ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

ص: 9

ص: 10

و زيارت هايمان مصداق «عارفاً بحقّه» باشد.

اين كتاب به سؤال بالا پاسخ مى گويد و اهداف قيام حسينى را با استناد به خطبه ها و سخنان آن حضرت و تواريخ كربلا با زبانى ساده براى همگان روشن مى سازد.

ص: 11

ص: 12

و منظورشان اين است كه: «لازم نيست كارهاى خداوند هدف داشته باشد!» شايد تصوّر اين گروه اين بوده كه: «اگر بگوييم خداوند از كارهايى كه انجام مى دهد هدفى دارد لازمه اش نياز خداست. يعنى خداوند كمبودها و نيازهايى دارد كه با انجام اين كارها درصدد جبران و برطرف كردن آن است، در حالى كه خداوند غنىّ بالذّات و از هرجهت كامل است. بنابراين، كارهاى خدا هدف ندارد!». اين تفكّر و توجيه، اشتباه بزرگ و فاحشى است؛ زيرا با اين سخن، حكمت خداوند زير سؤال مى رود. ما معتقديم كه «افعال خداوند معلّل بالاغراض هست و كارهاى خداوند هدف دارد؛ زيرا خداوند حكيم است، و حكيم بدون هدف كارى انجام نمى دهد» زيرا اگر بدون هدف كارى صورت پذيرد چه دليلى دارد كه اين كار بخصوص انجام شده و مشابه آن صورت نگرفته است؟

بنابراين، هر كارى انجام مى شود هدفى در پى آن است. ولى بين اهداف الهى و اهداف انسانها تفاوت وجود دارد. انسانها با انجام كارهاى مختلف درصدد جبران كاستى ها و برطرف كردن نيازهاى خويشند، امّا هدف خداوند از كارها اين مطلب نيست، چرا كه او بى نياز است، بلكه هدف او به بندگانش بر مى گردد و مى خواهد فيضش را شامل حال آنان كند. آرى خالق

ص: 13

و مخلوق هر دو در كارهايشان هدف دارند، امّا يكى رفع نيازهاى خود را در نظر دارد، و مقصود ديگرى كمك به ديگران است. همان گونه كه انسانهاى محتاج و ثروتمندان متديّن هر دو هدف دارند، محتاجان در پى رفع نياز خويشند، ولى هدف ثروتمندان متديّن، كه خود نياز مادّى ندارند، كمك به نيازمندان است، هر چند آنها نيز در پى برطرف كردن نيازهاى معنوى خويش و جلب ثواب و رضاى الهى هستند.

ص: 14

زمين نيز همانند آنها را؛ فرمان (و تدبير) او در ميان آنها پيوسته فرود مى آيد تا بدانيد خداوند بر هر چيز تواناست و اينكه علم خدا به همه چيز احاطه دارد».

هدف از آفرينش آسمانها و زمين دو چيز است: نخست اينكه بدانيم خداوند قادر بر انجام هر كارى است و اين مطلب با مطالعه در مخلوقات الهى در درياها و خشكى ها و جنگل ها و آسمان ها و كهكشانها و درون وجود خود انسان، و پرده برداشتن از شگفتى ها و اسرار آن روشن مى شود.

ديگر اينكه بدانيم خداوند بر همه چيز احاطه دارد و هيچ چيز از ديد او مخفى و پنهان نمى ماند.

ص: 15

نيافريده؛ او آيات (خود را) براى گروهى كه آماده درك حقايقند، شرح مى دهد».

هدف از آفرينش خورشيد و ماه استفاده بندگان، بلكه تمام موجودات، از نور آنهاست. علاوه بر اينكه يك نوع تقويم طبيعى است كه در دسترس همگان است، و همه مردم اعم از باسواد و بى سواد مى توانند با استفاده از آن حساب روزها و ماه ها و سالها را داشته باشند.

ص: 16

مبعوث شده ام».(1) و خداوند متعال در مورد فلسفه بعثت انبيا در آيه 25 سوره حديد مى فرمايد:

«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب آسمانى و ميزان (شناسايى حق از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند».

طبق اين آيه شريفه، يكى از اهداف بعثت انبيا عدالت اجتماعى است. همان گونه كه حديث قبل از آن، يكى ديگر از اهداف بعثت را تكميل مكارم اخلاق و ارزش هاى اخلاقى بيان كرد.

ص: 17

وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِى أَيَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ».(1)

هدف از قصاص، حيات و زندگى: «وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُوْلِي الْأَلْبَابِ».(2)

وهدف از ساير تكاليف، امور ديگرى است كه به خود ما برمى گردد.

خلاصه اينكه خداوند در همه كارهايش هدفى را دنبال مى كند، ولى اين اهداف نفعى براى ذات پاك او ندارد، چرا كه بى نياز از همه چيز و همه كس است، بلكه منفعت آن به خود انسانها باز مى گردد.

ص: 18

ص: 19

ص: 20

ص: 21

ص: 22

و مال دنيا هم نيستم) بلكه به منظور اصلاح امّت جدّم قيام كرده ام».(1)

در جاى ديگر، كه در اهمّيّت امر به معروف و نهى از منكر سخن گفته، مى خوانيم:

«اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ انَّهُ لَمْ يَكُنْ ما كانَ مِنَّا تَنافُساً في سُلْطانٍ، وَ لَا الِتماساً مِنْ فُضوُلِ الْحُطامِ، وَ لكِنْ لِنُرِىَ الْمَعالِمَ مِنْ دينِكَ، وَ نُظْهِرَ الْإِصْلاحَ فِي بِلادِكَ

؛ بارخدايا! تو (خوب) مى دانى كه انقلاب و نهضت ما براى طلب حكومت و به دست آوردن زرق و برق دنيا نبود، بلكه هدف اين است كه معالم دينت را به مردم ارائه دهيم، و اصلاحات را در شهرها آغاز كنيم».(2)

بنابراين، اوّلين هدف امام حسين عليه السلام از نهضت عاشورا اصلاحات است. براى روشن شدن اهمّيّت اين موضوع، لازم است اصلاحات در قرآن مجيد بطور فشرده مورد بررسى قرار گيرد. توجّه فرماييد:

ص: 23

شروع كرده و تا اصلاحات جهانى ادامه مى دهد. به آيات زير توجّه فرماييد:

ص: 24

مى فرمايد:

«وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَماً مِّنْ أَهْلِهِ وَحَكَماً مِّنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحاً يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيماً خَبِيراً»؛ و اگر از جدايى ميان آن دو (همسر) بيم داشته باشيد، يك داور از خانواده شوهر، و يك داور از خانواده زن انتخاب كنيد (تا به كار آنان رسيدگى كنند). اگر اين دو (داور)، تصميم به اصلاح داشته باشند خداوند دل هاى آن دو را به هم نزديك مى كند؛ زيرا خداوند دانا و آگاه است (و از نيّات همه با خبر است)».

