خویشتن)، پاک از همه گناهان و آلودگی ها، سرشار از دانش، بردبار، همان آب گوارا برای تشنگان، کسی که رفیق و همچون پدری مهربان و برادری دلسوز، مانند مادری نیکی کننده به کودک و پناهگاه مردم در سختی های روزگار و او کسی است که بدل و مثل و نظیری ندارد.(2) کسی که می تواند، محور وحدت جامعه انسانی باشد.

بهترین توصیف که حضرت زهراعلیها السلام می فرماید: «و طاعتنا نظاماً لِلملة، و امامتنا اماناً للفرقه»؛(3) با یک بررسی جامع می بینیم که در

ص:100

کلمات امام خمینی رحمه الله رهبر بزرگ انقلاب اسلامی که در دامن امامت پرورش یافته، واژه وحدت کلمه و وحدت اجتماعی و سیاسی مسلمانان، بیشتر از همه واژه ها تکرار شده و سزاوار است که چنین بسرایند: شیعه علی بودن، نه علی را دوست داشتن که فقط علی را دوست داشتن است(1) یعنی همه گرداگرد شمع وجود امامت و اکنون مهدیِ منصورِ موعودعلیه السلام تا نجات همه بشریت.

أین طامس آثار الزیغ و الاهواء؛ کجاست محو کننده آثار کج دلی و هواپرستی، براستی که دل های منحرف و سلطه هوس ها بسیار آشکار است؛ به صورتی که به گفته برخی اندیشمندان این عصر، عصر تبلور نفس و هواهای متنوّع است.

أین قاطع حبائل الکذب و الافتراء؛ کجاست بُرنده ریسمان های دروغ و افتراء، گویی این دعا هم اکنون و با آگاهی از همه اوضاع بشریت سلطه جو نازل شده، چنان که می بینیم حکومت ها و رژیم ها خود را به آزادی زینت می دهند و دیگران را به نقض حقوق بشر محکوم می کنند؛ اما براساس آمار اعلام شده در کتاب چپاول جهانی، تعداد بردگان در دنیا به بیست میلیون نفر رسیده که نسبت به دوران برده داری (قرن هفدهم) 600 درصد افزایش نشان می دهد. همچنین دامنه قاچاق مواد مخدر در جهان هم اکنون از حجم فعالیّت صنعت خودروسازی و پارچه بافی فراتر رفته و قاچاقچیان عمده برای راه اندازی جنگ های داخلی در 30 کشور جهان سرمایه گذاری می کنند.(2)

ص:101

هم اکنون تجارت فحشا و قاچاق کودکان از کسب های تهوّع آوری است که میلیاردها دلار نصیب قاچاقچیان می کند.

دنیایی که در کمک های خود به کشورهای ضعیف به نام بانک جهانی فقط نقابی از امداد به خود زده است و در برابر هر دلار، سه دلار سود می برد و کشورها نه تنها توسعه ای نمی یابند، بلکه روند وابستگی بیشتر می شود.(1)

آنگاه بارش تهمت و افترا به اسلام و به جبهه مؤمنان و حتی به اندیشه مهدوی چنان گسترش یافته که به محض ایمان آوردن یک جوان اروپایی یا از هر جای دیگر، او را بایکوت می کنند و با واژه بنیادگرا و ضدّ تمدّن، او را به انزوا می کشاند.

«أین مُبیدُ العتاة و المرده»؛ کجاست نابود کننده سرکشان و متمرّدان، سرکشانی که جنگ های اول و دوم جهانی را با کشتارهای میلیونی به راه می اندازند و هم اکنون نیز برای فروش اسلحه و ادامه سلطه آتش، جنگ را بر افروخته اند و جالب اینکه دیگران را به محورهای شرارت متهم می کنند.

«أین مستأصل اهل العناد و التضلیل و الالحاد»؛ کجاست ریشه کن کننده اهل عناد و گمراه کنندگی و الحاد و بی دینی.

در حال حاضر و بنابر گزارش و توصیف های وحشتناک و ناامید کننده از خود ناظران و ساکنان فرهنگ سلطه، حکایت از آن می کند که چگونه عوام فریبی می کنند و آثاری پوک و بی معنا را به نام هنر با

ص:102

قیمت های هنگفت به فروش می رسانند که حتی کسی جرأت نقد هم نمی کند و نمی تواند بگوید: «شاه برهنه است»(1) و در اینجا هدف، مطلقاً بیداری نیست، بلکه بیهوشی است(2) و به تعبیر دعا همان تضلیل و به بیانی دیگر امر بی چون و چرا همان خالی کردن مسأله فلسفی وجود از علّت غایی است و این حرکت به جایی منتهی می شود تا در تمام زمینه ها، موضوع انسان از فرهنگ طرد شود.(3)

این گمراه نمودن از زمان کریستف کلمب آغاز شده و ریاکاری تا روزگار رونالد ریگان (و حتّی در حال حاضر هم) ادامه دارد، رونالد ریگان اعلام می داشت که رفاه و قدرت ایالات متحده نشانه این است که ملّتی تقدیس شده از جانب خداوند دارد، یک اسقف اسپانیایی جرأت کرد، این گفته را کفر بداند، زیرا ثروت و قدرت ایالات متحده ناشی از برکت پروردگار نیست، بلکه حاصل استثمار جهان و به خصوص جهان سوم است و آن هم از طریق مبادله های نابرابر، وارد است... .(4)

«أین معزّ الاولیاء و مُذلّ الاعداء»؛ اینجاست که عاجزانه می طلبی؛

کجاست عزّت دهنده اولیاء و خوارکننده دشمنان که مستضعفان، مسلمانان و شیعیان را تحقیر می کنند.(5)

ص:103

کلمه اولیاء در واقع تمامی دل های مزیّن به ایمان را دربر می گیرد و بهره وجود آن گرامی، موسّع برای همه مردم است. عمّار ساباطی می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: عبادت کردن با امامی از شما که ظاهر نبوده و در زمان دولت باطل باشد، افضل است؛ یا عبادت کردن در زمان ظهور دولت حق با امام ظاهر از شما؟!

حضرت پاسخ داد: ای عمّار! به خدا قسم صدقه دادن در پنهانی افضل است از صدقه دادن در آشکارا و به خدا قسم عبادت شما در پنهان با امام غیر ظاهر در دولت باطل، افضل و بهتر است از این که خدا را در زمان ظهور حق با امام ظاهر عبادت کنید... .

عمّار دوباره می پرسد: جان من فدای تو باد، اگر چنین باشد، پس ما چرا آرزو کنیم که از اصحاب حضرت قائم علیه السلام باشیم، با آن که ما امروز در زمان امامت شما و مشغول طاعت هستیم و اعمال ما بهتر از اعمال اصحاب دولت حق است؟

امام علیه السلام پاسخ داد: «سبحان اللَّه»، آیا نمی خواهی که خدای عزّوجل حق و عدل را در سرزمین ها ظاهر کند و حال همه نیکو گردد و همه مردم بر دین حق اجتماع نمایند و اُلفت در میان قلب های پراکنده ایجاد شود و کسی در زمین گناه نکند و حدود خدا در میان مردم جاری گردد و حقّ به اهلش رسیده و آن را آشکار نمایند و چیزی از حق و حقیقت به خاطر ترس از مردم پنهان نگردد؟!

به خدا قسم، ای عمّار بدان! کسی از شما با دوستی ما نمی میرد، مگر

ص:104

آن که او در نزد خدای عزّو جلّ از بسیاری از کسانی که در جنگ بدر و اُحد حاضر شدند، برتر است.

پس بشارت باد شما را.(1)

«أین جامع الکلمه علی التقوی ؛ کجاست جمع کننده سخن بر پارسایی.

این جمله نشان از حرکتی سترگ در سنت اخلاقی جهانِ انسانی است؛ زیرا مبانی اخلاق در جهان، چنان دچار سستی است که فیلسوفان اخلاق در مفهوم خوب و خوبی مانده اند و بسیاری از آنان آن را مساوی لذّت گرفته اند! جرمی بنتام می گوید: هر عملی که لذّت آور باشد، از جنبه اخلاقی خیر است؛ سنجش و ارزش هر چیز براساس درجه سودمندی آن و جلب نفی شخصی است؛ این همان Egoism یا خودمحوری است.(2)

لیبرالیزم، اندیشه ای است که توانایی تعریف درست و ثابت از اخلاق ندارد و مسأله را به قضاوت آدم ها و جامعه و زمان وامی گذارد و در نتیجه، فاجعه از نظر سیاستمداران مشهور لیبرال چنین تصویر می شود که خلأ اخلاقی، تعبیر دقیق تری از پوچی معنوی است، همان پوچی معنوی که بخش بزرگی از تمدّن غرب را فراگرفته است.(3) البته

ص:105

این نتیجه جهان بینی غرب است که جهان را خود پیدایش یا Selfe Existing و آدمی را حاصل یک فرایند تحولی مداوم می داند.(1)

برخی از این ناهنجاری های جامعه لیبرالی چنین فهرست شده است:

حرص و طمع طبقه ثروتمند؛

گسترش جنایت و خشونت؛

گسترش فرهنگ اعتیاد؛

رشد روحیه ناامیدی اجتماعی؛

بی بند و باری جنسی و ایدز؛

تبلیغ گسترش فساد اخلاقی.(2)

تلویزیون آمریکا رسانه ای است که محتوای برنامه هایش به قدری پیش پا افتاده است که ابتذال در فرهنگ جدید آمریکا را به اصول و هنجارها تبدیل کرده است، پُر بیننده ترین برنامه های تلویزیونی خاص جوانان آمریکا، عموماً والدین آنها را دارای احساس منحرف، طلاق گرفته از مجرمین سفید پوست، آلوده به مشروب الکلی یا کوکائین و زرق و برق های فریبنده عصر جدید معرفی می کنند، با توجه به چنین پدیده هایی، والدین مشکل بتوانند ارزش های اجتماعی را به فرزندان خود انتقال دهند.(3)

ص:106

طرح این گونه مباحث از جامعه اروپا و آمریکا به معنی تطهیر جوامع شرقی و حتی اسلامی نیست و ما منکر نابهنجاری های اخلاقی و فساد اخلاقی و اجتماعی و اداری، حتی در جوامع اسلامی نیستیم؛ ما معتقدیم این رفتارها هرگز مناسب شأن نام جامعه اسلامی نیست. اما نکاتی را باید یادآور شویم که عبارتند از:

1. در نظام اسلامی و دوران غیبت کوشش این است که زمینه انتخاب آماده شود، نه آن که آدم ها را به زور، مسلمان نماییم.

