و متصف مى باشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

در مسجد صاحب الزمان (ع) (فلكه گوهرشاد سابق) و صاحب الزمان حال و تبليغ و ترويج دين و تنوير افكار نسل جوان در آنجا و حومه مشهد (چناران و قوچان و غيره) نموده و تا هم اكنون اشتغال دارند.

جناب آقاى ابطحى معارف الهى را از محضر مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ مجتبى قزوينى كه از شاگردان مبرز و ممتاز مرحوم آيت اللَّه آقا ميرزا مهدى غروى اصفهانى بودند استفاده نموده و بيشتر از همه از محضر و حالات عجيبه عالم ربانى و محدث صمدانى عارف كامل مرحوم حاج ملا آقاجان زنجانى كه مجسمه فضيلت و پيكره معنوى بوده كامياب و لذت روحى و معنوى برده و كتابى در حالات و نوادر حكايات آن مغفورله تأليف نموده كه بسيار سازنده و ارزنده است داراى فرزندانى هستند كه از آنها جناب آقاى حاج سيد محمدعلى ابطحى از محصلين روشن و جدى حوزه مشهد مقدس مى باشند.

آثار خير و علمى ايشان از اين قرار است 1- تأسيس كانون بحث و انتقاد دينى در اين مركز سوالاتى كه به وسيله نامه و شفاها مى شود طرح و پاسخ علمى به آنها داده و تاكنون چند جلد از سوال شما و پاسخهاى اين موسسه به طبع و نشر رسيده و بيش از بيست نفر از دانشمندان مسيحى آمريكا و اروپا در اين مركز و مسجدش به شرف اسلام رسيده كه عكسهاى آنها با بيوگرافى و هويتشان در كتاب مستقلى طبع شده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

موسوى در اصفهان كه نسبت آنان به حضرت موسى بن جعفر عليهاالسلام مورد گواهى علماء بزرگ و مشاهير سادات موسوى مانند پدر صاحب روضات مى باشند. معظم له از علماء بنام و ائمه جماعت معاصر اصفهانند كه در حدود سال 1319 قمرى برابر 1278 شمسى در اصفهان ديده به جهان گشوده و در بيت مجد و سيادت پرورش يافته و پس ار رشد و بلوغ و خواندن مقدمات و ادبيات و متون فقه و اصول در خدمت مدرسين بزرگ اصفهان به افتخار دامادى مرحوم علامه متقى آيت اللَّه حاج سيد محمدتقى فقيه احمدآبادى صاحب (مكيال المكارم) نائل شده و از محضر و درس استاد محقق جامع المنقول و المعقول آيت اللَّه حاج سيد على نجف آبادى و آيت اللَّه حاج سيد محمد نجف آبادى صاحب حاشيه كفايه و مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ محمدرضا نجفى صاحب (وقايةالاذهان) و ساير اساتيد حاضر گرديد.

و در علم طب از مبرزين و مشاهير مدرسين بشمار مى رود و در جديت در تحصيل و تدريس شهرتى دارد و در حوزه علميه اصفهان فضلاء از تدريس ادبيات و سطوح اصول و فقه او بهره كامل داشته و در علوم اسلامى مورد استفاده عموم طبقات مردم اصفهان مى باشند.

فرزندان برومند ايشان همه از فضلاء و مبرزين حوزه هاى علميه قم و نجف و اصفهان بشمار مى روند بدين ترتيب.

1- آيت اللَّه محقق حاج سيد محمدباقر كه از اساتيد حوزه علميه قم مى باشند.

2- آيت اللَّه محقق آقاى حاج سيد محمدعلى كه از اساتيد حوزه علميه نجف و اصفهان مى باشند.

3- حجةالاسلام- حاج سيد على كه از افاضل حوزه علميه قم مى باشند.

4- حجةالاسلام حاج سيد محمدرضا (داماد معظم آيت اللَّه العظمى آقاى گلپايگانى) 5- حجةالاسلام حاج آقاى حجت از

افاضل حوزه اصفهان.

6- حجةالاسلام حسن آقا از فضلاء حوزه علميه قم.

7- حجةالاسلام حسين آقا از فضلاء حوزه علميه قم.

عالم علوم دينى.

تولد: 1323 ق.، اصفهان.

درگذشت: 13 آذر 1371 (نهم جمادى الثانى 1413).

آيت الله سيد مرتضى موحد ابطحى در سن نوجوانى در محضر آقايان استاد جلال الدين همايى، ميرزا احمد شهيدى، ميرزا محمد تقى موسوى، احمدآبادى، (صاحب مكيال المكارم و پدر همسر خويش) و آقا سيد محمد درچه اى به آموختن دروس سطح مشغول شد. پس از اتمام سطح به درس خارج حضرات آيات سيد محمد و سيد على نجف آبادى، شيخ محمدرضا مسجدشاهى شتافت و مبانى فقهى و اصولى خويش را تكميل نمود و همزمان از محضر آقا شيخ محمود مفيد (حكمت و كلام)، شيخ محمدباقر قزوينى (هيئت) و ميرزا ابوالقاسم طبيب (طب سنتى) فراگرفت.

آيت الله موحد ابطحى پس از تحصيلات، رو به تدريس آورد و در مدرسه صدر به تدريس دوره سطح پرداخت و دهها شاگرد تربيت نمود. وى از حضرات آيات شيخ آقا بزرگ تهرانى، محدث قمى، سيد محمدتقى موسوى احمدآبادى و مرعشى نجفى اجازه روايت و از آيات عظام سيد ابوالحسن اصفهانى، بروجردى و ملا محمد حسين فشاركى اجازه ى امور حسبيه را دريافت نمود.

از آثار ايشان مى توان ديوان اشعار، رساله هاى گوناگون در حديث، تاريخ كلام، ادعيه و احراز، طب و زيارت را نام برد.

آيت الله موحد ابطحى در نود سالگى، در سيزدهم آذر 1371 دار فانى را وداع گفت.

برگرفته از كتاب :گلزار مشاهير

الاسمى على كنزالمعما»، كه شرح «كنزالاسماء فى علم المعما» قطب الدين محمد بن علاءالدين على مكى است؛ «غوانى الاشواق فى مغانى العشاق».

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :ايضاح المكنون (151 /2 ،569 /1)، كشف الظنون (1513)، معجم المؤلفين (178 /6)، هدية العارفين (623 /1).

سال مرگ وى را 331 ق و هدايت در «رياض العارفين» 391 ق و در «مجمع الفصحا» به غلط 319 ق مى نويسند. ابن خفيف تأليفات بسيارى داشته است، از آن جمله: «آداب المريدين»؛ «اختلاف الناس فى الروح»؛ «جامع الارشاد»؛ «الجمع والتفريق»؛ «الرد على ابن سالم»؛ «ديوان» شعر؛ «شرف الفقراء على الاغنياء» يا «شرف الفقراء المتحققين على الاغنياء المنفقين»؛ «فضل التصوف»؛ «كتاب الاستدراج»؛ «كتاب السماع»؛ «كتاب الفضائل و جامع الدعوات والاذكار»؛ «كتاب المعتقد الصغير»؛ «كتاب المعتقد الكبير»؛ «كتاب المعراج»؛ «كتاب المفردات»؛ «لبس المرقعات».

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :ايضاح المكنون (401 ،349 ،340 ،335 ،333 ،303 ،270 ،269 ،266 ،198 ،194 ،47 ،46 /2 ،553 ،485 ،367 ،350 ،4 /1)، بزرگان نامى پارس (103 -101 /1)، تاريخ اسلام (حوادث 511 -506 /380 -351)، تاريخ گزيده (657)، تذكره ى هزار مزار (88 -79)، تذكرة الاولياء (131 -124 /2)، تذكره ى روز روشن (22)، حلية الاولياء (389 -385 /10)، دانشمندان و سخن سرايان فارس (149 -139 /1)، دانشنامه ى ايران و اسلام (537 -536 /4)، الذريعه (44 /9)، رياض العارفين (43)، سفرنامه ابن بطوطه (262 /1)، سير النبلاء (347 -342 /16)، طبقات الصوفيه هروى (539 -537)، طبقات الصوفيه سُلمى (466 -462)، طرائق الحقائق (487 /3 ،477 -474 /2)، فارسنامه ى ناصرى (1200 /2)، كشف الظنون (1447)، لغت نامه (ذيل/ ابوعبداللَّه)، مجمع الفصحا (144 /1)، معجم البلدان (432 /3)، معجم المؤلفين (283 -282 /9)، نفحات الانس (241 -240)، نامه ى دانشوران (359 -350 /5)، الوافى بالوفيات (42 /3)، هدية العارفين (50 -49 /2).

رفت و در آنجا مقيم شد. در بسيارى از علوم، از جمله در علم حديث، سرآمد زمان خويش بود. مجموعه هايى گرد آورده بود كه حداقل تا زمان خطيب بغدادى باقى بود. در بغداد درس خواند و از محضر استادانى چون ابن قتيبه ى دينورى و ابوالعباس مبرد بهره گرفت. ابن درستويه مفسر قرآن نيز بود و در تفسير دو ديدگاه اخفش بصرى و ثعلب كوفى را تلفيق مى كرد. ابن درستويه در آثار نحوى، طرفدار مكتب بصره بود. گويا كتبى نيز در رد افكار نحويون كوفى نيز نوشته بوده است. اما در تفسير قرآن و حديث روشى مختلط داشته است. دارقطنى، ابن شاهين و ابوعبيداللَّه مرزبانى از شاگردان وى بودند. از آثار وى: «كتاب الكتّاب المتمم» يا «ادب الكاتب المتمم»، در بررسى جزئيات خط و املا براى دبيران؛ كتاب «الارشاد»، در نحو؛ «معانى الشعر»؛ «اخبار النحويين»؛ «نقض كتاب العين»؛ «التوسط بين الاخفش و ثعلب»، در تفسير قرآن؛ شرح «كتاب الجرمى»؛ «كتاب الهجاء»؛ كتاب «غريب الحديث».

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :الاعلام (204 /4)، ايضاح المكنون (558 ،374 ،343 ،330 ،299 ،298 ،282 /2 ،556 ،553 ،374 /1)، تاريخ بغداد (429 -428 /9)، دانشنامه ى ايران و اسلام (564 /4)، دائرةالمعارف البستانى (475 /1)، دايرةالمعارف فارسى (18 /1)، روضات الجنات (105 -104 /5)، ريحانه (517 /7)، سير النبلاء (532 -531 /15)، الفهرست ابن نديم، ترجمه (107 -106)، كشف الظنون (2041 ،1730 ،1729 ،1472 ،1461 ،1452 -1451 ،1415 ،1272 ،1205 ،1108 ،839 ،700 ،506 ،116 -115 ،68)، الكنى والالقاب (284 /1)، لسان الميزان (744 -742 /3)، لغت نامه (ذيل/ ابن درستويه)، معجم المؤلفين (40 /6)، نامه ى دانشوران (126 -125 /3)، وفيات الاعيان (45 -44 /3)، هديةالعارفين

(446 /1).

و احمد بن محمد بن اسماعيل الديباج، ابن طباطباى مصرى نيافته و به همين جهت در ضبط اشعارشان به اشتباه افتاده است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :الاعلام (199 /6)، اعيان الشيعه (80 -72 /9)، الذريعه (1363 /15 ،26 /9 ،511 ،387 /4)، ريحانه (82 -81 /8)، الفهرست ابن نديم، ترجمه (225)، معجم الادباء (156 -143 /17)، معجم المؤلفين (312 /8)، وفيات الاعيان (130 /1)، الوافى بالوفيات (80 -79 /2)، يادگار (س 3، ش 10، ص 69 -68).

قطع كنند. حاكم بصره كه از مدتها پيش كينه ى وى را در دل داشت از اين پيشامد براى گرفتن انتقام شديد بهره برد و ابن مقفع را زير شكنجه هاى سهمناك به قتل رساند. ابن مقفع، با وجود كمى عمر خود آثار گرانبهايى را تأليف و ترجمه كرد، از آن جمله اند: ترجمه ى «كليله و دمنه»، كه قديمى ترين ترجمه از اين اثر هندى است؛ «ادب الصغير» و «ادب الكبير»؛ «اليتيمة»؛ «خداى نامه» كه ترجمه اى است از «آيين نامه ى» عهد ساسانيان؛ «كتاب مزدك»؛ «كتاب التاج».[1]

عبداللَّه روزبه (مقت. 142 يا 143 يا 145 ه.ق.) اصل وى از فارس است و او در آغاز كاتب عيسى بن على بود و يكى از ناقلان بزرگ كتب از فارسى به عربى است. از تأليفات اوست: التاج در سيرت انوشروان، آيين نامه، كليله و دمنه، اليتيمة (در رسائل). ابن مقفع به تحريك سفيان بن معاويه و موافقت منصور خليفه در 36 سالگى كشته شده و در كيفيت مرگ او روايات مختلف است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] الاعلام (284 -283 /4)، تاريخ ادبيات در ايران (187 -185)، تاريخ ادبيات زبان عربى (352 -346 ،338 -329)، تاريخ الحكماء قفطى (307 -306)، تاريخ گزيده (687)، دانشنامه ى ايران و اسلام (868 -864 /6)، دائرةالمعارف اسلامى (1674 /2)، روضات الجنات (219 /3)، ريحانه (226 -222 /8)، سير النبلاء (209 -208 /6)، الفهرست ابن نديم، ترجمه (196 -195)، كشف الظنون (745 ،217)، الكنى والالقاب (425 -421 /1)، لسان الميزان (175 -173 /4)، لغت نامه (ذيل/ ابن المقفع)، معجم المؤلفين (402 /13 ،156 /6)، مؤلفين كتب چاپى (1001 -999 /3)، الوافى بالوفيات (639 -633 /17)، وفيات الاعيان (155 -151 /2)، هدية العارفين (438

/1).

در زمره دشمنان وى درآمد تا آنگاه كه ابن فرات معزول و دستگير شد و چون بار ديگر به وزارت رسيد ابن مقله را بگرفت و مصادره كرد. مقتدر خليق در 316 ابن مقله را به وزارت انتخاب كرد و او در 318 معزول و محبوس شد، و بار ديگر به وزارت راضى خليفه منصوب گرديد و به سعايت حاسدان دست راست او را بريدند و مدتى در زندان ماند و همانجا درگذشت. وى مخترع خطوط ثلث، توقيع، ريحان، رقاع و محقق است.

ابوعلى محمد بن على بن حسين بن مقله ى فارسى، پدرانش از مردم فارس بودند و خود به سال 273 در بغداد متولد شد، واضع خط ثلث و نسخ است. وى از دانشمندان عصر خود بود و در علوم فقه و تفسير و قرائت و ادبيات دست داشت و شعر مى گفت و در ترسل و انشاء و خط سرآمد بود. در اوايل زندگى خود شهرت جهانى داشت تا حدى كه ممدوح شعرا واقع شد. ابن مقله در اوان جوانى به كارهاى ديوانى در دستگاه خلافت پرداخت، و زمانى از طرف «المقتدر بالله» عباسى به حكومت بعض نواحى فارس مأمور بود و پس از چندى به بغداد فراخوانده شد و در مركز خلافت به خدمت مشغول گرديد ولى با توطئه هايى كه شده بود، به حبس خليفه افتاد و مدتى در حبس گذرانيد تا دوباره خليفه او را از حبس بيرون آورد و وزارت خود به او داد.

از سال 316 ه.ق مدت سه سال با قدرت كامل به رتق و فتق امور مشغول بود ولى در اين تاريخ به سعى ساعيان و دشمنان از كار بركنار و به

فارس تبعيد شد. هنگامى كه ابن مقله در تبعيد روزگار مى گذرانيد، مقتدر را كشتند و «القاهر باللّه» (322 -320) را خليفه كردند. وى به محض جلوس بر مسند خلافت، ابن مقله را به بغداد طلبيد و وزارت به وى تفويض شد. مدتى برنيامد كه دشمنان وى را نزد خليفه متهم كردند و او از بيم جان در گوشه اى پنهان گرديد. چندى بعد القاهرباللّه را گرفتند و چشم وى را ميل كشيدند و محمد بن مقتدر «الراضى باللّه» (329 -322) را به خلافت نشانيدند و او ابن مقله را به مقام وزارت بازآورد و پس از مدت اندكى از وى رنجيده گشت و او را به حبس افكند. چندى بعد دست راست او را قطع كردند و به اين اندازه هم اكتفا نكرده زبانش را هم بريدند و سرانجام او را كشتند (328).

اين مرد بزرگ ايرانى پيشقدم يكى از زيباترين مظاهر هنرى يعنى خوشنويسى در تمدن اسلامى است و جمله ى مورخين برآنند كه تا ظهور وى هيچ يك ازخطاطان به قدرت او در نوشتن اقلام مختلف و تتبع او در اختراع خطوط نيامده است و بعضى گويند اقلام سته را كه از اصول خطوط متعارفه ى اسلامى بود. وى از خط كوفى اقتباس كرده است، قدر مسلم اينكه ابن مقله در تكميل اقلام موجود كوشيده است و شايد بعض خطوط را نيز وضع كرده و يا سر و صورتى به آنها داده باشد (محقق و توقيع و رقاع و نسخ)، ولى نسبت وضع تمام شش قلم به او روا نيست.

ابن مقله را به كثرت آثار ستوده اند ولى متأسفانه از آثار خطوط وى اكنون چيزى به جاى نمانده و آنچه به نام او

ديده شده شش رقعه (از مرقع) ثلث رقاع چهار دانگ و دو دانگ جلى و نسخ خوش در كتابخانه سلطنتى است و رقم «خط ابن مقلة» دارد و اين رقم نيز قديم است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] احوال و آثار خوشنويسان (1016 -1015 /4)، اطلس خط (300 -295)، الاعلام (158 -157 /1)، پيدايش خط و خطاطان (68 -57)، تاريخ برگزيدگان (457)، تاريخ هنرهاى ملى (731 -730 /2)، خوشنويسان و هنرمندان (22 -21)، دانشنامه ى ايران و اسلام (870 /6)، دائرةالمعارف البستانى (704 -703 /1)، دايرةالمعارف فارسى (22 /1)، ريحانه (228 -227 /8)، طبقات اعلام الشيعه (قرن 286 /4)، فارسنامه ى ناصرى (1183 ،1134 ،1110 /2)، الفهرست ابن النديم،ترجمه (15)، الكنى والالقاب (426 -425 /1)، گلستان هنر (18 -16)، لغت نامه (ذيل / ابن مقله)، مجمل فصيحى (ذيل/ سالهاى 328 ،323 ،322 ،320 ،314 ،311)، معجم المؤلفين (320 -319 /10)، مناقب هنروران (43 -37)، نامه ى دانشوران (90 -72 /5)، الوافى بالوفيات (168 /1)، وفيات الاعيان (118 -113 /5)، هدية الاحباب (90).

خراسانى و حاج ميرزا حسين خليلى و پس از فوت آنها نزد پدر خود و مرحوم آيه الله حايرى تلمذ نموده و در سن 35 سالگى در سال 1327 ق بدرود حيات گفته است.

آقاى حاج آقا يحيى در 12 ذى الحجه سنه 1323 ق در اراك بدنيا آمده و پس از رسيدن برشد و بلوغ كه تصادف با ورود مرحوم آيه الله حايرى باراك داشت بتحصيل علوم عربيت و ادبيت پرداخته تا در سال 1340 ق كه مرحوم آيت الله حايرى بقم آمدند بواسطه وجود موانع هفت سال در عراق توقف و در سال 1347 قمرى بقم آمده و تا مدت دو سال از محضر آنجناب استفاده و در ضمن به تكميل سطوح پرداخته تا در سال 1349 كه بواسطه كسالت مراجعت باراك نموده و هفت سال ديگر توقف و در سال 1355 ق مجددا بقم آمده و از محضر آيه الله حايرى و اساتيد ديگر بهره مند ولى پس از چند ماهى كه آفتاب عالمتاب مرحوم حايرى براى هميشه غروب نمود موفق بدرك فيض حضور استادنا الاعظم و معاذنا الاكرم آيه الله حجت كوهكمرى قدس سره و منقطع بايشان گرديده.

مترجم معظم ما پس از فوت مرحوم آيه الله حجت استاد بزرگوار خود مهاجرت بنجف نموده و قريب بيست سال از محضر اساتيد بزرگ نجف چون آيه الله العظمى ميرزا عبدالهادى شيرازى و آيه الله العظمى حكيم و آيه الله العظمى والعلامه الكبرى خوئى استفاده نموده و در اين حوادث اخير قهرا بايران مراجعت و در اراك ساكن گرديده است.

تأليفاتى در فقه و اصول و غيره از تقريرات درس اساتيد خود مخصوصا آيه الله حجت رحمه الله دارد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

گويند كور مادرزاد بود و در دربار بهرامشاه بن تاج الدين حرب، پادشاه سيستان، كه با پادشاهان غور پيوستگى داشت، مى زيست. وى كتاب «نصاب الصبيان» را در معانى كلمات عربى به فرمان نظام الملك حسن وزير، بهرامشاه، به نظم آورد و «جامع صغير شيبانى» را در 612 ق نظم كرد، اما از اشعارش به جز «نصاب الصبيان» چيزى باقى نيست. بر «نصاب الصبيان» شروح بسيار نوشته شده و تقليدهاى بسيارى از آن شده كه از مشهورترين آنها «زهرة الادب» در لغت عربى به فارسى است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :تاريخ ادبيات در ايران (284 /3)، تاريخ نظم و نثر (90)، تذكره ى روز روشن (28)، دايرةالمعارف فارسى (36 /1)، الذريعه (165 /24)، ريحانه (317 -316 /4)، كشف الظنون (1954)، لغت نامه (ذيل/ ابونصر)، مؤلفين كتب چاپى (182 -180 /6)، معجم مؤلفين (225 /12)، هدية الاحباب (42)، هدية العارفين (429 /2).

:گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

شهر رى به اقامه جماعت و ترويج دين پرداخته تا در هفتم ماه صفر 1391 وفات نموده و در كشيكخانه آستانه مقدسه مدفون گرديده است وى نيز مقدمات را در رى خوانده و به قم مهاجرت كرده و سطوح و نهائى را از اساتيد حوزه آموخته آنگاه به رى برگشته و بخدمات دينى پرداخته تا در سال مذكور دعوت حق را اجابت نموده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

اين موضوع (لا يخافه لومه لائم) بوده تا در شب پنجشنبه پنجم ماه شعبان 1384 قمرى كه در هنگام انجام وظيفه در بالاى منبر بسكته قلبى بدرود حيات گفته و در رواق مطهر نزديك درب حرم شريف مدفون گرديده است.

از آثار اوست تفسير اثنى عشرى در 14 جلد كه در حيات آن مرحوم طبع و نشر گرديده و ديگرى رساله اى در اخبار و احاديث و رساله اى در اصول عقايد كه بطبع رسيده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

و كاشان رفت و مبارزه اى پيگير با منحرفان و اهل بدعت را آغاز كرد و در اين راستا بسيارى از آنان را توبه داد و به اسلام بازگردانيد.

ايشان پس از مدتى به قم بازگشت و به تدريس سطوح عاليه، ترويج شعائر دينى، اقامه جماعت، ارشاد و راهنمايى مؤمنان و تأليف كتابهاى علمى دست يازيد. او همزمان به تدريس معارف اسلامى در دانشگاه آزاد اسلامى اشتغال ورزيد و در سالهاى نبرد عليه متجاوزين بعثى، ماه ها در كنار رزمندگان اسلام به سر برد و در تقويت روحيه آنان، سخنرانى هاى فراوان ايراد كرد.

برخى از تأليفات چاپ شده آن فقيد عبارت است از:

تقليد الاعلم؛ سيرى درعقايد (بررسى آراء و نظريات صوفيه)؛ به سوى خدا برويد؛ مجموعه مقالات در پيرامون باب و بهاء؛ انگيزه حق (درباره مناقب اميرالمومنين- ع)، جنگ خيبر؛ تفسير موضوعى. تأليفات چاپ نشده ايشان عبارتند از: تقريرات درس فقه آيت الله بروجردى (درباره لباس مشكوك)، رساله در مسئله ى بداء؛ ترجمه جامع السعادات ملا مهدى نراقى؛ روحانيت در عصر انقلاب.

آيت الله احمدى شاهرودى در تاريخ بيست و پنجم شعبان 1417 ق.، در هفتاد سالگى در جوار بيت الله بدرود حيات گفت.

احمدعلى احمدى فرزند آقا شيخ محمدحسن احمدى ميامئى شاهرودى در ساله 1305 شمسى در ميامى كه در ده فرسنگى شاهرود در طريق خراسان واقع شده به دنيا آمده و در مهد پرورش والدش كه از علماء برجسته آن منطقه بوده نشو و نما نموده است.

مرحوم شيخ محمدحسن پدر مترجم ما در علوم مختلفه بالاخص علم طب اطلاعاتى داشتند و مردم آن بخش از وجودش استفاده مى كردند. و پدر ايشان آقا شيخ احمد نيز از اوتاد و زهاد زمان خود و داراى

تأليفات بوده اند و همينطور پدران او تا چند پشت روحانى بوده اند.

وى پس از پايان تحصيلات ابتدائى براى تحصيلات مذهبى خود به مشهد مشرف شده و تحت سرپرستى رئيس حوزه علميه مرحوم آيت اللَّه احمد كفائى قرار و دوره مقدمات و ادبيات را خدمت اديب نيشابورى به پايان رسانيده سپس دوره سطح را از محضر اساتيد بزرگ مانند مرحوم حاج ميرزا احمد يزدى و حاج شيخ هاشم قزوينى و حاج شيخ كاظم دامغانى تكميل و اصول و معارف الهى را در خدمت حاج شيخ مجتبى قزوينى كه از شاگردان بزرگ ميرزا مهدى غروى اصفهانى بوده و نيز مقدارى از فلسفه و كلام را از آن مرحوم استفاده كرده و بعد از پايان دوره سطح در حوزه مشهد به اتفاق بعضى از فضلاء مشهد هجرت به قم نموده و از درس خارج مكاسب و اسفار آقاى خمينى و آقاى حجت كوهكمرى و حاج سيدمحمدتقى خونسارى و حاج شيخ عباسعلى شاهرودى و بالاخص حاج آقا حسين بروجردى استفاده نموده و مدت كوتاهى هم در نجف اشرف از اساتيد بزرگ حوزه نجف چون آقاى حكيم و آقاى شاهرودى و حاج سيد ابوالقاسم خوئى و مرحوم ميرزا عبدالهادى شيرازى استفاده كرده سپس به قم مراجعت و از طرف آقاى بروجردى اعزام به حومه فارس شهر آباده گرديده و حدود دو سال در آن سامان به خدمات دينى اشتغال داشته و كتاب اسلام و عقايد را بر رد مذاهب باطله مخصوصا صوفيه در آنجا تأليف نموده و پس از برگشت از استان فارس اعزام به فيروز كوه شده و مدتى هم در آنجا مشغول ارشاد بوده و پس از چندى كه مبارزه

با فرقه ضاله بهائيه آغاز گرديد به اتفاق چند نفر ديگر به امر معظم له به منطقه فريدون و چهار محال رفته و با آنان مبارزه نموده كه به نابودى برخى از رهبران گمراه آنها منتهى شده و پس از آن از طرف آن مرحوم به قراء اطراف كاشان كه مركز بهائيه بوده رفته تا عده اى از آنها توبه نموده و به دامن اسلام برگشتند و برخى هم مانند دكتر برجيس كه مبلغ آنها بود در كاشان كشته شده و آن گروهك تضعيف و نابود شدند.

و پس از فوت مرحوم آقاى بروجردى از طرف حوزه علميه قم در تهران انجام وظيفه نمود سپس به قم مراجعت و تا حال تحرير اين كتاب اشتغال به تدريس سطوح عالى و اقامه جماعت در مسجد امام رضا عليه السلام در سالاريه اشتغال دارند.

داراى تأليفات چندى مى باشند.

1- اسلام و عقايد كه مكرر به طبع رسيده.

2- رساله تقليد اعلم عربى.

3- كتاب سوى خدا برويد.

4- انگيزه حق در مناقب اميرالمؤمنين.

5- رساله در بداء و روحانيت در عصر انقلاب و قبل از انقلاب.

6- كتابى در احكام.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

عظام بهره مند شده و پس از آن به ايران برگشته و در مشهد مقدس متوطن و به وظائف دينى و روحى تا حد خود اشتغال داشته و آنچه را كه داشته به آن عمل نموده و در دوران اقامتش در مشهد مقدس مانند اقامتش در نجف اشرف در ظهر و شام موفق به نماز در حرم مطهر و به گفتن اذان بلند اعلام وقت فريضه مى نمود.

نگارنده گويد: گرچه در اوساط علمى به علم مشهور نبود ولى نزد همگان به داشتن تقوى و ورع و اعمال صالحه معروف و موصوف بود و هر كس او را مى شناخت به پاكى و بزرگوارى مى شناخت و پس از رحلتش هم او را به خوبى ياد و براى او طلب مغفرت مى نمايد.

در قضاء حوائج مؤمنين سعى بليغ داشت و از بعضى ثقات و وابستگانش شنيدم داراى تأليفات متشتت و مخطوط بود و با بيت مرحوم آي اللَّه العظمى حاج سيدمحمود حسينى شاهرودى نسبت سببى داشت و از محضر آن بزرگوار هم در نجف استفاده نموده بود. وى در حدود هفتاد سالگى در روز ميلاد مادرش حضرت فاطمه زهرا عليهاسلام روز بيستم جمادى الثانى 1411 قمرى در مشهد مقدس درگذشت و در مشهد و قم و نيشابور مجالس بسيارى براى بزرگداشت او برگزار شد و عموما براى ارتحال او ابراز تاثر مى نمودند.

فرزندان صالح و دانشمندى دارد كه در مشهد و حوزه علميه قم اشتغال به تحصيل دارند و خاطره آن پدر را زنده مى دارند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

و سيصد و هفت (1307) هجرى شمسى در روستاى مغز شاهرود به دنيا آمده و پس از خواندن مقدمات در شاهرود در سال 1322 شمسى در سن پانزده سالگى هجرت به قم نموده و در مدرسه فيضه در حجره مرحوم برادر شهيدش مدت چهار سال اقامت و بعد از رفتن ايشان در سال 1324 شمسى به نجف اشرف تا سال 1327 در قم مانده، و بقيه مقدمات و ادبيات را در محضر اساتيد متعدد مانند آيت اللَّه حاج آقا رضا صدر و حاج شيخ عبدالجواد اصفهانى و آيت اللَّه مجاهدى و حاج شيخ يوسف شاهرودى و مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ مرتضى حايرى و نيز آيت اللَّه سلطانى فراگرفته و در سال 1326 شمسى به اتفاق برادر شهيدش كه به ايران آمده بودند به نجف اشرف عزيمت نموده و جلد اول كفايه الاصول را در خدمت مرحوم آيت اللَّه حاج ميرزا حسن يزدى و جلد دوم را در خدمت آيت اللَّه حاج سيد عبدالاعلى سبزوارى خوانده و مكاسب را از محضر مرحوم حاج ميرزا احمد اهرى و حاج سيد محمود مرعشى استفاده نموده و بعدا يك دوره كامل اصول را از محضر آيت اللَّه العظمى خوئى بهره مند گرديده و مقدارى از بحث الفاظ را از مرحوم آيت اللَّه حاج ميرزا محمدباقر زنجانى و نيز مبحث ظن را از آيت اللَّه حاج ميرزا هاشم آملى آموخته و نيز از ابحاث فقه مرحوم آيت اللَّه حاج سيد محمود شاهرودى (ره) و مرحوم آيت اللَّه حاج سيد محسن حكيم و مرحوم آيت اللَّه حاج سيد يحيى مدرسى يزدى استفاده كرده و بعد از ده سال اقامت به واسطه بروز كسالت به ايران مراجعت و بعد از عمل جراحى در تهران

اقامت و حدود بيست سالست كه در مدرسه مروى به بحث و تدريس اشتغال دارند و ضمنا چند سالى هم در تهران از محضر مرحومين آيت اللَّه خونسارى و آيت اللَّه حاج شيخ محمدتقى آملى مستفيض شدند و در حال حاضر در يكى از مساجد مركز شهر اقامه جماعت دارند و گروهى از نماز و تبليغات ايشان استفاده مى كنند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

و ميهمان محمد خان قوام الدوله شد. و به تعليم و نشر ادب پرداخت. وى علاوه بر فنون ادبى و عربى و حفظ اشعار و نحو و لغت و حكمت و رياضيات در حسن خط نيز استاد بود. اديب تا پايان عمر مجرد زيست و سرانجام، در منزل يحيى خان قراگوزلو، وزير معارف، درگذشت و در امامزاده عبداللَّه تهران دفن شد. آثار وى: «ديوان» اشعار مشتمل بر چهار هزار و دويست بيت قصيده و غزل فارسى و سيصد و هفتاد بيت قصايد و قطعات عربى به انضمام دو رساله در بديهيات اوليه و تصحيح «ديوان ناصر خسرو»؛ «قيصر نامه»؛ حواشى و تعليقات بر «تاريخ بيهقى»؛ ترجمه ى فارسى «اشارات» شيخ الرييس كه ناتمام ماند؛ حاشه بر «شرح ابن ابى الحديد» بر نهج البلاغه.[1]

(سيد) احمد بن (سيد) شهاب الدين پيشاورى، اديب و شاعر (و. 1260 ه.ق./ 1844 م. ف. 1349 ه.ق./ 1930 م.). وى از سلسله سادات معروف به «اجاق» بود كه در پيشاور به سر ميبردند، و نسبت آنان در سير و سلوك به سلسله سهرو ديده مى رسد. پدر اديب در حوادث سياسى هندوستان تباه شد، و اديب مدتى در شهرهاى افغانستان و خراسان به تحصيل علوم معقول و منقول اشتغال داشت و در غالب علوم سرآمد عصر خود گرديد. در سال 1300 ه.ق./ 1882 م. به تهران هجرت كرد و تا پايان عمر در اين شهر اقامت داشت. اديب در شعر سبك استادان قديم را با موفقيت اقتفا ميكرد. كثرت اطلاع او از فرهنگ اسلامى و علوم مختلف قديم و تبحرش در لغات فارسى و عربى باعث شد كه شعرش بيش از حد عادت مشحون از اطلاعات و معلومات مختلف

گرديده، و به همان نسبت از لطافت و حال و اشتمال بر عواطف رقيق شاعران دور افتاده است. ديوان وى به طبع رسيده.