ص: 25

قوم من! به من خبر دهيد، اگر دليل آشكارى از پروردگارم داشته باشم، و روزى و موهبت نيكويى به من داده باشد، (آيا مى توانم بر خلاف فرمان او رفتار كنم؟!) من هرگز نمى خواهم چيزى كه شما را از آن باز مى دارم، خودم مرتكب شوم. من جز اصلاح- تا آنجا كه توانايى دارم- نمى خواهم و توفيق من (در اين كار)، جز به (يارى) خدا نيست. تنها بر او توكّل كردم؛ و به سوى او باز مى گردم».(1)

قابل توجّه اينكه هر يك از پيامبران الهى در عصر و زمان خود، با مشكلات خاصّى در جامعه خويش مواجه بوده اند كه به اصلاح آن مشكلات مى پرداختند. در عصر حضرت شعيب عليه السلام جامعه دچار ناهنجارى هاى مالى و اقتصادى گشته، و بازار و اقتصاد آنها را بيمار كرده بود. معاملات حرام، كم فروشى، خيانت، ظلم در اموال و مانند آن فراوان بود، حضرت شعيب عليه السلام از سوى خداوند مأموريّت يافت كه به مبارزه با آن مفاسد بپردازد و امّت خويش را اصلاح كند.(2)

ص: 26

ص: 27

لازم يك موجود، يا يك فرد، يا خانواده، يا جامعه، يا يك كشور و اصلاح بازگرداندن آن نظم به حالت سابق است.

در يك خانواده صالح، بزرگترها بايد به وظايف خويش، كه همان خيرخواهى و نصيحت است، عمل نموده، و كوچكترها از آنها اطاعت كرده، و هيچ كدام از آنها در وظايف و مسؤوليّت هاى خود كوتاهى نكنند. حال اگر بزرگترها به وظايف خويش عمل نكرده، و كوچكترها از اطاعت سرباز زنند، و هيچ كس به مسؤوليّت هاى خويش عمل نكند، و اين كارها تكرار شود نظم خانواده بر هم خورده، و فاسد مى شود.

اصلاح چنين خانواده اى آن است كه هر كس وظايف خويش را به درستى انجام داده، و روابط صحيح و اخلاق اسلامى و نظم سابق حاكم شود. يك امّت نيز ممكن است از جهت مسايل اقتصادى، اخلاقى، اعتقادى، فرهنگى و عاطفى فاسد شود، و اصلاح آن به از بين بردن تك تك مفاسد مذكور و بازگرداندن نظم سابق است.

ص: 28

جهل و نادانى و بى فرهنگى، معروف به محيط جاهليّت بود.(1) جامعه حجاز (عربستان) از هر جهت فاسد بود؛ از نظر اعتقادى بت هايى را با دستان خود تراشيده و يا ساخته، و آن را عبادت و پرستش كرده، و به هنگام شدّت گرسنگى بتهايى كه از خرما ساخته شده بود را مى خوردند! زندگى آنها آميخته با انواع خرافات بود. خرافات در زندگى آنها غوغا مى كرد. از نظر اخلاقى به حدّى از انحطاط رسيده بودند كه زنان بدكاره نه تنها از اعمال زشت خود شرم نكرده، و آن را مخفى نمى نمودند، بلكه بر بالاى در خانه خود پرچم مخصوص اين كار را نصب مى كردند! خونريزى، قساوت قلب تا سر حدّ كشتن و زنده به گور كردن دختران، ريختن خون بى گناهان، مفاسد اقتصادى و اجتماعى كاملًا مشهود و ملموس بود.

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله در چنين محيط فاسدى مبعوث شد و شروع به اصلاح تك تك مفاسد كرد. بت پرستان را به پرستش خداى يگانه و يكتا دعوت كرد. مفاسد اخلاقى را در زير پرچم

«بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلاقِ»(2)

از بين برد. با ظلم و خونريزى مبارزه كرد. جان انسانها را آن قدر ارزشمند كرد كه براى كشتن يك

ص: 29

انسان به صورت غير عمد يكصد شتر ديه قرار داد(1)، در حالى كه اگر كسى چهار پنج شتر داشت انسان ثروتمندى محسوب مى شد. تبعيض ها برچيده شد، و خلاصه همه چيز به نظم سابقش برگشت.

ص: 30

حكومت را به دست گرفت. به منظور تقويت پايه هاى حكومت خويش پس از شهادت حضرت على عليه السلام به عراق رفت و صريحاً گفت: «من نيامده ام كه شما را توصيه به نماز و روزه كنم، بلكه مى خواهم بر شما حكومت كنم. كسانى كه با من مخالفت كنند جانشان در امان نخواهد بود!»(1) بدين منظور به تدريج عناصر فاسد از بنى اميّه را كه قلباً به اسلام ايمان نياورده بودند، بر سر كار آورد و از سوى ديگر، شروع به خريدن طرفدارهاى ضعيف الايمان على عليه السلام با اموال بيت المال كرد.

اطرافيان او از غارتگرى ابا نداشتند. در تمام تواريخ و در نهج البلاغه، خطبه 27 آمده است كه گروهى جنايتكار از شاميان وارد شهرهاى عراق شده، و غافلگيرانه به مردم حمله كرده، و آن ها را كشته، و اموالشان را به غارت مى بردند، تا در عقيده خود متزلزل گشته و از على و اولاد آن حضرت دست بردارند. نتيجه اينكه بنى اميّه در يك حركت قهقرايى مسايل عصر جاهليّت را زنده كردند.

ص: 31

ص: 32

مى گويد: «به خدا قسم ما در حالى از نزد يزيد بيرون آمديم كه خوف آن داشتيم كه (بر اثر گناهان فراوان وى) از آسمان سنگ بر سر ما ببارد. او مردى است كه با مادران و دختران و خواهران نيز زنا مى كند، وى شراب مى نوشد و نماز نمى خواند!».(1)

امام حسين عليه السلام به قصد اصلاح مفاسدى كه در طول اين مدّت و پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله در جامعه رخ داده بود دست ردّ بر سينه يزيد براى بيعت با او زد، و تصميم گرفت با بازگرداندن نظمِ لازمِ سابق به زندگى فردى و اجتماعى مردم، خاطرات وسنّت هاى دوران حضرت رسول صلى الله عليه و آله را زنده كند.

آرى امام حسين عليه السلام به منظور اصلاح امّت جدّش و جامعه اسلامى قيام كرد. اگر امام حسين عليه السلام دست به اين كار بزرگ نمى زد به يقين امروز خبرى از اسلام نبود، يا اگر بود قابل توجّه نبود.

درست است كه آن حضرت در اين راه شربت شهادت نوشيد، ولى جامعه اسلامى را تكان داد و به اين هدف نزديك ساخت.

ص: 33

ص: 34

ص: 35

ص: 36

ص: 37

ص: 38

و معروف را دفن كرده ايد ... به سوى مردم كوفه آمده ايم تا آنها را امر به معروف كرده و از منكرات باز داريم».(1)

در زيارتنامه هاى مربوط به امام حسين عليه السلام از جمله زيارت وارث مى خوانيم:

«اشْهَدُ انَّكَ قَدْ اقَمْتَ الصَّلاةَ، وَآتَيْتَ الزَّكاةَ، وَامَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهَيْتَ عَنْ الْمُنْكَرِ، وَاطَعْتَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ حَتّى اتيكَ الْيَقينُ

؛ شهادت مى دهم كه تو (امام حسين عليه السلام) نماز را بپا داشتى، و زكات را پرداختى، و امر به معروف و نهى از منكر كردى، و تا هنگام شهادت از خدا و رسولش اطاعت كردى».(2)

بنابراين، بى شك يكى از اهداف مهمّ آن حضرت در قيام عاشورا، احياى دو فريضه فراموش شده امر به معروف و نهى از منكر بود.