2. دولت و نهادهای مسؤول باید با شناسایی، محاصره و کنترل عاملین بی بند و باری های اخلاقی و اقتصادی به تلاش خود ادامه دهند.(1)

باید حرکات خویش را مطابق ضوابط نظام هستی قرار دهد. چیزی که فراتر از خوشایند و لذّت و قراردادهاست و تحوّلی عمیق در نظام اخلاقی ایجاد می کند؛ بینشی که در آن با شناخت و عشق به اللَّه، اعمال تبدیل (سنجیده) می شوند و اکسیری به میان می آید که سیئات را به حسنات مبدّل می نماید که: «یبدّل اللَّه سیئاتهم حسنات».(1)

در این بینش، انسان از خوشی ها بالاتر آمده و به خوبی ها می رسد؛ زیرا در چنین ایده والایی است که خوشی با خوبی متفاوت است، انگور برای سرماخورده گرچه خوش است، اما خوب نیست، همان گونه که دارو برای مریض خوش نیست، اما خوب است، به همین دلیل به ما می آموزند چه بسا چیزهایی که برای شما خوشایند نیست؛ اما «خیرٌ لکم» و چه بسا چیزهایی که برای شما خوشایند و محبوب است، اما شرّ می باشد(2) و دین عهده دار چنین رهنمودهایی می شود.

«أین باب اللَّه الذی مِنْه یُوْتی ؛ کجاست آن درگاهی که از آنجا به سوی خدا بروند؟

اینجا محل ورود به رضایت ها و عبادت های رشد دهنده است و درهای کفر و الحاد را می بندد و بازارشان را از رونق می اندازد و دوستان خداوند به وجه خداوند می نگرند، وجه خدا همان ذات خداوند و در روایت به امام علیه السلام نیز تفسیر شده است.(3)

ص:108

«أین وجه اللَّه الذی الیه یتوجّه الاولیاء»؛

«أین السبب المتصّل بین الارض و السماء»؛

کجاست علّت اتصال و پیوند دهنده بین زمین و آسمان.

امام خلیفه الهی و انسان کامل است؛ زیرا مهیای همه کمالات (علم، طهارت و قدرت) می باشد و سبب آن همانا عبودیت و تسلیم و زهدی است که از آن سخن به میان آمد و در مراتب نازله نیز می توان به مراتبی دست یافت، همان طور که روایت قرب نوافل دلالت بر این مدعا دارد که می فرماید: وقتی بنده من مطیع بوده و بعد از فرائض، نوافل را به جای آورد، او را دوست می دارم و در این هنگام چشم و گوش و دست او خواهم بود.(1)

به همین دلیل، امام علیه السلام وسیله پیوند انسان زمینی به آسمان معنویت خواهد بود، چرا که مجرای فیض الهی؛ «و داعی الی اللَّه» است و در زمستان سرد جدایی انسان از آسمان، او پیوندی دوباره برقرار خواهد کرد.

«یقبل الناس علی العبادات و الشرع و الدیانه و الصلوة فی الجماعات»؛ در زمان ظهور مردم با رغبت به عبادات روی آورده و خدا را با هدایتِ شرع و ضوابط دین می پرستند و نماز را با جماعت (به دور از فردیت و پراکندگی) برپا خواهند داشت.(2)

ص:109

با کمال تأسف می بینم که سرمایه ها از سوی جهان کفر برای نوشتن کتاب علیه رسول خداصلی الله علیه وآله اختصاص داده می شود و به قول روژه گارودی خدای آنان همان سرمایه و بازار می گردد که یکی از اندیشمندان غرب گفته است خدا در نظر ما همان رئیس شرکت سهامی کائنات است!(1) و ریگان می گوید: من به خدا ایمان دارم. اما ایمان من برای نگهداری اسرائیل از ایمان به خدا بیشتر است.(2)

در چنین فضایی با پیوند به دستان مبارک و پر قدرت امام موعودعلیه السلام، روز پیروزی و برافراشتن پرچم هدایت را از خداوند متعال مسئلت می نمایم.

«أینَ صاحب یوم الفتح و ناشر رایة الهدی ؛ اینجا نشر و گسترش رایت هدایت است و راهیابی انسان محدود و محکوم نخواهد شد و پراکندگی های فکری و رفتاری به تألیف و اجتماع می رسد.

«أینَ مؤلّفُ شمل الصلاح و الرّضا»؛ کجاست آنکه پریشانیِ خلق را اصلاح و دل ها را خشنود می سازد.

اکنون انسان دچار تشتت و پراکندگی در اندیشه و شناخت صلاح و سعادت خویش است و متأسفانه حتی در بین مسلمانان نیز هفتاد فرقه شده اند و از آنجا که کار امام علیه السلام جهانی می باشد، برکاتش هر دو جهان را خواهد گرفت. زیرا جهان غرب حتی راه کلّی (اسلام) را هم نمی داند

ص:110

و به اعتراف منتقدان آگاه که برخاسته از جامعه غرب هستند، مورد سرزنش واقع شده، چنان که آقای ویلیام چیتیک بسیار زیبا توصیف نموده است:

فلسفه جدید و روش های جدید غرب، نامش «تشتُّت و تشعّب» است. هر کس برای خودش مکتب و پیروانی دارد؛ مثل لباس زنانه مُد روز هم هست.

ما در دانشگاه آمریکا این را شاهد هستیم، آدم ها نگاه می کنند به پاریس که الان در آن جا چه چیزی مُد است. پنج سال بعد در آمریکا هم مُد می شود. بالاخره استادان آمریکایی هر لحظه که مُد جدید تفکّر ظاهر می شود، توجهشان به آن جلب می گردد، این ها همه مقلّدند.(1)

راستی که این فرازهای دعای ندبه نیازهای انسانی را شناخته و مرکز تأمین آن را شناسانده است تا کجا کِی انسان بیدار شود. پس بر ان گرامی درود می فرستیم.

«السلام علی ربیع الانام و نضرة الایام»؛(2) درود بر تو ای بهار انسان ها و تازگی و طراوت ایام.

سزاوار است که در این بخش به برکات ظهور امام علیه السلام مراجعه گردد و سیر این پیروزی و سرکوبی دشمنان حقّ به آنجا می رسد که انتقام خون مصلحان الهی تاریخ از انبیا تا اوصیایی چون شهید کربلا که در

ص:111

مظلومانه ترین شرایط در سرزمین کربلا به وقوع پیوست، گرفته می شود.

«أین الطالب بذُحُول الانبیاء و ابناء الانبیاء، أین الطالب بدم لمقتول بکربلاء»؛ این جنبش خونخواهانه دست هر متجاوز و افترا زننده را کوتاه می کند.

«أین المنصور علی من اعتدی علیه و افتری ؛ این پیروزی و شگفتی، محقق خواهد شد، زیرا امام موعودعلیه السلام مردی منصور است.

نصرتی با اقتدار و بی بدیل چون یاری خدا همراه او می باشد و این سرود وعده های اوست: «انا لننصُرُ رسلنا و الذین آمنوا فی الحیاة الدنیا»؛

ما پیامبران و کسانی که ایمان آورده اند در زندگی دنیا یاری خواهیم کرد(1) که امام موعودعلیه السلام سپاه منصور خداست(2) چرا که او به یاری دین خدا برخاسته(3) و خداوند یاری دل های باورمند را حقی بر گردن خود می داند.(4)

«حقاً علینا نصر المؤمنین»؛ کدام دل سرشارتر از دل اولیا خدا، در داستان لطیفی آمده است وقتی حضرت یوسف علیه السلام را برای فروش به بازار بردند، گفتند: خریداران باید به وزنش طلا بدهند ولی کسی قدرت چنین خریدی را نداشت، تا پادشاه مصر آمد و هر چه طلا در طرف دیگر ترازو گذاشتند، یوسف سنگین تر می شد و خلاصه نتوانستند به اندازه وزنش طلا بگذارند.

ص:112

وقتی سبب را پرسیدند؛ یوسف گفت: من دارای متاعی هستم که اگر آسمان ها و زمین طلا باشد، متاع من از تمام آنها سنگین تر است.

پرسیدند آن چیست؟!

گفت: کلمه «لا اله الا للَّه».(1)

نصر و یاری خدا نزدیک است(2) و هیچ یاری و پیروزی نیست، مگر آن که از سوی خداوند باشد، «و ما النصر الا من عنداللَّه العزیز الحکیم»(3) و دعای آن بزرگوار اجابت می شود که از سر اضطرار است.

«أین المضطرّ الذی یُجاب اذا دعی ؛

زیرا دعای اضطرار برای کسی است که امیدی به غیرخدا ندارد و اعتماد بر او نموده، پس انقطاع حاصل می شود و این یعنی شرط اساسی استجابت که اخلاص است، چنان که امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: «و بالاخلاص یکون الخلاص».(4)

در حدیث آمده: خداوند به حضرت عیسی علیه السلام وحی نمود: مثل انسان غمگین و غریقی دعا کن که هیچ فریاد رسی ندارد، آنگاه از تو دعا و از من اجابت و امام صادق علیه السلام می فرماید: وقتی یکی از شما اراده کرد از خدا چیزی نخواهد مگر آن که اجابت شود.

پس باید از همه مردم مأیوس شود و امیدی جز به خدا نداشته باشد،

ص:113

پس اگر از قلب خود چنین ندایی فهمید، چیزی نخواهد خواست مگر آن که اجابت می شود.(1)

مهدی موعودعلیه السلام تجلّی توحید وانقطاع از غیرخداست، گرچه در این دعا نیز او هماهنگ با حکمت خداوند است؛ چنان که امام سجادعلیه السلام از این راز پرده برداشته می فرماید:

یا من لاتبدّل حکمته الوسائل؛

ای کسی که حکمت تو را وسیله ها تبدیل و تغییر نمی دهد.(2)

در واقع باید صلاح کار را به خسروان سپرد و در حقیقت امام علیه السلام صدرنشین آفریدگان است و نیکی و پارسایی هم نشین و همراه اوست و اگر او را می خواهیم باید که با برّ و نیکی مأنوس شویم.

أین صدر الخلائق ذوالبرّ التقوی

«أین ابن النبّی المصطفی و ابن علی المرتضی»؛ کجاست فرزند مصطفی و علی و مرتضی «و ابن خدیجة الغرّاءِ»؛ که نجیب و بزرگوار و روسفید (در مزاوجت با پیامبرصلی الله علیه وآله و مقاومت در برابر دشمنان اسلام و نصرت دین) در برابر روسیاهانی که او را پیرزنی نامیدند.(1)

«بابی انت و اُمّی»؛ پدر و مادرم فدای تو باد «و نفسی لک الوقاء»؛ پیش مرگ تو شوم.

شخصی می گفت: گاه من این جمله: «بأبی انت و اُمّی» را در زیارات دیگر می خواندم اما برایم سنگین بود، اما وقتی به شناخت رسیدم که امام از خودم به خودم مهربان تر و دلسوزتر است، برایم آسان شد و همین سرّ بزرگی اصحاب امام حسین علیه السلام است که فدایی می شوند و در نماز امام علیه السلام تیرها را به جان خود می خرند «و بذلوا مهجهم دون الحسین علیه السلام» و خون دل خویش را قبل از ولی امر فدا می کنند و چنین است رسم شیدایی.

«یابن السادة المقرّبین»؛ ای فرزند سادات مقرّب درگاه خداوند.

«یابن النجباء الاکرمین»؛ ای زاده نجیبان گرامی.

«یابن الهداة المهدیین»؛ ای فرزند راهنمایان راه یافته.