برگرفته از كتاب :فرهنگ فارسي معين (جلد پنجم)

منابع زندگينامه :[1] از صبا تا نيما (322 -317 /2)، اعيان الشيعه (603 /2)، حماسه سرايى در ايران (375)، دايرةالمعارف فارسى (77 /1)، الذريعه (162 /9)، زندگينامه ى رجال و مشاهير (105 -103 /1)، سخنوران نامى (9 -3 /1)، سخنوران نامى معاصر (214 -208 /1)، سرآمدان فرهنگ (156 /1)، شرح حال رجال (78 -77 /1)،لغت نامه (ذيل/ اديب پيشاورى)، مؤلفين كتب چاپى (352 -351 /1)، معجم المؤلفين (246 /1)، مكارم الآثار (1624 -1623 /5)، يادداشتهاى قزوينى (149 /8)، يادگار (س 3، ش 3، ص 34 -33).

«دستور زبان فارسى» در سه دوره؛ «بودا در هند»؛ «تخت سليمان»؛ «پيام فردوسى»؛ به نظم؛ «لغات آذرى»؛ «لهجه هاى محلى»؛ «تعليم و تربيت از نظر غزالى».[1]

مدرس، اديب، محقق.

تولد: 1283، مشهد (محله نوغان).

درگذشت: 5 خرداد 1361، تهران.

محمد امين طوسى، معروف به اديب طوسى، فرزند شيخ محمدحسين گيلانى در شهر مشهد به تحصيل پرداخت و در مكتب هاى قديم و مدارس علوم دينى به كسب علم و دانش مشغول شد و علوم ادبى را از اديب نيشابورى و حمكت و فسلفه را از آقا بزرگ حكيم آموخت و مدتى نيز در سبزوار نزد حاج ملا هادى سبزوارى به فراگيرى اصول فسلفه اشراق پرداخت. وى در سال 1342 ق. به بغداد رفت و در آنجا به تحصيل زبان انگليسى و تدريس ادبيات مشغول شد و بعد از سه سال اقامت به مشهد بازگشت و در مدارس آنجا به تحصيل پرداخت. پس از آن نيز در مدرسه هاى تهران و يزد و تبريز به تدريس مشغول شد.

اديب طوسى سفرهايى به ندوتسان و عربستان سعودى و تركستان و مصر و سوره و تركيه نمود. از آن پس كه به ايران مراجعت كرد به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و چندى در اداره ى كل نگارش وزارت فرهنگ به خدمت پرداخت و سال ها نيز در دانشگاه تبريز به تدريس در دانشكده ى ادبيات مشغول بود و در ضمن مديريت نشريه ى «دانشكده ى ادبيات و علوم انسانى تبريز» را به عهده داشت. پس از آن كه بازنشسته گرديد در اواخر عمر به تهران آمد و در اين شهر اقامت گزيد.

از جمله آثار وى مى توان به موارد زير اشاره نمود: آموزش و پروش از نظر غزالى (تبريز، 1320)؛ ايام كودكى

(نظم، تهران، 1312)؛ بودا در هند؛ پيام فردوسى (نظم، تهران، 1313)؛ تاريخ دينى ايران قديم (در دو دوره)؛ تخت سليمان؛ دستور زبان و معانى و بيان و بديع فارسى؛ رابطه اوزان شعر يا ترانه هاى محلى ايران (تبريز، 1332)؛ فرهنگ لغات ادبى تبريز (دو جلد، 1349)؛ فرهنگ لغات بازيافته (ذيل برهان قاطع) (تبريز، دو جلد، 1343)؛ فرهنگ لغات لهجه هاى محلى ايران؛ فقه الغة فارسى؛ لغات آذرى؛ تلخيص مثنوى؛ مهرشاه و ميهن (نظم، تبريز 1320)؛ نقد الادب (بغداد). وى همچنين مجله ى «ماهتاب» (نشريه ى انجمن ادبى آذربايجان) و نيز داستان هايى چند را منتشر ساخت. از جمله اين داستان ها مى توان به اين عنوان ها اشاره كرد: انتقام عشق (سه جلد، تبريز، 1319 -1317)، مرد عجيب، جوكى در جنگل، دخمه هاى سياه يا كلبه بدبختان (تبريز 1320)، شبح مخوف، درويش گمنام.

برگرفته از كتاب :گلزار مشاهير

منابع زندگينامه :[1] تاريخ جرايد (181 /4)، زندگينامه ى رجال و مشاهير (107 -106 /1)، سخنوران نامى (54 -46 /2)، سخنوران نامى معاصر (230 /1)، مؤلفين كتب چاپى (687 -685 /1).

تدريس بود و شاگردان بسيارى تربت كرد. از آثار وى: «گوهر دانش»؛ «تاريخ ادبيات عرب»؛ «البداية و النهاية»؛ «تابش جان و بينش روان»؛ «حديث جان و جانان»؛ «تاريخ ادبيات ايران».[1]

محمدتقى معروف به (اديب نيشابورى) از ادباء و اساتيد ادبيات و دانشمندان عاليمقام معاصر و در فنون ادبيه تالى و ثانى استادش مرحوم عبدالجواد اديب نيشابورى بود.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] فهرست كتابهاى چاپى فارسى (2785 /2)، مؤلفين كتب چاپى (196 -195 /2)، مجله ى دانشكده ادبيات و علوم انسانى مشهد (زمستان 1357).

كلى فارس صاحب نظر گرديد. در دوره ى هيجدهم از شيراز وكيل شد. در دوره ى نوزدهم نيز وكيل بود، ولى به علت كبر سن به ادوار بعدى مجلس راه نيافت. مردى اديب و دانشمند و در مسائل مختلف صاحب نظر بود. روزنامه اش قريب چهل سال در شيراز انتشار يافت. غالب مردم فارس به نيكى از او ياد مى كنند. در 1348 درگذشت. آثار و تحقيقات تاريخى و ادبى از وى به يادگار مانده است. به زبان و ادبيات عرب تسلط داشت و به آن زبان شعر مى سرود.

(1387 -1306 ق)، نويسنده، دانشمند و روزنامه نگار. در بوانات فارس متولد شد. تحصيلات اوليه را نزد پدر و در زادگاه خود فراگرفت. به شيراز رفت و در آغاز علوم متداول زمان مانند ادبيات عرب و فارسى را آموخت و به آموزگارى پرداخت. با مطالعه و پشتكار بسيار در امور اجتماعى و تاريخ و فلسفه تبحر يافت و در آغاز مشروطيت وارد امور سياسى شد و روزنامه ى سياسى و اجتماعى و ادبى «استخر» را از سال 1336 ش به مدت چهل سال منتشر ساخت و در ضمن آن به كارهاى دولتى نيز مشغول بود. وى در دوره ى هجدهم و نوزدهم از طرف اهالى فارس به نمايندگى مجلس شورا انتخاب شد. آثار وى: ترجمه ى «پيشوايان فكر»، طه حسين؛ «فرهنگ اسلام»؛ «چهل مقاله تاريخ تصوف»؛ ترجمه ى «مظاهر محمدى»، توفيق الحكيم؛ «مهمانيها و پذيرائيهاى شاهانه»؛ ترجمه ى «مجموعه ى يادداشتهاى رضاشاه»، على بصرى؛ «چند صفحه از تاريخ بزرگترين تحولات علمى»؛ «روابط ايران و عرب قبل از اسلام و بعد از اسلام»، ترجمه ى «الصلاة بين العرب و الفرس».[1]

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] تاريخ جرايد (157

-155 / 1)، دانشمندان فارس (261 -257 / 1)، زندگينامه ى رجال و مشاهير (146 -145 / 1)، مؤلفين كتب چاپى (698 -697 / 2).

و نزد او از حرمت فراوان برخوردار بود و شاه در سفرهايش وى را با خود مى برد. شاه عباس پس از بيرون راندن ازبكان از خراسان شيخ حسن را به توليت آستان قدس گماشت و او تا پايان زندگى به نيابت از شاه عباس سركشيك باشى و كليددار روضه ى رضوى بوده است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :اعيان الشيعه (304 /5)، عالم آراى عباسى (158 -157 /1).

در تذكره ها آمده است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :تاريخ ادبيات در ايران (631 -630/ 5)، تاريخ نظم و نثر (518)، الذريعه (1076 -1075/ 9)، ريحانه (349 -348/ 5)، صبح گلشن (343 -433)، فرهنگ سخنوران (862)، لغت نامه (ذيل/ معين استرآبادى)، مجمع الخواص (228 -227)، مطلع الشمس (444/ 2)، هفت اقليم (119 -116/ 3).

صرف و نحو در آنجا ديدم و پس از پايان دوره ششم در خدمت مرحوم پدرم شروع به نحو و صرف نموده و مرحله سيزدهم عمر را مى پيمودم كه مادرم دار دنيا را وداع نمود خدايش رحمت كند

اگر چه رنج و غم من به مرگ آن مرحومه شروع شد ولكن به تحصيلات خود ادامه دادم و مقدارى فقه و اصول و فلسفه و منطق و نجوم و هيئت و حساب قديم خدمت مرحوم والدم تعليم گرفتم و در همان زمان به درس مرحوم علامه فقيد سعيد آقاى شيخ نظام الدين كنابادى رحمة اللَّه تعالى عليه مى رفتم.

و چند سالى طول كشيد و مرحوم آيت اللَّه آقاى حاج ميرزا عبدالحكيم عمه زاده كه از شاگردان مرحوم جلوه و مرحوم آيت اللَّه العظمى الاصفهانى و آيت اللَّه العظمى النائينى و آيت اللَّه العظمى العراقى اعلى اللَّه تعالى مقامهم بود و از هر سه مرجع به اجازه اجتهاد مفتخر بوده و شرح حال معظم له را در ترجمه و كتاب زندگانى مرحوم جد امجدم حكيم عظيم حاج ملا هادى اسرار سبزوارى اعلى اللَّه تعالى مقامه الشريف نگاشته ام از نجف اشرف مراجعت فرمودند و در خدمت ايشان نيز چند سالى فقه و اصول و فلسفه تلمذ نمودم.

تا اينكه مرحوم آيت اللَّه العظمى آقاى حاج ميرزا حسن سيادتى رحمةاللَّه تعالى عليه كه ايشان نيز از فضلاء و بزرگان حوزه ى علميه نجف اشرف بودند از آن سامان به وطن اصلى خود مراجعت فرمودند و استفاده ى كامله از محضر درس ايشان نمودم البته اساتيد ديگرى را از قبيل حضرت مستطاب آيت اللَّه آقاى حاج ميرزا مهدى فقاهتى و برادر بزرگوار معظم له حضرت مستطاب آيت اللَّه العظمى آقاى حاج ميرزا حسين فقيه

سبزوارى و حضرت مستطاب علامه سعيد آقاى فاضل هاشمى اعلى اللَّه تعالى مقامهم درك فيض نموده ام.

و در تمام ادوار از سن شانزده سالگى دروسى از نحو فقه و اصول فلسفه و منطق و كلام و حساب و هيئت جهت آقايان محصلين در مدرسه فخريه و فصيحيه سبزوار تدريس مى نمودم و از سن چهل سالگى كه تاكنون سى و سه سال مى گذرد و در مسجد جامع سبزوار پس از نماز مغرب و عشاء تفسير و بعد از نماز صبح به تبليغ احكام و نشر اخبار آل عصمت صلوات اللَّه و سلامه عليهم اجمعين مشغول بوده ام خداى تعالى را مسئلت مى نمايم كه توفيق بيشترى عنايت فرمايد تاكنون كتبى تأليف نموده ام كه بعضى به طبع رسيده و بعضى وقت آن نرسيده و كتبى كه بطبع رسيده از اينقرار است.

1- ترجمه و شرح حال فيلسوف بزرگ شرق مرحوم جدا مجدم حاج ملا هادى اسرار سبزوارى است كه به خواهش بعضى از دوستان نوشته ام.

2- گنجينه اسرار كه اصول دين مختصرى است قسمت اول آن و قسمت آخر آن اخبار و احاديثى است اخلاقى كه به خواهش مرحوم شاهيده رئيس آموزش و پرورش شهرستان سبزوار نگاشته شده است.

3- گنجينه صفات يا راهنماى جوان كه در توحيد و صفات ثبوتيه و سلبيه است كه به خواهش سروان اكرمى بازرس محترم نظام وظيفه تأليف گرديده است

4- شرح حال و ترجمه مختصرى از زندگانى عالم بى نظير و زاهد خبير مرحوم شيخ على ابن ابى الطيب معروف به پير حاجات كه در خيابان رضوى سبزوار مدفونست و از علماء بزرگ قرن چهارم هجرى است و در تاريخ بيهق متفرقه ترجمه و شرح زندگانيش نوشته شده است

و كتبى كه بطبع نرسيده است.

1- كتاب شرح بر كلمه طيبه لا اله الا اللَّه الملك الحق المبين و تفسير آيه ى شريفه ان اللَّه لا يغفر ان يشرك به و يغفر مادون ذلك لمن يشاء است كه در پاسخ پرسش مرحوم حاج شيخ محمدباقر جوينى شمس آبادى نگاشته شده است.

2- شرح حال مرحوم حاج ميرزا محمد ابراهيم وثوق الحكماء مؤلف شرح دعاى عديله و شرح بر گلشن راز شبسترى است.

3- ترجمه و شرح حال مرحوم آقا شيخ على اصغر گاچى كه از شاگردان مرحوم حاج اسرار و مردم عالم و زاهد و حكيم و اديبى بوده است.

4- كتابى در تطبيق بين هيئت فلا ماريون با آيات و اخبار آل محمد صلوات اللَّه و سلامه عليهم اجمعين است كه ناتمام است الحمدللَّه على ما انعم و له الشكر على ما الهم و لا حول و لا قوة الا باللَّه العلى العظيم و صلى اللَّه على سيدنا محمد و آله الطاهرين ابدالابدين.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد پنجم)

به خدمات دينى از قبيل امامت در مسجد (سادات اخوى) واقع در اول (كوى سقاباشى) و گفتن تفسير قرآن و ترويج دين و غيره تا حال تحرير اشتغال دارند نگارنده. گويد: آقاى اسلامبولچى دانشمندى متين و بزرگوار و داراى محاسن اخلاق و مبادى آداب و با سلسله سادات اصيله و ريشه دار تهران كه منتهى به حضرت جوادالائمه امام محمدتقى (ع) مى شوند پيوند مصاهرت دارند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

من نوكرى براى علم و اهلش بيش نيستم (وافتخر بان اكون خادما للعلم و اهله و ما- نحن واهلم العلم اتهم جزاهم الله خيرا اتعبوا انفسهم و افادوا واسهروا اعينهم و كتبوا و اجادوا فقامت عمادالدين بافاداتهم و تعلم الناس بكتبهم و رسالاتهم و نحن لانلحق شأوحهم على مضمار و لانصل اليهم فى حبار و لامعيار ولكن ما لايدرك كله لايترك كله اوجلّه فكتبت الميسور اذهو لايسقط بالمعسور و على الله المعول فيما كتبت و شرح الصدور.

حقير در سن 12 سالگى وارد نجف اشرف شدم و مرحوم والد ماجد ممجد سمى خاتم الانبياء محمد قدس الله سره كه از شاگردان بنام مرحوم رئيس المله والدين السيد محمد كاظم يزدى انارالله برهانه بودند مرا براى كسب معارف الهيه بنجف برد و بمقدار وسع در آن محل امن و امان مستمدا من بركات صاحب البقعه المباركه العلويه كسب فيض نموده و از اساتيد محترم كه شمارشان از بيست متجاوز است اخذ و استفاده نمودم بحمدالله و منه كه حضرت مستطاب حجه الاسلام والمسلمين اعجوبه لنكران آقاى شيخ مجتبى طريد عراقيها كه الآن در سن پيرى در اصفهان است يكى از اساتيد است و اجازات علميه و امور حسبيه و اجازات حديث از بسيارى از مراجع اموات و احياء در دست دارم كه صلاح در نشر و پخش آنها نيست يكى از آن اجازات حديثيه از مرحوم حاج شيخ على اكبر نهاوندى است و يكى از جرثومه فضل و تقوا آيه الله المرعشى النجفى اطال الله عمره و نفع المسلمين بوجوده مى باشد كه بسيار مفصل و محتوى مطالب ارزنده كه ميرسد بمعصوم عليه السلام و يكى از مرحوم استاد علم الحديث نابغه زمان خود آيه الله آقا بزرگ تهرانى قدس

سره ميباشد.

و پس از فوت مرحوم والد طيب الله و مسه مرحوم خلد آشيان پدر يتيمان علامه ثانى آيه الله آقا سيد ابوالحسن اصفهانى بهبهانى مرا فرستادند براى رتق و فتق امور شرعيه در عشاير آبادن هشت فرسنگى كه قريب پنجاه هزار يا بيشتر كه بيش از چهار فرسنگ طول منازل آن عشاير است عرب و عجم شيعه و سنى اصولى و اخبارى هستند و بفضل حق تعالى (قمت فيهم ثلاثين سنه احسن قيام) و ترويج شرع نمودم با حسن الترويج و دفع و رفع خرافات كردم كه بحمدالله مشهور شدم بين عشاير على اطلاقها (بانه لاتأخذه فى الله لومه لاثم و صرفت ما حصلته من الحقوق باقامها بين الفقراء والارامل والايتام والله المنه على فى ذلك حتى خرجت من العشاير بعله ضعف المزاج) و مرضهاى پى در پى براى بدى آب و هواى آنمحل و ساكن آبادان شدم در حاليكه مالك چيزى از مال نيستم نه دينارى و نه درهى نه ملكى و نه منزلى سپاس خدائى را كه مرا چنين قرار داد و مرا از دينش اينطور تعليم نمود و اكنون دوازده سال است كه در آبادان بامور دينى و اقامه جماعت اشتغال دارم و ميان اقران مشهور بزهد و تقوايم زيرا با هيچ ادارى و ثروتمندى و شيخ عشيره اى معاشرت و آميزش ننمودم و دندان طمع را از اموال مردم كندم و روى اين جهت عزيزتر از ديگران شدم بجهت اينكه هركس قناعت كند عزيز است و هر كس طمع در اموال مردم نمايد موهونست و كسيكه از مردم عزلت گزيند از ايشان بسلامت خواهد بود.

و در هر شب بعد از نماز احكام خدا را

بيان كرده و در منبر براى مردم اخلاق مى گويم.

و جماعت و منابرم از فضل خدا مشهور و درب كتابخانه ام براى واردين و ميهمانان و نيازمندان و ارباب سئوال باز است.

آثار قلمى از اينقرار است.

1- نظرياتم را بر كتب مطالعه شده از سنى و شيعه نوشته ام.

2- دفترى متوسط محتوى مطالب ارزنده و اشعارى مطلوب كامل است.

3- كشكول اسلامى كه در آن همه چيز موجود است.

4- كتابى بنام المهدى و صفاته در دو جزء اولى تمام دومى ناتمام بعربى و فارسى.

5- كتابى در تلخيص (بيان و تبيين) بنام الدرالثمين فى المنتخب من البيان و التبين جاحظ عثمانى.

6- كتابى باز در كشكول بطرزى بديع ناتمام.

7- اربعين حديث از كافى شريف و كتابها و رساله هاى ديگر در امور مختلفه.

8- ايقاظ الانام عن خرافات العوام.

واما باقيات الصالحات ايشان.

1- مسجد محمدى در نهر اردشير- قصبه. (بضم قاف نام حومه آبادان)

2- مسجدى محمدى در نهر حد- قصبه.

3- حسينيه در نهر اردشير- قصبه.

4- حسينيه حاج يونس در سنافى.

5- حسينيه ملا ابراهيم در نهر فجرى- قصبه.

6- ترميم و اصلاح ساختمان مساجد منطقه مذكوره و فرش آنها.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

آيه الله... استفاده تا چند سالى بعد از فوت مرحوم بروجردى بوطن بازگشت نموده است.

وى كه با مرحوم ثقه المحدثين آقا شيخ على اكبر واعظ تربتى كه ترجمه اش در جلد دوم گذشت قرابت نزديك دارند و بفضل و دانش معروف و به پرهيزكارى و متانت موصوف و داراى مقام نطق و سخن ورى ميباشند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

حاج ميرزا حسن يزدى و مرحوم حجةالاسلام آقا شيخ محمد رشتى و حجةالاسلام حاج شيخ محى الدين مامقانى و حجةالاسلام آقا ميرزا على آقا فلسفى و حجةالاسلام آقا شيخ محمدعلى سرابى و حجةالاسلام ميرزا كاظم تبريزى و حجةالاسلام آقاى آقا شيخ صدرا و حجةالاسلام آقا شيخ محمدعلى افغانى فراگرفتند و در همان اوان تدريس علوم ادبى را براى جمع كثيرى از طلاب نموده سپس درس خارج اصول را از محضر آيت اللَّه خوئى و خارج فقه را از محضر مرحوم آيت اللَّه حكيم و مرحوم آيت اللَّه حاج سيد عبدالهادى شيرازى و مرحوم آيت اللَّه شاهرودى استفاده نموده و در اثر حافظه قوى و جديت شديد در تحصيل (به حدى كه بيمار و مبتلا به عارضه چشم گرديده) و در سن 26 سالگى پس از ده سال علوم مختلفه به سال 1380 قمرى فارغ التحصيل گرديده و به مقامات عاليه علمى رسيده است چنانچه آيات عظام نجف مراتب فضل او را تصديق و تأييد نموده اند.

جناب آقاى اسلامى در سال 1380 قمرى بنابر توصيه پزشكان و دستور مرحوم آيت اللَّه حكيم جهت معالجه به كشورهاى لبنان، سوريه، مصر، اردن، ايران مسافرت نموده و پس از مراجعت به نجف اشرف و مسافرت به كويت و ايران از طريق بحرين به مكه مشرف و پس از سفر حج و تشرف به عتبات عاليات عراق در سال 1381 ق حسب الامر مرحوم آيت اللَّه حكيم و سائر مراجع تقليد نجف اشرف با وكالت مطلقه و توثيق آنان بوطن خود قصبه آبادان برگشته و ساكن شدند و از بدو عودت ايشان به قصبه و انتقال والد ماجدشان به شهر آبادان معظم له به ترويج مبانى مذهبى و تعظيم شعائر

دينى و بيان احكام شرعى و رسيدگى به حال مستمندان و اصلاح بين مسلمين و حل و فصل اختلافات محلى و ساير وظائف شرعيه اشتغال دارند و در مسجد جامع محمدى در نهر عليشير (معروف به مسجد الشيخ كه از تأسيسات جدشان مرحوم شيخ محمد مى باشد و والدشان تجديد بناء نمودند) اقامه نماز جماعت مى نمايند معظم له مضافاً بر انجام وظائف شرعيه از اول اقامتشان در قصبه منشأ خدمات ارزنده مذهبى از قبيل تأسيس مساجد و حسينيه ها و تجديد بناء آنها و همچنين منشأ خدمات ملى و عام المنفعه بوده و هستند

آثار وى از مساجدى كه تاكنون به تشويق ايشان تأسيس گرديده بدين قرار است

1- مسجد صاحب الزمان (ع) در نهر عليشير به تصدى آقاى حاج عباس و شيخ ابراهيم بهبهانى

2- مسجد صاحب الزمان (ع) در نهر حاج على (به چاچره) به تصدى آقاى حاج صالح بهبهانى

3- مسجد نهر قائميه به تصدى حاج على جاسى 4- مسجد نهر مچرى معمره به تصدى حاج ملا ابراهيم فاضلى

5- مسجد نهر بوچمپه به تصدى آقاى سيد قاسم 6- مسجد نهر عليشير كه در شرف ساختمان است بوسيله آقاى حاج جواد بهبهانى

اما حسينيه ها كه تاكنون به تشويق ايشان تأسيس يا تجديد بنا گرديده و از ساختمان گلى به ساختمان آجرى و امروزى تبديل شده زياد است و از آنجمله است

1- تأسيس حسينيه در نهر ابوالفلوس به تصدى سبهان حاج جابر

2- تأسيس حسينيه زنانه در نهر عوفى به تصدى زاير جمد شلوان

3- تجديد بناء حسينيه محمدى در نهر عليشير (كه از تأسيسات جدشان مرحوم شيخ محمد بوده) كه هر ساله طبق طريقه ى والد واجدشان دهه اول محرم مجلس سوگوارى در آن برگذار مى شود.

4-

تجديد بناء حسينيه حاج زبارى در نهر عليشير

5- تجديد بناء حسينيه حويجى در نهر بلامه

6- تجديد بناء حسينيه شعبان در نهر بلامه

7- تجديد بناء حسينيه علويه در نهر مچرى

8- تجديد بناء حسينيه سلطانى در نهر قصر و غير ذلك از آثار خير و خدماتى كه ذكر آنها موجب اطنابست و معظم له از غالب مراجع تقليد نجف اشرف و قم داراى اجازات و وكالت مطلقه در امور حسبيه و روايتى و شهادات آنان بر توثيق و مقام علمى مى باشد

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

بر تجريد العقايد خواجه ي طوسى 8- المنهاج الصفوى.

وى را دو نفر فرنز است به نام مير محمّد حفيظ و مير مرتضى، هر دو از علما و فضلاى زمان خود بوده، و اولاد اوّلى در سده ي ماربين، و فرزندان دوّمى در نجف آباد ساكن، و هر دو به نام مير دامادى مشهور مى باشند

وفات صاحب عنوان در 1160 روي داده، قبرش در سده ي ماربين.

سيد محمّد باقر فرزند سيد مرتضى، اول كسى است كه از اين سلسله كه به نجف آباد مهاجرت نموده است. وى نيز عالم فاضل، و ادب كامل بوده است.

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

به نام «عشق نامه» و مثنوى پنجم «ظفرنامه»، در مقابل «اسكندرنامه»، كه در سال 848 ق به پايان رسيده است. در برخى منابع نام و كينه او را ابوعلى حسين فرزند حسن نوشته اند و در منابع كهن نامى براى او ذكر نكرده و او را فرزند ابوعلى حسين دانسته اند.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :تاريخ نظم و نثر (310 -309)، دانشمندان آذربايجان (148 -147)، دويست سخنور (22 -21)، الذريعه (78 /9)، ريحانه (128 /1)، فرهنگ سخنوران (66)، لغت نامه (ذيل اشرف).

شيخ حسن فاضل خوانده و در سال مزبور به اراك مسافرت و پس از چند ماهى به تبعيت آيت الله حايرى به قم مراجعت و تا آخر عمر معظم له استفاده برده و هم سالها به درس زعيم اعظم آيت الله بروجردى حاضر شده و ضمنا تدريس فقه و اصول را هم مى نمايند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

و براى خود هزاران دعاگو گذارده است و اين نگارنده خود شاهد خدمات خالصانه ايشان بوده و جدا معظم له از افراد كم نظير حوزه علميه است و جدا به محامد و آداب و محاسن اخلاق موصوف است.

آثار باقيه آقاى اشعرى

1- توسعه و گسترش مركز بهداشتى و درمانى قم به مساحت يكصد و پنجاه هزار متر مربع فضاء بهداشتى درمانى و مسكونى به صورت خانه هاى بهداشت در روستاها.

2- درمانگاه در شهر قم و روستاهاى قم و ساوه و اراك.

3- بيمارستان در شهر قم و روستاهاى ساوه.

4- هشت عدد دبستان و دبيرستان بيست كلاسه.

5- خانه مسكونى و سازمانى براى كارمندان بهدارى قم.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

درس و محضر و فقه و اصولش استفاده مى نمودند.

معظم له داراى آثار و تأليفات عديده به اسامى زير مى باشند

1- كتاب بلاغةالحسين (ع) كه تاكنون هفت مرتبه به طبع رسيده است.

2- كتاب وحى الفطره در اصول دين 3- وحى الاخلاق.

4- سيدالشهداء 5- كتاب روائع در كلمات امام حسن (ع)

6- شرح بر قصائد مثيرالاخوان 7- شرح مزجى بر كفايه.

8- شرح استدلالى بر بعضى از كتابهاى تبصره 9- شرح استدلالى بر مناسك آيت اللَّه خوئى.

10- شرح استدلالى بر عروةالوثقى.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

گفتن مسائل حج و احكام اسلامى و بيان احاديث اهل بيت عليهم السلام دنيا را وداع گفته و در شب عيد غدير سال 1394 قمرى به رحمت حق پيوسته و به لقاءاللَّه رسيدند.

آقاى كريمى ياد شده داراى اجازات روائى و امور حسبيه و غيره از آيات عظام زير مى باشند:

1- آيت اللَّه العظمى حاج سيد محسن حكيم

2- آيت اللَّه حاج شيخ عبدالنبى عراقى

3- آيت اللَّه العظمى گلپايگانى

4- آيت اللَّه ميرزا عبدالهادى شيرازى

5- آيت اللَّه حاج ميرزا حسين فقيه سبزوارى

6- آيت اللَّه مرعشى نجفى قدس سره

7- آيت اللَّه ميلانى طاب اللَّه ثراه

8- آيت اللَّه مدرس تبريزى

داراى تأليفات مطبوع و مخطوط مى باشند.

1- الشيعه و وليد الكعبه تحقيقى در پيرامون سنت

2- نخبه المواعظ در خصوص صله رحم و حقوق والدين

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

دانشمندى متين و واعظى با كمال و موصوف به تقوا و متانت است.

مرحوم والدش حاج شيخ على اكبر اعتمادالواعظين از بزرگان اهل منبر تهران بودند كه به عللى تهران را ترك و به عتبات عاليات مهاجرت و تا آخر عمر مجاورت كاظمين عليهاالسلام را اختيار و در همانجا بدرود حيات گفته و در جوار آن بزرگواران مدفون شده است.

وى دانشمندى ظريف و خوش مجلس و مزاح و داراى محاسن اخلاق و محامد آداب بودند از باقيات الصالحات مترجم گرامى فرزند ارجمند و فاضل او ثقةالاسلام والمحدثين آقاى حاج ميرزا نجم اعتمادزاده است كه از وعاظ جوان و خطباء خوش بيان معاصر است.