ص: 39

بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، إِلَّا كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍ

؛ (بدانيد) تمام اعمال نيك وحتّى جهاد در راه خدا در برابر امربه معروف ونهى از منكر همچون قطره اى است در مقابل يك درياى پهناور».(1)

ما يك تشبيه ساده و در عين حال دقيق و عميق در مورد اين دو فريضه داريم. توجّه فرماييد:

مزرعه بزرگى را در نظر بگيريد. اين مزرعه به دو چيز مهم نياز دارد، تا سرپا بماند و مفيد باشد:

نخست آبيارى منظّم و كافى و به موقع، و گرنه همه درختان و محصولات باغ مى خشكد.

دوم دفع آفات مختلفى كه دامنگير محصول مى شود.

امر به معروف حكم آبيارى مزرعه عظيم دين را دارد، و نهى از منكر در حكم آفت زدايى آن است. اگر مزرعه دين به وسيله امرِ به معروفِ منظّم و كافى و به هنگام، آبيارى نگردد محصولات آن نابود مى گردد، همان گونه كه چنانچه پس از بارور شدن محصولات، با نهى از منكر آفت زدايى صورت نگيرد، محصولى از آن مزرعه باقى نخواهد ماند.

اين كه در روايت فوق امر به معروف و نهى از منكر (از يك نظر) از همه واجبات مهم تر شمرده شده، دليلش اين است كه بدون اين دو، بقيّه واجبات به بار نمى نشينند.

ص: 40

ص: 41

توجّهى نكنند، حكومت اسلامى بايد آنها را دستگير و مجازات كند. و چنانچه آزادى آنها به نظام اسلامى ضربه بزند، بايد آنها را زندانى نمايد. تكرار مى كنيم كه اين مرحله، كار افراد عادى نيست، بلكه وظيفه حكومت است.

ص: 42

مى پنداشتند آلوده به انواع گناهان شوند، از مردم عادى چه توقّعى مى توان داشت؟!

به قول شاعر عرب:

اذَا كَانَ رَبُّ الْبَيْتِ بِالدَّفِّ مُولِعاًفَشِيمَةُ اهْلِ الْبَيْتِ كُلُّهُمُ الرَّقْص (1)

«هنگامى كه رييس خانواده علاقه شديد به نوازندگى داشته باشد، تمام اهل خانه به رقص و پايكوبى مى پردازند».

آرى، منكرات، شرق و غرب جهان اسلام را فرا گرفت، و معروف ها به فراموشى سپرده شد. صلحا، عبّاد، مهاجران، انصار از صحنه حكومت كنار گذاشته شده، و ظالمان و فاسدان و تبعيديان زمان پيامبر صلى الله عليه و آله و مطرودان، زمام امور را به دست گرفتند.(2) امام حسين عليه السلام در چنين شرايطى با تمام وجود خود (با قلب و زبان و عمل) رسالت امر به معروف و نهى از منكر را ادا نمود. در روز عاشورا قرآن را بر سر نهاد و در ميان دو لشكر

ص: 43

قرار گرفت و مكرّر آنها را به عمل كردن به قرآن دعوت نمود، و هنگامى كه مشاهده كرد مرحله قلبى و زبانى كارساز نيست وارد مرحله بعد شد. در مرحله سوم گاه دشمن نابود مى شود و به اين وسيله از ادامه منكرات باز مى ماند و اگر اين كار ممكن نشود بايد فداكارى كرد و اين رسالت را به پايان رساند. آرى امام حسين عليه السلام با تقديم خون خود اين وظيفه بزرگ را انجام داد و درخت نوپاى اسلام را آبيارى كرد، و آن را از نابودى نجات داد.

خون اباعبداللَّه الحسين عليه السلام و فرزندان و يارانش، هم مزرعه اسلام را آبيارى كرد و هم آن را آفت زدايى نمود. اگر قيام امام حسين عليه السلام نبود و بنى اميّه و بازماندگان عصر جاهليّت رسوا نمى شدند معلوم است چه بر سر اسلام مى آوردند، و اگر بود همچون مزرعه پرآفتى بود كه ثمره چندانى نداشت.

يكى از مسايل مهمّ تاريخ اسلام قيام هاى پس از واقعه كربلا بود. قيام هايى نظير قيام توّابين، قيام مختار و مانند آن، تمام اين نهضت ها يك شعار داشتند و آن

«الرِّضَا لِآلِ مُحَمَّد»(1)

بود. حتّى ابومسلم خراسانى هم با اين شعار بر سر كار آمد، و موفّق به منقرض ساختن حكومت بنى اميّه شد. هر چند در تحويل

ص: 44

حكومت به صاحبان اصلى آن اشتباه كرد و آن را به بنى عبّاس سپرد؛ يا مجبور شد به آنها بسپارد.

بنابراين، امر به معروف و نهى از منكر يكى ديگر از اهداف قيام امام حسين عليه السلام بود، و حضرت براى رسيدن به اين هدف با اهداى خون خود موفّق شد، و آثارش تدريجاً ظاهر گشت، و آن حركت جاهلى متوقف شد.

ص: 45

ص: 46

ص: 47

ص: 48

و طبق سنّت جد و پدرم عمل نمايم».(1)

بنابراين، يكى از اهداف امام حسين عليه السلام احياى سنّت و سيره پيامبر صلى الله عليه و آله و از بين بردن بدعتها بوده است.

ص: 49

وَعَمِلَ صَالِحاً فَأُوْلَئِكَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِى الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ»؛ اموال و فرزندانتان هرگز شما را نزد ما مقرّب نمى سازد، جز كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالحى انجام دهند، كه براى آنان در برابر كارهايى كه انجام داده اند پاداش مضاعف است؛ و آنها در غرفه هاى (بهشتى) در (نهايت) امنيت خواهد بود».

و نيز در آيه شريفه 13 سوره حجرات «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ»؛ گرامى ترين شما در نزد خداوند، با تقواترين شماست.» اين مطلب را واضح تر بيان فرموده است.

بدين ترتيب، اسلام معيار شخصيّت را از ثروت و فرزند، به ايمان و تقوا و عمل صالح تغيير داد. يعنى هر كس تقواى بيشتر داشته باشد به خداوند نزديك تر است، هر چند اصلًا فرزندى نداشته و فقيرترين فرد جامعه باشد. و كسى كه تقواى كمترى داشته باشد از خداوند دورتر است هر چند داراى فرزندان فراوان و ثروت زيادى باشد.

در پى اين تغيير ملاك، ابوسفيان ها و ابولهب ها و ابوجهل ها جاى خود را به سلمان ها و ابوذرها و مقدادها دادند، و در پى آن، مردم در برابر ثروتمندان به خاطر پول و ثروتشان تواضع نمى كردند.