«یابن الخیرة المهذّبین»؛ ای فرزند برگزیدگان پاکیزه.

همچنین در زیارت آن عزیز می گوییم: «السلام علیک ایها المهذّب الخائف»؛ درود بر تو ای پاک نهاد... !(2)

ص:115

«یابن الغطارفة الانجبین»؛ ای زاده آقا منشان (سخاوتمند و با مروت، بزرگوار، مفرد آن غِطراف) با نجابت.

هارون «لعنة اللَّه علیه» برای امام هفتم در زندان برای به سازش کشیدن امام علیه السلام چرب زبانی نمود و در نهایت گفت: هر انسان غذایی مورد طبع اش را لازم دارد، من ربیع را فرستاده ام هر دستوری داری بگو و آنچه میل داری بی پرده بخواه.

امام علیه السلام می فرماید: من مالی در اینجا ندارم که سودم دهد «و ما خُلقتُ سَؤلاً»؛ من خواهش کننده ساخته نشده ام(1) با این کلام هم مال هارون را حرام اعلام کرد و هم چیزی نخواست و حسرت خواهش را بر دل طاغوت گذاشت.

شرح این بزرگواری ها و آقامنشی ها را باید در تاریخ جست که چگونه با دشمنان نیز محبت و گذشت داشته اند و در هنگام قدرت نیز انتقام نگرفتند.

«یابن القماقمه الاکرمین»؛ ای فرزند مردان بزرگوار و بخشنده.

داستان بخشش های اهل بیت علیهم السلام از رسول گرامی تا علی علیه السلام و فاطمه علیها السلام که سه روز گرسنگی کشیدند و یتیم، اسیر و مسکین را می نوازند و اراده سپاس و تشکر آنان را نمی نمایند. «لانرید منکم جزاءً و لاشکورا»(2)، نیاز به تأمّل دارد.

ص:116

«یابن الاطائب المطهّرین»؛ ای فرزند پاکیزگان تطهیر شده.

از پاکی های ائمه علیهم السلام قصّه های شگفتی است که می توان به موارد کوچکی اشاره نمود.

در تاریخ زندگانی امام هفتم می بینیم به دستور هارون، زنی که کنیز بسیار زیبایی بود را به زندان امام علیه السلام وارد نمودند و سپس امام علیه السلام می فرماید: حاجتی ندارم، هارون می گوید: با میل تو نیست و بعد از چندی، کنیز را در حال سجده و ذکر «قدوس و سبحانک سبحانک» می بیند.

هارون می گوید: موسی بن جعفر او را جادو کرده و وقتی کنیز را می آورند، چنین می گوید: او روز و شب به نماز ایستاده بود و از نماز که فارغ می شد، خدا را تسبیح می کرد.

گفتم: مرا برای خدمت به اینجا فرستاده اند.

امام علیه السلام فرمود: پس این ها چه کاره اند؟

کنیز باغی را می بیند، بهشتی با خادمان و با دیدن آن صحنه به سجده می افتد.

هارون می گوید: ای خبیثه شاید خواب دیده ای و کنیز تکذیب می کند.

هارون می گوید: این خبیثه را ببر و نگذار کسی سخن او را بشنود. کنیز در محل خود شروع به نماز کرد و هر وقت از او می پرسیدند می گفت: آن عبد صالح را در چنین حالی دیده ام و چندی در همین حال

ص:117

بود تا از دنیا رفت.(1) جرجی زیدان یک نمونه یا قطره ای از این اقیانوس طهارت را در کتابِ خود، درباره امام حسین علیه السلام آورده است.

«یابن البدور المنیره»؛ ای زاده ماه های تابان.

«یابن السرج المضیئه»؛ ای فرزند چراغ های فروزنده که هر چه دشمن کوشید که خاموش کند، اما نتوانست.

«یابن الشهب الثاقبه»؛ ای زاده ستارگان نافذ که به دل های آدم ها نفوذ می کنند، و عشق و ارادتی مکتوب که نمونه های آن را در کتاب های نویسندگان غیر مسلمان، درباره علی علیه السلام می بینیم و بنابر تحلیل آیه 8 تا 9 سوره جنّ همان شهاب های حارس و محافظی می باشند که وقتی فرقه های منحرف به آسمان دل مؤمنان قصد سویی می کنند، ائمه علیهم السلام آنان را هدف قرار می دهند و در طول تاریخ، دین را از شیاطین حفظ می کنند، یکی از نمونه های جالبی که در این زمینه می توان بیان نمود، از عنایت های امام زمان علیه السلام است که خوانندگان خود قضاوت کنند؛ در مصاحبه با یکی از راه یافتگان فرقه پوشالی بهائیت می خوانیم: آنها (سران بهاییت) کلاس های آموزشی و اردوهایی برای همه بهایی ها داشتند تا اینکه طرح روحی به وجود آمد، برای بهایی کردن مسلمان ها؛ یعنی هدف اصلی طرح فقط تبلیغ است و آموزش تبلیغ و اتفاقاً اشاره کرده اند که روی بچه ها چگونه کار کنید. البتّه واقعاً ناموفق بوده اند.

چرا؟!

ص:118

نمی دانم! شاید دست غیبی در کار بود، همیشه ناموفق بوده اند این هم یکی دیگر از ناکامی هایشان.(1)

«یابن الانجم الزاهره»؛ ای زاده اختران درخشنده.

«یابن السبیل الواضحه»؛ ای فرزند راه های واضح.

این معجزه کلام و سیره ائمه علیهم السلام است که راه های خوبی را به سادگی نشان می دهند با یک جمله کوتاه راهی بلند را طیّ می نمایند، وقتی فردی به امام جوادعلیه السلام می گوید مرا راهنمایی کن که جامع و منحصر باشد، می فرماید: «صُن نفسک عن عار العاجلة و نار الاجلة»، نفس خویش را از ننگ آماده (دنیا) و آتش آینده، مصونیت ببخش!(2)

این امام علیه السلام ماست که در 7 - 6 سالگی به امامت می رسد و درماندگی فقهاء کهنسال را در اندازه قطع دست که در قرآن مجمل است بیان می نماید و حتی استناد قرآن را بیان می کند و ابن ابی داود می گوید: معتصم جواب محمّد بن علی علیه السلام را پسندید و دستور داد انگشتان دزد را قطع کردند و من همانجا (از شرمساری) آرزوی مرگ کردم.(3)

«یابن الاعلام اللاائحة؛ ای زاده نشانه های روشن و راهنما.

«یابن العلوم الکاملة»؛ ای زاده علوم کامل، اینجا نفرموده عالمان کامل یا شاید از باب زیدٌ عدل باشد که مبالغه در علم جامع باشد بلکه

ص:119

همه ابعاد زندگی انسان را شامل می شود؛ زیرا ولایت امام، انسان را در محدوده دنیا نمی بیند بلکه ابدیت انسان را تضمین می کند.

در هر صورت علم آنان بسیار گسترده است؛ به یک نمونه دلنشین از امام مجتبی علیه السلام توجه کنید:

امام صادق علیه السلام می فرماید: روزی امام حسن علیه السلام با معاویه «لعنة اللَّه علیه» در نخیله نشستند و معاویه گفت: ابا محمد! به من گفته اند که رسول خدا (خرمای) نخل ها را تخمین می زد آیا شما چنین علمی داری؟ شیعیان شما عقیده دارند که هیچ دانشی، نه در زمین و نه در آسمان از شما پنهان نیست.

سپس پرسید: این نخل چقدر خرما دارد؟!

امام حسین علیه السلام فرمود: چهار هزار و چهار خرمای نارس!

معاویه دستور دارد تا خرماها را از درخت کندند و شمردند چهار هزار و سه دانه بود.

امام حسن علیه السلام فرمود: سوگند به خدا به من دروغ نگفته اند؛ من نیز دروغ نگفته ام؛ پس نگریستند و دیدند آن یک دانه در دست عبداللَّه بن عامر بن کریز است. سپس امام حسن علیه السلام فرمود: معاویه! اگر کافر نمی شدی به تو می گفتم در آینده چه کارهایی خواهی کرد.(1)

«یابن السنن المشهوره»؛ ای زاده روش های معروف که رفتارها و سیره ائمه علیهم السلام چنان شناخته شده بوده اند که جای تردید و تکذیبی

ص:120

نیست، زیرا همه بر آمده از کتاب خدا و سنّت رسول بوده است.

«یابن المعالم المأثوره»؛ ای فرزند آموزه های روایت شده، یعنی سینه به سینه. زیرا علوم ائمه علیهم السلام سینه به سینه از امام زمان علیه السلام تا علی علیه السلام و سپس مستند به رسول اکرم صلی الله علیه وآله و رسول صلی الله علیه وآله نیز از وحی می گوید: که «ما ینطق عن الهوی ،ان هو الا وحی یوحی».(1)

در حقیقت روایات ائمه علیهم السلام بیانی از وحی اند، چنان که قرآن خود این حقیقت را به صراحت نشان داده است، «انزلنا الیک الذکر لتُبینَ للناس ما نُزِّل الیهم»؛ قرآن را به تو فروفرستادیم تا برای مردم تبیین و تفسیر نمایی(2) و این روایات به تعبیر علامه عسکری: «وحی بیانی هستند».

«یا من المعجزات الموجودة»؛ ای زاده معجزات موجود.

یک معجزه موجود همان قرآن و بقیه نمونه هایی است که از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام نوشته اند و تاریخ گواه آن است و هم اکنون نیز با توسلات، ناشدنی ها شدنی می شوند؛ کافی است کسی با ایمان از آنها بخواهد.(3)

«یا بن الدلائل المشهوده»؛ ای فرزند دلایل مشهود که مردم به راحتی شاهد دین مستحکم و منطقی هستند.

ص:121

ای پسر صراط مستقیم یعنی امیرمؤمنان علی علیه السلام(1).

«یابن النباء العظیم»؛ ای پسر خبر بزرگ که همان علی علیه السلام است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله هنگام تلاوت این آیه فرمود: «إِنَّ ولایة علی یتسائلون عنها فی قبور هم...» ولایت علی آن چیزی است که در قبرها از آن سؤال می شوند.

پس هیچ مرده ای در شرق و غرب عالم و نه در خشکی و دریاست، مگر آن که نکیر و منکر از او درباره ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام می پرسند و به مرده می گویند: کیست خدای تو، دین تو چیست، پیامبر تو کیست و امامت چه کسی می باشد؟!

این روایت از اهل سنّت، حافظ ابونعیم نقل شده است.(2)

«یابن من هو فی ام الکتاب لَدَی اللَّه، علی حکیم»؛ ای پسر کسی که در دفتر کُلّ نزد خداوند، (علی) حکیم و (فرزانه) شمرده شده که مقصود از علی امیرالمؤمنین علیه السلام است.

«یابن الایات و البینات»؛ ای پسر نشانه ها و دلایل روشن.

«یابن الدلائل الظاهرات»؛ ای پسر دلیل های آشکار.

«یابن البراهین الواضحات الباهرات»؛ ای پسر برهان های واضح خیره کننده.

«یابن الحجج البالغات»؛ ای زاده حجت های رسا.