ايشان در حدود 1354 ق در تهران به دنيا آمده و در بيت علم و عمل پرورش و پس از خواندن دروس جديد تا حدود متوسطه براى تحصيل علوم عربى و دينى به قم مهاجرت و چندين سال اشتغال به تحصيل داشته و متون فقه و اصول را از مدرسين معروف حوزه آموخته و چند سالى به درس خارج آيت اللَّه العظمى امام خمينى و آيت اللَّه العظمى بروجردى و بعضى ديگر شركت نموده و پس از فوت مرحوم بروجردى به تهران برگشته و تا هم اكنون به تبليغ دين و وعظ و خطابه اشتغال دارد. و مانند والد گرام وجد عاليمقامش واعظ شيرين و متين و اخلاقى و واجد مقام فضل و دانش مى باشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

منطق و مقدارى از شرايع و تبصره را در زادگاه خود نزد (والد ماجدش آيت اللَّه عالم مجاهد آقاى حاج ميرزا على خواجه اى كه در حال حاضر در قيد حيات و در سن هشتاد و دو سالگى به سر مى برند خوانده است. در زمانى كه به امر رضاخان پليد و جبار حجاب را از سر زنان ايرانى و عمامه را از سر روحانيون برمى داشتند و هيچكس ياراى حرف زدن و چرا گفتن را نداشت.

پس از محل خود به تبريز آمده و در آنجا سطوح عالى را تا مكاسب از محضر اساتيد و مدرسين تبريز استفاده نموده و در سال 1325 شمسى مهاجرت به قم و كفايه را از محضر آيت اللَّه العظمى نجفى مرعشى فرا گرفته و بعد از آن در درس فقه خارج مرحوم آيت اللَّه العظمى حجت كوهكمرى و اصول مرحوم آيت اللَّه العظمى بروجردى شركت و نيز از دراسات و مباحث آيات عظام حاضر اعلى اللَّه كلتهم استفاده كامل نموده و ضمنا به تدريس سطوح عالى پرداخته و بسيارى از محصلين حوزه از محضرش بهره مند شده و مى شوند.

داراى تأليفات ارزنده علمى كه از آنها كتب زير است مى باشند.

1- شرح معالم الاصول كه به طبع رسيده است.

2- شتات الفوائد كه در حواشى معالم چاپ شده.

3- موضع القوانين تا آخر باب نواهى مخلوط.

4- شرح رسائل در سه جلد مخلوط.

5- شرح مكاسب شيخ انصارى مخلوط.

6- شرح كفايه آخوند خراسانى مخلوط.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

توپ بستن مجلس، به طالقان و رشت سفر كرد و به امور سياسى پرداخت و سمت هاى مختلفى را احراز كرد. در سال 1322 ش نماينده ى مردم قزوين در مجلس شوراى ملى شد. «خاطرات من» تنها اثر بازمانده از وى است كه حاوى اطلاعت ذى قيمتى درباره ى اوضاع اجتماعى و اقتصادى و سياسى دوره ى قاجار است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :زندگينامه ى رجال و مشاهير (213 -209 /1).

/6)، فرهنگ سخنوران (73)، گلزار معانى (83 -77)، مؤلفين كتب چاپى (747 -746 /6)، يادداشتهاى قزوينى (152/8)، يادگار (س 3، ش 3، ص 37 -36).

به طبع رسيد كه در آن مادّه تاريخ هاى شعرا كه جهت او مرثيه گفته و چندين غزل از اشعار او به طبع رسيده

آقاى مير سيّد على خان نوربخش «آزاد» در مرثيه مادّه تاريخ وفاتش گويد:

گفت آزاد بهر تاريخش

حيف الفت ز ما بريد الفت

مرحوم الفت داراى كتابخانه ي معظّم و آبرومندى بود كه پس از وفاتش به دانشكده ي ادبيّات اصفهان اهدا گرديد.

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

سال 12 مجله مزبور با آن موسسه همكارى نموده و اخيرا نيز مدير داخلى آن مجله مى باشند و تا هشت جلد هم با تفسير نمونه همكارى داشته اند.

آقاى الهامى در عصر طاغوت به واسطه فعاليتهاى آموزشى اسلامى چندى گرفتار رژيم طاغوتى شده و با تحمل شدايدى روبرو بوده است ولى در عين حال همواره به تأليف كتب سودمندى اشتغال داشته و آثارى گرانقدر از خود به يادگار گذارده است.

اسامى آثار معظم له

1- ايران و اسلام

2- اسلام دين جهانى و جاودانى

3- اسلام و حقوق طبيعى انسان

4- اسلام و تحول زمان

5- چهره جهاد در اسلام

6- چهره زردتشت در تاريخ

7- لقمان مدرس نمونه

8- روشنفكر و روشنفكرنما

9- بيدارى در ميان خفته ها (سيد جمال الدين)

10- سلمان نخستين مسلمان ايرانى

11- مبانى حكومت اسلامى در دو جلد (ترجمه و نگارش)

12- او خواهد آمد با همكارى آقاى مهدى پور

13- مقدمه و تحقيق و تصحيح تحفه الاخيار ملامحمد طاهر قمى

آثار و تأليفات مخطوط ايشان

1- صوفيان (تحقيق وسيع درباره ى تصوف).

2- تاريخ انقلاب اخير ايران.

3- وهابيت آل سعود در دو جلد.

4- اسلام و شفاعت.

5- تاريخ تشيع در دو جلد.

نگارنده گويد: آقاى الهامى از فضلاء و نويسندگان و روشنفكران حوزه علميه قم و داراى محامد آداب و مكارم اخلاق و ملكات فاضله اخلاقى مى باشد از خداوند توفيقات ايشان و امثال ايشان را خواهانم كه با قلم و افكار روشن خود و اقرانى چون دانشمند گرانقدر آقاى على اكبر مهدى پور و ديگران به فرهنگ اسلام و مكتب اسلام خدمت كرده و مى نمايند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

همچنين از شاگردان جلال الدين دوانى، امير غياث الدين دشتكى شيرازى و امير جمال الدين عطاءاللَّه بن فضل اللَّه حسينى بود. در 892 ق از دوانى اجازه ى روايت گرفت. مدتى در هرات نديم امير عليشير نوايى و غريب ميرزا، پسر سلطان حسين بايقرا بود. پس از مرگ سلطان حسين به عراق رفت و از آنجا به آذربايجان بازگشت و در اردبيل در بقعه ى شيخ صفى الدين به تدريس پرداخت تا در همان جا درگذشت. وى اولين كسى است كه در شرعيات بنا بر مذهب شيعه به فارسى كتاب نوشت. الهى صاحب بيش از سى كتاب و رساله به فارسى، عربى و تركى است. او به اقسام مختلف شعر مى گفت. از آثارش: شرح «اثبات الواجب» دوانى؛ «شرح تهذيب الاصول علامه»؛ «شرح اشكال التأسيس سمرقندى»؛ «حاشيه بر تحرير اقليدس»؛ «حاشيه بر بيست باب خواجه نصيرالدين طوسى»؛ «حاشيه بر شرح چغمينى»؛ «منهج الفصاحه»، شرحى بر «نهج البلاغه» به فارسى به نام شاه اسماعيل؛ «شرح گلشن راز» شيخ محمود شبسترى؛ «تاج المناقب فى فضائل الائمه»، به فارسى؛ «تفسير القرآن» در چند جلد.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :اعيان الشيعه(451 /5)، تاريخ ادبيات در ايران(1472 /5)، تاريخ نظم و نثر(691 -690)، تحفه ى سامى(78 -77)، تذكره ى روز روشن(74)، تذكره ى شعراى آذربايجان(511 -509 ،21 -18 /1)، روضات الجنات(311 -310 /2)، رياض العلماء(98 /2)، ريحانه(169 -168 /1)، دانشمندان آذربايجان(49 -47)، الذريعه(195 /23 ،58 /13 ،92 /9 ،137 /6 ،7 /2 ،104 /1)، سخنوران آذربايجان(7 -4)، لغت نامه(ذيل/ الهى و حسين)، معجم المؤلفين(14 /4)، هدية العارفين(318 /1).

1940) در تهران به دنيا آمد. تحصيلات ابتدائي، متوسطه و دانشگاهي را به ترتيب در دبستان دانش، دبيرستان مروي و دانشكده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران تا درجه دكتري (Ph.D. In Islamic Philosophy Theology) به پايان برد و نيز تحصيلات حوزوي و سنتي را نزد پدر، و استادان ديگر دنبال كرد. پدر ايشان فيلسوف، مجتهد، شاعر و مترجم برجسته اي بودند و اولين و معتبر ترين ترجمه فارسي قرآن از كارهاي ايشان ميباشد. دكتر قمشه اي پس از پايان تحصيلات دانشگاهي به كار تدريس در دانشگاه تهران و ساير مراكز آموزش عالي در داخل و بعد ها خارج از كشور پرداخت و در كنار آن به تاليف و ترجمه در زمينه عرفان و ادبيات و زيبائي شناسي مشغول شد. ايشان داراي همسر و دو فرزند، يك پسر و يك دختر بنامهاي شاهد و شادي مي باشند. وي همه آموزش هاي او در ايران صورت گرفته و زبان انگليسي، عربي، فرانسه و غيره را نيز در ايران آموخته است. استاد قمشه اي، با خستگي ناپذيري تحسين بر انگيزش همواره پيك آشنايي ايراني و غير ايراني با فلسفه و ادبيات غني عرفاني ايران بوده و در اين راستا در دانشگاههاو مراكز علمي فرهنگي بيشماري در ايران و خارج از ايران تدريس و سخنراني داشته كه از آن ميان ميتوان تدريس فلسفه، عرفان، ادبيات، و هنر در دانشگاه تهران و ديگر دانشگاههاي ايران و همچنين دانشگاههاي لندن، آكسفورد، هاروارد، پرينستن، و بركلي كاليفرنيا را نام برد. دكتر قمشه اي همچنين با هنر هايي چون نقاشي و موسيقي و خوشنويسي از نزديك آشنايي دارد و گاهگاهي در

زمينه خوش نويسي آثاري از او به نمايش گذاشته شده است. ايشان به موسيقي ارادت خاص دارد و آنرا بيش از ساير هنر ها در سخنرانيهاي خود ستوده و همگان را به آموختن آن تشويق نموده است. به قول يكي از موسيقيدانان هيچيك از سخنرانيهاي دكتر قمشه اي نيست كه در آن نكته اي در باره موسيقي نباشد. دكتر قمشه اي از حافظه درخشاني برخوردار است و به نظر مي رسد كه قرآن را تقزيبا از حفظ دارد و با مثنوي و حافظ و نظامي و فردوسي چنان است كه گويي ديوان آنها در پيش روي او گشاده است و بخصوص گلشن راز شيخ محمود شبستري تماما در خاطر اوست. وي همچنين در ادبيات انگليس و عرب نيز مي تواند ساعتها از حفظ ، اشعار و قطعاتي را بازگو كند.

فراگرفت دوره زندگانى خود را در سده (خمينى شهر) تبليغ دين مقدس اسلام و مذهب شريف جعفرى به سر رساند و براى جلوگيرى از ياغيهائى كه از حدود مقررات اسلام تجاوز كرده و به مال و جان و ناموس مردم دست درازى مى نمودند لباس جنگ پوشيده و پيشرو اهالى گشته و به طرد آنان موفق گرديد.

وى در وقت سخن گفتن در راه حق از نيكوترين گويندگان و زمان جلوگيرى از دشمن بى باكترين اشخاص بود و به همين جهت مؤمنين كمال اخلاص و اعتقاد را به او داشتند و اكنون هم بر سر قبرش از خداوند طلب حاجت مى كنند.

آن مرحوم داراى چند فرزند روحانى و دانشمند بوده كه بعضى از دنيا رفته و برخى در قيد حياتند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

اشتغال داشته و داراى جزواتى در احاديث و اخبار آل عصمت ضمن سفرهاى خود در عتبات عاليات در مكه معظمه به يادگار گذاشته و فرزندانش حضرت حجت الاسلام آقاى حاج سيد محمد حسن امامى كه دوران تحصيل خود را در قم گذرانيده و فعلا در اليگودرز در مسجد (صاحب الزمان) انجام وظيفه مى نمايد و حاج آقا حسين امامى كه مقيم قم است و آسيد على و آسيد كاظم دو فرزندان ديگر آن مرحوم است و در اثر علم و دانش و زهد و تقوايش افراد بهره مند بودند و اخلاص و ارتباط با خدا ائمه اطهار مقامش را منيع و روحش را با اجدادش جاويدان دارد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

مشهد مقدس منتقل و ادبيات را از جناب حاج شيخ محمد تقى اديب نيشابورى و اساتيد ديگر استفاده كرده و پس از آن سطوح فقه و اصول را از مرحوم آيت الله حاج ميرزا احمد مدرس يزدى و آيت الله حاج شيخ هاشم قزوينى و آيت الله حاج شيخ آقا بزرگ شاهرودى و دروس خارج را از محضر مرحوم آيت الله حاج ميرزا احمد كفائى و آيت الله عالم ربانى حاج ميرزا مهدى اصفهانى استفاضه نموده و مدتى هم در قم از محضر مرحوم آيت الله مؤسس حاج شيخ عبدالكريم يزدى و آيت الله خونسارى بهره مند گرديده و در سال 1357 ق مهاجرت به نجف اشرف كرده و از محاضر آيات عظام آن سامان چون آيت الله حاج شيخ موسى خونسارى و آيت الله حاج شيخ كاظم شيرازى و آيت الله حاج سيد محمود شاهرودى استفاده نموده و در حدود سال 1364 ق به تربت برگشته و قيام به وظائف دينى از اقامه جماعت و ترويج دين و تبليغ احكام نموده و تاكنون اشتغال دارند. از آثار ايشان است:

1- استرداد مدرسه اسحاقيه و تعمير آن به همت مرحوم حاج ابوالقاسم هراتى (كه اكنون به مدرسه هراتى شهرت دارد)

2- رسيدگى به وضع طلاب و محصلين مدرسه مزبور.

3- اعزام مبلغين دينى بقراء اطراف تربت.

4- تهيه زمين براى ساختمان كتابخانه اماميه و تهيه مقدارى كتاب براى آن.

5- اقدام به تجديد ساختمان مسجد مرحوم حاج شيخ على اكبر.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

تلامذه مخصوص و مبرز آيت الله العظمى آقاى مرعشى نجفى مدظله العالى مى باشد.

وى در سال 1343 قمرى در خمينى شهر متولد شده و در مهد علم و فضيلت پرورش يافته و پس از طى مقدمات در سال 1358 قمرى به قم مهاجرت نموده و سطح نهائى مكاسب و كفايه را از آيت الله العظمى مرعشى و آيت الله العظمى گلپايگانى و مرحوم آيت الله حاج شيخ ابوالقاسم اصفهانى خوانده و در درس مرحوم آيت الله العظمى بروجردى حاضر شده و پس از آن مرحوم به سيدنا الاستاذ آيت الله العظمى مرعشى پيوسته و تمام استفاده اش از دراسات فقه و اصول معظم له بوده و مى باشد و در بيشتر مباحثات شريك اين نگارنده بوده است.

برادر ارجمندش جناب دانشمند معظم آقاى حاج سيد علينقى (فيض الاسلام) شارح نهج البلاغه و صحيفه كامله سجاديه مطبوع مى باشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

جزايرى از دانشمندان و شعراء معاصر شيراز نسبش به مجاهد بزرگ اسلام حبيب بن مظاهر اسدى رضوان اللَّه تعالى عليه و از طرف مادر به آيت اللَّه حاج شيخ محمد مفيد مى رسد.

وى در شيراز متولد شده و مقدمات و علوم ادبيه فارسى و عربى و فقه و اصول را در شيراز آموخت و سالهاى متمادى است كه در شيراز به امامت و وعظ و خطابه و تشكيل مجالس جشن مذهبى و سوگوارى ائمه اطهار (ع) اشتغال دارد و به فارسى و عربى شعر مى گويد.

آثار علمى و ادبى ايشان از اينقرار است:

1- آثار العنايه 2- اشعار مولوديه 3- بساتين العنايه (در 14 جلد) 4- تحفة العنايه 5- تذكره العنايه 6- عناية الرحمن فى اعمال شهر رمضان 7- عنايات المكنونه فى صلوات المسنونه 8- عناية الرب فى منتخبات الخطب 9- عنايات الخلاق در علم اخلاق 10- عناية السلطان فى فضيلة قرائت القرآن 11- ديوان اشعار عربى و فارسى و غير اينها كه بيست جلد است و چند جلد آن چاپ شده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد پنجم)

منابع زندگينامه :[1] دانشمندان و سخن سرايان فارس (319 -316 /1)، فرهنگ سخنوران (87)، گنجينه ى دانشمندان (439 -337 /5)، مؤلفين كتب چاپى (639 -638 /4).

مزارات هرات (102).

هزارها مسائل حج.

2- بغيه الطالب درحاشيه مكاسب شيخ انصارى.

3- تسديد القواعد فى حاشيه الفرائد حاشيه مبسوطى بر رسائل شيخ.

4- صحيفه الحج در اسرار و فلسفه حج.

5- ترجمه صحيفه الحج به فارسى.

6- كلمات قصار انشاء خود ايشان موسوم الكلم الفائقه و الحكم البالغه.

7- رساله اى به نام الرحمه السابقه و الهدايه البارغه.

8- رساله اى مبسوطى در انفعال ماء قليل.

9- رساله اى مبسوطى در علل اختلاف حديث.

10- رساله اى در جميع مسائل مبحث تعادل و تراجيح.

11- رساله اى در مسائل اصاله الصحه و مسائل قرعه.

12- دو رساله د رجميع حكم ظاهرى و و اقعى.

13- رساله اى در اينكه صيغه امر موضوع است براى مطلق طلب و اينكه اطلاقش افاده وجوب دارد.

14- شرح دعاء صباح حضرت امير عليه السلام.

15- حاشيه برنجاه العباد.

16- حاشيه بر عروه الوثقى.

17- حاشيه بر رسائل پنجگانه و نفقات و قبله و رضاعيه و ربائيه حاج ملا هاشم خراسانى.

18- حاشيه بر توضيح المسائل مرحوم آيت اللَّه العظمى بروجردى.

محمد امامى نجفى از علماء و ائمه جماعت معاصر اراك مى باشند. وى در خونسار متولد شده و در بيت علم و فضيلت پرورش يافته و براى تحصيل به اصفهان عزيمت و پس از خواندن مقدمات و سطوح به نجف اشرف مهاجرت و از محضر آيات عظام آيت اللَّه اصفهانى و آيت اللَّه عراقى آقا ضياءالدين و ديگران استفاده نموده و بعد از پايان مراتب علمى به اراك آمده تا حال حاضر اشتغال به خدمات دينى از قبيل امامت در مسجد آيت اللَّه سلطان و تبليغ احكام و ترويج دين دارند. ادام اللَّه توفيقه و عزه

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

و ديگران بوده، و كتابى در حكمت و كلام تأليف فرموده.

در ظهر چهارشنبه ماه صفر سال 1364 وفات يافته، در يكى از اطاقهاى شرقى تكيه بروجردى مدفون گرديد.

نگارنده مدّتى افتخار شاگردى ايشان را داشت.

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

-58 /2)، دانشمندان آذربايجان (52 -51)، الذريعه (99/9)، سخنوران آذربايجان (217 -214)، عالم آراى عباسى (161/1)، فرهنگ سخنوران (92)، هفت اقليم (439/2).

معارف اسلامى به نزد شيخ عبدالنبى مجتهد كجورى و سيد حسين مجتهد كاشانى ملقب به «ضوءالرشد» رفت و علوم اسلامى (فقه و اصول و حكمت و فلسفه و معارف اسلامى) را نزد آنان آموخت. زبان عربى را نيز در خدمت كوتاهى آموخت.

زمينه ى اصلى كار او غزل و قصيده و از حاميان پيروان سبك هندى بود. غزليات «امير» كه دو ثلث آثارش را شامل مى شود، در عين حال كه داراى استحكام آثار اساتيد كهن است لطافت شعر دوره ى صفوى و سبك هندى و مضامين بكر و خاص انديشه اين استاد را همراه دارد. اميرى فيروزكوهى اشعارى هم به زبان عربى داشت كه بعضى از آنها در روزنامه ى «اقدام» چاپ شده است.

از جمله آثار وى مى توان به تصحيح ديوان صائب و مقدمه اى كه بر اين كتاب نوشت و نيز مقاله هايى در مجلات ادبى كشور در زمينه ى شعر و ادب و زبان و همچنين ترجمه اى از نفس المهموم آقا شيخ عباس محدث قمى و ترجمه مكاتيب نهج البلاغه اشاره كرد. از وى رساله اى فلسفى نيز به نام «وجيزة فى علم النبى» در مجله «جاويدان خرد» (شماره ى بهار سال 1354) منتشر شده است. ديوان وى به كوشش دخترش- دكتر اميربانوى اميرى فيروزكوهى (مصفا)- در سال 1354 در تهران به چاپ رسيد. وى علاوه بر ديوان شعر، دو كتاب با نام هاى عفاف نامه در لزوم حجاب (1313) و احقاق الحق از خود به يادگار گذاشته است.

پيكر اميرى فيروزكوهى در صحن شرقى امامزاده طاهر (ع) واقع در حضرت عبدالعظيم به خاك سپرده شد.

(1363 -1289 ش)، عالم و شاعر، متخلص به امير. از سادات فيروزكوه. در فرح آباد متولد شد. پدرش از رجال اروپا رفته ى

عهد مظفرى و آشنا به تمدن جديد و جد اعلايش امير محمدحسين خان سردار، از حمله فاتحين هرات و بانى دبستان خيرّيه ايتام در تهران كه به دبستان فيروزكوهى مشهور است، بود. امير در هفت سالگى به تهران آمد. پدرش همان سال درگذشت و او تحت تربيت مادر قرار گرفت. تحصيلات ابتدايى و متوسطه را در تهران در مدارس سيروس، ثروت، سلطانى و كالج آمريكايى گذراند. سپس به تحصيل منطق و كلام و حكمت همت گماشت و از محضر استادانى چون آقا شيخ عبدالنبى كجورى، و آقا سيد حسين مجتهد كاشانى استفاده كرد. اميرى از دقايق شعر فارسى آگاه بود. و شاعر غزل و قصيده و از شيفتگان صائب بود و به سبك هندى شعر مى سرود. در زبان عربى تبحر داشت و به آن زبان نيز شعر مى سرود. در تهران درگذشت و در آستانه ى امام زاده طاهر در صحن حضرت عبدالعظيم مدفون گرديد. از آثار وى: ترجمه «مكاتيب نهج البلاغه»؛ ترجمه اى از «نفس المهموم» حاج شيخ عباس محدث قمى؛ «و جيزة فى علم النبى»، رساله اى فلسفى كه در مجله ى «جاودان خرد» چاپ شده؛ «ديوان» اشعار، در دو جلد كه به همت دخترش و دكتر اميربانوى ايمرى (مصفا) چاپ شده است؛ تصحيح و مقدمه بر «ديوان صائب»؛ منظومه ى «عفاف نامه»، در لزوم حجاب؛ «احقاق الحق»، در حمايت از شعراى صفوى و دفاع از سبك هندى.[1]

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] از نيما تا روزگار ما (537 -530)، سخنوران نامى (366 -358/ 1)، سخنوران نامى معاصر (375 -368/ 1)، فرهنگ سخنوران (93)، مؤلفين كتب چاپى (62 -61/ 5).

سيف الله اميرى پاشا از علماء معاصر شمال و اكنون در بند پى بابل سكونت دارد. وى در قريه پادشاه امير بند پى متولد شده و پس از پايان دوره تحصيلات مقدماتى مقدارى از سطوح را در آن قريه در محضر آيه الله آقا شيخ محمد فيروز جاهى كه از تلامذه مرحوم آيت الله العظمى اصفهانى و آيه الله عراقى بوده اند خوانده و در سال 1325 شمسى بقم مهاجرت و پس از پايان دوره سطح خارجى را در محضر مرحوم آيه الله العظمى بروجردى و مراجع بزرگ معاصر قم تلمذ فرموده و چون جد نامبرده اش كه از متمكنين متدين و خير آن سامان بوده اند، مدرسه عليمه ايكه داراى چندين حجرات فوقانى و تحتانى در جنب بارگاه حضرت سيد نظام الدين كه مزار اهالى است كه واقع در قريه نامبرده ميباشد ساخته و پنج هكتار زمين شلتوت كارى از بهترين املاك شخصى خود را وقف معاش طلاب ساكنين مدرسه مزبوره بضميمه ربع يك مرتع بنام يك براى تعمير بناى آن مدرسه ميباشد و كليه علماء و مروجين معاصر آن سامان چه آنانى كه مقيم آنجا ميباشند و چه آنانيكه در حوزه هاى مختلف قم و مشهد و غيره مشغول بتحصيلند براى فرا گرفتن دوره مقدماتى و سطوح اوليه و وسطى در اين مدرسه تلمذ نموده اند، تا پيش از سال 1346 شمسى پس از فوت جد نامبرده اش و فوت آيه الله فيروز جاهى مدرسه علميه بصورت مخروبه درآمده و نزديك بود بتصرف اجنبى درآيد و آثارش بكلى محو شود كه معظم له با تحمل زحمات فراوان و كمى بودجه از قم ببخش بند پى و قريه نامبرده رفت و آمد نموده تا آنكه مدرسه مزبوره را مجددا

احياء و مرمت و تأسيس و تشكيل حوزه علميه در بخش بند پى با همكارى و تشريك مساعى مراجع بزرگ تقليد قم نموده بالنتيجه جمعيت زيادى از طلاب محترم آن سامان و سواد كوه باين بخش و اين مدرسه اجتماع نموده و در تحت برنامه خاص مطابق برنامه مدرسه حضرت آيه الله العظمى گلپايگانى مدظله العالى اجراء مى شود و با آنكه هر چند سال يكبار چندين نفر از طلاب آنحوزه پس از فرا گرفتن دوره مقدماتى و مقدارى از سطوح بحوزه هاى علميه قم و مشهد منتقل مى شوند در حال حاضر در حدود چهل نفر از طلاب آن سامان و سواد كوه در آنجا سكونت دارند و جناب مترجم محترم ما بتدريس و تربيت آنان و اقامه جماعت و خدمات ديگر روحى و دينى اشتغال دارند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

للعباد 4- روح العالمين، در توحيد 5- شهاب الثاقب در مدح امام غائب عليه السلام 6- طريقة الحق، در نبوّت 7- كهف العارفين، در اخلاق و غيره از نظم و نثر 8- قصيده اى در مرثيه استادش ميرزاى شيرازى گفته، و در آن نام عدّه اى از علما را مذكور داشته است.

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

و وي را به دانشسراي مقدماتي رشت فرستاد. در سال 1324 از دانشسرا فارغ التحصيل شد. و در سال 1325 به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و معلم شد. درسال 1329 و در حين كار ديپلم طبيعي را با امتحان متفرقه دريافت كرد. در سال 1331 با شركت در كنكور دانشگاه تهران در رشته پزشكي اين دانشگاه پذيرفته شد. در سال 1337 موفق به دريافت گواهينامه دكتراي پزشكي گرديد و بلافاصله به گذراندن دوره تخصصي زنان و زايمان مشغول شد. پس از پايان دوره تخصصي به وزارت بهداري آن زمان منتقل شد و در نهايت به كار در انستيتو پاستور پرداخت. او پس از مدتي با استفاده از بورس تحصيلي انستيتو پاستور به پاريس رفت و در سال 1346 موفق به اخذ گواهينامه باكتريولوژي گرديد. در سال 1353 موفق به دريافت دانشنامه تخصصي علوم آزمايشگاهي باليني شد. او در سال 1357 بازنشسته شد. چندين بار به كشورهاي فرانسه و بلژيك سفر كرد و حاصل اين سفرها مقالات علمي بود كه در مجلات معتبر به چاپ رسيد. پس از بازنشستگي چون خانه نشيني را نمي پسنديد به بيمارستان باهر رفت و رياست آزمايشگاه تشخيص طبي آنجا را بر عهده گرفت. پس از مدتي در مطب همسرش، دكتر خلعتبري، در خيابان حسام السلطنه به كار مداواي بيماريهاي زنان و زايمان مشغول شد. در همين سالها بود كه به تومور مغزي مبتلا شد. يك روز در مطب در حين معاينه بيمار، تعادل خود را از دست داد و بر روي او سقوط كرد. در 28 مرداد سال 1363 به علت آمبولي ريه كه از عواقب بيماري سختش بود درگذشت. در سال

1992، اتحاديه بين المللي ستاره شناسي (IAU) حفره اي به قطر 30 كيلومتر در طول جغرافياي 26 درجه و 55 دقيقه و عرض جغرافيايي 17 درجه و 45 دقيقه با قله اي مركزي را در جنوب سياره زهره به نام اندامي نامگذاري كرد. آذر اندامي تنها زن ايراني بود كه نامش به اين شورا فرستاده شد و باني اين كار دخترش بود.

حاضر شده و ضمناً دروس عقلى مانند اسفار اربعه و الهيات شفاء را از محضر علامه طباطبائى استفاده نموده تا به مقام عالى علم و كمال رسيده و به تدريس سطوح فقه و اصول و حكمت و غيره اشتغال و از مدرسين لايق حوزه گرديده است.

داراى تأليفات ارزنده عديده مى باشد كه مخطوط مانده است و آنها از اينقرار است:

1- اصطلاحات حكمت متعاليه (به فارسى)

2- آهنگ آزادى از سركوه داراب

3- سروشى از غيب (تفسير سوره ى نبأ به فارسى)

4- اشعار و قصائد و غزليات

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد پنجم)

خونسارى و بالاخص آيت الله العظمى بروجردى قدس الله اسرارهم استفاده نموده تا به مدارج عاليه علم و دانش رسيده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

زنجانى مناظرات دينى و مذهبى را از آيت اللَّه حاج شيخ مجتبى لنكرانى و مرحوم علامه امينى صاحب الغدير استفاده كرده و در سال 1331 شمسى به ايران مراجعت و به امر مرحوم آيت اللَّه العظمى بروجردى در شهرستان سنقر كردستان به اقامه جماعت و تبليغ و ترويج احكام دينى پرداخت و در آن منطقه خدمات برجسته و شايانى انجام داد از قبيل تعمير و نوسازى مساجد و تأسيس بنياد مساجد و غسالخانه هاى فراوان در آباديهاى حوزه سنقر و تأسيس دبستان روزانه و آموزشگاه شبانه (حيدرى) كه اكنون چند نفر از شاگردان همان دبستان به كسوت روحانيت درآمده و در قم و غيره سرگرم تحصيل علوم دينى مى باشند.

آقاى انصارى در راه مبارزه با خرافات و عقايد مذاهب باطله و برانداختن عادات و رسوم زشت از هيچ چيز نهراسيده و شجاعانه و مديرانه كوشيده و به قول بزرگان محلى چهره آن سامان را عوض كرده و بالاخره در سال 1343 با دعوت و اصرار عده اى از خويشان و دوستانشان به تهران آمده و در مسجد جامع نارمك (موسسه اسلامى نارمك) در معيت ابوالزوجه خود جناب حجةالاسلام حاج سيد محمدتقى واحدى به اقامه جماعت و بيان احكام اشتغال دارند و قسمت عمده از برنامه هاى اين موسسه به وسيله ايشان اجرا مى گردد.

آقاى انصارى در بحث و جدل در موضوعات دينى و اجتماعى نبوغ و تخصص ويژه اى دارد و به قول معروف هر كس با ايشان بحث و مناظره كند در همان مجلس اول مغلوب مى گردد و ايشان با اينكه واعظ و منبرى رسمى نيست ولى در اداره كردن مجالس سنگين و بزرگ بسيار توانا و زبردست مى باشد.

ايشان داراى تاليفات و

آثار قلمى عديده اى هستند كه از نظر دانشمندان مى گذرانم.

1- كتاب محرك احساسات- راجع به خداشناسى پيامبر شناسى و امام شناسى چاپ علميه اسلاميه

2- رساله راه حل- پاسخ ياوه هاى مردوخ كردستانى كه تاكنون بيش از يكصد هزار نسخه از آن چاپ و منتشر شده است.

3- رساله رهبران جهانى- درباره پاره گى از امتيازات ويژه و كلى پيامبران و امامان (ع)كه تاكنون شش بار و هر بار هم پنجهزار نسخه به طبع و نشر رسيد است.

4- شناسنامه (خر) كه تاكنون هفت مرتبه و هر مرتبه پنجهزار نسخه چاپ و بخش شده است.

5- شناسنامه جديد (جلد دوم شناسنامه خر) كه پنج مرتبه به طبع رسيده است.

6- شناسنامه باغ وحش.

7- مقالات متفرقه كه در سالنامه پيام اسلام و اطلاعات و كيهان و نداى حق منتشر شده است.