ص: 50

امّا با رحلت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دوباره معيارها دستخوش تغيير و تحوّل شد، و در عصر خليفه سوم به حال سابق برگشت، و ثروتمندان و صاحبان فرزندان و نيروى انسانى بيشتر هر چند بويى از تقوا نبرده بودند، جاى انسان هاى متقى را گرفته، و به عنوان شخصيّت هاى اسلامى معرفى شدند. در عصر معاويه پيشقراولان و كسانى كه زودتر از همه اسلام را پذيرفته بودند كنار گذاشته شده، و آزادشدگان دست پيامبر صلى الله عليه و آله و فرزندانشان (طلقاء و ابنا طلقاء) كه اسلام را به اجبار و فشار محيط نه از روى ميل و علاقه و اشتياق، پذيرفته بودند سر كار آمدند.(1) در جنگ صفين تعداد فراوانى از صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله در سپاه امام على عليه السلام و تنها افراد بسيار معدودى از صحابه خود فروخته در اردوگاه معاويه بودند.(2) دستگاه بنى اميّه كه براساس

ص: 51

تقوا و ايمان بنا نشده بود، بلكه شالوده آن بر اساس مطامع دنيوى ريخته شده بود كسانى كه شيطنت بيشتر، قساوت قلب شديدتر، دين فروشى زيادترى داشتند را به خود جذب مى كرد.

امام حسين عليه السلام براى از بين بردن اين بدعتها و احياى آن سنّت ها قيام كرد.

ص: 52

قبيله، نژاد، زبان و رنگ، ارزش قائل شد. در آيه شريفه 70 سوره اسراء مى خوانيم:

«وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِى آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا»؛ ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم؛ و آنها را در صحرا و دريا (بر مركب هاى راهوار) سوار كرديم؛ و از نعمت هاى پاكيزه به آنان روزى داديم؛ و آنها را بر بسيارى از موجوداتى كه خلق كرده ايم، برترى بخشيديم».

آرى با آمدن اسلام، انسان محورى، جاى قبيله محورى را گرفت، و لذا طرفداران پيامبر صلى الله عليه و آله و جذب شدگان به اسلام از قبيله و نژاد و زبان و رنگ خاصّى نبودند؛ بلكه عرب و عجم، سياه و سفيد، قريشى و غير قريشى، فوج فوج به اسلام رو آورده، و تسليم امر خدا شدند. با رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله، اين سنّت حضرت نيز دستخوش تغيير شد و كم كم همان قوميّت گرايى رخ نمايى كرد، تا در دوران خليفه دوم به اوج رسيد(1)، و اين مطلب مخصوصاً در مناطق تحت نفوذ معاويه به وضوح ديده مى شد. تعصّبات قومى جاى انسان محورى را گرفت و همين

ص: 53

امر باعث اختلافات و درگيرى ميان قبايل شد. اتّحاد و يكپارچگى و وحدت ناشى از انسان محورى به تدريج از ميان مسلمانان رخت بربست و ديگر خبرى از آن جامعه متّحد و يكپارچه نبود. امام حسين عليه السلام قيام كرد تا دوباره همه مسلمانان را متّحد نموده، و يادگار جدّش، انسان محورى را حاكم كند.

ص: 54

و ميل هاى انجام شده در دوران عثمان بيان كرده است.(1)

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله عدالت محورى را شعار خويش قرار داده بود و مى فرمود: «أُمِرْتُ لِاعْدِلَ بَيْنَكُمُ»؛ مأمورم در ميان شما عدالت را اجرا كنم»(2) و جانشين برحق و بلافصل آن حضرت نيز حاضر نشد. بيش از ديگران، حتّى به مقدار كم، به برادر نيازمندش عقيل از بيت المال كمك كند.(3) امّا در عصر عثمان و معاويه ريخت و پاش هاى شگفت آورى به چشم مى خورد.

معاويه چهارصد هزار درهم از بيت المال مسلمين را به سمرة بن جندب مى دهد تا يك حديث در مذمّت حضرت على عليه السلام بسازد و او حديثى مى سازد كه آيه شريفه «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي

ص: 55

نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ»(1) در مورد على عليه السلام نيست، بلكه در شأن ابن ملجم نازل شده، و آيه شريفه «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِى الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَى مَا فِى قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ* وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِى الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا ...».(2) در مورد على عليه السلام نازل شده است.(3) در حالى كه اين آيه مطابق سخن مفسّران درباره «اخنس بن شريق» نازل شده، او منافق بود و در عصر رسول خدا صلى الله عليه و آله دست به جناياتى زد.(4)

امام حسين عليه السلام بر عليه يزيد قيام كرد تا تبعيض ها را برچيده، و عدالت را جايگزين آن كند.

ص: 56

مقام را براى مقام مى خواهند، و براى آن ارزش ذاتى قائلند، و لذا براى به دست آوردن آن به هر وسيله مشروع و نامشروعى چنگ مى زنند. امّا پيام پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به جهان بشريّت آن روز و امروز و تا قيام قيامت اين است كه پست و مقام هدف نيست و ارزش ذاتى ندارد، بلكه وسيله اى براى پياده كردن اهداف عالى انسانى است، به همين خاطر دليل بر شخصيّت نيست، بلكه تكليف آور است. آرى، مقام تكليف است نه افتخار، وسيله است نه هدف.

حضرت على عليه السلام در نامه پنجم نهج البلاغه خطاب به اشعث بن قيس، حاكم آن زمان آذربايجان، مى فرمايد:

«وَإِنَّ عَمَلَكَ لَيْسَ لَكَ بِطُعْمَةٍ وَلكِنَّهُ فِي عُنُقِكَ أَمَانَةٌ

؛ فرماندارى (وپست و مقام) براى تو وسيله آب و نان نيست؛ بلكه امانتى است در گردنت».

در عصر بنى اميّه دوباره مقام ارزش ذاتى پيدا كرد تا آنجا كه وقتى معاويه پس از شهادت حضرت على عليه السلام وارد كوفه شد، اين سخن معروف را گفت: «من نيامدم كه شما را به نماز و روزه دعوت كنم، بلكه هدف من حكومت بر شماست».(1)

امام حسين عليه السلام قيام كرد تا اين نوع بدعت ها را ريشه كن كرده و مردم را با سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله آشنا كند.

ص: 57

ص: 58

ص: 59

ص: 60

ص: 61

ص: 62

ص: 63

و عمرى طولانى و دراز دارد. بى شك تعريفى زيباتر و گوياتر از تعريف فوق براى حق و باطل نمى توان بيان كرد.

ص: 64

هنگامى كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مكّه را فتح كرد و وارد كعبه شد 360 بت در داخل خانه خدا وجود داشت كه متعلّق به 360 قبيله از قبايل مكّه و اطراف آن بود. حضرت تك تك بت ها را با چوب دستى خود بر زمين انداخت و آيه شريفه «جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقاً»(1) را تلاوت كرد.(2)

آرى! توحيد و يكتاپرستى كه بهترين وصحيح ترين نوع ارتباط با پروردگار جهانيان است حق، و شرك و بت پرستى باطل است.

اينكه در ايّام دهه فجر انقلاب اسلامى ايران آيه فوق زياد تكرار مى شود بدان جهت است كه حكومت طاغوت كه باطل و مروّج فساد، فحشا، وابستگى، ويرانى و حيف و ميل كردن بيت المال بود رفت، و حكومت اسلامى- كه حق است- آمد و جايگزين آن شد. و هر چه حكومت اسلامى عادلانه تر و كاملتر باشد و بيشتر در مسير دين گام بر دارد به همان اندازه كسب حقّانيّت مى كند.