«یابن النعم السابغات»؛ ای فرزند نعمت های گسترده.

ص:122

«یابن الحجج البالغات»؛ ای فرزند حجت های رسا.

ابن مقفع: از این کار صرف نظر کن، چرا که بیمناکم اگر با او سخن بگویی آنچه داری (دلائل الحادی) تباه سازد... .

سرانجام ابن ابی العوجاء به دیدار امام می رود و وقتی باز می گردد، می گوید: وای بر تو، تو گفتی او انسانی است، اما من دیدم او از جنس بشر نیست. اگر در جهان یک تن باشد که هرگاه بخواهد، روح محض است و هرگاه بخواهد، در بدن جسمانی دیده می شود، تنها اوست!

سپس استدلال های امام علیه السلام را درباره خدا توضیح می دهد تا آنجا که می گوید: ... همچنین آثار قدرت خدا را که در وجود من است و نمی توانم انکار کنم، پیوسته بر من می شمرد، چنان که گمان کردم هم اکنون خدا میان من و او آشکار می گردد.(1)

«یابن النعم السابغات»؛ ای فرزند نعمت های گسترده.

اهل بیت علیهم السلام نعمتی جامع اند که پاسخ گوی همه ابعاد آدمی می باشند، برخی نعمت ها برای جزئی از وجود ماست، اما نعمت آنان هم تمامی وجود آدمی را سرشار می کند و هم تا گستره بعد از مرگ ادامه دارد.

«یابن طه و المحکمات»؛ طه نام پیامبر است و از امام باقرعلیه السلام و امام صادق علیه السلام روایت است که پیامبرصلی الله علیه وآله برای عبادات آنقدر بر سر پا می ایستاد که قدم های او ورم کرد، آیات سوره طه نازل شد که خطاب نمود: «طه ما انزلنا علیک القرآن لِتشقی ؛ ای پیامبر! ما قرآن را نفرستادیم که این قدر خود را به زحمت اندازی و طه به معنی محمّد

ص:124

است و امام صادق علیه السلام فرمود: «طه» یعنی ای طالب حقّ و هادی به سوی حقّ.(1)

محکمات در مقابل محملات و متشابهات است.(2) زیرا ائمه علیهم السلام خود تجلّی هدایتی هستند که تردیدی در آن راه ندارد و به اصول و سننی هدایت می کنند که استحکام لازم را دارد، پس رفتار آنان اسوه است، چنان که رسول اللَّه صلی الله علیه وآله چنین بود.

«یابن یس و الذاریات»؛ ای زاده یس و ذاریات.

یس، نام پیامبرصلی الله علیه وآله است که در ابتدای سوره یس مخاطب قرار گرفته است و امام صادق علیه السلام فرمود: یس، اسم رسول اللَّه صلی الله علیه وآله است و دلیل بر آن، آیه بعد است که می فرماید: «انک لمن المرسلین».(3)

از آنجا که یس قلب قرآن است،(4) پس می توان جایگاه رسول اکرم صلی الله علیه وآله و بالتبع مقام ائمه علیهم السلام و امام زمان علیه السلام را دانست چرا که حیات قرآن با اهل بیت علیهم السلام است.

ذاریات جمع ذاریه به معنی بادهایی می باشد که اشیاء را به پرواز در می آورد، شاید وجه تشبیه این باشد، همان طور که باد است و هوا را لطیف می نماید و بذر گیاهان را به اطراف می رساند و باروری گیاهان (لقاح) را تمهید و تسهیل می کند، چنان که قرآن می فرماید: «ارسلنا الریاح لواقح»؛ بادها را می فرستیم تا ابرها را آبستن و بارور نمایند(5)

ص:125

و موجب ریزش باران و حیات و نشاط می شوند(1) و نشانه ریزش رحمت الهی هستند؛ پس همه این برکات در اهل بیت علیهم السلام هست که هر جا شناسانده شوند و معارف آنها برسد، آدم ها را تولدی دیگر می بخشند و شور و نشاط و حیات را در دل ها می دمند.

«یابن الطور و العادیات»؛ ای زاده طور و عادیات.

کوه طور محل وحی بر موسی علیه السلام و شروع دستور برای مبارزه با فرعونیان است و در این آیه، منظور پیامبرصلی الله علیه وآله است که همچون کوهی استوار برای ابلاغ و نشر دین خود ایستاد(2) و همچنین می تواند اشاره به حرکت امام زمان علیه السلام باشد که او نیز این سنت مبارزه را شروع خواهد کرد و انسان ها را از طوفان ها و امواج نیل سختی ها نجات خواهد داد.

«و العادیات» چنان که در تفاسیر آورده است: مربوط به جنگ ذات السلاسل است که در سال هشتم هجرت پیامبرصلی الله علیه وآله خبردار شد که دوازده هزار نفر در سرزمین یابس جمع و متحد شده اند که رسول اللَّه صلی الله علیه وآله و علی علیه السلام را کشته و مسلمانان را متلاشی نمایند، پیامبرصلی الله علیه وآله عدّه ای از اصحاب را فرستاد که بی نتیجه بازگشتند و سرانجام علی علیه السلام با گروهی کثیر از مهاجر و انصار حرکت نمود و با تدبیری ویژه آنها را شکست داد و گروهی را اسیر و به غنیمت آورد، هنوز سربازان به مدینه بازنگشته بودند که پیامبرصلی الله علیه وآله در نماز صبح این سوره

ص:126

را تلاوت نمود و خبر پیروزی علی علیه السلام را بشارت داد.(1) در این جنگ 120 نفر از شجاعان دشمن به شمشیر علی علیه السلام هلاک شدند.

پس امام زمان علیه السلام را از این جهت فرزند عادیات (اسبان دونده ای که نفس زنان به میدان جهان رفتند) می دانند، چون یادآور سابقه درخشان جدّ بزرگوارشان می باشد.

یابن من دنی فتدلّی فکان قاب قوسین أو أدنی دنوّاً و اقتراباً من العلیّ الاعلی؛ ای زاده کسی که به (حضور و شهود الهی) نزدیک شد و در آویخت تا به اندازه دو سر کمان یا نزدیک تر رسید به آن خدای علیّ اعلی.

این چنین قرب و حضوری برای چه کسی حاصل شده است وچگونه می توان آن را تصوّر نمود و به همین دلیل بوده است که برخی گمان مکان برده بودند و از امام سجادعلیه السلام پرسش نمودند، امام علیه السلام فرمود: خدا برتر از مکان است ولی پیامبرصلی الله علیه وآله را سِیْر داد تا به شگفتی های عالم هستی و ملکوت پی ببرد و حجاب ها را براندازد؛ پس پیامبرصلی الله علیه وآله به آن حجاب های انوار حق نزدیک شد و ملکوت آسمان و زمین را مشاهده نمود، حقایق اشیاء را دید و به آن انوار آویخته شد.(2)

این فراز از دعا که نمایشگر نهایت علوّ مقام رسول اللَّه صلی الله علیه وآله در قرب خداست، تابلویی است که به انسان، گذشته، حال و آینده را می فهماند، شما هر چه تصرّف داشته باشید، نمی توانید به اندازه رسول اللَّه صلی الله علیه وآله

ص:127

عروج کنید که از ملک هستی به ملکوت و سپس به مالک هستی چنین نزدیک شده و فرزند او مهدی علیه السلام در چنین شجره طیبه ای قرار دارد، باید یادآور شویم که این فقط شهودی باطنی بوده، چنان که رسول اکرم صلی الله علیه وآله در پاسخ این سؤالی که «هل رأیت ربک»؛ آیا خدا را دیده ای؟

فرمود: «رأیتُ بفؤادی»؛ او را با قلبم دیدم.(1)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام هم در پاسخ این سؤال فرمود: کسی را که ندیده باشم، نمی پرستم، اما نه با چشم سر دیده ام، بلکه با چشم دل.(2)

البته لازم است به حکایت معراج مراجعه کنیم که حقایق بسیار ارزشمندی را رسول اکرم صلی الله علیه وآله دید و گزارش نمود: وقتی پیامبرصلی الله علیه وآله از خداوند متعال پرسید: کدام کار از همه افضل است؟

خداوند فرمود: هیچ چیز نزد من برتر از توکل بر من و رضا به آنچه قسمت کرده ام، نیست؛ ای محمد! آنها که به خاطر من یکدیگر را دوست دارند، محبتم شامل حال آنهاست و کسانی که به خاطر من مهربانند و به خاطر من پیوند دوستی دارند، آنها را دوست دارم و محبتم برای کسانی که بر من توکل می کنند، لازم است و برای محبتم حد و مرزی و نهایتی نیست.

ای محمّد! همچون کودکانی مباش که سبز و زرد رزق و برق را دوست دارند و هنگامی که غذای شیرین و دلپذیری به آنها می دهند،

ص:128

مغرور می شوند و همه چیز را فراموش می کنند.

پیامبرصلی الله علیه وآله عرضه داشت: پروردگارا مرا به عملی هدایت کن که موجب قرب تو باشد.

فرمود: شب را روز و روز را شب قرار ده.

عرض کرد: چگونه؟!

فرمود: چنان که خواب تو نماز باشد و هرگز شکم خود را سیر مکن.

ای محمد! محبت من محبت فقیران و محرومان است، به آنها نزدیک شو و در کنار مجلس آنها قرار گیر، تا من به تو نزدیک شوم و ثروتمندان دنیاپرست را از خود دور ساز و از مجالس آنها برحذر باش.

عرضه کرد: پروردگارا اهل دنیا و آخرت کیانند؟!

فرمود: اهل دنیا کسانی اند که زیاد می خورند، زیاد می خندند، می خوابند و خشم می گیرند و کمتر خشنود می شوند نه در برابر کسی عذر می خواهند، نه عذر کسی را می پذیرند، در اطاعت خدا تنبل و در گناهان شجاعند و... .

اما اهل آخرت، مردمی با حیا هستند، جهل آنها کم، منافعشان بسیار، مردم از آنها در راحت و خود از دست خویش در رنج و سخنانشان سنجیده است، پیوسته حسابگر خویشند و... .

ای احمد! عبادت، ده جزء دارد که نُه جزء آن طلب حلال است، هنگامی که غذا و نوشیدنی تو حلال باشد تو در حفظ و حمایت من هستی.

ای احمد! آیا می دانی کدام زندگی گواراتر و پر دوام تر است؟!

عرض کرد: خداوندا نه!

ص:129

فرمود: زندگی گوارا آن است که صاحب آن لحظه ای از یاد من غافل نماند، نعمت مرا فراموش نکند، از حق من بی خبر نباشد و شب و روز، رضای مرا بطلبد، امّا زندگی باقی آن است که برای نجات خود عمل کند و دنیا در نظرش کوچک باشد و آخرت بزرگ، رضای مرا بر رضای خودش مقدّم بدارد، در برابر هر گناه و معصیتی به یاد من بیفتد و قلبش را از آنچه ناخوش دارم پاک کند، شیطان و وسوسه های شیطانی را مبغوض دارد و ابلیس را بر قلب خود مسلّط نسازد. هنگامی که چنین کند، محبت خاصی در قلبش جای دهم، آن چنان که تمام دلش در اختیار من خواهد بود... چشم و گوش قلب او را می گشایم، تا با گوش و قلبش حقایق غیب را بشنود و با دلش جلال و عظمتم را بنگرد.