8- اشعار و قصايد كه پاره اى از آنها چاپ شده.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

:گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

و بالاخص مرحوم آيت اللَّه العظمى حاج سيد محمدتقى خونسارى رحمه اللَّه عليه مى باشد كه از خداى متعال خواستند او روحانى و خدمتگذار آستان ولايت و خاندان رسالت و بالاخص سالار شهيدان حضرت ابى عبداللَّه الحسين عليه السلام باشند.

ايشان در اوائل عمر با خاندانش مهاجرت به طهران نموده و در خيابان خراسان ساكن و در مدرسه ابتدائى و دبيرستان مرحوم حاج شيخ على اكبر برهان انار اللَّه برهانه دروس جديد را فراگرفته و به تشويق حكيم الهى ميرزا مهدى الهى قمشه اى درسال 1341 شمسى به قم آمده و به دروس ديگر پرداخته و از محضر حاج شيخ محمد وحيد و مرحوم حاج شيخ محمدجواد خندق آبادى و آقاى ناطق نورى و حاج شيخ رحمت اللَّه فشاركى و حاج آقا جمال مرتضوى و آقاى جوادى استفاده و مقدمات و سطوح وسطى را خوانده و پس از آن سطوح عاليه را در طهران از حاج ميرزا ابوالقاسم فلسفى و حاج ميرزا على آقاى فلسفى آموخته و باز به قم آمده و از محضر و دروس آقاى فاضل لنكرانى و حاج شيخ مصطفى اعتمادى و آقاى خزعلى و حاج شيخ يوسف صانعى فراگرفته و به درس خارج آيت اللَّه حاج ميرزا هاشم آملى و حاج شيخ ابوالفضل خونسارى و آقاى منتظرى و مشكينى و يزدى شركت و استفاده نموده و دروس اخلاق و عرفان را از محضر و بيانات آيت اللَّه حاج شيخ على اكبر برهان و ميرزا مهدى الهى قمشه اى و آخوند ملا على همدانى و آيت اللَّه العظمى ميلانى در مشهد مقدس آموخته و در تهران و ساير نقاط كشور به ترويج احكام اسلامى و نشر معارف اشتغال داشته و دارند و براى صراحت لهجه و انتقادات

از رژيم طاغوتى گذشته كرارا بازداشت و زندانى شده و پس از مدتى آزاد و به خدمات خود تداوم بخشيده است.

داراى تأليفات سودمنديست كه به طبع رسيده است.

1- اسلام و كار و كوشش

2- اسلام و علم و دانش

3- از اسلام چه مى خواهيد

4- معنويت اساسى ترين نياز عصر

5- حج وادى ايمن

6- لقمان حكيم چاپ چهارم

7- مناجات عارفان طبع ششم

8- عرفان اسلام حدود 14 مجلد

9- به سوى قرآن و اسلام

10- مقدمه بر ديوان وحدت

11- مقدمه حقوق كيفرى

12- مقدمه اى بر معاد

13- مقدمه اى بر قضاء در اسلام

14- چهره هاى محبوب و منفور در قرآن

15- سيرى در اخلاق اسلامى

16- مرز روشنائى

17- شرح ديوان و كلمات باباطاهر

18- فروغى از تربيت اسلامى

19- حسينيه انصاريان (انصار الحسين) در خيابان باغ حاج محمدحسن خيابان رى- كه بسيار مجلل و مكمل آماده براى تبليغ احكام اسلامى و نشر معارف اهل بيت عليهم السلام و تدريس و تعليم و تعلم مى باشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

و با تشييع عظيمى جنازه اش حمل به قم و در مسجد موزه مدفون گرديده است. داراى تأليفات عديده مى باشند: 1- رساله اى در تنجيس متنجس و عدمه 2- تقريرات اساتيد در فقه و اصول. از باقيات الصالحات ايشانست 1- جناب حجه الاسلام آقا سيد على انگجى كه سالها در قم اقامت و از محضر آيات عظام بالاخص آيت اللَّه العظمى شريعتمدارى و آيةاللَّه علامه طباطبائى و آيت اللَّه العظمى گلپايگانى استفاده نموده و بمدارج فضل و كمال رسيده و پس از فوت مرحوم والدش بجاى ايشان به اقامه جماعت و وظائف دينى و روحى اشتغال دارد.

از آثار و تأليفات اوست:

1- تفسير سوره ى نور كه جامع جهات مختلفه فقهيه و اخلاقيه و غيره مى باشد.

2- تقريرات دراسات آيت اللَّه العظمى گلپايگانى.

3- تقريرات درس آيت اللَّه العظمى شريعتمدارى.

2- دومين فرزند معظم له است دكتر سيد هادى انگجى كه سيدى شريف و طبيبى معروف است در تبريز كه از دانشگاه تهران فارغ التحصيل شده و تخصصى در جراحى دارد و اكنون رئيس بيمارستان (شير و خورشيد) تبريز است.

3- سومين فرزند ايشان آقاى مهندس سيد رضا انگجى است كه متصدى امور كارخانه برق و آب است در استان آذربايجان، خداوند توفيق آنان را در خدمات دينى و اجتماعى زياد فرمايد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

زعيم اعظم آيت اللَّه العظمى خوئى مدظله فقها و اصولا استفاده نموده آنگاه به وطن مراجعت و به خدمات دينى از اقامه جماعت و تدريس و تبليغ دين پرداخته است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد پنجم)

از خرمن علوم و فيوض آنها بهره مند گرديده و مى گردد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

از اوائل صرف و نحو تا پايان سطح عالى اشتغال دارند و در حال حاضر بالغ بر دويست نفر طلاب در حوزه رستمكلاء مشغول هستند و در خلال اين مدت عده كثيرى از فضلاء آنجا بنجف و قم و مشهد مسافرت و از محضر اعلام و آيات استفاده ميكنند.

از آثار ايشانست: 1- تقريرات فقه و اصول اساتيد نجف كه مخطوط است 2- منظومه هديه الانوار كه قسمتى از اشعارش باشعر ابن مالك تضمين شده است اجازات جامعى از علماء نجف دارند. ادام الله توفيقاته.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

و همه روزهاى پنجشنبه مرتب با توجه مخصوصى موفق مى باشند ادام اللَّه توفيقه و انار اللَّه برهانه.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

قصبه ارچوان نزديك شهر آستارا متولد شده و پس از گذرانيدن. ايام كودكى در همانجا به تحصيل ادبيات پرداخته و در سال 1336 ق به لنكران آمده و از آنجا به اردبيل مهاجرت كرده و نزد مرحومين افتخار العلماء و شيخ عبدالله تحصيل مقدمات نموده و در سال 1340 ق به خراسان مسافرت و از محضر درس مرحوم آقاشيخ حسن برسى و ميرزا ابوالقاسم حكمى و آقابزرگ حكيم و اديب نيشابورى و ميرزا هاشم استفاده نموده و در سال 1345 ق مهاجره به قم و از محضر مرحوم آيت الله حايرى و آيت الله حجت و خونسارى استفاده كامل نموده و هم به درس مرحوم آيت الله العظمى بروجردى حاضر شده و از اول تاسيس مدرسه حجتيه تصدى امور مربوط به مدرسه از تمام جهات از طرف مرحوم آيت الله حجت به ايشان محول بوده است.

از آثار اوست مقدارى از تقريرات درس مرحوم آيت الله حايرى و تقريرات درس مرحوم آيت الله حجت در كفايه وقفه و مكاسب اجازاتى هم از آيات عظام گذشته داشته است در ماه ذى الحجه 1391 قمرى از دنيا رفته و در مقبره ابوحسين در بقعه العلماء مدفون گرديده است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] آثار الحجة (42 /2)، گنجينه ى دانشمندان (55 -54 /2).

اوج رسيد كه با همه ى كدورت با مستوفى الممالك مجبور شد، بعد از مرگ ميرزايوسف، به امر ناصرالدين شاه معاون يا نايب ميرزاحسن مستوفى الممالك سوم باشد و دنباله رو پسربچه اى يازده ساله شود و كارها را او بگرداند و عنوان شغل از آن ديگرى باشد، آن هم طفلى نابالغ. وى چندى وزير لشكر و مدتى هم وزير دفتر بود و گاهگاهى هم شعر مى سرود. در تأويل آيات و تحقيق بطون روايات از دانشوران شمرده مى شد. ميرزا هدايت اللَّه بر اثر مرض و با فوت كرد. اثر او است: «تحفة الخواص»، در فضائل اميرالمومنين (ع) و اسامى آن حضرت استخراج شده از قرآن.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :حديقه الشعراء (2060 -2057 /3)، الذريعة (166 /26)، شرح حال رجال (427 -422 /4)، المآثر والآثار (198)، مؤلفين كتب چاپى (772 -771 /6)، مجمع الفصحا (1171 /6).

فولاد مدفون مى باشد.

صاحب عنوان در 18 ذي حجة الحرام سال 1274 به سن 35 سالگى در اصفهان وفات يافته، جنازه اش را به نجف برده، در آن ارض مقدّس مدفون ساختند. (تولدش: حدود 1239)

از اشعار فارسى اوست:

نقاش خواست نقش دهان ترا كشد

از بس كه تنگ بود، بر او عرصه تنگ شد

به استشاره رندان گسسته ام تسبيح

بيار خوشه تا كى كه استخاره كنم

خرمن حسن ترا روزى كه مى كردند جمع

آفتاب از دامن يك خوشه چين افتاده بود

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

از چندى به تبريز مهاجرت كرد و مورد تفقد نايب السلطنه عباس ميرزا قرار گرفت و به سمت ملا باشى اولاد وى منصوب گرديد. در زمان پادشاهى محمدشاه وى به صدارت عظمى رسيد. پس از فوت پادشاه اخير به سبب مخالفان بسيارى كه داشت ناگزير به حضرت عبدالعظيم پناه برد و سپس به عتبات رفت و در 1265 ه.ق. در كربلا درگذشت.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] حديقة الشعراء (1291 -1287 /2)، دانشمندان آذربايجان (295 -294)، دايرةالمعارف فارسى (826 /1)، الذريعه (260 /12 ،812 /9)، روضة الصفا (171 -167 /10)، رياض العارفين (272)، شرح حال رجال (209 -203 /2)، طرائق الحقائق (317 -299 /3)، لغت نامه (ذيل/ فخرى)، المآثر والآثار (157)، مجمع الفصحا (820 -817 /5)، مكارم الآثار (1791 /5 ،78 -76 /1)، ناسخ التواريخ، قاجاريه (248 -241 /2).

باقر بهبهانى قدس سره مجدد مذهب و دين در صده دوازدهم هجرى بوده چنانچه حقير در فوائد البهبهانيه گفتم:

قد قام منها علماء الاهل

كآيه اللَّه وحيد الفحل

مجدد دين بعون الاكبرى

فى مائه الثانيه و العشرى

و شرح احوال اين بيت عاليه و سلسله جليله (آل آقا) در كتب تراجم بخصوص در كتاب زندگانى وحيد بهبهانى تأليف دانشمند معظم استاد مكرم حجه الاسلام حاج شيخ على دوانى مفصلا و مبسوطا مسطور است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

تاكنون به امامت و خدمات دينى و اجتماعى اشتغال دارد و از دانشمندان متقى و پارسا و موصوف به فضل و دانش مى باشند و عده اى از محصلين اهواز دراسات ايشان استفاده مى نمايند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

عليهم السلام داشته و خدمات چشمگيرى نموده است.

خدمات معظم له در كويت

1- تأسيس مدرسه علمى از طرف حضرت آيت اللَّه العظمى خوئى مد ظله الوارف.

2- تدريس در آن و سرپرستى و رسيدگى به امور طلاب آن.

تأليفات و آثار علمى ايشان در كويت

در مدت اقامتشان در كويت در مواقع فراغت تأليفات سودمندى نموده كه فهرست آنها را از نظر كاوشگران مى گذرانم.

1- الامام المهدى و ظهوره.

2- الانسان فى مراحل الست كه چندين بار به عربى به چاپ رسيده و به فارسى نيز ترجمه شده و بار دوم به وسيله حجةالاسلام آقاى نفسى در كراچى ترجمه باردو چاپ شده.

3- كتاب آداب الحرمين كه تا اين تاريخ هفت نوبت طبع و منتشر شده است و ترجمه آن به فارسى دو مرتبه و هر بار در تيراژ بيست هزار چاپ و نشر گرديده.

4- شخصيه المسلم.

5- الارث فى الجداول- مخطوط و بعضى مخطوطات ديگر.

و نيز از اين بزرگوار خدمات ديگرى در عراق و نجف اشرف و برخى از شهرستانى ايران (از قبيل كمك به بناء مسجد و حسينيه و خيريه هاى ديگر) شده كه شايان تقدير مى باشد.

بيمارستان چشم پزشكى پيامبران

اخيرا آنجناب موفق شدند كه در تهران فلكه دوم صادقيه خيابان باغ فيض- خيابان پيامبران- خيابان ابوذر، بيمارستانى به خيريه اختصاصى چشم پزشكى پيامبران به مساحت 27 هزار متر مربع كه زيربناى آن 20400 متر مربع و داراى پنج بلوك كه بعضى در شش طبقه است و در آن عمليات و جراحى هاى چشم در سطح بالا انجام مى گيرد كه در واقع بيمارستان بى نظيريست در ايران بلكه در خاورميانه.

ايشان پس از مدت پانزده سال اقامت در كويت در سال 1370 شمسى برابر 1410 قمرى هجرت به قم

نموده و به تتميم طبع مولفات خودشان و رسيدگى بيمارستان مذكور مشغول مى باشند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

و علوم عقلى را در خدمت آقا على و ميرزا ابوالحسن جلوه و هندسه و حساب را از ميرزا حسين سبزوارى فراگرفت. سه مرتبه به زيارت مكه معظمه مشرف گشت و مدت يكسال در مدينه اقامت كرد. بعد از آن پنج سال در نجف مجاورت اختيار كرد و ملازم مدرس محقق گيلانى بود. مدتى را نيز در سامراء گذراند. وى در مدت عمر خويش رياضتهاى سختى را متحمل گشت و در تهذيب نفس كوشيد.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :التدوين فى احوال جبال شروين (283 -282).

آن بارها در تهران چاپ شد؛ شرح «كليات قانون» ابن سينا كه در سال 753 ق به پايان برد؛ شرح «مختصر الاصول» ابن حاجب؛ شرح «كليات طب» سيد شرف الدين ايلاقى.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :ايضاح المكنون (663 /1)، تاريخ ادبيات در ايران (277 ،273 ،178 -177 /3)، تاريخ در ايران (111 -110)، تاريخ مختصر موسيقى (127 -124)، تاريخ نظم و نثر (183)، دايرةالمعارف فارسى (277 ،247 /1)، الذريعه (241 /24 ،60 /18 ،302 /16 ،56 /14)، رياض العلماء (13 /7)، ريحانه (65 -64 /1)، طبقات اعلام الشيعه (قرن 204 -203 /8)، فرهنگ ادبيات فارسى (516 ،7)، فرهنگ نفايس الفنون (پيش گفتار)، كشف الظنون (1966)، مؤلفين كتب چاپى (790 -789 /5)، مجالس المؤمنين (216 -213 /2)، معجم المؤلفين (7 /12 ،314 /11 ،68 -67 /9)، نام آوران فرهنگ (567)، هدية الاحباب (101)، هدية العارفين (159 /2).

ريحانه (64 /1)، طبقات اعلام الشيعه (قرن 139 -138 /10)، الكنى والالقاب (8 /2)، معجم المؤلفين (280 -279 /6)، هدية الاحباب (101).

سيد على يثربى كاشانى و آيت الله شاه آبادى و آيت الله كوه كمره اى نيز شركت كرد.

پس از پنج سال تحصيل و تدريس در حوزه ى علميه ى قم با اخذ درجه اجتهاد از آيت الله العظمى حائرى و آيت الله حجت كوه كمره اى براى ادامه تحصيل عازم نجف شد و در درس آيات عظام محمد حسين نايينى، ضياءالدين عراقى و سيد ابوالحسن اصفهانى شركت كرد.

ايشان توانست در اين دوره كليه ى مطالب دروس اساتيد خود را تقرير نمايد و در مدت كوتاهى با توصيه اساتيد خود پس از چندين سال تدريس سطوح عاليه به تدريس خارج پرداخت. همچنين در سال 1381 ق. عازم قم شد و در آنجا به تدريس فقه و اصول پرداخت.

از جمله آثار ايشان كه به رشته تقرير درآمده و به طبع رسيده به شرح زير هستند: كشف الحقايق عن الفقه الجعفرى فى المكاسب كه تقرير درس بيع و خيارات ايشان است كه بعضى از مجلدهاى آن به چاپ رسيده است (جلد چهارم به تحرير سيد جعفر حسينى طبرسى در نجف در سال 1380 ق. به چاپ رسيده است)، العالم المأثوره در طهارت؛ منتهى الافكار حاوى مباحث الفاظ اصول فقه (به عربى، جلد دوم، نجف، 1380 ق.) همچنين برخى از آثار قلمى ايشان به شرح زير است، بدايع الافكار فى الاصول يك دوره مباحث اصول فقه تقرير درس آيت الله العظمى ضياءالدين عراقى (به زبان عربى) است. از اين دوره مبحث الفاظ به طبع رسيده است. كتاب الرهن؛ كتاب الاجاره؛ كتاب الصوم؛ رسالة النية؛ رساله الخلل فى الصلاة؛ حاشيه اى بر التحصيل بهمنيار كه در زمان تلمذ ايشان نزد استاد نظرپاك تأليف شده است، تعليقة عروة الوثقى.

آيت الله العظمى ميرزا هاشم آملى

به دنبال يك بيمارى طولانى در هفتم اسفند ماه 1371 درگذشت.

يكى از مدرسين عالى قدر و علماء بزرگ حوزه علميه جناب حجه الاسلام والمسلين آيت الله آقاى آقاميرزا هاشم آملى است وى در حدود 1323 قمرى در يكى از قراء لاريجان آمل به دنيا آمده و تحصيلات مقدماتى را در آمل از جناب ثقه الاسلام آقا شيخ احمد آملى و ثقه الاسلام آقا سيد تاج فراگرفته سپس به تهران آمده و كتب فلسفه شوارق و منظومه. و اشارات و امور عامه و الهيات اسفار را از استاد اين فنون مرحوم ميرزا طاهر تنكابنى و ميرزا يدالله نظرپاك آموخته و سطوح وسطى شرح لمعه و قوانين را از حجه الاسلام آقا شيخ حسين آملى و حاج شيخ محمدعلى لواسانى و ميرزا عبدالله غروى آملى و سطوح عالى را از مرحوم حجت الاسلام آقاى ميرزا محمدرضا فقيه لاريجانى و حجت الاسلام آقاى آقا سيد محمد تنكابنى فراگرفته آنگاه عزيمت قم نموده و چند سالى از محضر و ابحاث فقه و اصول مرحوم آيت الله حايرى و آيت الله حجت استفاده نموده و پس از آن مهاجرت به نجف اشرف و مدت سى سال از محضر وحيد عصر مرحوم آيت الله آقا ضياءالدين عراقى و آيت الله ميرزا حسين نائينى و آيت الله العظمى اصفهانى استفاده كافى و وافى نموده تا به درجه اعلاء اجتهاد ارتقاء يافته و ضمنا در همان حوزه مقدسه براى جماعتى از محصلين و فضلاء تدريس فقه و اصول را مى نمود در مدت بيست سال چهارده دوره اصول و چهارده دوره مكاسب شيخ انصارى را تدريس نموده تا بعد از فوت مرحوم آيت الله اصفهانى در عهد رياست آيت الله العظمى بروجردى به قم مراجعت نموده و تشكيل

حوزه تدريس داده و در مدت دوازده سال دو دوره اصول و خيارات مكاسب را تا آخر و طهاره را از عروه در قم تدريس نموده و اكنون نيز در مسجد اعظم حوزه درس را دارند و عده اى از فضلاء شمال و غيره به درسشان حاضر شده و از بياناتشان استفاده مى كنند از آثار ايشانست 1- كتابى در اصول 2- كتابى در فقه از صلوه، زكاه، قضا، اجاره، غصب، رهن، بيع در پنج مجلد.

برگرفته از كتاب :گلزار مشاهير

منابع زندگينامه :[1] كيهان فرهنگى (س 10، ش 1، ص 59)، گنجينه ى دانشمندان (54 -53 /2)، مؤلفين كتب چاپى (745 -744 /6).

فى عصره آيت اللَّه العظمى اصفهانى و داماد مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ موسى خونسارى طاب ثراهما ميباشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

ديدم بادامى بود كه بطور طبيعى در روى آن حك شده بود الله محمد على فاطمه حسن حسين تا آخر ائمه عليهم السلام كه نوشته بود (مهدى و لشگرش) و نيز انگشتر عقيق يمنى بسيار ظريف و نفيسى كه آنرا اهدائى و اعطائى حضرت صديقه كبرى عليهاسلام ميدانست و بر روى آن آيات رزق منقوش بود. (و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لايتحسب و من يتوكل على الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل الله لكل شى ء قدرا). ميفرمود توسلى بحضرت زهرا سلام الله عليها نموده و از حضرتش چيزى خواستم پس روزى در منزلم نشسته بودم كه گفتند كسى شما را ميخواهد درب منزل رفتم زنى را ديدم در چادر و پوشيه سياه كه اصلا در بافق چنين لباسى معمول نبود گفت اين را خانم براى شما داده بسته كوچكى بمن داد و رفت من از او نپرسيدم خانم كيست بسته را باز كردم ديدم اين انگشتر است. فورا بخود آمدم كه اين زن با اين لباس و چادر كه بود و خانم كيست از عقب او آمد هرچه جستجو كردم اثرى از او نيافتم و از هركس استفسار كردم گفتند چنين زنى با اين نشانى نديدم دانستم اين اعطائى از طرف بى بى دو جهان شفيعه روز جزا حضرت صديقه طاهره سلام الله عليهاست.

ديگر از يادگارهاى آن بزرگوار بحقير دعائى است كه ميترسم اگر در اينجا ياد نكنم بميرم و آن مخفى بماند و البته با من تعهد كرد كه بنا اهل ندهى و من معتقدم كه موفق نميشود باين دعا مگر خواص از دوستان اهل بيت عليهم السلام و آن دعا اينست. ميفرمود از پيغمبر اكرم صلى الله

عليه و آله و سلم است اين دعا.

دعاء كفن ميت

قال رسول الله صلى الله عليه و آله. من كتب هذا الدعاء والقى فى كفن الميت او وضع فى يده لايعذب فى قبره والله والله والله.

بسم الله الرحمن الرحيم. اللهم ان قدومى اليك فاكرمنى فان الضيف اذا نزل بقوم يكرم و انت اولى بالكرامه الهى مادمت حيا عصيتك و انت احسنت على (الى) فالان انقطع عصيانى فلاتقطع احسانك عنى يا رب اعتقنى من النار بمحمد و آله الاطهار الابرار الاخيار و صلى الله على محمد و آله الطاهرين.

نگارنده گويد از آن تاريخ تااكنون بيش از چند نفرى را كه ياد ميكنم موفق نشدم اين دعاء را باو بدهم.

1- مرحوم آيه الله العظمى حجت 2- مرحوم آيه الله العظمى صدر 3- مرحوم آيه الله مجاهد حاج سيد ابوالقاسم كاشانى.

4- مرحوم آيه الله حاج سيد حسين قاضى كه يك ماه مانده بفوتش اين دعا را از حقير گرفت و گويا پيش بينى مرگ خود را كرده بود.

5- مرحومه مغفوره صبيه جوانم كه مناسب است خوابيكه بعد از فوت آن مرحومه يكى از بستگان بى اطلاع ديده بود بنگارم.

6- آيه الله حاج شيخ محمد رضا طبسى نجفى.

ديدن صبيه ام در خواب و دعاء مذكور

در دهم ماه رجب سال 1391 قمرى بود كه نگارنده مبتلا بداغ و مرگ ناگهانى صبيه ام مرحومه فاطمه رازى كه همسر آقا سيد حسين تقوى طهرانى از سادات اخوى تهران كه جوان متدين و پرهيزكاريست شدم و خدا شاهد است كه مرگ او چه ضربه اى بر من و بيت من وارد و چه داغى بر دل من و مادرش و كليه بستگانم گذارد زيرا در ميان 9 فرزندم مزايائى از تقوا و مواظبت بجامعه و توسل و عاشوراء

و غيره داشت.

در آن ناراحتى عجيب كه خود داشتم و انقلاب مادرش و همسر و تمام فاميل را ميديدم و از همه چى غافل بودم ديدم گويا بمن گفته ميشود چرا دعاء را نمينويسى اينجا جاى آنست. پس فورا در هنگاميكه مشغول غسل وى بودند، دعاء را نوشته و بخاله صبيه ام دادم و گفتم اين را در كفن و يا دست راست او بگذار او هم گذارد كسى جز او و يكى دو نفر ديگر اطلاع نداشت و نميدانستند چيست مدت دو سه ماه از اين حادثه گذشت يكى از خويشان و ارحام كه هيچ از اين جريان خبر نداشت در تهران آنمرحومه را در خواب ديد كه در باغ بسيار زيبائى است و لباس سفيد گل دوزى شده اى شبيه لباس سفيد عروسهاى ايران پوشيده و بى اندازه زيباست پرسيد از او بگوئيد چگونه گذشت و وضع تو چطور است. گفت بسيار خوبم و اينجا منزل من است گفتم جريان خود را بگو گفت وقتى من مردم ميديدم كه شما چگونه ناراحتيد و گريه ميكنيد ميگفتم اگر براى من است منكه حالم خوب است تا مرا بقم آورده و در مقبره ام گذاردند و قبر مرا كندند بمن گفتند بايد اينجا بروى گفتم من ميترسم گفتند بايد بروى گفتم پس چشمم را مى بندم كه نبينم ناگاه متوجه شدم در قبرم هستم وحشت مرا گرفت بمن گفته شد نترس چشمت را باز كن پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم آمده است بيادم آمد نامه ئى پدرم براى پيغمبر نوشته و در دستم گذارده اند گفتم چشمم را باز كرده و نامه را تقديم ميكنم... و آن نامه همين

دعاء مذكور است... خداوند مرحوم حجه الاسلام بافقى و برادر بزرگوار مذكورش و ما را با نبى اكرم صلى الله عليه و آله و سلم و اهل بيتش محشور گرداند.

درخت خرما ميترسد

از نوادرى كه در بافق ديده و شنيده ام اين قضيه است در منزل مرحوم حاج ملا اسدالله درخت خرماى بزرگى بود و فرمود سالها بود كه اين درخت با اين هيكل خرما نميداد و هرچه او را تلقيح ميكرديم (تلقيح خرما گرد مخصوصى از خرماى نر است كه بخرماى ماده ميزنند تا بار بدهد (اثر نمى كرد فرمود با دخترم تبانى كردم كه من نردبان گذارده و ريسمانى برداشته با اره ميروم كه سر درخت خرما را ببرم تو بيا بگو ميخواهى چكنى گفتم ميخواهم سر اين خرماى بى ثمر و فايده را ببرم و چوب او را بسوزانم زيرا فقط هيكل بزرگ كرده تو بيا شفاعت كن. پس من از نردبان بالا رفته و ريسمان بر گردن درخت بسته و اره گذاردم كه سر درخت را ببرم دخترم آمد گفت بابا چه ميكنى گفتم ميخواهم سر اين درخت بى فايده را ببرم گفت بابا امسال او را بمن ببخش اگر خرما نداد سال بعد منهم شما را كمك ميكنم در بريدن و من گفتم بخدا قسم كه خرما ندهد حتما سر او را بريده و ميسوزانم آنرا پس از اين تهديد درخت خرما از آن سال مرتب بار آورد و خرماى خوبى داد و مقدارى از آن خرما باين نگارنده داد كه برى آورم.

پس به آنمرحوم گفتم مگر درخت خرما تهديد را حس ميكند و يا ترس دارد و تا اگر سرش را بريدند خشك ميشود فرمود آرى

درخت خرما برزخ ميان نباتات و حيوانات است چند خاصيت از خواص حيوانات در اوست:

1- ميترسد چنانچه حيوانات ميترسند.

2- اگر سرش را ببرند ديگر سبز نميشود مانند حيوانات كه اگر سرش را ببرند ميميرد درخت خرما هم ميميرد.

3- اگر سرش را آب بگيرد خفه ميشود مانند حيوانات خشكى كه اگر زير آب بروند غرق شده و ميميرند.

4- تلقيح لازم دارد يعنى بايد گردى از خرماى نر بخرماى ماده بزنند تا ثمر بدهد مانند حيوانات كه بايد نر با ماده جفت شود تا توليد مثل كند، و در روايات نبوى صلى الله عليه و آله هست كه فرموده: اوصيكم بعمتكم النخله سفارش ميكنم شما را درباره درخت خرما... انتهى.

مرحوم ثقه الاسلام بافقى در حدود سال 1375 قمرى در بافق وفات نموده و در همانجا مدفون گرديد اشعار بسيارى درباره حضرت ولى عصر عجل الله فرجه الشريف سروده و منبر بسيار شيرين و مؤثرى داشت.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

حبيب اللَّه صلى اللَّه عليه و آله لا اله الا اللَّه على ولى اللَّه اسكن ايها الوجع بحق اللَّه العظيم. سكن له ما فى السموات و الارض و هو السميع العليم.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

بمواعظ حسنه و بيانات رشيقه و متقنه ى خود مستفيض نموده تا در سال 1382 قمرى كه بدرود حيات گفته و با تجليل فراوان تشييع و حمل بشهر رى و در جوار حضرت امامزاده حمزه بن موسى و حضرت عبدالعظيم حسنى عليهماالسلام مدفون گرديده است.

نگارنده گويد: بحرالعلوم شهرت و لقب جماعتى از علماء مبرز نجف و تهران و رشت و قزوين و غيره مى باشد. و اشهر مشاهير آنان مرحوم آيةاللَّه العظمى و العلامه الكبرى حاج سيد مهدى بحر العلوم بروجردى طاب اللَّه ثراه عم گرام مرحوم آيت اللَّه العظمى بروجردى كه از متشرفين مسلم بودند و كرارا بشرف لقاء مولاى ما حضرت ولى اللَّه اعظم صاحب الزمان عجل اللَّه فرجه الشريف مفتخر شده و قضاياى آن در دار السلام عراقى و نجم الثاقب و منتهى الامال و كتب ديگر مسطور است.

از دانشمندان ديگرى كه باين لقب شهرت گرفته اند مرحوم علامه سيد مهدى بحرالعلوم قزوينى بودند. وى نيز از علماء معاصر گذشته تهران بودند و با مرحوم حاج سيد محمد باقر بحرالعلوم مذكور و حجةالاسلام حاج شيخ ابوالفضل خراسانى رحمه اللَّه و عده ديگرى از علماء اتقياء مراوده داشتند داراى علوم ظاهرى و معنوى و مكاشفات و مقامات باطنى و حافظ قرآن و طرائف و نوادرى بودند و با مؤمنين از جن رابطه داشتند. بعد از 1370 قمرى در تهران از دنيا رفته و در قم در جوار حضرت فاطمه معصومه عليهاسلام مدفون شدند.

و ديگر از معروفين باين لقب مرحوم حاج بحرالعلوم رشتى برادر ثقةالاسلام و حاج شريعتمدار رشتى بودند. و آنها از گيلان و سالها مقيم اعتاب عاليات و در اواخر در تهران اقامت و از دنيا رفتند.

و

ديگر از معروفين باين هويت آيت اللَّه حاج سيد حسن بحرالعلوم رشتى معاصر است كه ترجمه اش در ضمن علماء رشت خواهد آمد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

در اصول پنج گانه ى دين با ردّ مخالفين؛ «جامع الرياض فى مدح النبى و آله الحفّاظ»، كه منظومه اى مشتمل بر چهارده روضه به عدد حضرات معصومين (ع)، و برخى از اين روضه ها داراى اسامى خاص مى باشند از جمله روضه اى كه در مدح صاحب الزمان (عج) است كه «بستان الاخوان» ناميده شده.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :الذريعه (57/5 ،267 -266 /2)، ريحانه (114/7).

وى تصانيفى در تفسير و حديث و علوم عربى دارد كه از آن جمله كتاب «اللباب» است. از ديگر آثار وى «ديوان» شعر است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :اعيان الشيعه (138 -136 /4)، الذريعه (194/9)، روضات الجنات (188 -187 /2)، ريحانه (231 -230 /1)، الكنى و الالقاب (94 -93 /3)، معجم المؤلفين (143/3).