ص: 65

به دست فراموشى سپرده شده بود و باطل به جاى آن نشسته بود. در آن عصر چه حق هايى از صحنه جامعه رخت بر بسته، و چه باطل هايى رواج پيدا كرده بود، كه آن حضرت براى احياى حق و از بين بردن باطل دست به قيام خونين زد؟

جواب: موارد زيادى مى توان نام برد كه در اين مختصر نمى گنجد. تنها به ذكر چهار مورد از آن قناعت مى شود:

ص: 66

ص: 67

و امام حسن مجتبى عليه السلام مجبور بر صلح شد و معاويه بر اوضاع مسلّط گشت و حاكم مطلق العنان كشور اسلامى شد، ديگر مطلقاً سخنى از قاتلان عثمان به ميان نياورد و اين ماجرا را پى گيرى نكرد! گويى عثمان هرگز به قتل نرسيده است.

آرى! او براى رسيدن به اهدافش از هر وسيله اى هر چند نامشروع بهره مى گرفت، حتّى اگر در اين راه عدّه اى از انسان هاى بى گناه متّهم شوند يا زندانى گردند و يا جان خود را از دست دهند.(1)

ص: 68

امام حسين عليه السلام در عصرى زندگى مى كرد كه باطل سرتاسر جامعه اسلامى را گرفته، و حق به فراموشى سپرده شده بود، و لذا قيام كرد تا حق را احيا و زنده كند، و باطل را بميراند و از صحنه جامعه برچيند، و در اين مسير و براى رسيدن به اين هدف حاضر بود هر بهايى بپردازد.

ص: 69

اگر بعضاً مشاهده مى كنيم كه برادران سهم الارث خواهران خود را مى خورند و حق آنها را نمى دهند، و يا برادر بزرگ حقّ ساير برادران را نمى دهد، به خاطر آن است كه به اهداف امام حسين عليه السلام آشنا نشده ايم. كارفرمايى كه از اهداف قيام امام حسين عليه السلام آگاه است و به آن ايمان دارد، هرگز حاضر نمى شود حقّ كارگران خود را هر چند بسيار زياد و وسوسه انگيز باشد پايمال نموده، و خود را مديون آنها سازد.

آرى! هر چه بيشتر با اهداف قيام سرور و سالار شهيدان آشنا شويم آثار عملى آن در زندگى روزمره ما آشكارتر خواهد بود.

***

ص: 70

ص: 71

ص: 72

ص: 73

ص: 74

بنابراين، يكى از اهداف نهضت عاشورا مبارزه با جهل و نادانى، و نجات مردم از ضلالت و گمراهى است.

ص: 75

ص: 76

امام عليه السلام را در كوچه ملاقات كرد. خطاب به حضرت عرض كرد: يا اباعبداللَّه! من خيرخواه تو هستم و پيشنهادى برايت دارم كه اگر بپذيرى به خير و صلاح شماست! امام عليه السلام فرمود:

پيشنهادت چيست؟ عرض كرد: همان گونه كه ديشب در مجلس وليد بن عتبه گفتم، شما با يزيد بيعت كنيد كه اين كار به نفع دين و دنياى شماست! امام عليه السلام فرمود:

«إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ وَعَلَى الْإِسْلامِ السَّلامُ إِذْ قَدْ بُلِيَتِ الْأُمَّةُ بِراعٍ مِثْلَ يَزيدَ وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و آله يَقُولُ: «الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ» وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ

؛ ما از آنِ خداييم، و به سوى او باز مى گرديم. هر زمان مسلمانان به فرمانروايى همچون يزيد بن معاويه گرفتار شوند بايد فاتحه اسلام را خواند. بى شك از جدّم رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: «خلافت بر خاندان ابوسفيان حرام است و اگر روزى معاويه را بر بالاى منبر من ديديد او را بكشيد» و مردم مدينه او را بر فراز منبر آن حضرت ديدند و نكشتند و در نتيجه خداوند آنها را مبتلا به يزيد فاسق كرد».(1)

ص: 77

مروان با شنيدن اين بيان كوبنده و مستدلِ امام حسين عليه السلام خاموش گشت و رفت.

ص: 78

و كينه اى ريشه اى و اساسى و غير قابل جمع بود، ولى متأسّفانه در آن زمان گروه عظيمى از مسلمانان آنها را نمى شناختند.

يزيد كه معروف به شرابخوارگى، آدم كشى، هوسبازى و فسق و فجور بود به مدينه حمله كرد و شمار زيادى از مردان و زنان آن شهر مقدّس را از دم تيغ گذراند، و سه روز آن شهر را بر سربازان خود مباح كرد، تا هر كارى بخواهند انجام دهند! لشكريان يزيد به قتل و غارت پرداخته و كارهاى ديگرى كه قلم از ذكر آن شرم دارد!(1)

هنگامى كه عبداللَّه بن زبير به خانه خدا پناهنده شد، يزيد نه به ابن زبير رحم كرد و نه احترام كعبه را نگهداشت و نه حال ساكنان مكّه را مراعات نمود، لذا دستور داد منجنيق ها را در اطراف مكّه نصب و خانه خدا را سنگباران كنند!(2) در حالى كه طبق احكام اسلامى هر كس به خانه خدا پناه ببرد در امان است؛ حتّى مجرمين. هر چند مى توان آب و غذا را بر مجرمين بست تا بر اثر فشار گرسنگى و تشنگى مجبور شوند از حرم امن الهى خارج گردند، و سپس در صورت اثبات جرم آنها را دستگير و مجازات كنند.(3)

ص: 79

ص: 80

زيارت اربعين، و متوسّلان به عنايات شهداى كربلا، لازم است در كنار توسّل و زيارت و عزادارى و عشق به آن پاكان سرفراز، در بيدارى جامعه خود از خواب غفلت و ناآگاهى بكوشند. اكنون نيز يزيديان و پيروان حكومت بنى اميّه در سراسر جهان، مخصوصاً كشورهاى اسلامى وجود دارند و در مسير جاهل نگه داشتن مردم تلاش مى كنند، لذا همه ما وظيفه داريم مسلمانان را نسبت به اين خطر بيدار كنيم. آيا آن دسته از دولتمردان به ظاهر اسلامى كه با دشمنان شماره يك مسلمانان، آمريكا و اسرائيل، هم پيمان شده و در جبهه آنها قرار گرفته و بر عليه مسلمانان مظلوم فلسطين، غزه، عراق و افغانستان موضع گيرى مى كنند، در صورت بيدارى ملّتهايشان قادر بر ادامه ظلم و جنايت خواهند بود؟

***

ص: 81

ص: 82

ص: 83

ص: 84

نباشد و بخواهيم نظام تعليم و تربيت اسلامى را پياده كنيم توفيق چندانى نخواهيم داشت. اگر صدا و سيما و مطبوعات را در اختيار نداشته باشيم، و فقط از طريق منبر و موعظه و بدون پشتوانه اجرايى بخواهيم در مساجد و حسينيه ها جوانان را تحت پوشش تعليم و تربيت قرار دهيم، كافى نخواهد بود.

بعضى مى گويند: مفاسد در اين زمان كه حكومت اسلامى تشكيل شده، نيز كم نيست! امّا از يك نكته غافلند كه: اگر انقلاب نمى شد و حكومت اسلامى شكل نمى گرفت چه مى شد؟ اگر همچنان رژيم فاسد پهلوى بر سر كار بود، ماهواره ها به داخل همه خانه ها نفوذ مى كرد، سايت هاى آلوده در دسترس همه قرار مى گرفت، موبايل ها و پيامك ها و بلوتوث هاى فساد برانگيز كنترل نمى شد، تمام برنامه هاى صدا و سيما و ديگر رسانه ها، اشاعه فساد و فحشا بود، و خلاصه مفاسد از در و ديوار مى ريخت و از دين خبرى نبود.