ای احمد! اگر بنده ای نماز تمام اهل آسمان ها و زمین را به جا آورد و روزه تمام اهل زمین و آسمان ها را انجام دهد، همچون فرشتگان غذا نخورد و لباس فاخری نپوشد، ولی در قلبش ذرّه ای دنیاپرستی یا ریاست طلبی یا عاشق به زینت دنیا باشد، در سرای جاویدانم در جوار من نخواهد بود و محبتم را از قلب او بر می دارم.

سلام و رحتمتم بر تو باد «و الحمدللَّه رب العالمین».(1)

عبداللَّه بن عمر نقل نموده که شخصی از رسول اکرم صلی الله علیه وآله پرسید: خداوند با چه صدایی با تو سخن گفت؟!

ص:130

پیامبرصلی الله علیه وآله جواب داد: صدای علی را شنیدم و از خداوند پرسیدم: خدایا! علی با من سخن می گوید یا تو؟!

خداوند پاسخ داد: ای احمد! من چیزی مثل اشیاء نیستم تا با مردم قیاس شوم، تو را از نور خودم آفریدم و علی را از نور تو و از نهان های قلب تو آگاه شدم که هیچ کس مثل علی نزد تو محبوب نمی باشد؛ پس با زبان علی با تو پاسخ گفتم، تا قلبت آرامش یابد.(1)

و علی علیه السلام می آیند و منشور می نویسند، سپس به سوی مکه روان می شود که مردم در آن گرد آمده اند.(1)

امام باقرعلیه السلام فرمود: از بلندی ذی طوی با 313 نفر به پایین می آید تا این که به مسجد درآید.(2)

در مقدّمه گفتیم که به عقیده کیسانیه محمّد بن حنفیه در کوه رضوی غایب شده! و آنها قائل به امامت اویند، همچنین در عقاید و سخنان کیسانیه آمده است که: محمّد بن حنفیه با امام زین العابدین ادعایی مطرح نمود و امام علیه السلام حکمیت را به عهده حجرالاسود گذاشت، یعنی در نزد او هر کدام ادعای امامت کنند و حجرالاسود به هرکدام شهادت دارد، حق با او باشد.

پس نزد حجر رفتند و محمد سخن گفت و پاسخی نیامد. آنگاه امام سجادعلیه السلام حجر را به حق خداوند قسم تا بگوید امام بعد از حسین بن علی علیه السلام کیست؟

حجرالاسود بر خود لرزیده و به زبان عربی فصیح گفت: که امامت حق علی بن الحسین است؛ محمد حنفیه پای امام سجادعلیه السلام بوسید و اعتراف به حق او نمود.(3)

«عزیز علیَّ أنْ أری الخلق ولاتُری ؛ برایم چقدر سخت است که آفریدگان را ببینم و تو را نبینم، (که مقصد خلقت شمایید) بهتر است بگوییم:

ص:132

خود به چشمان پرده آویختند

آبروی چشم خود را ریختند(1)

«و لا اسمع لک حسیساً و لا نجوی»؛ و از تو راز و رمزی نشنوم.

«عزیزٌ علیَّ ان تحیط بک دونی البلوی ؛ چقدر سخت است برایم که تو در محاصره گرفتاریها باشی و من نباشم، (شاید از این جهت که چون امام زمان علیه السلام اشراف به رنج ها و گرفتاری های شیعیان و بشریت دارد و جنگ و جهل و فقر و گرفتاری ها را می بیند و از طرفی به خاطر خطری که او را احاطه نموده و اذن ظهور او از طرف خداوند قرار نگرفته در چنین حصری مانده است).

«ولا ینالک منّی ضجیح و لاشکوی»؛ و سخت است که نمی توانم در حضورت ضجّه و شکوه کنم.

«بنفسی أنت مِنْ مغیَّب لم یخلُ منّا»؛ جانم فدای ناپیدایی که بیرون و جدا از ما نیست.

این جمله دفع شبهه از این مطلب است که این ها شکوه های من است؛ اما تو بی خبر نیستی، چنان که در کلام امام زمان علیه السلام آمده است: «نحن و إن کنَّا نائین بمکاننا النائی عن مساکن الظالمین... فانا نحیط علماً بانبائکم و لایعزبُ عنّا شیٌ من أخبارکم...».

گرچه ما در مکانی دور از مسکن ستمگران، منزل گرفته ایم، اما احاطه و اشراف به خبرهای شما داریم و هیچ کدام از اخبار شما از ما

ص:133

پنهان نمی ماند(1) و چنین است که خاطرات عنایت امام علیه السلام در گذشته و دور، شیرین و دلرباست.

نقل شده است: علامه حلّی در هر شب جمعه برای زیارت سیدالشهداءعلیه السلام به کربلا می رفت، در یک سفر زیارتی ناگهان شخصی با وی همراه می شود، باب گفت و گو گشوده می شود و علامه که گوهر شناس بوده از مفاد و آهنگ کلمات همراه درمی یابد که همراهش فردی متفاوت است، پس بخشی از مسائل مشکل را با او در میان می گذارد و جواب می گیرد، تا این که مسأله ای ویژه را مطرح می کند و همراه آن فتوا می دهد.

علامه می گوید: در این باب حدیثی نداریم.

عالم می گوید: حدیثی در این باب در کتاب تهذیب شیخ طوسی آمده است! شما فلان مقدار ورق بشمارید در فلان صفحه و فلان سطر هست.

علامه شگفت زده شده که این شخص با این دانش و قاطعیت چه کسی می باشد؟

پس ناگهان می پرسد: آیا در این زمان که غیبت کبری است، می توان صاحب الامرعلیه السلام را دید؟

در این هنگام تازیانه از دست علامه به زمین می افتد، آن همراه بزرگوار خم شده و تازیانه را در دست علامه گذاشته و می فرماید: چگونه نمی توان او را دید در حالی که اکنون دست او در میان دست توست!

ص:134

علّامه بی هوش شده و به زمین می افتد و بعد از این حادثه، به سراغ کتاب رفته و مطب را در همان نشانی می یابد و در حاشیه کتاب می نویسد: این همان حدیثی که حضرت صاحب الامرعلیه السلام از آن خبر دارد.(1)

ز بس که گَرد معصیت نشسته بر چشمانم

تو در کنار منی و تو را نمی بینم

«بنفسی أَنت من نازحٍ ما نزح عنا»؛ جانم فدای دور از وطنی که از ما کناره نگرفته است.

آری!

او در کنار ماست، در تشرّفات عصر حاضر آنقدر نمونه هایی از عنایت و حضور آن گرامی می باشد که امکان انتخاب را دشوار می کند. اما به نمونه ای از این برکات و عنایات که در مسجد مقدّس جمکران اتفاق افتاده، توجه کنید:

یکی از دوستان روحانی که در آن مکان مقدّس خدمت می کند، تعریف نمود: شبی در خیابان چهارمردان روبروی گلزار به قصد جمکران ایستاده بودم، اما ماشین ها یا پر بودند یا به جمکران نمی رفتند. هنگامی که خسته و مأیوس شده بودم به اتوموبیلی گفتم: جمکران!

او نگه داشت به محض سوار شدن، مسافران گفتند: آقا! ما جمکران نمی رویم.

راننده گفت: ناراحت نباشید، شما را می رسانم، بعداً این آقا را به

ص:135

جمکران می برم، وقتی مسافران را در مقصدشان پیاده نمود، عذرخواهی نمودم که نمی خواستم مزاحم شوم.

راننده گفت: من وقتی نام جمکران را می شنوم، زانوانم می لرزد و نمی توانم سوار نکنم.

زیرا این یک داستان دارد، طالب تعریف او شدم.

او گفت: شبی در هوایی سرد از کنار خانواده ای گذشتم و آنها گفتند: جمکران، من خسته بودم و ساعت نیز از 12 گذشته بود، دلم راضی نشد که آنها را به جمکران نبرم. آنها را رساندم و به خانه آمدم، بلافاصله هم خوابیدم، اما هنوز چند دقیقه ای نگذشته بود که صدایی متین و مقتدر اما مهربان بیدارم کرد و گفت: برخیز! برخیز! چرا خوابیده ای؟!

بیدار شدم و به اطراف نگاهی کردم و گفتم: کسی مرا صدا زد؟!

جوابی نیامد، همه خواب بودند.

دوباره خوابیدم، اما هنوز چشمانم گرم خواب نشده بود که همان صدا بر من عتاب نمود که برخیز!

گفتم: چرا!

گفت: آن خانواده در جمکران گریه می کنند و نگرانند.

پرسیدم: چرا؟!

گفت: کیف پولشان در ماشین تو جا مانده است!

بیدار شدم و به سراغ اتومبیل رفتم، کیف پولی در صندلی عقب بود، باز کردم چند میلیون تراول چک بود، به سرعت خودم را به جمکران رساندم و خانمی را دیدم که با بچه هایش کنار درب مسجد گریه می کند.

ص:136

به او گفتم: مشکل چیست؟!

گفت: پولمان را گم کرده ایم.

گفتم: نگران نباشید که پیدا شد.

از شوهرش پرسیدم.

گفت: در مسجد متوسل شده است.

با هم رفتیم و شوهرش را صدا زدند و آمد، اما با چشمانی اشکبار ما را که دید، از همسرش پرسید چه شده؟!

گفت: این آقا می گوید: پول پیدا شده و کیف را نشان دادم.

گفت: شما کجا و این کیف.

گفتم: من راننده ای هستم که شما را رساندم و مگر شما از آقا نخواستید؟!

خودش خبرم کرد و ماجرا را گفتم و گونه هایشان بارانی شد.

دمی زحاجت ما نمیکنی غفلت

که این سجیه به جز در شما نمی بینم

زبس که گَرد معصیت نشسته بر چشمانم

تو در کنار منی و تو را نمی بینم(1)

«بنفسی أنت اُمینة شائقٍ یتمنّی من مؤمن و مؤمنةٍ ذکرا فَحنّا»؛ جانم فدای کسی که آرزوی هر شوقمندی است که تمنایش را نموده و به یادش باشند و در فراقش بنالند.

ص:137

«بنفسی انت من عقید عزّ لا یُسامُی ؛ جانم فدای سردار عزّتی که هم طرازی ندارد.

«بنفسی انت من اثیل مجد لایُجاری»؛ جانم فدای بنیان باشکوهی که همتایی ندارد.

«بنفسی انت من تلاد نعم لاتُضاهی»؛ جانم فدای نعمتی دیرینه که مشابهی ندارد.

«بنفسی انت من نصیف شرف لایُساوی ؛ جانم فدای قرین شرافتی که برابری ندارد.

نصیف به معنی دستار، عمامه و نصف چیزی را گویند، شاید از آن جهت که امام علیه السلام ثقل اصغر است، پس با ثقل اکبر که قرآن است قرین است و هیچ چیزی جای او را پُر نمی کند.