حدود يك صد كتاب دارد. از تأليفات وى: «المحاسن»، در فقه و آداب شريعت؛ بزرگترين و معروفترين كتاب او، كه مجموعه ى نفيسى از جميع علوم و فنون است و بسيارى از علما و دانشمندان به شيوه ى آن كتاب نوشته اند؛ «كتاب العويص»؛ «كتاب التبصره»؛ «كتاب الرجال». در كتاب «تاريخ قم» در جاهاى متعددى به نقل از برقى در مورد تاريخ به وجود آمدن شهر قم توضيحات مفيدى را ذكر كرده است؛ «اختلاف الحديث»؛ «الانساب»؛ «الادب النفس»؛ «المنافع»؛ «المعيشه»؛ «المكاسب»؛ «مذام الاخلاق»؛ «المكارم الاخلاق»؛ «علل الحديث»؛ «النجوم»؛ «السماء»؛ «البلدان و المساحة»؛ «النحو»، «الطب»؛ «الجمل»؛ «الشعر و الشعراء».

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :الاعلام (195/1)، اعيان الشيعه (107 -105 /3)، دانشنامه ى ايران و اسلام (1225 -1224 /9)، الذريعه (256/2 ،282/1)، رجال الطوسى (410 ،398)، رجال النجاشى (205 -204 /1)، روضات الجنات (54/1)، ريحانه (251 -250 /1)، الفهرست ابن نديم، ترجمه (405)، الفهرست للطوسى (40 -37)، الكنى و الالقاب (79 -78 /2)، لغت نامه (ذيل/ احمد)، معجم الادباء (135 -132 /2)، معجم البلدان (464 -463 /1)، معجم رجال الحديث (271 -261 ،230 -229 /2)، معجم المؤلفين (98 -97 /2)، مفاخر اسلام (381 -340 /1)، الوافى بالوفيات (392 -390 /7).

گرديده، و پس از مراجعت به ايران مورد احترام و تجليل واقع شده است.

در شب 18 ذى قعدة الحرام سال 1348 قمرى به سنّ قريب به هفتاد سال وفات يافته، در تخت فولاد مدفون شد، و بعداً جهت او تكيه اى عالى بنا كردند كه به نام او مشهور است، و جمعى كثير از علما و شعرا در اين تكيه مدفون مى باشند.

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

حوزه علميه قم مى باشند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

«ديوان» خود تخلص نير داشته است. وى آثار سودمندى به جاى گذاشت، از جمله: «الافاضات الرضوية»، در نشئات مختلفه، از بدو خلقت تا محشر؛ «البوارق اللامعة»، در خلافت اميرالمؤمنين (ع)؛ «التيمم»؛ «در مكنون»، مثنوى عرفانى؛ «سيف الشيعة»؛ «سيف المجاهدين»، در احكام جهاد و دفاع؛ «شرح منظومه فقهيه»؛ «ضياء النور»، مثنوى عرفانى عرفانى و اخلاقى؛ «عقائد الشيعة»؛ «اللؤلؤ المنثور»، در بعض خطب اميرالمؤمنين (ع)؛ «لآلى الكلام»، در فروع و احكام؛ «مخزن الاسرار»؛ «معدن الحكمة»؛ «منهج الحق»، در مسائل مختلفه بين الفريقين؛ «مهمات الاصول»، در اصول فقه؛ «نور الانوار»، در احوال حضرت قائم (عج).

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :اعيان الشيعه (167/8)، تاريخ بروجرد (352 -348 /2)، الذريعه (176/19 ،386/18 ،63/16 ،284/15 ،1241/9 ،73/5)، ريحانه (253/1)، لغت نامه (ذيل/ على اصغر بروجردى)، المآثر و الآثار (217)، مؤلفين كتب چاپى (482 -480 /4). معجم المؤلفين (38/7)، مكارم الآثار (922 -921 /3).

ترويج دين و نشر معارف اهل البيت از طريق منبر كه بسيار جالب و موثر در قلوب شنوندگان است.

2- درسهائى از توحيد كه دروسى است كه در مدرسه ولى عصر عجل اللَّه فرجه الشريف در بروجرد براى طلاب القاء شده است.

3- تعليقات بر كتاب صراط المستقيم كه مقدمه اى است بر تفسير قرآن تأليف آيت اللَّه سيد حسين بروجردى صاحب كتاب نخبه المقال كه در مصر چاپ شده و از طرف جامع الازهر ممنوع الانتشار شد ولى در تهران به وسيله آقاى صدرالسادات دزفولى جلد اول آن به طبع و نشر رسيد.

4- تعليقات بر كتاب ياد شده بر جلد اول و دوم و سوم كه در بيروت به طبع رسيد.

5- الخاتم لوصى الخاتم تحقيق و تفسير آيه الولايه كه در بيروت به طبع رسيده است.

6- تذييل و تخريج الطالب فى شرح المكاسب تأليف آيت اللَّه اردكانى كه در بيروت چاپ شده است.

7- تاريخ بروجرد از نظر جغرافيا و حكام و حوادث جلد اول در قم چاپ شد.

8- تاريخ بروجرد جلد دوم- دانشمندان از قرن چهارم تا چهاردهم كه در قم چاپ شده است.

9- تحقيق و تخريج كتاب شريف عبقات الانوار تأليف ميرحامد حسين هندى كه ده جلد آن در قم به طبع رسيده است.

آثار مخطوط كه در آستانه طبع مى باشد

1- جلد سوم تاريخ بروجرد دانشمندان و شاعران

2- تعليقات بر كتاب بحرانى كه جلد اول در بيروت در آستانه طبع است.

3- تنظيم و تخريج تقريرات مرحوم آيت اللَّه بروجردى در كفايه الاصول كه در قم آماده طبع است.

4- المنظومه الفارسيه فى تفسير القرآن الكريم فى بحر الهرج المسدس المحذوف .

5- المنظومه العربيه فى فقه اللمعه الدمشقيه

6- فهرس الاسماء و الالقاب والكنى

7- المواعظ و الخطب بالفارسيه چندين

جلد

8- كشكول

9- دائر المعارف باللغه العربيه در مجلدات بسيارى.

10- الاوائل بنهج جديد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

در تعظيم شعاير مذهبى و اقامه عزا در وفيات ائمه عليهم السلام و گرفتن جشن در مواليدشان بسيار ساعى و كوشامى باشد نصب پرچمهاى الوان در اعياد مذهبى و پرچمهاى سياه در ايام وفيات در خيابانهاى ارم و چهارمندان و ساير نقاط شهر قم از آثار ايشانست ادام الله توفيقاته.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

است.

6- تفسير الرسول كه از بهترين تأليفات معظم له است.

7- التفسير عند الشيعه كه حاوى بيوگرافى مفسرين شيعه است.

8- مسانيد الرسول كه احكام و اخلاق و علوم مستند از حضرت رسول صلى الله عليه وآله را جمع آورى نموده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

گفتى بگو اى مه دل ربا

على قائل لن ترانى بود

على عين سبع المثانى بود

على مفنى دار فانى بود

بهر جا كه حق را نشانى بود

دليلست و هادى تو گو رهنما

سرانجام فضلش نباشد پديد

بمعراج چون شد رسول مجيد

هزاران قطار اندر آن ره رسيد

پيمبر بهر سو نظر كرد ديد

بعير اشتر است و جرس چه دراى

حرم بود بت خانه ى اشقيا

زيمن قدومش شدى با صفا

قدم زد چه بر شانه ى مصطفى

بسائيد بر جاى دست خدا

فخذ ران عقب پاشنه رجل پاى

مرحوم آقا بزرگ بنى هاشمى در حدود 1380 قمرى وفات نموده و جنازه اش حمل بمشهد و در جوار سلطان سرير ارتضا حضرت على بن موسى الرضا عليه آلاف التحيه والثناء مدفون گرديده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

/3).

زندگينامه :ايضاح المكنون (487/2)، تاريخ ادبيات در ايران (1022 -1019 /2)، تاريخ گزيده (669)، تاريخ نظم و نثر (121)، تذكرةالشعراء (214)، جستجو در تصوف (283 -277)، دايرةالمعارف فارسى (475/1)،، الذريعه (187/21)، فيه مافيه (12)، لغت نامه (ذيل/بهاءالدين ولد)، معجم المؤلفين (233/9)، مؤلفين كتب چاپى (735/5)، مناقب العارفين (55 -7)، نفحات الانس (460 -459)، هديةالعارفين (110/2).

به شمار مى روند كه ساليان دراز است از زادگاه خود هجرت و در دارالعلم قم رحل اقامت افكنده و از محاضر آيات عظام آقاى بروجردى و آيت اللَّه شريعتمدارى و آيت اللَّه گلپايگانى و غيرهم استفاده نموده و تا هم اكنون از شركاء درس آيتين علمين مذكورين مى باشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

بزرگان اصفهان (جلد اول)

مغولى- ازدواج كرد و به همراه او رهسپار روم گرديد. بعد از مرگ ارغون خان (690 -683 ق)، گيخاتو پادشاه شد و لذا به ايران آمد و با اجازه همسرش حكومت كرمان را در دست گرفت تا بدين وسيله انتقام مادرش را از برادرش سيورغتمش بگيرد. پس از ورود به كرمان، برادر را به زندان افكند اما پس از چندى همسرش كرد و چين و دخترش شاه عالم او را نجات دادند.

سيورغتمش به عنوان عرض حال به دربار گيخاتو رفت ولى پادشاه خاتون مأمورانى در طلب وى فرستاد و او را به كرمان آوردند و سپس به فرمان پادشاه خاتون به قتل رسيد (692 ق). دو سال بعد گيخاتو درگذشت و بايدو، داماد سيورغتمش و همسر شاه عالم جانشين او شد. كردوچين براى گرفتن انتقام همسرش، حكومت كرمان را از دامادش گرفت و بدانسو رهسپار شد. پادشاه خاتون با بزرگان شهر مشورت كرد. برخى نظر دادند كه وى و همراهانش راه خراسان پيش گرفته و به غازان خان پناه آورند ولى برخى ديگر او را به ماندن در كرمان و تحصن در قلعه توصيه كردند. چند روز بعد لشكر كردوچين به حومه ى كرمان رسيد. چند روزى به جنگ و جدال گذشت ولى اكثر امرا و بزرگان به نزد كردوچين رفتند. كردوچين به شهر وارد شد. به دستور او پادشاه خاتون را با اهانت و خوارى از قلعه فرود آوردند. و زندانى كردند و اموال وى و امرا و اعيانى كه دستگير شده بودند به غارت رفت. پس به اشاره كردوچين پادشاه خاتون را به قتل رساندند. او را در دهى به نام مسكين، در نزديك

كرمان دفن كردند. پس از آنكه سلطان مظفرالدين محمدشاه به حكومت كرمان رسيد دستور داد تا جنازه او را با تشريفات تمام به شهر آوردند و عزادارى رسمى برپا شد و در مدرسه مادرش تركان خاتون دفن كردند.

پادشاه خاتون به علما و ادبا توجه خاص داشت. به نوشته تاريخ كرمان «در زمان سلطنت او به كرمان، علما و فضلا را رعايت و احترام مى فرمود و غالب اوقات در مجلس او صحبت علمى داشته مى شد.» وى خط نسخ را به زيبايى تمام مى نوشت و شعر را نيز نيكو مى گفت. وى قرآن ها و كتابهاى متعددى به خط خودش نوشت كه پس از خودش در كرمان و ديگر ولايات موجود بوده و به گفته ناصرالدين منشى «بر فضل و هنرورى و وفور كمال و دانشورى او دليلى واضح است.»

در مدت كوتاه سلطنتش به عدل و داد رفتار كرد و مدارس و عمارات متعددى بنا كرد و اوقافى براى آنها منظور نمود. از اشعار اوست:

من آن زنم كه همه كار من نكوكارى است

به زير مقنعه من بسى كله دارى است

درون پرده عصمت كه تكيه گاه من است

مسافران صبا را گذر به دشوارى است

نه هر زنى به دو گز مقنعه است كدبانو

نه هر سرى به كلاهى سزاى سردارى است

به هر كه مقنعه اى بخشم از سرم گويد

همه جاى مقنعه تاج هزار دينارى است

من آن شهم ز نژاد شهان الغ سلطان

ز ما برند اگر در جهان جهان دارى است

جمال طلعت خود را دريغ مى دارم

زآفتاب كه آن شهر كو؟؟؟؟؟ است

هميشه باد سر زن به زير مقنعه اى

كه تار و پود وى از عصمت و نكوكارى است

از رباعيات اوست:

سيبى كه ز دست تو نهانى رسدم

زو بوى حيات جاودانى

رسدم

چون نار دلم بخندد از شادى آن

كز دست و كف تو دوستگانى رسدم

بر لعل كه ديد هرگز از مشك رقم

يا غاليه بر نوش كجا كردستم

جانا اثر خال سيه بر لب تو

تاريكى و آب زندگانى است بهم[1]

(وف 694 ق)، خطاط و شاعر، متخلص به لاله خاتون. ملقب به صفوةالدين. از مغولان ساكن كرمان بود. پدرش حاكم كرمان و مادرش تركان خاتون بود. پس از مرگ پدر، پادشاه خاتون به خواست مادر خود با اباقاخان ازدواج كرد و پانزده سال با وى زندگانى كرد. پس از مرگ همسرش، بنابه رسم مغولى، با پسر اباقاخان، گيخاتو، ازدواج كرد و رهسپار روم شد. بعد از مرگ ارغون خان، گيخاتو پادشاه شد و پادشاه خاتون نيز به ايران آمد و با اجازه ى همسرش، پادشاهى كرمان را به دست گرفت. در زمان حكومت، به قصد انتقام مادرش، فرمان قتل برادر خود، سيورغتمش، را صادر كرد، ولى دو سال بعد كه همسرش، گيخاتو، درگذشت و داماد سيورغتمش، جانشين او شد، كردوچين، همسر برادرش، حكومت كرمان را به دست گرفت و پس از جنگ وارد كرمان شد و پادشاه خاتون را با خوارى زندانى كرد و سپس به قتل رسانيد. جسد وى را در مدرسه ى مادرش تركان خاتون دفن كردند. او خط نسخ را به زيبايى تمام مى نوشت و شعر را نيز نيكو مى گفت. از آثار وى قرآن ها و كتابهاى متعددى است با خط زيبا كه پس از خودش در كرمان و ديگر ولايات موجود بود؛ مدارس و عمارات متعددى نيز بنا كرد و اوقافى براى آنها منظور كرد.[2]

برگرفته از كتاب :مشاهير زنان ايراني و پارسي گوي

منابع زندگينامه :[1] منابع: آتشكده آذر، 359؛

«پرده نشينان سخنگوى»، آريانا، سال دهم، شماره اول، 52 -50؛ از رابعه تا پروين، 66 -61؛ پشت پرده هاى حرمسرا، 192 -191؛ تاريخ ادبيات ايران، 658 / 3؛ تاريخ تذكره هاى فارسى، 610 / 1؛ تاريخ كرمان، تاريخ گزيده، 534 -533؛ تذكرةالخواتين، 60؛ تذكره كاظم، 582؛ جواهرالعجايب، 289 ،122 -121؛ حديقةالشعراء، 2190 / 3؛ حديقه عشرت، 12 -11؛ خيرات حسان، 47 / 3 ،69 / 1؛ الذريعه، 938 ،613 / 9؛ رياحين الشريعه، 46 / 5؛ رياض الجنه، روضه پنجم، قسم دوم، 908؛ رياض العارفين، 217 -216؛ زنان سخنور، 65 -57؛ زن در ايران عصر مغول، 10؛ سمط العلى للحضرة العليا، 79 -70؛ ستارگان كرمان، 319؛ صبح گلشن، 352 ،147، صحف ابراهيم، حرف، عرفات العاشقين. لغت نامه دهخدا، الافكار، 613 -612، نقل مجلس. ك 43 -42.

[2] از رابعه تا پروين (66 -61)، تاريخ ادبيات در ايران (658/ 3)، تاريخ تذكره هاى فارسى (610/ 1)، تاريخ گزيده (534 -533)، تذكره ى شاعران كرمان (426 -424)، جواهر العجايب (122 -121)، حبيب السير (271 -270/ 3)، حديقة الشعراء (2191 -2190/ 3)، خيرات حسان (48 -47/ 3 ،69/ 1)، الذريعه (938/ 9)، رباعى و رباعى سرايان (200 -164)، رياحين الشريعه (46/ 5)، زنان سخنور (65 -57/ 1)، ستارگان كرمان (321 -319)، صبح گلشن (147)، كارنامه ى زنان (46 -44)، لغت نامه (ذيل/ پادشاه خاتون)، مجمع الفصحا (73/ 1)، مخزن الغرائب (810 -809/ 4 ،78/ 2)، مشاهير زنان (43 -41)، نشتر عشق (497/ 2).

علوم دينى پرداخته و مقدمات و ادبيات و تفسير و اخلاق را در مدت هشت سال در حوزه طبس نزد اساتيد آنجا مانند حاج شيخ محمد ابراهيم مجتهد نجفى و حاج شيخ محمدعلى امينيان مدرس و حاج شيخ غلامرضا نمائى و ديگران خوانده و بعدا به مشهد مقدس رضوى هجرت نموده و مدت هفت سال توقف و سطوح عالى را (رسائل و مكاسب و كفايه) و نيز مقدارى از تفسير و فلسفه و معقول و اخلاق را در خدمت حاج شيخ هاشم قزوينى و حاج شيخ كاظم دامغانى و حاج ميرزا جواد آقاى تهرانى و حاج شيخ مجتبى قزوينى و سايرين تحصيل نموده و نيز مقدارى از درس خارج آيت اللَّه ميلانى استفاده كرده سپس عزيمت به قم و از محضر آيت اللَّه بروجردى و آيت اللَّه خمينى و سايرين بهره مند گرديده و پس از آن مهاجرت به نجف اشرف و حدود بيست سال در آن بلده طيبه اقامت و پس از مطالعه در دروس آيات عظام و مدرسين كرام آن سامان فقه و اصول آيت اللَّه العظمى خوئى مدظله العالى را اختيار و پس از شركت در يكدوره اصول معظم له ديگر فقط به درس فقه معظم له حاضر و خود به تدريس سطوح اشتغال و در آن سامان به مصاهرت و دامادى مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ حسنعلى طوبائى شيرازى، موفق و در سال 1359 شمسى عزيمت به ايران نموده و مدتى در قم اقامت و براى صله ارحام و ديدن بستگان سببى خود به شيراز آمده و با اصرار آنان و دوستان ديگر عزم رحيل مبدل به اقامت و توطن در شيراز شده و پس از استحضار علماء

بزرگوار شيراز مخصوص مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ بهاءالدين محلاتى و فرزند برومند و فاضلش حاج شيخ مجدالدين محلاتى ابراز خرسندى كرده و محل نمازش مسجد مولا را واگذار و به اقامه جماعت در آنجا در شبها و تدريس فقه و اصول و غيره پرداخته و در ظهرها در مسجد ساجدين دروازه كازرون امامت نموده و مسئوليت و اداره تدريس دو حوزه علميه شيراز را به عهده گرفته و آنها از اين قرار است:

1- حوزه علميه امام رضا عليه السلام مدرسه مقيميه و مسجد مشيرالملك و مكتب مقدس حضرت زهرا عليهاالسلام به تدريس سطوح عالى اشتغال دارند.

2- حوزه علميه امام سجاد عليه السلام و مدرسه آقا قاسم مشغول مى باشند.

مرحوم والدش حاج ميرزا عباسعلى نيز از روحانيون خدمتگزار طبس و مورد وثوق و اعتماد و اطمينان مردم آن سامان بوده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

علوم اسلامى دانشگاه اصفهان فعاليت فرهنگى ر انيز شروع و در ادوار دوم و سوم مجلس شوراى اسلامى ايران بنمايندگى از منطقه برخوار و ميمه انتخاب و با عضويت در هيئت مديره مركزى ائمه جمعه اصفهان و نمايندگى در بنياد 15 خرداد در سال 1381 ه. ش بعلت عارضه قلبى در سن 58 سالگى دار فانى را وداع و بديار باقى شتافته اند روان ايشان شاد باد.

برگرفته از كتاب :فرهنگ تاريخ گز و برخوار

مي افتاد . در همان باغي كه اجاره مي كردند ، كنار جوي آب ، چاهي درست كرد و به تقليد از قناتها ي يزد ،با درست كرد ن چند پشته ، آب را به بالا مي كشاند و به قول مقني ها ،آ ب آفتابي شد . در آنجا باغ و خياباني درست كرده بود و به جاي درخت ،عدس كاشت و با قوطي كبريت شروع به خشت زدن كرد و با همين خشت ها استخري درست كرد .به قدري اين عمل مورد توجه قرار گرفت كه مردم براي تماشاي آن مي آمدند . اواخر تابستان هم كه ما باغ را ترك مي كردند ، صاحب باغ اطراف مزرعه اي را كه اومي ساخت ،خاركريز كرد تا آب آن را از بين ببرد . خلاصه طوري بود كه علاوه بر بچه ها ،بزرگتر ها هم از اين كار او خوششان مي آمد .

تحصيلات رسمي و حرفه اي : محمد كريم پيرنيا دوران دبستان را درمدرسه اسلام و بعد از تاسيس مدرسه دولتي به دليل با لا بودن كيفيت اين گونه مدارس نسبت به مدرسه هاي قديمي ، «در مدرسه نمره دو »ادامه تحصيل داد . دوران تحصيل را در «دبيرستان ايرانشهر » يزد كه فقط دوره علمي داشت گذراندم . بعد از طي دوره علمي دريزد براي ادامه تحصيل به تهران آمد .در كنكور اولين دوره «دانشكده هنرها زيبا » به دليل علاقه اي كه به هنر معماري كشور خود داشت شركت كرد و قبول شد .

خاطرات و وقايع تحصيل : تمام دوستان محمد كريم پير نيا كه در دانشگاه با وي بودند بعد

ها جزو هنرمندان ممتاز نه تنها ايران ، بلكه در جهان بودند .محل دانشكده آن موقع در «مدرسه هروي » (علوم قديمه ) و مدرسه سپهسالار بود . اين دو مدرسه را با تغييراتي كه در آنها انجام شده بود ، به دانشكده هنر هاي زيبا تبديل كرده بودند . دانشكده هنرهاي زيبا در آن سالها فقط سه رشته معماري ، نقاشي ،مجسمه سازي داشت و براي شركت در دوره معماري ، ديپلم كامل متوسطه لازم بود اما براي رشته نقاشي و مجسمه سازي سيكل اول متوسطه كافي بود .مجسمه سازي به دليل اينكه داوطلب زيادي نداشت ، به تدريج تعطيل شد . باوقوع مسائل شهريور 20 دانشكده به زير زمين دانشكده فني منتقل وبعد ها به ساختمان فعلي انتقال داده شد كه البته سا ختمان آن هنوز تكميل نشده وبه شكل فعلي كه وجود دارد ، نبود . شخصي بودبه اسم استاد مندلي كه چون با سواد بود به او مندلي مي گفتند . ايشان اهل ميبد بود . ملا مندلي اطلاعات عجيب و غريبي درسينه اش داشت . بعد ازاينكه از مدرسه بر مي گشتنددور ايشان جمع مي شدندو اوبه قول خودش «نكير » مي كرد ، يعني با سر انگشت يا چوب خطهايي روي زمين مي كشيد و توضيحاتي خاصه در مورد «هنجار »مي داد . هنجار واقعا مثل يك كامپيوتر كارهاي عجيب و غريبي مي كرد .به هر حال از ملا مندلي كسب اطلاعات مي كردو گاهي هم مي شد كه پاسباني مي آمد و جمع آنهارابه هم مي زد و ازملامندلي مي خواست كه ديگر معركه نگيرد ولي هيچ كس

اجازه نمي داد و درمكاني ديگر جمع شان را تشكيل مي دادند و از وجود ملامندلي استفاده مي كردند . وي وقتي كه همين موضوع هنجارو كاربرد آن را براي مرحوم دكتر محسن هشترودي گفت ايشان خيلي تعجب كرد و مي دانيد كه ايشان هم به رياضيات غربي و هم رياضيات شرقي مسلط بود . دكتر هشترودي مي گفت كه چنين چيزي رانه در رياضيات غرب و نه درشرق نديده است ،و اين رامختص معماران قديمي ايران مي دانست كه سينه به سينه نقل شده است .ايشان علاقمند بود كه براي به جاماندن هنجار ،به طور مشترك كاري انجام دهند ولي متاسفانه به علت فوت ايشان اين كار ميسر نشد . بعد از اين باز هم به دنبال كسي بود كه اينكار را پي گيري كند تا دكتر پيرنيا ي رياضي دان ، براي اين كار اعلام آمادگي كرد ولي متاسفانه ايشان هم مرحوم شد .

هم دوره اي ها و همكاران : از همدوره ايهاي محمد كريم پيرنيا مي توان به مهندس زهره بزرگمهر و مهندس معماريان كه زحمت چاپ بعضي از كتابهاي او را كشيده بودند اشاره كرد .

وقايع ميانسالي : محمد كريم پيرنيا از اين دوران چنين ياد مي كند: بعد از بازنشسته شدن تجربيات و تحقيقات چندين ساله ام را خواستم روي كاغذ بياورم ، ولي متاسفانه به علت لرزش دست و بعد هم از كار افتادن آن ، ميسر نشد .اما تعدادي زيادي از نوارهاي صحبتهاي بنده در دانشگاههاي تهران ، شهيد بهشتي و فارابي و «ميراث فرهنگي » موجود است كه دوستان زحمت پياده كردن آنها را كشيده اند .

زمان

و علت فوت : محمد كريم پيرنيا درسال 1376 دارفاني را وداع گفت .

مشاغل و سمتهاي مورد تصدي : محمد كريم پيرنيا مدتها معاونت «حفاظت آثر باستاني »را به عهده داشتم و كار ترميم و تعمير آثارباستاني بود .

جوائز و نشانها : گرفتن سه مدال كه در طول دانشگاه به دليل نوشتن سه رساله گرفته بود . --------------------------------------------------------------------------------

آثار :

1 آشنايي با معماري اسلامي ايران « ساختمان درون شهري و برون شهري»

ويژگي اثر : اين اثر در 1371 انتشارات دانشگاه علم وصنعت ايران به چاپ رسيده است اين كتاب شامل ده بخش و پنج پيوست است همراه با واژه نامه و فهرست منابع . كه اين مجموعه اي از سخنرانيها، مقالات و مواد درسي استاد است كه توسط غلامحسين معماريان جمع آوري و تنظيم وتدوين شده است .

2 اثر

ويژگي اثر : اين فصلنامه علمي ، فني ، هنري سازمان ميراث فرهنگي كشور شماره 2- زمستان 1370 به چاپ رسيده است . اين فصلنامه بيستمين شماره است و استاد مطالب خود را به تقريرات استاد كريم پيرنيا درزمينه معماري سنتي و هنر هاي وابسته اختصاص داده است . مطالب اين كتاب كه در خقيقت سلسله درسهاي استاد در طول ساليان متمادي براي دانشجويان واهل فن بوده، تحت عنوان «گنبد هاي ايران » جمع آوري شده است . در يك بخش به چگونگي ساخت گنبد ها و در بخش ديگر به طرح خصوصيات هندسي وفني گنبد ها اشاره شده است .

3 اثر

ويژگي اثر : درفصلنامه علمي ، هنري سازمان ميراث فرهنگي كشور پائيز1373به چاپ رسيده است . بيست و چهارمين شماره اثر . سومين

دفتر از تقريرات استاد پيرنيا درزمينه معماري است كه توسط زهره بزرگمهر تنظيم و تدوين شده است . مطالب اين مجموعه «چفدها و طاقها » بخشي ديگراز مبحث «ساخت وسازه »و روش عملي كاربست آن در معماري ايراني است .

4 ارمغانهاي ايران به جهان معماري «جناغ وكليل »

ويژگي اثر : اين اثر در مجله هنر ومردم به شماره 142 در سال دوازدهم 1353 به چاپ رسيده است كه اين مقاله تحت عنوان شرح تاثيرات معماران ايراني است در كار معماران خارجي .

5 ارمغانهاي ايران به جهان معماري گنبد

ويژگي اثر : اين اثرد ر مقاله هنر ومردم به شمارهاي 136و137 در سال 12به چاپ رسيده است . دراين مقاله به شيوه هاي كار معماران ايراني درساخت گنبد و كاربردو ويژگيهاي بناهاي گنبدي پرداخته و در ادامه تاثيرات اين گونه معماري را درروند كار معماران خارجي مورد بررسي قرار مي دهد .

6 ارمغانهاي معماري ايرا ن به جهان معماري «پادياو»

ويژگي اثر : اين اثر در هنر و مردم در سال 12 و شماره 1353،139به چاپ رسيده است كه در رابطه با مكاني براي شست وشوي و طهارت بود كه به آن پادياو مي گفتند و طشت آب كه در آن شست شوي انجام مي شد پادياب دان مي ناميدند .

7 بادگير و خيشخان

ويژگي اثر : اين در مجله هنر و معماري به شماره 10 و 11 به چاپ رسيده است . اين مقاله ،به بررسي جنبه هاي تاريخي و نيز كيفيت فني بادگير و نقش آن در زندگي مردم نواحي مختلف ايران مي پردازد .

8 بازار ايران

ويژگي اثر : اين اثر در

باستان شناسي و هنرايران به شماره 3 درسال1348 به چاپ رسيده است كه در باره خصوصيات نيكو و پسنديده پيشه وران و بازاريان و زندگي و كسب مسالمت آميز آنها در كنار هم و مشخصات معماري و ساختمان بازارهاي ايراني و بر شمردن ويژگيهاي منحصربه فرد هر دكان كه كالايي خاص را به فروش مي رساند ه است .

9 بناهاي تاريخي هر كشور درحكم شناسنامه هاي فرهنگي است

ويژگي اثر : در مجله هنر و معماري شماره 17 اين اثر استاد به چاپ رسيده است .در اين مقاله ،بناهاي تاريخي و معماري اصيل ايراني را از ديدگاه هويت فرهنگي مورد بررسي قرار داده است .وي ضمن بر شمردن برخي از خصوصيات معماري ايراني و تناسب آن با شرايط اجتماعي ، اقليمي و فرهنگي مردم ، آثار مثبت اين قرابت را در تاريخ معروفي چون مساجد ، كاخها ، آتشكده ها ،مزارها و .... اشاره شده و دروصف هركدام از آنها به تفضيل سخن رانده شده است .

10 بيماري بو لو ار

ويژگي اثر : اين مقاله در مجله هنر ومردم در سال ششم به شماره 69 به چاپ رسيده است كه دريك كلام شكوائيه نويسنده از تخريب بناهاي سنتي و زيبا كه هر كدام انبوهي از خاطرات تلخ وشيرين را با خود دارند و رشد بي رويه بلوارها و خيابانها و آسمان خراشها است كه با ويراني و نابودي بناهاي كهن ، ابزار وجود مي كنند .

11 تويزه _ قوس _دور

ويژگي اثر : اين اثر در هنر ومعماري درشماره 8 و در سال 1349 به چاپ رسيده است. مطالب آن تحت عنوان بررسي نقاط

ضعف و قوت سبكهاي قديم پارتي و پارسي و سبكهاي جديد خراساني و رازي و آذري و اصفهاني كه با ذكر دليل در رابطه با هر كدام بررسي هاي انجام داده است

12 خيز و اندام گنبد هاي ايراني

ويژگي اثر : در مجله هنر و معماري شماره 10و 11 به چاپ رسيده است . در اين مقاله به بررسي ويژگيهاي گنبد و خصوصيات آن و نيز انواع مختلف گنبد درسير تاريخي زندگي مردم ايران پرداخته شده است و در جاي جاي مقاله مثالهاي ازگنبد هاي معروف ايراني چون گنبد : حرم مطهر امام رضا (ع) ، آرامگاه سلطان محمد خدابنده در سلطانيه ، مقبره شاه نعمت الله ولي در ماهان كرمان ، جامع قزويني و. ..... همراه با تصاويري از اين مكانها آورده شده است .

13 در درگاه و كتيبه آستانه حضرت عبدالعظيم (ع)

ويژگي اثر : در باستان شناسي و هنر ايران در شماره دوم و در سال 1348 بهار به چاپ رسيده است . كه دررابطه با تاريخ و قدمت اين بناي معماري است

14 درو پنجره درمعماري ايران

ويژگي اثر : اين مقاله در بهار 1348 و شماره 2 و در مجله باستان شناسي و هنر ايران تحت عنوان چگونگي استفاده معماران از در و پنجره در معماري بنا ها اشاره رفته است .