شاهد اين مطلب اينكه قبل از انقلاب كه غالب اين عوامل فساد در دسترس عموم مردم نبود باز هم آن قدر آلودگى وجود داشت كه همه جا را فرا گرفته بود. حال اگر همه اين عوامل فساد بود، چه مى شد؟

در مورد عدالت اجتماعى اگر بخواهيم آن را پياده كنيم،

ص: 85

بدون تشكيل حكومت اسلامى چگونه امكان پذير خواهد بود؟ آيا به صرف توصيه و پند و اندرز در داخل مساجد و حسينيّه ها عدالت اجتماعى محقّق مى شود؟ آيا بدون داشتن قدرت اجرايى و اسباب و ابزار باز دارنده، و امكانات مجازات فاسدان و مفسدان اقتصادى، مى توان حقّ مظلومان را از ظالمان گرفت؟

همچنين آيا اعطاى آزادى به انسانها، و رهانيدن آنان از اسارت هاى هوا و هوس و ظلم ظالمان و ستمگران، بدون تشكيل حكومت اسلامى امكان پذير است؟

بنابراين، آنها كه مدّعى جدايى دين از سياست اند، نه معناى سياست را فهميده اند و نه دين و برنامه هاى آن را به درستى شناخته اند.

آرى، اگر اهداف دين يك سلسله مسايل فردى- نظير نماز و روزه و مانند آن- بود بدون تشكيل حكومت هم قابل اجرا بود (البتّه آن هم در سطح وسيع و گسترده امكان پذير نبود) ولى مى دانيم كه اسلام يك آيين اجتماعى فراگير است و دستورات فراوان اجتماعى دارد، و لازمه اجرايى كردن آن تشكيل حكومت دينى است. لذا هنگامى كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به مدينه هجرت نمود، و از شرّ دشمنان اسلام نجات پيدا كرد، در

ص: 86

اوّلين گام حكومت اسلامى را تشكيل داد تا بتواند اهدافش را پياده كند.

ص: 87

اسلامى را پذيرا باشد. حكومت پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام و جانشينان آن را بپذيرد. شاهد اين تفسير در خود روايت وجود دارد، آنجا كه از امام عليه السلام سؤال مى شود: چرا ولايت از همه آنها مهم تر است؟ امام عليه السلام مى فرمايد: به خاطر آن كه ولايت ضامن اجراى بقيّه است. اگر حكومت اسلامى تشكيل نشود امكان اقامه نماز و خمس و زكات و صوم و حج در سطح گسترده، و تحقّق فلسفه هاى آن نخواهد بود. بنابراين، ولايت تنها عشق و علاقه و محبّت و توسّل نيست، بلكه به معناى پذيرش برنامه هاى حكومت اسلامى از سوى امامان معصوم يا پيامبران الهى عليهم السلام است. و لذا در طول تاريخ هر يك از پيامبران قدرت پيدا كردند تشكيل حكومت دادند. حضرت داوود، سليمان، موسى عليهم السلام و رسول مكرم اسلام صلى الله عليه و آله از جمله آن بزرگوارانند. و اگر پيامبرانى چون حضرت ابراهيم و عيسى عليهما السلام دست به اين كار بزرگ نزدند، فرصت يا امكانات كافى در اختيار نداشتند.

ص: 88

عزم كربلا كرد؛ هر چند مى دانست در پايان شهيد مى شود. در جمله اى از آن حضرت مى خوانيم:

«اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ إِنَّهُ لَمْ يَكُنْ مَا كَانَ مِنَّا تَنافُساً فِي سُلْطانٍ، وَلا الِتماساً مِنْ فُضُولِ الْحُطامِ، وَلكِنْ لِنُرِىَ الْمَعالِمَ مِنْ دِينِكَ، وَنُظْهِرَ الْإِصْلاحَ فِي بِلادِكَ، وَيَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبادِكَ، وَيُعْمَلُ بِفَرَائِضِكَ وَسُنَّتِكَ وَأَحْكامِكَ

؛ بارخدايا! تو خوب مى دانى كه انقلاب و نهضت من به خاطر حكومت و سلطنت بر مردم و دستيابى به زرق و برق دنيا نبود، بلكه هدف من از حكومت ارايه معالم و نشانه هاى دينت به مردم، واصلاح بلاد و شهرها و ايجاد امنيّت براى بندگانت و عمل به فرايض و سنّت ها و احكام توست».(1)

مى دانيم امام حسين عليه السلام قبل از حركت به سوى كوفه نماينده مخصوص خود مسلم بن عقيل را به كوفه فرستاد و او از مردم براى امام عليه السلام بيعت گرفت. آيا اين بيعت جز براى تشكيل حكومت بود؟!

اگر معتقديم كه هر روز عاشورا و هر سرزمين كربلاست، بايد اين شعار امام حسين عليه السلام و ساير شعارها و اهداف آن حضرت را در تمام سرزمين ها در طول تاريخ تحقّق ببخشيم.

ص: 89

عدّه اى از مردم بى وفا و ضعيف الايمان كوفه دست از يارى امام عليه السلام برداشته، و مانع عملى شدن اين هدف مقدّس امام حسين عليه السلام شدند. امّا امروز كه مسلمانانى با وفا و قوى الايمان وجود دارند، و حاضرند تمام هستى خود را در راه امام حسين عليه السلام تقديم كنند، چرا سخن از اهداف امام عليه السلام و تشكيل حكومت اسلامى در سرتاسر كره زمين، و يا آماده ساختن جهان براى حكومت حضرت مهدى عليه السلام گفته نمى شود؟

مگر ممكن است دين از سياست جدا شود؟ حكومت منهاى دين حكومتى ظالمانه، و دين بدون حكومت، دينى بسيار كم ثمر خواهد بود.

ص: 90

ما شيعيان آن حضرت در ايران، در پرتو مجالس سوگوارى محرم ها و تاسوعاها و عاشوراها و اربعين ها به لطف خدا توانستيم حكومت اسلامى تشكيل دهيم. بايد در پاسدارى از آن و رفع كاستى هايش از جان و دل بكوشيم.

***

ص: 91

ص: 92

ص: 93

ص: 94

و منافعى براى مردم است، تا مشخص شود چه كسى خدا و پيامبرانش را يارى مى كند بى آن كه او را ببينند؛ خداوند توانا و شكست ناپذير است».

آرى، خداوند پيامبرانش را با سلاح كتاب آسمانى، بيّنات، و ميزان به سوى مردم فرستاد تا قيام به قسط نموده و مردم را به عدالت دعوت كنند، تا آنها باور كنند كه زندگى بدون عدالت زندگى نيست تا با ميل و رغبت، و بدون اكراه و اجبار در راه عدالت گام بردارند.

و در آيه 15 سوره شورا از زبان پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله مى خوانيم:

«وَأُمِرْتُ لِاعْدِلَ بَيْنَكُمُ»؛ مأمورم در ميان شما عدالت را اجرا كنم».