با این شناخت ها، چنان شعله شور و شیدایی در منتظر بالا می گیرد که از متن جان در طلب آمده و می خواند: «الی متی أحار فیک یا مولای»؛ تا کی سرگردان و حیران در جستجویت باشم و تا کی و با چه گفتاری توصیفت نمایم و چه رازی با تو بگویم؟!

«عزیزٌ علیَّ أن اُجاب دونک»؛ بر من سخت است که صدا بزنم و از دیگری جواب بشنوم و سرگرم شوم.

«عزیزٌ علیّ ان ابکیک و یخذلک الوری ؛ چقدر برایم ناگوار است که برایت سرشک غم بریزم و مردم تو را واگذارند، برایم ناگوار است بر تو (سختی ها) بگذرد جز آنچه بر مردم می گذرد و اینجاست که حس یاری در منتظر زنده می شود تا همراهانی در این سختی داشته باشد و می نالد

ص:138

که «هل من معین فاطیل معه العویل و البکاء» آیا کمک رسانی هست که به همراهی اش شیون و گریه طولانی سر دهیم؟

«هل من جزوع فاُساعد جزعه اذا خلا»؛ آیا بی تابی (در فراقش) هست تا در هنگام تنهایی اش مساعدت کنم؟

«هل قذیت عینٌ فساعدتها عینی علی القذی ؛ آیا به خار افتاده چشمی هست که با چشمانم او را (در این احساس) یاری کند؟

«هل الیک یابن احمد سبیلٌ فَتُلقی ؛ ای فرزند احمد، آیا راهی به سوی دیدارت می یابم؟

«هل یتّصل یوُمنا بِعِدةٍ فَنحضی»؛ آیا امروز جدایی به فردای وصل می پیوندد تا بهره مند شویم؟

گوارا، بهترین راه اثبات وجود امام علیه السلام است.(1)

زیرا ضرورت آب دلیل وجود اوست، وقتی به آن نیاز داریم، پس او وجود دارد، اگر آب نبود، ما احساس تشنگی نمی کردیم، از این بالاتر می توان گفت که اصلاً وجود آب، دلیل عطش ماست. «لولا انت لم ادر ما أنت» اگر ارگانیزم و ساختار ما آب را نچشیده بود، احساس عطش نداشت.

رُخ نهان کردی که پیدایت کنند

تشنه گردند و تمنّایت کنند(2)

این است سرّ سبقت نیاز به وجود امام و امامت که حتی توبه آدم علیه السلام با قسم به نام آنان پذیرفته می شود.(3)

زیرا سبقت وجودی پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام و امام قائم علیه السلام در عالم هستی و اشتغال آنان به تسبیح خداوند در متون دینی ما به اثبات رسیده است.

امام صادق علیه السلام فرمود: خدای تبارک چهارده نور را چهار ده هزار سال پیش از آفرینش خلق کرد و آن نورها ارواح بود.

پرسیدند: آن چهارده نفر کیستند؟

فرمود: محمّد و علی و فاطمه، حسن، حسین، و نُه تَن ائمه از نسل حسین و آخر ایشان قائم است که پس از غیبت ظهور می کند و دجّال ها را می کشد و زمین را از ظلم و جور آنان پاک می نماید.(4)

نکته دوّم بعد از اثبات امام علیه السلام توجّه به اصالت این عطش می باشد.

ص:140

زیرا انسان بی نهایت و کمال را می طلبد و این احساس به سادگی قابل پاسخ نیست، مگر امام علیه السلام باشد و رهبری کند، آقای زاکیس می گوید:

قلب انسان، رازی تاریک و تسلیم ناپذیر است، سبویی است سوراخ، با دهانی همیشه باز! تمام رودهای جهان را در آن بریزی، باز هم خالی و عطشان باقی می ماند(1) و چاره در دستان سبز امام علیه السلام است، اما می توانیم ظرفی ظریف بوده و خالق هستی را که خداوند (و حب محبوب او یعنی حبّ ولی اللَّه) است، در دل و جان خود جای دهیم، به شرط آن که خود را به دستان ناز و نازنین و نوازشگر اهل بیت پاک و مکرّم بسپاریم که در این صورت با ما همان کنند که کوزه گرها با مُشت های گل، این نازنینان با سلسله دستورات و باید و نبایدهای دور اندیشانه خود، گاه به ظاهر عرصه زندگی را بر ما تنگ کرده و گاه نیز وسعت و دامنه می بخشند، یا به قول شاعر: گاه به باغ و گاه به داغ مان می کشند که البته هر دو در ساختن ما و برای ساختن ما ضروری می باشد.(2)

بحث و موضوع نیاز و بلکه اضطرار به حجت و امام علیه السلام وابسته به درک از استعدادها و سرمایه های اوست، انسان با مقایسه خویش با موجودات دیگر اشتراکاتی می بیند (هوش، حافظه، حواس و احساسات) اما با عقل، فکر، اراده، قدرت انتخاب و وجدان از حیوان متمایز می شود و ترکیب این استعدادها بی نهایت سرمایه ها را رقم می زند، (همان طور که با ترکیب حروف مشخص الفبا می توان

ص:141

بی نهایت کلمه ساخت) و از طرفی هر نیازی نمایانگر یک استعداد است، چنان که:

نیاز به اعتراف، نشانه وجدان است و نیاز به نجوی علامت روح است و نیاز به یقین، علامت تفکّر است.(1)

پس دیگر کار آدمی خوردن و خوابیدن و خوش بودن نیست، تا برای او یک دامپروری بسازند و از همین جا نوع حکومت و رهبری نیز مشخص می شود، زیرا آدمی که (میانگین عمر او) بیش از هفتاد سال است و حکومتی که قلمرو آن وسیع تر از خانه و جامعه و دنیاست (و استمرار تا ابدیت دارد) حاکمی می خواهد که بر این مجموعه آگاه باشد و بر این مجموعه مسلّط باشد، آنچه طرح و بینش سیاسی شیعی را مشخص می سازد، همان قدر (ارزش آدمی) و استمرار (معاد) و ارتباط انسان با خویش و اشیاء و با افراد است و همان نارسایی و ناتمامی غریزه و تجربه، علم و عقل و عرفان است.(2)

این چنین حکومتی که اهداف بالاتر از امنیت و رفاه و آزادی دارد و حوزه حکومتی که بیش از خانه و جامعه و هفتاد سال دنیاست، حکومتی دیگر و معیار انتخاب دیگر و روش انتخاب دیگر، می خواهد(3) در این صورت است که طلب و انتظار با توصیف های دعا

ص:142

ندبه می سازد، اگر به اهداف و قلمرو حکومت ها توجّه نشود، در نتیجه برخی از مردم به همین حکومت ها با این شکل و شمایل های استبدادی و قراردادی (همانند بسیاری از کشورهای غربی) خود را دلخوش نموده و با روش های گوناگون به کنترل حاکم برخاسته و او را به کار مردم کشاند. (دمکراسی)

امّا مادام که تلقی مردم از خود و دنیا دگرگون نشود، تحمّل حکومت الهی را نخواهند داشت، چنان که مردم حتی با شهادت اباعبداللَّه علیه السلام به علی بن الحسین علیه السلام روی نیاوردند و با کنار زدن یزید به حکومت علوی نپیوستند، چون نان و رفاهی که آنها می خواستند به این ولایت سنگین نیاز نداشت.(1)

شاید راز طولانی شدن غیبت نیز همین باشد که مردم همه حکومت ها را تجربه کنند و با این نیاز و تشنگی که در دعای ندبه توصیف می شود به حجّت حقّ روی آورند؛ آن روز که اضطرار به حجت را درک کرده باشند؛ در حدیث شگفتی از امام صادق علیه السلام می خوانیم که: «ما یکون هذا الامر حتی لایبقی صنف من الناس الا [قد ]ولّوا علی الناس حتی لایقول [قائلٌ ]انا لو ولینا لعدلنا ثم یقوم القائم بالحق و العدل»؛ این امر به پا نمی شود مگر آن که هیچ کسی از طبقات مردم نماند که حکومت نکرده باشد، تا این که نگویند: اگر ما بودیم

ص:143

عدالت را برقرار می کردیم. آنگاه قائم به حق و عدل قیام می کند.(1)

در حدیث، تعبیر به قیام حق شده است؛ زیرا حق در برابر باطل، و ظلم در برابر متزلزل است و در نتیجه در حق سه مفهوم هدف داری، عدل و ثبات نهفته است.(2)

این حکومت براساس سنت های ثابت هستی است که هماهنگ با نظم عالم و مطابق با شأن آدمی است، چنین است که در واقع، ولایت مطلقه فقیه، زمینه ساز حکومت حضرت مهدی علیه السلام است.

با وجود این شناخت است که شیعه منتظر چشم روشنی خود را می طلبد.

«متی نغادیک و نراوحک فنقرُّ عیناً»؛ در کدام فردای طلوع، به حضور و به راحتی می رسیم که چشم های ما روشن گردد.

«متی ترانا و نراک»؛ کی می شود که ما را ببینی و ما تو را ببینیم که پرچم پیروزی برافراشته ای و برای همه نمایان است.

«و قد نشرت لواء النصر تری؟ أترانا نحف بک و أنت تؤُمُّ الملاءَ»؛ آیا شود که تو امام مردم باشی و پیرامونت بگردیم؟

«و قد مَلأْت الأرض عدلاً»؛ و تو زمین را سرشار عدل کرده باشی «و اذقتَ اعدائک هواناً و عقاباً»؛ و دشمنانت را خواری و کیفر بچشانی (چنان که مؤمنان و بشریت را خوار نمودند) «و أبرت العتاة و حجدة الحق»؛ و بیخ و بن سرکشان و معارضان حق را برکنده باشی «و قطعت

ص:144

دابرالمتکبرین»؛ و نسل متکبران را براندازی، «و اجبثثت اصول الظالمین و ستمگران را ریشه کن کنی «و نحن نقول: الحمدللَّه رب العالمین»؛ و ما آنگاه پروردگار عالمیان را ستایش کنیم (که به وعده خود وفا نمود و حق را پیروز کرد).