15 راه و رباط

ويژگي اثر : اين اثر وي درانتشارات امين ، تابستان 1370 به چاپ رسيده است. راه و رباط در دوبخش يكي راه و بناهاي وابسته به آن در دوره پيش از اسلام و در بخش دوم راه ورباط هاي دوره هاي اسلامي مورد بررسي قرار گرفته

است .

16 سبك آذري

ويژگي اثر : اين اثردرفرهنگ ومعماري ايران درسال 1354 به شماره اول به چاپ رسيد ه است كه داراي خصوصيات و نشانه هايي است كه نگارنده مقاله ، به شكلي مبسوط به آنها پرداخته و با در نظر گرفتن تمامي جووانب ، به شرح آن مبادرت كرده است .

17 شيوه هاي معماري ايراني

ويژگي اثر : موسسه نشر هنر اسلامي وابسته به معاونت امور فرهنگي اجتماعي و هنري بنياد مستضعفان و جانبازان ، در هشت بخش ، كه چاپ اول در زمستان 1369 است . اين كتاب د ررابطه به منطق و حكمت كارهايي كه در زمينه معماري در طول تاريخ انجام شده است و نيز تحولاتي كه درمدت سه يا چهارهزار سال ، اين پديده دستخوش آن بوده و همچنين نقاط اوج ، فوايد ، ايرادها و ...پرداخته شود .و بخشهاي هشت گانه آن عبارتند از : _ اصول معماري ايراني - شيوه هاي معماري ايراني - شيوه اصفهاني -شيوه هاي پارسي - شيوه هاي پارتي - شيوه هاي آذري - شيوه هاي خراساني _ شيوه هاي رازي

18 طاق گنبد

ويژگي اثر : اين مقاله كه در حقيقت ادامه اي بر مقاله« خيز و اندام گنبد هاي ايراني »استاد مي باشد ، به مساله طاق گنبد توجه كرده و اقسام مختلف طاقهاي ايراني را از لحاظ شكل و طرز اجرا بر مي شمارد .

19 طاق و چف

20 مردم وراي در معماري ايران

ويژگي اثر : در فرهنگ و زندگي به شماره 24 و در سال 1355 تحت عنوان خصوصيات مردم وراي درمعماري ايران كه نويسنده به جوانب آن اشاره

كرده است.

21 مروري بر كتاب (نظري اجمالي بر شهر نشيني و شهر سازي ايران )

ويژگي اثر : كه اين مقاله در مجله اثربه شماره 1 درسال 1358 به چاپ رسيده است . در اين مقاله استاد به چگونگي و ويژگيهاي معماري ايران د ر رابطه با خصوصيتهاي اجتماعي مردم مي پردازد .

22 مساجد

ويژگي اثر : اين مقاله در خصوص معرفي مسجد به عنوان يك مركز مهم مردمي و همچنين مشخصات مساجد اسلامي از بدو پيدايش و سيرتحولي آنها در طول زمان نگاشته شده است . دراين مقاله همچنين قسمتهاي مختلف يك مسجد بصورت تفكيكي مدرد بررسي قرار گرفته و در هر مورد مثالهايي پيرامون مساجد معروف اسلامي به ميان آورده شده است .

23 معماري مساجد ايران راهي به سوي ملكوت

ويژگي اثر : اين اثر در فصلنامه هنر و به شماره سوم درسال 1362 به چاپ رسيده است كه عنوان اين مقاله است سير مسجدسازي در ايران و ويژگيهاي معماري هر مسجد در ادوار مختلف و جمع بندي خصوصيات تمامي مساجد ، مطلبي است كه نويسنده در اين مقاله بازباني روان و سليس و ديدي مو شكافانه و دقيق و تحليل به آن پرداخته است .

24 هندسه در معماري ايران

ويژگي اثر : اين كتاب در اسفند ماه سال 1360 در نشريه سازمان ملي حفاظت آثار باستاني ايران به چاپ رسيده است .

قمرى در شهر كازرون ديده به دنيا گشوده و در بيت علم و تقوا پرورش يافته و مقدمات و سطوح را از مرحوم والد و عموى بزرگوارش حاج سيد محمدرضا شريعتمدار آموخته و در سال 1335 شمسى مشرف به نجف اشرف شده و از ابحاث و دراسات سطوح و خارج آيات عظام چون ميرزا حسن يزدى و استاد حاج شيخ محمدتقى جعفرى و علامه حاج ميرزا باقر زنجانى و آيت اللَّه حاج ميرزا عبدالهادى شيرازى و آيت اللَّه حاج سيد محسن حكيم و آيت اللَّه حاج سيد ابوالقاسم خوئى مدظله استفاده نموده و پس از آن براى تبليغ اسلام و ترويج احكام به زادگاه خود كازرون مراجعت و به اقامه جماعت و وظائف روحى و دينى و اجتماعى پرداخته و خدمات شايانى نموده تا سال 1348 شمسى شش سال پس از انقلاب پانزده خرداد چهل و دو به شيراز مهاجرت نموده و بنابر اصرار و استقبال گرم عده كثيرى از مردم شيراز رحل اقامت افكنده و در مسجد نو برابر مشهد و مزار حضرت احمد بن موسى (شاه چراغ) عليهماالسلام به اقامه جماعت و تبليغ احكام و ترويج دين اشتغال يافته و مورد استقبال پرشور و هيجان مردم شيراز قرار گرفته كه محسود برخى از همگنان و ابناء نوع شده تا در سال 1405 قمرى برابر 1363 شمسى روى جهاتى از رفتن به مسجد نو خوددارى و در منزل شخصى به وظائف روحى خود تداوم داده و تا حال تحرير اين كتاب موفق به تدريس فقه و اصول مى باشند.

آثار و تأليفات ايشان

1- كتاب آئينه سياه، برداشتى از سوره مباركه لقمان.

2- على عليه السلام، از ديدگاه دگران- مخطوط.

3- تجديد و

نوسازى مسجد جامع كازرون.

4- تأسيس كتابخانه ولى عصر عجل اللَّه فرجه متصل به مسجد.

5- احداث لوله كشى قسمتى از شهر قبل از اقدام شهردارى كازرون به لوله كشى تمام شهرستان كازرون.

6- خريد دويست هزار متر مربع زمين در قسمت شرقى كازرون به نام باغ فردوس جهت دفن مؤمنين.

7- سنگ فرش و تعمير مسجد نو شيراز.

8- تأسيس بنياد (مهدى) و صندوق قرض الحسنه.

9- تأسيس بيت المهدى و مدرسه علميه امام مهدى (ع).

نگارنده گويد: آقاى پيشوا منتسب به علامه بحرالعلوم است كه ترجمه اش زيب و زينت كتب تراجم مانند اعيان الشيعه و روضات الجنات و معارف الرجال و فوائد الرضويه و ريحانه الادب و ده ها كتاب رجالى و تراجم ديگر مى باشد. و او شاگرد علامه وحيد بهبهانى بوده و بارها به شرف و فيض ملاقات و زيارت مولايمان حضرت بقيه اللَّه اعظم امام زمان عجل اللَّه فرجه الشريف رسيده كه اين نويسنده روسياه همواره گفته و مى گويم:

به اميد ديدن او همه عمر زنده باشم

چه نباشد اين سعادت نه من و نه زندگانى

حاج ميرزا حسين نورى در جنه النعيم و نجم الثاقب خود حكايات تشرف آن بزرگوار را ذكر فرموده است. علامه بحرالعلوم قدس اللَّه سره كه بعد از استادش وحيد بهبهانى رياست عامه و مرجعيت تامه داشت در نجف از دنيا رفته و در نزديك مقبره شيخ طوسى در مقبره شخصى دفن شده است طاب اللَّه ثراه و قبرش از مزارات خاصه نجف است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

سال 1341 قمرى به قم مهاجرت نمود و پس از خواندن دروس جديد و مقدمات، ادبيات را از مرحوم حجةالاسلام حاج شيخ محمد على اديب تهرانى و سطوح را از مرحوم آيت اللَّه محقق داماد و حجةالاسلام آقا سيد رضاى سيد صفى و بعضى از آيات ديگر آموخته و در درس خارج مرحومين آيتين حجت و خونسارى شركت و پس از آن بالغ بر پانزده سال از محضر و دراسات فقهى و اصولى مرحوم آيت اللَّه العظمى بروجردى استفاده كامل و ضمناً تدريس متون فقه و اصول را نموده تا سال 1380 قمرى كه بنابر دعوت جمعى از مردم متدين خيابان سلسبيل تهران به تهران عزيمت و تاكنون در خيابان (بوستان سعدى) سكونت و در (مسجد الصادق) به اقامه جماعت و ترويج دين و تبليغ احكام و مواعظ حسنه و غيره اشتغال دارد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

حجت و آيت الله خونسارى و ديگران حاضر شده و در غالب دروس با اين نگارنده شركت داشته و از بدو ورود مرحوم آيت الله العظمى بروجردى تا آخر عمر آن مرحوم حاضر ابحاث فقه و اصول آن جناب شده و پس از وى از دروس آيات و زعماء ديگر حوزه مخصوص آيت الله العظمى نجفى مرعشى كه نهايت توجه و عنايت را به ايشان داشته و دارند استفاده هاى كافى و سرشار نموده و در مسجد امام و محله خود كوچه معروف به حاج نوفل به ترويج دين و تبليغ احكام و تفسير قرآن و هم تدريس فقه و اصول اشتغال دارند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

من.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

مى آمد كمتر كسى را از تلامذه سيد استادمان به رتبه فضل و تهذيب و كمالات معنوى وى يافتم جناب حاج ميرزا عبدالكريم حق شناس طهرانى كه از علماء آن سامانست و در مسجد امين الدوله تهران امامت مى نمايد در ميان حوزه ايشان را انتخاب و به وضع زندگيش رسيدگى مى كرد و از تحقيقاتش استفاده مى نمود.

در اوائل ماه شعبان سال 1365 ق وى را به قصد زيارت حضرت رضا عليه السلام به تهران برده ولى متاسفانه در آنجا ناگهانى بدرود حيات گفته در سنين كمتر از چهل سال و دوستان خود را به مرگ خود داغدار نمود جنازه او را با تجليل به شهر رى برده و در جوار مرقد محمد بن بابويه شيخ صدوق دفن نمودند رحمه الله عليه.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

آيت الله خونسارى و آيت الله فيض استفاده نموده و هم از محضر آيت الله العظمى بروجردى كامياب و بهره مند گرديده و معقول را هم از خدمت آقاى حاج شيخ مهدى مازندرانى و مرحوم آقاميرزا مهدى آشتيانى فراگرفته و اينك به تدريس و تاليف اشتغال دارد.

آثار قلمى ايشان از اين قرار است:

1- رساله در رضاع

2- حاشيه بر كفايه

3- شرح منظومه راجع به مباحثات معقول.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

موصوف به ورع و پاكى و مبرا از رذائل اخلاقى و داراى ولايت كامل و از مخلصين مخصوص خاندان رسالت و جداً خالص در محبت اهل بيت عصمت عليهم السلام است منبرى مفيد و آموزنده دارد و از مرز قرآن و احاديث عترت (دو ثقل بزرگ و دو امانت پيامبر (ص) تجاوز نمى كند.

نيست در لوح دلش جز الف قامت دوست

چه كند حرف ديگر ياد نداد استادش

در مصائب اهل بيت نبوت سلام اللَّه عليهم اجمعين خود مى گريد و ديگران را نيز مى گرياند. سيمائى ملكوتى و بياناتى لاهوتى دارد.

در مبارزه بر عليه طاغوت و عوامل آن تا حد قدرت و توانائى خود با كسالت مزاجش كوتاهى را روا نداشته و مسجدش يكى از سنگرهاى مبارزه بوده و هست و نويسنده هم كه در ماه صفر 1399 ق بهمن ماه 1357 شمسى ده شبى را در آنجا برنامه تبليغى داشته شاهد عينى مبارزات تربيت يافتگان ايشان بودم.

از باقيات الصالحات ايشان فرزندان صالح و شايسته اى به نام آقا شيخ باقر و آقا شيخ كاظم كه اكنون در قم به تحصيل علم و كمال اشتغال دارند.

آقاى تحريرى از شيفتگان و دلباختگان سالار شهيدان محبوب سالكان راه حق و معشوق عاشقان جمال مطلق حضرت ابى عبداللَّه الحسين عليه الصلوة والسلام است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

سند و لاهور و كويته ط و زنگبار و غيره مسافرت و منبرهاى پرشورى رفته است.

مرحوم رشيد ترابى بيشتر اساس و برنامه منبرش گفتن مطاعن غاصبين و ظالمين اهل بيت و خاندان مظلوم پيغمبر عليهم السلام و فضائل آن برگزيدگان عالم بود و مردم پاكستان و هندوستان و غيره توجه و علاقه تامى به منبر و سخنان او داشتند و در هر كجا منبر مى رفت جاى بر مردم تنگ مى شد و ده ها هزار نفر براى استماع بيانات او شركت و ابراز احساسات و تظاهرات به رسم و عادت خود مى نمودند.

وى به زبان فارسى و عربى و اردو انگليسى و غيره وارد و صحبت مى كرد و همه طبقات را مستفيض مى نمود.

نگارنده ده شب اول محرم را قبل از منبر وى در حسينيه انجمن ايرانيان در سال 1389 ق منبر رفتم و نسبت به حقير محبت و علاقه داشت.

فرزندان متعددى داشت كه در ميان آنان جناب مستطاب حجةالاسلام و فاضل علام آقاى حاج ميرزا عقيل ترابى از افاضل معاصر است.

وى چندين سال در عصر مرحوم آيت اللَّه العظمى بروجردى در قم اشتغال به تحصيل داشت و در اواخر عمر آن مرحوم مسافرت به نجف و چند سالى از محضر مرحوم آيت اللَّه العظمى حكيم و آيت اللَّه العظمى خوئى و ديگران استفاده نموده و بعد به امر مرحوم آيت اللَّه حكيم به لندن عزيمت و براى رهبرى شيعه هندى انگلستان در آنجا اقامت و به خدمات دينى و تبليغ دين اسلام و ترويج احكام اشتغال يافته و تا حال تحرير نيز در آنجا به انجام وظائف موفق مى باشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

از شاگردان مجدد شيرازى در سامرا و ملازمين علامه آقا شيخ اسماعيل كاشمرى بوده و مضافاً بر تبحر در فقه و اصول يد طولائى در علم طب داشته است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

و مرحوم آيت اللَّه حجت در سال 1335 قمرى بنا بر تقاضاى اهالى كوى اهراب به آن محل منتقل و در مسجد معروف ملا محسن به اقامه نماز جماعت و ارشاد وعظ پرداخته و در سال 1316 و 1317 شمسى به ترجمه و تفسير قرآن با تشريك مساعى مرحوم حاج ميرزا على خيابانى موفق و در كتابفروشى اقبال چاپ و منتشر گرديده و در آن موقع از طرف يكى از اساتيد شايسته دانشگاه تهران به لقب تفسيرى مشهور و معروف شدند.

فقيد سعيد مدت 30 سال به تهذيب اخلاق و تقويت روحى انسان ها پرداخت و عده اى از فضلاء و اخيار از بيانات و دروس آموزنده و سازنده او استفاده نموده و به مراتب عاليه رسيده اند كه از آنهاست استاد محمد تقى جعفرى تبريزى دانشمند محترم و نويسنده ارجمند معاصر كه درباره ايشان چنين مى گويد.

(يكى از موفقيت آميزترين دورانهاى زندگى اينجانب دورانى بود كه در تبريز موفق به حضور در جلسات وعظ و ارشاد فقيد سعيد گذشته توصيف حالات ربانى مرحوم حجت الاسلام والمسلمين عالم ربانى آقاى حاج شيخ حسن تفسيرى قدس اللَّه سره و نورانيتى در هنگام ارشاد چهره او را فرامى گرفت كه امكان ناپذير يا خيلى دشوار است آنچه توصيف و تشريح امواج روحانى كه از دل سرمى كشد و در دل ها مى نشيند امكان پذير نباشد.

او كه مى گفت راه برويد خود در حال توقف وجود نبود بلكه خود راه ميرفت و به ديگران مى گفت راه برويد. مى گفت راستگو باشيد خود واقعا از دروغ متنفر بود او از آن جمله مربيان زندگى اسلامى بود كه طعم سازندگى اسلام را حقيقتا چشيده بود هرگز فراموش نمى كنم كه وقتى آيات قرآنى را تفسير

مى فرمود همين كه آيه يا آياتى را مى خواند خود الفاظ قرآنى تجسم معنى به خود مى گرفت و درون شنوندگان را دگرگون مى كرد. يكى ديگر از با عظمت ترين امتيازات آن مرد كمال يافته اين بود كه هيچ مطلبى را بدون ماخذ صحيح عظمى يا نظمى مطرح نمى كرد.

امتياز ديگرى كه همه آشنايان آن مرحوم در او ديده اند خود سازى شايسته اى بود كه در كمتر اشخاص ديده مى شود حالات ربانى آن مرحوم به خوبى اثبات مى كند كه از خودخواهى گذشت به خوديابى رسيده وسپس به آن خود سازى كه انسان را به بارگاه خدا رهنمون مى شود موفق گشته بود.

شادروان تفسيرى در سال 1324 شمسى به تهران مهاجرت و به علت استقبال علاقمندى مردم تهران و آذربايجانيهاى مقيم مركز در آن اقامت نموده و در يكى از مساجد بازار به اقامت جماعات اشتغال و به تدريج مجالس وعظ و خطابه مجدد آغاز گرديده در اين مجالس عده اى از معاريف علماء مبارز از بيانات و منابر شادروان تفسيرى استفاده مى نموند.

در طول زندگى حدود 30 بار مشرف به عتبات عاليات و مشهد مقدس رضوى و دوازده بار توفيق زيارت بيت اللَّه الحرام را داشته و در خلال سفر حج هميشه به عنوان مرجع مسائل دينى حجاج بوده اند.

فقيد سعيد داراى فضائل اخلاقى فوق العاده بوده و در مراتب زهد و تقوا كم نظير بوده اند به نحوه اى كه عده اى از رفقا و دوستان نزديكش وى را مقدس اردبيلى عصر خود مى ستودند از صفات برجسته آن مرحوم امانت در قول و فعل كه سخت مراقب و مواظب به معنى واقعى امين بود.

غيب و بدگوئى از ديگران در حضور ايشان غير ممكن بود به احدى اجازه بدگوئى و

غيبت از ديگران را نميدادند. امر به معروف و نهى از منكر را براى خود فريضه مى دانست (چنانچه بر هر متمكنى فريضه است) و عمل مى كرد و از كسى باك نداشت. به نماز و قرآن عشق و علاقه عجيبى داشت و تمام نوافل را به جا مى آورد.

در بزرگداشت مساجد و احترام معبدى آنها سعى فراوانى داشت. مساجد زيادى در تهران شاهد نماز و نيايش و سجود آن فقيد سعيد مى باشد به زيارت عاشورا مداومت داشت و در وصيتنامه خود نوشته و تاكيد كرده بود كه زيارت نامه عاشورا موقع دفن به سينه او گذارند. عشق عجيبى به حضرت سيد الشهداء عليه السلام داشت و هر وقت ياد آن شهيد مظلوم مى كرد بى اختيار اشك مى ريخت.

از مستمندان و فقيران دستگيرى مى كرده و براى خود يك امر لازم و واجب مى دانست و براى علما و سادات احترام بسيارى قائل بود.

مرحوم تفسيرى سه ماه قبل از فوتش كليه كتابهاى خود را به كتابخانه دارالتبليغ اسلامى قم اهداء نمود و باقيات الصالحات بعد از مرگ خود قرار داد. و در بيستم جمادى الاولى 1397 قمرى برابر نوزدهم ارديبهشت 1356 شمسى پس از يك دوره نقاهت كوتاه دعوت حق را لبيك گفته و در گورستان بهشت زهرا تهران در آرامگاه مخصوص (شماره 328) به خاك سپرده شد در تهران و قم و تبريز مجالس عديده اى از طرف علماء و مراجع عظام براى بزرگداشت او برگزار شد. داراى سه فرزند ذكور به نام آقايان حاج على- حاج محمد- حسين آقا از تجار محترم تهران مى باشند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

علماء خدوم و مروجين حقيقى خاندان رسالت و ولايت علوى معاصر تهران است كه جمع نموده مقام فضل و تقوى عمل و اخلاص را در سال 1362 قمرى برابر با 1320 شمسى در تهران در بيت علم و فضيلت ديده به جهان گشود و در مهد تقوى و دانش پرورش يافته و در سن 14 سالگى براى تحصيل مهاجرت به قم نمود و اوليا و ادبيات و سطوح را در قم خوانده و پس از فوت مرحوم آيت اللَّه العظمى بروجردى چندى در تهران توقف و سطوح را در مدرسه عالى سپه سالار از محضر مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ محمد على لواسانى استفاده- و سپس به نجف عزيمت نموده و بقيه سطوح عالى را از آيت اللَّه حاج سيد اسداللَّه مدنى و آيت اللَّه حاج شيخ جواد تبريزى فراگرفته و از درس خارج آيت اللَّه حاج شيخ محمد حسن صافى اصفهانى بهره مند شده و در سال 1391 قمرى به واسطه كسالت والد ماجدش كه منجر به فوت ايشان شده مراجعت به تهران و بعد از رحلت آن مرحوم بنابر اصرار بسيارى از متدينين و دوستان والدش و امريه حضرات آيات عظام خوئى و شاهرودى و مراجع بزرگوار قم براى اداره مسجد والدش معروف به (مسجد سنگى) واقع در خيابان اديب الممالك خيابان رى از برگشت به نجف اشرف معذور و تا حال حاضر با اقامه جماعت و تبليغ احكام و ترويج دين و تدريس علوم دينيه و نشر معارف اهل بيت وحى و رسالت اشتغال و جدا از مدافعين ولايت علوى معاصر و مجاهدين با وهابى مسلك ها و سنى منش هاى وطنى و ضد ولايتى ها مى باشد معظم له در ميان روحانيون

مركز و مراجع و آيات بزرگ تقليد و نجف و بالاخص از نظر حضرت نايب الامام آقاى خمينى مدظله از محبوبيت مخصوصى برخوردار است و در مسافرتش به لندن براى معالجه براى ملاقات و زيارت معظم له سفرى به پاريس نموده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

قرآنى به نام اللئالى المنضودة فى تفسير الايات المأثوره؛ نفخة القدير فى شرح خطبة الغدير؛ القرآن والحجة؛ اربعينات؛ الدراسات الدينيه؛ تقريرات دروس فقه و اصول از آيت الله شاهرودى، آيت الله خويى و علامه حلى، شرح حديث اهليلجه به قلم روز.

رضا بن محمد على بن عبدالحسين بن محمد حسين معروف بتوحيدى از علماء اعلام و دانمشندان بنام معاصر تبريز است.

وى در سال 1332 قمرى در بلده تبريز متولد شده و در خاندان عفيف و پاكدامنى پرورش يافته است.

دروان صباوت را در مدرسه ملى كه به نظارت علماء اداره مى شد تا كلاس هشتم گذرانيده و قسمتى از سطوح عاليه (رسائل و مكاسب) را در تبريز طى نموده و در سال 1363 هجرى قمرى براى تكميل تحصيلات از هر گونه علائق مادى دست كشيده به آستان بوسى باب مدينه العلم نجف اشرف على مشرفها و ساكنها آلاف التحيه و الشرف مشرف شده و مدت 25 سال در محضر پر بركت مولاى متقيان حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مشغول تحصيل و تدريس و از محاضر آيات عظام و اساتيد كرام آيت الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى و آيت الله العظمى خوئى و آيت الله آقا شيخ حسين حلى و آيه الله حكيم و آيت الله سيد حسين حمامى و آيت الله حاج سيد ابراهيم اصطهباناتى معروف به آقا سيد ميرزا آقا و ساير بزرگان در چندين دوره اصول آقايان نامبرده را ديده و خارج صلوه حاج آقا رضا همدانى را از اول تا آخر و اجاره و حج عروه را از محضر آيت الله شاهرودى استفاده نموده و هم قسمت زيادى از فقه و اصول و اخلاق را از محضر آيت

الله العظمى ميلانى (در موقعى كه در كربلا و نجف بودند) بهره مند شده و نيز تقريرات نائينى اعم از مباحث الفاظ و عقليه را در محضر آقاى حلى كامياب شده و در مدت شانزده سال هم در يكى از مساجد نجف اشرف اقامه نماز جماعت و ضمنا مشغول تبليغات دينى از مسائل و اصول عقائد و احكام نموده تا چند سال قبل كه به وطن مراجعت و در خيابان نادر تبريز در مسجد «توحيد» باقامه جماعت و خدمات دينى و روحى اشتغال دارند.

از آثار قلمى و علمى ايشان كتب زير است كه به آن اشاره مى شود:

1- تفسير قرآن بنام «اللئالى المنضوده فى تفسير الايات المأثوره» از اول فاتحه الكتاب تا آخر سوره بقره و سوره الرحمن و سوره الواقعه و سوره الحديد و مجادله و سوره فجر را تمام نموده اند.

2- نفحه القدير فى شرح الخطبه الغدير حاوى يك مقدمه و پنج اصل «توحيد، نبوت، عدل، امامت، معاد» و خاتمه در دو مجلد.

3- القرآن و الحجه، كتابى است معادله و موازنه مى كند حضرت حجت (عج) را با قرآن از حيث آثار و خصايص.

4- اربعينيات كتابى است حاوى چهل حديث آنهائى كه متضمن عدد چهل و مطالبى است.

5- الدراسات الدينيه. كتابيست علمى، اخلاقى، دينى، انتقادى، اجتماعى، فلسفى، در حدود پانصد صفحه.

6- تقريرات دروس فقهيه و اصوليه از آقاى شاهرودى و آقاى خوئى و آقاى حلى.

7- شرح حديث اهليلجه بقلم امروز.

مشايخ اجازه مترجم معظم:

1- آيت الله العظمى ميلانى. 2- آيت الله العظمى شاهرودى 3- آيت الله العظمى خوئى 4- آيت الله العظمى ميرزا عبدالهادى شيرازى 5- آيت الله العظمى حكيم طاب ثراه 6- آيه الله العظمى شريعتمدارى.

نگارنده گويد

آيت الله توحيدى از علماء متين و دانشمندان موصوف به تقوا و داراى صفات جميله و خصال حميده و محاسن اخلاق و محامد آداب و اهل سلوك و معنويت است در محرم و صفر سال 1391 قمرى كه باعتاب عاليات مشرف بودند چند روزى در كاظمين و سامرا درك مصاحبت ايشان را نموده و از حالات و روحيات ايشان استفاده نمودم، در مشاهد مشرفه توجه مخصوص و حال خاصى دارند ادام الله توفيقه.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

المطالب».[1]

مدرس، فقيه

تولد: 1283، تهران.

درگذشت: دوم آبان 1368.

آيت الله جوادآقا تهرانى خراسانى، فرزند محمدتقى، در خانواده اى مذهبى به دنيا آمد. پس از تحصيل دوره ابتدايى و اخذ گواهى سيكل از مدرسه ى ثروت تهران، براى فراگيرى علوم دينى راهى قم شد و پس از چند سال سكونت در آن شهر و گذراندن مقدمات و بخشى از سطوح، به نجف اشرف رفت و از محضر آيت الله مرتضى طالقانى و آيت الله محمدتقى آملى (صاحب دررالفوائد، تعليقه بر شرح منظومه سبزوارى) كسب فيض كرد. آنگاه به امر مادرش به تهران بازگشت و پس از مدتى اقامتى كوتاه در تهران، در سن سى سالگى (سال 1313) به مشهد رفت. نخست از حضور آيت الله هاشم قزوينى بهره گرفت. از آن پس به حوزه درس خارج فقه و اصول و معارف آيت الله ميرزا مهدى غروى اصفهانى حاضر گشت و تا پايان عمر ايشان (19 ذيحجه 1365 ق.) يعنى نزديك به ده سال از محضر ايشان استفاده كرد و مبانى اصولى ميرزاى نايينى را، و همچنين فقه و معارف اهل بيت (ع) را فراگرفت. اين دوره ى طولانى باعث شد كه ميرزاى اصفهانى تأثير فوق العاده اى بر وى بگذارد، چنانكه تا پايان عمر، در تبيين و ترويج مبانى و خط مشى علمى ايشان كوشش داشت و در كتابها و درسهاى خود همواره به تفسير و تقرير معارف براساس آرا و انديشه هاى استاد مى پرداخت و بدين گونه يكى از مروجان مبانى «تفكيك» و اصول «مكتب تفكيك» به حساب مى آمد.

آيت الله تهرانى خراسانى پس از اين دوره فراگيرى، به تدريس و تأليف پرداخت. ساليانى دراز (حدود چهل سال) به حوزه ى علميه ى مشهد خدمت كرد و خارج فقه و اصول درس و

معارف تدريس مى كرد و به درخواست طلاب و يكى دو دوره به تدريس شرح منظومه ى سبزوراى پرداخت. سپس به تفسير قرآن همت گماشت. محل تدريس ايشان غالبا مدرس فوقانى مدرسه ى ميرزا جعفر بود. پس از بسته شدن مدرسه در مسجد حاج ملا حيدر درس مى گفت.

از جمله فعاليتهاى اجتماعى او مى توان به تأسيس اولين خيريه ى درمانى مشهد، به نام «درمانگاه خيريه بينوايان» بنا به اشارت و مساعدت ايشان و جمعى از دوستان پزشكى وى، در سال 1334 اشاره نمود. هر هفته يك شب در جلسه ى هيئت ى مديره ى آن شركت مى كرد تأسيس نخستين صندوق قرض الحسنه ايران نيز كه در سال 1342 در مشهد آغاز به كار كرد تا با تأييد و مساعدت ايشان صورت گرفت؛ اين مؤسسه بعدها به صورت مجموعه اى شامل صندوق قرض الحسنه، فروشگاه تعاونى و كتابخانه درآمد. ايشان پس از پيروزى انقلاب اسلامى به دفعات براى ديدار با امام خمينى (ره) در فرصت هاى مختلف، به صورت انفرادى يا با هيئت هايى از علما و روحانيون به قم و تهران آمد. ضمنا با وجود كهولت، چندين بار به جبهه هاى دفاع مقدس نيز رفت.

در امر تأليف و نوشتن تلاش داشت براى خود عنوانى قائل نشود و به تعبيرهايى نظير (ج- زراع) يا «ج» يا «جواد» بسنده مى كرد و بعدها تحت نام «جواد تهرانى» مى نوشت. از جمله آثار چاپ شده ايشان اين كتاب هاست: فلسفه بشرى و اسلامى؛ عارف و صوفى چه مى گويند؟ (تهران، 1367)؛ ميزان الطالب (در دو جلد)؛ آيين زندگى و درسهاى اخلاق اسلامى؛ بررسى پيرامون اسلام (رد بر كسروى)؛ اصول و عقايد؛ بهايى چه مى گويد؛ آئين زندگى در اخلاق اسلامى.

آيت الله جواد آقا تهرانى خراسانى در سن

هشتاد و پنج سالگى درگذشت.

حجةالاسلام والمسلمين آيت اللَّه آقاى حاج ميرزا جواد تهرانى از علماء ربانى و آيات صمدانى و مدرسين برجسته معاصر مشهد مقدسند (كرارا به معظم له مراجعه نمودم كه بيوگرافى خود را مرحمت نمايند ولى اجابت نفرمودند) اما وجدان نگارنده اجازه نداد كه از ذكر معظم له صرف نظر كنم و قطعا ارباب فضل و دانش و شاگردان آن جناب هم به اين امر راضى نيستند كه كتاب ما خالى از نام ايشان باشد.

اجمالا آن بزرگوار در حدود سال 1330 قمرى در تهران چشم به جهان گشوده و در بيت ديانت و تقوا پرورش يافته و پس از خواندن دروس فارسى و جديد و اوليات و ادنيات در عصر مرحوم آيت اللَّه حايرى يزدى رهسپار قم شده و سطوح نهائى مكاسب و كفايه را از محضر آيت اللَّه العظمى مرعشى نجفى مدظله و مدرسين ديگر حوزه استفاده نموده.