و در داستان معروف تقسيم غنايم جنگ حنين، كه يكى از اصحاب ضعيف الايمان حضرت به عنوان اعتراض به نحوه تقسيم عرض كرد:

«لَمْ ارَكَ عَدَلْتَ

؛ به عدالت در بين ما عمل نكردى!» حضرت فرمود:

«وَيْلَكَ! اذا لَمْ يَكُنِ الْعَدْلُ عِنْدى فَعِنْدَ مَنْ يَكُونُ

؛ واى بر تو! اگر من به عدالت رفتار نكنم پس عدالت نزد چه كسى يافت خواهد شد؟!»(1) بنابراين بى شك عدالت از اهداف اصلى پيامبران خدا بوده است.

ص: 95

ص: 96

جهان آفرينش است.

از طرفى مى دانيم سه بيمارى بيشترين قربانى را از بشر گرفته است: «سرطان، سكته مغزى و قلبى». سرطان نوعى انحراف سلول هاى بدن از مسير عدالت است، كه نتيجه آن مرگ انسان خواهد بود.

توضيح اين كه: سلول هاى بدن دائماً در حال نو شدن است.

تعدادى از سلول ها مى ميرند و سلول هاى باقيمانده شروع به تكثير مى كنند. تكثير سلول ها روى برنامه ويژه و اعتدال خاصّى صورت مى گيرد. اگر اين اعتدال دچار اختلال شود و سلول ها طغيان كنند و ياغى شوند و بيش از مقدار مورد نياز بدن سلول تكثير كنند سلول هاى اضافى تمورهاى سرطانى تشكيل داده، و انسان را مبتلا به سرطان مى كنند. بنابراين، انحراف تكثير مثل سلول ها از مسير عدالت، منتهى به سرطان و سرطان منتهى به مرگ انسان مى شود.

هنگامى كه خون بدن از رگ بيرون مى زند به سرعت منجمد مى شود، امّا تا زمانى كه در درون رگ هاى بدن ما جريان دارد به خاطر وجود ويتامين منجمد نمى گردد. اگر خون داخل رگ ها به اندازه سرسوزنى منجمد شود و اين خون لخته شده به مويرگ هاى منتهى به مغز برسد و راه يكى

ص: 97

از مويرگ ها را مسدود كند منجر به سكته مغزى مى شود، و چنانچه به مويرگ هاى منتهى به قلب برسد و سدّ راه يكى از مويرگ هاى قلبى شود، منجر به سكته قلبى مى گردد و اين در صورتى است كه تعادل تركيب خون به هم بخورد.

ص: 98

خداوند چنين انسانى را در جايگاه همان ظالم ستمگر داخل مى كند (و سرنوشت هر دو يكى است!)».(1)

امام حسين عليه السلام در اين نامه كه ظاهراً خطاب به مردم كوفه، امّا در حقيقت مخاطب آن همه انسان هاى آزاده جهان است پيام رسول اللَّه صلى الله عليه و آله را در مبارزه با ظلم و ستم و بى عدالتى بيان مى كند، و ضمن اعلان هدف قيامش، همه را به همكارى در اين مبارزه دعوت مى كند.

ص: 99

گندمگون و نه گندمگون بر سياهپوست، مگر به تقواى الهى».(1)

ظلم و ستم روز به روز بيشتر مى شد تا زمانى كه خليفه سوم قدرت را در دست گرفت و در عصر او به اوج خود رسيد. بيت المال به دست افراد خاصّى از بنى اميّه افتاد، پست ها و مقام ها بدون صلاحيّت و شايستگى در ميان بنى اميّه تقسيم شد(2) و همين مظالم سبب شورش و انقلاب مردم بر ضدّ دستگاه خلافت گرديد.

اهل سنّت مدّعى اند: «عوامل خارج از مدينه دست به شورش و انقلاب زدند» به فرض كه اين سخن صحيح باشد، امّا چرا مردم مدينه مخصوصاً مهاجران و انصار در برابر اين ماجرا سكوت كردند و از دستگاه خلافت دفاع نكردند. معلوم مى شود كه آنها هم دل خوشى از حكومت نداشتند. حضرت على عليه السلام بارها با عثمان تماس گرفت، و وى را نصيحت كرد، و او را از پيامدهاى خطرناكى كه كارهايش در پى داشت آگاه كرد. امّا عثمان به نصايح حضرت توجّهى نكرد و همچنان به راه خود ادامه داد و شد آنچه كه نبايد مى شد.

در عصر معاويه اوضاع بدتر شد. هيچ كس نمى تواند انكار

ص: 100

كند كه معاويه براى خريدن افراد ضعيف الايمان و پراكندن اصحاب رسول اللَّه صلى الله عليه و آله از اطراف جانشين بر حق و بلافصلش على عليه السلام، چه پول هاى هنگفتى كه هزينه نكرد! آيا ظلمى بالاتر از اين تصوّر مى شود كه از بيت المال مسلمين پول هاى هنگفتى به جاعلان حديث پرداخت شود تا بر ضدّ دومين شخصيّت جهان اسلام، حضرت على عليه السلام، و به نفع مهم ترين دشمنان اسلام يعنى بنى اميّه حديث بسازند؟!(1)

جالب اينكه وقتى با برادران اهل سنّت در مورد جنايت هاى مختلف معاويه و يزيد و ديگر ظالمان بنى اميّه سخن گفته مى شود با اين جمله كه: «آنها مجتهد بوده و مطابق فتواى خود عمل كرده اند، و مجتهد نيز ممكن است اشتباه كند!» تمام

ص: 101

جنايات آنها را توجيه مى كنند. امّا براستى آيا مى توان با چنين توجيه مضحكى چنان جنايات وسيع و گسترده و كم سابقه اى را توجيه كرد؟ آيا عقلاى جهان چنين توجيهاتى را مى پذيرند؟

با مرگ معاويه و روى كارآمدن يزيد ظلم و بى عدالتى ها از آن هم فراتر رفت و به حدّ اعلا رسيد(1) و از اين رو امام حسين عليه السلام با استناد به فرمايش پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله، مبنى بر عدم جواز سكوت در برابر ظلم ظالمان و جائران، قيام مى كند و اين انقلاب را تا مرز شهادت ادامه مى دهد، تا همه جهانيان بدانند حكومت يزيد حكومت پيامبر صلى الله عليه و آله نيست. تازه مسلمانانى كه تعداد آنها در گوشه و كنار جهان رو به افزايش بود بفهمند اسلام حقيقى چيزى نيست كه بنى اميّه و يزيد آن را ترويج مى كنند و اين كار امام حسين عليه السلام بسيار مهم و با ارزش بود.

ص: 102

داشته باشند، خودشان از ظلم بپرهيزند و ديگران را نيز به عدالت دعوت نمايند. بايد سال به سال مراسم سوگوارى وسيع تر و گسترده تر انجام شود، امّا در كنار آن، بايد با مظالم و بى عدالتى هايى كه در گوشه و كنار به چشم مى خورد مبارزه كرد، و به كمك مظلومان شتافت، و آنان را از چنگال ظالمان و ستمگران نجات داد؛ چرا كه اين مجالس سوگوارى مقدّمه اى است براى بيان اين اهداف، و سپس پياده كردن آن. به اميد آن روز.