مناسبت دعای ندبه کلامی قاطع و دلنشین از حضرت صاحب الامرعلیه السلام در رد غلات را بررسی می کنیم؛ امام علیه السلام در نامه به محمّد بن علی بن هلال کرخی آورده اند: ای محمّد بن علی علیه السلام خداوند برتر و متعالی تر از توصیف آنان است او را منزّه می شمارم و ستایش می کنم، ما شریک های خدا در کار و قدرتش نیستم و غیب را غیر از او نمی داند، هم چنان که در کتاب محکم خود فرموده است: «قل لا یعلم من فی السموات و الارض الغیب الا اللَّه»؛(1) من و همه پدرانم از اولین آدم، نوح، ابراهیم، موسی و پیامبران دیگر و از آخرین، محمد رسول اللَّه و علی بن ابیطالب و غیر آنان از امامان گذشته تا امروز که درود خدا بر آنان باد، همه بندگان خدای تعالی هستیم و خداوند می فرماید: کسی که از یاد من روی گردان شود، زندگی او را در تنگنا قرار خواهم داد و روز رستاخیز او را نابینا محشور می کنیم. (آنگاه) می گوید: پروردگارا! چرا مرا نابینا محشور کردی با این که بینا بودم؟

پاسخ می گیرد: همان طور که نشانه های ما بر تو آمد و آن را به فراموشی سپردی، امروز همان گونه فراموش می شوی(2) ای محمدبن علی، جاهلان شیعه و احمق هایی که (اندازه) پر پشه ای از دیانت آنان بیشتر و سنگین تر است ما را آزار می دهند، پس من خدایی را که جز او خدایی نیست به شهادت می گیرم و شهادت او کافی است و فرستاده اش محمدصلی الله علیه وآله و ملائکه اش و اولیائش و تو را و همه آنان که (مضمون) این

ص:146

نامه را می شنوند به شهادت می گیرم که من نزد خدا برائت می جویم از هرکس که بگوید ما علم غیب داریم و در ملک خدا با او شریکیم،(1) یا ما را در جایگاهی قرار دهد غیر از آن جایگاهی که خدا برای ما پسندیده و برای آن آفریده است و از این مقامی که برایت تفسیر کردم و در این نامه بیان نمودم، تجاوز کند و شما را گواه می گیرم که خداوند، ملائکه و رسولان و اولیا بی زارند از هر کس که از او، ما از او تبری بجوییم. این توقیع امانتی است بر گردن تو و هر کس بشنود قرار دادم و آن را از هیچ کدام از دوستان و شیعیان ما کتمان نکند... پس هر کس این نامه را بفهمد و از آنچه امر کردم برنگردد و از ارتکاب آنچه نهی کردم خودداری نکند، لعنت خدا و فرشتگان و اولیا و صالحان بر او واقع شده است.(2) چنین است که می بینیم، فقهای آزاده شیعه حتی در شهادت ثالثه اذان که روایاتی در باب نام امیرالمؤمنین برای علی علیه السلام روایت صحیح و بی تردید داریم، احتیاط نموده و می فرمایند: نباید به قصد جزئیت در اذان و اقامه بگویند.(3) البته این تربیت چیزی است که قرآن با پیامبرصلی الله علیه وآله شروع کرد و در عین حال که اطاعت او را اطاعت خدا دانست، اما از آن بزرگوار هم نفی استقلال نمود، آنجا که فرمود: «لیس لک من الامر شی ء».(4)

ص:147

«عبیدک المُبتلی»؛ این بنده کوچک تو گرفتار است، گرفتار کسانی که می خواهند زندگی را بر او محدود کنند و او را از مقصد خلقت باز دارند و زندگی معمولی را بر او دریغ می دارند و آدمی را در محاصره دروغ نگاه داشته اند، پس ای خدا سیّد و آقا، او را نشان بده و «أره سیده یا شدید القوی و ازل عنه به الأسی و الجوی» و با این ظهور، اندوه و سوز دل را برطرف گردان و «بَرّد غلیله یا من علی العرش استوی» و آتش عطش را با خنکای ظهور مولایش خاموش کن، تویی که بر عرش سلطه داری.

درباره عرش خوب است این نکته ذکر شود که مراد از عرش مقام آمریت یا همان عالم ملکوت است و شکل هندسی ندارد، این تصوّر مربوط به محدودیت حواس و ادراک ماست.

امام رضاعلیه السلام می فرماید: عرش، خداوند نیست، عرش، نام علم و قدرت است و در عرش همه چیز هست.(1) چون خزائن و همه آنچه در عالم طبیعت است در عالم ملکوت می باشد و زمام و رشته همه حوادث و پدیده ها و حرکات عالم ماده در عرش متمرکز شده و از آنجا تدبیر هستی جریان می پذیرد.(2)

پس جسم و تختی در کار نیست، بلکه هر چه در عالم طبیعت باید رخ دهد، پیش از رخ دادن و بودن و شدن، علمش نزد خدا حاضر

ص:148

است.(1) در نتیجه عرش، قدرت ایجاد آفرینش و تصرّف در عالم طبیعت است به طوری که همه تدابیر عالم از آنجا سرچشمه گرفته، صادر می شود.

اگر قرآن می گوید: عرش پروردگارت را در قیامت هشت فرشته بر بالای خود حمل می کنند، شاید بتوان گفت عالم ملکوت، هشت مرتبه دارد که در هر مرتبه ای، نوعی فرشته هست که در رأس هر نوع یک فرشته، مقام فرماندهی و اداره آنان را به عهده دارد و تحت یک نظام و سلسله مراتب، به اجرای امر الهی یا رساندن رحمت های خدا به خلق و امثال این مأموریت ها می پردازند.(2)

در هر حال در این فراز که به حاکمیت خداوند بر عرش تذکر داده، جای تأمل دارد. زیرا عرش بر کرسی چنان فضیلت دارد که گویی کرسی حلقه ای در برابر بیابان است.(3) تدبیر غیبت ظهور امام موعود وابسته به چنین عالمی از باطن هستی است و در همین راستا می باشد که امام موعودعلیه السلام خود نیز از خداوند تدبیر امر را می طلبد، چنان که روایت شده امام موعودعلیه السلام در هنگام تولد چنین دعا نمود:

«اللهم أَنجزلی ما وعدتنی و اتمم امری و ثبّت و طأتی و املأ الارض بی قسطاً وعدلاً»؛ خدایا! به وعده ای که داده ای وفا کن و امر مرا به اتمام

ص:149

و اکمال برسان و پایگاهم را محکم نما و به وسیله من زمین را پر از عدل و داد گردان.(1)

«یا من الیه الرجعی و المنتهی»؛ ای کسی که بازگشت و منتهای کار به سوی اوست.

«اللهم و نحن عبیدک التّائقون الی ولیّک المذکّر بک و نبیّک»؛ خدایا! ما بندگان شیفته به ولیّ تو هستیم که یادآور تو و پیامبر توست!

می بینید چه اصالتی در این حرکت نجات بخش است، امام موعودعلیه السلام یادآور خداوند در عصر غفلت خواهد بود و چنین است که اصالت و اخلاص یک مبلّغ الهی و علوی چنین است که به خویش و دنیا دعوت نمی کند و حتی خود آدم ها را مغرور نمی کند، بلکه خدا را در دل های بزرگ می کند تا طهارتی ایجاد گردد و هجرتی آغاز شود.(2)

«خلقته لنا عصمة و ملاذاً»؛ تو او را برای ما آفریدی تا نگهدارنده و پناه ما باشد، چنان که اگر حجت نبود «لساخت الارض باهلها»(3) و خود

ص:150

امام علیه السلام مهربان فرمود: اگر نبود که شما را مراقبت کنیم (امور) شدید و سخت بر شما فرو می ریخت و دشمنان شما را زمین گیر می کردند.(1)

امام خمینی رحمه الله درباره پیروزی انقلاب اسلامی و رفع حوادث خطرناک از کشور، و اصولاً عبور شیعه از میان خون و آتش و تبعید را تحلیلی جز عنایت امام علیه السلام نمی دانند.

«و اقمته لنا قواماً و معاذا»؛ و او را مایه قوام زندگی و مأمن قرار دادی «و جعلته للمؤمنین اماماً»؛ و او را برای حق باوران از ما پیشوا مقرر نمودی.

«فبلّغه منا تحیة و سلاماً، و زدنا بذلک یا رب اکراماً»؛ پس تحیت و درود ما را بر آن گرامی برسان و با این (ابلاغ) بر کرامت ما بیفزا «و اجعل مسقرّه لنا مستقراً و مقاماً»؛ و قرارگاه او را، قرارگاه و پایگاه برای ما قرار بده. (در خط او باشیم)

«و أَتمم نعمتک بتقدیمک ایاهُ امامنا»؛ و نعمت خود را با پیشوایی او بر ما تمام کن (تا او را جلو دار انتخاب کنیم و به دیگران روی نیاوریم) چرا که روزگار غیبت و انتظار روزگار سختی است و چه بسا افراد به تردید و یأس دچار شوند و یا حتی قبله ای دیگر گیرند، چنان که در دعا باید بخوانیم: «و لاتسلبنا الیقین لطول الامد»؛ خدایا! یقین ما را به خاطر طولانی شدن زمان غیبت از ما نگیر تا این که طولانی شدن غیبت و قیام او، ما را به نومیدی نکشاند «و یکون یقیننا فی ذلک کیقیننا فی قیام

ص:151

رسولک صلواتک علیه»؛ و یقین ما در این قیام و ظهور، مثل قیام حضرت رسول صلی الله علیه وآله باشد، تا جان ما را بر این عقیده بستانی «و نحن علی ذلک لاشاکین و لاناکثین و لا مرتابین و لامکذبین»؛ و ما بر این امر استوار بمانیم و به آفت شک، نقض عهد، تردید و کذب دچار نگردیم.(1)

«حتی توردنا جنانک و مرافقه الشهداء من خلصائک»؛ تا ما را به بهشت تو درآورد و رفیق شهیدان خالص و مخصوص تو گرداند.

«اللهم صلی علی محمد و آل محمد و صل علی جده و رسولک السید الاکبر و علی ابیه السید الاصغر و جدته الصدیقه الکبری فاطمه بنت محمد و علی من اصطفیت من ابائه البرره...»؛ و در اواخر دعا بار دیگر از درود بر محمد و آل محمّد و از سیادت رسول اعظم علیه السلام و پیوند علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام و برگزیدگان از این بیت، ذکر و سخن به میان می آمده تا اصالت به عقیده مهدویت تحکیم گردد و با درودی بی پایان و بی نهایت بر مهدی موعودعلیه السلام که به انجام رساننده حرکت راستین پیامبر خاتم صلی الله علیه وآله می باشد، ادامه یافته است. «و صل علیه صلوة لاغایه لعددها و لانهایة لمددها و لانفاد لامدها»؛ این درودی بی عدد و زمان است چرا که او برای راه و مقصد بی نهایت نجات می بخشد و سعادت ابدی را تضمین می کند.

«اللهم و أقم به الحق، و أدحض به الباطل»؛ خدایا! حق را با مهدی علیه السلام به پای دار و باطل را محو و نابود گردان.

ص:152

این تکرار در مقصد نهایی یعنی حق معنا دارد، زیرا عدل و عدالت در نگاه بسیاری، حتی از نخبگان، مفهومی در حد برقراری رفاه و امنیت و عدالت اقتصادی دارد و به همین دلیل امام علیه السلام، جهات مجهول عدالت را روشن می نماید، چنان که در دعا برای امام زمان علیه السلام آمده است «و توضح به معاقد الحق و مجهول العدل»؛ خدایا با دستان با کفایت او گره های حق و ناشناخته های عدالت را توضیح بده؛ امّا ابعاد دیگر عدل، همانا توجهی است که در ولایت و رهبری خاص امام می شود... در حکومت امام می خواهند به آدمی بیاموزند که چگونه با حواس و احساس و فکر و عقل، قلب و وهم و خیال خود برخورد کند، می خواهند به او هدایت و فرقان و میزان ببخشند و انسان را برای تمامی رابطه های محتمل یا مظنون و یا متیقن آماده سازند و این هدایت گری، نیازمند فردی با آگاهی و آزادی است، آگاهی از تمامی اندازه ها و راه و روابط انسان و آزادی در تمامی کشش ها و جاذبه ها(1) در یک کلمه عصمت.