آنگاه مهاجرت به مشهد و در جوار سلطان سرير ارتضا حضرت على بن موسى الرضا عليه آلاف التحيه و الثناء رحل اقامت افكنده و از درس و محضر مرحوم مبرور عالم ربانى و آيت سبحانى آيت اللَّه آقاى حاج ميرزا مهدى غروى اصفانى تا آخر عمر آن مرحوم استفاده فقه و معارف اهل بيت عصمت عليهم السلام نموده.

و ضمنا به تدريس فقه و اصول پرداخته تا بعد از فوت آن مرحوم كه خود رسما حوزه درس خارج تشكيل و عده زيادى از افاضل دانشمندان از مبانى علمى و اخلاقى و معارف آن جناب استفاده نموده و مى نمايند.

نگارنده گويد: جناب آقاى تهرانى از جهت تواضع و محاسن اخلاق و محانمد آداب نسخه اول استادش مرحوم ميرزا مهدى اصفهانى مى باشند و جدا از نوادر دانشمندان عصر محسوب

مى شوند.

آثار و تاليفات علمى چندى دارند كه بعضى از آنها مانند كتاب عارف و صوفى چه مى گويد به طبع رسيده است.

برگرفته از كتاب :گلزار مشاهير

منابع زندگينامه :[1] كيهان فرهنگى (س 9، ش 12، ص 40 -39)، گنجينه ى دانشمندان (127 -126 /7).

به مشهد مقدس رفته و بعضى از سطوح را خدمت مرحوم حاج شيخ حبيب الله گلپايگانى كه از ائمه جماعت مسجد گوهرشاد و معروف به قدس و تقوا بود خوانده و بعد از دو سال به تهران آمده و از مرحوم حاج ميرزا عبدالعلى تهرانى كه از علماء اتقياء تهران بود استفاده كرده و بعد به قم مهاجرت نموده و از اساتيدى مانند مرحوم اديب تهرانى و سيد مهدى كشفى و حاج شيخ عباس تهرانى و آيت الله العظمى مرعشى نجفى و مرحوم آيت الله شاهرودى سطوح را تكميل و به درس خارج آيت الله حجت و آيت الله صدر حاضر شده و بعد به درس مرحوم علامه بزرگ آيت الله بروجردى شركت نموده و ضمنا در مسجد جامع قم به اقامه جماعت و ترويج دين اشتغال دارد و بعد از فوت مرحوم آيت الله بروجردى- ره- به آيت الله العظمى امام خمينى مدظله پيوسته و از اصحاب خاص آن جناب گرديد و به همين جهت گاهى گرفتار و به معذورات شديدى مبتلا شده است.

آثار ايشان 1- كتابى است در شرح احوال علماء قم كه از زمان مرحوم حايرى تا عصر حاضر از دنيا رفته و داراى اثرات نورانى بوده اند به نام آثارالنوريه يا (جلوه درخشان).

2- سفور التهافت يا (رسوائى ياوه گويان) كه همان تهافت و تناقض گوئى جمعى از مبدعين قرون گذشته و عصر حاضر است كه همان بطلان ادعاء آنهاست از قول خودشان.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

قريه خدمت ميرزا على اكبر عالم آنجا آموخته و در سال 1339 ق به عراق سلطان آباد مسافرت و به ادامه تحصيل پرداخته و پس از انتقال مرحوم آيت الله حايرى به قم ايشان هم در سال 1340 به قم آمده و سطوح را خدمت آيت الله آخوند ملاعلى همدانى و آيت الله گلپايگانى و مرحوم آيت الله يثربى كاشانى خوانده و به درس مرحوم آيت الله حايرى حاضر و از فقه و احوال آن مرحوم استفاده و پس از فوت ايشان به تبليغ دين و ترويج احكام و مبارزه با فرقه ضاله نموده و چندى هم مرحوم آيت الله بروجردى براى تبليغ و ارشاد مردم به كردستان و نقاط ديگر رفته و خدمات عالى انجام داده و مورد توجه آيت الله گرديده اند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

مورد احترام و اكرام قرار گرفته، پس از شش ماه در سوّم رمضان 1333 وفات يافته، در مقبره جدّ خويش مدفون گرديد.

در كتاب معجم رجال الفكر و الادب (: 35) درباره ي او فرمايد: عالم فاضل اديب جليل شاعر رقيق الطبع، له شعر، كثير، منه:

يابن عمّ النبىّ اىّ معالٍ

لك فى ارفع المدائح تذكر

در كتاب شعراء الغرى در دو محل نامى از او برده شده، يكى به نام حاج آقا، و دوّم: سيد باقر. همچنين در اعيان الشيه، و در الحصون الشيعه و ديگر كتب از او به احترام نام برده شده، طالبين مراجعه فرمايند.

اشعار كتيبه هاى شمالى مسجد سيد (پشت بقعه ي سيد و قرينه ي آن) از مرحوم حاج ميرزا فتح اللَّه مير محمّد صادقى فرزند ميرزا كوچك است، وى اديب فاضل شاعر ماهر بوده، به فارسى و عربى شعر مى سروده، اشعار مادّه تاريخ فوت آقا ميرزا محمّد باقر چهارسوقى نيز از اوست.

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

يافت. پس از مدتى به عتبات رفت و مدرسه ى سهله را تعمير كرد و براى آوردن آب فرات به نجف اقدام كرد. وى در حسن خط و سرودن شعر نيز بهره ى كافى داشت. حاج سيد اسداللَّه از پدرش و حاج ميرزا حسين بن ميرزا خليل از او روايت مى كرد. وى را پس از مرگ مقابل قبر شيخ مرتضى نصارى دفن كردند. از آثار وى: كتابى در رجال؛ شرح «زيارت عاشورا»؛ «منتخب المناقب»؛ «مناسك حج»، به فارسى.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :آثار ملى اصفهان (192)، تذكره القبور (127)، الذريعه (75/16)، طبقات اعلام الشيعه (قرن 126 -124 /13)، المآثر و الاثار (184 ،139)، مكارم الاثار (838 -836 /3)، نامها و نامدارهاى گيلان (42 -41).

در اين كتاب از او استفاده شده است 2- انيس العارفين، در احوال برزخ و جنّت و نار، مطبوع 3- تقريرات اصولّيه اساتيدش 4- حاشيه بر طهارت شيخ 5- خلاصة الاصول، از محبث الفاظ تا محبث تعادل و تراجيح 6- رساله در اصول دين 7- رساله در لباس مشكوك 8- رساله در تقليد اعلم 9- رساله در عدالت 10- رساله در قاعده من ملك شيئاً 11- رساله در قاعده ميسور 12- رساله در وضو، طبق رساله شيخ اسماعيل مقرّى كه تمام سطرها اگر خوانده شود مسأله وضو است، و كلمات اوّل سطرهاى هر صفحه غرض از تأليف است، و كلمات وسط سطرها اگر جمع شود مسأله لغز است، و كلمات آخر سطرها بيان ذكر دعايى است به جهت علاج جراحات 13- رساله اى در طرق روايت خود و اجازه آنها به فرزندش فاضل بزرگوار آقا سيد محمّد كاظم 16- كتابى در مجازاتهاى معاصى (حدود و ديات و تعزيزات) 15- مبك المؤمنين 16- مشكول، مانند كشكول 17- مقتصر المقال، در علم رجال 18- نور الايمان، ردّ بر بابيّه؛ و رسائل عديده ديگر.

برگرفته از كتاب :دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد اول)

سلطانى و حجةالاسلام آقاى حاج شيخ اسداللَّه نوراللهى و حجةالاسلام آقاى حاج آقا رضاى صدر تكميل نموده سپس بدرس خارج آيت اللَّه العظمى بروجردى و آيت اللَّه العظمى گلپايگانى و آيت اللَّه موسوى شركت نموده و از خرمن علوم آنان بهره ها برده آنگاه در سال 1388 ق حسب الامر آيت اللَّه العظمى گلپايگانى به عليشاه عوض عزيمت نموده و در مسجد جامع آنجا به اقامه جماعت و خدمات دينى و نشر معارف اسلامى اشتغال دارند.

از آثار ايشانست: تعمير اساسى مسجد جامع و چند باب دكان و مؤسسه ى براى مصارف و مخارج مسجد و كتابخانه اى براى مسجد كه در شرف تكميل مى باشد و نيز جلسات متعددى براى تنوير افكار جوانان و مبارزه با افراد منحرف و ضد ولايت در عليشاه عوض و مناطق ديگر شهريار دارند ادام اللَّه توفيقه.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

وقتى كه من تازه به اصفهان رفته بودم مرحوم حاج ملا محمدرضا از فضلاى نامى حوزه ى اصفهان به شمار مى رفت.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

خرم آباد مراجعت و تا هم اكنون به اقامه جماعت و خدمات دين اشتغال دارد.

3- جناب حجةالاسلام آقا سيد نورالدين جزايرى كه در قم اقامت و به تكميل مبانى علمى از محضر آقايان اشتغال دارد بسيار متين و متواضع و موصوف به تقوا مى باشد

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد پنجم)

آقا سيد حسين باد كوبه اى بهره مند گرديده است چندين سال در نجف بتدريس متون فقه و اصول اشتغال داشتند تا در سال 1368 ق كه به ايران مراجعت و در تهران رحل اقامت افكنده و تا هم اكنون بخدمات دينى و روحى و تدريس اشتغال دارند در امور دينى بسيار متعصب و غيور و در امر بمعروف و نهى از منكر حتى المقدور كوتاهى نمى كند و در همين زمينه ابتلا آتى داشته و تحمل مشاقى در راه دين نموده است.

از آثار قلمى ايشان است: 1- جزاوتى از دروس و مباحثات آيت اللَّه مشكينى. 2- جزوات تقريرات دروس آيت اللَّه اصفهانى. 3- دوره ى تقريرات دروس آيت اللَّه آقا ضياء الدين عراقى 4- تقريرات درس آيت اللَّه نائينى. 5- تقريرات دروس آيت اللَّه حاج شيخ محمد حسين اصفهانى.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

و همزمان با آن دروس عقلى را از مرحوم آيت اللَّه مطهرى و آقاى حسن زاده آملى استفاده كرده و خود نيز به تدريس كتب سطح مشغول بوده و در كنار اين تدريس و تدرس دوره عالى دارالتبليغ اسلامى قم را به اتمام رسانيده و پس از آن به درس خارج مرحوم آيت اللَّه شريعتمدارى و آيت اللَّه گلپايگانى و آيت اللَّه آملى حدود پانزده سال شركت و ادامه داده و در ايام تعطيل و موسم تبليغ محرم و ماه رمضان در مساجد مهم شهر مراغه تبليغ احكام و ترويج دين و نشر معارف جعفرى نموده و خدمات ارزنده اى از ارشاد نسل جوان و روشن كردن افكار آنان نموده و در ضمن اشتغال به دروس متداوله به نويسندگى علاقه شديدى داشته و در سن 18 سالگى نخستين سلسله مقالات تحت عنوان درس زندگى در مجله كتابخانه مسجد اعظم به چاپ رسيده و از آن پس در روزنامه نداى حق و مجلاتى مانند نسل نو و پيام شادى و مكتب اسلام مرتبا مقالات ايشان منتشر مى شد و مدتى هم سر دبيرى مجله نسل نو و مديريت داخلى مكتب اسلامى را به عهده داشته اند و در حال حاضر نيز عضويت هيئت تحريريه مكتب اسلام را دارا هستند.

آثار طبع شده ايشان به قرار زير است:

1- انسان در جهان بينى اسلامى

2- ابعاد حكومت اسلامى

3- بينش تاريخى قرآن

4- مسلمانان در بستر تاريخ 5- خوارج در تاريخ

آثار مخطوط آماده طبع

1- قرآن در قرآن

2- بينش تاريخى نهج البلاغه

3- شرح دوازده بند محتشم كاشانى تحت عنوان (آن سر كه شد به نيزه)

4- تاريخ علم كلام

5- حدوث و قدم قرآن- و غيره جزوه هاى ديگرى مانند:

6- نور هدايت در تفسير قرآن

7-

آداب و اخلاق در حديث

8- النور المبين فى شرح تبصره المتعلمين

9- طبقات متكلمين شيعه

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

آثار.

1- درمانگاه مهديه همدان است كه مجهز و همه روزه از بيماران بينوا و غيره پذيرائى و معالجه نموده و مى نمايد.

2- مهديه همدان از موسسه هاى بسيار مجهز دينى مى باشد زيرا داراى مسجد و پرورشگاه و درمانگاه و بانگ قرض الحسنه و سالن تبليغات مى باشد.

و در همين سالن در ايام دينى و روزهاى شريف سخنرانى هاى مذهبى و نشر معارف اسلام و حقايق دينى مى شود.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

برگشته و بعد از فوت والدش در مسجد عمادالدوله به اقامه جماعت و خدمات دينى اشتغال دارد.

داراى تأليفات عديده مى باشد كه هيچكدام به طبع نرسيده و نگارنده هم زيارت نكرده ام و نيز اجازات چندى در امور حسبيه و روايتى دارند و در حال حاضر سرپرستى مدرسه عمادالدوله نيز به عهده ايشانست.

نگارنده گويد: مترجم عزيز ما در تمام اخلاق و رفتار و حتى طرز لباس و عمامه (اشبه الناس خلقا و خلقا و لباسا) به پدر بزرگوارش مى باشد و به قول شاعر عرب.

بابه اقتدى عدى فى الكرم

فمن يشابه ابه فما ظلم

و به گفته شاعرى فارسى زبان

گرچه گل رفت و گلستان شد خراب

بوى گل را از چه جويم از گلاب

مردم كرمانشاه همان نظرى كه به مرحوم والدش داشتند به ايشان دارند و وى را به همان ديده مى نگرند ادام اللَّه توفيقه و عزه.

و مخفى نماند كه ترجمه ايشان و والد مبرورشان بايد در باب اعلام معاصرين كرمانشاه ياد شود ولى چون در آن هنگام به واسطه گرفتارى و ابتلاء اين حقير مفقود و مجددا وقتى رسيد كه جلد ششم تمام و منتشر از اين رو در اينجا تدارك نموديم.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

ميكرد. در پاريس روزنامه عروةالوثقى را انتشار داد و به سياست انگلستان در شرق حمله كرد. در قاهره و استانبول و هند و افغانستان طى نطقهاى پرشوى افكار آزاديخواهانه را به مردم تلقين كرد. در سال 1306 ه.ق. به امر ناصرالدين شاه بار دوم تبعيد گرديد و به لندن رفت و روزنامه ضياءالخافقين را به زبانهاى عربى و انگليسى منتشر كرد و مجددا مورد تعقيب واقع شد و ناچار خاك اروپا را ترك كرد و به استانبول رفت. سلطان عبدالحميد عثمانى براى ايجاد اتحاديه مسلمين از او به گرمى پذيرائى كرد اما وقتى متوجه شد كه سيد قصد دارد پادشاه ايران را به رياست چنان اتحاديه اى منصوب كند سيد را مسموم كرد.

برگرفته از كتاب :فرهنگ فارسي معين (جلد پنجم)

فناوري ماساچوست در ايالات متحده آمريكا مي باشد. گرايش وي در فيزيك، اتمي - مولكولي و اپتيك است.

او در MIT يك تحقيق بزرگ را پايه گذاري كرد كه باعث ايجاد بزرگترين تحقيق ليزري در دهه هاي شصت و هفتاد ميلادي شد. بسياري از بنيان هاي اوليه در استفاده از ليزر در آنجا به وقوع پيوست. اين بنيان ها شامل؛ ابداعات زيادي در زمينه اسپكتروسكوپي ليزري بصورت Sub-Doppler ؛ اولين استفاده از ليزر براي آزمايش دقيق نسبيت و ايزوتروپي در فضا؛ ابداع تكنولوژي اندازه گيري فركانسي دقيق در طيف نوري و اولين ساخت ساعت هاي اتوميك ليزري مي باشند.

پروفسور جوان در زمينه هاي تازه تحقيق مانند پژوهش اخيرش براي جستجوي اثرات هدايت نورهاي هم جهت شونده توسط يك آنتن نوري به سوي اندازه نانو از ماده فعال است.

او در تحقيقات گسترده اي از ليزرهاي پرانرژي و رادارهاي مولتي استاتيك

ليزري كه توسط ساعت هاي نوري دقيق كنترل مي شود، گرفته تا ليزرهاي تشخيصي پزشكي شركت داشته است. پايان نامه هاي تحقيقاتي بسياري از دانشجويان فيزيك تحت نظر او بوده است.

براي تحقيقات در زمينه ليزرهاي گازي، پروفسور جوان در سال 1964 مدال Stewart Ballentine، در سال 1966 مدال Fany John Hertz Foundation در سال 1975 مدال Fredrick Ives و در سال 1993 مدال جهاني آلبرت انيشتين را دريافت كرد.

او عضوي از آكادمي ملي علوم و آكادمي هنر و علم آمريكا و عضو افتخاري موسسه Trieste براي ترويج علوم مي باشد. در سال 1966 او به عنوان Guggeheim Fellow و در سالهاي 1979 و 1995 به عنوان Humbolt Foundation Fellow شناخته شد.

افتخاراتپ:

•در سال 1960 وي موفق به

اختراع ليزر گازي شد.

•اين فيزيكدان ايراني در سال 1975 مهم ترين نشان انجمن نورشناسي آمريكا يعني مدال فردريك ايوز را دريافت كرد. در جمله اي كه در كنار اين نشان حك شده است از آقاي جوان به خاطر «پديد آوردن يك دستگاه نورشناختي (ليزر گازي) با كاربردهاي بي سابقه در پژوهش هاي علمي» قدرداني فراوان شده است.

•علي جوان در سال 1993 جايزهٔ علمي جهاني آلبرت اينشتين را دريافت نمود.

•او همچنين در سال 2007 رتبه دوازدهمين آدم باهوش را در جهان كسب كرد.

مجلس و خوش سفر مى باشد. در سال 1359 ق سفرى در مصاحبت ايشان بقصد عراق نموده و حدود دو ماه از محضرشان استفاده خاطره هاى شيرين و عجيبى از آن سفر دارم كه از آنها حادثه طوفان آبادان و خرمشهر و بصره و حومه آنها بود كه در آن طوفان ميليونها خسارت مالى به ايران و عراق وارد و در اول طوفان ما بر بلم كوچكى سوار و از عراق به ايران برمى گشتيم كه هوا منقلب و اگر لطف و ترحم پروردگار شامل حال اين حقير و مترجم محترم نشده بود غرق آن طوفان و طعمه كوسه ماهى ها و نهنگ هاى خليج فارس شده بوديم بخاطر دارم كه معظم له با حال عجيب و اضطراب غريبى متوسل بذكر غريق شده و مرتبا ميگفت: (نجاه منك يا سيد الكريم نجنى و خلصنى بحق بسم اللَّه الرحمن الرحيم) پس خداوند مهربان بفضلش ما را از غرقاب و آن طوفان شديد نجات بخشيد و الحمد لله رب العالمين.

و چون بساحل رسيديم و در منزل ميزبان خود وارد شديم و شب را در آنجا مانديم ثلثى از شب نگذشته بود كه ديديم آب از زمين اطاق مى جوشد تا آمديم حركت كنيم كه تمام اطاقها و منزل و كوچه ها و نخلستانها و خلاصه همه آن محيط را آب فراگرفت ناچار چند شبانه روز در كشتى بسر برديم تا بعد از پانزده روز كه آب فرونشست و ما از آنجا حركت نموديم.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

و در مهد علم و تقوا تربيت يافته و سالها از مرحوم آيت الله حايرى و آيت الله حجت و آيت الله خونسارى و آيت الله فيض و بالاخص آيت الله العظمى بروجردى استفاده كرده تا دعوت حق را لبيك اجابت گفته است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

1348 ق. به قزوين مسافرت كند و به محضر سيد برسد و به كسب مراحلى نايل آيد.

سيد ابوالحسن حافظيان سال ها در يكى از حجره هاى فوقانى صحن عتيق رضوى (صحن انقلاب)- حجره هاى رو به قبله، در سمت شمال شرقى- به عبادت و رياضت اشتغال داشت. از آثار ايشان، يكى لوح محفوظ است و ديگرى كتابى در شرح آن و نيز لوح جنةالاسماء كه با دقت و زيبايى نوشته است.

همچنين ضريح مبارك حضرت امام

رضا (ع) از آثار حافظيان است. ايشان سال ها پيش، به فكر تعويض ضريح قبلى- كه فرسوده شده بود- افتاد، و پس از اتمام ساختن ضريح، به وسيله هنرمندان اصفهانى و مشهدى، و انتقال ضريح سابق به موزه ى آستان قدس رضوى، ضريح جديد نصب گرديد و به روز نيمه شعبان سال 1379 ق.، از آن پرده بردارى شد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

نه تنها از رهگذر خطابه و سخنرانى خدمات شايانى به اسلام كرده است بلكه با قلم شيواى خود نيز افكار نسل جوان را روشن و متوجه بمبانى اعتقادى و دينى نموده است.

آثار علمى ارزنده ايشان كه به طبع رسيده و مورد استفاده عموم مخصوص نسل جوان و تحصيل كرده مى باشد از اين قرار است 1- كتاب سيستم اقتصادى اسلام پيرامون مبادى اقتصادى و روشهاى عالى اسلام و اولين كتابيست كه در سال 1338 شمسى به زبان پارسى در اين رشته به تحرير آمده است.

2- كتاب رسالت قرآن در عصر فضا و از جمله شاهكارهاى علمى و ادبى فارسى است كه در طى يكسال سه مرتبه به چاپ رسيده و پر تيراژترين كتاب اسلامى است كه در اين چند سال اخير منتشر شده است و اخيرا آقاى سيد على كه يكى از فضلاء نجف است آن را به عربى ترجمه كرده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

درآمده و در سال 1351 شمسى منتقل به تهران گرديده و اكنون به عللى در كرمانشاه بسر مى برند.

داراى تأليفات عديده مى باشند كه از آنها كتب زير به طبع رسيده و يا آماده براى طبع مى باشند 1- اسلام و تبعيضات نژادى 2- اسلام آئين زندگى 3- فاجعه تمدن و رسالت اسلام 4- چهارده استان 5- اسلام و فرهنگ قرن بيستم 6- عقل و احساس 7- تاريخ و علوم قرآن 7- زن و انتخابات 8- بلاهاى اجتماعى قرن ما (اين دو كتاب اخير 8 -7 به همكارى چند تن از دانشمندان مانند جناب آقاى عميد زنجانى و زين العابدين قربانى به رشته تحرير درآمده است)

9- عصر امتياز ماشين 14 -10 مقاله 12 -11 داستان و...

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

تفسير (الميزان) و غيره

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد ششم)

ميانه و امريه مرحوم آيت اللَّه بروجردى (بميانه) وطن خويش مراجعت و به انجام وظائف دينى از اقامه جماعت و وعظ و تدريس و غيره پرداخته است آثار و خدمات ايشان از اين قرار است.

1- تعليم و تربيت محصلين علوم دينى 2- تأسيس كتابخانه براى مطالعه عموم داشن پژوهان در سال 1382 ق در جنب مدرسه طلاب دينى در زمينى به مساحت 350 متر داراى سالن مطالعه و مخزن و كريدور حياط مجزا و وسائل لازمه و جمع آورى كتب سودمند و مورد استفاده همگانى.

3- تجديد بناى مسجد حضرت موسى بن جعفر عليهماالسلام (مشهور به كربلائى تقى) به اضافه تأسيس يك قرائت خانه فوقانى مجزا و داراى كتب و وسائل لازم آن و بهره بردارى از آن از سال 1387 ق شده است.

4- تأسيس مكتب قرآن مجيد در ماه هاى تعطيلى (سه ماهه) براى آشنا ساختن جوانان به قانون آسمانى قرآن و احاديث و تربيت اخلاقى آنان و تشكيل كلاسهاى متعدد بهمين منظور كه از سال 1388 ق شروع به كار كرده اند.

5- تجديد بناى مسجد مرحوم حاج سيد حسين و تكميل آن در سال 1490 ق گرديده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

سيد ابوالحسن رفيعى قزوينى و ديگران در رشته هاى علوم عقلى و نقلى استفاده نموده آنگاه بقم مهاجرت و رحل اقامت افكنده و از محضر آيات عظام حوزه علميه چون آيه الله آملى حاج ميرزا هاشم و ديگران بهره مند گرديده و در مدرسه علميه سعادت بتدريس فقه و اصول اشتغال دارد.

داراى تأليفات عديده اى مانند تقويم حسن زاده و 5 جلد شرح نهج البلاغه مرحوم ميرزا حبيب الله هاشمى خوئى از جلد 15 تا جلد 19 ميباشد. و كتابى در ولايت و غيره دارند كه 15 مجلد آن بطبع رسيده و بقيه آماده براى طبع ميباشد.

مرحوم آيه الله حاج ميرزا ابوالحسن شعرانى تقريظ مفصلى براى شرح ايشان مرقوم كه در اول جلد 15 شرح نهج البلاغه خوئى مذكور ميباشد و در آخر جلد 14 شرح مزبور درباره ى معظم له چنين نوشته اند:

(ثم ان حضره الفاضل الاديب العالم الاريب الجامع بين العلوم العقليه والنقليه والحائز للملكه العلميه والعمليه الشيخ المؤتمن الشيخ حسن الاملى ضاعف الله قدره و اجزل اجر له تصدى لشرح باقى كتاب نهج البلاغه و هوالحرى به والمتوقع منه و هو كما قال بعض الانصار كما قيل عذيقها المرجب و جذيلها المحكل فقد جربته سنوات عند قرائه مختلف العلوم على حاز الرتبه القصوى و فاز بالقدح المعلى و نرجو من الله له التوفيق و لنا.

العبد ابوالحسن الشعرانى

تأليفات و تصحيحات

آثار عرفاني و اخلاقي

لقاء الله

وحدت از ديدگاه عارف و حكيم

انه الحق

ولايت تكويني

عرفان و حكمت متعاليه

الهي نامه متن الهي نامه

انسان در عرف عرفان

كلمه عليا در توقيفيت اسماء

اصول و امّهات حكمي و عرفاني

تصحيح رساله مكاتبات

تصحيح و تعليق تمهيد القواعد

تصحيح . تعليق شرح فصوص قيصري

تصحيح و تحشيه رساله تحفة الملوك في السير و السلوك

مفاتيح المخازن

شرح فصوص الحكم

مشكاة القدس علي مصباح

الأنس

شرح طايفه اي از اشعار و غزليات حافظ

نور علي نور در ذكر و ذاكر و مذكور

باب رحمت

نامه ها برنامه ها

قرآن و عرفان و برهان از هم جدايي ندارند

آثار فلسفي و منطقي

اتحاد عاقل به معقول

نصوص الحكم بر فصوص الحكم

رساله جعل

صد كلمه

تصحيح اسفار اربعه

تصحيح و تعليق كتاب نفس شفاء

رساله اي در تضاد

رساله اي در اثبات عالم مثال

رساله اي در حركت جوهري

ممدّ الهِمَم في شرح فصوص الحِكَم

رساله نفس الأمر

نهج الولايه

درر القلائد علي غررِ الفَرائد

النور المتَجَلّي في الظّهور الظِّلّي

مفاتيح الاَسرار لسلّاك الأسفار

سرح العيون في شرح العيون

گشتي در حركت

الحجج البالغة علي تجرد النفس الناطقة

گنجينه گوهر روان

رساله اي در اثبات عالم مثال

رساله مُثُل

تصحيح و تعليق شرح اشارات

ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات

تصحيح و تعليق شفا

ترجمه و تعليقِ الجمع بين الرَّأيَين

رساله اعتقادات

الأصول الحكميّة

رساله رؤيا

من كيستم

رسالة في التضاد

دروس معرفت نفس

نثر الدراري علي نظم اللئالي

آثار فقهي

رساله اي در مسائل متفرقه فقهي

تعليقات علي العروة الوثقي في الفقه

وجيزه اي در مناسك حج

آثار تفسيري

تصحيح خلاصة المنهج

انسان و قرآن

آثار كلامي

خير الأثر در رد جبر و قدر

تقديم و تصحيح و تعليق رساله قضا و قدر محمد دهدار

ليلةالقدر و فاطمه عليها السلام

رسالة في الإمامة

رساله اي در كسب كلامي

فصل الخطاب في عدم تحريف كتاب ربّ الأرباب

رسالة حول الرؤيا

آثار روايي

تصحيح نهج البلاغه

تصحيح سه كتاب (ابي الجعد ، نثر اللئالي ، طب الأئمّة)

تكملة منهاج البراعة

مصادر و مأاخذ نهج البلاغه

انسان كامل از ديدگاه نهج اليلاغه

شرح چهل حديث در معرفت نفس

رساله اي در اربعين

آثار رياضي و هيوي

دروس معرفة الوقت و القبلة

رساله كلّ في فلك يسبحون

رساله اي در تناهي ابعاد

تصحيح كتاب الإستيعاب في صنعة الأصطرلاب للبيروني

تعيين سمت قبله مدينه

الصحيفة العسجديّة في آلاتٍ رصديّة

الكوكب الدرّي في مطلع التّاريخ الهجري

رساله سي فصل

تعليق تحفة الأجِلَّة في معرفة القبلة

رساله

قطب نما و قبله نما

تعليقه بر رساله مولا مظفر

رساله ميل كلّي

رساله ظِلّ

رساله تكسير دايره

تصحيح كتاب المناظر في كيفيّة الابصار

رساله اي در اختلاف منظر و انكسار نور

رسالة في تعيين البُعد بين المركزين و الأوج

رسالة في الصّبح و الشّفق

رساله اي پيرامون فنون رياضي

رساله اي در مطالب رياضي

دروس هيأت و ديگر رشته هاي رياضي

تصحيح و تعليق شرح جغميني

تصحيح و تعليق تحرير اصول اقليدس

تصحيح و تعليق اُكَرِ مانالاؤس

تصحيح و تعليق تحرير اُكَرِ ثاوذوسيوس

شرح زيج بهادري

تصحيح و تعليق شرح بيرجندي بر زيج الغ بيك

تصحيح و تعليق شرح بيرجندي بربيست باب

تصحيح و تعليق تحرير مجسطي

استخراج جداول تقويم

تصحيح و تعليق الدّرّ المَكنون و الجوهر المَصون

دروس معرفت اوفاق

شرح قصيده كُنوز الأسماء آثار ادبي

تقديم و تصحيح و تعليق نصاب الصِّبيان

تصحيح كليله و دمنه

تصحيح و اعراب اصول كافي

ديوان اشعار

قصيده يَنبوع الحياة

مصادر اشعار ديوان منصوب به امير المؤمنين

تعليقه بر باب توحيد حديقة الحقيقة

تصحيح گلستان سعدي

تعليقه بر قسمت معاني مطوَّل

امثال طبري

آثار متفرقه

تقديم و تصحيح و تعليق خزائن

هزار و يك نكته

هزار و يك كلمه

مجموعه مقالات

ده رساله فارسي

كشيكل

مصاحبات مناجات علامه حسن زاده

- الهي، تا تو لبيك نگويي من كجا الهي گويم؟

- الهي، همه گويند: بده و حسن گويد: بگير

- الهي، همه از تو دوا خواهند و حسن از تو درد

- الهي، همه، حيوانات را در كوه و جنگل مي بينند و حسن در شهر و ده

- الهي، عمري آه در بساط نداشتم و اينك جز آه در بساط ندارم

- الهي، شكرت كه دنيايم آخرتم شد

- الهي، من در ذات خود متحيرم چه رسد به ذات تو

- الهي، شيدايي جانان را با حور و غلامان چه كار

- الهي، روزم را چون

شبم روحاني بگردان و شبم را چون روز نوراني

- الهي، در جواني شكستم كه پيري، خود شكستگي است

- الهي، آن كه تو را دوست دارد، چگونه با خلق ات مهربان نيست؟

- الهي، اگر من بنده تو نيستم، تو كه مولاي من هستي!

- الهي، گرگ و پلنگ را مي توان رام كرد با نفس سركش چه كنم؟

- الهي، اگر ستارالعيوب نبودي، ما از رسوايي چه مي كرديم؟!