***

ص: 103

ص: 104

ص: 105

ص: 106

لَعِبَتْ هاشمُ بالمُلك فلاخبرٌ جاء ولاوحىٌ نَزَلَ

«بنى هاشم با حكومت بازى كردند نه خبرى (از سوى خدا) آمده و نه وحى نازل شده است»(1) سر مى دادند.

ص: 107

سرچشمه كه دشمنان شكست خورده كه تاب رويايى آشكار را ندارند به صورت جمعيّت زير زمينى در آمده در انتظار فرصتى هستند تا ضربات خود را وارد سازند، بنى اميّه از بارزترين گروههاى منافقان بودند.

خطر منافق از اين جهت از همه بيشتر است كه دشمنان شناخته شده از روبه رو حمله مى كنند و تكليف مؤمنان با آنها روشن است؛ امّا منافق بيرحمانه از پشت خنجر مى زند!

بنى اميّه در لباس خلافت اسلامى همه مقدّسات اسلام را زير پا گذاشته، و يكى را پس از ديگرى محو مى كردند. و اگر قيام امام حسين عليه السلام و شهادت آن حضرت و فرزندان و يارانش رخ نمى داد و پرده از چهره آنها كنار نمى رفت شايد چيزى از اسلام باقى نمانده بود.

همچنين جمعى از كوفيان پرمدّعاى طلبكار، كه بر امام حسن عليه السلام به خاطر صلحش آن همه ايراد كرده و تقاضاى قيام از امام حسين عليه السلام مى كردند، مى بايست رسوا مى شدند.

به هر حال اين يكى ديگر از اهداف اين قيام خونين است.

ص: 108

چيزى مى گويند و در عمل چيز ديگر، كم نيستند. عاشقان حسينى بايد از آنها فاصله گيرند، و مراقب باشند در دام نفاق و منافقان نيفتند. نكند بر مصائب آن حضرت اشك بريزيم، ولى رفتار ما با آن حضرت متفاوت باشد.

***

ص: 109

ص: 110

ص: 111

ص: 112

مى پنداشتند.

خوش بود گر محك تجربه آيد به ميان تا سيه روى شود هر كه درو غشّ باشد

امام عليه السلام در پاسخ كسى كه عرضه داشت امام عليه السلام به كربلا نرود، فرمود:

«إذا أقَمْتُ في مَكاني فَبِما يُمْتَحَنُ هذَا الْخَلْقُ الْمَتْعُوسُ؟ وَبِماذا يُخْتَبَرُونَ؟

؛ اگر در مكان خود اقامت كنم، پس اين خلق بخت برگشته به چه چيز امتحان شود و به چه چيز آزموده گردد؟».(1)

اضافه بر اين، افراد توخالى و خود بزرگ بين فراوانند و گاه خود را از خداوند طلبكار مى دانند، بايد محك تجربه آيد به ميان، بايد اتمام حجّت شود تا بر سر جاى خود بنشينند، گاه مصلحت در اين است كه از پرده برون افتد راز، تا آشكار شود در حلقه رندان چه خبرهاست؟!

قرآن مجيد مى گويد: «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَكُوا وَلَمَّا يَعْلَمْ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنْكُمْ وَلَمْ يَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلَا رَسُولِهِ وَلَا الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ».(2)

ص: 113

آرى قيام امام حسين عليه السلام پاسخى بود به مدّعيانى كه به برادر گراميش امام حسن عليه السلام خرده مى گرفتند كه چرا با معاويه صلح كرد، ما حاضر بوديم تا آخرين قطره خون در راه خدا بجنگيم، ولى هنگامى كه جريان كربلا پيش آمد امام عليه السلام اين ندا را سر داد كه:

«مَنْ كانَ فِينا باذِلًا مُهْجَتَهُ، مُوَطِّناً نَفْسَهُ عَلى لِقاءِ اللَّهِ فَلْيَرْحَلْ مَعَنا

؛ هر كس حاضر است خون خود را در راه هدف ما نثار كند و آماده ملاقات با پروردگار است با ما (به سوى عراق و كربلا) حركت كند»(1) در اين هنگام دست روى دست گذاردند و تماشاچى صحنه هاى جانسوز كربلا بودند.

جمعى از سست عنصران كوفه تعداد زيادى نامه هاى داغ و آتشين نوشتند و از آن حضرت دعوت كردند كه براى تشكيل حكومت اسلامى به كوفه آيد. اين نامه ها طبق روايت معروف به دوازده هزار(2) مى رسيد.

اگر امام عليه السلام به كربلا نمى آمد شايد اينها نيز مانند ياران امام حسن عليه السلام سيل اعتراضات خود را متوجّه آن حضرت

ص: 114

مى ساختند؛ ولى قيام امام عليه السلام به همه اين اعتراضها پايان داد و همگى امتحان خود را دادند.

ص: 115

ص: 116

ص: 117

ص: 118

سخن را از جدش شنيد:

«انَّ لَكَ فِى الْجَنَّةِ دَرَجاتٌ لاتَنالُها الّا بِالشَّهادَةِ

؛ براى تو مقامى نزد خدا تعيين شده كه جز با شهادت به آن نمى رسى».(1)

به يقين يكى از شؤون اين مقام، همان مقام شفاعت است.

ولى آيا شفاعت به اين معناست كه من هر گناهى را مى خواهم مرتكب شوم، و هر وظيفه واجبى را بخواهم ترك گويم و بعد دست تمنّا به سوى آن حضرت دراز كرده و او را شفيع خود در درگاه خداوند قرار دهم؟

به يقين چنين نيست، شفاعت معصومين و اولياى الهى عليهم السلام چراغ سبز براى انجام گناه نيست، بلكه به عكس يك عامل بازدارنده در برابر گناه است، زيرا من به هنگام تقاضاى شفاعت مى گويم اگر لغزشى از من سر زد بايد مراقب باشم آلوده گناه ديگر نشوم تا رابطه من با اولياى الهى قطع نگردد و روى اين را داشته باشم كه از آن حضرات بخواهم شفيع من بر در درگاه خداوند غفور و رحيم باشند.

ص: 119

شجاعت ها، فداكارى ها، مبارزه با شرك و ظلم و باطل و دفاع آنها را از حق درروح خود حاضر مى كنيم، در فكر فرو مى رويم كه بر ما لازم است به پيشواى بزرگ خود اقتدا كنيم و گامى در جاى گام هاى آن حضرت بگذاريم و در حلقه پيروان او درآييم و اين خود نوعى شفاعت تكوينى است.

و نيز زمانى كه به زيارت تربت پاكش در كربلا مى رويم و محلّ شهادت آن حضرت عليه السلام و ياران پاكبازش را از نزديك مى نگريم احساس كنيم كه ما نيز بايد درهمان مسير و در همان طريق وارد شويم و با يزيديان زمان خود به پيكار برخيزيم و اسلامى را كه آن حضرت براى حفظ آن، خون خود و خون عزيزان و يارانش را فدا كرد زنده نگه داريم و در وجود خود پياده كنيم، حريمش را پاس داريم و در برابر دشمنانى كه در هر عصر و زمانى وجود دارند بايستيم و دفاع كنيم تا مشمول شفاعت آن بزرگوار شويم.

نغمه هل من ناصرش را بشنويم و لبيك گويان به ياريش بشتابيم.

«پايان»

تيرماه 1388

رجب 1430 هجرى قمرى