آیا می خواهی بدانی چرا مقدادها و سلمان ها و ابوذرهای تاریخ آن گونه سخت ایستادند و جز حکومت علوی را نخواستند؟

آیا می خواهی بدانی که چرا این همه خون در راه این طرح حکومتی ریخته شد و این همه سر در این راه رفت؟

آیا می خواهی رمز آن همه حماسه و خون و اشک و شور و یاد و گفت و گو را بدانی؟

ص:153

این همه خون و درد و اشک، به خاطر سلطنت یک دسته و محرومیت یک دسته نیست، حتی به خاطر عدالت و آزادی نیست، بلکه به خاطر این نکته است که کنار گذاشتن عصمت و آگاهی و آزادی، مساوی است با کنار گذاشتن انسان از هستی و از کل نظام و طرح آن در جامعه، آن هم به گونه ای که دیگر اسلام و قرآن ضرورتی ندارد.(1)

دعا ادامه می یابد که: خدایا! (بعد از پیروزی امام علیه السلام) دوستانت را به او بسپار که او بچرخاند و دشمنان را با او خوار کن و پیوندی بین ما و او برقرار نما که ما را به هماهنگی با اجداد طاهرینش بکشاند «و اجعلنا ممن یاخذ بحجرتهم و یمکث فی ظلمهم»؛ که دست به دامان آنان شویم و در سایه آنان بیارامیم.

به راستی نمی توان نام خود را منتظر نامید مگر آن که حقوق محبوب را دانسته و در راه رضایت خداوند و پیروی از ائمه معصومین علیهم السلام تلاش و کوشش داشته باشیم وگرنه این نام شایسته ما نیست. چنان که ائمه اطهارعلیهم السلام از نسبت نام تشیّع بر هر شخصی حذر می داشتند؛ و در حدیثی نقل شده که سدیر صیرفی به امام صادق علیه السلام عرض می کند: به خدا قسم خانه نشینی برای شما روا نیست و در برابر دلیل خواهی امام علیه السلام پاسخ می دهد: برای آن که شیعیان و یاوران شما بسیارند و اگر امیرالمؤمنین علیه السلام به اندازه شما شیعه و یاور داشت «بنی تیم وعدی» نسبت به (حق) او طمع نمی کردند و در پاسخ امام علیه السلام می پرسد: چقدر شیعه داریم، می گوید صد هزار، امام علیه السلام با شگفتی پرسید: صد هزار؟!

سدیر تعداد را بالا می برد، دویست هزار و بلکه نصف دنیا، امام علیه السلام سکوت فرموده و به سدیر می گوید: بیا تا ینبع برویم وسپس در جایی تعدادی بزغاله نشان می دهد و می فرماید: به خدا قسم اگر شیعیانم به تعداد این بزغاله ها بودند، خانه نشسینی برایم روا نبود.

سدیر می گوید: بعد ازنماز، بزغاله ها را شمردم هفده رأس بودند.(1)

چنین است که امام هادی علیه السلام می فرماید: «لیس کل من قال بولایتنا مؤمناً، و لکن جُعلوا اُنساً للمؤمنین»؛ چنین نیست هر کسی که به ولایت ما معتقد شد مؤمن (شیعه) باشد، بلکه آنها همدم مؤمنین قرار داده شده اند.(2)

ص:155

نام فروردین نیارد گل به باغ

خانه روشن نگردد از نام چراغ

اینجاست که باید از روندگان راه بخوانیم که نوشته اند:

عاشق می خواهد راحت معشوق را فراهم کند، نه راحʠخودش را، چون راحت خودش، همان راحت محدود و مانده و فانی است.(1) این مطلب در انتخاب معشوق بالاتر حل شده که عشق او از بن بست رهیدن و از خود خلاص شدن است و این حرکت است چون با او بودن یعنی رفتن و با خویش ماندن، مرگ است و گندیدن.

آنچه ما با نام عشق امام با آن مأنوس شده ایم و به آن دل بسته ایم عشق و حرکت واقعی نیست، که بسیاری از اوقات، سرگرم شدن و تنوّع داشتن است.

آنچه ما در برابر امام علیه السلام داریم، هنوز تا عشق واقعی و حقیقی فاصله دارد، ما از امام نه خودش و نه خودمان که خانه و زندگی می خواهیم و از او به جای مغازه و ... استفاده می کنیم؛ ما بیشترها را فدای کمترها کرده ایم و این عشق نیست بلکه بازی است.

مثل بازی بچه هایی که متکاها را زیرپا می گذارند تا به عروسک هایشان برسند و همین که رسیدند، فرار می کنند، سوداگری است مثل آن رند که می گفت: حیف است که انسان از غیر امام چیزی بخواهد. در حالی که حیف است از امام، غیر از امام، چیزی بخواهیم.

ما از امام، امامت را می خواهیم و این عشق ماست و از او وسیله راه

ص:156

یافتن و جهت گرفتن می خواهیم و این توسل ماست، جز این عشق و توسل، ظلم است، جفاست،(1) امام وسیله است، برای چه؟

برای نان و آب و فرزند؟

این ها که وسیله هایی دیگر دارند، او وسیله رسیدن است جهت یافتن و حرکت کردن است، پس توسل به او، به کار گرفتن او در جایی است که جایگاه شایسته اوست.

ما می خواهیم معصوم علیهم السلام را به سمت خود بکشیم در حالی که آنچه با ما باشد و با ما بماند فنا و نابودی است «ما عندکم ینفد»؛ آنچه پیش شماست تمام می شود آنچه با آنهاست باقی می ماند، «ما عنداللَّه باق».(2)

لذا ما باید خود را به آن طرف بکشیم، در نتیجه عاشق عهده دار کارها و اهداف معشوق می شود. چنین است که می بینیم مردان پاک و صادق چگونه با مقاومت و گذشت آدم می سازند. با این تحلیل است که آنها انتظار فرجشان به گشایش رسیده، زیرا آرمان امام خویش را تمهید نموده اند، ابابصیر می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم کی فرج و گشایش باشد؟ فرمود: ای ابابصیر تو هم از جمله دنیاخواهانی «من عرف هذالامر فلقد فرج عنه لانتظار».(3)

ذکر یک نمونه از افرادی که منتظر حقیقی و سازنده بوده اند؛ کمال لطف است: بعثی ها مرحوم ابوترابی را در دوران اسارت برای مدت

ص:157

طولانی در یک اردوگاه نگاه نمی داشتند؛ زیرا جاذبه معنوی او همگان را جلب می کرد، گرچه در ظاهر اسیر بود اما با اخلاق و رفتاری که برگرفته از معارف اهل بیت علیهم السلام بود، زندانبانان را اسیر خود نموده بود، یکی از هم سلولی های آن عزیز تعریف کرده است:

روزی آقای ابوترابی را آنقدر شکنجه دادند که حالش خراب شد و به درمانگاه منتقل شد، در همین روزها یکی از فرماندهان ارتش بعث برای بازدید به اردوگاه آمد و پرسید: چه خبر؟

فرمانده اردوگاه (که خودش او را شکنجه کرده بود) گفت: قربان خبری نیست، فقط یکی از اسرا که تازه وارد اردوگاه شده مقدرای کسالت داشت، بردیم درمانگاه.

فرمانده پرسید: اسم او چیست؟

گفت: اسمش ابوترابی است.

فرمانده بلافاصله گفت: هذا صدیقی! برویم عیادتش! ترس در وجود فرمانده نیروگاه موج می زد که اگر ابوترابی جریان را به مافوق بگوید چه خواهد شد.

وقتی فرمانده مافوق از مرحوم ابوترابی پرسید: آیا از فرمانده اردوگاه راضی هستی یا نه؟

پاسخ داد: آری! ایشان خیلی محبت کرد!

فرمانده اردوگاه اینجا اسیر ابوترابی شد و تحت تأثیر بزرگواری

ص:158

ایشان قرار گرفت،(1) این همان سازندگی و آرمان امام علیه السلام است و مقصد فرج می باشد.

این چنین است که رضا و خشنودی امام به دست می آید و رأفت و رحمتش و دعایش و خیرش به ما می رسد و به وسعت رحمت خداوند و فوز و کامیابی نزد او نائل می شویم.

خدا.(1) «اما لوان رجلا قام لیله وصام نهاره و تصدق بجمیع ماله و حج جمیع دهره و لم یعرف ولایه ولی اسفیوا الیه و یکون جمیع اعماله بداللته ما کان له علی اللَّه عزوجل حق فی ثوابه ولاکان من اهل الایمان»؛اگر مردی شب را به نماز و روز به روزه داری بگذارند و همه اموالش را صدقه دهد و تمامی سال ها حج برود، اما ولایت امامش را نشناسد و تحت رهبری او نیاید و تمام اعمالش به هدایت امام نباشد، بر خداوند عزّوجل حقّی برای ثواب ندارد و از اهل ایمان نخواهد بود.(2)

چنین است که دعای ندبه را با این سیاق به پایان برده اند:

«و اجعل صلواتنا به مقبوله»؛ نماز ما را با او قبول کن.

«و ذنوبنا به مغفوره»؛ گناهان ما را به وسیله او بیامرز.

«و دعائنا به مستجاباً»؛ و دعاهای ما را با او اجابت کن.

«و اجعل ارزاقنا به مبسوطه»؛ و روزی ما را با او گسترش بده.

«و همومَنا به مکفیه»؛ و اندوه های ما را به وسیله او برطرف نما.

«و حوائجنا به مقضیه»؛ و حاجت های ما را بوسیله او برآورده کن.

«و أقبل الینا بوجهک الکریم»؛ تو ای خدا! به ما اقبال نما به وجه با کرامت.

«و اقبل تقرّبنا الیک»؛ و این تقرب را از ما بپذیر

«و انظر الینا نظرةً رحیمه»؛ و ما را از نگاه بخشش خویش سرشار ساز.

ص:160

«نستکمل بها الکرامة عندک»؛ تا با توجّه تو، کرامت ما نزدت به کمال رسد.

«ثم لاتصرفها عنّا بجودک»؛ و دیگر این عنایت را به خاطر سخاوت خودت از ما دریغ ندار!

«و أسقنا من حوض جدّه صلّی اللَّه علیه و آله بکأسه و بیده رَیّا رویاً هنیئاً سائغاً لا ظَلمَأَ بعده، یا ارحم الراحمین»؛ و ما را از حوض کوثر جد موعودعلیه السلام با جامی از دست او سیراب کن که گوارا و دلچسب باشد و بعد از آن تشنگی باقی نماند، ای مهربان ترین مهربانان.

دعا با دو گانه ای(1) بر درگاه یگانه پایان می یابد که مقصد ولایت نیز همان عبودیت خداست.

والحمد للَّه