- الهي، قربان لب و دهانم بروم كه به ذكر تو گويايند

توصيه هايى از علامه حسن زاده آملى

دهان روح و تن

انسان دو دهان دارد: يكى گوش كه دهان روح او است و ديگر دهان كه دهان تن او است. اين دو دهان خيلى محترم اند. انسان بايد خيلى مواظب آن ها باشد. يعنى بايد صادرات و واردات اين دهنها را خيلى مراقب باشد. آن هايى كه هرزه خوراك مى شوند، هرزه كار مى گردند. كسانى كه هرزه شنو مى شوند، هرزه گو مى گردند. وقتى واردات انسان هرزه شد، صادرات او هم هرزه و پليد و كثيف مى شود. يعنى قلم او هرزه و نوشته هايش زهرآگين خواهد داشت. حضرت وصى، اميرالمؤمنين، عليه السلام فرمود: عمل نبات است و هيچ نبات از آب بى نياز نيست و آب ها گوناگون اند. هر آبى كه پاك است، آن نبات هم پاك و ميوه اش شيرين خواهد بود; و هر آبى كه پليد است، آن نبات هم پليد و ميوه او تلخ است.* خود عمل، حاكى است كه از چه آبى روييده شده است. وقت اندك و كار بسيار

بدان كه بايد تخم و ريشه سعادت را در اين نشأ، در مزرعه دلت بكارى و غرس كنى. اين جا را

درياب، اين جا جاى تجارت و كسب و كار است; و وقت هم خيلى كم است. وقت خيلى كم است و ابد در پيش داريم. اين جمله را از اميرالمؤمنين عليه السلام عرض كنم، فرمود: «ردوهم ورود الهيم العطاش» ; يعنى شتران تشنه را مى بينيد كه وقتى چشمشان به نهر آب افتاد چگونه مى كوشند و مى شتابند و از يكديگر سبقت مى گيرند كه خودشان را به نهر آب برسانند، شما هم با قرآن و عترت پيغمبر و جوامع روايى كه گنج هاى رحمان اند اين چنين باشيد. بياييد به سوى اين منبع آب حيات كه قرآن و عترت است. وقت خيلى كم است و ما خيلى كار داريم. امروز و فردا نكنيد. امام صادق عليه السلام فرمود: «اگر پرده برداشته شود و شما آن سوى را ببينيد، خواهيد ديد اكثر مردم به علت تسويف، به كيفر اعمال بد اين جاى خودشان مبتلا شده اند .» تسويف يعنى سوف سوف كردن، يعنى امروز و فردا كردن، بهار و تابستان كردن، امسال و سال ديگر كردن. وقت نيست، و بايد به جد بكوشيم تا خودمان را درست بسازيم.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

شاهرودى و مرحوم آيه الله حاج ميرزا شهاب همدانى و مرحوم آقا شيخ حسين گيلانى و مرحوم آيه الله حاج شيخ مهدى مازندرانى بپايان رسانيده و از درس خارج مرحوم آيه الله العظمى حجت و آيه الله خونسارى و ديگران استفاده نموده و پس از دوازده سال توقف در قم در سال 1360 قمرى مهاجرت به بسطام نموده و تاكنون بتلبيغ احكام و ترويج دين و اقامه جماعت اشتغال دارند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

جليل رسالت (كتاب شهيد جاويد) به واسطه ضربات چوب كه بر گردن ايشان اصابت كرده بوده مريض شد و يكسال بعد از ضربات مانند اجداد طاهرين خود شهيدا از دنيا رفته و به اسلاف پاك خود ملحق و به رحمت حق پيوست. اللهم العن اول ظالم ظلم حق محمد و آل محمد و آخر تابع له على ذلك. اللهم العنهم جميعا.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

هنوز هم ادامه دارد و چند سال نيز به عنوان مدير داخلى مجله مزبور فعاليت داشته است.

آقاى حسنى از اول انقلاب خالصانه در دانشگاه اسلامى اشتغال به تدريس داشته و خدمات بسيارى نموده اند. و هم در مدرسه عالى قضائى و تربيتى طلاب قم و مجتمع آموزش عالى قضائى علوم ادارى قم و دانشكده سپاه قم به تدريس مشغول و هم در دانشگاه آزاد قم اشتغال به تدريس دارند و هم در مدرسه علميه حقانى مشغول مى باشند و هم در كميته تأليف و اصلاح كتابهاى درسى دانشگاه فعاليت علمى و تحقيقى دارند.

آثار علمى و تأليفات آموزنده آقاى حسنى

علاوه بر مقالات متعدده در مؤسسه راه حق و مجله صف وابسته ارتش پس از انقلاب و مقالات متعدد مكتب اسلام و ساير مجلات تأليفات ديگرى دارند كه يادآور مى شوم.

1- سازش دين و دانش

2- ترجمه اسلام در سر دو راهى به اتفاق يكى از افاضل

3- مسائل از ديدگاه اسلام با همكارى برخى از دوستان

4- شيعه از ديدگاه پيامبر اسلام ترجمه و نگارش

5- نقش سياسى و تاريخى فدك ترجمه الفدك آيت اللَّه صدر

6- امام چهارم پاسدار انقلاب خونين كربلا

7- پديده هاى اسرارآميز

8- سفرى به اعماق وجود انسان

9- تكوين شخصيت

10- اسلام و سياستهاى استعمارى اين كتابها عموما قبل از انقلاب به طبع رسيده است.

11- نظرى به قوانين اسلام

12- جزوهاى بسيار ديگر كه در دانشگاه طهران تكثير نشر شده است و نيز كتب و جزوات ديگرى كه از ياد آن خوددارى شد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

فقه و اصول و طب و رياضيات و حكمت و غيرها مضافاً بر اين معلمات، بسيار محتاط و متقى و زاهد و صالح بوده است.

وى در شب 28 ماه صفر 1338 ق در كاظمين از دنيا رفته و در حجره قبلى در زاويه شرقى سحن شريف مدفون شده است.

داراى 3 فرزند صالح به نام 1- سيد محمدتقى متوفى 1384 ق

2- سيد هاشم

3- سيد محمدسعيد تاجر بوده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد پنجم)

سال پاره اى از كتابهاى مهم را تحقيق و چاپ نمودند.

در اثر پيش آمدهائى ناگزير به سال 1391 ه به قم هجرت نموده و مشغول به تاليف و تحقيق شده اند.

بيشتر اوقاتشان صرف مى شود در تاليف كتاب «مولفات الاماميه العربيه» كه بيش از صد جلد مى باشد، و كتاب «الاسماء و مصادر» كه بيش از پنجاه جلد مى باشد و «فهرست كتابخانه ى آيت الله مرعشى» كه حدود بيست جلد مى باشد.

سيد احمد حسينى اشكورى فرزند عالم ربانى و زاهد سبحانى حاج سيد على فرزند سيد حسن اشكورى در شب سيزدهم ربيع الاول 1350 قمرى در نجف اشرف به دنيا آمده و در آنجا نشو و نما يافته و علوم اوليه و اوليات علوم دينيه را نزد افاضل علماء و مدرسين نجف خوانده و دروس عاليه را نيز به سبك سنتى معموله در نجف اشرف در خدمت جماعتى از برزگان آن سامان به اتمام رسانده.

و اكثر از درسهاى خصوصى استفاده كرده و پس از فراغت از آن در سال 1380 ق به تأليف و به تحقيق پرداخته و شوق مفرطى به مطالعه و تحقيق آثار بزرگان داشته و موفق به مطالعه و بررسى صدها كتاب نويسندگان و مولفين شده و مسافرتها به داخل و خارج كشور براى مطالعه و ديدن كتب مطبوعه و غيره نموده است.

در اواخر 1391 قمرى منتقل به ايران و در قم رحل اقامت افكنده و به تأليف و تحقيق و مباحثات پرداخته و از بسيارى از شهرها و استانها ديدن نموده و درباره كتب مخطوطه كاوش و تفحص به عمل آورده و از كتابخانه هاى عمومى و خصوصى ديدن كرده و بر بسيارى از مصادر صالحه و كتب مخطوطه قديمه كه

از مواريث اسلامى بوده راه يافته و استفاده نموده و ده ها كتاب كه از دانشمندان قديم بوده به تحقيق ايشان به عراق و ايران و بيروت به طبع رسيده است.

و از كارها و تاسيسات ايشانست (مجمع الذخائر الاسلاميه) در قم و از تأليفات به چاپ رسسيده معظم له كتب زير است:

1- الامام الحكيم در سال 1385 ق در نجف اشرف به طبع رسيده.

2- الامام الثائر در سال 1386 ق در نجف اشرف به طبع رسيده.

3- الامام الشاهرودى در سال 1386 ق در نجف اشرف به طبع رسيده.

4- فهرست مخطوطات رشتى كه به كتابخانه آيت اللَّه الحكيم اهداء شده.

5- فهرست مخطوطات خزينه اميرالمؤمنين عليه السلام كه در سال 1391 ق به طبع رسيده.

6- زندگانى شريف مرتضى در سال 1385 ق به طبع رسيده.

7- دليل المخطوطات كه جزء اول آن در سال 1397 در قم به طبع رسيده.

8- التعريف بالتراث مقالاتى كه در مجله هادى چاپ شده.

9- فهرست مخطوطات كتابخانه آيت اللَّه گلپايگانى كه جزء اول آن در سال 1357 به طبع رسيده است.

10- فهرست مخطوطات كتابخانه آيت اللَّه مرعشى (ره) كه تاكنون بيست جلد آن به طبع رسيده است.

11- تراجم الرجال در قم چاپ شده.

12- اجازات الحديث علامه مجلسى در سال 1410 ق در قم چاپ شده.

13- تلامذه شاگردان مجلسى در قم چاپ شده.

از كتابهائى كه به عربى ترجمه نموده اند

1- القرآن فى الاسلام در سال 1393 ق در بيروت چاپ شده.

2- رابطه العالم الاسلامى.

و از تأليفات چاپ نشده ايشان كتب زير است:

1- مهذب الذريعه الى تصانيف الشيعه.

2- المفصل فى تراجم الاعلام.

3- حديث جوله.

4- نهج البلاغه فى الشعر العربى.

5- معجم الاعلام الاماميه.

6- مولفات الزيديه.

7- قضيه حياتى.

8- من كل لون (از هر رنگى).

9-

فهرست مخطوطات كتابخانه حكيم در نجف.

10- التراث العربى در كتابخانه آيت اللَّه مرعشى.

11- اجازات الحديث.

12- معجم المولفات القرانيه.

13- احسن المواثر فى اعلام القرن الخامس العشر.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

آن به طبع رسيده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد نهم)

مرحوم آيت اللَّه آقا ميرزا باقر زنجانى و آيت اللَّه العظمى خوئى دام ظله در اثر ناهنجارى اوضاع عراق به ايران و قم مشرف و تاكنون به تدريس سطوح وسطى و استفاده از محضر آيات عظام اشتغال دارند داراى آثار ارزنده زير مى باشند.

1- كتاب (المحاكمه فى القضاء) تقرير درس آيت اللَّه حاج شيخ محمد طاهر خاقانى (آل شبير).

2- الاجاره تقرير درس آيت اله حاج سيد علامه فانى اصفهانى غير مطبوع.

3- شرح حاشيه ملا عبداللَّه غير مطبوع.

4- يادداشتهائى در علم منطق كه مشتمل ببر مباحث مشكله علم منطق مى باشد.

5- نوشته هائى در فقه و اصول غير مطبوع.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

حاج شيخ مهدى مازندرانى و آيه الله حاج شيخ عباسعلى شاهرودى و آيه الله العظمى مرعشى نجفى و ديگران استفاده كرده و ضمنا تدريس ادبيات و سطوح متوسط و عالى را نموده و در زمان آيه الله العظمى بروجردى امور طلاب و محصلين مازندرانى از قبيل تقسيم شهريه و غيره بايشان محوّل بوده و مدت هيجده سال در قم اقامت و اشتغال بتحصيل و تدريس داشته تا اواخر سال 1339 شمسى كه بموجب دعوت و اصرار اهالى شهرستان بابل و حسب الامر آيه الله العظمى بروجردى به بابل آمده و تااكنون باقامه جماعت در مسجد بى سر تكيه و ارشاد مردم و تبليغ احكام و نشر معارف اسلام و تدريس ساير امور دينى و روحى اشتغال دارد.

نگارنده گويد: مترجم معظم ما كه اين حقير در قم آشنائى نزديكى با او داشتم از علماء ابرار و فضلاء اخيار معاصر و در مكارم اخلاق و محامد آداب و ملكات فاضله و قدس و تقوا شباهت تامى بعموى معظمش مرحوم آيه الله آقا سيد عبدالغفار طاب الله ثراه دارد و در مدت توقفش در قم مكروهى از او نديده و مارأيت منه الا جميلا. آرى بايد از بيت آن مرحوم كه از شاگردان آيه الله عالم ربّانى حاج شيخ محمد بهارى و آيه الله التقى الورع الزكى حاج سيد احمد كربلائى تهرانى بوده مانند آقاى حسينى بيرون آيد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

خارج حضرات آيات عظام آقا ضياءالدين عراقى و حاج شيخ شعبان گيلانى و حاج شيخ عبدالحسين رشتى حاضر شده و استفاده هاى فراوان برده و يك دوره تقريرات اصول آيت اللَّه عراقى را با سبكى روشن و مرتب نوشته اند.

معظم له در حسن اخلاق و نيكوئى معاشرت ممتاز و بين دوستان و آشنايان خود مشهورند و در تقوا و ورع گوى سبقت ربوده و دائما به ادعيه و اذكار مشغولند. وى عفت نفس را پيشه خود قرار داده و براى صاحبان اموال و مكنت خضوع نمى نمايند و در طول عمر به جز دست اساتيد بزرگوار خود را نبوسيده فقط براى آنان تواضع و فروتنى نموده اند.

از باقيات الصالحات ايشان فرزندان برومند و دانمشندانى به نام 1- حجةالاسلام حاج سيد احمد حسينى اشگورى صاحب كتاب (مولفين الاماميه) كه ترجمه اش در جلد دوم ص 71 گذشت.

2- حجةالاسلام حاج سيد نورالدين 3- حجةالاسلام حاج سيد محمدرضا حسينى كه از علماء مشتغل حوزه علميه قم مى باشند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

گلپايگانى عزيمت به شهر رى (حضرت عبدالعظيم حسنى) عليه السلام نمود در حاليكه قبل از آن از طرف معظم له در بعضى از شهرستانهاى ديگر به خدمات دينى اشتغال داشته اند.

آقاى حسينى پس از ورود به زاويه مقدسه مشغول به ارشاد و اقامه جماعت و تبليغ احكام گرديده و احداث مسجدى به نام امام حسين عليه السلام و كتابخانه اى براى استفاده عموم و نيزصندوق قرض الحسنه نموده و از اين مسير خدمتى به اجتماع و مستمندان نموده اند.

معظم له داراى اجازات عديده از مراجع و آيات عظام معاصر قم مى باشد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هشتم)

جلسات بحث عقايد اسلامى دارند كه بر مبناى كتاب و سنت و عقل مورد بررسى قرار داده و متعرض اقوال حكماء و متكلمين شده و گفتار آنان را رد و تحليل مى نمايند. و مدت سه سالست كه جزء هيئت تحريريه مكتب اسلام بوده و در جلسه مهم پاسخ سؤالات شركت دارند. و نيز در دارالتبليغ اسلامى به تدريس اخلاق عالى اشتغال داشته اند.

آثار علمى استاد حقى مضافا بر تقريرات اساتيد بزرگ در فقه و اصول چند مجلد كتاب است كه مى نگارم. 1- صحنه هاى خوش منظر در تفسير سوره كوثر 2- راه و چاره يا پناه و پناهگاه در تفسير معوذتين.

3- يگانه پرستى تفسير مفصل از سوره مباركه توحيد 4- شرح دعاء افتتاح.

5- الاسماء والتسميه 6- رساله اى در تفسير آيه نور 7- رساله اى در لباس مصلى.

8- رساله اى در تقليد شرح بر عروه 9- تفسير مهم و مفصل قرآن مجيد.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

پس از آن مدتى در تبريز اقامت نموده و بتبليغ و خدمات مذهبى پرداخته و با تشكيل انجمن تبليغات اسلامى خدمات شايانى انجام داده است تا در سال 1385 قمرى كه باز بقم برگشته و چند سالى در حوزه تدريس فقه و اصول و تعليم اعتقادات نموده و شاگردان چندى تربيت تا سال 1346 شمسى كه بنا بر دعوت و اسرار بعضى از اهالى محترم شاه آباد غرب براى ارشاد فرق مختلف اسلامى در آن سامان بآنجا منتقل و شروع بتبليغات نموده و خدماتى انجام داده اند كه ذيلا مينگارم.

1- ساختمان حجراتى در كنار مسجد شاه آباد بعنوان مدرسه علميه و تربيت طلاب و مبلغين براى دهات اطراف.

2- راهنمائى و اعزام مبلغين دينى بدهات اطراف شاه آباد غرب در ايام محرم و ماه مبارك رمضان.

3- تصرف زمينى كه گمراهان ميخواستند در گوشه اى از شهر آنرا تبديل به محفل كنند بنام مسجد امام عليه السلام.

4- بنيانگذارى مسجدى در كنار بقعه شاهزاده محمد كه زيارتگاه عمومى است.

5- تعميرات و تجديد بناى صحن و ديوار اطراف احمد بن اسحاق قمى در سرپل ذهاب با همكارى برخى از علماء و تجار كرمانشاه.

6- تجديد بناء مسجد كرند با همكارى جمعى از متدينين و يكنفر از تجار كرمانشاه.

7- رفع اختلافات مذهبى كه ميان فرق اهل حق و خانقاهيان و مؤمنين با بيانات جالب و تشكيل جلسات براى آقايان اهل حق و ارشاد آنان بمبانى شيعه و تبديل نام (جمخانه) آنان به مسجد حق و تبديل نام خانقاه به (مسجد مرتضى على).

8- اقامه نماز جمعه و خدمات ارزنده ديگر در شاه آباد و اطراف آن.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد سوم)

حكيم الهى از علماء و فلاسفه جهرم بوده است.

وى در خدمت مرحوم ميرزا ابراهيم محلاتى شيرازى و آقا ميرزا حكيم جهرمى درس خوانده و در حكمت اسلامى يد طولانى داشت و در سال 1312 شمسى وفات نموده و در امامزاده حسين جهرم مدفون شده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد پنجم)

بلكه قرون اخير كمتر كسى به پايه و مايه وى در عالم علم و حكمت پا به عرصه وجود نهاده است.

در انواع فنون حكمت طبيعى الهى و رياضى و همچنين در ادبيات و علوم عربيه و علم كلام و فقه و اصول و عرفان استادى كامل محسوب و دانشمندى جامع معقول و منقول است.

از فلسفه متقدم بيشر به معلم ثانى ابونصر فارابى و شيخ الرئيس ابوعلى سينا معتقد بوده و درباره تصنيفات اين دو فيلسوف شهير تحقيقات مفصل و حواشى جامعى دارد و بالجمله براى تدريس تصنيفات ابن سينا (اشارات و شفا و قانون و غيره) اگر مدعى شويم بين حكماء معاصر منحصر مى باشد تحقيقا به خطا نرفته ايم و روى همين اصل اساتيد دانشگاههاى اصفهان و تهران نيز مكرر محضر مشاراليه را درك و تقاضاى مسافرت ايشان به اصفهان و تهران و تشكيل حوزه علمى و فلسفى را نموده اند ولى شخص ايشان همچنانكه عادت اساتيد اين فن است هرگز به قبول اين امر تن درنداده و او اعتكاف و تدريس در موطن اصلى را بر مسافرت و مهاجرت اختيار كرده اند.

طريقه حكيم فرزانه در حكمت تقريبا نزديك به مشائين است اينكه مى گوئيم نزديك به مشائين بدين مناسبت است كه در بعضى موارد عقيده ايشان با نظريه حكماء و مشائين اختلاف دارد و دراثبات واجب الوجد و توحيد او داراى برهانى است نزديك برهان صديقين و بالاخره در تطبيق اصول و قواعد حكمت با احكام و آداب شريعت استادى كامل مى باشند.

همانطور كه قبلا گفته شد حكيم فرزانه پس از فراغ و از تحصيل و بازگشت به موطن خود در منزل شخصى جلسات تدريس را دائر نموده و اين

همه روز صبحها از هنگام طلوع فجر تا پاسى از روز گذشته بدون وقفه و تعطيل و اغلب عصرها دائر و حكيم بزرگوار مدت چهل و هفت سال تمام به تدريس علوم مختلف و كتابهاى گوناگون از ابتدائى تا عالى و از سطح تا خارج اشتغال ورزيد و به هيچ عنوانى از ارشاد افكار مستعد و افاضه فيض به دوستداران و طالبان دانش مضايقه نمى كرد. تدريس و تعليم و هيچ كتابى و كلاسى را ولو در سطح پائين دون شأن خود نمى دانست و از تدريس هيچ علمى و كتابى ولو در عاليترين سطح پروائى نداشت.

كلاسى پرشوكت و پر استفاده داشت و درب اين كلاس و اين مكتب به روى همه دوستداران دانش باز بود و جماعتى كثير با اشتياقى وافر از مجالس درس حكيم استفاده مى كردند و برخوردار مى شدند.

اهتمام اين حكيم بزرگوار در افاده و افاضافه و تدريس بدون هيچگونه توقع و انتظار به حدى بود كه تا روز دوشنبه اول آذرماه 1344 شمسى دو روز قبل از فوتش تدريس اسفار و مكاسب و قوانين و منظومه و حكمت اشراق را تعطيل ننمود.

دعوت دانشگاه از حكيم و پاسخ وى.

در سال 1325 خورشيدى دانشگاه تهران از حكيم فرزانه براى چندين بار به منظور تدريس فلسفه دعوت نود كه ايشان به تهران عزيمت و در آنجا به تدريس اشتغال ورزد. ايشان در جواب چنين نوشتند كه متاسفانه زمانى از من ياد شده است كه قوت رو به ضعف و ضعف رو به قوت نهاده است.

پاسخ استاد بديع الزمان فروزان فر به حكيم فرزانه.

محضر شريف جناب افضل المتاخرين زمانا قدوه اهل حكمت و معرفت آقاى شيخ هادى فرزانه دامت افاضاته

مرقومه شريفه را زيارت كردم از ديدار خط منيف نورى در دل و جان يافتم اما تقاضاى تشريف فرمائى جنابعالى به تهران و تدريس در دانشگاه مبتنى بر چند امر بود.

1- اينكه علوم عقلى به علت عدم توجه در اين نيم قرن اخير مشرف به زوال و انقطاع است و حفظ آن بر عهده كسانى است كه وارث به اين علم و حامل اين امانتند و شخص جنابعالى چنانكه شنيده ام دراين رشته كم نظير هستيد گمان مى كنم كه نشر و حفظ آن بيشتر در عهده آن جناب باشد تا ديگران خاصه اين ضعيف را كه درفنون حكمت خوضى پيوسته است و مفاد حديث شزيف (فعلى العالم ان يظهر علمه) مصداقش در عهده ما نسبت به علوم عقلى وجود عالى است كه ينبوع فضائل و معدن كمالات نفسانى و ملكى است.

2- آنكه وجود كثيرالخير عالى در آن شهر مانند گوهرى خسروانى و يا جوهرى عرشى است كه در كاهدان افتاده باشد و يا به دست آلودگان خاك رسيده و ارادتمند بر اين عزيمت بود كه آن گوهر در دست خريداران گوهرشناس باشد و در عرصه دانشگاه كه مركز حقيقى علم است نورپاشى كند چنانكه از هنگام دعوت جنابعالى همه روز قريب هزار طالب علم كه متعطشان زلال حكمت و مشتاقان فيض درياى معرفت آن حكيم منفرد هستند مترصد خبر ورود قدوم كثير البركات جنابعالى بوده اند.

3- تصور مى كردم بر شخص عالى كه قطعا مايل به نشر علوم و معارف آل محمد عليهم السلام هستند اكنون كه وسائل آن در تهران در حد امكان فراهم شده است خوشتر خواهد گذشت و از آفتاب فضائل عالى ذرات حقير امثال اين مستضعفين

خواهند شد و همين امر موجب تقويت باطن و تائيد ضمير منير آن دانشمند خواهد بود.

اما مسئله ضعف قوى و قوت جهات ضعف چنانكه مى دانيم عوامل آن در تهران و شهرضا يكسان است بلكه شايد وسائل ظاهرى تقويت به نيت در تهران فراهم تر مى باشد و اما اشكالات خانوادگى آن هم هيچ است و تا حد امكان در آسايش خيال جنابعالى سعى خواهد رفت هيچ نگرانى نخواهد بود (واتونى باهلكم اجمعين) و اگر مختصر ملاحظه اى هم داريد ممكن است يك چند به عنوان تفرج و بر سبيل اختيار تشريف بياوريد بعد از آن راه شهرضا هميشه باز است و بازگشت ميسر با كمال صدق نيت عرض مى كنم كه بنده در تقاضاى خود مصرم و آن را به صلاح علم و صلاح شخص ارجمند عالى و آقازادگان كه بايد در محيط وسيعى زندگى كنند و حق تعالى شاهد است كه هيچگونه غرض نفسانى ندارم و چه غرض تواند بود كه بنده اينجا و جنابعالى در شهرضا جز عشق به فضيلت قرض نمى شود كه به مقام عالى استادى دانشگاه كه هم اكنون عده اى كثير هرگونه وسيله اى مى انگيزند تا بدان رتبه نائل آيند و كسى جوابشان باز نمى دهد وجود مبارك را دعوت كنند و مقدمات و وسائل آن را بدون طلب از جانب مستفيض عالى فذاهم آورند.

به هر حال اينكه خط عالى را زيارت كردم و ثمره وجود شريف، آقاى دكتر فرزانه ايداله به مواهب التوفيق ديدار نمودم موجب تشكر و مسرت است و اميدوارم كه حق تعالى اسباب ديدار و شرف دست بوسى و افاضات و افادات عاليه را هرچه زودتر ميسر فرمايد با تقديم ارادت.

1335/9/16

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان

(جلد هشتم)

چاپ اول.

6- پدر و فرزند چاپ سوم.

7- فلسفه و اسرار حج چاپ دوم.

8- الهام از گفتار على عليه السلام چاپ سوم.

9- درسهائى از مكتب امام صادق عليه السلام.

10- حواشى متفرقه بر بعضى از كتب درسى مانند هدايه و صمديه و سيوطى و شرح لمعه و غيره مخطوط.

11- اربعين حديث چهل حديث اخلاقى و دينى و اجتماعى مخطوط.

12- (تعجب) ترجمه كتاب التعجب كراچكى.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد چهارم)

خراسانى و آيت الله العظمى آقاى حاج آقا حسين قمى قدس سره تحصيل نموده و پس از آن مدت چهار سال در محضر مرحوم آيت الله العظمى آقا ميرزا محمدمهدى غروى اصفهانى حاضر شده و از اقيانوس علم و عرفان آن بزرگوار اغترات غرفه اى نموده و پس از واقعه جان گداز مسجد گوهرشاد كه در سال 1313 شمسى واقع گرديد مدت هشت سال مشغول امور فلاحتى شده و پس از انقلاب محور و آزادى محراب و منبر مجددا مراجعت به شهر نموده و از تحصيل و تدريس محروم فقط به امر منبر قناعت نموده تا در سال 1331 شمسى كه به تهران هجرت و تاكنون كه سال 1352 خورشيد پست ساكن تهران و از طريق منبر به خدمات دينى و ترويج معارف اسلامى و ساير خدمات دينى اشتغال دارند.

مولف گويد. علامه حلبى از گويندگان نامى و خدمتگذاران سامى عصر حاضر است و اخلاص شديدى بساحت مقدس حضرت ولى عصر عجل الله فرجه الشريف دارد و مبارزات علمى بسيارى با فرق ضد ولايت و منحرفين نموده و با مجادلات حسنه جماعت زيادى را برگردانيده و هدايت به پيروى از ائمه اثناعشر عليهم السلام نموده اند از آثار ايشانست انجمن جوانان كه براى جلوگيرى كردن از تبليغات سوء فرقه ضاله و مبارزه كردن با آنها تاسيس و افراد بسيار مبرزى تربيت كه بحمدالله تاكنون صدها نفر از منحرفين از طريقه حقه را به راه حق هدايت نموده اند.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد دوم)

مشهور نام برده مى شود اما، وى بيشتر به ادب و لغت توجه داشته است. مشهورترين اثر وى «سنى ملوك الارض و الانبياء» است، كه نمايانگر تفكر شعوبى نويسنده مى باشد. چه، نامهاى ايرانى را به صورت اصلى آن نگاشته است، حال آنكه اغلب مورخان آنها را معرب كرده اند. ديگر آثار وى: «التنبيه على حدوث التصحيف»؛ «كبار البشر»؛ «الامثال»؛ «تاريخ اصفهان».[1]

اصفهانى، ابوعبداللَّه بن حسن (و. حدود 270- ف. حوالى 360 -350 ه.ق.) وى مؤلف كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء (سنى ملوك...)، كتاب التصحيف، كتاب كبار البشر و كتاب المثال است كه همه آنها در دست است.

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] الاعلام (309/2)، اعيان الشيعه (240/6)، تاريخ ادبيات در ايران (643/1)، تاريخ در ايران (35 -34)، دايرةالمعارف فارسى (866/1)، الذريعه (265/17 ،288 -233 /3)، ريحانه (143/1)، سرآمدان فرهنگ (321/1)، فرهنگ ادبيات فارسى (185 ،117 -116)، الفهرست ابن نديم، ترجمه (230)، كشف الظنون (1464 ،301 ،282 ،168)، لغت نامه (ذيل/ حمزه)، معجم الادباء (136 -94 /13)، معجم المولفين (78/4)، هديه العارفين (336/1)، يادداشتهاى قزوينى (163/4).

در قم مدت دو سال از طرف حضرت آيت اللَّه حايرى به هرسين براى اداره امور مذهبى و تبليغ رفته تا اينكه بعد از تكميل تحصيلات و نيل به مقام اجتهاد و استنباط در سال 1368 قمرى به تقاضا و درخواست اهالى نهاوند عزيمت به آن نموده و تاكنون در آنجا به اقامه امور دينى و انجام وظائف مذهبى اشتغال دارند.

خدمات برجسته مذهبى و اجتماعى معظم له در شهر نهاوند و قراء و قصبات اطراف آن در خلال 25 سال بر اهالى اين شهر و آنهائى كه ارتباطى دارند و يا به آنجا مسافرت كرده اند پوشيده نيست زيرا با همت و جديت ايشان مساجد آبرومندى بنا شده و مساجدى كه قبلا مخروبه بود به بهترين صورت تعمير يافته است آثار خير آن جناب از اين قرار است.

1- در سال 1335 شمسى اقدام به ساختمان و تأسيس مدرسه علميه نموده اند براى سكونت و تحصيل طلاب و مبلغينى كه به اين شهر رفت و آمد مى كنند.

2- حسينيه اى در شهر نهاوند با اراده و اقدامات و همت اهالى ساخته كه در منطقه غرب كم نظير است.

3- تبليغات مؤثرى در اين شهر نموده اند كه بسيار ارزنده و آموزنده بوده و در اثر آن آلودگى و مفاسد كمتر ديده مى شود.

4- مبارزات با فرق باطله و منحرفين كه بحمداللَّه اكنون يا به كلى ريشه كن شده اند و يا در حال خمودگى و مردگى افتاده اند.

5- رسيدگى به وضع مبلغين و گويندگانى كه به اين شهر مى آيند از جهت رفاه و آسايش آنان آثار قلمى معظم له نيز كه به طبع رسيده است به قرار زير است.

1- تنبيه الغافلين و ارشاد الجاهلين

2- خلاصه البيان فى احكام النسوان

3- ديوان

شعر كه هنوز به طبع نرسيده است.

معظم له در سال 1394 ق وفات نموده است.

برگرفته از كتاب :گنجينه دانشمندان (جلد هفتم)

اردكان تبديل شد.

(ح 1367 -1285 ق)، عالم دينى. در خانواده اى روحانى در اردكان به دنيا آمد. مقدمات علوم را در زادگاهش فراگرفت، پس از آن براى تكميل تحصيلات خود به اصفهان رفت و از محضر اساتيدى چون حاج ميرزا على آقا شيرازى، حاج رحيم ارباب، حاج سيد على نجف آبادى و سيد محمد نجف آبادى بهره ها گرفت و چندين سال در حوزه ى درس آيت اللَّه حايرى يزدى در قم كسب فيض كرد. سپس به اردكان بازگشت و به ترويج دين و تبليغ احكام پرداخت و در اين شهر تشكيل حوزه ى علميه داد. از آثار وى «آيينه ى مكارم» است.[1]

برگرفته از كتاب :اثرآفرينان (جلد اول-ششم)

منابع زندگينامه :[1] آينه ى دانشوران (25 -24)، كيهان فرهنگى (س 5، ش 9، ص 63)، گنجينه ى دانشمندان (67 -66/ 3 ،291/ 1).